D.V. Coornhert - 1582 Proeve van de Heydelberghsche catechismo,

Over dit boek Dit is een digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliotheekplanken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat doen we omdat we alle boeken ter wereld online beschikbaar willen maken.

Dit boek is zo oud dat het auteursrecht erop is verlopen, zodat het boek nu deel uitmaakt van het publieke domein. Een boek dat tot het publieke domein behoort, is een boek dat nooit onder het auteursrecht is gevallen, of waarvan de wettelijke auteursrechttermijn is verlopen. Het kan per land verschillen of een boek tot het publieke domein behoort. Boeken in het publieke domein zijn een stem uit het verleden. Ze vormen een bron van geschiedenis, cultuur en kennis die anders moeilijk te verkrijgen zou zijn.

Aantekeningen, opmerkingen en andere kanttekeningen die in het origineel stonden, worden weergegeven in dit bestand, als herinnering aan de lange reis die het boek heeft gemaakt van uitgever naar bibliotheek, en uiteindelijk naar u.

Richtlijnen voor gebruik Google werkt samen met bibliotheken om materiaal uit het publieke domein te digitaliseren, zodat het voor iedereen beschikbaar wordt. Boeken uit het publieke domein behoren toe aan het publiek; wij bewaren ze alleen. Dit is echter een kostbaar proces. Om deze dienst te kunnen blijven leveren, hebben we maatregelen genomen om misbruik door commerciële partijen te voorkomen, zoals het plaatsen van technische beperkingen op automatisch zoeken.

Verder vragen we u het volgende: + Gebruik de bestanden alleen voor niet-commerciële doeleinden We hebben Zoeken naar boeken met Google ontworpen voor gebruik door individuen. We vragen u deze bestanden alleen te gebruiken voor persoonlijke en niet-commerciële doeleinden. + Voer geen geautomatiseerde zoekopdrachten uit Stuur geen geautomatiseerde zoekopdrachten naar het systeem van Google. Als u onderzoek doet naar computervertalingen, optische tekenherkenning of andere wetenschapsgebieden waarbij u toegang nodig heeft tot grote hoeveelheden tekst, kunt u contact met ons opnemen. We raden u aan hiervoor materiaal uit het publieke domein te gebruiken, en kunnen u misschien hiermee van dienst zijn. + Laat de eigendomsverklaring staan Het “watermerk” van Google dat u onder aan elk bestand ziet, dient om mensen informatie over het project te geven, en ze te helpen extra materiaal te vinden met Zoeken naar boeken met Google. Verwijder dit watermerk niet. + Houd u aan de wet Wat u ook doet, houd er rekening mee dat u er zelf verantwoordelijk voor bent dat alles wat u doet legaal is. U kunt er niet van uitgaan dat wanneer een werk beschikbaar lijkt te zijn voor het publieke domein in de Verenigde Staten, het ook publiek domein is voor gebruikers in andere landen. Of er nog auteursrecht op een boek rust, verschilt per land. We kunnen u niet vertellen wat u in uw geval met een bepaald boek mag doen. Neem niet zomaar aan dat u een boek overal ter wereld op allerlei manieren kunt gebruiken, wanneer het eenmaal in Zoeken naar boeken met Google staat. De wettelijke aansprakelijkheid voor auteursrechten is behoorlijk streng.

Informatie over Zoeken naar boeken met Google Het doel van Google is om alle informatie wereldwijd toegankelijk en bruikbaar te maken. Zoeken naar boeken met Google helpt lezers boeken uit allerlei landen te ontdekken, en helpt auteurs en uitgevers om een nieuw leespubliek te bereiken. U kunt de volledige tekst van dit boek doorzoeken op het web via http://books.google.com

è A

PROEVE

Uan-de Heydelberghſche Catechiſmo/ ommeteverltaan Vidia vooztgecomen is upte Godlficke Denzift/ dan npchermenſcheliicke vemufr. chheghea ben to: allemaugoozdeel ende wear ſcvouwmsve doo:

D. V. Coornhert. .

/

MLH-l'.!)

'So mem: un de!: woordenter bench cndcin awe ziclen,endc bindct ch'e to:

con tcockcn op uwc handed , o dacſy zijn cen denckzeecken voor uwcn ooghcn. Ende lccrcſc uwc kme;eten , op dat ſy‘daar op traduca , ak gky in uwen huyſe fit.

LCoriutb.4. 4.

En wilt nyc: oordcclen voor den tijdc.

1.Tbeſ.s.z :.

Procvct alles, ende behoudc dat goccie is;

Ma ne Copie ohedzuckt mom Zare Wheel“! _1582.

.

da‘

o.

a

»

la.

\

flv

.

.

o l O .

.

I

.

.

.

ſ

.

..

\

'

.

|"

I.

.

i

.

o .

.

.

S..-f

'

.

I

. .

.

.

..

..

I.

In.

. o

.

. i

..in 0.

.ll'

d

..

|.

.

.

. .

.

.

.

.

.

..

.

\

v

\

’

.

\:

.

.

..

.o

o

I

_

n

\

.

.. .. .

.

«(

.

.

....

|

.

»

.

.

.

.

..

.IQ

.

.

o

|

.

'

.

.

.

l

I

’

.

ſi

\.a ( .

7 *

.

.….. \ ...

.‘

i

….

V|.

n

\

.

.

.

f

d

.

«A .

.

.

o

..

(I

I o

.

[ .

.

1

o

I

n

.

.

'

l

.

\.

0

\

.

\

o

‘

. . . .

A

.

.

.

.“ 0. .. . .

(.

O—

I

\

.

.

\

.

‘

.

.

N.

. .. .

.

.' \

.… a..

.

..

'

I

I

.

l\

...

.. .

n .p

i ſi

‘

’.

I

ſ\.

,..

:.

LC

A

.

\'

Ì. r...

\

.

I

\

.!

I

..

l '.

I .

\

\

.). ‘

*

n.4 \

I ]. to

da.

(

.

I;

'

.

M.

\}

r.

.

...o

.

.

..

.

I

I

"

.

—

\

-

l

o

.

0

I

.

.. o

.

A....

lt

\

' *

|

| .

J

..

ul!

'

*.

I

\

’!

..

.

o.

.

Dull

.

I

‘.

o o

.J

I

K."

a"

'

ſ

>

Den «Edelen vermoghendm Vacche-:m baren ende nooefientgen tamen Ohecommtc _ teerden mde vergadccina der Staten van Valiant/were ' ghewenſcntin Delicious («ken een Salomonifche whſhept/ ',

om te oozdelen/welch naar zp de rethte moeder/dooz der ſemer ' Dicnſtwillighc Coornhert.

Nde vergadermghm der menſchen vmdtmen - noten ding ft! goedt / ten mach metter th: ſulcc verarſigm/ ‘ dat het detennghe hehoeft/ dat b_lytht aande Upoſtohſche

. het-cke ſclve: Die was opzecvt en ſnpver inde leerezDaar , ;

ſ

_, .

".‘ quamen ooch/ under Npoſtolen tyden al womenſ ja Xn

gſ ncheiflen. Defe bmcvten inde k_etcke een ſcha‘delxjck vet? .

‘ſ derf/ ’tweich groottlncktaanwtes mer aanwagvantyſ de. zulms dock welgvemetcht bn vede bande oudenzende‘ under due Mhm oocn de aida-Eatholycrte/nls Oxgozi

/ Vernarbuy ende ande

re ſoodanighe meet. Want na ’tqunde ſoo mett ely’dz wtrt bermccrt mdc

[anche / dat noch de voeren ( na ’tſpzcetkwoozdt) da_t conden mertken. ’tWeltk nothtnns des Bercy Doochdcn fd mepnighxwfldé mercken/dat fp nota (al:; rp nu aldermeeſt bertſpdyck waren) niemants benſpen meet en, milden !" den : maar den verlſ erge !).-«arde; grove]: dolinghen hce znmertl,

denſtn‘

ende de vlammen oo ]nmtnerlyck als onſchtfidélptk dcdcnlflz

deuſ tot dat haar bloedxglje tpzannſſne/ dts volt): goedlghe ghedult over man. Toe wierp de vgrſtoozde hcffe dcn bodem van't vat daar ventu.

Dat ghcvalt ghememl > int laetſte metten verdoolden/als ſp doozgrouz welt > ontſict) hen fel benemen de ccnighe hope van beteymgveſſ/ te weg:

ten )et'v; ende maarachnclj beriſpm. Want de , menfcve :s gheengnfle tende Oo ende mach dnaromme dolen. Welch vzuchtbaarmuſ/ia non. Nom: dig!) beriſpen/ghememlxjch mett nyt gveweert under term! goeden/ſſmqm} valſchen ſchyn/nammtlych om 'tncrſtoozm vanden uptcrlychen [indien-,

vzcde mcch tc mmm. ficcyts ofdue Leeraars m dat amp: waren benza; _ npet om wncſterlch te ſtrndm teghm dm fletteren/maar om_weeldtl?m te ruſtm in wrlluſttgljcpdm des bupcr. Over ſulclz groumd > .ont ch;

mdc ſtraffctrghm bttſiherſilìzm bande manche dolinghmht

tnwnnc _,"

nl {)ooſſgmncn goccia-mbt. 'lfoo wp tſewe hidden (ſoo’td‘o‘clî ;ndtrſwaarz- -

MPM, es) nno; emmwdcljclîcmznnnie ende godrſoſe wang undcn con (“Mhm-Diſ?" Wang bcſrhildert de Heercîvan Dleffy‘ , ‘eeſtcrlyck lll ſxjn

tracmccvande Bert-“keJDaut daar gheljckt hpden benſper bande ghcbzcs km dcr kerckm byemm \ dic ſicndc iat V-enmelch in. ecn'ſkede c_m bznndc aging-mm ofdenpgmxdt optm wallenſſ c lmmem WII mmm: ro t;.

ende dana-mn vaudezémcîhepdt diet ſtcdm- nzee alle ſ. up?. bedan tl.

inim evem-ehm . WMP-d\ .è? ? mf . PWD Dat \?!ka OW" Md: e; llxpden ; mt" ,tm MP, '1 '}oocltkpotwghezſi epmtn di Defiant _ te [)oudenzm , . ventun. Wat _nu ?pdm udcn ts gljcſchtcdt’y'danm fdjleden/ zhctfa ghe!" udeuſpotdelyclî/no Wineîaodcsnm;

nartece paddock . WBMÈÉJWEWWQFWWYWWÌWWÎÎÌ . d . _ . .

.l ]

4.

wemijdet in {nici Wont van noodtlhdze mdc num beriſpîngen der ou. dm voetſtappm na te belghe". Mm de ;ongvm zx)" fo wel mmſcym al; de oudmwaren; ende moghm daqrom fo wel dolori al; de ouden gcdoolr

hebhm. […Ho beboeven dan anch de jqngvcn mede rechre vzundm / pulcher venſpelycke wonden/ hen nutter zyn/ dan der vpaudeu plupmſtrychm‘ch

cuffm ende leehet), Soodanigll vzundt mach hp de lmche verſtreckexv die de het->e fonte tnt-en onderſqcckt/ offp inde leere ende anders ooch voudt de edasmte bande Upoſtollſche herclîe. Uefa bevmdende dat ſp daar af is emelzm/verlſpt den Voorhden der fewer hercken/rndcfo me daar na

11 gen millen lquteren/tdaarſchout vp anderì voozſulclzen [melanzan ' ;gbn) de'Jpzrdycanttn tot Delft dat Luther mde megbel ghedaan rub en un hàrm tyden lende 'dat noch elcle Chziſtm mmſche ſchuldlgh Ls lulu: te dome. Nu houde Wim!) doo; des Veeren ghenade noch vpn; em Chziſtm menfſiche. Ouch ſiexclî met open ooghm dat de kercke/ dlr haar poemt Ovaefozmeerdeèa meam is vande W oſtaltſche leerſſe/mde dat m hoofflhhmz Waldeidîſſ vende due del! Ch ſten ſrhuldl U ce domi

hebve denHoofdm bande boo zherchm tot Tag da_ae a vermaant m Xugnſto anno 1579. ende mpſ ve aangeboden te e ſm‘dat naar Ca techxſmuspock mne heeft menſehen leere. Welcke Hou en tu plantſe van berept te zyn om-teghm peghelych redene te gveven van barn: gheloovel

[)ebvrn ſulo: ſpottelych veracht/ mp ghedzepcljt met d’Oberhepts macht) ende mp mem; feſſhamperlyek dem Tonin—mela 'tſelve afghrſlagljen / ſoo de ondmtechnnnghm Amaldi ende Donteclorr noel by my weſmde mo

ghmlzexuvghm. Deenalvm (> vzrſtaande boo; al oe grdatm te htt-bm

’tgveneſrk do! ſrhlfldlgh ma; te doenenpozrsfweec?.ſverwaehtmde met‘ Hamadan waar neuen dn: Jpzedicantm dom nel) onde ſtrcchen / dtt ſie nu te-ſtretken om allem in geloovens ſahen over allen anderen te ghe

bledm/ende fieh ſ_elfs Kareem teſſmnlxen uber elclft mans gheloobeABam fp met vgae WWW-ſ , mmm w dzuck te [mmm ghevm / dat benlupdm mimaaght ebay!) . _ dat elek ſoude moghm gheloovm dat hem bdltft.

- * I.òalmen dem ( guar aar hoolhemen voozr) noch per ande-rs moetm ghe loovm/ dan‘dat deſe nieuwe Heel-m des gheloofs wel Tal ghelirben % dane tde ſtrecht optk hmlupdn- voognemen met het verbodt van alle artt-ml

ende mvoermghe van hmlupder Catechiſmum allem indm ghcmeenm ſcholm. Vandel-m ſouden aaſt volghm.Wel> henlupder boomemm ſo

mdeſin dlnangbedeſis ghelo ; lais int vergiftm bande tendere verſtandm der jondlhept/ (> mm winner! maar vee] meerder ſchndelyelz hebbe ghe: ,

' nche / dan em vpahtljclle inval ofte wrdnflgchebzant in em goede azte de. Llſod achte in: nu thdt/ofandnjs nemmcrmeer/dan tegvm bmndt of alarme te Lowen/toc waarſchouwmgue bande PolmmNOverhc-pt ende onderfaten / teghen deſm ſmplzmdm bzandt ende hepmel "chen mda! der andcn indrr het->e. Ms dle ghem reden rn hadde tot ope van emi en vzucht mente mogljm dom bp dm voozſz hcrrhelhelzen lupden of

Medianet-m met mfln ſcljz' nen oftc vermnnm. Welch mnndqm tm ge: memm beſtm ſtTecBende in ’alderbeſtc ende modlghſte ſalzen/ nel; met eu math Illdooven mp qualjch afghmomm te moghen wozdm : als dle in

dEſm gvebeupche de mph-mt in geloovms ſahm / weſ-nde mel em bande menſcvdxìcm vzucvtm un un; pooz't ſchadrlhcſs ende bloedlgh ooelotb m deu Nederlandſ-n vermozven zanne : welche wphepdt under andrea:? ‘

t‘

/

ſ .

ſi

:

5

daar in beſtaat/ datmen in fallen des ghrloofs befyhepdelhcre ende bep moedelnck ſonder bzeeſe ban ſtraffe / rat nue ban ſynen ebm-naaſten / de waarhept mach uptſpzelìen. Dn doe n> [ner nu met etrouwer ernſt/ npet allem aan allen gvemeenen Landeſatm/maar ooc mede aan \: mj;

nen E. beemoghenden ende boogſiemgljen {gen-en ſelbe : op huge ofder.

ſelber Oodbzqcvngve wnfljept gheraatſaam mochten bmden … eſen al; dermiehn‘ehſte fake mec boozr te baren metten oozdeele Wenge met d’ere eutie boozt oozdeel ) boozt bolle bervooz ban d'ander arme die ich mp be kenne temefen/ t_e hen den boozghemelden Eatechi mum ende ceghen al len den gljcnen due e_ boo; opzecht wfllen berantwoozdenaberept zhnde/ſo dit myn cozt gefrhnft npet en bernoeghtlom PC .het oozdeel mat ce dom op ſcynpben / ende [nomen mp wll ghehooz berleenen ( nyet boo; eemgve partndlghe Commlffanſen / welche: rappoozt weymgh 13 re vert-menſ maar boo: D.C. dozen ſelbe / dlent cock alles aangaat) mp bzeeder daar op teghen den boozſtanders deſes Eatechxſml te berelaren, Op dat im

mer; m ſoo hoocvwlcvnghen andel npet en merde/lam] mmſtm npet en ſiehhn te werdcn/ gheoozdeelt ender gehooz b_an partye ende ſonder ware enmfl'e ban ſaken. Ouch mede op dat / ſoo dle Mmlſtexen deſen hem-en

Catetmſmum npet en connen berſehoonen ban beel leeljclîe blecken ende buple mlſnpberhepdenſi: hmlupden/als dle doch gheen bermoghen nebben haar ſendmghe weltelyck te vewyſen/ gveen geloobe meet en merde ghe

gveben tor berdzncmngve ban alle andere lîelxglen :maarſidat fp anderen neben haae l'nden/ ter mdt dle Heer-e ſelfdaar inne fa! boozſien doo ſynen Engvelen met ghewnffe uptroedmghe ban-r oncrupt: dar menſ en fica rale): boo; den eye ban ſelfs onderwmdende 1 ſich npet aarl'ncken beſon: dxgen teghen den Deere met uptroedmghe bande goede tenne. Want het noch npet langve gheleden en «Maeve onwyſe pber des Overhepts/Oo de gemepnt heeft een dlenſl te dom mt dooden banden Junger-en E ziſtr

' Uaar boo; wu de ghenadigve Gode bchoeden D.Edele berm

dé

h’oochachtbare ende boozſlemgve Heeren/in welche: ſcherm ſlch bebeelr

Wſelberondetdanighe ende dienſtimlllghe D. V. Coornhert. ” iii

'

ſſCach

Eerſtc fluck.

Catechiſrrſſlus 4. Vraghe.

6 |

Wat eyſcht de Wet Gods van ons? Ant-word:. Dat leett ons Chri. ſtus in eener ſomma Matth. u.. Ghy ſulc liefhcbbcn Gode uwcn Hecrc van gantſchcr hertcn , van gantſcher ziclen , van iantſchcn hcmocdc, andcris ende vandcſen alle crachten , dic isſulc hetowen ccrſte ende licfhcb et groot gebodc,dac gelijck: Ghy Naaſten gen, als \: ſelvcn. Ann dcſc cwec gebodcn hangar de antſchc Wee efi de Prophet-E. 5.Vrage. Conde ghy dit al volcomenc ijck houden?

Bier op doet dre Cate

der maarhepdt npct Waar/ maar cUlfmus antwoozdéNccn lieve ig om te—bolvzen en / dat mach

ick . ſegghende boo; rede ne: Ick ben van naturcn

gcncycthodc cndc myncn Naaſtcn tc hatcn- Van deſeredene ſal genan delr werden inde p.ende thlucl‘aen/ ende come un op’c onderſoeclr bem dere antwdozde / Nccn ick. Jſt dat

wel/ a dock llcljtelx] , gheſchieden.

De g eboden €931:th (daar under het bdozneemſte ls dr_t ghebodt van

de Jlxefde tot Onde en dmNaaſten) zyn met fulaar /ſi _maar leche o_m bol;

hzenghenéo blncfzt nn dat dlt ghe; bodt bande Liefde npet alleennpet de Catechlſmus daar bp berſtaat onmoghelnek / ooclr npet _fwaar/ een onherbozen menſcve/rclz en mey: menar nche ls om te bolvzenghen. ne npet dac pemandc berſtandi l) Heer regen ſept de Tarechlſmus zynde den Catechrſmum daar in al opmtlnſfli ſulcr onmogelych te un. benſben/maarbeel eer toeſtemmen. Suo bſilychr dat de Cambi mus Oljemercht ſodam e lupden/ ( ſoo opentlgch leert teghen dle naaclue lange fp fodamgh pben)die boogſz ende clare woozden Chilſti

lieſde gljeenſins en moghen hevben.

Maat mepnt de.-Latecvlfinus

20

T'Ipoſtelflohannes ſrhztjft alſo:

daar mede_ doch allen herbooznen Maat ſoo wic ſijn woordc houdt,in menſchen lnenmnde uptgheſcmdert/ hem is waarachtclijck dc lier‘dc Go Dgaghe 60 - alſmen ſiet ]a: fa ſalmen moeten feg

dcs volmaackt. Hier :mn bckcnncu

moe 114.

:.

en tſelbe npet wnarachtigh te me- » wy dar wy in hcm zijn. Dat d’Apoe m/ ende dit doo; nabolgvende met lle! hier / bp die woozden/ maaſ lòo wie ſij n woordc houdc , npet ande-rs beele meer andere redencn.

-i !. . . … en berſtaat/ dan foo wie ſy‘n woozt Uaar is onderſcaepdt .tufl’chen ofghebodt gveljoogſaamt ende bol werclzen due onmogelncR/dle ſwaar bzengt/ en mepne che npet dat pe ende due llcht ſiballen om te dome. mant ſal wederſpzelîm/ daaromme Var onmogelnclî is / geſchiet nem ich rſelve onnoodiclj nche te bem!) mermeer/maar de tweelaatſte mo ſen. Maat daar h ſepdr ban bol ghen wſiel gheſchteden ( te weren die maachreltefde/ ep che wat verda ſblaerlych/maar deſe lechtelycſejìu rmgs ban onderſchepdt ruffehm de l…, is Evztſti ghedodr Chriſti laſt. De Ooddelgclze ende menſcvelche bol k.u.zo gebodcn Chnſh zgn nyc; Mam-,ma; maaethept / ooc ban welcke d'ìgpo: 'upoſtel Joannes/maar (ſo crogi ſtel luer fpzeecht/ de Ooddelycfle ſtus ſelbe mede fepdr) licht, ende be marg npet menemen/ maer de men

flupte daaromme alſolele mat in

ſcvelycke del. Myce bande Oſidddea ecke/,

_4'./——--——- /—-—-—-—…—…—

__

BIMU-2. ſ.

Eerſtc Ruck.

7 [hehe/maar bande mèſchelhehe lieſ Ph ebm—ende berlozen Wheel/is dc (pzeect hier d’Wpoſtel. Deſe heefr oo ennelhch datl ct gheen bewhe hear waſdom / ende doch haar bol f——fiſi—-—

ſmgheenbehoeft.

mmersd’ìfl

e

inaaehthept : ſoo nocheans / dat die ftel Penang/om de zielen ban hn gommſſ onbolwaffenhepr of onbolmancht Vzoeders na den bleeſche te mugen

‘ hept ban de liefde/ fao wepnigh den bzinnen/ wenſchte npet alleen ſhn lnenſc e daar inneſp ls / bande bol lpflheh leben berlozen / maaſ oock inaac ne ſalighepdr berooſt: al; die un ziclc vcrbanncn tc zijn van Chri onbolwaſl’enhept (om ſo te ſmehen) *ſto , dle hebben dan doch deſe lie-fdc

ofce onbolmaaehrhepdt degl—man

ghehadt / ' boben de welche gheen grſſooter rmg na de woozdm Chet maachte menſchelhche leben heb: ſtiſelbe. Vitis dan de menſehlhche hepts m een denn lnndehen ſhn bol

dende/ deffelbens bolmaaehfe men bolmaachtheptmdeliefde. Hier te fchepc verdure,:ànlcr dat/gelhch dat gen ſept de Catechiſmus dac ſulche hmdehenm ſhn jonehhepr comende bolmaaehte licfde in npenmndt en denn te ſterben/ roo mel als cen bol mach zhn. zoo leert in deren dan _nia en man een bolmaaet menſche doch de Catechiſmuſis teghen de cla

es. lſo mede/ daar mare liefde tot re mooeden Chnſti ende Haidi/ende Onde inden gheloobighenis/ofſp nntfdien regen de dare waarhept.

Hecis volmanéìcliefdc,dacghy bc- Ex oſ. Au. ſchoon clepn is/ als de menſche come - in Epi te ſkerben/ de menſche ſoo welbol rcyr zijt rc ſtcrvcn voor dcn brocdcr. maachtelhch een hmdt Godts ende Dcſchceſc de Hecre bcwcſcn dncin "fà-1°" falig is/als een mem in Ehziſto: hcm was, als hy voor allen(men- 17014324, ende onde doch ſulch hindtlangher ſchcn) ſtcrf,biddcndc voor dc ghcnc lebende / ſoo wel den volcomen ou mn dc wclclfl: hy gecrnyſt werr,cnde derdomme Chnſti _berepehen/ als ſcgghcndc : Vader vcrghcvec hcn, de manum lll Chnſko die berepcht want ſy cn wercn n ct warſ docn. hebben. _Debolmaachtheptbande Mnar hccſthy dac al con ghe aan, ſo

menſchelhcheliefde toreen Haarlem

cn was hy ghccn Meeker, indien by

die ſoodanigh is als des men\chen gheen Lccrjonghers cn hadde. Dc llefdeiſſs tot Oode (dnnr de liefde Lecijonghcrs hcm navolgcndc beb

tottenpaaſten un! week gl ebozen) bcn dar oock ghcdaan. Sccphanus veſſvznfr de Deere met d e moo; werdc ghcſtccnighc , cndc ſcydc mcr Joanna; dell : Grootcr licſdc cn hceſc nyc

mant , dan dat yemanc ſijn lcvé gceſc voor ſijn Naaſté. Deſe boozſz moo; den onslzzeeren/dat npemant groo terlletde en heefr ee. wozden doch fo wel berelaart banìlnguſtmo/dat ich die / als deter gedaan hnde dan in: bermaeh ende npec a s emghes rupghe/hier hevbe moeten ſtellen/

"hcbogcn knycn: Q Hccre cn rekcm;

Ècnluyden dcfi: ſondc nyet. Hy had- . dc lict'dic gcnc daar vanhy ghcdooc werdc,wanthy ſtcrfvoor hcnluydcn.

Ghy hoort dcn Apoſtcl Paulum,cndc ick (ſcydc hy ſà] ghegheven worden 24°},me voor uwc zi cn.Dcſc was ondcr den "hcncn vcor dc wclckc Scc hanus

adr, als hy van hcnluyder andcn

ri'i dir noch te meer / om te verdone-n ſtcrf. Daarommc is clic con volmaac dar ich in deren npet'meus en ſegge/ eolicffle , als ycmant ſo groorc licf'dc ende ſtaat Nilguſtnn ſegghen alſoo: hccſt , dac hy bcrcyt is voor dé broc

ſiſien gheweeſt is mden ?lnoſtolen/

Tar nu fodamge liefde totten Naa

dcrcn tc ſtcrven. In dcſcn is dc licfdc volmaackr. Maarisſ tcrſtonc als ſv

die om haar Naaſieyis ziele te wm

wcrdr ghcborcn hce volmancktèiy

nen haut leben willigh indm doodt wcrdc ghcborgn , om volumackt tc I lip

wordcnz’

Ecrfte ſtu‘ck. worden: als ſy heboren is, ſo Werdr hams) regneert '… dcs gheloo vichen ſy ghevoedt: s ſy ghevoedc word:,

ghemoede , daar is oock her afder

lo wort ſy verſterckr: als ſy verſterckr validi e voomemen van onder— ‘ wordc, ſo wordr ſy volmaackr : als ly danig eydc: ende danſ is ccn onvcr winnclijck here des menſchen ccghen alreleye verſoeckinghen Godrs , Sa ven , ende [’cerven is my ghewìnne. ehans , des vlecſchs , des werclts &C, Ick wenſèhe oncbondcn efi by Chri Dolchtflſoor cen die ſo gemocr was, ſto tc zijn , ’twelck my ooc betcr en waſſer nyec ſwaars int ghenc dar

, torte volmaackrhîdt is ghecomen,

wacſeyt ſy ? want hriſtus is mijnlc

Lbilmr.

ware : maar het is meer noodc inden

Godc gheboden hadde. Onfluydcn

vlecſchc tc blijvcn om uwent wille.

Hy wildcleven ter liefdcn vande ge

ſchijnen lync werckcn ſwaar, om dal: wy noch o 'c aldervertſtc afzijnvan ne , om dcr wclckcr willen hy bere \: ſij nen ghe oove. Want inne her ons was te ſterven. zoo neu-e ſpm [: guar , alſt gaat meccen ficcken , dicnr hier Wuguſtmus / Laax ong nu co wonder geeſt dat de ghcſondcn ſoo men ter fahen. Want up: die moo; begheerlijck zijn cor eten ende drinc

den/n etîlluguſtim/maar des Tipo: ken , ende ſo wacker cm te Wercken. ſtels elbe/ moetmen nu baſtelhch Dic dinghen en zijn den gheſonden \:

u en alſoo:

nyer Manſ , ſoo ſy den ſiecken ſchij

Wdegàlogbigeiièdewelcheglaîèî nen te weſen : den welcké oock ſclve het cten,drincké, ende werckcn 11 cc npet mputan y de li

e Godesbolmaacht is!/die ſwaar en ſoude zijn noch laſh'gh, 00

houdt Chziſti woozdt__ende ghebodr ſ gheſontwarcn. Op ghelijcker wij : r,:ioan. .z. {- fionuz.

8.10. c (ol. ;olîe

bande liefde bolcomelhch. mane de ic ioudcn wy ’rglienc wy af'vcrwon lieſde is de * onderhoudinghe der deren inden Heyh'glien, als oſt ſwaar ghcboden Godts , dc b vcrvullinghc ende laſtigh om doen waar,oock ſelt' des Wecs , ende dc bandi: desc vol medclichc te zijn bevindcn,by aldicn comcnheydcs. Auden Upoſtel Jo wy ghemoet waren als ſy. By veelen hanne ende meer andere gheloobi Wert ghetwiſtet ofGod ghebiedr on ge ſhnre thden / mas (fo hP ſelfghee moghelijcke ende (ware, dan mege miaghi inden D.Oeeſt) maurachtez lijcke ende lichce ſaken.ſi Men (telle lhch (npet Ilmputanbelxych ) de lieſ de Odds bolmaaeht.

ons daar een glieloovigh man als Abraham was, ende ghy ſulr ſeogcn,

:èo moetmen deſiupten dat emi dat Godc'hem nyec en bevce \ dac. ghe gheloobigen het geſſbodt Chziſti ſivaar ende lafi-igh zy. Stele ons We bande liefde boleomelych moghen dcrom voor een vleeſchelijck man, onderlgduden. Hier c_eghen ſepdr de decrachten des hcloof‘s ontberen Eater. iſmus openrlhch dat ſulcr de: ali'o wat hem illichs ende reche npet en mach geſehieden, Tusleerr vaerdighs werdtbevolen, hy ſal roe

de Catechiſmus openrlhch naaehre pen dac hct ſwaar ende onmogelijck onwaarheyt/teghen die crare ferien is cm te docu. Indien de Hccre ee der Oodtlhcher zchzlſturen / met )

lmſcul.

DuſzjnGe-n.

nen met ceneri hatelijckco gheeſtgc ten welchen over-een come Wolf Ruck zijnde, beveelt ſijn even-naa gang Mnfculus Dufanng/ een wel en celicven als [ich ſclvc: dir gcbodt banden achtbaarſte Hclnhbers der fa] hem onmogeli'ck zijn om te vol Oherefozmeerdenzdie \ hen deſe bréngen .Maar ge iedt God het ièlvc menſchenſileere des Cate iſmi er ccncn ghe100vighen menièhe metter:

cap.-: 1 . ;,

genn’ ſrliznft aldug. HP ſept hier al; geeſt derlicſden begaaſtzijnglegeen .

ObſerJ.

W : Alſo waar dir ghcloovc (Abra

ding enſal hem moghenluſtlger zijn . an

Ectſtc ſtuck.

9 '

dim ſynen Naaſten lieſ te hebben. den menſche te beenghen tut een bol Uaar fietmen bp Muſcnlum lieht ja cumen (date noch gheen begunnen) lnſtigh om duen gheſchzeben te zhn/ bulmaachrhepdt. Mach deſe in yes ’tghene deſe Catechiſmus plat npte mande wozden / ſuu mach uuch pe unmughclhch ſepdt te weſen. Ve mandt bulcomentl _ch bulbzenghen Eleſer en meyne npet dat ich Maſ dat ghevudr Thn ! bander liefden culum hier inne buere tot bewhſſs des menſchenbulmaachthept in ſich ban mhn buoztſtcl. Flecn geenſinel/ behelſendeerr duole/ofEalbmuSl maar ſhns/ Wugnſtun / Ealbini/ of deſe Catechiſmns.

Bullingers Lec. ſeggcn ſtelle ich hier 4.

tot ghecn ander epnîde / dan um te buuzcomen dcr Medicanren ghe muonlhche ruep/ als of: war ntcufi/ wat ungehuogts/ende nper dan felt ſame Parador-1 en waren / alſmen wat ſepdc dat hen miſhaaght. Op datmen nende dat dit mhn ſegghen

Muſculus Tafanus buuznuemt Comment,

Commcnterende opten woozden in March. una Heeren ban 'tghebudt derlief- “i’-"39

den hier in heſcville zhnde / ſchehfc alſoo : th l)Ck als cle ghcne nyc: cn

mach glicſondc zijn, die nyet en liecfi: ware ende volmaacktc gheſonthcyr:

ghcmeen is metten Leeraren ooch/ alſo en mach hy voorwaar oock nyec

daar affp ſuu bele hunden / tſelbe te ſaligh weſcn, clic nyct waarlijck ende Comment. l.Tim.4_8,

min ſpottclhch berachten ſouden . z.

volmaacktelijckGod cn beminLDat

Davies leeſtmen bp Ealbh‘n ’me ne volght : De vrecſe Godes heeſt ſſvan ſclfghenocgh om den meni'chc te brenghen tot een volcomen vol

ghen unde mugen gheſ.

mſiaſſackcheyc. Zhn'deſe wuuzdé Tal

lhch/waarlhch/ende upenbaarlhch/

ditin emani banalle depgheloobi en/we

derfpzeeclit de Catechi mixs open baarlhch. Su bulght uptditſeggen

Muſculi ende desEatechiſmi claar

bini onwaarachngh / ſoo can hege dat npemandt ban alle menſchen en lhch licht merchen mat geloube ſhn mach ſaſiligh weſen, Su leert dan de lecce bchouzt te hebben/ zyn fp dan Catechifmus hier mne gem Euana ouch waarachtigh / ſo muetmer nyt lifchc ende ſalige/ maar een wan beſiupten/ dat geen menſche up aer opelhche en berduemelhche leere.

den de_ b eeſe Oodts en heeft/ ende

dac nndt im in heen menſche up

&

..

.

_ "Johflflflfs Calbinlls ſ<3nft … Comincnr.

aerdcn en zp het cghmſel (ſwhghe ihn gluſe opten Epheſeren aldus: Ephez-U. het nnddcl ofc epnde) eens Thnſtſſez Die Chriſtum hcef‘r , die hcefc alle lhchen lebens. Ohemercht Calbhn dingen,dic daar noodigh zijn ommc ter bouzſz plaatſen naachtel h ſept rc hebben volmaackrhcyr . Tie v_n! dat de beeeſe Gods het beg in /het maachthepdt is ghcle en inde lieſ:

mtdſſdel ende het epnde zp des Thei ſtelhchen lcbenzs. Maat dic en ſal ghecn gherefozmeerde ſegghen/ als die doch ſich ſelbe doo; ſnlch ſegghen fonde moeeen ſlupten dupten he: he

de/ſunder welche ceh en ouch het wonderdadighe/ milde ende Mar ; telanrſche ghcluube te bcrghcefs is.

Bande bolmaacht epdt der lietden were vier gehand, \. Die is waarz

ginne des Chziſtclh'ché lebens.Mm ‘ lhch (niet x_baanlhch) bulmaacht/m muct dan ſegghen dac fulrhebzeeſe

de ghcne die het wuozdt Chen}! bul

vgengt/ ende dat buuznemelhch in luobighen. Hou moetmen danouch ditibuuzt ofte ghebudr Thnſti ban Qudeſis waarlhchen la" in de ghe:

de licfde. Dir b_ulbzenghen bandcn hebbm'tghene dat ghenoegh 1.3 un) ilcboden Eheim was inden Nnovia

behcnnen dat de gcloubigen in haar

% b

Hommes

Eetſte ſtuck. lhch ende qualh'clèdaar aan lcert. biagi-n zhnre inden/_ als DP ghcſ !O

Joanneg endeemige mecr Geldo

:.Joan.z.5.

hell end?/maaſ die ſi n woorc hou \, in hem is waarlijck e licſdc Godes volmaackr: daar op buuzcs ſepde: ende dazu- aan wctcn wy , dal: wy in hem zijn. Qeinerchtd'ìlpuſtel ende * d’anderc. Oheloubige mer hem ſulcr npet en mochren ghcwcten hebven/ indien ſplnhde in haar npet cn had den waarl bebunden het merch teechcn bp em daae tue geſielt/ na;

Opten wuozden des Wpoſtels/

dar in Chriſto vcrborgen zijn alle dc Taluſ-2.3. ſcharrcn dea wiji'heyts ende dcr ken niflèn , ſrhzhft Calbi'll : dar wy vol maacktclijck wctcn e zijn,indicn wy waarachcclijck kcnnen Ieſinn Chri ſtum. Medien nu bulmaachte we renſchappe / ofheninffe bulmaachte liefde muet varen/ooch na Ealbhns

ep hen wooeden hondende dat de mentlhch het hunden ban Chnſti ll edc hemnfl'e bolght : Hu moet

wuozdr ende ghevodcn. Sou blhcht men hier upt baſkel ch befinptm/ dan hier nuudigh te zyn om te heh dat npemandt Ie um Chziſlnm benbolmaachthept/ de bulmaachz maara telhch en hent/ ende mitr

Comment.

Coloſ.z . 3.

lnſtiturjij.

94.

te liefue/die de ghcboden oft wuuzdr dien uuc _npcmant bulmaachtel ' Ehnſtx bulvzengralzulmoet een ban merende is/ noch gheen bulmaa ite bepdmbolghen npc die ſeggen Cal

lucide en heeft / ſou de Catechiſmns

vini/van dac die Chriſtum heeſc,alle

leertzof men ral mueten fe

)en dat

dinghcn hccſr,dic daa! noodigh zijn eemghe Gheloubigen um Chaz: cm te hcbbcn volmaackrheyrzt! we ſtum waarachtelhch ennen /endc

ten dat gheen menſchc op aardm/ bolgheiis dien bulmaachtelhch ‘me-:

(vue eheloovigv nodi) evnſium en

tende zhn .ſoach bulmaachte liefde

heeft : ende dan ſal wel bolghcn dit hebben : ende_alſou dit ghebudt Qu z ſegghcn des Catechiſnn/teweten des ende Chriſti bolmaactelhch bul dat niemant dit ghebudt bande lieſ-_ vzenghen. Es dit ſegghen metten de bolcumelhch mach bulvzenghm. nuodtlhchen g ebolghe ban dim Maat dan 1a! ouch noodtlhch bul waarachtigh:_ o re unwaarachtigh

gen/dat npemant ban alle menſchen defe leere des Catechiſmi/ lucche up aerden Chnſtum en hceft/ ende dat npemanc ſnligh/maar alle men ſchen/ n emani uptghenumen/ ber doemt ullen mozden. Dat waar

nende ſulch bulcumelhch bulbzengen ban 'tghebudt der liefden. Maar is

ooch deſe leere maarachtigh / ſuo muct mede waarachtigh zhn/ dat

gheen trouſtelh‘che noch Enangeliz ghi-en mcnſch ter werelc / doch geen ſche leere. Ofwilmen hier niet aan/ geluubige eſnm Chnſtnm madr man]: toelaten. dat alle ware (Bhe achtelhch _ent / ende dat midtſdien loobi hen Thnſtum waarlhch hrv

g heen Chziſten op anrden en 15.

ben / u muetober d'ander zhde unt

7‘ We Auguſtinu ſept Calbhn me- ., de naachtel‘h'ch/ dac God den gcloo— Bogîégjg

dit boozſz ſegghenCalbnn noodt lhch bolghen/dar die Thnſinm heli

ben / doch medemoghen hebben/ uf vigcn bclooi't gheſhmentlijek te ma hebbm / waarlhch nper bmanlhchg kcn , dar ſy ſiillcn docn 'tgcne hybe rac-mms. de bulmaachte heide die , Thnſtl wuuzc onderhoudt / ja ſclfis de un: derhundinghe der gebuden Modes.

Ende moer dan mede hier t nuore lhch bulghen/ dat de Cate iſmns/ die ſnlcr looehcnc ( onwaaraehtez

vcclr rc gheſchicden. Viren is llpl‘t

Lugnſihns ende Calbijns / maar ouch Oodes ſegghen ſelbe. lck ſal makcn dat ghy in mync gcbodcn ſulc Wanderen , ende inync rcchrcn ſult onderhonden ende dom. Janis dit

ghebudr

gium delib, Mintz-Luz. Enego, =,”.

Eerſte (luck.

:\

ghebodt Enziſti bande liefde noch ſept alſo : her geloove vcrwerſr, dar het ghebodt Oudts. Oheluoftmen de Wet ghebiedc. Nu ghcbiedt de dem nat_Oodt als waarachcigh/ Wet Chziſti hier ſuudamgheliefde/ getrou/en nlmachnch weſende/ſulo als buo; inden Catechiſmo wuzdt he lhne beluften bulbzengt inden ge; berhaachie meri dan u_och dooz’l: loubig en :ſou moetmen gheluoben gheluobe bp den O eloubighen ban

dard eCatechiſinusſeggendeſuler Oodeberwuzben. . ieſe duo tghe unmoghelhch te Zhli/onrbaarachtez lhchen ei‘i onghetrouwelhchen leere.

Wilmen den Eateehiſmu deſe un wanrhepdt ende untrouhepdt nper rueſchzhbcn : wie ſalmenſe anders/

luobeberblerben/die hebben capie

ſe hebben / die hunden douz haer dir ghebudc bande nefde. Die ſepdtde Qlaiechiſmns unmoghelhch :daar zhn nn de Catechiſmus ende Tal bhn weder tege malcanderen. Im

dan den getrouwen ende bana-rach

tighcn Onde mueten 'eoeſchzhbenl mere: de Catechiſmnsſi teghen de dat waar blaſphesmie teghen Onde. la. zchnfture ſelbe. Die ſepr alſou:

Ende wy weten dar hy ons hoort, finde Commentaricn op’t ſeben ſo wat wy oock bidden. Wamom

LINUS-iſ.

de berſiz.ſTlm.2.7. ſchzhft Calbhn/ dat-l Om dat het de Meeſter heeft dat dc ghcboden ons ie vcrghceſs belouft ſegghende/ ſ‘oo watgh ſult Joan. i!.

ghe haven ſonden zi'n,indicn ons bidden in mynen name, dat .Il ick Go nyet en verleen c cracht om doen- ſiào moetmen hier npet allem

d'ìlnuſtel fanchan/maar auch den

me die te volbrengé. Iſt nu warm

achtigh dat npemandt/ ooch glheen Deere Chnſtum ſelbe loghen—ſtraf gheluobige / macht ban Gode )eefr fen :daar inne dat die inden

u

um die ghebodt Oo_dcs ban de lief de/ ſou hp dat ghebiedr/ dat is bul comelhch / tehuuden : wie ſal upte buozſz Talbhns wel geſepde wuoz

be/ooch na den _willeChn'ſti iddene de dai Godes wxllc in ons gheſchie

den npec moeten beſlupren / da: dei ghevodr bande lietde Oudts uns te vergheefs is ghcgeben li;—degl)! dir doch wel boo; de Ooddelhche whſ

ſnlcrmet en betwerben / ende dan

hept / die npet altoos en duet te ber gheefs -l wilmen dan Onde npet be ruuben ban ſhne eenwige whſhept/ men ſal mueten beheimen dac Ouſſdt

lhch mueten loghen—ſtraffm deren

den Qeloobigm bidders doch whſ

lo.

de, te bieten ſhn wille ons gheopenz

LSM. 5 .M Mameli-o

baarr _m dit ghebodt bande liefde ſal de Catechiſmus hierſiwaarhept leeren: Of wilmen C nſtum npet lughen-ſtraffm / mm al unmbaar

Catechiſmumgals neen leerende tor Per ghene Chnſtus ſelbe ſtantbaſte hch ]a ſepdt. \. ' -

-

heptniefde/ ende crachte gheeft/ om _ Npemant ban alle ware Geldo dit ihn hebodt te bolbzengen/ ende blghen ſal onthennen dat de alwhſe dat d e Catechn‘mus fulcr looche Oodt npet altoos berghccfs en nende leerc dmgen die onwaarach wei-chi. Elch moer behennen dat ngh ende Oodtſlaſterlhch zhn. (um pet te bulbzengcn) wille fondcr 9.

macht vergheefs is. zoo ſiſullen llll

Uaar ſietmendan Talbhns lee

becle Oheluubighen gaerne lichen

nen / dat fp wel hcbvende wille om des Catechiſmi/ als doch toc ſ_eer dit ghebodt Godes bande licfde-te

re openrlhch ſtrſinden regen de leere‘

bele andere plaatſen/eſinamentl ch bolbzengen: _maar dat fp de macht lnſh't. inez. inſ 'neîjnſtitmim daar hp met u npet en hcbbeSDe willelſepr djìlìpo

ſtel) bacrcht Onde. Werehidxeſiiſicag

gu mimoozden wel uptdzuehelh‘ch }

Eerſte (luck. :: noch npct die macht um ’tghewilde der menſchm hepl/ ende teghcn die te bolvgcnghen : ſal dat werch Ou: … heplighe Hchnfture ſtrhdcn. des bande nulle te merchen npet

PhilJJJ.

berghcefs zhn % dat te gheluoben ſtrecht inepnich tut die eere Oudes. ' Mar ſoo en houdt de 19. acume npet. Want daar vetupght Vudes Oheeſt ban Onde ſelbe duo; ans luni/dat God is dic dear were the! willen het volbrenVen na den oedenende wille,die hy ſi-l'ieſclmpen

,

! ]e

_

Wat gheluubm is befchzhft Ilo hannes Calbinns ſeer wel met dcſe

moozdell: Ende daar uyr verſtaan H,,mo. wy wat gheloovcnis : te' wet‘en als Luca.-tf. wy over-een ſtemmen metGode tor

ons ſprekeudemnde wy voor ſcer "hewis houden 'tghene hy ons be

Î’oofc te doene. eggs dit gheloohm/

eefcindcn mcnſche( uo emighe) ſuu cn mach gheenſms gheluobcn ofna ſijn ſelfs goede wille efi wel heeten / alſmen twhfelr of God: behaghen,ſoo andere dat uptleg doch doen l'ai ’tgenc hp ons belooft. gen/d’welch hier duch vende alleens Mele mmder mach het gheluoben cumt ende crachtel ch betupght dat heetcn/maar wel een bulmaachte de Oheluobighen . o; Ouch m ungheluubighept/daarmen ſept un werchmghe banwil enſſde machte/ mughelhch re zy'nl’tgheen upentlhch

deſeWetOodes bande liefde waar blhcht uns ban «illude delouft te zijn. inch ende bulcumel' h huuden ende Ogmtlhchen blhcht uns ban Oode bolhzcnghen. Weg endeſe ſooclare b uoft te zà'jn :dat hy ſal onſc her. ende ware .àchzifture leert opene ten beſnij en, ſulcx,dac wy den lhch die dnpſtereende onware «da; Heere onlènGod ſullen lieſhebben

tcchiſmuszwien iſmen hier ſchuldich uyc gantſcher hcrté ende uycgant te gheluoben -l alſoo leert hier dic Catechiſmus npet alleenonſchnftc lhche lmaar wederſehnftelhcheſa hen. Waarmhaar uoeh opentlhch Comment.

Philip,z.i ;.

teghen is Mecſter Jan Calbhn m

ihn Cmnmeiitarien un de l'cſpzfuche \

Szent. ao.

toreen thflippenfcn/ſeggfiende deſe muuzden under anderen: Hy (God) volvoert dan tor barca e nde'die goedc affec‘lien die hy ons eefrin ne ghegheeſter ofgeinſpireert : op dat ſy nyet onnut cn ſondé Weſen,

ſcher zlelen. Dit ſpzeecht Oodt tut

uns menſchen/dit bglouft Onde uns mcnſchen. Stemme de makers des Catechiſmi hiernme metOode uber een-l oftwh'felen ry maar ſiechtelhcli aan deſe ſo truulll che deluften Que desl neen bepelhc lmaar luuchenen filler opentlhch mugelh'ch te weſen.

Wat machmen hier nyt doch an; decs b pten / _dan dat de makers

ban de e Eater ſmo ſelf(ſp zhn dan

gheweeſt wie p millen) ungheluus ſoo hy oock belooſt door den Pro bigh zhn gheweeſt-l Met het buozſz heet Ezechiel : lek l‘ai maken dat als meet dan ghenuegh zhnde tut F in mijne ghebodcn wanderen. bewhs bande upenbare miwaar by? mug? dan uuehſnflgh&na Ceg hepdt bande leere dts Catechiſmi ' s nging e e e gue e m deſen ſtuche / mepnde ich daar

wflleomd e e den Gudes ban ban te gaan tut het tweede ch. deliefde 'te bu bunghen / onnut zhn Maar bietendehue diep dcſe u feet endeber‘geefs /_indienm heen (Bez (chadelhcheleeringhe ghewuzteltis luubighe ban Onde uuc het bol

inde herten ban beelen/ſunderlm

dzenghen wertghew acht / ſuo dere ghen bande ghene _die beelehunden Catechifmns leertzuf fe Eatethzſs bande leere Calmm/bnens boechen mas leert hier onwaarachtige din in alle ghemepne talen meeſt geleſen

gehen] dn teghm Gods gerez teghen wozdm/ ende met imma hunting: in

Lanzoni.

Î Eerſte ſluck.

,,

inde uuftſahen bande l’recleſti dan het vermoghen , ſoo hy hadde natiev, Erſſondcals , ende luſtiſicacie Éhewur, mmc nyet het willen , dac

(’tmelc hier me booznemelhch meet

'ſ vecmochte. Maat ons Wenge

ghehandelt) met meer anderen/dere g ieven herwillen ende hec vermo

Catechiſmus _uber-een ſteminende ghen. De eerſte vryheyc was tc mo is: hebbeich hier af npet mille gaan ghen nyet ſondigen : maaſ de onſc tot het twecde ſiuch \ ſunuer noch is veel grootcr (dat là) nyet te mo eerſt te ſtellcn een deel beſiuptredee, ghen ſondighen. ‘Oat ſept Ealbh'nſi nen upt Calbini ſchziften/iut bemijs upt Xnguſth‘ndhier leeren die bende dat deſeeſatethiſmus ſuu opmtlhch metten Wpoſtel Hauer Jetixfflnef ſtrhdet ]eghcn de leere el'albini / als 3. ca . verſet 9.Daccer zi n ie nyc!

Ca vmus reghen hem ſelvc elude mog en ſondighen. Wlſſoo [em de regen de gantſche H. Dimm doo; e\atechiſmus hier onentlh‘c unwaet gaans is ſtrhdende/ inde ſahe ban't hept dat alle Oheloubigen noch al

onderhonden der ghebodm Oodes tht muctcn ſundigen/ ende dit…tcgen Calb "ns / nguſthns cn des Alpo -

ende Eheim. iguana”.

ſiels urlare en naechtewoozden. _ !2.

Op des Wpoſtrls moozden :cndc 14. .

O te wuuzden aulizwancdic , hy weee dar hy is vecſthenen , op

. . .

cioa-1.1.5. àathy ſoude Wech nemé onſe ſon dooà‘c is , dic is glzrechwaerdighc CÈÈnÎerîc __ CWW“- dcn, rommenteert Calbiuusalſo: vande ſonde , fchzjft Calvjn diete: Calvin.

Hy (Sand: lan) mana ſijn berjſrc Dits cen bewijſreden ghenomen eyOhenſchappc ofre gevol. den alſo: Dat dc ghene die nyec op u g cen e vanciſierdoodt.

Want nadien de en houden van ſondjghen, vernic len de Weldaai Chriſh ende maken d‘oot te nyere doce alle de werckin

die onnut, Nu leert deſe Eatſſrchlſf ghen des levens: ſoo moeten oock mus dat npemant boleomelhch de wy dic de ſonde door zijn . ophou -

gcbudendlhziſti m mach underhon den van te doen dc wetckinghen, den. Tit npet underhunden dfdoen die de ſonde, als ſy noch leeſde,de dat (theiſtus ghebiedt isſundighen. de.;ldadien un de Cateehiſmus leert Dan dit fundighm en huudt dan :dat auch die alderhepbghſte. Ohr npemandt op / noch de alderheps .luubighe nuch althdt ſondtght: fao

bghſte npet/ un de lcere deſes Cates den/ mort nootl ”ch bulgen npc die mud; npetſſ leen eIalbmi/maar noch

rhiſmr/ die maar een deen_begniſel der ghehoozſaemhept hebbe / Cate.

114. Hou bulght nu datnuodtlffii beflupt/ dat uuch d'alderhepli e Ohelnobersban deſe Catechi mu/ de weldaat llhziſti bergcefs maatt ende onnnt.

des Wpoſtels felbe/ dat npnnandt bande heuren ide ſunde doodt en la’.

eWanr een doude wei-ct ofdoct "per, aleoos. «Is dit War_(alſt nuuclhchz bolght) ſuo mis doch npemant ban. hen allen glierechtbaerdight bande fonde / nncc allem na de\baarhepdt

rz.

Smat îluguſtini muozden ſchghft inde berloflinghe/ maar uuch. npet

Calvinus ‘tgenc bulghtzAda m was na harm waan mde-bepſpzehmghe.

1nſtit,ìj. 59.

ghegheven de hcnade dat hy int ufte Wſtbddinge.Wtfodaiuge gocde mochte aandeſiblijven , in ghcſtuzben lnnden I ende npet dic de dien hy wilde : maaſ ons were ghe luride noch nicht leben! bande fonde) gheven dac wy willen , ende dai wy zijn gherechtbaerdight. ' Dec. iij. merde \\‘ille dc begheerlijckhe dc ‘ 's Seen-10.6. ’ ' er met Blus moghen overwinncn. Hy ha de ammine Wing us guſtini fol. :. oo, \

14

Ecrſteſtuck.

ſtinì ton e ſ zehmde ſept/ dac dc wcrcki ban heplighebt. Is dit feg ggcmde (godgs door Chriſtum ghcn Calbun wearachtigh / ſoo ic): maackt: nyet alleen dat ſy(de Ghe moet houden / als oder-een ſtemz loovighc) door hanſ onderwi' s vcr. mende mette gantſche szchziſt:

ſtaan wat ſy bchoorcn cc ocne: ſoo moet bolghen darſſ nen minſten/ maaſ oock medc‘dat ſy met liefdcn pemant ban die Chnſtum annove

door de ianrckmghc der ghena den doen, ’tghenc ſy verſtaan.

daan nebbm/ bequaam zhn ende peoper om dic werch ban heplig

Nu mach npemant loochené dat neve/te meten Oud cfl den Maulini ter Oeloobigen "uſ die doo; Odds ln fre hebben / na Chziſti ghebodt te ghenade ende de elbens ondermhs volbgmghen. Maat dmlleerde de

berſtaan / dat fp Oode ende dm Catrchxſmus onwaarhept/daer ins Naaſten nn Eheim bebrle bchoogcn ue/ dat ſp ſept alle Oheloobige doo;

liefte hebbcn. Sou mach noch upe: die berdozben nature daar toe fon mande loo

mi batter. noch zhn onbequaam te weſm ende te blhben

Gheloobig en die donginwerckm

Phila. u.

al’cleben dqoz/ dat npemant dit ge

ge bande ſelbe genade Oodes noch bodt Thziſti mach bolbzengen, Wil dom/mene fp berſtaan/dat i; Oo dan uncle pemandt ſegghen dat de . de ende den Maaſteu na Chziſti ge; Catechiſmusi hier waarhepxleert: bodt liefte hebben.Want andere; en ſoo moet oock waarhepdc zhn dat fonde God in npemandm werchcn npenmnt/oock ghem bm] alle Vhf: fa \ne! het bolbze'nghen bandm gde: loomghen / « hglſtum. nanghedaan denwille/als de goede mille. Tit" heefcgeitde dat ll'lldtſdlm npet allem dem dock bergheefs gewzacht fonde Cnlbhn/ſſmaar ooclt d"ìlìpoſtcl lie

z nmde Ohelaobxghen/ban Onde: ghen/daat amiſ dar pemandc Thai? um mach aandoen. ie ols merende de mhfhepdt fel bej npet all-dos te bergeefs en duet.

17. _ ſi VW d’ìlpoſtcl ſtpdt dat dle nyc :. IPM-9.

Diet teghen leert de Catechiſmus Code 15 gheborcn nyct en mach opentlijrlz. Ho ftrhdet fp ooc opent. lficlî regen deleere Bullingers/ Blu:" ſondlgcn, ſept Cnlbh‘n in ſxìn Com- cdm…" nllſtini/ ja ooch des ‘leoſtels Pauli mentarien hier op deſe :woozdcn: Com-nm.

Want hy( Hanc: Slovan )’cn [cert nyet allecn, dat wy mogcn het ſon ‘ 16 .

Calbh'n opten woozden : maar dlgen laten (ofnpet fondigen)maar Mus.“. doct aan den Hccrc leſum Chri dat de bcrocriughe des H.Checſts ſtum, ende ghy en ſult des vleeſchs van ſoodanigher grooter cracht is, beſorginghe tot beghceſlijckhcy dar hy ons nopdeſakclljck' ander Comment, Calvin.

den nyet volbrcnghen : Commen

houdr in cen vnſtc ende ghoduyri

terende/ ſchzh'fr deſe wqogdm: N11, ghe ondcrdanigheyt vandc reche becleet te un met Chriſto, benz-ec vaerdigheyt.

‘\kent hier Atwy aan allen zijdcn Dit ghefchiet ua‘Calbhns bac-grz omringhct zijn ende voorſicn met leere inden npc Gode [)erbozen mm (le cracht fijns ghecſtes. Dc welcke ſchen.- So blijchr upt deſe leere Cul ons maackc bequaam ende proper bini \ dar die unt Onde _herbooene tot alle Wcrcken— van hcylighcydc. menſchen alles balconiclncli onda-s Wat ſcpdteIalbhn. 3311 moet eleh hondcn dar Godi: ende €!)sz ge

,Iîmnen/dathet mei-> ban Odd: biedtl’chck iedeſc liefde tot Onde ende den Maarten nn den ghebode ende den FlanſtmWit-wederſpzccct Eheim lie-f te hebben/ dock :; een deſe Catechiſmus. Seo-bolght hier up e

\

_l_."I'ÎW"

"il";'..

”“.-…'

Ecrſte (luck. upte nu dock baſtelhck dat in deren npet doo; de gheiiade des 45

‘S /

de

Eater )iſmus wederſpzeecltt > maar alleé doo) de letter des %.

Muller LB 'an Calbhn ende _ ooek Soozhn finche dan oockaltſamen

dm 21 oſlel ſelbe/ban dat dieuyt npet dan letterbncchtm/mde dit na Qode dozen isiipet en mach ron dighen. ..

I

lnſtii, ij. ;;.

.

’tghetupgh ban heurcn Calvino fel: be/ na ’tghetupgh ban Auguſtino/

immer-s dock na _*tgetnpgh banden

Linde Jnſtitutionibus Ealbini Deere Jeſu Ehziſto ſelbe: teghen leeſtmenſibp hem upt Wuguſtino ge welcher dzie ſſdeCatechiſmus open

leert te li ’tgeue bolght: Dcs mcn

bam-[nele ſtrydigh is. _ {donde dat

ichcn wi lc-kcurc (ftp! Xl! llſtllllls) noch nl zhn een Chziſtely'clieleere-l

Werdc ſoo gheholpcn, dat y nice al leenlijckcn weet watmen moecdocn,

..

19° Epntlhcffl om met arhterlatinge

maar oock dac ſy doec’tghcnc dac ſy ban groote menichte deſer ghcl'rke wcec. Handeſer ghelhclie ſpzeuclîe ſtuclzen/te comm aan‘t trueede Huck Inquilini. bp %ullinger aangheto by my hier om te handelm boome ghen/is hier boo; 15. wat gheſept/ nomen/ ſoo leeſtmen bp Joannem daarom ich ſonder meet dane afte calvinum gheſchgeben te Zhu ’tgene

ſegghei) mi anne op de bolghmde hier ban woogde te woozt nabolcht: woozde Calbun upt Wuguſtino/ en Wy ſicn nu wat het is Chriſtum ce Comment. zhll deſe : Daaromme als Godc leert, vcrſaken( te mum) ſoo dick ende Mamma:. nyct door de lcttcr des Wcts , maaſ mcnighmaal allìncn hem benecmc, door de ghcnadc des Ghecſts , ſoo dic dinghen die eyghcntlijck cocfijnc crſonc behoorcn. Was: dinghen ſul lcerr by in iùlckcr wijl'c, dac elck “tgc nc dat hy ghclecrc hccſc , nyc: allccn en dit nu zijn? Dat berclaart de ihlcx kcnnendc ſict, maar cock dar

ſelbe Calbuius dane na opten ſel- Commem.

hy'l: willcnde beghcerc, ende dat b ': ben Epiſtel met deſe ſynewoozdcn: “W 3-5 doendc volbrengt. Dit zhn Calbllli Wanr het officie Chriſti is de ſondcn ende Auguſtini wopzden gantſche wech te ncmcn , cndc toc dien eyndc lhck uber-een comende met Thzlſtl is hy cx rcſſelijck ghcſonden van fij Jump.“. woozden : alle diet vanden Vader nen Va ere. Het is nu ſulcx dat wv gehoort ende gelccrthceſt, die come door'c ghcloovc dc cracht Chriſil cocmy. Dat reimede "per anders declachcich wordé.Daarommc moe; geſept / dan deſe tlmee hier boo; feg hce noodcſakclijck zijn , dar ſoo wie hen/ce weten dat die ban Onde dazu ghelooſrin Chriſto, ghcſiiyvcrt elf(npet bande letter) geleert wert/ zy van de fonde. Voor: allo elwaarts ' die en weet npet allem dat hp tot is gheſeyc, dac lcſus Chriſhts de fon-'

Ehziſtum behoozſit tecamen/maar den chh nccmc overmirs dic «:x _M hy come tot Chziſtum. Dans/hp tie ende voldoeningc' door de 0 er meet npct allem wat hp behoozt te handen ſij ns doors , ten eyndc ſy ons dom/mea; duet datte. Nulecrt voor Gode nyct roegerdccnt cn lou * de Catechi mud dat npunandt en dcn worden , ſo ncemc Samir-lan op bolbmgſidlt gebodt Eheim bande dcſe plantſc dic woor e , mb mm»

liefde

en bolbzengt dat runners var-fonda . andcrs- Ende hy vedìaac

ten mſnſtm npenmnt ban al die dere dac Chriſtus dc ſondcn wcch necmr leeredesCatechiſmi MWm-Ho wcſenrlhck ende metter daedt.» Om Zn fp dan noch gcen ban allen ban dat onſc oudc mcnſchc door hem gheleert. Dat le:/fp hebbm'c Ehecruyſt is,cndc dat fijn _ hecſt door

gnam parma-a bench tedoen

erou edooderonſcnv ccſchcnnet '

fiync

15

Ectſte ſtuck. ophuuden ban ſundlghen / de wel

E)”ne quadc bcgeerlijckheydenDaar ommc en mach dc loop ende'ebe

daedt Cheryl: bei-melen ende annue

lcydr vandc text nyetlijdcnù, dat dir mahen.ſſ zuudmſſ dat noch al Thei beduydc werde vandc quijrlcheidin ghe. Want (iò ick hcbbe glici‘cydr)hy maackr ſijn bcwijſredencn: dac dc ghcne dic nycr ophoude'n van fondi

ſtenen 3311 i deiſanté mugen Shu-l

ende a_anboerders tutte weldaden

Eheim mogven ”hn inne mart) dal: gheluobe-) { Wc ct gene bp Calbhn ghen, dc wcldaar. Chriſti vcrnielen gheſepdr is/ dear met hp uber-een ende onnut makcn. Dat alle zon cumt mette gancſche H.H<zift1ne

calbjns epgm wuozdeualaat ſſong ende apt de leere buuzſz deſes Cate deſe mi boeghen op des Catechiſmi chiſini/bulght noch een leel'ycn _mom moozden / upte beaghe : Còndt ghy [kl-um dar npet min grouìntlncle en dir( tc wetcn ’cgcbodr Chriſti vande es. Want dat Seme ghecumems liefdc toc Gode ende den Naaſten) ale; een Haleghmaker um ſnn bulclî al volcomelijck houdcn ? Ncen ick. faligh te malien ban ven-ren ſonden/

Uaar bpde Catechiſmus berſtaat WP!!!" d'Euangeliſtopeml" / Mea. zr. dat npemant bande Qheluubi em ghende audi claarlhcſa dat em uncle d'alderhcplighſte nyet / daarumme de name genreſ dat maeh underhuuden. Want mer-nes zalighmaner beet )is ghe ebm.

men datdaar mede npet/ſQGUDDr Hoe nu deſe un full b ck ban aftuffchen uns gheeii geſchille/ ende deſe ſunden fa igh ſurrde mane / bul berſta ich den Catechiſmum dan gensde pzuphetien daar ban duo: qnalncfl/duuz dematechiſmx ſchult/ den qupheten buo fepdt / leeſtmen

dee finche \meynnigeduozgaans u_pt by danuangehſt am met deſe detiene meerdan dupſterlhck. Hier wuuzden: Sco hy (Oodt) hccffghc- lun.,-z. mil era bzaghen uffulck "per bulcu \ſworcn onſen vader Abraham , dal: melycli houde ban dit gevodt Gods hy ons ſhndc ghcven dat wy bevrijdc ' ende Chziſti/ſun en wdan npet-l zijnde vandc handen onſer andcn, ſeptmen mp nren/ u maehmen ’thz ſondervrceſiz bem ſouden iencnin bodc Oodrs unertreden (under t_e hcyligheyt ende rcchcvaerdigheydr,

ſundigen. Dit iso nbaarlycli Lis die hem behaag‘hlixck is alle de da.-' ghcnonſeslevcns. ' ' Tie woozden allcdc daghen on

berthnſrh. Men al my dan ant wuozden ga. Hu moetmen mp dan noch na dcſe leere des Cacerhiſmi garegghen daar tue/dat npemandt ban alle Oheluubi en uuclſſi d'alder heplighſten et/ op ndr ban fondi ghen. Vit al gan-ne mp toeghelas

ſes levens , en lhden gheenſms dat menſe dzaepe up’t leben hier naz maals. Diewomdm Heylighe dc

ende Rechtvaerdigheyc die hem c' haaghſijck is -, en machmen uncle ten merdm ende gheſept / bp alle de gheenſmstreeſlenop halbe / geſtuc ghene die de leere drſes Catechiſmi helde ufc unbolrumen heplighepdt

huuden boo; omecht elfi waarach ende rechtbeerdighepdt : imma-5l tigl). Maat ungaerne 1a gheenſms duck gheenſms nude Commenta; en ſullen mp fuodamghe lupden tue rien bp Calbyn ſſlbein ſxih Varmo-Ì

latm / 'cghene apt di: ſegghen ende meupdefepla‘a _egeſchfilfll.îîoclì' unte buuzfz wuagden Ealbini te fa ‘medenpft Bu ] . rs tleggmge, men ghebueght zhnde nuutſakelhen ;defer wooedeu in. 'n negende .Ser moet bolìhen. Dmaghdp matte-I muen ban fan ii .Deeadeſi ms Dat alle e Gheluobers ban defe mets na de wuuzden Chziſti elbe

Eatſieehiſmo/ al; die nemmermeer

ſſghemſinw ÙWUWefÌÌ'dat il de Joannam

Some

.

17 jaanlad. Sone vry mmckt, ſoo zîjdy waarlijck due Catechiſmi waara ' wa- ' vry. Want waarlhcll en is npet re/ als neen)dat ..agìffifſi met waanlhrh/ [omnis nuvmeeſt ucht ſh'ne ;. Jongheren (ich [\ni'ghe

‘

Eerfìe (luck.

te crunimen. Men [ret ou upte Ealbhn/îòullmger met] enre un nuozſz wuuzdm Caldll‘ll am 5. per: germwnwaarachugh oudenmoez

ſet ban’t ih. cap. ban îìnefl da: hp dit bzpm

uanmg i, em 5 'n / ;. dat gheen gheluobigh en Eheim men che up aerden de bzeeſe «due

ban ſonden/of bande fonde wech te des en heeft/4. dat gem heluobxgh nemen ( ”tweleh hp daar Eheim menſche ſaligh mac) we en/5,ethzi-_ um en heeft / 6. waarachtelhcli cn ampt ſepdt te znn ende dat te reeht) npet en berſtaat ban’t quhtſchelden me / 16. nuchte aanghedaan en ende npet imputeten/ maar ban’t ,h eeftzcndebul ene‘diendatxzag. weſemlhcli endenietter daedt wech alle Oheloobi en Chziſti weldaat uomi.

nemen der ſonde.Dat is dan Jeſus unnut malien/ 1_ 1 . Jia uncle dat npc ampt/daar tous hp gerumen/ende mant gheloubi ,is/ 1 z.dat npez da: ur ban hem ghepzupheteertfflu mandt quhtſche dinghe ban funden

‘ Comment.

eeft/ 15.dat Oudt in npemanden _ 1,lom.'1.n ſchzhftCalbhn (ſo . hier buo; is ghe- h ſien ) dat ſp Eheiſtum betſalien / die en werclît het bulbzenghen na den

hem benemen die dm en die eps gueden wille/ 8. io. ſhn gheboden glflhchtutſſime perſ behuozen. te bergheefs eeft/ 7- Ila dat Oud e Catechizmus _beneemt «Ihn unte-ours in hnebeloften/ 18. ende ſium ſulcke mare en bulcumen ber da: alle gheluobers deſes Catechiſ }ufflnghe Fais hier bggzlîsmlgtogſnſſé nn letter nechte zhn/ 1 . Immer; datſp Chziftumberſ en. ,àuudet

hnenper one epgen : ufDerloffet tue ee behougen. %aar dan _npet een feet onbehuozlhche fas

upt beſtupt :> crachtelhcli / ende lie zhn / dat ſulclie ungheloobighe maaraclſiitelhcludat de Cflſnblſs lnpden allen nieiiſthen regulen des gheluofs buuzſehzhben ſouden/mde Nom; mne Ehnſtum berſaacltt. dat nueh ſodanighe die dan nick ge houdmſuude mueten wefmſhn hin Befluyt van dit cerſte (luck.

deren (diemen meeſt alle hem Felf SP! liefheeft } te laten leeren inden ghe mett noudtlhch mdc ba hcfi meen ſcholen :uf ten minſten ghe-‘ befluten / dat nyt deſe bouzſz noudtſaaclitweſen de ſelbe bupten leere des Catechifmt moeten bul ter ſci ulen teſenden/ of een Schoul ghen bele ſu laſtetlhrlu als leelhehe me-ſſ er in ma hu ; te onderhouz finche/als namemlxicli (fu dere leere deni ditenberma elchnpet.

Phet ghene hier boo: is

Tweede Buck.

-' ?

\lande boetc ofbeteringhe over de ſonde ende ’tverdcrſ Adams gheſchiedt door onſenl-ieetc Ieſum Chriſtum voor alle ’imenſcbelijckc gheflachte. den is inde wetelt/ < . a lifturealſie; DE Godtlhciſſeez

,

‘

.; , dal: \le mes,

relt duo; hem ſuudea ehoude wu)? . m.”, den. Daarumme wert hp ghebene- «n.:-.e;

tupght dat il! nd € :!

baqudtdenDat-etg eran

dhdtuotkgenaàmt een Hanghmkà;

1!

Tvveede (luck.

.

l- are-4:42 kerdes b wereltsmat is npet ban ligh ghemaacſit zhn/da: deqnade MoM-14 eenigebpſundere erronenuftebolc ghene ghthepdt tut Oud: ende den ". hmzmaar mt ghemepn ccn Sa Mia ente hatrn/ uns um Chziſti ‘ …““ llghmakcr alder mcnſchcn. Sou ges bulduenmgs mille npet en meet tue neraaluf al hemepn berſtaqno c_e herelient/ maar gheacht werd: uf boozſz plaa e _deſe uuzſane ba <|: i: Pulce in un; npet meet en ware/hoe ſti tuecomſte inden bleeſche / auch wck dat die nuchtans, in uns blhft.

Joanne-s Calbinus / Rudolphus Maat dat de_antwuo2de npet up; Oualterueî/ ende meeſl alled’ande recht enis/blhtlzt aan twee huufe te ban henlupder religie zhnde fel ſaken behalben meet andere. Want be. mmers de Euangeliſt ghe booz eerſt ſuude dan ethnſlus Jez tup tnaacln: ende claar/ dar de ſns daar inne weſen cenzalighma : ,.…. >,… Deere Chziſtus ſelbe [e dt gheco Fier ende Oheneſer / npet ban alle mcn te zijn, ommc ſahg temaken menſ en/uoek npet bande gantſche ’tgccn datrer was vcrloren. Pgaachts menſ: hehe nature_/ maar allem men hier matter berlozen mas en: bande Oeluobigen en hate nature. de berdoeben :te_wetm Ildam al Zimmer-Share berlozen ende ber lem met Eva / ofm hen bepden alle dozben nature fonde dan noch ourſ:

de gantſche menfcljclpche Martire npc: ghebonden noch eneſenz _r. ende midtſdien alle menſcheq ban Oemerckt inde ſelbe( u dedat iſ Adam namerlhriſſe ghecumen zhnde-l mus leert/)_nuch al blhſt de onde Men fa! mp het laatſte antimo; berduzben en quade ghcncgcntheyt, den. Dit bmicſzſelier..Maar hier om Godeendcdcn Naaſtcn tc hatcn. npt ende nyt de boueghemelde oo; ; fahen bande menſchbmzdmge ende (Ten tweeden fonde de ſallghma name Jem Eheim moetmen noch Binge/ bindinge/e-nde beteringe des fener zhn :dnt hp npet alleen wille/ Salighmalms era evem ghe

maar uuck macht heeft ghehadt ſcl icdt inde men chelhclie naturel in. omme 'tghene hproeis inde werelt

emder whſen fo_u crachtigh zhn/

gheeomen te bulbzenghen. Wat [al ſialsde berdoememffe/ het berlies/ dat anders 5hn dan de bellum-uf ende berder emffe Adams daat

berduzbcn nature medi-rom te ghe; inne ghewee foudezthVantbza neſen of te recht te bzenghenl gs ghe idi ofdat berderf ende berhes dit ghefchiedt ende bolbzacht: oe dams doo; ſnn fonde inde men moghen alle menſchen nu noch g 16-' ſrhelhclte nature gheweeſt zp/npet ncyght zijn om Godt ende ons Naa *bulcumelhclz ende dat noch wann ſtcn tehaten ? Dit lette nuchrans de lhcls ende :uerelientlhck alleenlhek: Catechiſmus. zmtdie waarhemi ufdathet daar was boleomelh’clî/

Hue fal’t waar znn dat Chriſtas _waarl [ſì ende (om ſuo te leggimi) cen Salighmaker is vande Wcrcltja 'weſent hell: men fal mp ſegghcn dat van alle mcnſchen? hoe fa] hy wo het daar boleomelhclz/ uncle npet der ghevondcn ende te reehr ghe wamlhck maer maerli c innewas. bracht hcbben , ’tghene was verlo Dzagheicn danofde alighmahin ren? Nammtljcfì (ſu men nu leer-t) ghe endebeteringhe ban'r quade in

de guedthepdt det menſchelhclzer ſ . naturen-l , ;b ſ., ' "3 Men (al l'nu el’ antwou ‘

_de menſchelhche naturel dua; de echtbaerdighentîieſu Chel-…li dan: nne is ghewuzden bulcumelihck en de uucle waarliicle ende werentlheh:

Uni/dfiwMſWWlſa’f \ menſal mp antwſioozdé/neen/geenſz : /

ſins

TvſiVecde fiuclr.

19 (”ins bolromelijrlt/eſi dat nach maar cunſequentie : en ſoude nyetqualìjck waanlhdî ende toerehentlhchéal: tc pro )OOſt comcn, alſinen ſ dt: in. 4 dien c val Adams ghcwc is van baren dat _?ldmn een men che / npet i'oo grootcr cracht van ſoo vclc volcx' ill_mille zhnde om hem [elbe/beel tc vcrdcrven cndc vcrniclcn , dat dc una de gantſehe menſchelycltenatus graric Godts veele mccr cmchts ſal re te berderben/ende des felfs guet hcbbcn-om vcelc ſhligh rc maken.

fici) daar npet naaclitel > open

hepdt te berlieſcn / alſulrr duoz een Want dat [luck is ghehcelſcker , dac e_enighe fonde gantſchelhck / maar Ieſus Chriſtus al vccl machtigher lyclî / ende meſcntlhclr heeft bermu is om de menſchen tc bchouden, ghen ende bulbzacht : ende dat daar dan Adam is cm te vcrdcrvcn . teghen Ickuſis Eheigujsl Oud ende ’Twelch/uf: uncle Ealbhn/ 'a nie menſche/gecumen zynde om de mez mandt en hadde gheſepdt/ ſich . relt ende alle menſchen ſaligh te ma; ſelf ſuu upenbaren maarhepdt isf lien…- ende ’tgene dat berlozen was/ dar niemandt fonde derren daar te namentlhck de guedthendt _bande ghen ſegghen/dat Mam macha" menſchelhche nature te bmde/ ende her zp um te berderben/ dan Ehei is um te gheneſen. Sult): bolghe et berderfban dien te berbeteren: ulcr me: l'ha gantſche leben/ npet nurhtans nuudtlhek upt deſe leere dan doozgaande rechtbaerdighept des Catechlſmi / huudende datſinu weſende/ et en heeft bermoghen nuchna de berluſſin _ e in Emilia te bolbzen neo doende maeclîtz gheſchiedt/ alle men chen van natu men Adam machtigger om te ber rcn «hencyght zijn Gode ende den derben/dan Zeſum ([ ziſtum um te Naaiìep tc hatcn. Uaar mede were ghenefen: ſu dat Adam te recht dan opentl > ghelouchent dat Chet" Fſilfi wſiflflvdî ( duchſiwel mach ghenaamt wuzden een bet derber des were-its en alder men waanlhck ) 51311 fonde een zaugh fchen inder maarhept: maar Jeſus maner des werelrs ende alder men Tharros eenſiàalighmalzer des we fchen. Ouch datgpbghebonden ende relts ende alder menſchen ſnpetmz ghebetertſuude e m'tghene inde nature berlonn ende der waarhepdt maar alleenin een menſ

waan ende toereflcningheſizuude Fava-Leben wag/tgudnitméeehrg. Dn: : oonaec e enter mabmghe. ban onſen waren Ha ggen de H, Schzif'ìure/ teghen de ‘ lighmaner Jiefu Chnſto {Sith en cere Ehziiheſi regen de _clare mou; memie :;th datmen dienbirtozieu den Calvene felbe : dat ic): npet muz thick en achte buo; den Padus fen / he chen] mde almughenden daeuuek ſtrechentotpms en gru'ots

Heplant rhandelhcherlachrermge mach aan-dom. Wantmen daar

‘Wzſfanders ban deſen Cate;_

u/ den ſelben hier afmetalink deur de fonde Adams beei gruoter/ te bera'nmuozden. craehngher / ende oberblue ' her maaclît/dan de ggenade Chzi .

20

'

'

ettrb.berſet ban‘tLtha

ſaie- eomnienterende Whit Maat hier toe werdt upentlhels neen gheſepdt by M. Ilan Calbhn/ ende dat terecht/ daar hp commen Wimene, teert up des Npoſtels wuuzden : da: “WMS. :le ghcnadc in Chriſto in mcerdcr

ee an earn"m alſouzNadien e1ivims I(flîmhriſtus gle

'dinghcn wedcromme' Comment, in fijncn {late ende ordeninghe {Faire-'! ““-""ſ ſtituerîzzdaaromme bctecckenthyW Hzophetefflaiasfiac deverwoeſtin-‘

overvlocdigh is gtheeſtmldus deſe ghe dic daar nu is._inde mcni‘chelijcke -

W D

-

- dmgbenſi

Tvvecde ſtuekſi : zo dinghcn wech ghcnorncn iìrl worden upzechtelh'ck en heeft bulbzacht/ en inde tocconiſtc Chriſti. Hier mepnt de mitſdien gem waarachtigh gie Ealbhn dealghemepne toecumſke ſus dat; Salighmaner en is.

Ehziſli ten junclsſken daghe int uu: deele: of hp mepnc metten China:

3»

-

Opte gheneſingen banden Laza

(len een tuecumſteeîhziſti m een dup rus duo: aanruermge Chalix/com ſenr Slai-ich rhcl: op aerden : ufhp mentcert Calbhn alſoo : Ende ten Har-mo. mepnt een tuecomſte Chziſti in tiche is g'hccn wonder, nadicn hy (lcſus) MMM.»

Ojeluobige bpſunder: of[Jp mgmr

onien vlecſch heeft willcn aannc

de toecomſte Chnſfl inden ble che men , ten

nde by one i'oude reyni %cſchiedt uber rb=.JIrrxh. Ilaren. «hen van a le ſonden. Damme" al en noncrſten da h en mepnt hp Îepdt/en werd: npet nptghenomen.

npet/want daar ullen _,de Wochen Adams fonde met deffelbens ber ende Schema ban malcandere ge: derf ende ſmette_werdt hier under fc epden women/ende geen wulben dan dock begrepe. Men mach uoch lecuwen mcer zhn / darei berde npet looehenen / dat Ehziſtus heeft

ban _teſamen te wepden. Hp hand: wilghehadt um te bulvzengenſ'tge d’upnue ban't dupſmt-iarighe their ne daar tue hp onſen bleeſeh heeft boo: hetterhe. Vus mepnt hp de aanghenumen/ te weten un; te _reps toecomſt Chnſti ouen npet. Suu nighen ban alle ſonde/ ende mideſ moe: hp hier berſtaan een bande dien uocle ban Adams fonde met

twee laatſte. tuccumſten e_Ihziſti. deffelbcns aancleben/ als ſmette/ Meme hpſem een Oheluobighe up monde ende alles. Want Oud ghe ſich ſclbe alhier/ſuu moet dan info wuun in de bionde ſuo bulcumelhch danigen de reſtitutie gheſchiedt zh'n. te gmefen/datter ooc gcen lijckcccc Maat dit mathhcg npet met recht kcn mccr cn blij ft. Suubulcoment mepnen/ ghemer _ : dat maar een lh'cli ghenas oock Chaiſtus naden bpſundere uf particulier: reſtitutie lichame den La rum daar up Cal fuude ma 111 wepnigh Oeloubigen: binus dit bouzz ſepdt. Namen nu Lleida wille heeft ehadt om alle unſe fonden/ ende aac under uncle

- ende npet een algemepne ende gene

rale reſtitutie ban-alle de menſche chedi

: er. 10.17!

33 6

en. Namen Ealbh'n dan Adams fonde met deffelbrns aan cleben gamſehelhcli te gheneiſen: ſuu moetmen belhden ſulct te zgnghez

elfmede oudt/dateenberwueſtins Pe ghecumen is duo: Adams fonde nde menſ _elhcke nature ende in al le menfch >e_dinghen. Wat an

ſchiedt : ofmen muet Eheim almo

aentheptlende bulghens dien oucls dere" ſoude hp _ier mugen berſtaan Godtheptluochenen. mederum in [nen [late ende uzbe 4. ninghe ghere tte ſullen wu: Npemant den Chziſté name noch

e menfche maar bun-ende en ſ_al unfliemm lhclie nature ende men chelhdie dinz dat mms Become :; als een gee

den/ dan de algh

ghen-ldie eeſtoIvnſtas dan weder [:

eMedeehnmeeſter om de zie teende oedmmghe ghe: len te gheneſen, Immer-s ouek (al reſtitueert. Ils dit ſo : ſuu en mach gli ſelbe ſchehft ſulct naaclitel _ . e felbe feb; mede/ datſ ghe ixckſſ dock nu npet meer daar inne geble mr

ben zhn de vermoeſte verderfm'fl'e hetlichaam , o langhe het d'oorſakc MISS; “. varſigencychthcyt omGode ende den der ſicdìen in (ich bcfloron zijndc , de Calvijns Na cn te hatcn. Of mm ful mou-m ſclve noch vocdet,gcenſins‘gcſont cn “'Ric- iì- M

recevez: dat Sirrus ren ammuzzu mach gum: wordenpf choon dc

i

(mene

[

Tvvcede Rock. a: ſmertc noch nyc: en quele: alſu mede da: alle weldaîde by Chrîllum be de ziele/ id langheſp noch bol is ban fodamghe ſiechten der ſunden/geen ſine en mach ghefont gheacht moz den. Dat nu ghenepghthepdt um Oodt ende den Naam-n ſoo te ha: ten / dat die belet inden menſchen te doen dat Oud bebeelt/te weten deſe

toonc aanden lichamen,heeſt hy he wiic datmcn ſal trecken Opten zi en.

Daarommc heeft hy int verlofl'en der

mcnſèhen lichamcn vande Tyrannic des Duyvels betoonr, da: de Vader

hcm hadde gheſonden to: een Ver

loſſqr, om wech te nemen dc ghce liefde tut Oodtende den Naaſten ſtcliycke Tyrannie dic hy ( de dupbel) te hcblien/ſondc igt/en een ſieclite der exercecrde over dc zidcn. Duc zielen/ en bermach npemandt :: luo znn Cain" ns wuuzden. Laatons chenen banden Ohetefozmeerdm: nu under uecben ufdeſeberlufl'inge die ſulche aanghebouzne quade ghe gori: g'heſchiedt la doo: Chziſtum in neghenthept boo: ſunde felfhuuden/ en 5: .

ofmen due al ſchoon nemmermeer

Qheen ziele uber welche de dup

en bewillighde. Vere quade ghe b_el noch {uu tpzanmfeert uber-mides nepghthept ufſiechte der zielen/leert ſhn hatelhche bzucht ban genepchtz

de citatechiſmue/ nu noch gheblebm te ma in alder menſ en zielen na de cumſte ende ſalbin . e metten dier baten bluede Eheim / de ware Me

hept um Gode ende den Naaſten te hann/dat hp npet en mach bulcu

ment ‘ci: underhonden ’tghebudt

Cher

bande liefde tot Onde ende

Mnmeeſter derzielenzſo bulght na den Naaſten ſen laden: Ehziſtum. eleere des Caitechiſmi /dat deſe berloſt andeſſgheeſtelhcke szanf

Medium? Jews npet waarachtez nie des upb s. [hen gheſondt emaackt en heeft/ .‘ìlller menfchcſſn/ ourſ: der gheluo npet alleen de leche of ghewunde bigher zielen/ zhn (ſiruu de Catechiſz mmfchelhclie nature npet/mae: uuc musleertmuch althdt fughenep : mede npet/ de ziele ban een eenigh um Gode ende den Naaſtſſen te a menſcje up'aerden. Eert dan deſe t_en / dae fp 'tghebudt Eheim bande

Catechiſmus vien-waren Mede liefde tot Onde ende den Maarten chnmeeſter der ziele al maerdelhchl npet en mugen bulmmelhck onde: mach de ziele auch gheſundt—ghe- houden.

So bulght nn no_utlhcn na de lee- . naamt wugde ban ſunden ufquaat hepdt/daarinne noch blnft ſtelien re deſes Catechiſmi/datnuch gheen ſoudamghen wuztele van gene gh: ziele ( oche der Oheloobighen npet) hcydr om Gode ende den Na en tc duo: @hziſtum berloſt mrs bande hatcn , dat fp nemmermeer mach af geeſtelhclle tpzanniedeg Dupbelſſs. laten te ſundigen int laten ban’t ge buio: moet untrnhfelhck bolghen ne haar te duen bebolen is-lſoude up: dere boozſz le_ermghe deſes era d'ateen waara' tighegheneſinghe iziin-l man: he men gheleſen dat techiſmi/ ende midrldien u urhmede een ban bepden/te weeen/datfflſus Iiefuſis pemanden na den lichame npet miamder waarhepdt eſus/

maar ten halben heeft geneſen-l ner dat is een Saleghmaher/ ou

gem

gncns. ſiéuude hp ghebenedhdt dan maarachtigh Medechnmeeſter der

fulcr minder bermugen indermenz zi'elen / als die nupt een eenighe ztele ſchen zielen dan in haar lichammſſl (beele minder alle ) waarlh‘cn ſalirh 50

ende gheſondt en heeft ghemaacbt'.

Da: en fchz'n'ft bplo Calbhn n et/ OB _biilmen defe blaſ hemie ban “**-12.29. ma: gheheel andere daar hp epr: C nito Jefu neſxſeseJm/mm fa! * ”Two.

75 ih

[.

rl

mueten

Tvvccde ſtuck. moetm ſeggendat de Eatechiſmus tot Gode mdc den Maarten balco

22

onwaar epdtleert/ daar aan / dat mel > re onderhouden / "twelch hp dcr men chen nature nu noch ſo ghe nor tang npet en bermach uber ncyghcis Gode ende den Naaſtcn tc mits de aanghebozen nature/rod de hate,-n , dat niemantz ooclt de WZÎſtf Catechiſmus mm mm ghenegent gheluobe he npet/dtt ghebodt Chel hem om Gode ende den Naaſten te ſh bande lefde volcomenclhch mach hann/hem ſulcx bclet te bolbzcngen.

onderhouden.

Uaar npc blhchr nn dat na-dc

leere deſes Catechlſnn gemahzlſtz Hier fa! mp moghelhck pemandt gheluobigen/bolcomclhch berloſt :; teghens conlen mcttcn Catechiſmo bande tpzannie ſhns onden Heeren.

Uaar uyt dan mede bulght dat ſelbe/ende ſeggen dat :> die calum mere._ Ohemercbt het fo verde ban Mems Charms geen maarachtigh 6.

daarls \ dat de Catechiſmus Chai

Cancun".

Plagne 18. \

Del-[offer noch Sallghmalxcr en ſto de onecre ſonde bnllſſcn aandocn/ ſoude zhu/als dlenoch nopt pcmant dat de ſelbe ter contrarxen ome ach maarlhch/ maar alleenwaanlhch thu'nde bzaghe :Wic dc Middch int npet toerekenenl'berloſt fonde is , antwoozdt albus : Onſe Hccrc hebbenbande Spaamlhe der ſondm/ Icſus Chriſtus , dic ons tot convol under welclîe( un de Catechlſmus comcn vcrloffinghc ende hercch meda (cert) Adam ongallen npet cigbcydc ghcſhhonckcn is. Ende ftpt maarlhdî of toerekcntlhclì / maat boozts opte cg. Dzaghe : Dacſulcx waarlhck gebzacht ende becbonden inc Paradijs g 'eopcn aart, door de fonde hevbcn : Sulcc dat hier noch Patriarchen ende Prophctcn belooft, al mede ‘Zfidam machnghcr fo_ude door d’offcrhandcn voor ghcbccl zhn ewccſt om alle’tmenſchclhche det, ende ccn laatſtcn door dcn ec

gh acht te berdexben ende under

nîghcn o-hcboornen Sonc vervultis. der fondcn tpgannye te bzengen en

Dat f " \ nu wel verde ( mach de ce houdcn: dan EDZIW c_s om al hlerboozts pemandt ſegghm) ban ’tmenſchclhclzeghcflacht / 1a een ces

«Ihnſto ſnlcch onecre aan te doen nigh mcnfrhe te gameſen / cndc ban alsghp hcec boozſtelt. Wantdaac ſiaat npet fnnpclhclî ban cen ber lofl'mge cn rechtbaerdighept/ maac ban een volcomen berloffinghe ende

dcc ſondcn tpzannhe / dmang \ ende

ghebiedt te berloffen. _Alle ’twdcke opentlhrk ſtrecljcnde xs tot ſchan

del'clìe lachtermge van onſen Dec eſn Chzìſto / de ware endc npet npet dat due noch eerſf boo; een deel gewaande Deplant/Halcghnxakn/ [al geſchiedm / maar dat die vcrvulc ende Perloſſer des werelty ende al: :s. Wat berbnlt ls cn ghebzeeckt dec menfchen. onpet altoos aan._®p deſe tc 7. enìbozp annnoozde lele albus: Men mach inde Commentarien

rechtbaerdtghepc. Daar ſtaat ooclt ce

Oheenmenſche due mille heeft om Calbmi ſnjn gheſchzeben te zh'n/ dat per te doen ende fulc): npet en ber npet qualhcli te pfopooſt ſoudcn co mach / o'nemndtg pemandt ande-cs men op’t tb. ber et ban di: :..-.Caz Fran-5. :;.

[Dns machtlgh zhnde hcm belet ſhn ' el tottcn fiomcren deſe won; m : lndicn dc val Adams ghcwecfl: b_nlle te bolbzcnghcn/ is bolcome lhrk berloſt bande tmannhe fhns is van ſoo grooccr cmchc van ſoo

onden Heel-en.

Allee): ;:ſtgheloobigheheeftwil

velc volcx tc verdcrvcn cndc tc vcr

nìclcn :dat dc grazie Godts vcellc

le‘oxn’t ebodt Enzlſtxvandeliefde meqr cſirachcs fol hebbcn om vcelcn ]

faligh

Tvvecdc ſtuck. ' 2! leinderen. Want fod’teene gtſcbiet/

("alicell cc inakcn: want dat (luck is gc

heeÎ ſckcr , dat Icſus Chriſtus al vccl alſoo gheſchlet noch het ander/ſ dt

machtigcr is om dc mcnlèhen cc bc

d'ìfipoſtel. Iglnldes ?flwſiflfi cg

koudcn , dan Adam-is 0111 cc vel-dcr

ghen waar

n h (wie mach daac

vcn. Tauromme befluptſſe lele hcer aantwhfclcn ) oo moet onwaar npc deſe woozden Talbnn ende upt achtigh zhn des Eatechlſnn ſcggen: de boozgemelde woozden degano; dat wp noch altſamen nude reche

nels _aulxalſoo/îlllle war Adam naecdighmalzmge des lebens doo; doo; hn cem” e fonde ofcebalver moghen he om ’tgantſcve men

Ehexſtum berwozbex1/altht ban na turm genepghr n om Gode ende

ſchelhcke gheflacht te neederben en

onſen Maarten te aun : ende nntſ

de berdoemen/ ”Welch ſhn mepmnz ghe noch booznemen npet en was: dat / la mec}: eeft MMS Charms dle een Hal )maliec deſis werelts lal e_nde om de werelt ſalt‘gh te ma: ben 13 ghecomcn / dock doo; ſhne doozgaande ende bolmaackte ghe: rechttgheſpdt permogen/om ’t ant ſche men chelhche gheſtachte alcgh

dlennemmermeec ſoo en gherahen totde r tbaerdlghmalnnghe des

Mens/_

ae wp'eghebode Chziſti

bande uefde boleomelhch moghen

onderhouden. Ende dan dzoome ooch Calbyn/ſeggende dac dc gratia vecl meet machcs heeft om vclcn ſà

ligh tc makcn , dan dc ſondc om ve lcn te vcrdoemen-Mnt dan zfindtt

te mahen.

_ gheen recht ſaligh ghemaacljtdooz Ildam heeft bermoghen doo; mn Odds gmademerhzcſto/en zhn dan emlghe fonde ofre bal de bel-betſ: alle menſché te recht berdoemt doo; mffe ende berdoemnn‘ffe te bzmgcn de ronde Adams, Ende danſ te me ten als de Catechlſmus hm: rechi: ober alle menſchen. _ Hon bulght noodtlhclî dat ooclt leert /ſoude de befluprreden Hauk“ Fipe:ſtaan alle wat Adam bermogen ſ alſoo: Eheiſkus bermoghen heeft de he moeten neſinge ende ſalxghept/oflſod‘ po

ſttl ſept)deſalighmakingc des lcvcns' heeft doo; ſhn eemſ

e fonde om

cc brcnghcn ovcr alle mcnſchcn. ’tgantſche menſche che geſiacht te Simmel-s Paulus d’ìllpoſtel ſepdt berderben/en heeft Chzlſtus ber mernaaclete woozden dat ſnlcr ghe: moghen doo; mn ſtadlghe gherech fchiedtis /te weten ſoo wel dat de tl heptom ’cgantſchemenſchelydie ſallghepdt doo; Chziſtum / als de ;; eſlacht ſalcghtemalzcn. berdoemenlffe doo: ?lldam ghera adam heeft bermoghen doothn men ts/ npet over e; neghe Oeloobt eemghe fonde ofte bal/ de berdoe ;; e of Ongheloobzghe/ maac ober menlſſe oft verde-rf te deenghen a le menſchen. Dit en wu de Eate obec alle menſchen memantnptge chlſmus mec henren Oheloobers nomen. __ _ npet berſtaan Mpzolîen te zhn ban :La-bulght nooflhcle dac Chzlſtncl

een berdocmmlffe ons opcomende npet en heeft bermoghcn doo: Pn doo; lmbolgmghe Adams mt ghe; ſtadche gherechn hepdt/de gje eendeſalc )epdt tebgcngen loobe/maar doo; re_n alghemenne ſtraf ban rAdams hmdernn Sao neſing over al het menſc clhcke gheſiacht/ moet ooch de rechtbaerdlghmalnn maar allccn ober wepnigh Ohcloo

_ ghe des lebens npet opcomen eemge blgcn. Zolfo deſe beſiuptredcnnoot lhclebolght upt deleere deſcs Ca

ſ doo; nabolglnge Chnſtl mt gheluo

be/ maar doo; een alghemepne ghe techlſml/ alſoo is fp opcnbaarlh‘cle nadeGodes memento over Adams teghm de clareſibzoozden Dante 25 by ende

w...—_ x…. :\

_ſi

..

.‘

Tvvccdc ſtuck.

24 ende teghen de, waarhepdt ſelbe. den {Baldi noodtſalzelhclz werden Maat mxllen dle den Catechlſmum ghemaackt dtt beflnpt : Waar dc boozſtaanſe ghen dooflldamsee fonde overvlocdigh is gcwccſt, daar nighe fonde ondec pemants nabolz is dcghcnade vcclcovcrvlocdigher ginghe ban Adam ende epghen om ghewccfl: , ſlllch dat midtfdien de gheloof de berdoemeniffe ghecomen Îondc daar boozts npet meet mach te zhn obec allen menſchcn : ſp ſullen werendjndegantſc e_menfchelhclze noch doo; des een; ghenſimoeten Thurn ſegghen gherechnghepdt/ dle nature/ _endc nudt (nen in alle het menſehcl che gheſtachte / es de fon rechtbaerdlghmakmge deglebensl/ de( ſcgg en die den Catechlſmum ſonder pemandts nabolgmghe ban boozſtaan) oberbloedxgh gheweeſt.

Ehnſto ende epghen gheloof / dle Hoojsoock de ghenade mde men rechtbaerdlghmahmge des leben; fchelhche nature ende alle menſche gecomen te zhn ober alle menſchen. lhcke gheſiachte noch obnjbloedi gg dlt/ ſoo es de [cere des Eatechif deſſſonde gl :: gheweeſt/ ſulcl: dat mldtſdien daat boozts mcer npet en nnonrecht mt fegghen dat wpnu noch ban naturen ghenepght zijn mach weſen. Stemmen ſp dtt—toe!

Gode ende den Naaſten te haten. ſoo wederſpzeken fp haar leere mde Maat millen fp hier npet aan /ſoo Catechlſmo bande natureom Oo moeten ſp npet allcen teghen Cal; de ende den Naaſten te haten. We; bun/ _maar oock teghen de gantſche derſpzehen fp dit : foo wcderſpzelzcn Schelfi Adam machngher malîen fp deu Wpoſtel ende ſullen dan moe om bcele te berderben /dan Chzi ten fegghen alſoo : .

ſtum om bele te geneſen. Wat blanc

Npct al want de .ſonde :s ober

Chziſtum opcntlgch ghelaſtert.

fiom. 5.20.

bloedigh gheweeſt / to one!; de ghe gildîkvec] meet oberbloedlgh ghe Nach fchz'xìft d’ìflpoſfel Paulus: ce .

Want de londc overvloediſſh ghe Slade menſcheljche nature isde chſt is , daar is dc ghe-maje vcclc fonde oberbloedigh ghebzecſt. overvlocdigher gcwecſt-Dit is ghe Dns is inde menſchelhclxe nature

ſchiedt/_ te weten de oberbloepln he de ghenade npet oberbloedcgrher ende mtdtſoien het berderfdcr on geweeſt. Wie \let npet dat fulck eg den in Sadam alleen/ende ooclz inden ghen balſch xs/dcn Wpoſtcl loocvent ghenen die hem mt ſondighen na; bolghden: of inde menſchelhclee na

ture ende mrtſoien in alle 'tmenſchc - ["che geſiachteaapet in Adam ende

'nen nabolghers allem lhondt de

ende de ghenade Chzlſtc clemldcr maackt ende onmachngher / dan Adams fonde!

9. a Epndtlhck de Eaterhiſmugleert Dem: 16 alſoo :Waarom moet hy een want

atechlſmus met heute baderen/ maac [nde menſch chenature en: achcigh ende oprccht mcnſche zijn?

Nora.

de mldtſtnen m alle ec menſthelhc; Nnt'woozde : Om dat dc rechnmcr he gheſiachte/ heeft de fonde ende dighcyc Gods vordcrdc, dat dc men ’tberderfobecbloepet. Wantſepdt ſchelijcke nature,dic gcſondight had de Catechifmus ( maar nerghens de, voor dc fonde becaalde: ende dat de Hſiéchzift ) dc mcnſizhclijcke na ccn mcnſchc ſclvc ccn fond-mr zijn ture haddc ghcſondi ghe. dc,nyct cn condc voor anderen beta

Mel-naty laat ons dat ſo nemen/ len. Waarommc mocr hy tſamcn gum, 17, BMW! [5

ſoo moet hier npc deſeleere des Ca

ecn waarachtigh Gode zijn ? aint,

\tchlſml endenpt de boozſz won;

woozde. Op dac hy uyt crachr 'ndcr Go the-ye

‘

'ſ ſ’"

Tvvccde (luck.

25

Godrhcyt dcnlaft des rooms Godcs maledhdt ende onbequaam tot ceni draghcn,cndc ons de ghercchricheyt ghe goede. ende datlcvcn verwcrvcn cndcwc zoo bulght datde menſchelh'cke der ghcvcn mochcc. Dat leerc alle; nature npet en heeft mugen vetalen

de (tacechlſmuei.b

boo; de fonde/ ’twelck goet doen ls. .

Dat _de Eatechiſmus hier een on ſchgiftlhclee ninfe- ban Melien e

e

_ Heeſt dan Ehziſtus onſe menfchez

lhcke nature die ſelfberkeert / ber eſepdt/ g e: malcdh'dt ende ſondigh wus/ ooeiî merchtmen nerghens u_lcr/ of daar onbcguaam tot eenigen goede/aan fulcr unt bolght/ en leeſt mde heplcge ghenomen: ſoo en heefthp in de fon Schziſt. Nature is wat anderg dan dlghe ende berbeerde nature npet Adam. Hcci‘c de naturc geſondxghc/ anders dan fondighen bermoghen ſoo en heeft ‘ìfidam npet geſondtcht/ de/ de gherechnghept npet boldaan bzupckt/heb [> boo:

maar de nature. Waar toe nu ſulcr noch betaalt. Want met ſondxghen fonde ſtrechen / ghebe [> den bene den lieber te bedencken / dan ter hier boo; alle mans ooghen foude ont: decimi. : Maat laat ons hier nemen als of

en machmen de gerechngvept npet boldoen of boo; de fonde betalen.

Heeft Chziſtus danooch een ander ſupbere ende hepbge/ ende npet onfe

beſmette ende ſondcghe nat_nre aan ghenommffo Menno qualhch heeft

de nature hadde ghcſondight / ſo dc Pheleert) ſoo en heeft npet .de men Catechiſmus leert/ ſoo ballen hier chelhcke nature dle geſondlcht had; inne te bedenclîen twce ſahen / te de / maar een ander nature boo; de weten wat nature hct was / die

fonde betaalt 1 ende dan ſept de «Las

boo; de fonde betaalt heeft : ende techiſmns hier ghetti waarhcpt.

- ban’t blhben bande ſcſſhulde en ſtraf Vettweede/dat hier te bedenchen na de betalingheà van/was ban’t blhſibm bande ſchult

”"'w- M=

Dzaghe ich hier Anar nature het ende ſtraffmghe un de betalinghe. ?

Want ghelooft de Catechiſmus on. 37.16.

. Was/ die boo: de fonde ſoude beta

len/te merende berdozben ende (on

ri.ſi—.…

tmhfelhc datellJZiſtus boo; Adams WM" fils

dlghe / of een ander nature % de Ca fonde bolcomentlhch ghevoet ende ÌQÎÎÎÎÈÎÈ. techiſmus antinoozdt naacht ende fhn ſchuldeboldaen heeft:hoe mach claar/ dat het de Hechtbaerdighept men g elooben dat de rechtbaerdl hghe barmhertighe 45th Dzagbe 7. Godi; vogderde/ dac dc menièhc ghe ( lijckc nature dle ghelòndìghr haddc, de Vader Beru EDZlſtl ) na fulch en end: 8. voor dc fonde bctaaldc, dle was na boicomen boete ende betalinge noch deleere des Catechiſmi ſoo vcrdor ſo ſchrickclijck vcrtoornt, oock over vcn,dati37 onbcqnaam is toc ccnigcn dc aanghcborcn ſondc (dat Adams gocdc- Open gantfch berheert ende fonde is ſoo de Catechiſmus ſepdt) Nota bcrmaledhdt. Uaar unt men moet dac hy noch elijckcwcl die door ccn VHF?” *°* rcchtvncrdig oordccl cij dcli'ck ende beſiupten ’tghene bulght: helooſt ?tlle wat berheert/ bermaledhdt cechlijck wil ſtraffcn? ende onbequaam is tot eemgrn gne: wcderomme de Catechiſmus die - dt! dat en mach npet betalen boo: waarachnrh te wei'en/te metcn dat de fonde ’twelrb goetdoen is.

Onde noch de aanghebozen ( dat De menſehelhcke nature was (fo noemt ſp Adams ) fonde nu noch

de Catechxſmus [art)berheert/ ber

ghelhckewel _na debole:-men bocce 25 \;

ende

Tvvcede ſtuck. ende betalinge doo; Chziſlum daar natſeggen 26

bande Catechiſmo npet

boo; ghedaan/ thdclijck ende ecu

alleen arden ongheloobigjen/ maar

Welijck wil ſtraffcn ( ſoo de ſelbe Ea

ooclì inden Oheloobighen / in her

'

techiſmus mede opentlhclz ſepdtz) booznen al _dlt leben lang ſelbe. hoe mach de Catechiſmus daar be Maci men hier ooch eemghe boico

neben gl eloobendat Oodt reche

baerdi

men oete ende betalincghe in merc

(ich ſwhghe berſocnt ende laenlbzplheh nem, Oo

gheenſins barmhertigh) 13 of[S’t rechtbaerz na 'toozdeel etalbmi ſelbe.Want die difllhepdt twec boetenende tmee be ſept wel uytdzuchelijch : lll dac God ta '1 en boo; eeneemgeſonde ende noch ſtraf cylcht over dc fonde , ſoo ſc ul te epſchen ende te nemen-l cn hcct‘r ons Chriſtus nyer altoos gc

U ſo moet bolghen npc deſe leere des baac-ſiîlheſe blhbende ſtrafna de bol - Catechiſmi / ſo die waarachtigh lgſ een ban bepden/ te weten dal CD;: ſtus de ſchulde e_nde fonde ìldams npet bolcomentlhck en heeft betaalt

doemnghe/boete/ efi betſialmge E zi ſtl boo; Noam; fonde/]a boo; a der

werele _ſonde / leert de Catechiflnus

opentlhch / daar hp ſepdt/ dat Godc hem ( noch ) ſchrickelijck vertoornc baerdich en Beaupain want dlt bep oock over dc aanghcboornc fonde, de ollwaarachnghe / balſche ende ende dat hy dic cijdch'jck ende ceu gBodſiaſterlhcke ahen zh‘nzen mach welijck Wil ſtmffen. zoo bolghtna tek gheen ban bepden gheluoben/ deſe leere des _Catechiſmi ende de maar wel da_t de Eatechifmus hier woozden Calbim/dat dI iſtus ons ieert faleen die on‘maarachtigh ende npet altoos en heeft ghe aat. Dat heet Chnſtnm berſahen / berîuer Oodtſiaſterihck Zhu. pen / ende gantſchelhclî b_nch ne B

ende geboetgofdat God npet reche

Sept-men hier/al iſt ſo dat de ber men. Uaar ſietlneli nn _mdeſen dozben quaathcpdt ons noch aan

ſtnclee de Catechiſmas

digh te

ghebozen mere na de boldoenmghe ghen Meeſter Zohan era bhn /te Chzlſti ende noch m ons blhft / fao ghen haar ſelbe ende regen de God en wozdt die ons Oheloobighen del che Schzrfture.

npee e_ocghcrekent/ maar ons om Chart: boldoenmghe millen quhte gheſchouden : men en mach daar mede gheenſms boldoenrbmnt dan en heeft noch de menſchelhche natu

lſo bolght nuupt de voozſz ſtllcz ſîtll dat men na dere leere _des Eate chifmi ( ſoo die maarachngh mare) fonde moeten gheluoben ende hon den/8. dat aulus d’îlipoſtel on:

re _|_n Chzlſto ( laat mp ſchoon dere waarhept g chzeben fonde hebben. whſe ban ſpzeleen boo; oedtlaten :. c . dat Adam machtlgher laghe doo; gaan) boo; de fon e Adams weeſt om berderben/ dan Clizlſtns npet boicomentlhcſi geboet ende be. omte ghenejen. 9.f. dat Gode on taalt doo; de menſchelhcke nature. rechtbaerdich \. a. is/dat Ehgiſtus Ghemercht dan noch in allen ande: 6. npet en la een Salighmaher des ren npet'gheloobigh zhnde de ſchul werelts noch bander : .b. gclooblge de/ ghelhch als of daar npet boo; nature/dat erlmſtus 9. e. cm ander gheboet ende boldaan mare/ toegez nature dan d'onſc heeft aanghenoz rehent moet. Zimmerei de ſtrafſels men / <Jtem dat Chziſtueî nopt zie be/ te merende aangheerfde quaat le waarachtclhck heeft gheneſcn/

epdt ende berheerthepdt die kot al 5.noyt zlele bandi-ei anbels tg egoec onbequaam lgſ 1a o_m Onde rannhe berloſt. heeft 9. g. dat Thel te harm ghcnepght lal/_blhft noch [ius onfflnet altoosxzcvaetmheeg/ 3 . en e. '

lnſtît. ÎÀCO

Derde (luck.

ſ

27

;. "ende _dat Chziſtns / npet en is de andere Gherefozmeerden moet almachng . Lille welche [km-lien bolghen/als echi bande ſelbe we ſoo noodc ahelhch npc het ſegghen Wcanſteihckt balſrh ende latter ban deſe Catechiſmo/Ealbini en

,

Verde Buck.

Vande bocce ende beteringhe over de fonde ende ’tvcr dcrfAdams, gheſchiedt door onſcn Heere leſum Chri -

ſtum voor ſijne thloovìghen.

1. a Sfllmen reeht berſiaan wat hetermghe doo; Chziſti boete is gewozden : men moet eerſt

.ziele/ daar inne het beelde Gabes comt met (hne goethept: alſt onmo

ghel ! is dat de lnchc ſtadelhelî dap fonde blhbcn inde welche berſkaan mat berderf doo; de Sonne met hate claarhept comt.

Adams fonde is ghetbozden. Vit, Deſe mepmnge dgucken oock dane-, ;. :.)

--;- berderfſielt Bulla-ger inde uytwìſ Eee-:;. ſchingc vandcn becldc Godcs , Welc [chen upte deſe epghen moozden albini: Te vergheeſs roemcmen Comm…. rol.xs.9. ke a twiſſchinghc h noemi: dc erf dc kcnniſſc ende’tgcloove Ieſu Chri— |,Lean.3.6.

ſti indien het nieuwe lcven delal-me dc nyer en is verſaame. Want all'oo rcgneemm by geen-ſſ ende bool cydtſſîc. Ende Calva} waar'Chx-iſtus fins ledich : maaſ hy rſioontisopenrlijck die ſelbe cozter beſchzhbende/ſept ' lnſtìrquJ :. te wcken ſodaniohcn v'erdorvcncheyr dc macht ende crachc‘ ſijns Gheeſts. onſcr naturcn , ar ſyis , nyc! allccn Nuiſt gheſey dt dat ſijn eyîhenrlijck ydcl van alle dat gocdc is, maaſ oock Werck is "de tonde tc vcrjag icn , miu ſon c , hate tot Go c, oncondc Go

des, ſothe _t, onſſhcrcchtighcyt &c.

medc ſo vrixchtbaar van alle uaden, noch meet , dan dc Sonne docc ver dat ſy (da-ar in ) nYet cama iledigh dwijnen de duyſterniſſcn door fijnſſ clanſheyt. Ende werden hicrwc-_ wc.-l'en. Uaar teghen btſſmfiſt Cal ‘dcrommc ghelecrt, hocwy lcvcndighſi

bhn het beelde Oddsdaar afMop com……

fes berhaalt/ tc wcſcn ccn oprech

ende hoc vol wcrckelijckc cracht 15,

Cololſ. ;. (o, tighcydtcndc onnooielheydevandc dic kcnniſſc van lcſu Chrìſto, ghe ghehcclc ziele : in ſnlckcr wi) ſc dat

mcrckt ſy ons transformeert oſte

dc menſchc al; in cen ipicghcl repre

vcrſchcpc in ſijncn bccldc.

ſentccrt, dc wijfhcydt, dc rochtvaer

digheydt cndc dc goetheyt Godes. , . [)

'

:

Mt deſe woozdeli Calbini te fa: 'meng jeboeght mette woozden des

Nadien nu hetflZeelde (Hades als Catecnſnii datmm ’rgebodt Chang merende een repzeſcntane bande ſtl bande liefde npetboieomentigeh whſhepdt/rechtbaerdighepdt/ ende mach onderhouden/ obernndts [: goethepdt Gabes/het piatte regen ban natmen ghenepght zhn Gode deel is bander berdozbenthepdt der ende den Nar-fim te harm/moet naturcn ofte het becldt Wdams/ men baſtelhch htſinpten ’tghene .

Tunick de Oherefozmeerden ſtellen bulght: ; . ,, ; . te zhn fothept/onrechtbaerdxghcpt/ WaarChnſtns regneerf daar ber boofffipf ende meet andere quaden: dzijſt hp de fonde} gel ch de Sonne foot o onnioghelhcli dat. dere gua doozhaar claarhepdt dnpſterniſ- '

den ſtadelhci: blhben ſouden inde fen berdzhft/dat is gantſcheliiciîàn

._.-._. ..

Uan-A' …‘ .AA;,.ſil—m—ſi

Derde ſtuck.

28 In gheen menſche o aerden en eenighe menſche heeft gantſchel' ch werdt de ſonde gantſc elhch ber ende bolcomemlhch gheneſen / dlla; dzeben / ghemercht dle daar inne ſhn erechnghepdt :moetenooth blhft int npet bolvzenghen ban't ge: ſegg en dat Adam machtigher is geweeſt om te berderben/daneîhzi bodt der uefden. _ boo bulght na deſe leennghen [ius om te gheneſen.

Ealbini ende des Cate 'ſmi/ dat Ve Catechiſmus ende «I'albhn Chziſlus in gheen m che op aer le_eren dat Wdam alle het menſchez lhclie gheſiachte/npet een _menſche den en regneert.

Ils ditmaarzſo en heeft Ehziſtus uptghenomen /. gantſchelhcli ende gheen gheeſtelhck eheh op aerden bolcomeli ch heeſt verdozben / ende noch hei-clie. Làoo en is der gherez dat CDZ! us _npet een eemgen men fozmeerden herche ooelî gheen herc ſche gantſchelhck ende boleomelhclî he Chzlſti / maar npet dan een bale heeft gheneſen. _ ſche leerclee/ dats een/me moet daar ſiàomoeten de Eatechiſmus ende mboben nyt het heen boozſz ſtaat Ealbhn oooh ſegghen dat Adam machtigherls gheweeſt om te bere noch veſtupten al oo: een menſche indenſſwelclîen hier derben/‘tianel'hnſtllsi om te geneſen. noc al 'tleben deur blhft de macht Maat hier tegen ſept Calbhn ſelbe ban’t onde beeldt des ſondighen wel plat upt/ dal: Ieſus Chriſtus al Sia i‘ Adams / en wei-thin bermeut veel machtigher is om ce bchoudcn,

inden veelde Chziſti :

alle men

dan Adam om teverdervcn. Wſoo

ſchen blhft hier noch al'tlebendoo; is hier Calbhn teghen Calbhn/ de ' de ghenepgh'thepdt om Gode ende Catechiſmns met Ealbhn tcghen den Naaſten te haten/‘ttbelck iscen Calbmi/endedeſe vepde te henden bzuchtban't onde beeldt des fondi gantſcìenſinnebandellz. charta ghen Adamo: re twi-iigh ende ſkrhdigh . .Le moet bolghcn dat geen men :.

_ ſcheter werelt hier heel bernieutin

Beſa ſpzeliendeſſ bander Gheloo

den deelde Eheim. _.àeptmi mp hier op/dat deſe ber

bighen beranderinghe alal ſp doo:

'tgheloobe Chgiſtnm hen ſelben toe

meuwmghe in allen Chziſtghelooz epghenen/ſchzhft dat wp door dc Conſ. Fi. bighen gheichiet boo; een deel/ ende wedergheboortc Wordcn gantſthe npet mt gheheel/ende dat ſulcr ghe lijck nicnwe mcnſchcn , ſoo veelc dc Xn). noegh is/obermidts Gode apr 2; qualiteytcn aangaat. Deſe verande naden dat aan-neemt ende den e ring e ſ dthp( ſtrarr daar booz) loobighen m Chziſko toerehent boo; tc ge chie cn nyet in een ydcle ende bol ende geheel/ ich ſal daar op ant verghecfſche wanc ofverbceldinge, maaſ-metter daer ende gcheel crach Woozdm alſoo: telijck. Met de name qualitepten e ; Wie die daar leeren dat Ildam/ berſtaatſſhp deſondelhehhepdt ende hoewel bnpten ſhn wilende boo; deuchdel chhepdt/ ende npet de ſube _ nemen / hem ſelbe met alle het men ſtantieo eher weſen des _menſehen. ſchelhcke ghefiachte/ſo gantſchelhcli Wt welch ſegghen Vera lclî bcſlupt _ ende b_olcomelhclî _ eeſt berdozben ’tghene ende alſoo als bulght: Alle ’tghene waar doo: de ſondiz doo; ſhn ſonde/dat hgzzſtus/in mille gheloobighe menſchena ſhne en boomcmen zhnde om alle ’tmen ſehelhche geſlachte gantſchelhch en ondige qualiteptgantſchelhek were de boicomdhch te geneſen / npet een een nieu menſche : eaten laatlſime;

a oo

I

Derde (luck.

29

altoos oudts uft ſondelhcr uber vlh nadicn de doodt te nicte doe: alle dc ben in ſulchen bermcuden menſche. wcrckingen des lcvens , ſo moet vol Doo; de wedergcboozte wozden ghen dac wy , die de ſondc ddot zhn° de ſondigſſhe gheloubcghe menſchen oock af laten van te docn , de were kinghcn, die de ſondc dedc, als dic gantſchelhch nicu‘aie mmſchen.

Sou bulght baſieihcl: dat de we noch leei‘de. Dat ſthmſt 418le derghebuuzte npet ſundelhcr en laat ende dat acht ich dat tueſtemmen blhben in ſulchenbermeuden men: ſullen / alsbael ende binarachteſilhd:

ſche. Hier upt bulghtſſbuozts ditte: gheſepdt zhnde/ alle die onderſchept __ Mpet altoos ban alle dat ſundez connen meinen tuſſchen doot zhn en lhch is en vlhfr uber inden menſche de ſiecl: zhn. Want deſe al ns hp dle duorde mederghebuuzte gant ſmach/mach noch e_temdzinchen/be ſcheihch is bernient.

gheeren/ willen/ ]_a ouck ſpzehen/

De genepchthept om Gudeende ’cwclch merchen zhn eenslebendiz den Naaſtenſite harm is ſondelhch. ghen menſehen : maar een donde en Vus enblhfr de ghmepththepdt mach ſulcr geen ban alle / noch npet um Gode ende den Flaaſten te ha altoos anders wercken of ooen.

ten in geen menſche die doo; _de bie

Laat uns un nu boegen op deſe un;

berghebuozte gantſchelhch is ber me .

ſe fake.

Het eerſie decl bande wederghu bouzte ſkelt Vera te weſen de doodt bande aanghebozen (ſo noemt hp’t)

Maat hier teghen leert de Cate

chiſmiis dat lll alle menſchen / nie

mandt liptghenomm /nuch althdt berderfmfl'e uſte ſmette/ ’twelcli is blhft de ondelhche ghenepchthepdt d’onde menſchzwelche oude men um Gode ende den Naaſten re_haf ſche/ ſuu langhe hp leeſt/ ghencychc

ten : ſou bulght upt des Catechiſmt is om Gode ende den Naaſten te ha 'ende Beſe leere boozſz/ datter npet ccn,in ſulcker bueghen/ dat die ourſ:

een menſcheſſdoo; de medergebuu; : aleht den menſche belet Gode te gc te gantſchelhck ende waerachtelhck huugſamen in ſhnen ghebodebande is bermeut: alſo dat henlupder ber liefde. Uaar upt beſiupt ch als anderinghe ufte bernieuwinge / ge bulght : Wie doodt is en mach nycc

ſchiet _et metter daet ende ghehcel altoîsdmeaîr all‘ocîi vîidndc HW&SW ce ' e. it " erachte hck/maar alleen in een ber !: e e 5 gheefſche wane ofte berbeeldmghe. uſick etalbhn elbe.

30

D'oude inenſche is inden herbo.‘

Beſa ſkelt der buozſz plaatſen dzie ren meniìzhe doodt. Dns en mach

deelen bande wederghebuozte / na Conf. kîſi

Capit. in).

W,:iij.

Comment. gonfi].

d'onde doode menſche doo: ſhn ghe;

memlhek / dc doodt der iondcn , de ſtozben ghenepchthepdt om Gode begravin e der fonden, ende de ver ende den Naaſtente hate/ metmeer

rijieniſſc cs nieuwen menſchen. De doen'tghene hpdede als pleefde/ doodt der ſunden noemt hp daar dc te wetmdenmenfchete etten dat

doot des aangiieboren l‘meccings die

p Gode ende ſhnen Naaſten lieſ

de onde mcnſche werdtſighenoemc.

ma? chDÎ'tt'me'l'

‘o

d '

a [ np mer ven ege woozdm Dardi ; wie doodt is, dic is ſtozben onde menſche/ beel minder Dan deſe doot ſthzhſtc bijn upten

gerechtvaerdighc van de fonde; ’tge

ſal'r mugen duen de beg'caben u_ude

Con. l‘id. need…“ na bulght : Dic is ecn bcwijſ menſche. Gemerctde begrabemffe/ Ca infili.

r en ghenomen uytde cyghenſchap ſuo Veſa daar wel ſepdt/ is een vol di .xiij,

onde het ghevolgh vande door.Want herdinge cà voortgang vando door. Fol.” Aangaande

Derde ſtuck.

30

Halmaandemi dc verrelèn men Mt alle 'tbielche ich beſlupte dat ("che,-die is (ſepdt Befa)ganrlchelijck de Catechiſmus qualhcl: leert daar vernicuc , voor iòo vecle aangaat dc aan/dat alle Gheloubighe al 'tleben naliceyccn : mar is dit anders tc deur noch ghenegen blhft om Gode egge dan dat de onde aſimgeboogne ende dei: Naaſten te haten : Gfdat (ſohp't noemt ) endeſondige quali: Vera hier onwaarhepdtleert in l'ha rente gantſch doot zhn m deſen ber ne beſchzhbm he bandepederghea rcſen menſche/ inden welchen dan boogie der E giſtenen / in alle hare

npet mecr enleeft pet bande dude/ dnedeelen : o (ſept de Catechiſmus fa beyde int gheen maar alleen nienme guantepten: ende oooh ſulcr dat deſe ſunde mughen ſeggen bouzſz ſtaat waarhept) datter npet mettéîlpoſtel/ ick leve nu,nyec meer een hervuzeu menſche en is nochte ick maaſ Chriſtus in my , ende ſo hp en mach meſen ter merelt:

elwaarts ſepdt :Hoc ſondcn wy die

fiom.6.2.

40

dc ſondc zi]n gcſtorvcn,daar in noch Blut buozghemelde Boeri: bande levan? Hp mil ſegghcn 'tis onmugee behentemſſe des Chziſtelhehen ghe:

lhch. Deſe mepmnghe dzucht Veſa luufs ſchzhft de ſelbe Bella noch de ſelbe wel elaarlhc upte oſih deſe pinete ſe moozdcn : Maar want wy door ſE/ imemmde deſe hcc clijckc ver den gheloove mcr Chriſl'o verce rijſeniſſc cc wcſen ct derdc effect, nighc hem inghcli "fr cndcin hem gc wcrckinghc oſtc vrucht van Chriſto worcelt oock ingliegriſſelt zijn, in in ons woonendc , die ons een nien den welcken ( Chziſtu) onſe natu we eraclito inghceltct , na dac dc ver rc vander eerltcr ooghcnblick af dat .derfniſſc onſcr nacurcn ghcdoodr is. hy was oncfangcn inden l—ichame der

'Gat zhn Veſe wouzden. Moetmen Ma hct Marie, mcr ecn veelc volrc hier medeniet baſtelhch ſiupten dal hey ighmakinghe vernicut is ghe :n ſuodamghen berreſen nienſchem wccſt, danſy voormaals was , als ſy Eheiſtu / inden welchen Chnſtns ( te wetgn onſe nature) in Adam leeft/ de ghen enthepdt um Gode was ghcichapen &e. …Da: ZÙ" Veſ; ende den jana en te haten doot is-l epghen wuuzdeii. Laatunsnuſien Tie beſiuptreden ſal ſtaan alſoo: ch waaraeh tel chdaar uprnoutlhch beſtoten ende muetſſwozden/

In gheen menſche daar der natu

ren berderſniſſe door is/ en mach ſp te eten ditte: _ _ Het quandi dat npeten is in een pet altoos meer buen/ende mitſdien uuch gheenſms den menſche ghene nature die minder hepligh is _/ en ghen mahen om Gode ende den mach npet zhn in een nature die Naaſlen tehaten. meerder hepligh is. _ n alle heel: en menſehe die gee In Adams nature / ſou_ dlewas

-

is berr en _ende inden melc

ban'_ Gode gheſchapen / die minder

en Chziſtus leeft/is de berderfmfl'e hepligh was dan ons nature nn is/

der naturen doot. _

ſedert dat Chuſtus inden liehame

zo blhdit nu dat m _ een hecho; der Maghet Maneisontfanghen renmen che due gheeſt hch lll Chel

gheweeſt/ en wasnpetdatquaadt

ſtonz berreſen ende inden welchen dat hp ghenepght was um Gode of enli'hſiziſtus leeft/ der naun'en berderf

ſhnen Naaſten te harm. _

_ e per meer mach buen/ende metſ > Ho bulght noutlhch dat dit quaat/ dien uoch gheenſins ghenegen mach te bieten de genepghthept omGude

mahen om Gode ende den Daelim ende den Naaſten te haten myet m math zhn in onſe nature/ die (na te harm. 'tſegghen

Conſeſ. Fid. ' Ca ie.iii‘.

diff. :. ] Polat.

Derde ſtuck.

31 'tſegghen Veſeſ) .be—el_e hepbgher- is onderhuuden. Dit alles loochent de dan Albums ge chape nature was/ Catechiſmus/dit alles bulght noor:

als bleſende bernient met een beele lhcl: upt de buozſz wouzden Weſe.

Wen waar dan dat die hier teghen bolre heplighmahmghe. ., . Nlſu moet hier mede onwaarhept leereii'uf de Catechiſmus/ of Beſa: of Chziſtus heeft min machts ghe adt om de nature bp Wdam ber uzben / weder te bernieuwen in boire heplighepdt : dan Wdam heeft

biilde ſegghen dat Ehzlſtus npet m

heeft bermughen te bolbzenghen ’tghene hp toe gheſiuzben mdeals

eenDerwinneris berreſen/nament

,lheh up dat alle berderſniſſe (liebe beat qnaat blhft hierv novello-> hehadtum dit te berderben in bolle ren ende lebendighi) ge ben' elude ‘ [" 'begrabenſoude-zhn. undelhchgept.

Maat dit en machaseſaſſnpetfegz

Maat a_t lupdt bobm alle dii: ghen laſterlhch ban ethnſto / dat hp ghen/ghemercht hp plarhet teghnv enedht/die God ende menſ-11.1 lel/ deel ſept/te metri]! dal: Chriſti crachr voor Gode te heyh‘ghcn’ con-@@ Fid . npet en ſuude hebven mo _en bol om onsalb-àhqlijîkcpjſſc tc 'bOch ;îiÌPJll]. duff.

hzenuvm tuo-ne be - : elnck em.

ſonder

- ſi is__ ecomenindenbl _ ehe/ namenti; gear dean

cen-des y‘erderſniſſem

lh den berdozben — ende ghebions (der naturae-_) om ons ce belmctteu... den la gheſtuzben goede naturel ſo W dtt ,waar/ ſoo huh—Chaney

ment nu noemt/ee beterengte ghene uptghmtht jt'ghene daar toe hp is ſſien ende mt goede lebmdlgh te ma gemmen / ſo isſide berderſmffe doot! cn. immers ten m mmdenherboze

WW dat Cheiſtuſſs uvcſtewm

nen/inden _wele ende berberimffe

ende een Veridiana; berreſm is tot gheſtosbenls mdebegraben._ zoo ſſmachde ulſiuſtowm berderfinſſe in Confeſ. Fid. dien epnde/Op dat alle vſierdetiniſſe Capit. iij. gheſtorvcn ende degraven , ende w ſulche er ooznen dan ooch npet Jill.“. in een nieu ghecſtcli ’ck ende eewig meet g meghmthepdt werchen on: leven vernient lou en zi'n , ſcm'yft Gode ende den Maarten te hateiv Beſa-ſelfnaacht ende aar. zoo ende het _onderhouden ban-’tghe

blhcht npc deſe wouzden :‘lBefe doch budtChziſtl bande llcfdegheem'ſins naacht ende claar/ dat de berderffez beletten. .àoo leere de Cateehiſ niffe gheſtozben-is ende begraben.

Wat gheſtozbcn ls ende begrabm en wercht noch en duet et meet.

Watnpet en mercht nue endoet/ en wercr noch en duet npet ats.

War npetquaadts en wet t noch en duet/ en mach n ret quaadts ber

mus hier dan menſchen— leere hide lughen teghen de leereGodesende de waarhept.

€..

In deſe (nu dich gemelde) lichen

«ma aerea '" tmtffe. dei aheloofs. duci: dat hetbanheode was/ dat

uozſahen. Quant i ſu ghenepght te ter ware cen waarachtigh menſche,

\

bemſſe des berderſmſſe is)np_et ber noeſahen. Dns mach de thluubi

'gîdifsebddtChziſtì banduliefden

Confcſ Filſ,

«::i p. iij. did,

inden welckcn de nlijne( ofvcrval xi linghe ) gliebcterc zijndc , hct men ſchelijcke glieilachre Gode verſocnr

zynum Godt ende den Daaſtente haten _dat de menſch het ghcbudt Chnſll bande lieſde npet en mach onderhonde: dit en mach d_e ggſtozz ben begraben berderſmffe unde Ge-_ lobbigen ( uaardj-dputgnde degra

ſoudc wcrcicn- Uaar [leit _Beſa buo: een nnddel tutte berſuenmghe ban’t menſchelhche ghefiachte (npet \

‘1 Jude of Harden / ban

nof

ieter / maar ban’r men chelhc e gheſlathte ) de betcringhc vanga

vcrv -

I

Derde (luck.

32

vcrvallinghe die boo; de berſuenins lhch :ofhp ſal moeten ſegghm dat

ge mueſte gnamDeſe betermge ban Wdam een menſehe npet millende de berballinghe is m The_iſto ghe: de goethept der nature betderben/ ſchiedt/ofſp is :: et gheſchiet.zept ſ_ulcx npet maanlhch maar maar; men dtt laatſte/ oo zhn wp alle/Gee Blog heeft bermogen/cnde dat (Ihn wlllende de berderſmffe der naz ' loobighen ſoowelals Gngheluobi ghen / in alle het menſchelhehe ghe turen beteren / ſulcr npet maarlhch (Bchte/ noch unberſoent met Gode. maar alleé waanlhchheeft bermu it machmé npet ſcggen (under het ?:?” Diem dtlaſterlhch ban Ehei

bittere lhdenende den ſmadelhclsenſi

/ende is Fier boo; npt Pefa ende

doodt Chziſn / pdel/ bergheefs ende anderen ba ſch ghzeblehen. %ntſch unbzuc tbaar te mahen.

Sonde uuch pemandt '_ willen , uwaar blaſp emie teghen Ehei ſlum. Sepdtmen dan het eerſle/ te ſegghen dat deſe berde ſſe unſer

bieten dat de beteringhe b_ande ber

nature npet waanlhch maar maar

ballm e of berderfmffemelhziſtu lhch is ghevetert duo; Chelſtumr tech ( datmen wel moet gg doch maar boozeen deel eiide npet mwilmen Chziftum npetbe a int gheheel/alſu dat hp de gen ghe

_ 1)ſo en ma

uaar gem berderſ hept um Gode ende den Nao _en te

mfl'e meer we en. Wat npet en ls aten noch heeft laten blhben under enwercht npet quaets/noch en ber; naturen/ ende dit npet alleen in de uozſaacht npet quaats. zoo moet alghemepne nature ban alle ‘tmen un de e\atechiſmus oſ eure Buu ſehelhche geſiacht : maar ouch inde meeſters belhden qual ch gheleert nature banden _Gheloobighe nu al te hebben ban ſirlche bpblhbende herbozen zhnde in Chania : deſen ſal

herballmghe of berdozbenthepdt opentlhch teghen ſpzefîen ende loo mt menſchelhche geſiaehte/ten mm chenen npet ich alleen/ maar ooch ilen inden herbouznm ) uaar deur Meeſter Jan Ealbhn ſelbe met mp wp alle gheneghen ſouden zhnom tut berſchepden plaatſen / uaar ban Gode ende denjaaaſtente haeenzof ich hier maar ſkelle deſe eemghe/

ſp ſullen moeten luoehenen dat God als meer dan ghenoegh daar tegen "ndez' bmozdézhn deſc:die Daar. den menſchel'elien gheſiachtedooz Zumme wgpdcn in de gliene ſich Cſi, COST:-:::.

Chziſtum ber ueiit is/ ende mitſdien Elah Cdflſtum mettenJoden berſahende tot Chriſtum hebben bekecrt, alle de in Caen. ze. een ander Derfuender ' maker moeten ſoechen.ende WED

deelen dcr naturen , die cerſt haar

ampt nyct en mochcen volbreng-hen, in haar ghehcel ghereſtitueert. Hoe "th hier pemant wel waar te muchtment naachter gilde daarder zhn dat erhalten; de berderbxnghe ſeggen/dan’t bp Calbhn uaar wert ghebetett heeft/ doch inder ruet-ehe; gheſept-ldaarmen alle de deelen van henge alleenlhch / maar npet maar de natureſepdt / wert daar npet de lhtle / ſou dat de berderbmhhe noch heheele nature geme-pnt lwte ber wel hlhft/ ooc mde nature hnre ge aat npet dat alle de deelen eens loubi hen] maar enwert hem ſulcr dine): het geheele ding manche-l Wil

.

7

uptg enaden in Chziſto npertoege

ihtenmant der Gherefugmeerden hier

rehent :die moet dan mede ſegghen dat Wdam de goec ept der namren

ſalich bzaghen oſfldam alle de dee:

wel berduzhen h

e Galbini teghen ſpzehen / dten

/ doch maar in len/oſmaar eemge deelen ende eeniz ge npet bande nature hadde beghe

detoereliemnghq gnde npetinaar

n.

Dcrde fluck.

;;

ben. Wat gheldet hp ſal mp ant: __ alle nature waar alle deelen woozden alle de deelen/ ende dat die zhn ghereſlitueert npc et quad: of nochſinpet ten halben maar ganc berderf mt guede ende gheſonthept/ ſchelhch bp Noam berduzben te zhn is ſuu gheheei goedt/endc gveſundt/

gheweeſt.

_

Hou ghebe ich nu hier allen on parthdighen berſtanden te vedent hen/ mat eere men Ieſum den .La lighmaher des werelts ende alder menſchen aan doet/alſmen ſept/ dat hp maar eenige deelen ende die noch

dat daar npet quaadts oſ bcederfs meet mne enis. _ De nature ban alle de ghene dle

ſich tot Ehhſtum hebhen beheert/is in alle deelen ghereſtitueert upthet quade ende berderf tnt goede ende g onthept. _

uu bolght hier upte dat de na- monm io be npet bulcumelh'th en heeft ghereſli tueert/ende die noch npet in allen ture ban alle de ghene die ſieh tot }?!ng ef menſchen/maar allem biden gh: Chetftum hebben beheert _/ſuo ghe: W,?) 235; nendteſieh tot Chziflum hebben

heert : ende dat uaar te

. W goedt ende heſondt ks / datter ſelſ in [on

en Adam npetquaats noe berderſs meer m- che?! un"

Ill allen menſchen lou in die hem ne en es. gs dit nu toaarachngh/ ſo npet deur't nabulghen der ſunden en mach npet maar zhn het ſeggen tot hem Noam hebben gheheert/ deſes Catechiſnu/huudende dar alle t zhnban alle de deelen der namren bedozben menſehen fonde heliben bulcumel' . Sult): naturen um MBM Naa

“…'“

ieertdeCatethiſnms. aar tegen ſten te ham/mmm quaadt ende is hier Calbhn/ende da_ar teghen is berderf :s. Suo moeten debaders duozgaans de H. Schzifturexnde

ban deſen Ca

iſmo bewhſen dat

deſe leere desCatechiſnn ſuude noch Ealbhn mſuloh iſeggengeduult moeten heeten Gods monet-l Gats heeft : uſſ moeten ſfflgljmdat ſich ſou berde ban daar / dat die met gheen G eloubige tot Chziſtum en

waarh dr_in deſen blh'tht te weſen derm che onwaerarhtich monet. nen a Dat ſeggen Ealbini maehmen ſtel doolt hebgm.

gru

e g e

lenalſou: 9.

Veſelbe Calbh'n ſchzhft nochter Wier menſehen nature welche; deelen alle alſo ghe eel Zhu ghereſit voozſzBlender-upte Pmpmetfllſme tueert dar ſiſimo enbolbzenghen ban E alla aldus : Want hnyeen. Comment; haaranght/

e mach Godes he

hem (Ehzt'ſtum) onrbercnwy alle in ma…

goede dinghcnpfſy zijn in ons ſulcx cap.zs.verſ. hodt gh hchsbolbzenghewalſu ulct verdorVen , datſe nyec recht moghen “- ‘"dc " aarampti .

— Nller menſchen nanne die ſich tot ghebruyckt werden :hicr vm heeft

chantun )ebbeiibeheert/is m allen Chriilzus cen volcomcn ghetuyſi, deelen logicheclhch ghereſtitueert/ nìſſe ende bewijſmoeſſgcgevcn, als hy datſp haar ampt FDM moghen de Stommen dciÈrake, de Blinden ’tghefichte , ende den Larnmen cnclc volbeenghen.

Su [1th dat de nature aller be Creupelen haar volle crachtcn heeft: Weder egeven.Maar’cgene hy dedo heerden tut Ehziſtum fo_o geheel" aanden, 'chamen , was maar cen bez-,. in allen deelen is ghereſbtueert: ſp moghen gheheelhch het ghebodt tceckcningc dei-diu n, die hy over—.

Godes bolbzenghen. Ende noch v—loediger ende vele ereſ bcwijſt aan meet hier upt Ealbhns woozden onſc ziclé. Datzjn Calbjns ep en. beſiotmbtozdenalſuu: l woozdm.Daere?!” ich il!!!)tealoo: fille

. ‘W‘.- ""'.

34

Dcrde Ruck.

Wie wat Ehu‘ſtus inde gheſondtmakinge aanden lichamen der men ſchen eeft veweſen / dar heeft hp oberb edigher ende bele vecer ghe

‘ ſtus heeft door uyterlijcke tcecke nen bctoont dal: by was ghccomen als een gheeſtelijck Medccijnmeeſter om de ziclen cc gbeneſcn. TR! zhn

Ealbhns moozden/daar. unt macu daan aanden menſchen zielen.

Ande gheſondtmaknſi‘gthe bander menbaſtelhckb albus: meuſchen lichamen he Chzlſtns Ille wat doo; den Mopheet metter daadc deweſen dat hpſe wil grams boozſept was ban‘t anche de ende mochce / ]a onde dat hpfe Chziſti/ daar aan en la npet te tmh heeft bolmaaclitelhck ende npet ten felen o_fhet en is doo; Chnſtumoms ha'lſſben ofmaar boo; een deel ghe

mets inden Oheloomgenmheſchlet

ne en. :èo blhckt nu dat Chziſlus de zie

ende berbult. _ſi Ten la n e_t te twhfelenof de

len oberbloedigher dan den ucha

Moi-verr H.Mmſpmchcm fan

men/ data npet ten halbé ofte maar 35. capittel bande gheeſtelhcke ber boo; een deel/maar bolmaechtelhch lofl'in he _ban alle quaden ende ban heeft millen \heeft_moghmſ1aheeft alleel endighepden. , _ gheneſenſi Is dit waarachn h/

’rwelch memandt en mach lop es nen / dan dle npet allem Ealbhn int boogfz ſyn wel ſeggheu wll lpochez nen/ ma al: och dle Ehnſto (mi eere

Souls oocknpet te twhfele/ deſe gheeſtelhcke berlofl’mghe ban alle

quaden ende ban alle ellendighep; den/ en was doo; Chziſtum mden gbhteloomghen gheſchiedt ende vec

opentlch wll bcrminderen :ſoo is ooelì onwaaraehtigh deſe leeringhe

u .

Wie doo; Ehziſtum geeſtelhch is des Catechlſnn darter noch fulcken berloſt ban alle quaden ende ban ſmetlelhdien' moetel bande fuel-ite alle ellendighepden / die is oock ber geegelfflîlſihr vlhfcghinden Shego ] el den : già?; n te :hacer]. zun om o degcndc

, ,—r

.…— -_«ſ -ſi ‘—-.-\

cun-ſ;

loſt bande ghenegenthept om Onde ende den Naam-n te hatcn / als een geeſtelhek quaat ende ellendighepdt

lo. — merende. __ " Hier bpſſcomt noch dat Muller Lille Oheloobighm zhn geeſtelhcls Jan Calbhn elwaarts ſclnyfe met doo; Chnſtum berloſt ban alle qua deſe woozden : Maat hy (Chziſtus) den ende ban alle cliendlghepden. . roerc fonderlînghen een plaatſe in’c Suo bol htſſdnr de Ohelooblgen ;;. Capinel van Iſaia ende een an ooek berlo zhn gheeſtclhcli bande der int 6:- opvdat Sand: Iana lon gheneghenthept om Onde ende den ghcren l'oudcn vcrſtaan, da: het gh: Maarten tc haten. Ial-du [metſ [da ne de Prophecc gheſcydt haddeno is E iſtus gheen mare Nedeehn pende hcc Rijckc Chriſti, gheſchicdt me der zielen: ons hp darte/fon was ende vcrvulc. ln d’eerileplaat Beef: npc: gherrouwel'ych ſhn ſc is bchelſt dc beſchrijvin-rhevan’c oo chap bolbzachc daae coe hp Rijcke Chriſti onder’cwelcîce Gode mas ghecomen! nammtlhdz om de bclooſt dac hy làl welèn fòo mild: zxelen( fu Calbhn welſchzhft) te ge ende Îhenadighdat hy hulpe ende n .ſen. Een ban bepden meet waar teme ic ſaldoen reg-hen alle ſieckce. zén/ indiendeſe Eatechn'm1 ſeg en Ende cn is nyc: tc cwijf'elcn , ofhy ban die bp gelzleven monet ban et en iprceckt daar vandc ghecſtclijc ' zielen zieekte/ te weten gheneghentſi ke verloffinghe van alle quaden ende hepdt om Onde te haten/ waamchs

van alle ellcndigheyden. Maar Clin"

tigh is. Maat vete: 111 ie hunger; a

Dccdc (luck.

35 dat hetfeghhen des Catechiſmi hier cechifmi dat gheen ziele ter merelt/ noci; der Oheloobighen 'elen npet/ met recht gheſondt mo en ghefept Want is volcomcn gheneſinghe mozden. Ils dan geen zule teche ge der cranclien een rechce eeye des ſondt / ſoo en heeft Sirius _der zlelen Mederhnmeeſters/ her qualhch of Medechnmceſter gheen ziele rechr

onwaarac hugh Le.

_

Il.

cen halben geneſen moec thſchan; gheneſen :ſoo en ig dan dock genes de weſen. JS de ghenegjenth dr gem recht Medeehnmeeſter der zie

om Onde ende den_ Flaaſtm te a; len. Dic bolght bait npc des Eate cm een quale la ſieclice dernpetſſ zie chiſmi ende Talbhns fegghen/ ende len npet % Len-t de Catechifmus

dic 15 een openbare laſteringe Chel: opmtlhck dat die noeh al ’tlebé dem: ſtu dats berde ban te zhn een ware/ blhft mda: Oheloovighen zielen-l ſo Euangeltſche ende ghefonde leere.

en is dan npet een Oheloabige bol

xo.

Lant ons boofts dozen wat

comentlhch ende gancſchelhch ghe

nefenéoude dac cor eere ban onſen meer bande gheue mg e der geloo Medechnmceſter der zielen Ileſu higher zlelen geleert mett hp Meez Chelſto mag en ſtreclzen-l > meet ſtcr

an Calbhn. Dieſchmft daat

weldac de ateehtſmus ulcke hai-_ afal oo : De ziclc en werd: nyet her be of gheſtuclielde genefinge Cham boren als dear ccnl hdeelin werd:

lnſt. ii.-w,

inden ztclen der Gheloobigen leerc/ ghebercrc,maar als y ghehecl werdc vcrnicut. Wt dit ſegghen Calbini

ende Mche halfgheneſene boo; ghe

ſondeſſn acht. Maat dic npet met ende upte leere des Eat Ealbmp / want die daar oFentlhch m alle menſchenl dock ;;

cſmidat ovigen/

ceghe" ſchzhfc / daar hp epdt als althc noch blhfc een onde gen enc dns : Ghelijck het lichaam nyec cn hepc om Oodt ende den Maa en te km;. @. mach gheſondt gheſeyc worden, ſoo hacen/ maehmen ſo hier bolght ba

ſtelxlfſî film!?"

lang-he dac d’oorſake ende de mace

Oheen ziele en mer-dt herbozen rie vande ſieckcc noch in ſich bcflocen zijndc vocdet , of al ſchoon de pync als daar eemgh deelm were ghcbez noch nycc cn quel: : alſoo cn mach tert/ maar als fp gheheel wcrc bets oock dc zielc nycc gheſondc heachc ment. _?We ziele/dock der Ohcloobigen/ worden , ſoo langhe by noc is vol cmnckhcydcn van ſoodanigljlc ghe blhft in_eem h deel ongebetert ende brekcn. Uaar ſpzeeckce'albhn ban mlvermeut oo langhe de mmſche de gebzeken bp den Wpoſtel Homîz, hier ter wectlt lcefc. Daarom m berhaalt. Wc deſebloozden Calvnu byerdt een ziele/oocli der Ghelo'oz“ bolght baſtelhch ditte: _ _ bcghen elennpct/herbozcnſolange

«Sheen ziele daar mne noch is demenfche hier cer bmelc leeft.

—.

Want alle zlele indebielche per quanthept offonde ( ’cwelclî der zie oft ones / en were.ſi lcn neckte is)en mach npet rechc ge; quaats npet hecbozcn m inne dere blhft werelt. font gheſeyc wozden.

Oheen ziele en iffer ter werelc ban ; fin allezielen/ja noch del: Geldo alle. mrnſche/ doch bande Oeloobi: mgen/ blhft hier cer werelc noch al: ghen/ of daar en is noch mne de ge thdc dat qnaat ende fonde ban ghe: negenchepc om Onde te haten dock nepghchept om Onde cn den Naa Uaar hi,: hl chcnn den Naaſten/‘tibtlch quant is!/fo de ſtente daccer haten. nemmermſſeer eenig e ziele

Catechifmus leerc.

- zoo bolght na deſe leere des Ca

mmertherbomljnde wei-tlc.

l

C ‘

. Madia!

36 Dccdc ſtuek’.

Nadlmmlbolghens dea Heer-en Chuſtum waar'achtelhck is chez moozden niemandt het flhcke Vo

ſchiedt / gheen fonde alcoos meer eu

des en_ (al ſien dan die herbozen lg/ is. Sonde ls daarmen npc ghe; ende hier ter- werelc niemandren ts nepghthcpc om Onde m den Naa herbozen : ſoo moet bolghen na de ſtente haten / Gode ende den Naa eere dere; Catechiſmi/ da_c gheen ſken_ _et liefenheeft na den bebele

menfth op aerden / _gheloomge noch Chu _ \. Hdd bolght dacdeſe fonde eloobi

ſhet anche Godeslſien dock m eemghe Oheloſſobxgen Ehei

women falmſſaer bl che ſtlſulcris wech ghenomen/ dac die nn deleere deſes Carechifmi een daar npet meet en ls. Isdic maar/ en eſali

Euangellſche leere of blhde doodt ſoo ts deſe leermghe deg Catechiſmi ſchappe/ maar een treni-fighe ende npet waar. bercwhfeldeleere.

15.

13.

_

Daan: mede leeſtmen hp den fel:

Henriette! Willingerus c?ehſter- b_en Millman dic Decajij.

ohms : dal: Icſus ons hce \ evrijet, zyn, Uaar doo; hz

heſchzeben ee Upſ? gheghe- pc“. "il"

Sermo.9. voor ſoo vcelc als Haven waren. ven de aldcrvri'ſte gave dcs gbecſts, Sei-mo., HLiso. vcr. DeCatechiſiflu-fi met ture makers ſoo dac dc k'm cren Godcs vrywil ligh ende van i‘clt's [ich ondcherpcn * ende heloobers h [ dac _ dc Goddelijcke wille ende doen da!: alleg eheel ch ende boleomemlh npet ten ben oſte int deelflaben de Hcerc wii, Hier nyt bolght nonc warenbande fonde. Homoec doch ſakdheh aldnte : Wie het ene doce no_odtlhcllbol en / dac Eems ( ten dat de Heel-e wii/dle en ondighet mmſlen ſhne heloobighm) doch npet.®e kinderen Ouch doe]! dac bande flavemheder ſouden berloſt delHeere wilzdus bolght dac de hm: npet cen halben oſte inc deel/ maar deren Vodes npet en ſondxghen.

int gheheelende bolcdmel >.Daer Uaar teghen leert d_eſe Car iſ dic g chiede en blh'ft ;; een ghe mus dat alle Gheloovighen nor al.

.xk)‘

neyg \ eprom Oodemdensòaa: ’tleben doo: ſdndighen / obernn'dts

ſten ce aten / rule: da_tmen daar fp npet boleomrlhclz en onderhouz noch alchdc em fiabe blhft der fon den ende doen 'tgheen dat de Dee den: daarmnedatmen npet mugen re mil mda: ghevodc bande liefde. die boicomentlhch ’tghcbodc Ehziſti Dns ſtrh'dec de Eatechcſmus daar bande liefde ondcrhoudE/ doo; ſulch mne opentlhch teghen Bullinge ghebzech ende nperonderhoudenſ rum.

6 . noch altht moet foudxghen.

14.

Wy cu zijn nyer allccn door Cini-‘ \. l

&

a

* De felveBullinger ['th ttt boozſz il.-um wcderommc g‘heſtclt in onſc Ìfffinéîſif‘ ,…ſiſiſi Serm0.9. ***-"°-

plaatſeo‘orh albus: Want alle lbn— ghchcel: maar wy hebben oock meet nenia. foi. den hccſrhſiſfflhziſtus) wech gheno- onti‘anghcn door dc ghenadc uycen S}. 8“. men ende 1'ncn thloovigcn afge- cwccden Adam , dan wy inden cer

r nighttmaamchtechſî wech ſten (Adam) door dc nature had enomenwerdcidatenis daarna den verloren. Dat ſchzhft Thro lnopeg mar Engage? Éeî'ſioſizfflſisf egli,): wîî'chſſeîſ?’ Plim?! dic cap:? lhden.

11 en

a

te

e on e

\

ezhnin egan

emm

heeft ChL-ilka; wech ‘ hmomen npc Fegelhche nature/ende nncſdien den [hn Ohcloobighen.guo bolght dac eerſten Adam machtighcr om ber

mſulclze Qhelooblgen daarmne de derben/ dan den tweeden ( Ehei wechnemmghebanalleſondmdooz ſtum Rerum. ) om ghenefen ana . ea:

Dctdc Ruck. ” hen: men ſal't mp cen minſtenmoez neghenthepdt om Gode ende den cen toelaten gheſchcet te ma m ecm ghe rechi-_gheloobige innderen Oo

Naaſten te hacen : dat [p nemma meer 'cghebodc bande lieſde volco

des. Is dan henlupder nature me; mentlhcn bollnenghen mugen/ende der in haar gheheelghereſhcueert: micſdlen noch althc ſondnghen moe hoe mach emiglle fieckte / berderf ten. Hier in de Catechiſmns al me oſqnade ghenepghthepdc om Gode de ſo plat tegen Beſam/ dac ofd’een ende den _Naaſten ce haten in haar ofd’ander moet onwaerhepc leeren. nature Zhu ghebleben lWant deſe 17. quade nature en was npet cnîldam Le boozſz quade gheneghenthept

boo; ſh‘nen balle.

a bit m niemanz om Onde en den Naaſten te hacen/

den gheſchiet/ hoe al Deſa hier mo

ſtelc de Catechiſmus inde nature/de

hen waarhepdc ſchzhben-l maar welche daar maacht( ſoo dieſ dt) chzhfc hp _hier waarhept/hoe mach dat emant en mach volcom "> de Catechiſmuſſs plat ander; leeren de/waarhepc daaſi aan leeren-l Devin-n wp dan ooeh meer ont fanghen doo; de ghenade banden Weeden Wdam/ dan wp mden eer; ſten doo; de nature hadde berlozen:

'tghe odt Eheim bander liefdc

o

deſſs mlderhoudm. aan ſtljmftCale bhn op des Npoſkels woozden Col. ;. lo. Aanghedaan bebbendc den nieuwen ( menſche) die daar is vcr nieut inde kenniſſe Godes , na ’cbeel

de des gheens die hem heeft gelèba

ſoo moeten wp ( laac dic noch maar pen : ’cgene hier na bolght: Dc nien ghenomen wozden bande kinderen we menſche is dc ghene die daar is

Comment,

Colonia, *

Godes>ten minſten ooclz dat m ons hcrſchapen, in onderdanighcydt des hebben/ dat Adam m ſlch hadde. rechtvacrdigheydcs door den gheeſt

Adam hadde macht om’tghebodt Chriſti :ot‘ hecls de nature die he

(Boden bolcomencl

te onderhou heelijck is vernieuc door den ſc ven

den/ende npet te ondcghen. zoo moeten wp nu ooch ( ten mmſten de [anderen Oodes macht hebben in Chziſto om ’cgh odc Oodes bol comelhcſz te onderhonden ende npet te ſondigen. Hebben wp onde meer dan Noam eerſt hadde u n ghe: nade banden tweeden Il am ont fanghen: ſoo moeten wp immer; ten mmſten oocn ſo beele hevben als adam eerſt hadde. ìlidam hadde eerſt volcomcn gheſonchepdt ende

heathDat zhn Calvhns woozden/ ar apt bell

ich

ne bolght:

Nile menſ e die _ erſchapen i; doo; CDZlſtl heeft _… onderdanig hept des rechtbaerdighepdtg / en ts npet meer onrechtbaerdich mt npet

onderhouden der ghebodenchnſti bande [le_fde. _ Mlemeuwe menſche la falce doo:

C ziſh Oheeſt herſchapen/ſoo Cale

b nſelbeleert.

_

zoo bolght dac alle meuwe men ware onnooſelhept : ſ_oo moeten nu ſche npet meer onrechtbaerdigh is ' ooch ( ten mmſken eemghe kinderen int npet onderhouden der gheboden Vodka ) Debben bolcomen gheſont: Eheim bande liefde.

fis dn: waar/ ooelſſi des Xpoſtels epc efi ware onnooſelheydt. Want p dat hebvende/ noch npet meet en woozden dat dic u \ Gode is ghcbo bebben dan Wdam en hadde. Vev ren nyct en ſon dig ]t nochte en mach ben dan emi e kinderen «Boden londighen: ſo moet onmaarachtigh boleomen gh onthepc/ ſoo en mach weſen ’tgene de Catechlſmuſis in ha;

m henlugden oock gheenſins weſen ren mgang leert opte 5. Dzaghe. de dootlntlſſse ſieehte van ſulcke ghe Ten anderen befiupte iclléncr npc E ch

.ſiſi—x - .

albhns

lavazza.

38

Derdc ſiuck.

npet allem teghm Calb ns leere/ Alle nanne die doo; ethziſtt Oeeſt maar teghen de gancſchc .Sehziſ

Calbhns boozſz moogden ditte:

gheheelhelt ls bernieuc/ is gantſch ture.

Jlſoo is hier int onderſorehen bzp ende gherepnicht ban alle ’tou ban dic derde ſtuch mede ghe de quaadt dat in haar was/ende bleken ſoo upte woozdcn des booznecmlhclî ban de ghenepght ept om Onde ende den Naaſten te Catechiſml/als npc Calbhns/Beſa ende adullmgers epghen woogden/ acen.

Wlle nature des nieuwen men ooch upte V,.Schnfc ſelbe : dac de ſc'hen is fultr gheheelhch doo; den Daders ende Doozſtanders ban Qheeſt Thgiſti bernieut als boozſz deſe Catethlſmo ſullen moeten bez ſtaatgna ’cſeggen Meeſter Iohanſis hennen in deſe ainwoogde opte vhf; de bzaghe groflhch ghedoolt ce zhn: Calbim.

Daar u_pt beſiupt lele dat alle na ofſp ſuflen moeten feguen dat Ehei ture deel meuwen menſchen gantſch ſtus in gheen menſche hier _en teg mp efi gherepnight is ban alle t’ou neert/ dac het beelde Chziſti m geen de mlaadtdat in haat was/ende menſche heel cs betmeut / dac gBodt boomeemlhclî bande genepghthept doo; Chnſtum den menſchelhchen om «Bode en den Maaſten te haten. gheſlachte npet mis berſoenc :dat - Ende hier npt moet bolghen een Aldam machnger is om berderben ban bepdenJTeweten datter gheen dan Ehziſtus om gheneſcn/ende dat menſche cet werelt Ls/ inden welc Chziſtus npet m heeft moghm vole hen de boozſz bernieuwinghe des bzenghel} ’tghene hp om 15 ohm

!. 7.

2 6.

71

inwendighen _ nienſchen doo; den men inde blreſche. OfſP ſullen moe; Oheeſk Chzlſtl ls geſehiet/ ſo datter ten bekmnrn ( ’twelch doch hier tet wel-ele npet een meu menſche en boo; oock is beweſen)dat de ghene 13. Of zhnder ſoodanighe ( welclz ghenthept om Gode ende den Naa npemandt en ſal del-ren loochenm)

ſlen'te hate / npet en hlhft inde men

23.

ſoo moet bolghen dat deſe leeringhe ſche/ die gantſch berment is doo; de des Catechiſmi/ban dat alle men: wedetgheboozte / doch mede dat de ſrhe noch _althdc ghenepghcin ( doo; nature det bekeerden toc Ehgiſtmn 4.5 .8. 9. io. den mblhbendrn aarc des ouden npet quanta meet m_ haar en heeft] ruin-5.26

menſchemom Gode ende dm Naa inaet gheheel goedtcaj / ende datter ſten te hacen/ opmbaar balſch cs hmderen Oodszhn/die npet en ſon ende onwaararhnch / als ſtrhdende dighen.

Dierde (luck.

Vàn’c wel bid'dcu ’cwclck behocſc vaſt becrou vven van verccijghen.

Ten derden dat Wy deſcn vaſté gronr Pte .P a vende: Wat n bZhooìtgtîzlgolxl-llck een hebbcn, dac hy ons ghebcdt, nyeccc ghenſtaande dat wy fulcx onweer ghcbcdc dat God'c aanghe dicrh zijn , om des Hcercn Chriſti naam z ende van hem ver wiÎlcn lekerlijck wil vcrhooren ghe hoort wcrde , is rt berde ſtucîl van lijck hy ons beloofc heeft.

I.

deantwoozde’tgme hier nabolght:

Item opt: uo. werdt (Beauc oozdt

-“

Cnieehiſ. mo.!Bzasf

Vicrde ſtuck.

moozdt onder anderen doch ditte: Namentlijek dat Godi: onſe Vader door Chriſtum gheworden is , ende dac hy ons-vee] weynigher af \laan ſal hcc gene dat wy hem met rechten gheloovcbiddcn , clan onſe vadcren ons aerdtſche dinvhen onrſegghen, Ende opte Dzaglîe achtet’tìhader kmS/ wat vcrſtaac ghy by dac woort

39 2;

.

.

Van’t hidden mec twiil'ele.’

Alle cj ene hier boot/’mi hp den Catechi mum / als hp Calbinum ſtaat heſchzeben ban’tmel hidden/ dat het noodtſalſſielhch hehoeft bali

hetroumen ban bermerben/ houde teli met henlupden boo; maarach

(«feruſ

Amen : houdt de animoozde ditte: tigh :als ghegrondt Zhnde op ende

Dzage 12.9.

Dar is het zy alſoo. Waar door ick beruyghc datick in mijn herte door den H. theſt vcrſekcrc ben , dat my de Hemcllche Vader om Chriſtus willcn verhoort heefti Hier in ſtemt

Cdrom. lmoba.‘ .

Cal.!!om.

hcob. lo,

!nſtimv. ,,

gantſchelheh over-een [lemmende .

mette Oodlhche ,èchſſziftqre/ dieick in allengeloobe ontmhfelhcfl.Uaar

_

-,

upt danſioocii noodtlhch bolght dal: het qualhch hidden moet Zhn/ dant

met deſe Catechiſmo uber-eenmee

me hidt niet thlffilf- Sever nadien

ſter Jan Talb' n/ commenterende op d’ìlpoſtel antt Jacobs moo; den alſoo : Hy (d’Upoſtel ) wil dan, dat wy ſulcx iullcn vcrſekcrtzijn van ’tghene Godi: ons eenmaal heeft belooft : dat wy'c nyet wederomme in con twijfele trecken, of wy ver hoori: fallen zijn dan nyet. Ouch

ons hidden alleenlhckfiet op de mile de ghenadeOodtS/die niemandt _en mac.) bei-dienen/ ſo en achte icr niet qual hcl; geſept ban eIalbhn / dat de ear. c…."

tmh—Felaeht‘ epden aande genade l-IW- M‘ Oodes n olhlaſphemiemdath hebepn elheh hiddet/ die de hei ten npet en gelooft : dat de (_ tldhfel

mede noch. een mepnigh daar na achtighen.) onmoerdigh zhn per te ſchzhft hp alſoo : Daaromme ſoo bei-werden : dat der Papiſten leere laat ons houdcn dat beginſele : dac balſch is/ dat ſp ſegg en. datmen de Heere onſe ghebedcn nyet an moet hidden met cm e ende met ders en verhoorc , dan als wy ghe een onſeliete mane ban ’tgene daar wiſſe verſekertheydc hcbben , dat hy af ſal _mozden :dat Gode monder- indian-.*; ons ſal verhoorcn. Ende awaarrs: B‘> mei-dt gheterehtdooz ons nna , Wat ghebedc ſoude doch dic zijn? wE/alsmpbanhemhegeeren _ - . » O Heere, ick twijfele of gh m lùlc een ghenade/die mp npet ban hem . . willen verhoorcn &C. Dolg \: ar en nermaehtenslmmers Vera ſept omme moetmen met bcyden han mel claarlhcken/ dathet gebedcſon- Conf m. den vaſt houden deſe ſekerh dtvan der gheloovc 11 ct anders en is dan Canſij. ' het begeerde tc verwervcn , e welc fonde. Dit al es houde ick mede Amm. ke ons de Heerc mec \ijn (lemme met henlimden boo: filler/mont dat bevcelt, ende alle Heylighen met anovt de lì?-Schaff

haar exempclcn leeren , iſt dat wy

;.

nyc! tc vergheeſs en willen hidden.

Uaar ſietmen nu upt den Cate Want dac ghebedc is Gode aanghe chiſmo ſelbe/ noch u_pt eIalbhn ende imam , dac uy: ſulcken vcrmetel Bela/dat het mel hidden moet ghe hcydt ( op dat icx ſoo ſegghe)dcs ſchieden met ball hetrouwenban’t ghelooſs wei-dc gheboren , ende op

giehedene te bettrhghm : ende dat

een onaercſaechdc ſekerhcydt des etghevedt mettwhfele quaadt to! hobps isghegrondcc. Tilt zijn Cale een tergmge «Boden/eil ſondelaat

vena too-eden.

ons nll ſien wat de datechiſmuſſs leert bidden/ ende hoe de ghene die « a nh , deleere

(atee Ì .

Piel-Pz.;

Vierde ſtuck.

40 de leere dei! Catechiſniigheloobm den :mat ſal hp mp anemoozdenl nootſalielhch moeten hidden/fo lan Neen. Nochcans leert de Catechiſ ghe hanc gheloofſodanighis/ daar muy op dit ghebedc ban Wen mille upt dan ontm hchſalhl chendac gheſchiede/alle filler als boozſz ſtaat ſp npet alleen onder_ba betton hidden/ nainentlhcl'e dat mp ſoo mel men/hidde/dat ſp tmh hen hidden: hidden oni te mogm boleomentlhcli maar dat ſp ſoo gant ch onghelooz onderhonden dit ghehodt bander bi hidden/dat ſp ſelf oncnoghe: lieſden / als alle andere ſhne gheho lh _houden om bercreghen te mo; den/die ontmhfelhchenGodes mille den [’tghene ſp oni hiddenaanden zhn dat inden _Gheloobtghen ſiillen geſchieden. Die haar leert hier inne Heere. ghelooben / die hidden dan oocl: in Inde antwoo’Îde opte 124. Pza dit ghehedt dat ſp ’tghehodt Godes ghe des Catec mi / leeſtmen ditte: ende Chnſti ban Gode ende den Vwcn willc g eſchiedc optcr aer Naaſten lieſ te hehhen / na Godega den als inden Hemcle. Dat is : Geeft mille / dat is gheheel ende volcomee dac wy ende alle menièhcn onièn ey

vene-4.1.5 Î'zſſſſzl-FiÎ/‘Éſi

,},',,',,6_' 16/ .nece. "'“-Mw.

lheli/ moghenhouden. {hehhen deſe

Ll.

ghenen willc verſaken ende uWen bidders in dit hidden den baſten willc , die alleen goedt is , ſonder ee grondt dat Godtheiit ;; ehcdtom nigh teghen-ſpreken ghehoorſaam Evziſti millen ſehetlhcli alhoozen-l zijn , op datalſoo een yghelijck ſijn gheen dm minder. __ahidden ſp dit ampi ende beroepinghe iòo ghewil o_pter Cat olhciiè mhſe tmhfelachz lighlijck ende ghccrouwch‘jck mach tigh % Neen _mede npet. Wantnie bedienen ende uy tvoeren , als dc En mant en tmhfelt aan 'tghene hp on gelen inden Hemele docu. Dat ſept moghelhck acht. aha houden deſe bidders na de leere des Catechifmi/ de Eatechiſmus. , het berer' _gen ban dat gehedt boo; ;.

Nu en mach niemandt loorhenen onmogh hcle/ dats mat erger ende Godesmille te " /dat mp ſulien meerdet dan tmhfelhch hidden upt onderhouden ’tg ene hp ende «Ihn miſiroiimen. Want die't boo: on fills ghehiedc/mant daar toe ghe; moghelhch houdt ’tghene Gode he hiedt hp ons ſulcr. Hetmoocli'Go looft te gheben/die loghenſktaft den des mille dat mp ’tghene hp ons ge maarachtighen DBelober Gode in hiedt / ſoo als h'p dat ghehiedt ende ſhne heloſten. Want die helooft ons npet andere? / _ullen onderhoiiden: te ghevm [dat hy onſc hei-refill be datis/ hetlsſnn mille dat mp ſh'n ſifildffl, ſoo dat w hem ſullen lief Dmedofi gehodt ſullen onderhoudé npet boo; hebben uyc alle 0 e herten ende nyt: e_en deel often halben/maar ghehee alle onſe ziclen. Tits mede fhn ghe [ > ende boleomelhclî. Maglie ich hodt / dit is mede ſhn mil dat ghe ' den Eatechtſmo ofce det ſelber ſchiede in on; / npet ten halbe maar ,

boozſtanderm of eenigh _menſche bolcomelhcle. _ Omdtt gheſchieden 92 orloovioh [TP 3? … Chilli! (UP?! ceghe" ) nacht/het ghehodt der liefden ban Gode ende Chziſio ons _ oden / oocii na' den mille Godere

ban ſ nen mille hidtmen in deſen gheh e : *_tmelelî een ghedi-dti; na Eheim mille opte heloften Godegi/ dat ſoo wat wy hidden nn ſìj nen wx]

alleen

edt i; ; dacia boicomes le, dac hy ons ſal vcrhooren. Nu m |th ende ander mederſpzefien ban moghen een der Geloobets deſes ghen ghthepdt om Godt ende den Catech' mi gheluoben dat hetmo Nan te haten/ math ander-hou ghelhdt is om vettrhghen’t hene

pom

Imm.;- u;

a.

Vierde (luck.

4: ſp om hidden. ga mihet Whſelheh Vit is Bheſchiedt inden ghencn die hidden fonde ende bol blaſphemxen: daatſpzacle/ick leve, nyet ick nu. Gala.». mat fai da onghcloobigh hidden maar Chriſtns lecitin my. Dit il,-vm zhn / ofiſi gheen ongheloobigh hid Eheim inden Gheloobighen /ſepdt den / daar de bidder Gode hidc om dalbhn (neben meet anders)te mc ſaken / die hp ſepdt onmoghelhcli te ſen / als hy ons regeert door ſijncn CWW“!

H. Gheeſt ende alle onſe wei‘ckingen zhn om merdenl beleedccſiTit leben zlſtl is in nit Le Catechiſmus ſept dntdc bid manden dan die eetli elfgheſtozben (at lſ.

114. zage. dendc,uwen willc ghelchiedc, Gode zhn ende heur bleeſch getrUPſt heh- Caucus. hidden om ehoozſaamhepdt ſon hen/fo Paulus daar ooch ſepdt ban der alle we erj‘prcken : op dat alſoo hem ſtlbe/ dat hy mec Chriſto was . een yeghelijck 1) 11 am tende heroe ghecruyſtmide daar na noch/dac die piaghe ſoo ghewillig ijck ende ghe Chriſtizijn,haar vleeſch mec ſynen lu- CMJ-24. 'tmnwelijck mach bcdienen ende uyl: ſten ende beglieerccn ghecruyſt heb E.

voe'ren , als dc Engelen inden Heine

ben : ’tmelcn is (to Marlozac ſepdt)

le doen. Ich mepne immers dat al

dac de oudc mcnlche mec ſi'ne vrucli

der Gheloobighgn ampc is ende he

cen is in haar gedooc ende egraven.

Wat doot is ende hegtaben/ dat en leeſt npet meet. Wat npet en leeſt/ dat en doet npet altoos meet / ende mac npet en doet / dat en doet npet

toepinge ſhns zoons * ebenheeldt umema. helhc te mozden tot b ghehoozf _ . ende 16.18 aamhept/ dats toc c ondethoudm Weber-u Fhe alle ſh'nre ghehoden/ende d hep igh ende onheblecht te zhn boo: ſh afinn.8.26

qnaets/noch en ſondight n et meet. nen ooghen inde liefde. Want ſulcr zoo leert dan de Catechi miis hier ende diet helhcken meet ghetnpcht hidden om npet meet teſondighen. openhaat hc de Goddelhclieſiàchnfz Die en ſondight npet dic daar [aac ture. Te En helen ( bande goeden het bethoden quaadt ende dott het ehoden goedtfiDaar d'onde men mett hier gh pzonm ) hedienen ge millighlhclzſſ/ ghettonmelhelt ende che doot is ende hegraben/daar en bolcomentlhch ſonder eemgh ghe leeftmen npet meet in onſe ſonden/ hzecli heur ampt. zoo hidden dan maar Ehziſkus leeft daat mec ſhn oocii deſe Gheloobets bande Cate ghcteehcighept ende de Gheloomge chiſmo om bolconien ende Enghelz in hem. Hier moet da_n Godts nhe ſche gehoozſaamhept Godes. O_i-fe hodt bolcomentlhcl: in Ehziſto bol

loochent de Eater iſmuſis mogelhch hzacht. Hierom leert de Catednſ te zhii om betcrhg_ en. zoo houden mus hidden. Dit ſeppt de Catccniſ oocn ſulclle Bidders onnio helh'ch mus dat in niemande en mach wo; om berethghcn/ ’tghene ſp ier om den. Zoo leert dan de Eaterhiſmns

hidden.'Oats dan ooclt npet cmhfe

haar Gheloobets npet alleni ew!)

inch/lunar gnntſch ſonder geloobe/ felhch/ maar ongheloobigh hidden/ npet inder maathept/ maer inde lo

dat is/hp leert hidden om te bei-erh

ghcn geheden. Cerchtmen ſo doen de den milden Geber alte goede ga ben npetl '

ghen dingen die hp ſgt dat niemant en mach betcthge. onde dat doch npet mel zijn een hidden met ſulch

miſttonwen/datmen ban Gode he 70 Onder meet anderen leert de Ca heeren een ghenade die men ban mhiſnius ooth hidden alſooecndc gem npet en betmacht ! dat noemt Cm. fa, 38.

dat wy nyct meet in onſe ſonden, ÈYWWffidgndmger een mon maar hy in ons cîi wy inhem levcn. et a o . îb We

4;

Vierde (luck.

Gherechtîo'lieydr, ſtreClcc ſich tot alle 8.

Gpte moozden en leydc ons ilyec bchoorlijc hcyt der liei'dcn B(GDHQ Catednſ. "firma“ in vcrſoeckinghe maar verlol’c’ons ſepdt Ealbinus. Nl! iſi o_otk hiipten vandcn quadcn , leert de Enterhiſ tmhfcle dat ſulelſſie Hephghepc ende mus hidden : \Vilc ons doch behoe Getechtighept in haat hehclſen bol

den ende ſterckcn door de craclit

eomen onderhoudinghe alder God

uwes H. theſts , op dac wy in deſen lhclier ghehoden. fèoo iſt mede hup gheeſtelijcken ſtrijdt nyec ondcr leg ten tmhſele dat Gode ons ſiilcr lie hen , maar alrijdr. ſtcrckenſiwedcr looft / 1a gheſmozen heeft te gheben llſimdc docn. Wie dat bercthght die in Chziſto / lbo dat wy van onſet line-mms doet doo; de cracht des H. Gheeſts vyanden handr verloſt zijnde , hem althdt ſierclien mederſiant. Die al: ſondcr vreeſe ſullen dicnen in Hey tijdt ſterclien wedetſtandt dott / en li gheyc ende Gherechtigheyc die b'e merdt in gheen aanbechtinghe ber haeghlijck is ( npet den menſchen/

monnen. Wie npet bermonnen en maar) Gode,cnde dit ( npet hupden

merde banden quaden / die enfon: ende inoeghen npet/ maar) alle de dighe npet. Wie npet en ſondight/ daghen onſes levens. Op deſe helof te Godes leert deſe Catechiſmus om ſulche volcomcn ondethoudin ge bande ghehoden Godes hidden.

Sulche bolcomen onderhoudinghe

die houdt het gehodc _Godes boico mentlhclſſi. Hierom hidden de Ghe loobets ban deſe Catechiſmo. “Gir ſ henſp onmogelhchombercrh en en om werden te zhn. Hp blde

dendan ongeloobigh ſonder alle ho pe ban te bererhgheii ’tgene daar ſp om hidden: ſo en bermachten ſp dat npet ban Gode/maar ceghen Gode mondetlhcli. Mahende alſoo haar ghehedt tot ſonde.

9.

der ghehoden Godes loorhent de Cateehiſiniis niogheihck te zhn om betcrhghen. Son leert de Catechiſ

mixs hier al niede hidden / npet met rbihſele / maar mec ſeherhepdt ban npet te moghen bercrhgen \ niet een

openhare looeheninge bande God lhclie maarhept/ende mitſdieii met

Sint Mozghen ghehedt leert de fonde/met terginghe ende met blaſ

Catechiſmus htiiten ioiigheren ale phcmie ceghen Gode. (ateebiſ.

ſoo : Ende bidden u dat ghy ons wilt

io.} e.beriî ſtcrcken mei: uwen H. Gheeſt , die

lo.

Want hlijben hier de moozden

ons voortaan gheleyde, dac wy de Calvini op des Enuvels moozden ſen dach( micſgaders alle cle daghen tot Zechariam {Dc bewijſreden ſal cſiL Har. onſes levens ) moghen bcſteden tot alder gherechcighe dc ende heylig heydt. Wat niid e heplighept ende gherechtighepdt (dom: dic ghehedt op ſchhnt te tupghen/Jluce 1.75.bez

allòo ſtaan : Godt hevec gheſcydr LUCA-37

deſe moozden :Hec is buſyccn cwijfe

ende Gheloobers opentlh'cli immo

ende belooſc,hy ſal’t dan oock doen.

Want men en moet gheen onmoghc lijcklicydt allcgcren ceghen ſijn leg. ghen. Ende hier allegeerde dc eta ſchzeben) is/ berclaatt Calbhn met teehiſmiis niet ſh'n Poozſiandets

Cal. Har. Luc. 1.76.

le ('cwelck oock Plato elf nyet en ghelh'rhhepdt ceghen Godes feg was verborghen ) da: het woordc gen/ Ila ceghen Godes eedt-ſroee Van l—leyligh dc , behelſt, alle'tghe ren. Want hlhſt hier el'albiniiSlec ne wy Gode chuldighzijn , omme te te dac Odd! alis nerghens bei-celi: init-il]. ng aanbedcn ende te eeren ſijn Maje om tc bidden dan om 'cgene hy oock iuſt. ij st. ſteyt, 100 da: uyrghedruckr is inde wil gcven ? dar het geloove verwerſc

eerite Tafel dcs WCF- l-lec woordc 'tgheen de Wet glicbiedt , immers dat

Vfcrdc fiuck.

43 dat her dc wct dacr toc ghcbicdc , cp dat hcc gcloove l'oudc vcrwcrvé ’rgc Wantdeſehidders zvn onchrloof cſii …,. l l’.

high / :ils nyec over-cen ſtcmmendc Luc,…ſi mcr Gode die tot hcnluy dé ſprceckr, kerthepdc die de Catechiſmus ſelde ci'i houdens voor omnogclijck (dats leert datmen mt hidden moet heh min dan doo; ſeer fener) dac Gode hen-l mat ſepdt de ſelve opte hedii - docn iìil, 'tghene hp ons bclooſc cc diiighe van't woozr Amen? {aer fg] doen. Wit is het rechte teghrndeel waar ende ſckcr zijn. Want mijn gc van ’tghene Calvhn noemi gheluo bct vcc] ièkcrdcr van Godc vcrhoort vm : Chriſtus (ſ dt Calvyllkn bc , .

Har. is, dan ick in mijn hcrtc ghcvoclc dat kent nyec voor G reloowgcnz dan dc Cal. min…; ghcnc dic ſckcrlijck zijn ghercſol ick ſulcx van hem bcgccrc. vccrt dac Godc heurder ghcnadigh ] lo . ’ e;îffl'er verwerthept/ logeiitaal mz is , ende dic nycc en twijfelen , of" hy de wederſpzehen mdewerdt / ick en iìil haar ghcven ’tghene dac ſy bc acht dat her dit moet 51)". Want op ghecranoudtſe Chziſtuſſs dan npet d’eeii plaatſe ſepdt de Catechiſmus doo) Gheloomghm die twhfelen-of dat het onmogelhch is oni gheſchi'ez hp ham: oocli hoar !: eeren fa! den : ende op d'aiider \dat hp ſeherz ghevenzſqlhpſe doo; Q eloovigeii

.nc by dc Wet is bcvolcn ? Imma-s

maar hlhft hier de grooie verre

der is dakhaar ghehcdc van Gode houden/ die openhaarlhcli weder verhoozt iS/ dan dat hp ghevoelr dat hp’i van hem hegcert. Ofſoude . hp hier mel niepncii dat hp’t niet cn hegheert/_oin dat hp’tvercrhghen oiimoghelhcli houdc-l FS dit/' ſoo is deſe leer van …de npet dan ren he vepiiſt ende ſchhn-hiddeii no] [poi —terhe ende hlafphemuanſoude hp mel mepiini met ſulrk ſecckcr dan Onde verhoozt te zhii/ dat hP hnar hidden _wel hoozt/ iiiaar ’ighrhedrn niet en gliceft ,: mepnt de Ciitrchiſ mus dit/fo ghrhzecclit dat aan Oo

ſpzeken/ loochenen/ia onmoghelhck houdm/ dat Godi hen ſal gheven/ ’tghene hp henlupden te gehen heeft

heloofi/ia met eenen eedt htſinozeii-l Nadi?" iiuſidralvhn op dere plaaiſe.

d‘en Catholhcheii \ dt hetoohert te zhn met een dupvelſſ che raſerhe cm da: fp full-rin twhfele ſtellmzwac

ſalmen feggheii valide makers en de Oheloovers ban deſe _Caterhiſ nio / die Oodes hcloſſrten in twhfele

ſtſllflî/ in dieſ: fcggncn onmoghe; N°“ lh‘cli om geſchicden % Hrlier foo'r ee- ”

des ongerrouhepr in i‘hn heloften of nighe menſchcn gheoozloft mochte ” aan der bidders onghcloodighepdt. zijn oni Catechiſmtn te mahen/ om ” (E’cerſte maar Oodtſiaſteriiighe. regulendes gheloofs teiiialim/ en- " Maat t'ander mochi wel maar

de om weiten over aller menſchen

zijn. Want fulclie iiiiſtrouwers dan

conſcicntien te inahen : men font "

de heloſceii Gods hiddì oni geiiade den ’tſelve met eeiiighe redenſchhz.” ofgave die fp banden helohere Oo; nen mugen ie ghedopghen van lim-" ” de/ iipereii derwachten noch hopeii den die ſelf gheloomgh/ Oodther- ” te hercrh gm. bolide dat noch moe ſtaudi‘gh ende eenhiildigh oochghe- ” ten herten rrrht hidden { l'art mach ſondc zijn indeleere :maar wie ee- "

THP! vlorclîen (_ recht ſpottcn \ ende rec )t lnſtekeii zhn. gli dan wonder dat ſodanige bidders de gaven van . ondcrdanighept oniheréi Immer; _ htt waar wonder ende tcghcn Oo deſſs aart dat ſp’t vercregheii.

iiigh oozdeel hehhende han Qddtz lhche ſaBen/ſalſulcr moghen lhden nan lupden _die ſelf zijn ongeloovich/ onnerſtnndigh / duhbclt 1a derniert

" ” ” ”

cnde op'thooghſte oiigheſondr inde » leere Chziſtil ” ‘

Hulda;

Vicrdc Ruck.

44

Quiche l'ictmeii hier te weſen dere makers ei’i boozſtanders deſes era; techiſmi/ alſis die daar ſelbe wel lec ren datmm moet hidden 1.inct baſt

der Godtlhchtlî Hchzifturen relve/ bat dele Catechiſmus qualhcli leert

bande onderhoiidinghe der ghehoz

hetrouwen ban bercrhghen/z. fon

den Oodes/niſghrlhcr bande ghe noeghdoeiiinghe doo; Jeſnm Chai

der eenighſins daar aan te twhfc

ſtum ghtfchiet buoy oocli ſonderliii

lensſiTbielch fonde isieiide des npet ?hen boo; den gl eloobighen men teghenſkaande npet alleen _ſonder cheng ſulcr dat et ſelbe openhare baſt hetrouwen ban bercrhghen/ laſtmnge ceghen gleſum Chilli-um doch npet met een ſwache c_whfel is ſtrecliendeſſ/ende oocli den men

achii'ghept / maar met een ſthffinni ſchen leert hidden] ſonder hetroii ghe ongheloobig ept [eeren hidden wcii/ a(onder gheluobe (hoewel hp om dmghen die p opentlhck leggeri inde c hniipet dan ban betroiiwen elooben handelt / maar hp als namentl om 4.5.bdlcomen pocrytelhcli ende bertoerdelhch ces fa 6. Enghel che oiiderdamghepdt/ Fhen hem felpe) ende mitſtnen ooclz om den doot der ſonden ende het 7. under bercrhgheii ban ’tghene men le_ben Chziſti in henliipden / om fia om hiddet/ 'mielch meeſt is doodi’n dighe ende bictozieiiſe 8.wederſtant ge ban onſe quaathept ende lebende der ſondeng ende hepli epdt ende maliinghe ban _Qodes goedthepdt . gha-_ die ode ſelfhe doo; C pſtum in ons/falci: dat hp

dat niemandten mach betwerben/ ende

4' ’I

7.

3.

9.

aa 10.

16.

_ is.

echt; of God den fhne el_z eloobi-rs (under wareber

Oh oobighen npet en wilde lo. e; ben 'tgene hp hebeelt dat fp om ul len hidden / ende allegerende opentz ſihch 16. onmogelhchhept ceghen de eloften des almogenden/ hidden fp om ’tghene fp npet berhopen te ge

npeten :zhn ongeloobigh ende ma lienſſo beel in henlupden is)den wa ren «hodt loghmachtigh ende on

trou mſhne heloften.

Cort befluyt van't Boccxkcn.

aiidetiiighe ten garden laat hlhbcn

ſtehende inheurenouden hupt ende fonden : zo moet ich houden dat de felbe Catechiſmus een menſcheiilee

re is/ een ,balſche leere is / ende een fo ſchadel eleere is/dat alle men ſchen ſichſſ aar boo; als boo; doot lhck benhn der zielen/ hehoozen te wachten :ende dit ter thdt toe dat pemandt can hew fen metter hepli ger Hchziſturen/ at ickſim dit n oozdeel bande Catechiſmo do e.

’tìlhelck .hoozende ick hei-_ept hè ban _Angemerckt dan hier boozen ſulclie mhne dolinge te _w en ende is heweſm iipten woozde des de leere des Catechiſmi als mp die Catechifmi / upten woozden opzecht fa! ghehleeclien zhn ) met (albini ende andere genaamdeOe hert/ gemoedt ende ziele toe te flem

tefozmeerden / ende upten woozden men.

Dc lnſtitutîe van D.Calvìnus hier voren aanghcroert, ir , die

int Latijn ghcdruckt is not Genevcn Anno : 550.

Con:

-

45

_Cort betoogh' aan mijſſne‘, E. Hooghachte bare, Gheleerde ende _Voorſienighe HH. Commiflà riſen inde fake det Predicanten ende Coornhert, n‘opendc de Leere begrepen inden Nederlandcſchen Catechiſmo.

\ſſ" Adien de Predicanten van Delft in heurluyder Re. ’ ? monſtranticî aandcn H.H. Staten van Hollandt, op

ſ _ſ Coornherts brief voor't Boecxken ‘vande Proeve ‘ E des voorſz Catechiſmi in dru'ck onlancx uytghegc " ven , veel meer een Libel fameux , dan een Reman

.

- ' \trantie ghelijck wcſcnde,hem Coornhert beſwa ren met'verſc'heydm Calumnien , cndeon‘dcr anderen cock met ten namen‘Pela 'j‘ende Celeſtij, ende dit ter ſſſiken V'a’n't voorſz Boecxken ,hee? hy Coornhert 11 ct mo hen laten voor dat ſelve deelken oors,dat voor hein in de en noe mach open zijn, met dic cort ſchriftgen voor ooghen te ſtellen eenighc plantſen ende ceni ghe maar aan te wijſen, n ct tot bewijs van fijne Coornhertsſakt, maar tot-bewijs dat hyin ehooftſakc van’t gheſchille inden Gate chiſmo o el: en Pelagianiſeeit ,maar gantſchelijck Augufkiniſeeit, Icronim' cert , Cyprianiſeert , Bafilianiſeert , &c. en‘dc dac midrſî

dien die Predicanten in ſulck calumnieren , ghecnſms en Chriſtia? niſeren.

'

'

'

‘

Omnie ’twelck met weym'gh woorden tc doen ,flcaatte merc kcn het ghcſchille ofStatus quicfiian'n alhier "nyct anders te W_cſert , dan ditte : De' Catechiſmus ende de Prcdicanten leeren darmen ’tghcbodt Codes vande Liefde nyet volcomcìijck en magh ori dcrhouden , ende dit òpte vijſde Vraghe met een opcnharc Neenſi.

Daarteghcn ſeydt Coornhert Ia. Lant nu hooren wat Auguſtinus hier op ſe t,te wcten ditte:

ſ

,

.

.

Want clic daar ſegghen dar dc mcnſche in deſenlcven ma 11 we- Dc peccato ſi-ſin ſonderſondc , cn maghmcn nyct tcrſtont met een on‘be oedt— ::ſiſiſſ'jgjſijj ſzimc verme'telheyt regen ſt-ſſianAVant loochenen ‘wy (hen) ſulcx xe gi…. libJ].

ver-moghcn,'ſo ſullen wy afbrcck doen, des mcnſchcn vryc Wille, “I'-‘ * die dat willende begheert , ende de cracht ofbermhertigheyt Go- . des,die dat hclpeude volbrengt. ' “ Maat een ander queſtie ii’c , ofl' magh zijn : een ander, ofc is: cen. ander indicnt magh zijn , waarom dat het nyet en is: ende een an der , nyet allecn ofdaarycinandt is , maar 'oock ofdaar t’cenighe‘r

,

tijdt ycmandc magh weſen , die gantſchelijſick noyr ccnighc fonde " hccfc ghehadt.

‘ Soo nu.

>46

_ 800 no my in deſe vierledighe queſtic -, ghevmaght wordc , of de mcnſche in dcſen leven magh weſcn ſonder zondechk ſal helij- ‘ den dat hy’r magh weſen,door de genade Godes ende ſijnen vryen willc , nyct twijſelendc , ofde vrye willc ſelfen behoort oock tot te ghenade Godcs , dat is torte gaven Godes , nyct allcen og dat de (vrye willc ) zy , maar oock datſeìgoedt zy , dat is , dat ſy ekeert

werde om dc gheboden Codes te oe‘n.‘ Ende alſoo cn toont de glienade Godcs , nyct alleen \vatmcn moet doen , maar ſy helpc

oock dat het ghenc ſy ghetoont heeft , magh ghcſchicden of wer den, &C.

Voight na eenighe ſchriftlijcke tuy hniſſe tot bewijs van dir ‘ voorſz by Auguſtinum inghevoert,noc ditte: Door deſe ende m cer andere ontalli'ckc mcer ghctuygh niſſen, en ma h ick nyct twijfelen , dat Godt cn mcnſchc yetlonmoghe lijcx g eboden ſoude hehhen , ofdat Gode ommc te hcl cn ende In"

tc doen worden ’tghene hy ghcbiedt,yer onmogheli'ck oude we

ſen.’ Ende midtſdienvermagh de mcnſche vanGo e gheholpen zijnde,ſondcr zonde weſen indien hy wi]. " Dar ſchrijfc Auguſtinus ende dit noch ceghen den Pelagionen Telve. Dit glielooft Coornhert ſoo wel als Auguſtinus , ende i'net h‘cm de H.Schrifturc ſelve : Dit wcdcrſpreken dc Catechiſmus ende Predicanten . Wie van hen bc den Pclagianiſeerc ofAu uſti niſeert hier in ditſtuck,’twclck nu get eenighe gheſchil is tuiézhen ſſfioornhert ende den Predicanten.

De temſo. ſerm/ſix,

".L

De ſelve Auguſtinus ſeyt noch o cntlijck alſoo : Men moet dan weten dat Chriſtus ons ghehoden ceft, nyct onmogelijcke,maar volmaackte dingcn, dic van David volbracht zijn regen Saul ende

Abſalon,&c. Daarſeydt hy’t oock volbracht te zijn van Stephane endePaulo,&c.

‘

comm Pela giano:

Item noch:Want door dien aldcrvaſtelijckſte woit gheloofr dat Godt, die rcchtvaerdigh is ende goet,ghecn onmogheh‘jcke ſnken cn heeft moghcn ghcbicden : ſo worden wy vcrmaant in lichte ſà

cap.”.

ken wat wy doen,endc in ſwarc ſakcnnvat wy bid den ſullcn.\Vant

De natura & gratia

alle dinghcn zijn voor de Liefde licht , dcn generi dien Chriſti ]afl: licht is,ofſ allcé(dc Liefde) is ſelfde laſt die licht is,n:i dat woorr, Match.".

Sem-io. de

Ende ſijn g ebodcn en zijn nyetſwaar, &C. Ende noch ſprekende vande Lieſdc totten vynnden (het ſivſimr

temp. ixj,

ſtc ghebodtinde gantſchc Schrift,by elck cen gheacht) ſchriji'c hy

:.loanſſ,

ofiij',

alſoo : Maar ſal ycmandt ſegghen : Met ghccne rcden cn magli ick mijn vynndtlicfhebben. In alle de Schrift ſey'dt God dat ghy ſulcx

vermooghtAanmei-ckt nu Wien men bchooxt tc ghcloovcfn?

GSU; — ſ * ſſ_“ſſſi ſſ ſ 0 Go C.

__,—_-—'

-ſſ.-__‘ſſ>ſi

__

--,!

-

.»

ſſſſſſ

\

\

,..

ſſ,.-

we— -.

47 ofGode? Daarommemadicn de Waarheydt nyct en magli lithcn ; ſoo laat nu de menſchelijcke- brooſe-heyt hareſiydele veront ehul

diginghe varen. Wantvhy nyct _onmoghelijcx cnheefrmogherr e bieden,overmits hy rechtvacrdigh is-gſſnoeh‘ hy cnſiſal den menſ; : nyct vcrdoemenpm ’tgheen hy nyetſſ en heefrmoghen vermijden,

overmidts hy ocdertieren is. \Vàt aerſelen wy te vergheefsè Nice mant en weergetcr hoc veelc wy vermoghen, dan die ſelf ons het vermoghen hecfu ghe even.

Soo veelc uyt onta] ijcke mcerandere plaatſen , hier te lang, zy hier gheiìelt nyt Au uſtino , om te comen tot Ieronimnm , wiens ſegghen Coornhert iier ſtelt nyt; Calvijn met deſe woorden: Datwy d’ondcrhoudinghe des Wets onmoghelijck gheſeydt Wii." hehhen te weſcn (ſchrijfr Calvijn) ſtaat nu met weynigh woord cn te verclaren ende met een oock te beveſtighen. Hetplacht ghe meenlijck d’alderongheſchicktſte ſententie te ſchijnen , ſulcx dal: 00le Icronimus die nyct en heeft ghetwijfelr te Anathemiſeren.

Aangaande Cyprianum die ſchrijſt naacktelijck , dat dc Wet Dehapiiſ Godts ons nyct en 'hcbicdt dat onmoghelijck is , ja oock nyct dat ma C ' ‘

ſtren is. G y ghe iedt in ( ſeydth )Heere dat ick u ſal liefheb ben, arbehoor ick ende dllt vermag ick te doen. Ende ghy ghe bicdt my dat ick u gheheclinwendigh ende uytwendigh onder

Worpcn zy. Ende vanden Naaſtcn gebiedr ghy my , dacick hem na mijn mate ſalomhelſen. Ick danckeu aldergocdertiercnſtc God, want dat gh van my eyſchc , hebd eerſt m gheghcven.

Ende Baſ ius Magnusleert ron t uyte, atwy vanalle de he boden (Codes ) dic crachten , als ons inghe lant zijnde ,heb en: op dat het ons 11 ct ſwaar en ſoude zijn , cn e als ofdaar wat nicus

De lnſtitu tione Mona

ehali regala Gay.ij.

van ons verwac t wordc ende wat vrcemts: ende wederom op dat ons 'hc'en oorſake en ſoude ſchijnen tc zijn hegeven ons te ver he en, indien wy waandcn dat by ons Co e wat fonde worden opgheoffeit , dat wy nyct van hem inde ſcheppinge onſer naturen ontfanghen en hebben.

Vol ht noch : Wy hebbcn 'tghebodt oncfan hen van Gode lief te heb en.Dc ziele draaght in ſich ingheplant e crachtc der Lieſ-_

den haarvan Gode in 'heplant zijnde, &C. ' Ende daar na ſprclÌende vande Liefdc totten Naaſten , Cap.iij. ibidcm,ſeydc dar Godt het zaedcdeſcr deughden in ons heeft ghe zheyt , ende dat hy daarommc dc vruchten van dien van ons bc g cert.

— " Dit corte ſchrifr houdt Coornhert ghenocgh om allen onpar tljdighen vcrſtanden te betoonen dat hy nyct nicus noch nyct Pelagiaans

48 Pelagiaans in deſen ca gevoelttegè‘ den Catechiſmum, maar in alle dit over-een ſtemt metBaſilio,Cypriano,Hieronimo efi Anguſti'no ( behalven veelc ander—e Vaders,oock Concilien) die ſulcx e genr

lijck veel al ſelve ſchrijft te hen den Pela ianen. Ende dal: e Prc dicanten v'an Delft, midt ien gheen C riſten aart toonen in'c

voorl‘z heur Libel fameux.

D. ?. number:.

FINlS.

Kb

.-ſſ' _ſſ

\