Johann Valentin Andreae - Descriptio Civis verè Christiani (Latin), 1660 by gnosisclassics

Over dit boek Dit is een digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliotheekplanken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat doen we omdat we alle boeken ter wereld online beschikbaar willen maken. Dit boek is zo oud dat het auteursrecht erop is verlopen, zodat het boek nu deel uitmaakt van het publieke domein. Een boek dat tot het publieke domein behoort, is een boek dat nooit onder het auteursrecht is gevallen, of waarvan de wettelijke auteursrechttermijn is verlopen. Het kan per land verschillen of een boek tot het publieke domein behoort. Boeken in het publieke domein zijn een stem uit het verleden. Ze vormen een bron van geschiedenis, cultuur en kennis die anders moeilijk te verkrijgen zou zijn. Aantekeningen, opmerkingen en andere kanttekeningen die in het origineel stonden, worden weergegeven in dit bestand, als herinnering aan de lange reis die het boek heeft gemaakt van uitgever naar bibliotheek, en uiteindelijk naar u. Richtlijnen voor gebruik Google werkt samen met bibliotheken om materiaal uit het publieke domein te digitaliseren, zodat het voor iedereen beschikbaar wordt. Boeken uit het publieke domein behoren toe aan het publiek; wij bewaren ze alleen. Dit is echter een kostbaar proces. Om deze dienst te kunnen blijven leveren, hebben we maatregelen genomen om misbruik door commerciële partijen te voorkomen, zoals het plaatsen van technische beperkingen op automatisch zoeken. Verder vragen we u het volgende: + Gebruik de bestanden alleen voor niet-commerciële doeleinden We hebben Zoeken naar boeken met Google ontworpen voor gebruik door individuen. We vragen u deze bestanden alleen te gebruiken voor persoonlijke en niet-commerciële doeleinden. + Voer geen geautomatiseerde zoekopdrachten uit Stuur geen geautomatiseerde zoekopdrachten naar het systeem van Google. Als u onderzoek doet naar computervertalingen, optische tekenherkenning of andere wetenschapsgebieden waarbij u toegang nodig heeft tot grote hoeveelheden tekst, kunt u contact met ons opnemen. We raden u aan hiervoor materiaal uit het publieke domein te gebruiken, en kunnen u misschien hiermee van dienst zijn. + Laat de eigendomsverklaring staan Het “watermerk” van Google dat u onder aan elk bestand ziet, dient om mensen informatie over het project te geven, en ze te helpen extra materiaal te vinden met Zoeken naar boeken met Google. Verwijder dit watermerk niet. + Houd u aan de wet Wat u ook doet, houd er rekening mee dat u er zelf verantwoordelijk voor bent dat alles wat u doet legaal is. U kunt er niet van uitgaan dat wanneer een werk beschikbaar lijkt te zijn voor het publieke domein in de Verenigde Staten, het ook publiek domein is voor gebruikers in andere landen. Of er nog auteursrecht op een boek rust, verschilt per land. We kunnen u niet vertellen wat u in uw geval met een bepaald boek mag doen. Neem niet zomaar aan dat u een boek overal ter wereld op allerlei manieren kunt gebruiken, wanneer het eenmaal in Zoeken naar boeken met Google staat. De wettelijke aansprakelijkheid voor auteursrechten is behoorlijk streng. Informatie over Zoeken naar boeken met Google Het doel van Google is om alle informatie wereldwijd toegankelijk en bruikbaar te maken. Zoeken naar boeken met Google helpt lezers boeken uit allerlei landen te ontdekken, en helpt auteurs en uitgevers om een nieuw leespubliek te bereiken. U kunt de volledige tekst van dit boek doorzoeken op het web via http://books.google.com

DESCR IPT I O Civis verÃ¨

CHRISTIANI, DE CHRISTIANI cos Mox EN I G E N I T U RA

J U D I C I U M. Authore Ioanne Valentino

Andrea.

A M S T E L o D A M I,

Sumptibus Joa N N 1 s H E N R 1 c 1, cIa

I o c L x.

Viro Chriftiama mobilitate emi -

mentiffimo,

D. W ILHELMO -.

àRemchingen, &c.

Illuftr. Pr.Wirt. Confiliario; fupremi

judicii præfidis Uracenfium præ fe&to fuperiori meritiffimo,

Patrono fuo colendiffimo, S.. P. C.

2: Irtutum Ttiarum Chriffit marum publica fama , & la borum Patriæ tot ammos im

pemforum præclara merita, me jufferumt hoc quicquid eft facri conaminis ad arbitrium Tuum exa

άiffimum deferre. Nam cum rariffma pie tate Chriftum ampleítari , & incorrupto judicio præpolleas, hæc Chriftiana caufâ Sapientiæ & prudentiæ Tuæ debebatur, ut qua fùmma laude quondam Magnus Curiæ magiffer ; nunc fupremi Dicafterii

praßs integerrimus audis , eadem à me • A 2.

cujus

P R AE F A T I o.

cujußumque fortis homine Catonis Chri ftiani momem feras. Oro itaque, quam poffum reverenter, cemfùram Taam mihi negare molis , qua fi forteffem , omnes bo mos in fententiam & comfenfùm movebo. Deum precor, ut cum nihil terremum Tuas propatria femiles cura, adæquet, merce dem & pr«mium in Cæli, accipia, abun damtißimum. Vale im Chrifto , decus mo/?ra nobilitatis.

A. E. E. T.

Omni obfequio & ob

fervantiâ cultor

Joh. Valent. Andreae.

J E

J E S U S. Nfinitis errorum ambagi bus & viciffitudinibus cir

cumaótus & fatigatus mifer 3ë) Peregrinus , cum jam ex Ba^v trema quæque minaretur

Labyrinthi Mundani Princeps Satan • propitio Deo mihi, à quo exieram » re ftitütus fum. Nam cum me alibi quam apud me quærerem , & cxtra me quQd intra erat multis divagationibus invefti garem, à Deo » cujus unius hoc eft» in Cordis mei penetralia revocatus , jam me domi effe,jam in Patria civem haud ultra peregrinum , liquido, & cum infi nito meo gaudio deprehendi. Hic enim liquebat generis origo ex Dei afflatu,

corporis fabrica ex Dei manu, novaad

£É ex Dei mifericordia, nova difci plina ex Dei præfentia , fcilicet Dei me effe, non hujus Mundi, innotuit.Itaque non opus erat Deum & divina alia alibi,

quam inpeétoris facrario quærere » in terrogare atque audire , qui minutum -

A 3

noftrum

DE sc R I PT Io

noftrum mundum ea fapientiâ difpofuit & ditavit, ut Maximum illum ad un

guem repræfentet , neque admirando rum minus poffideat. Hic namque Dei opificium in breviarium aliquod con traétum Coeli terræque motiones, vi res , vices, maximè vero concertatio

nes, & Chrifti conciliatoris interven

tum exprimit, ac hominem qui Se no vit infinita rerum pulcherrimarum con

templatione adimplet , ut in centro fuo omnium rerum concurfum , omnem etiam egreffum intueatur , ut omnino dolendum fit tantam humani generis multitudinem fui ignaram obambula re , & non tam occultatam tam pretio fam machinam, quam obrutam 5impe ditam, inquinatäm & aeruginofam cir cumferre, cui nefcio an admonitor de fit, certè ea multorum furditas & coe

citas eft , quae nullis clamoribus, nullis

demonftrationibus fuperaripoffit. quid quid ejus eft, ego quid viderim & 4u diverim verè & fimpliciter recitando , quod in me recepi, bona &c Chriftiana ··

fide exolvam. ' ;

· · · ·- *'t ,

Dum etiamnum à Satanæ minis tre

mo & totus ftupeo, vox à tergo , incla mat penetrantior, & vitalior Surge 5

quæ me fimul in pedes velut erexit , 8c '

1nOVO

C I v I s v E R E C H R I s T I A N I. 7 novo robore animavit: cumque cir

cumfpicerem iterum inclamat Veni » ac mox cum haefitarem Retro ait » ac me totum invertit & avertit, five ve riùs introvertit. Flic fub dubia luce an

guftiffimum aliquod facrarium appa ret, humilis formæ , oftiolo aróto , non nifi perrimas exiguum , atque tenebri

cofum lumen admittens, quo cum pe netraffem , primum oculi caligarunt ,

poftea paulatim vifu emergente , varia virtutum fimulacra femi-exefa,rudis pi &turæ & fculpturæ apparebant» fapien tiæ puta,juftitiæ, temperantiæ, fortitu

dinis,prudentiæ,& fimilium,quæ mem bris plærumque mutilata , & vaftatio ne al1qua barbara , confraóta erant. Vi

debam etiam machinæ cujufdam fphae ricæ diffolutas rotas & circulos, varia rumque armillarum congeriem , & a

xium» denticulorumque difperfionem, ingeniofi quondam operis reliquias &c fragmenta » quæ nemo artifex iterum

reftitueret. Sed etiam alas deplumatas, fcalas comminutas, trochleas diffiffas

intuebar , infignis alicujus fed irriti co natus veftigia , quæ omnia fine inter- ! prete: plurimum confufionis adfere bant. Ità ego velutin fcrutario foro tot

rerum inutilium & corruptarum fpe A 4

ClCS

DEscR I PT Io

cies & formas admirabar, nefcius o

mnino quo fine hæc abfurda conge ries coaluiffet. Nec tamen hic locus ut

Mundi nuper cameræ foetebat,fed fua ve quid & gratum redolebat, nec hor

rebat etiam, fed animabat potius, & be ne fperarejubebat,ita nulla mea folici tudine fecurus varias pi&turas contem plor» &c quid me monitor meus porro velit, maxima confidentia expeéto. I I.

Chrifius. Ineffabilem lucem , quæ fubitò ap paruit! demittebat enim fe quidam

per facrarii fornicem humana quidem figura, carne, membrifque nobis un dique fimilis, claritate tamen planiffi nmè Deus, qui cum totus refplenderet» facrarium longe alio lumine illuftra vit, & quæ me ha&tenus latebant ape

ruit, & revelavit. Hic virtutum ima gines velut puriffima cryftallus relu Cebant , & admirabili artificio nite bant, imo & moveri, ac vivcre inci*

piebant, nec mutilum quid erat reli qui, omnia integerrima confpicieban tur. Ita & fphærici circuli in auguftiffi mum horologium redibant, cujus mo &

•

t1On€S

C 1 vis v E R E C H R I s T r A N I. 9 tiones hoc univerfum ftupenda æmu Iatione exprimebant , & regiminis Di viniideam referebant, neque fupererat

quicquam cujus non perfe&tio , & evi dentiffimus ufus proftaret , ut adeffe omnia,deeffe nihil fatendum fuerit.Ipfe verò Theanthropuscandente ftola ami útus , librum fecum adferebat, & cru

cem , quibus fciendi» agendique regu lam fanciret, quæ tanto facilius homi ni allubefceret , quantò minùsille mole

Mundi legum volumina, hæc pondere Mundi onerum trabes adæquabant, fed pueri manu utraque traótabilia erant. Faciesutut lucidiffima,humanos tamen oculos admittebat, nec terrebat fed recreabat, atque omnino Merum

Amorem fpirabat , & nunquam in Mundo vifam facilitatem exhibebat,

ut tum demum erubefcens deprehen derim , hunc illum Mundi contrarium ,

hunc Mundo oppofitum effe , quem hic mihi totinjuriis gravatum , exofum

reddere » tot ineptiarum accufatum, ri diculum facere, tantæ aufteritatis infi

mulatum, fugiendum & vitandum per fuadere nequiter voluerit. Is igitur le

nitas ipfa » manfuetudo ipfa , clementia

ipfa fic me alloquebatur: , 7 Veniftitandem miFili, & Frater, ut -

, T

A 5

quæ

D E. sc R I p 'r I o

quæ ex me dudum audivifti, aliquando faceres. nam cum infinitinomen meum

agnofcant, & profiteantur, pauciffimi admodum exprimunt. Chriftiani mul tifunt, Chriftoferi pauci, Euangelio phori multi, crucigeri pauci , quod ita Mundo perfuafum eft, fatis effe fcire quid voluerim. Itaque te ample&tor, & exofculor, atque mihi devincio, ut poft hac & apparentem videas &c loquen tem audias: & docentem excipias &c fa cientem imiteris: & monftrantem at

tendas, & præeuntem imiteris: & fua dentem obferves, & imperantem fe quaris: & agentem intuearis & patien tem æmuleris: & facilem ames , & du rum feras : fcilicet nec librum meum

fine cruce , nec crucem meam fine libro, five do&rinam meam fine exem

plo & vita poffideas, ac infolubili Cha 7itatis vinculo mihi alligeris, cujus tibi

hic immenfus erit fru&tus , ut poftinfa miam honores , poft dolorem gaudia, poft labores quietem , poft indigen tiam fempiternos thefauros aeviternum poffideas. Simulque Chrifius dexteram fuam porrigit , ac arreptâ meâ divino rore me totum irrigat , ablutumque, & coelicâ mannâ refe&tum Suum effe, nominari » & manere jubet, cui ego •,

•

non

C I v I s v E R E C H R I s T I A N I. I I

non ut in Mundo quondam trepidans, fed filiali fiducia lætus: Sume me tibi

Iefu rex meus, & Mundo eripe. dic quid velis, & daut poffim : jube quod velis , & da ut paream: impone quod velis, &c da ut feram » exerce ut velis, &da ut

fufficiam, da quodjubes, & jube quod vis; nihil ego ero , ut tu omnia fis. dum

hæc loquor , quod anguftum hucufque erat facellum, in auguftiftìmum fe tem

plum multis atriis diftin&um dilatat, &c hujus univerfi ampliffimam imaginem exhibet. I I I.

Philantropia. A B uno effe , & ad unum omnia templi hujus redire, facile fuit in

telligere: nam ut ab Herculis ore quon dam pependiffe ingentem multitudi nem ajunt, ita minutis cathenis uni

verfum genus humanum cordi Divi no connexum hicconfpiciebatur. Hoc enim illud Mifericordiæ centrum eft ,

quod ab omnibus feculis Agnum Pa

fchalem expiandis Adami deli&tis de

ftinavit, hòc clementiffimum confi lium , quod fideles omnes gratiam, {ti in ium uod -

•

recipit » hoc charitati,f; igium, qfefe

D E sc R I p T 1 o

J ….

fefefponte ad nos demittit , & accom modat, hoc fapientiffimum judicium, quod inter dignos , & indignos difcri minat. Itaque peélus Dei infinitæ vir

tutis Magnes mihi vifus eft , qui Chrifti facratos omnes fidei acubus fuperim

pofitos ad fe trahebat ea parte , qua fefe facrolapidiaffricarunt, & propellebat, quod à Mundi contaétu & contagione erat. Unde &c omnium eadem dire&tio,

idem ejufdem plagæ intuitus, quod non

finguli capitis fui delirium fequeren tur , fed arcano motore regerentur o mnes, & ad unum finem obverteren tur.ita etiam non naturaliter moveban

tur, alioquin deorfum lapfuri, quodin Mundo quotidianum eft , fed fuperna turaliter, utjam aliud vellent quam vo

lunt, aliudque poffent» quam pofTunt, dile&tionis fcilicet Divinæ beneficio.

Nam quem amoris facri affeétus tra hit , vix feipfum capit,tantum abeft, ut vel fibi, vel aliis poffit fa&torum fuo rum rationem reddere, fed potius ob fequio eo afcendit, ubi ratiocinatio • nem omnem fuperet. Ita nihil habet caro quodjubeat, fuadeat, petat, nihil etiam quod glorietur, omnia ejus funt, qui incomprehenfibili ardore huma

num genus dilexit , & adfe *

revoc; UIII)

C r v 1 s v E R E C H R 1 s T I A N 1. 1 3 Dum hæc intueor, video multorum

catenulas difrumpi, atque fummo Phi lantropiæ, dolore id fieri. Nam fi quis cun&tantius ibat , aut hamis mundanis

implicabatur, aut omnino detre&tabat obfequiüm, folvebantur Unionis Chri ftianæ articuli. itaque aut in profun dum præcipitabantur , aut hærebant aliquandiu in luto , aut magnointerval lo relinquebantur » fed omnino aliqui denuo conneétebantur. Ea enim Dei

natura eft, ut neminem negligat,nemi

nem abjiciat , nifi ipfe fefe, ac fuccur renti, revocantique pertinaciter recal citret. hoc enim unum à nobis exigit,

ut Sequamur , cætera ipfe curabit , & vel ignafos viæ in portum optimus Nau clerus deducet. Facilè itaque fit nos cæ

cos , furdos, &c mutos Mundo videri, cum nec Deus nos nimis oculatos, au ritos, & loquaculos velit, fedfalutis iter humili potius obfequio , quam curiofo

examine conftet. ld etiam longe tutius Deo quam Mundo præftatur , ut qui ftatus arcana nulla habet, quibusignari & aliud agentes ferviremus , fed uno Charitatis arcano omnia compleétitur,

ut nos aliquando nobis ereptos » fibi fervet & tradât, ac è Mundo eduétos

in cœlum colligat. Qu9d immenfum A 7

bene *

14.

D E S c R I P T I o.

beneficium , mirum eft pauciores Chri ftianos aeftimare, ac fcopos alios, alios fines quam Coelum dum temporis hu jus ufura fuppetit five potius captivita tis dimenfum , refpicere, cum pótius re li&o mundanis mundo, terrenis terra , vanis vanitate, mortalibus morte, ad noftram vocationem , quæ ad coelos

invitat, trahit,& ftimulat, à primis an nis ad ultimum ufque deliriüm, omni nifu &fudore elaborandum foret atque elu&andum.

IV. T)ivina inhabitatio.

N Ihil feliciusihfelicitate, nihil igno rantia £g; , nihil paupertate opulentius effe hic reperi. nam quibus Portuna favet, & Mercurius ac Pluto

propitii funt, miferrimè habent, quod opinione opplentur, veri nihil omnino habent. Itaque is demum Deo accom ' modus eft, qui ab omniterreno vacuus, coelum capit. Nefciendum quippe eft, ut Deum fciamus , defipiendum ut Deum fapiamus, indigendum ut Deum poffideamus. Mirum eft nos tanto mo 1imine ea quærere , ac tueri , qaæ à

Deo arceant & impediant: quo;quia -

un•

C 1 v 1 s v e R E C H R I s T I A N 1. 15 Mundus non fatetur , imò potius ad cœlum proficua blaterat , nequior eft. Hic aliter mihi monftratum , nam cum

innumeram turbam confpexiffem ad Coelum peregrinantium , acerrimum examen ad Portam inftitutum vidi ,

quodfubeundum fingulis erat.non enim veftes tantum excutiebantur , ne quid Vanitatis involutum latitaret, & farci

nulæ difquirebantur, ne quid prohibiti ineffet,fed quod planèinfolitum,ipfain teftina, caputipfum & corevacuaban tur, ne quid purulenti Deo fedem fuam inquinaret. Quod etfi fine dolore non fiebat, tamen coelicis medicamentis ita

dextrè expediebatur , ut vitam potius auxiffe, quam minuiffe vifum fit.j Ac tum in locum olentis liquoris facra flamma fubibat , quæ momento homi nem in alium mutabat. qui jam ipfe mirari incipiebat,qui potuerit hunc foe

torem ferre,ne dum aeftimare,ridereque fuam infaniam, qui inutilibus farcinis corpus onerarit. jucundiffimum utique fpe&taculum fieri momento quod nul lum feculum hîc impetraret , & rude fubje&tum in nobiliffimum quodque organon mutari balbos fuperare Tlo quemtaim , opiliones præfidere fapien

tibus, pifcátores coávincere philofQ ·· · -*

phos,

*I6

D E scR r P r 1 o. . . . .

hos, idiotas erudire fophiftas, fcilicet fapereinfipientiam, pugnare imbecilli tatem, abundare paupertatem.

Operæ pretium eft audire quamja&ta bundi fint qui Deum poffident: nam cum fe homines extollant ob commo

datas.hujus terræ fordes, opinionem , nomen, fabulas, ritus, formulas & fimi

lia crepundia, Theophori merito ha bent , quod de infeparabilibus fuis & aeternum: duraturis opibus glorientur. Itaque qui Deum habet, facilè Mundo univerfo caret, qui Deum fcit, facilè mundum univerfum ignorat, quiDeum guftat, facilè mundum univerfum nau feat,quiDeum opponit, facilè mundum univerfum fpernit , qui Deum experi tur, facilè mundum univerfum ridet,

qui Deum amat, facilè mundum uni verfum odit, qui Deum £jüíôùí » facilè

mundum univerfum derelinquit , qui Deum adhibet, facilè mundum univér

fum fuperat: quod fane tanto magis in folitum videri debet , quod nihil ejus modi , cujus mundus æftimationem

habet, apparet , fed fimplicia, humilia , egentia,obfcura, debiliaque omnia pro ftant , & rifum movere potius, quam minari mundo poffe » condolentiam

<quam invidiam mereri potius credan tur,

C 1 v 1 s v E R E C H R I s T 1 A N I. 17 tur. Solet enim Mundus non minusja &tare Deum,Coelum,Chriftum , Euan

gelium , fed quæ abfque mundo, id eft

vanitatis appendiculis effe non poffunt. ut omnino conftet larvas effe , idola ,

fimulacra , quæ externa figura Divini aliquid repræfentent , interna maffa

inanitatem impuritatemque prodant. majoris enim opulentiæ eft habere

Deum , &c expeétare coelum, quam ut cæremoniarum , confuetudinum , ali

mentorum , titulorumque Mundi in digeat: majoris fecuritatis eft,quam cui addere aliquid , demereve Orbis uni

verfus poßit : majoris vitalitatis eft, quam hujus univerfi periodus affligat, enecet,terminet: majoris amplitudinis,

quam ut hæc omnis ac prægrandis ma china capiat. . V. Ems.

N Eque tamen ita Deus fuos hujus mortalitatis legibus eximit,ut nihil habeant , aut debeant , quod agant, quin potius terræ hujus fcandala & of

fendicula effe jubet, ut omni vita pro pemodum omnibus difpliceant. Id ergo ne noceat infigni Privilegio muni® clt »

D E s cR I P T I o

eft, quod quadratosfuos optimus Crea tor facit , ut quocunque jaétati ferm

per fibi infidant. unde quocunque ver tas verum Chriftianum , femper fibi fimilis eft , nec minoris arbitratur pau pertatem , quàm opes » aut majoris

honores quam infamiam , fed æquali ter bonajudicat, re&taque , ubicunque Dei manum &c voluntatem agnofcit. Nam quæ Mundus fortunæ & infortu nii nomina habet, ille penitusignorat »

9mnia aufpicata credens, quæ Divino juffu fiunt. Sive igitur imperare velis Chriftianum,five părere,five docere five difcere, five abundare five carere, fem per eodem vultu ibit , eodem animi æquilibrio aderit; novit enim non hujus

terræ effe, quod in votis habet, inter ea vero velut inter captivos aliqua tædii fallendi ergò ex compofito in ftituit , in quibus parum ineft , quam fortem accipiat, cum omnia ad fpes fuas collata , minimi fint. Neque certe fieri abfque infigni ftultitia poteft, fi felici tatem noftram temporis hujus brevif fima periodo definiámus, cum æterni tas aliquando hæc omnia abforptura fit, una noftra infania in exprobrationem

fuperftite, qua vitæ noftræ momento nimis nos affliximus, nimis de famâ & præ

C I v 1 s v E R E C H R 1 sT I A N I. 19

præeminentiâ fuimus foliciti. Cui verò fatis eft quod Deus affignât , ac arbi trium divinum abunde honorificum , is (upra omnem Fortunam elatus fecurè Coelum etiam hoc aftriferum , & ter

ram tempeftuofam negligit, certus in vito Deo nihil fieri, volente Deo im

pediri nihil poffe , atque omnino qui hic dicamur,videamur penitiffimè nihil, quid revera in Deo futuri aliquando fi mus, plurimùm referre. Vidi tamen , dum accuratius cubos -

Chriftianos intueor , varias notas imi

preffas, ac inter eas coronas etiam ac fceptra, quas maximi in rem Chriftia nam momenti efTe monitus fum. Nam

cum focietate inter nos &c re aliqua

communi carere neutiquam poffimus,

permagniintereft,ut non tantum inter ino Dei confenfu 5 uniamur, fed etiam fub præclaro aliquo capite, cujus divina dona ermineant, conjungamur , cujus

imperio*reétiffimus Dei cultus, inte gerrimi mores , & ingenii nobiliores fœturæ curentur, ac feleétiffimis qui bufque adminiftris propagentur. Hic unus optimus mille bonis prodeft , & ad Deum promovet , ac

&íú,í

focietatem infinitis beneficiis beat. nam

cum non omnibus , imò, pauciffimis -

Deus

D E scR I PT 1 o

Deus dederit , bene imperare , bene obedire pluribus , hoc fapientiffimo vinculo » quod nunquam non coelitus

ornatum evidentiffime eft , optima quæque eliciuntur, difponuntur, & in rem communem conferuntur , quæ alioquin perpetuo latitarent. Quo etiam nomine tot diverfa. donaria Deus di

.fperfit, ut miranda varietate & multi plicitate domus facra, five Civitas Coe

leftis ornaretur , omnibufque civibus communis fru&us atque ufus cederet.

At heu Mundo, qui confilium Dei ut plurimum mutavit, & imperia format, quæ Coelici nihil redolent, quæ optima quæque corrumpunt, vel conculcant; quæ libertatem Chriftianam fubjugant, nec nifi maxima & inexcufabili licen

tia , faftu , & libidineconftant. Unde

mirum non eft: optimum quemque à Reipublicæ tra&tatione abftinere, quæ in hac feculi impuritate plurimum carni, minimum fpiritui , plurimuma verbis, minimum operibus , plurimum ina nitati , minimum foliditati , plurimum

Satanæ, minimum Deo integrè & fin cerè fervit.

… -

V I. Am

C 1 v 1 s v E R E C H R I s τ I A N I. 21 V I.

Angelorum cuftodia.

E Tfi verò nihil æque nudum & o mnibus periculis expofitum videtur quam piorum coetus, ego tamen longe

munitiffimum fum intuitus. cingeba tur enim muro igneo, quem cum pro pius contemplarer , vivere vidi , & multis angelorum myriadibus conftare. Nam quæ Satanæ virulentiffima po tentia eft , nunquam res Chriftiaho rum in tuto effe poffent, nifi hoc facro vallo excluderetur , & in fuum illud

malignitatisregnum detruderetur. Ne que tamen quifquam explicabit » qui bus dolis & infidiis hic urben piorum obfideat, quam indefeffo ftudio omni bus, quotquet moenia egrediuntur,in hiet. Ttaque propitio Deo additi funt fingulis » finguli cuftodes, quos moni tores vocant, quorum fidelitate fimpli ciores periculorum , laqueorum, foffa rum , & infidiarum cunétarum admo neantur. Horum candore nihil candi

dius » integritate integrius nihil eft. Cum enim in amoris Centro Chrifto .

confpirent, Chriftianos omnes arden

tiffimie comple&untur , & commodis COrll i\\

DE scR IPT I o

2.12.

eorum afficiuntur maxime. Unde etiam

de immenfo decore generis humani gratulantur, quod fummus Deus homo faétus , five J^erbum caro faétum fit. Sed cavendum ne fordibus offendantur ,

funt enim puritatis & fuaveolentiæ ftu diofiffimi Spiritus. itaque vitiorum in quinamenta adeo abhorrent, ut focie tatem & comitatum talibus omnem

denegerit. quis etiam dubitet , con verfationem inter valde diffimiles effe

non poffe , & cum illi laudare , ho norare, audire, fequi, amare , affueve rint, inter eos qui Deo injurii funt effe

yelle. quæ opinio multos fefellit » cum 1)ivinam cuftodiam inter media inqui namenta fibi pollicentur nefcii tum demum nos Sátanæ patere » cum flagi tiorum fœditate Angelorum contuber nium fugavimus. ' -

Non reticendum eft aliud nobile

hujusfacræ focietatis beneficium. Vidi enim eam non à malis tantum avoca

re » fed ad bona quaeque invitare, eafug gerere , &in optimis atque adeo recon ditis Dei myfteriis erudire. nam cum velamen carnis nihil facros genios im pediat » & Dei faciem intueantur, nihil eorum latere eos quit, quæ homo de votus » & veritatis avidüs expetifcere -

poteft.

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 s T I A N I. ^3

poteft. Et hæc fchola omnibus hujus terræ præftat , quæ nifi à pofteriore ad

priora fodicare , nec conje&uris feli cius judicare poteft, quam de Solis lu mine coecus. illi verò quæ coram in tuentur , & in ipfo Deo legunt, homi nibus fi per fupremum Numen liceat communicant , ' & futura etiam Dei

mandato revelant. Hoc illud eft , quod omnem humanam fapientiam ftupe* facit, cum videt fimplici homuncioni Orbis terreni motiones patere , ac mul torum feculorum rotationes jam in

notuiffe. Viderejam, & nominare fu turos reges, & mundi capita » Ecclefiæ luótas, Antichrifti virus, lucis tenebra

rumque vices, quæ nulla aftrorum pe ritia, aut divinationum fagacitas inda

gare potuiffet. Sed etiam Naturæ fecre tiora his præceptoribus reteguntur , quæ nunquam humanam induftriam admififfent, & artificiofæ inventiones

fuppeditantur , quibus hgmo faepiffi mè feipfum tranfcendit, & cœlis infi nuat, quæ certè cunéta funt ejufmodi,

ut nunquam fatis grates referre Deo humanum genus poffit, quod tot fub fidiis ex hoc coeno fublevatum , tot

præfidiis te&um , tot immunitatibus & ornamentis donatum fit, quæ

'íí

D E sc R I p T I o

24.

qüis negligitvelfpernit, hoc ipfo fe Dei muneribus & beneficiis exuit, ac ad lutulentam beftiarum communitatem

iterum præcipitat. • • ••

VII. **

, ,.. • . .

J^erum.

S Ed jam tempus erat, ut facræ uni verfitatis particularia intuerer: ubi

primum omnium occurrit arx yerita tà , ex folidiffimo juxta & lucidiffimo adamante conftruéta , forma reótangu

lari undique fibi correfpondente. Tur ris in medio inviéta erat, cum infcri

ptione: Ipfè dixit , portæ arcis tres, cùm titulis,praeféns , praeteritum , futurum , re liqua admiiranda quis enarret omnia ? Ajebant autem plus millies impugna tam, nunquam læfam effe, fedTnume rofiffimos quofque exercitus fregiffe ; neque tamen apparebat ejus roboris, & præter fimplex, reëtumque ars omnis & elegantia aberat. Obftupui cum vi diquam inviolabili fide omnia hic agen da fint , quam fimpliciffimis verbis onnia conftent , quanta brevitate o

mnia expediantur. Unde magis fordere cœpit , quæ fe in mundo ja&at ve

ritas» cum tricæ ejus, ambages& lubri *taS

C I v I s v E R E C H R I s τ I A N I. *5

tas in mentem venére » nihil opus eft tantis hiatibus, nuda veritas fàtis tuta eft: cui quisquis fidit nullum hoftem ha

bet, quicquid hoftile istente qui arundi ne murum aheneum impetit. Cujus- ' curique pe&tus enim veró obfirmatum eft, hunc omnium hominum contradi

&iones , & perfuafiones loco non mo

verint.quin etiam mors fruftra eiinten tatur, qüi à vero edoétus fenovitimmor talem.gaudetenim h9c modo fuperare, & moriendo vivere. Dum itaque Mun dus & fallens & falfus fingula verba tru tinat, examinat» explorat, committit, confundit, tandemque rejicit:Chriftia nus Dei vocem audit , imbibit » conco

quit, & in fuccum convertit » cujus eam dulcedinem, nutritionem & roboratio

nem experitur, ut merito doleat infipi dum Mundi palatum tale quid nec gu ftare quidem, ne dum ferre poffe , fed vano præjudicio id dedignariquod pio rum linguæ fapidiffimum , & omnibus terræ deliciis præferendum teftantur. Quotquot in hac arce funt uni Deo • fubfunt,quod fruftra olim à Philofophis affeétatum, unisChriftianis datum eft.

nam cum omnia hominis conftringi ,

obligari, & fubjici poffint, præter unum pe&us aufi quidem

undi

apis; es.

2.6

D E sc R I p T 1 o

tes id folutum fervare, fed turpi errore femet opinioni fubjicere, quæ non mi nùs illiberaliter habuit. At Chriftiani, ui cætera ferviunt, ut cor liberum ef

èt Deo tradiderunt , cujusbeneficio in

veritatis propugnaculo veriffima liber tate gaudent, & nifi Deum , fuperio rem nullum agnofcunt. Hinc eft,quod mundi minas rident, imperium detre &tant, blanditias fubaudiunt: Hinc eft

quod parvi externa omnia faciunt, cum interfia eripi non poffe,fciant: Hinc eft quod ubiqüe faciles &c tra&tabiles , in uno cordis privilegio immobiles funt. O beatum fervitium quo liberius ex cogitari nihil poteft , ubi Homo tantum Deo fervit, de reliquo folutiffimus! δ infelicem libertatem , qua fervilius ex

cogitari nihil poteft , ubi Homo tantum IDeum rejicit, de reliquo devin&iffi mus ! fcilicet ubi creaturis fervimus

quibus imperandum erat » & Deo re pugnamus , cui parendum erat.' quod infelicitatis five infaniæ humanæ pun &tum eo formidabilius eft , quo occul

tius nobisinfidiatur, & fub fpecie liber tatis veram illam cordis immunitatem

it ereptum. itaque nunquam extra J^eri tatis clauftra pedem efferamus, quæ una dolos omnes pudefacit,ejufque manda .

ta uni

C I v I s v E R E C H R I s T I A N I. 17 .

ta unice audiamus , qui verè nobis im perare & debet , & poteft, nec tamen vult,fedliberali potiùs converfatione,&c charitate mutua nos libertos fuos fove

re , evidentiffimis documentis demon

ftravit : cumque præftet effe mancipium Dei, quam orbisterrarum Monarcham,

quisDeifamiliaris& amicus efferenuat? -

. V III.

Euangelium.

Idere eft in hac arce tabulam ex

purpurea gemma , digitis Dei fcriptam, & coelitus demiffam , quam Euangelium nominant; five Mifericordiae teftimonium. Ea duobus titulis fum

mam omnem exponit , uno , Crede, al tero, Dilige. Ac prior quidem mali ho ftri infinitatem nobis exprobrat , cui nifi per immenfum fuccurri non po tuerit.

Hic miffus ad nos novo foe

dere five teftamento , quod gratiam promittat, atque adeo exhibeat, omni

bus qui vero dolore morbi fui tangun tur , & remedium univerfale fidéliter

applicant. Cujus fidem coram fum in tuitus, cum ingens multitudo affli&to

rum , & fub variis morborum fpecie bus gementium accederet , & infelici

tatem fuam ferio B deploraret. Vidi hic 2. lachri

2.8

D E scR r P r I o

Iachrimarum imbres, &c ferium demif fumque pudorem , ac profundam & in

peétore natam poenitentiam. non lin gua hic obiter aliquid deproperabat, fed imis fufpiriis & fingultibus cor potius quàm os loquebatur. Id tamen præ reli quis notabile erat, quod maxima fiducia omnes accelerarent, nec quisquam vel

defperatiffimo morbo de medicina du bitaret, cúmque in fpeciem amarior ef

fet panacea, quam multorum debilitas admittere poffe videretur, neminem ta men extinguebat , fed purgato corpore alacriorem animam paulo poft erigebat: Ita nempe fupremus Medicus myrrho potirion ex fé ipfo confe&tum tempera vit, ut cujufvis naturae conveniret , o mnibus tamen carnis voluptates amare fcerent. quibus è corpore evacuatis ,

mirum quam fub Fidei confortamine omnia in integrum re{tituantur: ut ab

jeétis Adami exuviis, detorsâ cutis le prà, ficcata Mundi hydrope, membro rúmque agilitate reddita , novus homo, five fanatus Chriftianus emergat » vi geat, vivat. ' Hinc novus dile&tionis ordo exori

~tur, qui non tantum Deo fe plurimum debere , fed ob hunc ctiam cuivis ho

miniobligatum agnofcit. quid ni enim, qui

C 1 v I s v E R E C H R 1 sr I A N I. 29

qui fupra omnium hominum fortem elevati funt , fupra communem morta lium morem aliquid exhibeant, & cum Philofophorum fingulorum dogmata fuos ab aliis fingulari aliquo chara&tere diftinxerint , Chrifto non liceat, in

ufitatum quid, mitiffimum tamen & fa cillimum imponere: id Charta eft , o mnium quod ab homine exigi poteftju cundiífimum , &c tranqujllitati animæ convenientiffimum. Nam quæ odii & invidiae moleftia , qui cruciatus fint,

nemo nifi expertus explicabit , quæ dile&ionis voluptas , unis Chriftianis

cognitum eft. Itaque in Dei contu bernio quotquot Chrifto nomen de derunt amoris tefferam habent , quo non tantum amicos , fed inimicos , fed

hoftes, fed implacabiles fuos comple &tuntur. Cum enim infelicius terra ni

hil , & miferius homine impio & da mnando viderit, decet omnino Chri

ftianam manfuetudinem condolere fra

tri » ac quoquo modo malitiam ejus , quæ facilè irritatur, minuere. lnterim

fub hoc exercitio Chriftianus proficit , nec tam turpitudinis exemplo deterre

'tur à malo , quam patientiâ humeros tono affuefacit, ac fupra hæc cunéta

Dei judicium expe&tat. ' T B 3 Contra bono rum -

D E sc R 1 P T I o

rum mutuo amore nihil hîc habet ju cundius ; nam qui eundem Chriftum inter fe poffident, ac ejufdem donariis

perfruuntur, facile reliqua etiam mundi hujus honoraria, five munufcula com nunicant, atque vitæ hujus ufum ita inftituunt , ut quæ omnibus adfunt bo

na , fingulos afficiant: quæ fingulis ma }a funt» inter omnes diftributa minus

9nerent » atque ita alter alterius onus fublevando Legi Chrifti fatisfiat, qui id unice,quærit, ut (quodipfis nobis affe &tandum erat)quam pacifice & commo diffimè inter nos vivamus,& habeamus. IX. IBontum.

T cum ea fit noftri mali foecun

ditas, & undique etiam vel non

cultum vitiorum. germina protrudat, omnia Deo debemus, qui ut nos falvet,

totam peccati arborem diffecat , & no vos pláne bonitatis furculos ftipiti in ferit. Hoc eft quod vidi auferri cor la pideum, & daricarneum , abfcindi ma litiæ ftolones, foveri novarum virtu

tum propagines. Hæc illa novi foederis circumcifio eft , cum non quid caro di £tet, fed quidfpiritusjubeat, non quid Mundus velit , fed quid Chriftus præ cipiat

C I v 1 s y E R E C H R I s T I A N 1. 31

cipiat controvertitur._ Fruftra itaque Mundus bonitatem affeétat , cujus ra dix, & quicquid inde , peffima: fruftra Chriftianus fibi metuit, cum alieni fuc

ci non fui fit , quicquid boni propullu lat: ita etiam nec mundus bonum fe effe

probabit, ,. nec, Chriftianus gloriabi tur: fufficiat nihil à mundo.velle di

fcere, nihil docentiChrifto detreétare,

cujus unius eft pangere plantas , & exi gere fruótus. Viderint autem qui ho die omnem peccandi licentiam , imbe cillitate fuaexcufant, an nihil monenti

& ad meliora ducenti Chrifto debeant. viderint qui alieno merito redemti ve rè funt , an ad omnia fimul fcelera fint

admiffi. viderint qui imperfeétionem humanam accufant , an reftitutione

Chrifti nulla modeftia , nullum tempe ramientum morum nobis injun&um fit: viderint qui Mundi legibus parent, an Chrifti regula nullum mereatur ob fequium. Eheu opprobrium Chriftia norum , qui verbis faluberrimis fe ob tegunt, & faétis nefandis fe produnt,&c ut paganis moribus vivere liceat, Chri £tianæ prærogativæ renunciant: ut ma 'litiam excufent, bonitatem expellunt: ut virtutibus nihil debeant, vires etiam

:bono etiam novas, etiam à Chriftofubmiffas B 4. -

3*.

D EscR I pT I o

bonorum focietate fuffultas negant. Ita vivunt multi ut tædeat Chriftianos

effc » Ecclefiam pudeat, Chriftum mi fereat: ita vivunt multi Chriftiani, ut

ab iis quam procul abeffe expediat. Sed nifi fallor caufam repéri, cur illis minus libeat effe bonos, nam dum cu

riofius omnia colluftro , quotquot bo nitatis nomen profitebantur , morio num cucullos, jubente ita fupremo re &tore, fubibant, quod Mundi ftatus ita ferret, ut quisquis hîc faperet , malum non effugeret.Tcúmque mihi permulti præclariffimorum donorum poffeffo Yes agnofcerentur, ufque tamen adeò mundo defipere videbantur , ut effufif fimum rifum ferrent. Hoc quia non

omnes æquo animo admittunt, & fi amulatione quadam imponere Mundo tentant, feipfos turpiter decipiunt. Vult enimDeus hanc fuorum infamiam,cum

ipfosfatis honorum aliquando expe&et, &c mundi ludibrium in horrendas la mentationes fit defiturum. Sunt autem

nomina, atque confi&a nomina » quae bonis Chriftianis fine re imponuntur» ut deliri, turbatores , &c intolerabiles

audiant, ufque dum ad Chrifti tribunal vanitas & iniquitas elucefcat, autoref

que turpitcr convincat. Id fi quis ope r1ºr1

C 1 v I s v E R E C H R 1 s*r I A N I. 33

riri nolit, ac injurian nullam ferre, næ ille delicatus nimis Chriftianus eft , &

Chrifti fignaculum minus æftimans. Nam quis credat Martyrum Chorum ex aliis hominibus, quàm , fi Mundo credimus , meris maleficis conftare »

cum Chriftus ipfe velut maxime fons & pernicies populi, extremo fupplicio fit affe&us. Ita nos, quotquot ÉÉ; ne gotium traétamus» Hoc agamus » parum curantes quam ftultefcamus , forde fcamus Mundo, quam invifos nos, no xios, & fceleratos in oculis ejus iniquif

fimis reddamus. Satius namque fit ita defipere, ut perdendo viliora lucremur optima, quàm quisquiliis hujus Mundi' ditati, rem omnium pretiofiffimam & inaeftimabilem , coronam gloriæ perda 1In uS.

,-^

Decalogus. L53: utique liberos fuos Deus habet, fed minus licentiofos, itaque

limitibus quibufdam facrum feptüm terminavit, quorum decem annötavi.

Ij tantæ funt æquitatis, tantique cum Natura confenfiis, ut nihil dari potue

rit rationabilius , cum interim Mundi E 5

leges

34-

leges

D ΕS cR τ pT I o

Ęg; quæque & abfurdiffim

exigant. Cautum itaque eft , ne quis quam Chriftianorum , nifi Deum fùum unum admittat, cum hic omnium loco

effe poffit, ac clementer velit: ne quis quam lingua fua Deum impetat , aut impugnet: ne animæ quietem affigna tam neget aut interturbet: ne Paren tum merita defraudet : ne fanguinem humanum fundat: ne conjugii vincu

lum folvat vel puritatem polluat : ne alienum poffideãt: neveritati obfit, fal fitate noceat: ne te&tum alterius appe tat : ne fupelle&ili proximi infidietur. His terminis conclufum eft bonorum

contubernium , quorum breviffimus complexus eft Cohjungi , Deo , & optimè velle fratri, quo Religio omnis & Po litia conftat, ac feliciffimè adminiftra

tur. Neque enim qui Deum toto cor de, tota anima , totifque viribus diligit, opus habet , ut inftruatur, quomodo ac quoties Deum honoret, adoret , colat, fed hæc ipfa unio , & paratiffimum ob fequium Deo gratiffimum holocau ftum eft , haec ipfa animæ refignatio fa crum eft facrificium:Ita qui fratrem vel ut femetipfum diligit, nihilPoliticorum præceptis indiget , quomodo non læ dat» &jus fuum tribuat, fed animi pro _

penfio ,

C I v I s v E R E C H R 1 sr r A N I. 35 penfio , & amoris diétamen fponte o imnia ac fupra cun&ta honeftatis requi fitafuggerit, quid boni in fingulos con ferendum. Malignihominis eft legem quærere , & quid deceat, velle extabu

bulis fcire, cum nos Dei in peétore di giti convincant,quod expetimus nobis, idem deberi aliis.

Non finit autem Deus in regno fuo unum omnibus imperare, fed pluribus hoc arduum negotium commifit: nam cum omnium hominum optimum , &

perfe&iffimum effe oporteat , qui o mnibus præfit qualem nemo unquam nifi Chriftum vidit, aut vifurus eft, Mo narchæ nomen uni Chrifto relinqua tur, nos vero in membra diftin&i pu blicæ rei optimâ fide provideamus. Mundus fanè fua fibi capita habeat , cu jufcunque magnitudinis velit & vafti tatis3 hic in minuto hoc imperio tale quid nihil reperi , cum quia unus ho mo tot rerum curæ non fufficit , tum

quia ægerrimè ab exceffu abftinet. Sa tius autem fit , dum carnem humanam nondum exuimus, alterum alterius au

thoritate cohiberi , viribus adjuvari,

confiliis regi , laboribus fuccedaneis fuffulciri, quam fupra confcientiam yi

res , vigiliáfque jaëtitare B 6 : Nifi creda 1muS; - -

•

—

3ò

D E sc R 1 p 'r I o.

mus , poffe Chriftianum credere , fe huic oneri quod mille laboriofiffimos fatigare poteft , parem effe , ac non po tius fponte laboris focios requirére. Enim verò res noftræ ita habent , ut

quocunque excellentiæ humanæ loco, defeétus noftros accufare, & pro per fe&to, minus imperfeétum admittere,

habeamus neceffe. Itaque permultum intereft ne vel nos noftraque omnia uni credamus& fubmittamus, vel unus

omnium in fe-curam & prote&tionem fufcipere aufit. Chriftum potius ado remus, ut is nos verbo fuo regat, at

que præclara membra fuppeditet» quae in Chriftianæ reiincrementa ipfe diri gat , nofque tra&tabiles faciat, ne dum. duram frontem & rigidam cervicem

objicimus è medio noftri excitemus exâ&tores & publica flagella Dei, qua rum immanitate noftra inhumanitas

frangatur, & nodus malus, malo diffi* datur cuneo,

XI. Unum.

E§; ea Dei unius voluntas , ut dum Mundus varietate ingeniorum ac

opinionum dele&atur, ac omnino con trari©•

C r v 1 s v E R E C HR 1 s*r 1 A N I. 37 trarietate conftat , ipfe Unitatis regu lam fuis proponat, & ad unam normam omnes componat. Vidi itaque homi nes Deo facros ad menfuram aliquam exigi , ut quod abundaret vel deeffet fingulis , demi addive poffet. Ufque adeo Deus unitate gaudet, ut idem fen tiant,idem velint, idem credant , idem

loquantur fui omnes , quoniam ab Uno fpiritu edo&i funt omnes , mirandum que eft , homines nunquam inter fe vi fos auditos que ad unguem alterum re ferre alterum , ac utrumque idem fona re , idem redolere , ac fi gemelli nati fuiffent. Quod umiomà Chriftianæ ma

ximum myfterium eft , atque omnino aetermitatis » ubi uno , confonoque fpiri tu omnia peragentur , præludium. Ita unum eft 2c idem, quod Deus in utroque foedere fuo voluit, ac inter fe exa&iffi mè conveniens : Unus Meffias omni bus falvandis vitam & coeli hæredita

tem impetravit: Unus Doétor fpiritus idem femper urget, ac inculcat Eccle fiae , Fidem yivam. Una etiam eadem

orbis hujus a&io eft , quæ utut perfonas & fcenam variè mutet , femper re dit, ac quod mircris facie triplici. Ha bet tamen hoc Deus proprium , ut vel

ut Solis lumen a(cende; &c defcende -

… -

D E scR I p 'r I o

fejubet, ita obfcuriore & clariore lumi ne lucere res fuas, oriri & occidere

vult , quas vices ut nemo impedire pot eft, ita vix quifquam, nifi à Deo édo

. * £tus , introfpicit. Unde multi&difpel lere tenebras , multi etiam impediré ju bar fruftra conantur, & aufis fuis im

moriuntur. Illi demum fapiunt, qui res fuascum Deo unitas habent , cui uni li cet educere &c reducere fuos, nobis ad

nutum fequi expepitiffimum eft. Mirari oportuit , cur minus hic fiat veritatisconcertatio, quàm in Mundo:

ita enim omnino perfuafum eft multis, plurimum Deo dari, fide eo inter nos fortiter contendamus, & multa ratioci

natione res ipfius aftruamus. Neque certè non neceffe eft ob Satanæ loqua citatem, qua Divina oracula in dubium vocat. Sed omnino modus defiderari ,

poffet , quo pro unitate non nofmet in tot partes divideremus , &c qui in plures particulas fecare nos poteft haud haberemus miraculo. Certè qui pluri

mum difputando fervent , opere te pent ut plurimum , & qui verbis rem Chriftianam rigidiffimè tuentur , re

ipsâ frigidiffimè haud raro perdunt. Expedire itaque vidi rem Divinam fa tisjam firmatam » religiosè affervari , &c omni

iit

C 1 v I s v E R E C H R 1 s T 1 A N I. 39 omni conatu ita defendi » ut in nobis

farta, te&taque eluceat. Ita nos eleétos teftabimur , fi optima eligamus »ita ba

ptizatos, fi fcederis reminifcamur: ita íub fide falvandos, fi fimus Chrifto fide

les , ita à Chrifto paftos , potofque fi ab eo faturemur, ita ab Antichrifto li

beros, fi jugum non recipiamus , aut inter nos novis oneribus deprima

mur. Eft enim præpoftera difputan di ratio fi id evincamus , quod ab omni noftra vita eft alienifIimum ; &c conßigendo fugemus, quos adducere decebat , & Veritatis evidentia allice

re ; & maledicendo fimplicium fuper .ftitionem corrigamus , quæ re&ta vi

tæ regula , & mitiffimi Chrifti æmu latione ad- verum Dei cultum refle &tenda foret. Ita vaniffimè multi in

calefcimus , femper quidem Dei cau fam obtendentes, fed revera carnis vel ambitioni , vel impatientiæ vel deliciis

etiam fub intemperato Zelo fervien tes, reótius faóturi ,,fi quod bonum agi

mus , verumque credimus ipfi, aliis per fuadeamus,

…

•

XII. Ha

BE sc r r P r 1 o. XII. *

Harmonia.

NÉ jam dubitabit, quam fuavi ter inter fe vivant, qui in Deo u num funt,fed magisid fateantur,fi Har meniam quæ inde exoritur , detur ex audire.

Sí enim hic orbis terrarum

habet confonantius , quam ubi Sacer fpiritus Organa fua pulfàt» & variorum, onorum mixtura', Divinum melos.

concinerejubet. nam ut Mundusille ru fticus dum bachatur quot ora habet, tot ululatus, ruditus, bóatus & confimiles

ingratas voces edit, ita bonorum Mufa quotquot habet fauces, ad unum facrum Hymnum contemperat, & fuaviffima melodia Dei aures permulcet. Nempe ita eft , ut }$; hanc terram inco limus Chriftiani , velut unius corporis membra omnium fanitati, faturitati,&c curæ noftra debeamus neque unquam

tolerabile, ut pauci abundent, plurimi

contabefcant, pauci emineant, plurimi conculcentur 57 pauci fapiant » plurimi defipere, pauci ótientur, plurimi labo rare cogantur. Quæ hæc inter Chriftia nos proportio eft , quæ rationabilitas ? hunc nafci ad omnes delicias, & his fine

C 1 v 1 s v E R E C H R I s T I A N I. 41

fine publico u(u vitam conterere: alium ne per merita quidem & labores emer gere poffe ? Huic licere omnia mala ; illi ne bona quidem facere licere ? Nunquid non barbaries hæc eft , haud Chriftianifmus, quifuadet ita difpenfa re terrena bona , ut iis res publica ma gis , quàm nos ipfi , perfruátur. Oeco nomos nos Deusvult, qui, quo plura ac cepimus, eo difficiliorem rationem de bere agnofcamus, ut qui nobilis virtuo fior , qui dives liberalior, qui eruditus docendi, qui ingeniofus laborandi,pe ritior & paratior fit, omnes in eo con fpiremus, ut mineribus depofitis ad ma jora Chriftianae rei lucrautamur, ac vel

minimis donis maximum quid in coelis foeneremur.

Non poffum diffimulare , quid hic ctiam infoliti animadverterim. Nam etiamfi Chriftianorum unus eft Deus,

unusbaptifmus, una fides , & hinc in ter fe infolubiliter omnes coaluerunt ,

tamen privato fœdere quofdam in u num quafi confiatos deprehendi , non

Antichriftiano aliquo glutine, aut mun danâ confpiratione, fed animorum in ter fe fimilitudine, & ejufdem confilii confonantia. Id vocabant amicitiam

Chriftiana, quafi Chrifto parario idem volen

4-2.

D£scRIPT Io

volentes , idem ambientes convene

rint, atque pium aliquid animæque ex

pediens unanimiter meditarentur.. Ita que in commune conferebant , quic quid Deus fingulis diftribuiffet , &c o mnium erat , quod fingulorum : quod fingulorum, omnium.TEt id omne eâ fiebat tum liberalitate , tum libertate,

ut imperare omnes, utut fibi mutuò fer virent, dixeris. Æqualitas cum fupe rioritate ; fuperioritas cum æqualitate, honor undique voluntarius, voluntas honorifica. Et fanè multum compen diirebus fuis attuliffe mihivifi funt,cum

nemo unus omnibus, imò vix multis

rebus fufficiat, nifi cum pluribus unus fit. Hæc unitas eruditiffima poteft effe,

opulentiffima, fortiffima. Nam quam vis hic Mundus magna corpora jaóti tet, tamen ubicunque intimus confen

fus, quem unus dare Chriftus , poteft, abeft, arena funt fine calce, :& palea rum potius acervus, quam folida mo les. Hic Chriftus centrum eft, resChri

ftiana circumferentia, ipfi radii, quiin uno conveniunt, & ad eandem fé ex plicant, ut quicquid Chriftus docuerit, reicommunicommunicetur» quicquid res communis habet amplitudinis, ad Chriftum principem referatur. -

XIII. Bea

C 1 v I s v E R E C H R I s T I A N I. 43 - XIII. Beatitudo,

~T Empus monet ,

ut ipfum facri fa ni penetrale explicemus , id fum mum bonum eft ; non philofophicum il lud fomnium , quod tamen quis meritò humanæ rationis faftigium dixerit, fed gratiæ Divinæ complexus » & beatitu

ef.

dimis internæ poffeffio. Hoc Regnum Coelorum Chriftus fapientiffimus in terpres dixit, cum humanum pe&tus

infinitos thefauros Divinæ bonitatis

lfi

apud fe conclufos &c depofitos gerit, quos indagare &c explicare ineffabilis

voluptatis eft. Concredidit enim Deus

cordi devoto Coeli epitomen quæ de mum vera JAutarcia eft , cujus poffeffa res in folidum acquiefìunt » nec indige re unquam poffùfit. Unde alii res füas omnes in hanc margaritam prodege runt » daturi eadem facilitate Mundi iri; iit,

monarchiam fi Deus exigeret: alii hoc unione divites corpus fuum etiam ab

jecerunt, mille mortes eadem prompti it)

uid

84*

tudine fubituri fi Mundus inferat :?lii

hac.gemma beati fui ipfius obliti, in nihilum redierunt, & Divinitati femet immerferunt. Haec illa dulcedo , eft » quam

44.

D E sc R I P T I o

quam quifquis deguftat , nulla volupta te affici , nulla triftitia dejici , nullis

blanditiis capi, nullis ministerreri,nul lis honoribus attolli , nullis fuppliciis afHigi, nulla vita deleótari, nulla morte

angi poteft ; fed undique intra fe fatis habet , de nulla re alia folicitus. Eat

Mundus furfum, deorfumve , vel in fei

pfum collabatur, hic nihil ad fe pertine re ait, cum cælo falvo omnia falva ha

beat. Feliciffimautique opulentia quam vis nulla fuperare , dolus intervertere

nulluspoteft ; quae admirabili viciffitu dine res Univerfi omnes in pun&tum

contrahit, & ex pun&o in immenfum diducit, ut nemó minus Solus » quam Chriftianus cum folus eft, verius dici

poßit, fcilicetcoelo comitatus. Haud abfurde quondam Plato opi natus eft , res omnesim homine latere ; quae fi motor accedat paulatim fe exerant: Sic enim omnino eft , nifi quod pef fima quæque in hac mali fcaturigine fepultafunt, quæ facili motu eruuntur, meliora nifi à Divina irroratione nu

fpiam apparent. Cæterum ubi Chri ftus cor reformavit , & informationi habile fecit , nihil tam varium habet,

aut ingeniofum orbisbibliotheca, quod hic cordis puteus non contineat , ex quo

C r v 1 s v E R E C H R 1 s T 1 A N I. 45

quo artium, fcientiarum» inventionum» meditationumque aquas inexhauftas li cet haurire , & rem Chriftianam largi

ter perfundere. Hìc fons vitalis Mun dum attonitum facit, cum videat alia

atque alia myfteria , & magnalia Dei proßuere, nec ficcari tam divitem ve nam , cui tamen inanitatum fuarum mare nihil conferat. Eft enim revera

indigentiæ aliqua fpecies omnia ab ex terno intuitu & circumftrepente voce mutuare , nihil ex cordis fui thefauro

depromere, licet hac pauperie in Mun do nihil fit frcquentius. Videas emen

dicata exempla , confutâ verba audias cum multum præftiterunt, alienum eft nihil fuum. Nondum quippe didicerunt ex quolibet cibo fuccum facere , unde

minus concoéta fercula , egerunt. Sed ita Mundus fuos affuefacit , ut nifi præ manfa nihil edant , & ftridula rerum fuarum reciprocatione vitam trahant.

At filii Dei quicquid contingunt in fpi ritum convertunt, ut jam planè novüom & inufitatum appareat. Eft enim Dei cohabitat1o verus ille benedi&us & ad

mirabiiis lapis , qui non tantum omnia

impuriora in puriffima tranfmutat , fed etiam in infinitum multiplicat. XIV. Pa

DESCRIPT I O XI V. --

Paracletus.

IÉ; tamen altioris fcholæ funt ,

fublimiorerh Præceptorem exigunt; qui Sacer fpiritus fe amica voce confo latorem nominat , ut illufori illi immun

do fpiritui oppofitus appareat. Non hinc ambages funt, & ludibria, quæ cu riofitatem ut digna eft , excipiant , fed

reéliffimæ lineæ , five indices religio fis defideriis conceffi : non hic conje &turæ funt aut divinationes, fed axio mata & demonftrationes: non minuti

lychni hic funt, fed facra flamma, quæ omnia colluftrat: non infe&ta perfpicil . la hic funt, fed oculi folis radios feren

tes, & folida quæque penetrantes. Hîc hîc opus eft rafa tabula , quæ nullos Mundi charaéteres, nullas terræ lituras & literas , nulla Satanæ ftigmata ha -beat , fed facra deterfione luftrata,& di vino candore dealbata fummi Diêiatoris

verba excipiat, & quotiefcunque opus eft referat. Hanc Pentecoßes fcholam Mün dus penitiffimè ignorat, nec minus ta men fpiritualia quævis jaétitat , & o mnium Dei recónditorum interpreta tionem in fe recipit, quam dextrè ipfe viderit.

J£

C 1 v 1 s v E R E C H R I sr 1 A N I. 47, viderit.Certè quifquis non nifi in Mun di ludo eft edo&tus, nimis frigida ver ba, hebetes fenfus , & debiles rationes

adfert, quam ut Deum explicent. Focus; ille facer adfit neceffe eft , quo homo calefcat , & infolita, atque adeò ab ara Dei candentes carbones adferat, fi quid

fupra vulgi commenta Ecclefiæ com municandum eft. Id quia paucorum eft , non miremur minus nos fatidici ,

plurima promifcuæ vocalitatis exaudi re.Erit tamen,acô videamus,cum Deus

ipfe femet explicabit, femet revelabit, femetinterpretabitur, & velamen ocu lorum amovebit , ut cujus umbram

jam tangimus , clarum lumen intuea mur , fciamufque perfe&tè quid Deus fingulis apicibus voluerit feipfo, & non alio Magiftro.

Hujus do&toris difcipula, noftraCon fcientia eft , quæ tacito confenfu, inftar

mille teftium proftat. Hanc cum reli quihominesnegligenter habeant,Chri ftianus tenerrime obfervat, & vel mu{fitantem audit. Sunt autem omnia no

ftra talia , quæ fe magna ingenuitate nobis produnt , quicquid id externa fronte , & mentitâ voce diffimulemus.

liquet nobis noftra imbecillitas, infci tiâ, egeftas, inanitas, five uno verbo -

P^ani

48 D E s cR I p 'r 1 o janitas,&c tamen id non tafm aliis, quam nobis negare audemus. Imo & impie tatem fui pudet, dum confcicntia ex probrat, quæ hac una arte fibi infeli çiter confulit, ut latrantem confcien

tiam fopiat. Itaque tum demum nobis beatè profpeétum eft , cum fpiritus confcientiam docilem habet, quæ evi denter &c videat,& fateatur, Dei præ cepta exoptata effe , & animæ proficua ; quicquid omnia adverfa lingua og ganniat: indeque animum fumat Deo parendi , nequicquam carne fefe op • ponente. Nempe audendum eft quód fpiritus jam apudte evicit, nequc cun £tandum , dum variis tergiverfationi bus illud internum verum , bonique te ftimonium languefcat. Tentandum eft,

quod praeeunte fpiritu anima concepit , ne fub corporis membranis computre fcat. Experiundum eft , quod divinis præceptis & coeleftibus rationibus con ftat, ne fub noftra deliberatione & exa

mine, temporis oportunitas evanefcat. Nam fi ufpiam occafionem perdere no xam habuit & culpam: fi unquam ftul

tum fuit cun&ando rem optatam per gere , in rebus Divinis ab ipfa nóftra

Confcientiajam admiffis& approbatis, Qmnis procraftinatio vitiofiffima eft, &c ftultiffima.

X V. Iu ^.

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 s τ I A N I. 49 -

X V.

3ußitia. -

N Emo unquam gratis Deo ferviit , omnia præmiorum &c munerum coeleftium plena funt. Et tamen multis perfuafum eft operam Deo impenfam interire, cum ad hujus orbis famam , honores , & falaria nihili faciat. Maxi

mo profeéto errore, qui fi poffent ani madvertere , quam liberaliter Deus fuoshabeat , & fingulos fingulis propè, ac fingularibus donariis beet, mallent Dei fecreta, quam Mundiclamofa fti pendia accipere. Quis enim non cre dat eum qui defideriis fuis imperare

poteft, fupra honoris fitientem &c auri efurientem effe : & qui fub fide fim plici omnia comple&titur , curiofo du bitatori præftare; & qui benignitate ad verfantes fuos componit, debellato

0•

j];r-

i$,

rem & vi&torem fuperare ; Idem de a liis virtutibus dicere poffemus , qua rum nulla omnino eft, cujus precium non Vitiorum cun&orum appârentiæ, & fiétæ voluptati ante cellat. Iufìiffimo Deijudicio, qui Mundum fua-met im

probitate excruciat &c punit , fuos re êtè fa&torum commoditate fuftinet ,

ac contentat, ita ut temperanti abfti C

nentia »

DE sc R I PTIo

nentia, patienti tolerantia, humili tran uillitas, continenti acquiefcentia fua 3; majoris quam Mundo univerfi aeftus & turbines fui, quibus fefe hic circum agit, ac verfat. Mirum autem eft quam Deus fuorum neminem prætermiferit, quem non notabili aliquo beneficio af fecerit, & ornarit, ut hic quidem hono ris, alter infamiae ; hic opum , alter fa mis ; hicfcientiarum, alter fimplicitatis patiens fit , omnes autem fuæ ftationi, quam Deus affignavit , fufficiant. Nec enim fortuitum eft , aut confuetudinis, cuilibet rei fuos accommodos intueri,

fed Dei diftributio, Dei diftin&tio, Dei

motus internus, ut quicquid Deus in junxerit, id non tam debeamus coaéti » quam velimus paratiffimi.

Ex hac æquitatis,jurifque Divinievi dentia oritur maxima hominis confidem

tia, ut non tantum per denfiffima quae que præeuntem fequatur, mandantique pareat , etiam cum nihil verifìmile exi git,quamjudicium defe,caufaque omni, in eundem Deum rejiciat,&fententiam

ultimam, nihil præjudiciis motus » ex pe&tat. O felices qui hic de jure fuo ce dere didicerunt , &iniquiffimaquævis admittere, cum de revifione fint certiores

certiffimis. Quideft enim quod im£ [21CS

C I v I s v E R E C H R I s T I A N I. 5*

tales mortalitatis legibus, omnia decer nere, omnia iniquitatis regulis expedi re,regulares Chrifti volumüs. Patiámur potius, ut fit qui vindicet ; non potia mur, ut libidinem noftram Chriftus no

bis exprobret. Itane fordet nobis in nocentiæ publicum aliquando Chrifti teftimonium , ut id privatim , ac intra

parietes audire,à homuncione malimus. Crudelis eft ais , qui famam fuam ne gliget: certè quifquis eam famam, quae adtribunal Chrifti refonabit, minoris,

quam venalis aut mutabilis judigis fen tentiam facit.Nec tamen omnino àbonæ f.

caufa Deus abeft, fed utut lente agere vi deatur, folet tandem iis comparere, qui

fi.

fuam integritatem ipfi concrediderunt. Quo enim Deus vocat , fi maximè fe fcopuli, montes, deferta , imò vel mare ipfum interponant , cedere ad poftre

fff*

mum, & vias dare jubentur, ac intrium

phum bonae caufæ cedere. Quod fi nemo obftaret , & rem divino juffu coeptam nemo minis& calumniis, diris & fuppli ciis impeteret , poffemus credere hu manis aufpiciis inchoatam , viribus hu manis expeditam effe ; nunc quo impo tentius Mundus fævit , Dei potentia clarius elucefcit. C 2.

xvI.

51. .

D E scR I P T I o

xvI. 3}udicium. NI hominum Chriftiani res o

mnes atque fingulas fuo vero pretio 'æftimant, non ex opinione , fama , aut conventione, fed fuá natura, &ufu. cu

jus ea eft ratio , ut plaerumque àjudicio Mundi non tantum abeat , fed eidem contradicat, utque maxima hujus orbis in minimis numeret , & quæ abjeótiffi

mè habentur , inter fumma reponat. Nam cum res omnis Divino confiJio

metiantur,&c ad regnum coelorum pro motione, animique humani commo dis, jam parum curant, quid hujus fecu li filii inter fe paéti fint, quod precium. rebus fuisimpofuerint. Unde nec à rifu abftinere poffunt , cum vident Mun dum fein iis magnifice efferre,quæ non nifi infantiæ crepundia & crepitacula funt» nec adultum hominem deleétare

pofTunt. Nam cui inane nomen » pro numine ; inutilis nummus pro nomo ; ridiculæ numellæ , pro novellisfunt, &c

fuam judicii pueritiam prodit,& corda tioribus eft ludibrio. Quod fi quis tales etiam pro lana caprina digladiari vi deat»& coelum terræ mifcere, non pot eft

;{0

i0; ,&

C Iv 1 s v e R E CHR 1 s T 1 A N I. 53

eft fatis indignari Satanæ impofturæ ». qui cum boni malique dijudicationem* nobis fuggeffiffet,ad infame hoc judicii

delirium,genus humanum adegit.Chri ftiani vero à Deo limati, res humanas

quidem admittunt, & fcenae quantum

per confcientiam licet, ferviunt, fed o mnia eo loco relinquunt,quo Natura ea repofuit.ut nomine quidem officii,quod reiChriftianæ debeant, fe admoneant ,

nihilque porrò fe eo efferant, aut oble &tent: nummo res varias commutent » nihil eo afficiantur : numellas ferant »

dum captivitati, tempus eft : nihil vero femet Mundo abjiciant, aut liberis ho minibus indignum, fervili animo com mittant: ita dum mundani rebus fubje

&i funt , Chriftiani res fuas poffident, rebufque imperant. Cæterum cum præ aliis judicium -

Chriftianis elimatius fit, minus tamen quam ulli hominum , de hominibus judicant , non tam ut modeftiam fuam.

probent, quam utjudiciitemerarii peri culafubterfugiant. Sibiquidem funtri gidiffimi , quod ima cordis {crutantes

omnia infe&ionis & corruptionis plena.

33. |£; j*

reperiunt, omnia fucata & incruftatas

yf.

hendunt. In alios tamen mitiffimi §*

omnia affe&ui alicui-obnoxia, depre

C 3 •

- •

aequif

54.

D Es c R I P T Io

aequiffimi funt, quoniam nemini con

ceffum alieni cordis fecreta introfpice re, motus, perfuafiones, impetus inda gare,vel Divinum etiam explorare con filium » aut Sathanae ftratagema depre hendere. Multa inconfiderantia admit

tit ; multa poenitentia corripit; multa integritas delinquit ; multa fimplicitas excufat ; quæ in confpeélum noftrum

nunquam prodeunt, & tamenjudicium faëturum neutiquam latere debebant. Quid quod Chriftus nos invicem excu fare quam accufare , tegere quam pro dere,commiferari quam ridere , erigere quam caftigare mavult, &c exemplo fuo formulam præfcribit : quid quod nos toties judicium fallit,& moderationem, fi quis frontis pudor, inculcat, præcipi tantiam exprobrat. Erremus potius be nigniore interpretatione, quam duriore in fratrem , & coeli cohæredem fimus

injurii. Multum certè profecit , qui fufpendere judicium didicit, dum Deusipfe in apricum abfcondita proferat. nam ut aeftuantis & fuperbi animi eft in omnes homines fibi capere cenfuram, ita com pofitæ & tranquillæ animae , res omnes emollire potius quam exafperare, atque omninò Deo oculatiffimo judici nihil ræripere, prærip XV II. Mo

C I v 1 s v E R E C H R I s T I A N I. 55 XV II. Motus.

' Icut Mundus fuos infanis laboribus excarnificat, ita Deus fuos liberali bus motionibus exercet. eft enim otii ea

natura ut alios quidem corrodat. Chri

ftianos vero putrefaciat. nam ut pri mum Chriftianus , labores à Deo affi

gnatos fubterfugit, vermibus & infe&is aliis fcatet, à quibus foedum in modum confumitur. Itaque juffit fupremusim perator, fingulos in bono aliquo officio occupari, quod aliis adjunótum rempu blicam Chriftianam conftituat, aliiergo

doceant, alii regant, alii confulant, alii inftituant,alii inveniant,alii dijudicent, omnes tamen laborent, & in eo quod ad Coelorum iter conducit, conveniant. Nam qui laborare mundo velit, & ope ram , & tempus perdidit. neminem is inclementius habet , quam qui vitam omnem in ipfius fervitium Tinfumfit. Optimus ille motus, qui è terra ad coe lum furfum tendit, §. ad perfeétionis originem redit, qui primus rerum no ftrarum omnium'effé debet, ac reliquos omnes regere. Nati fumus coelo , renati cœlo, coelo etiam un&ti, quid igitur*9C 4-

bis.

D E s cR I P T I o

bis potioris curæ effe debet, quam ut cun&ta noftra Coelo accommodentur, ac univerfa etiam Politia. non enim au

diamus illos,quialiud quidem terris de beri, aliud refervari coelis ajunt, omnia quippe Chriftianorum , coelo conve niant , omnia cum eo concordent. E

dendum,bibendumque etiam nobis eft,

ut Chriftianis,ufque adeo Chriftus alie nos ritus & mores in fuis non probat , aut patitur. quod qui negligit nondum intra fe coeleftem motum fenfit , qui ut igneum, fuaNatura ad fuperiora vocat, dum terrena gravitate onuftus deorfum vergit , & ad ima millies etiam fublatus redit.tantum fcilicet intereftinter Chri

ftianum &c Mundanum, quantum inter emiffos,lapidem & ayem. Secundarius motus Condolentia eft,qua corpus Chriftianorum, cujufvis mem briäffli&ione tangitur. Unius Chriftia -

ni dolor univerfosafficit,& ut commu ni fenfu , ita auxilii communione con vocat. Econtra, Mundi vera notaeft , alienis malis dele&tari, alienis erroribus infultare,alienis damnis ditefcere.Peffi

mus quifque bonorum nævos ridet, &c qui omnium corruptiffimus, alios cor

ºrigit. Aliter Chriftianus qui fratris fui incommodis intime movetur , atque •;

---

quam

C I v 1 s v E R E C H R 1 s T 1 A N 1 57

quam poteft commodiffime eadeclinat, & avértit , quod fi omnino impedire Mundi furorem non poteft, publico lu &tu fuum confenfumteftatur. Quicquid

enim ufpiam Chriftum agnofcit & ob id caufam pu É; , ad nos pertinet, &minutiffimo

licam contingit, quæ in etiam membro, laborare creditur.Ne mo igiturabundarefe dicet Chriftianus, (!)

dum frater eget ; nemo quiefcere aufit

Chriftianus, dum frater agonizat. O

[1C

mnium res agitur,cú unius,quiin Chri ftounaanimaeffe debent.Vide verò mi-,

At, [m

hi fi&titios illos Chriftianos , quam fua anxiè curent, aliena fecuriffime negli gant:nam qua parte Deiplaga fuos exer cet, ab eaille fe avertunt, & quafi muro. interfecant, fuis interim nidulisglorio

fi, & reculis in tuto occupati. quifi pau lò pòft itidem manum Deiexperiantur, : cætum Chriftianum inclamant , & au

xilium depofcunt » jufto Deo judicio, neutiquam audiendi. nam fi illi cum .

{uperiore hofteluétantes, nihil ad nos, uos Crux Chriftiana commilitones ecit, & in eodem contra Mundum ex

ercitu confcriptos habet ; nec nos ad il los fiin velitatione fuccumbamus, imò

ad Chriftum ipfum

Ê ducem nihil

ertinere , turpiterprodimus.

subsis, tgyp-£#,,,.,.. ' .

DE scR1 P r 1o X VIII. Luêta.

AÅ? Chriftianus, ut nunquam fe fubmittit malo , ita cum quo certet, femper habet. infinita namque adverfa oportet habere eum, quife omnibus op ponit. Tres tamen hoftes maximè capi tales habet , Satanam » Mundum , & Car

mem , quorum primus dolis , fecundus exemplo, tertius

Ęg;; quam aliis*

armis, magis noxii funt. Satanam nemo explicat, qui ob id mille artificis nomen, homini formidabile, fortitus , mirificè Chriftianum exercet , nec nifi cruore

Crucifixi fugatur. Mundus quemfuacon tagione non inficit , cane mordaciffimo impetit quem Calumniam dicimus : is immane quam latret , quam virulenter

bonos & infontes invadat, quam male dicentiæ dentibus, in optima quæque irruat. Huic licet, quæcunque in buc cam venerunt ejicere , & candorem a lienum impune maculare , neque quis quam tam fubduétæ vitæ fuit unquam,

qui hujus injurias effugerit. Una tamen re admodum affligitur, luce. tum quod fuam turpitudinem ægerrime intueátur, tum quod nihil adferat tantâ rabie,quod -

alienos

ffl,

C 1 v I s v E R E C H R 1 s T r A R f. 59. alienos oculos admittat. Itaque Chri ftianus Divina luce ami&us , in claro veritatis Sole obambulat , & calumniæ

vitiofos oculos perftringit, quæ he ni hil agat, cor fuum invidiârodit , ac exa nimatur. Interim carnis quoque torpor excutiendus , &c lethargus difpellendus eft: nam dum haec fe in omnes partes vertit, deliberat, optat, & trepidè ten tat, dum refici fubinde,& vitae volupta

tulas deguftare appetit, Chriftianus ar fepta Cruci* fcuticâ, cunétabundam car nem diverberat , & in ferium cum ad

verfa parte confii&um impellit, ut vel tandem diffidere Sathanæ , negligere mundum & imperare fibi incipiat. - Habet res Chriftiana fuos etiam athle tar, qui Herculea,& inaufa aliis fubeant: Hi ut numero paucißimi funt,ita in coe loChriftiano, velut lucidiffima aftra, ru

tilarit. His vel corruptos feculi mores aggredi, vel hærefeon monftra debella re , vel torrentibus Mundifeopponere, vel rem communem fenefcentem re

ftituére, vel è vinculis Ecclefiam libe

rare,vel infolita quævis præftare datum

eft » admirante, & appláudentc piorum coetu. Horum verbis, ferrum cedit; & calami enfes retundunt : horum preci

bus cœlum paretC, minas tartara £5for 6 midant.

D E sc R r p 'r 1 o

midant. His Tyranni plærique, & orbis. domitores proftrati funt, his magnus il le Antichriftus debitus. Nemo tamen tales temerè imitetur , nifi vocantem

Deum audiat,alioquin impar futurus,&c fub onere periturus. Multa concurrant oportet, in Divino heroë, ac imprimis malimaturitas,pænæque decretum cum

animo inviéto militare debent. qui ni mium feftinat,& intempeftivè orbis pe ftes aggreditur» potiusirritat quam ex- . pugnat. Vidit hæc ætas illuftre facinus, ac cur Deum laudet, habet. utinam vero

vi&oria fua uti, & perfequi fugientem hoftem, nec palantes femet perdere di dicifTent Chriftiani. Solent enim revi

vifcere hæc immania monftra , & à Herculea clava fecura, in qvantes, &

tripudiantes irruere , ac permagnam faepe ftragem edere. Ah doleamus ,

nobis potius Pæana canere, in animo effe, quam vires paulatim Befiiae ma gnae recrefcentes extin&tas velle. gau deamus fanè ob profligatos dracones; fed1ta , ne renafcentes ferpentes in fi

nunoftro foveamus, ne Ceraflem invi fceribus noftris maximè noxium ala mus & nutriamus, -* -

ΧIX, Cha

C I v I s v E R E C H R I s T 1 AN I. 6r XIX. Charitas.

IN£ fumus omnesealege , ut ejuf dem Patris filii, nos fraterno amo re comple&teremur , fed ut primum nos Peccatum diffipavit & diftraxit,

charitas è mundo receffit» nec nifi per Chriftum nobis à Coelo redu&a eft ,

quam folirenati fufceperunt. Charitas, cui debemus quod orbis terrarum non dum diffolutus , & tolerabile aliquod commercium reliétum. nam fi hüma nis odiis relinqueremur, quis illos effu geret , qui Univerfi populo unam cer vicem fceleratè optant. At Deus mul-, tas manus effe ; quæ his belevis obnite-, rentur, cum apud rationis compotes o mnes , tum eo, magis Chriftianos effe voluit, quod his Charitatis mutuæ fym bolum injunxerit fimul , & concredi

derit. Itaque ut quifque charitatem ha-. het vel non habet, ita fe Chrißianum. vel prophanum probat», imò quò cha ritatis habet amplius, eo fe magisChri-. ftianum demonftrat. Nam cum facilli

mum fitjaótare Dei amorem, fi id in, lingua tantum confiftat, teftem Deus

hujus rei prQximum voluit, in quemA. -

quod

62.

D E sc R I p T 1 o

quod ipfi debemus, conferremus. Vo luit autem fingula fua in nos merita, rato animo agnofci» ac in fratres no É; referri, ut fummam humanitatem, humilitatem, longanimitatem , man

fuetudinem , reliquafque in nos colla tas Virtutes exprimentes, & mutuæ Charitati adhibentes, quocunque tan dem intervallo , laudabili tamen obfe

quio & æmulatione quafi compenfa remus. Quod ut libentius facerernus, nova infuper præmia Chriftus propo fuit, idque præ reliquis, fore » ut tam facilem nos habeamus Deum precibus audiendis , & deliétis condonandis ,

quam nos proximus non reperiat diffi ciles. Beata mi Chrifte fors , cum ob

condonatospauciffimos denarios, plu rima nobistalenta remittuntur.

Charitatis filia Liberalitam eft , qua nihil magis dignum homine Chriftia no orbis habet , quaDivinæ naturæ ni hil propinquius. Regiam virtutem ajunt, qui in Mundo funt , nobis fit dicere Chri$tianam. Cum enim res o

mnes ufque ad corpufculum noftrum commodatas habeamus , turpiffima Satanæ impoftura, avaritia, fivetenaci

tas intradu£ta eft, quæ dum herosface

re & poffeffores prómittit, iniquiffima -

amans.

C 1 v I s v E R E C H R I s T 1 A N I. 6;

mancipia efficit, quæ perpetua fiti ex :fiti, § 1)? Item. 1)£

o], JtI; tAf.

bß. mî.

crucientur , &c tam eo quod habent

quam quod nondum habent , mifere torqueántur. Chriftiani vero , velut in communi hofpitio fupelleétilibus Dei quidem commode utuntur, fed nullas fibi congerunt , aut proximo invident , multo minus efipiunt , verum paratiffimè in ufum publicum

porrigunt » ac velut in eadem men ía vafis communibus, utuntur. Quis enim bonorum credat » voluiffe ali

quos fuorum Deum ædes , inu tili copiavaforum » veftium , auri, ar gentive, aut cujufcunque rei apud di vites terrae abundantia eft, fcire, alios

non minus Dei amicos vix fe, tegere aut alere poffe : quis credat aliquibus ferculorum ftrues &c gulae delicias o

mnes conceffas, alios ad hydrias & pul res condemnatos. Sed omnino ex infe

ris emerfit monftrum quod fe apud Germanosbem $tamùt/ vocat, cui in

quolibet vitæ genere licet quod non decet , imò cui fè accomodare necef

fe eft, fecus quam Chriftus præfcripfit. Metuendum tamen eft,ut dum ad hunc

Statum alii fuperbiunt , alii nudi funt:

alii inebriantür, alii fitiunt; alii prodi guut, aliiindigent; aliiludunt $ aliige —

munt }

D E scR I P r 1 o

munt ; alii nitent , aliifordent, fuperfit alius gehennæ ftatus cui illiberálibus hujus terræ ufurpatoribus fefe accom modare fit neceffe. ;

XX. Fraternita*.

U M Mundus pompam fuam du cit , & Vanitatis ordines producit, Chriftus fraternitatis fuae chórum ha bet. Invifum hoc terris nomen , & ridi

culum , fed quod eo magis gratum » & impenfe quæfitum Chriftianis effe de bet. Quienim Caelum aliquando com mune nos habituros credimus,non pof fumus nihil hic inter nos communica

re: qui coeli paritatem & æquabilita tem agnofcimus » non poffumus tanto

intervallo & immenfo fpatio inter nos differe : qui æternam aliquando no-, ftram converfationem fperamus, non. poffumus hujus temporis feftum, am bitionem , & dedignationem approba-, re, Dicemus igiturSathanæ ludibrium effe , cum homofe fupra homines tan tointerftitio effert, ut originis fuæ, & «cum humanQ genere cognationis pro-, ximæ oblivifcatur, ac honores uniDeo.

debitos, potentiam uniDeo conceffam, .* -

judi-'

C i v I s v E R E C H R 1 sr I A N I. 65

judicium uni Deo relinquendum » fibi fumat, vel humana focordia oblata,ad

mittat. eft autem omnino non tam Ma gnatum , quam noftra culpa , cum in mentem illis venire tam abfurdum ni

hil poßit, quod non approbatores, ex cufatores, admiratores, executores,&

annotatores reperiat, ut non inepte ex Mundi fententia Nero dixerit, feunum

fciviffe quid imperanti liceat. Sumus ergo ad fraternitatem Chrifti revocan di,. quæ ut decentes vitæ ordines non confundit, autexcludit, dum nihil nos extollant , & inclementes commiffis

reddant ; ita nos frequentißimè ratio nisillius , noftro capiti aliquando red dendæ, admonet; quae non quid impe rantibus licuerit, fedquid decuerit:non quid fubjeéti admiferint, fed quid exi

gendum ab iis fuerit ; non quid regni jura permiferint , fed quid coeli leges

gí$$í; non quid Mundi mori us probatum , fed quidà Deo ipfogra viter injun&um fuerit , ferio Proceffù dijudicabitur.

Nemo aegre ferat , fi quid hic detitu

lis addamus, nec enim iis quostitillant invidemus, imò hanc inaninatem li

benter tribuimus , nobis gratulantes.

quihoctenui, & facilè comparabili È -

-*-

D E scR I p T 1 o

bo pafcife patiantur. De Chriftianis lo

quamur , quos fublimius quid fapere decebat, quam ut ad grammaticen re dirent, & nominibus ac verbis cape rentur. Non tam barbarifumus, ut o

mnia commifceamus, neque velimus nos nullis appellationibus diftin&os : neque tam infulfi in juventutem fu mus, ut per gradus ad fuperiora re&tè incitari &c vocari dubitemus. fed quod hoc luxuriante feculo ea eft titulorum

prodigalitas, ut jam fuperlativi omnes vilefcant,& ad compofita, de compofi taque magna anxietate accurrendum

fit, id vero prægrandis yanitatis eft,quam fi majores tantum noftri, (ne quid ad Chriftum adeam, fimplicitatis princi pem) exprobare nobis vellent , quan-' tum indignationis, (nifi fortaffe rifum potius) ex nobis conciperent. Ecquid verò in Chrifto tantopere difplicet, ut ejus formulas penitiffimè abhorrea mus, & fratris nomen in auribus pro

pemodum fit intolerabileachæreticum! cur Domini omnes volumus effe , quos Confervos Chriftus fecit; 8c Magiftri, quos comdifcipulos effe juffit , & du&ores , quos commilitones confcripfit: non alteri alter donis Dei non præ

£?

et: non quodjubere, docere,

dus; 3I11

•

C 1 v I s v E R E C H R I s T I A N I. 67 alii alios non debeant, fed ne videamur

II%

magis titulos, quam rem ipfam,& Chri ftiani regni incrementa urgere. Quid enim hæ prærogativarum; praefidentia rum , & ut uno verbo comple&tar pro nominum concertationes aliud volunt »

nifi ut nos Adami propagines , & am bitionis filios prodamus, illumquefub limem filiorum Dei titulum perdamus penitus. XXI. Libertar.

RÉjn; di&um eft, fua quemque \- imeptia detineri. nam cum

fios

Deus non tantum libros crearit , fed

liberarit per Filium denuo ; nihil aeque abfurdum videri poteft , quam quod in vincula & compedes iterum redimus Quæ enim Mundi confuetudines funt, & mores, cum nihil aliud faciant, quam invitent, nos leges, atque adeo neceßi tatem parendi credimus. Unde per pauci admodum hæc tenuia fila abrum punt,quibus contra mentem fuam,con tra confcientiam , contra evidentem et

iam commoditatem, à genere, condi tione, uxore, propinquis, amicis,bonis» alligati funt, ut minus fe ad ue

Deus;

D E sc R I p 'r I o

que perfe&tiores regulas conforment , fed tempus trahant , & occafiones am biant, interimque fub fi&itiojugo pro funde ingemifcant. Sunt etiam , quos nifi metus Mundani rifus » & iniquiffi mijudicii, nihil cohibet:Sunt qui de fo ciis , funt qui de capite aliquo circum fpiciunt ; omnes certè fpontaneis com pedibus impediti,quos fi velkent, fi nunc vellent, nihil detineret. Fallitur enim

quifquis Mundo fatisfacere , aut place rc ullo modo fperat , aut ejus ludibria effugere contendit: ille demum fapit, qui vcra libertate fua,mundi rifum pro vocat,& quod fub jugo ferendum fuif fct, magna animifecuritate contemnit. nec minus ultorem Deum habet , quâ fuorum contumeliam fuam facit, fuo

rum opprobrium ad fe revocat, & an notat. Audeamus ô Chriftiani, noftri, id eft Chriftieffe, diffolvamus hæc ara

nearum tela, fugiamus ex Ægypto, ex camus è Babylone, quoniam nihileft, quod præcludere viäm poffit. Tente mus» ut aliquando omnia imaginatio

nis objc&a infra fidem fuiffe éxperia mur.

Solet hic Mundus incautis illudere, & fucatam aliquam libertatem vendi tare » qua qui Sui funt, alteriuseffe no iunt.

C 1 v 1 s v E R E C H R I s T I A N I. 69. lunt. At Chriftiani aliter,qui ut primum internas fuas opes ab omni Mundi cu ftodia affecurarunt, facillimè reliquao mnia Proximi commodis & ufibus ad dicunt. Unde homine Chriftiano nihil

eft in terris fervilius, qui ea quæ Mun dus alioquin dedignatur tra&tat, fufci pit,&infimis etiam rebus operam fuam non denegat. Atque hic permagna fe curitas eft: nam cum Mundus non nifi

gravia, ftrepera, prolixa, & vafta quæ que ambiat, atque humeris fuis impo nat , fub quibus miferum in modum premitur , & exagitatur, Chriftianus non alia appetit , quam quæ minus ful geant, minus refonent, minus invi denda fint ; &c ætatem fuam procul ab illis inanitatum &c laborum officinis

degit. Mavult enim Chriftianus unum

hominem fibi commiffum , ad cQeli normam re&te informare, & efforma

f£

re, quam integris provinciis præfe&tus, iniquitati humanæ impar effe. Eant volunt,& Epifcopatus, Re&oratus, ræfe&turas, Oeconomias integras fi bi depofcant, homo Chriftianus nihil

f£)

probare, ac in Domini domo abje&tus

erubefcit, fidem fuam in tenui forte [ô:

etiam effe, & ad fores ftare. Satis Dei férvum effe , , quod cuicunque minus „ eft ,

1'.

7•

D oEscR I p T 1 o

eft nihil in terris fufficiet. Regni Dei cura nemini fordeat, cui dum fefubdu

cunt, quibus fortuna favet, ac infra fe eße optimates hujus terræ judicant,hoc . ipfoteitantur , fe qui Dei miniftri au

ā; ,

indignos à fupremo rege habi

' tos. Sed etiam qui ab £cclefia enutriti,

oftquam faginati funt, in famelicos

É officia fuperbc rejiciunt, & ho locauftorum adipem fibi fervant, fu

- prenum mumem non effugient. XXII.

Refignatio. Rat cum Terræ huic dominari li

cebat, & poffidere eam jucundum erat, nuncrenunciare ei, & nihil omni

no participare confultiffimum eft. Ut primum namque peccati fanie infe£ta èft , qui ejus minimum habet , beatiffi mus eft. Solent autem multi non tan

tum agellos, fuam terræ partem pete

re fed integra climata , & portiones fuasSolis diurno itinere terminare. In

felices homines , quos feptempedalis foffa recondit, & véltandem exfaturat.

Caeterum Chriftiani qui fe totos Chri fto tradiderunt, omnia quæcunque hic

fibi aliquo jure vendicare poffent , in fal

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 s T 1 A N r. 71 falvatoris fui manus reßgnant , fatis o pulenti, fi fe fciant nihil extra Deum, &c fine Deo poffidere. Hinc parum judi cant, fi externa tantum Domino in ma

nus reddant, nifi etiam intima quæque nutui divino relinquant. Nihil inexpe &tatum talibus accidere poteft, cum

verbera, carceres,fuppliciá,atque Mun do horribilia alia inter beneficia nu

merent. Benè habere æquè formidabi le ipfis,ac malè, tutum videtur; & ma lorum memoria deleétantur, plagis &c vibicibus gloriantur unicè.Adeo occal luerunt, ut nifi patiantur, nihil fe hic a gere , & dies perdere arbitrentur. Rara avis hæc eft » fed tamen nonnunquam

confpicua. Manum verò abftineat quif quispoteft: nam quo tergum libentius orrigunt, eo minùs fecurum eft ver ÉÉÉ quo funt ftultis fimiliores , eo minus irridere eos expedit. nam qui jam fui amplius non funt, fed Dei, eos nemo tangat, nifi qui Deum impunè lædi poffe opinatur. Cujus is eft finis ut manum quidem impietas extendat, aftad fe nunquam retrahat, fed ftupe fcente ea capitale effe pupillam Dei of fendere reperiat. IMonet nos occafio, ut Martyrum et

iam coronam contemplemur » quae i; I.

De sc R 1 p T 1 o

rò terræ hujus magnatibus , fed reje &tamentis imponi folet frequentius. O arcana Dei judicia , quæ amiciffimis

{uis pro re&iffimis faétis , & laudatiffi mis meritis extrema fupplicia decer nere folet , eáque infamibus accufatio * nibus onerata & foedata. Spermolo gos, nebulones , feditiofos, veneficos, fanaticos oportet effe , quos Deus mar . tyrii honore habet dignos, ut appareat Mundijudicium effe nequiffimüm. Et funt qui hanc ignominiam non ferart tantum, fed appetant, atque Mundi ir ritatione ambiant ; O Deus quam lon

ge aliud quid, præter , fivefupfaterre num affeétare oportet, atque expete re, quibus elementum nullum, nullum mortis genus eft formidabile ! Quin

imò Naturaipfa fuccumbit, ubi marty rii gratia animat, tantum abeft,ut minis terreri , aut avocari à re&o finat. Invi

&tus eft cuivita nihili eft,& fruftra con

tra hunc pugnatur, qui paratus eftfan guine fidem fuam obfignare. Quid eri pias homini cui omnia terrena coeni inftar funt,nec nifi moleftiam adferunt.

– Exilium ipfi hoc univerfum eft, ut pa

rum interfit ubi exulet. Ne quidquâm aegre dimittat, didicit rebus'omnibus

carere. Ut non evehatur nihil timet, .

quife

C 1 v I s v E R E C H R I s T I A N I. 73

qui fe fponte abijcit. Et quid ille tan Mun inim

ít.

fex amicus eft, atque exoptatus. Da ô

dem

divitet, cui carni

icitias

Deus hunc animum, & ab omni metu nos libera , qui quos fincerè amas hic multisteftibus, & exaétis judicibus ma

leficij convinci finis, ut cum hic fidem tibi fuerintteftati, exteipfo integritatis ,

teftimonium audiant.

XXIII. Elevatio.

Æ$

eft hominem hujus terræ favorem nihil facere, quem Deus inter fuos familiares recepit. Nam ut omnia Mundus præftet, quæ (uis pol licetur, quod tamen exrariffimè contin gentibus eft, adilla quæ Deus commu nicare folet, collata,parum valent. So imm

let mundus fuis nominis

ortalitem

fpondere, variis ad id fabricis adhibitis, quafi vero mortis fit vitam dare, aut temporis, æternitatem promittere.Cum omnia facit,nominis oblivionem in an

nosaliquot differt, idque adeò obfcurè, ;: 137 Υ et;

fé

adeò dubiè, adeò contra&tè, adeò cum invidia & renitentia multorü , ut tanti

non fit, tam improbis laboribus hanc ineptiam emere. At Deus quos *;Ä.

74.

D E scR I p T 1 o

minibus feligit , ut clariffinos inter fide lesfuos reddat,primum admirandis do nis replet , quo eos Natura ipfa obftu pefcat ; dein familiaribus colloquiis de rebusomnibus erudit,& excolit, utjam non terræ tantum , fed & coeli confcij audiant, ac velut terrena Numina co lantur. Hi feculorum chara&eres funt,

quibus Deus ætatesdiftinguit, hi orna menta temporis fui , atque exinde ra riores. Non poteft hos fama tacere, & deprimere, cum terra ipfa loquatur , &c rerum geftarum magnitudo, neminem latere poffit. Nam cum maxima quæ que

'Ε minimos & fimplices homi

fies, Deus peragat,hocipfum ad Mun di admirationem, illorumque æterni

tatem facit. Diverfa namque Chriftia norum à Mundanis fors eft, cum nifi humiles non inclarefcant ; nifi fimpli

ces non fapiant ; nifi debiles nihil fu perent; dum Mundustumidos, fagaces, & robuftos tantum elevet. At quò ma gis hi attolluntur, eo relabuntur gra vius & miferius; uni namque hi fecuro

faftigio infident, qui ad Deum, abipfo Deofublati funt. Inter alia præclara dona Ecclefiæ Dei

conceffa,fubeimealiquod eft,Propheticum diétum»quo homoDei arcanis revelatio -

nibus 1

C 1 v I s v E R E C H R I sr I A N I. 75 £; 5% $. i:

nibus ad infinita admittitur , quiæ alio quin univerfo Mundo obfignata & oc clufafunt,utfeculorum periodos,regno

:;!

fus,motionum vices,Ecclefiæ paffiones & eclipfes , longe ante prævideant, &c

mí

rum ortus & interitus,hominum decur verborum admirandorum involucris

annuncient , variis imaginibus inum brent atque Divinitatis hujusfpeciem , pofteritatiteftentur. Et quis dubitet pu riffimas mentes huic myfterio deberi,

quæ nihil contaminatæ, radios provi dentiæ Divinæ excipiant, & pervatici nia refrangant. quod dum Mundus im purus, impura fua Aftrologia , &c variis

divinationum generibusidem tentar,ri diculus fit, ac ingenti intervallo ab illis $identibus relinquitur. Quod fi quis fti lum tantum utrorumque conferat, jam videt, & obftupefcit, quam differant.

Prophetarum linguæ firhile quid Mun dus dare non poteft , etiamfi Tythago ram,aut Platonem, fuos conducat. Igni ta omnia funt , & penetrantia, quæ è coelo di&tata & excepta funt ; frigida o mnia & fuperficiaria quæ terreno ca lamo perfcrlbuntur. Idem de auribus

humanis judicium eft , nam quæ à fpi ritu facro luftratæ non funt, Divina o

racula non capiunt, & ad fublimia hæc D 2.

verba

•

D E s cR I p T 1 o

verba furdæ planè funt, vel fanè furda ftæ, finiftrè omnia ac ex fuis conje&tu ris accipunt. Uni illi, qui ad Dei collo

quia jam affuefa&ti , embletmata divi na, figuras & fecretam cœliliteraturam fapiunt , digni funt audire confilia &

propoßta Dei, fcrutari abyffos fermo hum Dei, præparare animos ad volun tatem Dei, denique etiam Dei operi busin hac terra intereffe. XXIV. Preces. -

H Æc Deifamiliaritas etfi ab eius ele &tione & felc&tione puriffimè de pendet, tamen multis ac perpetuis preci bus conftat. Una enim ratio eft, Deum

habere refpondentem,interrogare; col loquentem, compellare; comparentem, invitare ; confentientem exorare; con

currentem, implorare. Hoc ambitu fe amici Dei infinüarunt, cum Deum fiti

rent, Deum inclamarent, Deum quafi fatigarent precibus , & impugnarent. Non poteft negareindulgentiffimusPa ter» quod filij tanta contentione obfe

crant, non poteft petentibus effe durus, aut pulfantibus fe occludere. Hæc arma

Chriftiani funt, quibus non tantum ho ftes

C 1 v 1 s v £ R E C H R I s T 1 A N I. 77

{\tes pro£\igat fuos,fed etiam amiciffimos expùgnat. Ea enim eft precum ingenui ta§ , ùt nu\lum deli&tuim, nullum affe &tum, nullam debilitatem,nullum dolo rem, nullam cupiditatem & defiderium»

Deum fuum celent, omnia in confpe &tum expandant,acPaternope&toricon credant,atque committant.Juam animi traditionem Deusfupra omnem cultum

amat,&exigit.Neque fieripoteft,ut non majore propenfione refpondeat, quam devotione eft quæfitus. Haud enim ut mundus,aditu difficiliseft,auditu moro

fus, refponfis fuperbus, promiffis tergi verfans, confenfu inexorabilis, fed ad

mittit omnes, admittit femper, admittit ubique: audit benignè, audit patienter, audit opportunè: refpondet clementer »

refponáét frequenter, refpondetlargi

ter: promittit verè, promittit abundè :

confentit libenter , confentit utiliter,

fit;°

confentit conftanter. Qujd ni adeamus

hunc Deum noftrum ! cum quo conver faritanta eft facilitas, cum quo colloqui

)eum\',

tantaeft voluptas »cum quò viveretán ta eft majefta3,

Nemo unquam perfe&tius humanæ

íione *

indigentiæ breviarium dabit, quam ve riffimus inter Deum & homines inter

„H£:£? fti

nuncius acinterpres Chriftus, qui id Ora -

D 3

tiame.

D Es cR IP T I o

tione dominica præftitit. Hic enim ad fe vocatos filios fuos » clementiffimus Pa ter, & furfum arreétos, ad nominis fui

fan&uarium invitat, & nepolluti acce

dant vetat. Poftea in regni füi cives ad mittit,&ad leges novas,fan&tiffimasque adigit: Inde voluntatis fuae obfervatio nem infinuat, & coeliterræque confen fum inftituit. Mox de alimentis, cum a

nimæ , tum corporis, fuis profpicit, at que hanc curam quotidie renovat. De li&ta etiam carnis, fub mutuæ charitatis & facilitatis conditione condonat. Sed

& pericula tentationum & Satanae infi diâs avertit , fuisque fortiffima manu adeft:denique malorum omnium,& du ri carceris finem , libertatisque ævum

pollicetur;atque ob hæc cunéta omnem imperij & potentiæ gloriam æternam fibiunimeritò vindicat.Hoc clementiæ

Divinæ fepto conclufi , nihil fupereft quod petamus,quo etiam ingigere poffi mus videri, & tamen mirifice fibi pla

cent, qui concinnis verbis poffunt Deo absque cordis,motu obftrepere. Certè fi ad formulas orandum eft, hæc Chrifti

unicè placeat » poftea fanótorum Dei, denique qui has proxime accedunt,nec novis femper luxurie mur.Chriftiani vi

ta nil nifi precatio effe debet, quà ad Deum v

C. 1 v I s v E R E C H R I s T I A N 1. 79

Deum femper fufpirat» cum eo femper loquitur.cujus enim diéta,faétaque,imò & cogitationes, laudes Dei quærunt,is ad Dei aram femper ftat , & fuaviffimi incenfi odorem , naribus Jehovæ gra tum facrificat. XXV.

Rotunditam. -

Gregiam laudem , &c opima fpolia referre Mundus credit , quoties decipulam excogitat. nam cum vulpi no fui omnes fint ingenio, cui ægerri me imponitur , nulla illi major volu

ptas eft , quam fi quem capit. dum igi tur ars artem eludit , Chriftianus una rotumditate fua fecurus eft: nam Echini

in morem nulla latibula, aut meatuum

anfraétus quærit,fed in fe redit, ac quo quo volutatus, nihil offenditur. Sunt

etiam Chriftiano fuiaculei, quos tenel- .

læ Mundi manus non ferunt,aut canum - ora minus admittunt. Sive igitur Hy . pocrifis infidietur tyrannidi, five ty

rannis fubjuget hypócrifin , five fophi ftice circumveniat utramque,five am bæ fopbifticen flagellent; dum alij an xie affliguntur, Chriftianus hunc Sata næ lufum contemnit, certus nihil boni à Mundo. D 4

D E scR I P r I o

à Mundo expe&andum, atque parum quisquis tandem rerum potiaturs refer re. Sunt enim diabolorum inter fe con

certationes, quæ utrinque dolis, &c vio

lentia conftant, neque unquam cum Chrifto aliquid verè commune habent.

Licet enim falutem publicam , religio nem, honeftatem , libertatem, & ejus

modi fpeciofa nomina perfæpè obten dant , tamen fi quis intra cuticulam il

los boni publici procuratores intueatur, videbit,ipfis,nonChriftoparariregnum, neque dignos effe, cum quibus vir pius caufam fuam conjungat: Stabit autem domusDeiinconcuffa,& i&tus adverfos

omnes retundet, quicquid multi manus fubducant, quicquid detreétent defen fionem , nec enim humanis manibus

conftruéta eft , nec humana ope in hunc usque diem propugnata , fed re άum in omne ævum Deus re&lum effe

juffit , & illud fequuntur omnes qui reóto funt corde.

Magni intereft fcire, quid rebus tur batà virum bonum deceat , alij enim . nimis temerariè affurgunt , alij nimis timidè diffugiunt. Torfit hæc cura et iam moderata ingenia, cum viderent

quid fugerent, quo fugerent non vide rent: nam inter partes raro modus fer -

Vatur,

fUm

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 s T r AN I. 8t

vatur, ac multorum importunitas pau corum æquanimitati prævalet. Jam fi etiam altera parsinvalefcat,& emineat,

nihil temperatum fperandum eft , nul lum etiam æquilibrij remedium expe &tandum. Documento nobis funto Ec

clefiæ vulnera, quam acerbis odiis di duéta hient.Ecquid agat cui diverfarum

partium verhementia difplicet, cui cæ çus utrinque impetus, imò & aperta dif folutio non probatur! quod fi fe fubdu cat,mollitiei;filentè etiam fubfequatur, confenfus; fi quid improbet, defertionis reus eft.Sed omninò cum Deo dicamus

viro bomo, tempore malo diffenfum fuum modeftiffimeteftandum effe, & reme

dia fi poteft, apta offerenda. Fecit id op timus quisque, exigua ad tempus gratia, odio multo,fed pofteritate id admitten te & honorante. Quotusquisque muffi tantium illorum in tabulis bonæ memo riæ vivit, tantum abeft, ut in libro vitæ

aliquando legendus fit. quod fi beati. funt, & honorati in Mundo, qui pro Pa tria mortem fortiter oppetierunt, quid prohibet beatos dicere, quos P'eritatis. confeffio interemit. Proponamus bona,. fuadeamus bona, urgeamus bona, in culcemus bona, profiteamur bona, ex

primamus bona, fiD.nullo omnin9faltem; ufu • * 5, -

31.

D E sc R IP T I o

faltem ut animas noftras liberemus at

que per nQs non ftetiffe, quod Ecclefiæ mala invaluerint , bona fide, fubfecu turæ Chriftianitati probemus. XXVI. Tolerantia.

R.£gj; vivendi via eft ,

quæ non

poffis cmendare , tolerare , neque facilè periculofior devia eft, impatien tiâ ; dum enim fruftra obnitimur , id

quod tolerabile etiamnum foret , ama refcit, ac irritato Mundo amplius exa cerbatur. Multi qui fe conantur exone rare, majora humeris fufcipiunt, qui bus conteruntur. Supra hos longe fa

piunt Chriftiani, qui Magiftri fui para 6oxo colaphum in dexteram malam im pingenti, obvertunt etiam alteram , & auferenti tunicam conce dunt quoque togam, ac cogentem ad milliare unum, comitantur vel ad duo. Nunquam tam magnus nobis videatur Mundus , ut ferre eum non poffimus, nec tam pre ciofus.unquam » ut carere eo nequea

nus. Utrum voluerit , five premat , five arceat, Chriftiano grave non fit , qui nifi à Chrifto abeffe übique poteft, & præter iram Dei omnia portare.Mul -

£2. -

S 3 y 3 s v E R E C H R 1 s T 1 A n r. 33; ca saìfpliceant oportet homini bono, feâ anìmum ægrum non faciant. Peréant quae falutem nullam admittunt. Eari: tetro » quae progredi nolunt, labantur

9Aæ,$yehi non poffunt, quid inter hæc S-hriftianus fe gfuciet,qui Confcieiiîè Êatisfecit, &c Chrifti crücis aöÜíåéíï bet. Nolunt homines ad noftrì inge

nium vivere s vivamus ad illorum, fiid animi reótitudo finat. Seculum in pejus ruit! quid! an nosfenium Mundi impe diemus, aut differemus delirium, ?quin

Q. &

Potius ne quid noftri una abripiatur id $\famg$nam quæ extra poteftätem no

s* ,g

£ram funt, aliéno impeiiofîùíïît vel. ibunt. Ne gemifcamus quidem cum fu Premus imperator jubet féqui» & quæ $yiamolefta occurrunt, Pátriæ expe

i;:

Éç ā q$

ôtatione leniamus. mum quam hic benè fit, quibusjam ante iter Præfcriptum eft, ut per molefta ad fioneita 3 per operofa ad

ïè

gloriofa, per crucem ad lucem;

im* n\$\*

gufta ad Augufta Penstremus.

per an -

, tam;*

Qui litigandi libidinem in homini bus pr9movent, & foro unicè ob quæ

, *®*

Š ferviunt » !n?e parum Ciirifi; $i hæcilliinter Ghriíí

piet; çíoní

aDent,

lues, utfua mgle laboret,& illis etiam,

pº$ Qgi Mundo immerfi funt, gifpliceat. ÉM*ß Nihil certè prohibeat íéídüíïí ae . quiss 110

: **

84. ' '' D E scR r P r I o qüisjudicibus & arbitris diffolvere, fed in infinitum altercare, &c ex lite litem

ferere , id Rhadamanthi tribunal, non Chriftianos cancellos deceat. O rem

animæ noxiam , quæ quicquid contra

proximum habet, fibi pendente con tentione imponit, & infauftis procef fus armis onerat. Innumerae animæ hac

injuftajuris fpecie ad iniquitatis Princi pem depreffæ funt. Certè Chriftianus hanc æqui obtinendi viam, quam poteft devitat,litigationis vero lubidinem om ninò abhorret. nec enim tanti facit ali

qua incommoda, ut ob ea tranquillitati fuae incommodet, &c cum fratre fuo

quovisalio modo in gratiam redit,quam ut jure dimicet. Levicula plærumque funt, quæ homines dividunt, at non le vis indignatio quæ intervenit, nec levis

indignitas, ob tantilla Qhriftianos inter fe turbari. Malè tamen fit rabulis illis ,

qui alienabile vivunt,& ut reconcilient

offenfas partes, utrasque deplumant Be nè verò integerrimis juris antiftitibus , quorum moderatione animi iterum coeunt » & ab altercandi temeritate a

vertuntur. Si fic ageremus, minus cau farum foret,atque illa Die contra Mun dum ageretur ferius &c felicius. Nunc

dum nosmet atterimus, & litem contra -

Sata

' C 1 v 1 s v E R E C H R I s τ I A N I. 85 Satanam fufpendimus, dubium non eft,. contra contumaces pronunciatum iri. XXVII.

AMifèricordia.

RÉ; noftris fub

Iußitiæ condu&tu compofitis, altera femita nobis in fpicienda eft , quam Mifèricordiæ meritò vocamus.Cum enim prior afpera nimis, nimisque rigida videri poffit, quæ tan tam perfe&tionem exigat, hac emolli tur, cum videamus Deum etiam debi

litati noftræ benè velle. Nam quia nos non tam inimicos , quam hoftes fuos,

per Filiùm, noftrum Chriftum fibi re conciliavit ; non tam foporatos quam mortuos fufcitavit ; non tam ægros , quam defperatos fanavit;nontam inqui natos quam putridos purgavit;infinitum oportet Mifericordiæ affe&um effe,quo nos etiamnum alienos, ofcitantes, lan

guentes » olentesque fuftineat , & cle mentiae alis obtegat. Itaque Ecclefiam fibi colligit , non ex fapientibus, pru dentibus, fortibus , & temperantibus

tantym , fed quamplurimos ex pecca torum turba admixtos habet, ut fe o

mninò Medicum oftendat , qui epide

micis Mundi morbis correptos »fanan -

D. 7

dos

D Ε sc R 1 p T I o

dos fibi fumferit , & magnificam illam terrae jaétantiam » pudefaciendam pro pofuerit. Eft enim Religio Chriftiana nil nifi clementiæ fummi Patris con

feffio , qua genus humanum Satanæ a ftu, Divinâ imagine exutum , & Para

dyfi poffeffione deturbatum, in gratiam iterum fub Filij merito recepit, & no

vo fidei foedere fibi devinxit, ut quot. quot hoc falubre medium ample&e-

fentur æternæ falutis & cqeleftis hære ditatis effent certiffimi. Quod novum

paétum , & finceriffimæ apud Deum dile&tionis admirandum teftimonium

peccatores fumit & juftos facit; delin quentes vocat , &c convertit; impuros admittit, & laudat; mundanos fufcipit & Chriftianos reddit, qui enim fub no vo foedere antiquis velit moribus vi vere, ridet Dei mifericordiam, & con donatione fe in dignum reddit.

Itaque officij noftri fubinde admo nendi fumus, ne Dei facilitatem tenta

re, &longanimitate ad peccandilicen tiam abuti unquam audeamus. Utut enim Chriftus vel feroadvenientes, fi

ferio id fiat, non reijciat, qui tamen h®c per ludibrium experiri aüfit, fuá mali tiâ interibit. Cæterum nihil tam eft ne

ceffe, quam quosde re divinaerror oc -

cupa

CIvIs v E R E C H R I s τ I A N I. 87 timi; cupavit , five duétores hujus fint, five fim; quάi, in viam revocentur. In quopio -

Ę & frugi negotio, nefcio an ngn multi E æquo duriores fint , qui rimas Ecclefiæ

j, intempeftivo zelo diducunt, & diffiffa j. non nihil difcerpunt, ut quod dolen Ἐ dum eft Hæreticus facilius fiat, quam §, fit , & dicatur , quam resipfe teftetur. ' A,

Periculofum eft , prolixám & argutam effingere religionem, contra quam vel optimus quisque per incogitantiam

peccare poffit: temerarium, ultra Chri fti regulas plures exceptiones , diftin &tiones, ratiocinationesque affuere ,

quas nefcire piaculum fit: infame, fa cere fuæ opinionis maximas , quas ne

gare Coelo fimul, & bonorum conver fatione excludat. O beatas Ecclefiae

primitias , quibus fub Apoftolis con traótius, & breviore compendio licuit credere , ac anathemata minus fre reformidare ! Sed omninò occurren

dum eft lupi , quos hæc ætas, in rui nam præceps, & plures habet, & imma niores, non tamen nifi utraque manu. `Scilicet ut tam fidei veritatem optimis

ver$is aftruamus, quam veris opéribus conftruamus, & tam, velimus effe vita,

/audabili, quam charta probabili hæreticis XXVIII. Re

fuperi periores

D E sc R r P T I o XXVIII.

Remiffio.

E Cce hono, quid debeas Deo tuo, cum quo inenarrabili modo es re conciliatus , cujus miferationes funt fu

pra omnia opera ejus. Animant te pu blicani, meretrices, & latrones , qüi è faucibus hoftis momentaneè eruti, fini

bus excipiuntur paftoris.IrritaftiDeum, ille te placat; furorem provocafti, ille te componit; peccafti,ille paffus eft; deli quifti , ille adhuc fuftinet. Si poenites parcit, fi reverteris fufcipit , fi differs, præftolatur. Revocat errantem, invitat repugnantem,expeétat torpentem,am plexatur redeuntem. Docet ignoran tem, moerentem mulcet , à ruina fufci tat, poft lapfum reparat; petenti largi tur, quærenti invenitur, pulfantiaperit. Hæc planè abripiunt animam ut nifi Deus dixiffet, nifi Deus feciffet, fidem fibi nullam haberet , optimum Deum poffe ferre peffimos homines,imò delc &tari peccatoribus , ut bonitatis fuae im-' menfitatem teftetur. Furiofos quoque cicuravit, fecitque ex rapaciffimis lupis, non tam mitiffìmas oves, quam pafto • res. Impuros&libidinofoshomines,ca .

ftitatis

C 1 v 1 s v E R E C H R I sT I A N I. 89

ftitatis præceptores &c exempla effecit: Mammonæ mancipia, thefauris fuisli berales & integerrimos difpenfatores præfecit. Ambitiofosjuffit humilitatem docere,ac infamimorte conteftari. quid dicamus! admiranda funt confilia Dei ,

qui peccatores præfert fanétulis,utnihil habeas ô homo , quod præjudices. Ille ipfe quem hodie peccatis oppletum abo

:minaris, crastibi virtutum do&or erit:

ille ipfe quem hodie menfurato paffu, &

candida ftola incedentem æftimas, cras

;

in fter quiliniofe volutabit.Multis nem pè peccaffè profuit , quos intimus pudor, &c ferius dolor, pofthac ob omni fecu ra confidentia cohibuit.

Habet tamen Ecclefia fuam decorè

vivendi difciplinam &c oberrantes cor rigendi h :maniffimas regulas , in refra &tarios verò omni morte acerbiorem

exclufionem. Sancivit pia quondam &c reóti cuftos antiquitas , ut qui Satanæ aures prgbuiffent, deli&ti poenitentia re vocati, primum deprecarentur Deum, dein Ecclefiæ offenfæ reconciliarentur, qui mos landatiffimus non prius eva nuit , quam peccandi licentia irrupit. Hic publicis precibus homo reddebátur piorum communioni, qui nunc uno al terove nummulo redemtus non

t$ uD

DEsc R IP r 1o '

fubrepit Ecclefiae, fed fuperbè fe inge rit & infert. O maculam noftram ,T& tin&tores infames ! Voluit etiam facra

olim fimplicitas , & æquitas vult, ini

que ablata reftitui , quod vana effet , in ter mali poffeffiones, refipifcentia. Sic vulpecula lugeat anferem , & devovet: fic crocodilus morti hominis illacri

metur. At ô nimis illos felices , qui bus hodie falva præda licet innoxios

effe, & à deliéto, non itidem fpoliis, abfolui! Dijudicent hæc, quibus id da tum eft, nobis in hoc argumento di

fputare non vacat. Valde egeant opor tet multi, fi reddant quod injufto titu lo habent , fed huic rei gnaviter pro

fpe&um eft , nemo hunctitulumagoo fcit. Chriftianus paratus eft non tan tum ab univerfa Ecclefia, errorum, de liétorum que veniam petere, fed etiam

corpus ipfum , fi id iniquè poffideat, re ftituere. Quid enim erubefcat fratri bus fuis fateri, quod in confpeétu quon dam omnis carnis, viventium & mor

tuorum,publicè proftabit: quid ni exi- . guum aliquid reddat, cum omnia po[t fe » nifi oneratæ confcientiæ farcinam ,

relinquenda fciat, & exa&tiffimc fciat.

XXIX. Qgies.

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 s T 1 AN 1. 91 £; m;. I, 1: .

XXIX.

Quies. Atura quod homini negavit, gra tiae fupplet» atque largiffimè , fed diverfa planè eft utrorumque ratio:nam cum laboranti fefe Natura pandat, hæc quiefcemdo impetratur : cum agentibus illa faveat, hæc vult patientes. Nihil movendo, currendoque homo promo vetin divinolumine,fed fedendo ad pe ~

lt;i

des Domini & aufcultando. Sedet au•^

tem qui Deum expeétat,necMunditur bisinquietatur.Deus quid velit,& quan do velit, non femper communicat, ne que quo ducat fuis aperit fed per obli qua, & ambages cum dile&tis ambulat. Hic obticefcafnoftra curiofitas oportet, & ad nulla viarum compendia circum fpiciat, cum fpirales etiam lineæ, Deo fatis reétæ fint. Videmur nobis perfæpè errare,& reétiffimè pergimus;impediri, & promovemus; ftare , & properamus; retrogredi , & appropinquamus. Mul ti per carceres ad Regna eunt,infoli

to itingre;per injurias ad famam. Quiefce ô homo , & rem omnem Deo com

mitte, qui fupra omnem captum tuum,

res fuas jam ante difpofuit , & optimo or 1

92.

DEsc RIPT Io

ordine progredi jubet. Itaque Chrifti anus hoc unum agit,ut columnam ignis in oculis femper habeat, quam quoquo eat , nihil de cætero folicitus fequatur. neque eò impatientiæ unquam perve nit, utputet malè fecum, aut duriter agi, vel haberi à Deo ludibrio. novit enim

occulta effe judicia Dei multa , injufta nulla. Audit igitur cum loquitur; atten dit, dum tacet; loquitur, cum jubet;it, cum vocat; manet, cum fubfiftit: paret, cum præcipit; fumit cum porrigit;abfti , net, cum prohibet; pugnat,cumincitat; fugit,cum monet;vivit,dum finit;mori tur, cum evocat:ita dum ad nutum om

nia facit, nufpiam impingit , delinquit etiam nufpiam. Qui hodie omnes nugas fuas,&c in nocentum offendicula Reipublicæ com

municant, de Chriftianorum coetu pet fime meriti funt, neque certè has ipfas chartas exemerim , fi quis meliora fub ftituat. Dolendum eft 1mpietatem , in jurias, libidinem , adulationes »& fimi lem hominum perniciem publicè præ ftare, nec Chriftianorum quàm Genti

lium fora effe purgatiora. Ea nunc eft peftilentiffimorum librorum colluvies , ut diluvium fuffocandis optimis, & re

&tiffimis ingeniis efficere queat. Nihil -

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 sT 1 A N I. 93

exprobremus Mundo , quem & loqui » &T fcribere malè neceffe eft. Utinam

faltem Chriftiani fibi temperarent, ne calamos fuos ethnico atramento intin

gerent, & chartas repurgatæ literaturæ macularent. Sed quis prohibeat , cum fe nundinalicatalogoinfereretantipro pe fiat, quanti fanétorum indici. itaque ex idolorum lacunis haurienda funt ,

quæ Ifraëlis fontes non fuppeditant ; & úbi S.Spiritus oleum deeft, ad vanitatis fi&iles lucernas lucubrandum. Peffi

ma merx ,. & qua vix ulla tyronibus Chrifti periculofior : nam cum videant etiam anteceffores fuos , nihil ab hoc

luto abhorrere , paulatim ad æquè in quinandas manus accinguntur, & idem coenum pertra&ant, Chriftianus ex multis pauca, ex paucis minima colli git, nec nifi ea, quæ cum Verbo Dei conjungi & compingi poffint. novit enim hos mundi labores ad quietem

nihil conferre, fed mentis operas alias exigere, quæ à tranquillitate ferena, ad turbidam diftra&ionem impellant , & beata obfequij Diuini fede , êijciant.

XXX. Silen

D Ε scR f P T I o

XXX, Silentium.

Eata bonorum Deifubfilentio cufto dia eft , quod contrario his terris

modo poffefforem ditat. Mundus nam que, nifi id multi fciant, nihil {e fcire dpinatur ; Chriftianus, fi id alij fciant , thefauros fuos proditos arbitratur. Eft autem revera Deivoluntas,ut quam ca

ftigatißimæ fimuslinguæ, neque fua fe creta temerè effutiamus : non poteft enim ferre ftreperam animam, fed quæ taciturnitatis facra devotè &c fideliter

peraget. Haud quidem reticenda funt magnalia Dei, nec quæ juvare Chriftia nitatem poffunt,occultanda: fed aliafu perfunt quae Deus in filente anima agitat; alia funt familiaritatis divinæ arcana ,

quæ propalare ambitionis potius fit , & livitatis,quam in ufum communem ftu dij. quin imò ea hominem loquaculum confeftim deferunt , ubi primum oris

figillum folvit; ut appareatDeum amici tiæ læfæ injuria irritatum. San&os Dei videas, quam moderatè de fe fenferint;

quam temperatè de fe fint locuti; quam amoris divini obfignationem religio sè cuftodiverint. Nemo illis nefcire

plus

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 s*r I A N 1. 95 plus creditus eft , cum plurima fcirent; nemo minus poffe, cum omnia præfta rent 5 & nos miramur Deum nobis mi

nus communicare , minusque concre dere, cum undique diffluamus. nem pe beati non crimus confcio Deo, nifi id in mulierculæ aures effundamus.

Pudeat Deo fidem fervare non poffe, cum rimarum plenum , & fecretorum incontinentem nemo mundanus ami

cum ferat, difcamusque prima tacitur

nitatis noftræ pericula Deo probare, ut cum nos arcani, fervandi, pares repe rerit , alia atque alia revelare & com municare, dignaripoffit. Quid etiam vetet, bonosinter fe ali quos fecretos , atque fub jurejurando fideles effe , non liquet. Certè habere , , in cujus finum omnia tua, etiam peccata : fecurè & liberè effundas, nefcio quam mirificè exonerat, Multa nos tacitè af

figunt , & mordent, quæ amico dete &ta mitefcunt , quafi Deus ipfe nolit nos folos nala noftra concoquere. quis quis hunc amorem , five arótiffimam

amicitiam abrumpit , aut corrumpit, deteftabilis eft , nec minus humano, quam Chriftiano nomine indignus:

Multæ pravae cogitationes, vana confi

lia, temeraria pröpofita, frivola de fide r1a -

96 D E sc R IP T I o fia, impuri amores , maligna odia, ine timetus , & confimilia mentis nuga mina difpelluntur , fi quis pe&toris fui confcium , &c confiliarium fidum ha

beat. Ut omninò perfuadendum fit Chriftianis , de talibus fibicuriosè cir

cumfpiciant, quoscordis intimi focios habere poffint. Difficilis utique res, & quæ aliquot experimenta eludet , fed tamen quæ Dei condu&u nunquam bono fine carebit , & praemonftrante

Deoin optimum aliquem lonatham in-, cidit. Neque certior indagandi ratio,

quam fi quos idem facer fpiritus ad vi tandam Mundiintemperiem, & repe riendam animæ quietem urget. Hic

enim animos complanat , affe&us fe dat, corda calefacit,ut facilimè coale fcant , diffolvantur verò : difficilimè. Unus Mundi contemtus &c coeli defi

derium infinita aufert , quæ diffociare animos folent;additque plurima,ob quæ alter alerius amore capi , deleétarive & debeat , & velit, & póffit, unicè ac li bentiffimè; ubi enim Chriftuscomneêiit

Satan feparare non poteft.

XXXI. Fides.

C I v I s v E R E C H R I s τ I A N I. 97 ά! isti; íí

XXX I. •

Fides. .

fimi dit;

Cclefiæ thefaurus Fides eft , five

ię

certa & fingularis in Chriftum fi

i% f£,

£;;

Iji ΊΠ

ducia in cordibus noftris, fanétis polli citationibus accenfa; ac ab ipfo S. Spiri tu,&facris fignaculis obfignata, & ro borata, cui vel inferorum portæ refi

ftere , aut Mundicorruptelæ imperare, vel carnis etiam imbecillitates obeffe

fit . £t?

in Chriftiani damnum , non poffunt. Hæc illa bonitatis omnis radix eft , quae

per verbum Dei implantata, non po teft nifi fruétus bonos ferre. Hic facer

ille ignà eft , qui à S. Spiritu accenfus , • non poteft non hominem calefacere. Hicille æthereus motus eft , quià fupre mo mobili impulfus , non poteft non furfum efferre, etfi hoc non velle , &

aliud agere videatur. Nec enim Deus opera , fed fidem æftimat , etfi illa nun

{jj. nifi invita , & impedita aberunt. nde Chriftiani pietas, probitas, &c quæcunque aliæ virtutes, à Mundana

integritate diftinguuntur, quod nifi Fi dem , principium aliud nullum habent , dum Mundus aliis, ac plærunque am

bitiofis caufis agitur. E.Ih eo tamcn h9t diè -

98 D EscR IPT I o diè turpiter erratur, quod multi, ne lau dabilivita aliquid apud Deum prome . •

reri velle videantur, ab ea folicitè abfti

nent ; & quam nihil bonis operibus tri buant,quotidianis male faótis teftantur.

Fortè id difputatoribus illis tribuunt , qui anxiè curant , ne quae reétè, & in culpatè vivendi regulæ , hominibus in culcentur , fimulque fan&timoniæ ali cujus error introducatur. Quos tamen fecuros effe Mundus jubere poteft tam

ad bonorum operum exercitia diffici lis, quam illi funt in iis ferendis, plan tandis, rigandis, tandemque exigendis

tardi. Chriftianus omninò indignita tem fuam agnofcit, & ferio deplorat, ac uni, folique fidei innititur, nec minus

tamen quibus vis Chriftianis officiis,& gratitudinis fuae declarandæ teftimo - niis, fedulus eft , paratus & laboriofiffi mus.

Quæ fidei majeftas fit , fatis id facræ antiquitatis exemplisconftat, ea hodie , quod dolendum , vix fatis apparet. O lim fidei parebant jj;£j; moe nia,belluæ ignis, aër, irnò Sol ipfe & in tegrum coelum ; & Chriftus montes

* ceffuros affirmavit, fi quis hujus gra num habeat. Quid ergò an defecit ho die fides, an nos deficimus,poftea quam -

à re

C I v I s v £ R E C H R I s T I A N I. 99

à rebus ad verba delapfi fumus. Omnia noftra fpeciofis titulis proftant, quod fi quis vires etiam ac effe&tus exigat , ar gutis excufatiunculis eludimus & ele vamus. Ufque adeò impudentes fumus, utin noftrifeculi felicitate numeremus,

nihil Fidei miraculis indigere. Nam quia res certa eft » ajunt , non opus habet his admirandorum teftimoniis.

Equidem haud fatis fit Chriftiano,cui Fides evidentioris creditur efficaciæ,

& auguftioris præfentiæ , quam ut fub ea vitæ diffolutione delitefcat, & fitu

quafi fqualleat:neque ejus torporis inter fratres, & apud Deum negle&us habe tur, ut ibi nihil agat, hic nihil impetret ræclari. Dolum igitur arbitratur , ne É habere Deo cogaris, fidei etiam infolitis operationibus velle carere; fci licet ut Satanam profliges, Naturæ im peres, proximo confulas , temet debi liorem conqueri ! cum id Chriftus fidei concefferit. Enim verò ita eft , Mundo toto corde,tota anima, totis viribus fer vimus , & fidimus, Chrifto exiguam aliquam noftri partem concedimus »

quam quicquid foveat & accendat fidei : flamma , contra glaciei maffam reliquam

parum valet, ne dum, ut prævaleat. Ita que credimus fi nihil obftet , fidimus, fi *

E z a

IOO

DE scR Ip rI o '

pericula abfint , amamus fi nemo offen dat, damus fi nihil nobis decedat, pati mur fi fit neceffe » communicamus fi lu

crifpes fit, confentimus fi omnia pla ccant , relinquimus cum deferimur , morimur cum vivere ultra non datur,

nequefideles ab infidelibus differimus. ,

XXXII. P^erbtum.

RÉÉÉ 'fidei , Dei yerbum eft , quod facrâ paginâ, nobis exprefTum , ac clementiffimo

confilio communica

tum eft. In eo fe Deus homini explicat

& rcvelat , ut de voluntate ejus & affe &u in nos liquidiffime conftet. Ejus

fumma , Meffiau five Chriftus eft, qui Hoc verborum involucro cor noftrum

intrat,occupat,facrat,regit,tuetur,atque ad coeleftem Sapientiam elevat. Ejus verus interpres ac Do&or S. Sanéius eft,qui vitam , nervos,vires, myfteria, 'lucemque ejus nobisinfinuat, ac admi

rabili igne illuftrat. Ejus veriffima fi 'gnacula funt , facrum lavacrum , quo coelefti lympha ab originis fordibus abluimur, & Sacro San&tæ Triados au

fpicio » in novum mifericordiæ foedus,

& charitatis ordinem adoptamur. Et Jacra -

; ;

C 1 v I s v E R E C H R I S T I A N E. Fo t

facra fynaxi* » qua Chrifti cörpore &c fangüine veriffime pafcimur & pota mur ; ac fervatorem no(trum cum o

• mnibus beneficiis induimus. Ejus re ligiofa cuftos eft Ecclefia, quæ hoc de

pöfitum , fupra omnes Mündi thefau ros, fupra totius orbis bibliothecam æ ftimat,& ab omni contaminatione atq;

corruptione ftudiosè affervat. Ejus lau dati adminiftri, fervi Dei funt, qui vo luntatem Dei hominibus proponunt» ad Euangelii profeffionem fingulos vocant, benignitatem Dei offerunt, fi

deles facris figillis obfignant, infideles ab Ecclefiæ præfepibus arcent , affli &tos folantur, contumaces increpant , virtutes excolunt, vitia evellunt, cce hum commendant , Mundum exagi

tant , judicium inculcant , gehennam exaggerant , atque confimili ratione Dei regno inferviunt. At ό dolendum , nec Chriftum hodiè fatis obfervari ,

nec fpiritum audiri , nec Sacramenta adhiberi, nec Ecclefiæ credi, nec fidos

paffim adminiftros dari , fed plaeraque leótione , fcriptione , declafhatiofic, concertatione , commentationeque

conftare,atque devotoChriftiano nihil pro pe effe reliqui , quam üt verbum Dei in puro peótore gérat, &c Dcum fuurm E 3

1 o2,

D Es cR I P r I o

de reétiffimo fenfu , humili imploratio ne confulat.

Monet nos temporis hujus calamitas, ut deVocatione Ecclefiaftica aliquid can dide quæramus, an dum hominem ido neum vocare, facrorum antiftites; con

firmare, magiftratum ; approbare, ple bem antiquis legibus & moribus decet, uno, alterôve, negleéto , & nefandis

mediis conculcato, Ecclefiae fatis pro fpe&um fit ! Difplicere id Deo vehe menter ; onerare mercenarium ; affli

gere domum Dei, nemo dubitat , {ed an Deus per hoc impurum organum • agat, non inter omnes convenit ; qui

affirmant, effe aliquam, five non nul lam vocationem, quæ uno, duobúsve membris mutila fit ajunt, eamque cui-. vis erubefcendam : fed tamen , Deum non arceat, & verbum Dei hàud

inutiliter porrigat. Divina enim mune ra à noftra indignitate non pendere, a lioquin nunquam habiturâ fatis ido neos. Ac omnino ita effe oportet; at quis dubitet homimâ pij voce præftare impij? quis etiam nön metuat Eccle

fiam ab eo graviter offendi, qui obli que ingreffus eft, ut re&è doceret ; & malè egit, ut bona diceret; ac fämelicus

acceffit, ut alios pafcat ;perfoditque fe ptum». ••

£ . ή

C 1 v I s v.E R E. C H R I s 'r I A N I. I63

ptum , ut lupum arceat ? Certè his in ítrumentis olimJudæorum,pofteaChri ftianorum Ecclefia coarétata eft , cum

illa Deum jaétarent, Deus vero nec in

ore, nec in corde, nec in opere illorum

appareret. Id fi hodie nondum eft , ne loriemur , gradibus itur ad interitum.

§Â Dei voce vocari, fed per ambi tum, ne quid durius audiamus, admitti, janua eft ad intromittendos reliquos Religionis exaétores , & exagitatotes.

Ubi TEcclefia lucella æftimatur , & pinguior aliqua » turbam religioforum irritat &c convocat , credulum opor

tet effe, qui negotio Dei hos tangicre dat, aut teneri. Lugeamus δ lugeamus noftram fortem , cum viderimus Deum bonos vix velle pofthac vocare , fed

rem reliquiffe filiis hominum , ut ali ter , quam cum vitio ngminem admit tant! Chriftianustamen etiam hæc ma gno animo ac patienter fert, cum fciat ipfum Chriftum velle füis qniniftrare , fuospafcere, fuis effe fuper intentum , fuaque virga , & pedo confolari effica ciffime.

- _

' v.

XXXIII. Can -

D £ scR 1 P r I o

Io4.

XXXIII.

Contemplatio.

GÉ

ingentes Deo noftro de

bemus , qui cum ad Satanæ pedes nos met turpi abdicatione divinæ ima ginis abjeciffemus , non etiam ratiomi* humanæ donarium eripuit ,'fed in fola

tium calamitatis réliquit. Eâ licet plu rimum abutamur 5 &c plus quam irra tionabiliter, multi utantur, tamen qui ¥ Chrifto reformati funt, nihil feducun

tur, feú fub Chriftiano obfequio magis ornantur. Admittit enim Deus homi

nem rationabilem ad operum fuorum mirabilium contemplationem , ut in hoc amplißimo theatro totus oculeus

.obambulet , & magrialia Dei perluftret. Cum Mundus£e lynceum fomniet, in

credibile diétu eft ; quam hîc oberret, quam palpet,quam etiam caefpitet.Nam cum in omnibus rebus fcrupuletur , &c fcirpi nodos fcrutetur, in unis Dei ope

ribus fupinus eft , quafi nihil iis infit notabilis: Chriftianus verò divinis ob fervationibus , & claye Dayidica in

ftruétus • quoquo refpicit »habet quod annotet » quo Deum obfervet & vefti

gia ejus deprehendat: quoquo ambulat, paten

C 1 v 1 s v E R E C H R i s T I A N I. io5

patentes habet operum Deijanuas, quæ maxima animi vóluptate ingreditur. Ut enim in navi qui ad remos fedent,pluri mum ab eo quiin fpecula, coeli indicia

per inftrumenta exquirit , differunt: ita çqui in hoc mundioceano navigant, plu fimum quidem laboribus infudant, ut onerarias fuas impellant, fed coeli dire &tiones,&Dei afflatus penitiffimè igno rant. Juftiffimo profeéto Dei judicio , ` cum ccecos facit , qui fe oculatiffimos

credunt: ut nec quid habeant, videant ; nec quid agant,fciant;necquo ferantur, animadvertant ; non minustamen qui bus Deus in hac terra vifum dedit , &c

oculos aperuit, abfurdiffimè rideant. Si quid in hoc inferiore mundo ho mine Chriftiapò dignum eft , Mathe fèos & Phyfices elegantiæ id funt. De prioribus hîc aliquid videamus. Deum numero , pondere & menfùra affabrè o mnia feciffe , & ipfe nóbis aperuit, &

res ipfa clamat. Quin maximâ Sapien tia, & imperfcrutabili artificio fingula rum rerum multitudo &c terminus, quantitas & æquilibrium , dimenfio&

fymmetria conftent , nemo nifi infa 1aus hæfitabit. Et tamen hæc cunóta Mundo negleétui adeò fùnt , ut malit

numerare nummos , ponderare onerà-» -

E 5

t\\QtJIT,

Tb6"

D E s c R r p 'r I o

metiri metas fuas & terrarum clauftra ,

uam Divinas harmonias inquirere. mò ut fe barbarum monftret , acutiffj

mas has difciplinas in quibusdam acrio ribus ingeniis tolerat potius, quam lau dat & fovet. Viliffima munia maximo

ære conftant , ingeniofifGma minimo

conducuntur , ac fame plaerumque fi non fama faginantur. Usque adeò defi pit Mundus, ut nec (ua bona benè diju dicet,& meliora poftremo loco habeat.

Chriftianus optima quæque & inge niofjffima fibi deberi arbitratur, non

utiis fe fubmittat aut tradat, fed agno fcat fe hominem , cui Deus rationis u

fum crediderit, quæ , annè evidentius alibi, quàm numerando, ponderando & dimétiendo animafibus præftat?Sed etiam machinæ hujus ftru&tura magis

fe per hæc inftrumenta pandit, quam numquam intueri, nunquam ftudiosè intueri belluæ fit non hominis , imò la

pidis non belluae. Quod fi adhuc fupe rior Mathefis , devoto contemplatori

illucefcat, quæ illam inferiorem pleni us exprimat; & concentus Divini abz cis divinæ flaterae ; divini baculi fe ho mini pandant, tum demum mortalita

tis caligo difpellitur , & carceris noftri.

fenebræ difcutiuntur , neque accide 1££

j;it

C Ly 1 s v E R E C H R 1 s*r I A N I. Ic7' re homini divinius quid in terris pot eft.

■; íífí

XXXIV.

má('.

$mk n;it η!

Creaturae.

E$$e

Creaturarum infpe&io fuc

cedit , quæ homini , nobilißimo. Ę

¤É ;j; ;';;! [?:

„¢'

g: fi; £f? f;!

Dei opificio, fubjugatæ, Officiorum Chri ftianorum liber funt , quo tam decoris, quam debiti fui admonetur. Lux , coe lum, terra, aftra, mare, animalia ; atque particularius, dies, Sol, Luna, meteora, metalla , vegetabilia, pifces, aves,pecu des, Dei charaóteres funt , quibus nos. de fua claritate, ordine , poteftate, libe ralitate, immenfitate erudit,atque ad fe vocat , ut exemplo à creaturis capto ».

;£X

β;

longe quid præclarius & noftra præro gativa dignum præftemus & exhibea-. mus. Hos ftimulqs qui non fentit, pla nè ftupet; qui nihil creaturarum obfe quio ad Dei fequelam irritatur, plane. ftipes eft;qui promptitudine earum non accenditur, immortuus eft. Chriftia

nus quotiescunque intuetur proprie tates , fuum proprium in animum vo cat, quod eft colere Deum , quoties videt animalium metum , fuum debitum a

gnofcit, quod*eft timere Deum ; quoties. •

E. 6,

' T fc&.

po8

D EsC R rp T I o

•

foecunditatemi omnium fpecierum in fpicit, toties fruétus fuos à fe exigit, qui

É; Deo. Novit enim omnia re

liquâ fibi deberi, fe unum Deo ; omnia que liberaliter in nos impenfa , ut mi nus dubitaremus nos Deo reddere.

J£morem nempè Deus fuum abundan -tiffimum eft per tot fpecimina teftatus, tantum ut redamaremus , & affe&tum

in munificum datorem; fapientiffimum re&torem, potentiffimum confervato rem ; immutabilem propagatorem toti

converteremus. Nam fi pulchrum de le&abile ; bonum optabile ; commo- .

dum amabile eft,quid ni pulcherrimum, optimum, feliciffimum, ex animo ame mus, quæramus, apprehendamus, & in Deo tandem folidè acquiefcamus ? Huc confert alter hominis, velut ter

renus oculus, Phyfices indagatio » hu manæ fagacitatis maximum argumen tum, five verius , Divinæ communica tionis certißimum teftimonium. Crea

' turarum enim compofitiones refolve re ; motionesobfervare; viresinquire re;atque adeò in humanicorporis ufurm ,

fub coeli confenfu,& confpiratione ad hibere , id cujus exce!lentiæ fub hac

mortalitate fit , dici non poteft. Et ta men non minus hîc, quàm alibi, Mun -

dus •

C t v 1 s v É R E C H R I 8T I A N r. ro9

dus iniquiffimus eft. Solet. enim vel impedire , vel turbare, vel ridere indu ftrios Naturæ fcrutatores, vel fanè nun

quam pro dignitate fovere. Multa de bemus antiquitati , quæ indefeffo la bore plurimia è terræ penetralibus vel uti, marifque profundo eruit, pauca ad modum nobis debebit poftefitas , cui vix vetera incorrupta relinquimus, no vis inventionibus parum augemus. O mnia auri fitis, & terræ luxuscontami nat, ut dubitare non poffimus,cur Deus

minus faveat. Corpora noftra in mali exercitia , & impuras fun&tiones cu

. ;

rantur , ut nihil miremur cur parum AMedicinae, Deus afpiret. Chriftiahus ta men in hoc Dei fui laboratorio delicia

tur, & incompofitos Mundi clamores ridet. videt Deum, tangit Deum, degu ftat Deum in creaturis fuis, & admira bili fuperiorum cum inferioribus , di vinorum cum humanis confenfu affi

citur. Ita fub terræ anatomia fubindc

Coelum fufcipit , & innoxia curiofitate in ftigmata Dei paffim inquirit. Bea tus ille , qui non pecudis inftar hortos

Dei populatur , & flores fragantiffi mos juxta, ac eleganti{Iimos calcat: fed humana lingua guftat, humanis nari

bus olfacit , humanis oculis jntggtgn huiaanajudicio dijudicat. XXXV· *.

De s c R I p TI o

a-Io

XXXV. Solidita.

ΆΤ Ullus Ecclefiæ hoftis ab orbe na

to fatis capere potuit , qui fiat, ut minuta Chriftianorum cymba nullis flu&tibus & fæviffimis tempeftatibus de mergi , nullis machinis diffolvi &c con ftringi poffit; fed perfæpè lacerata, at que perforata, interdum & undis abrep ta, fuperfit tamen, & rcfeéta naviga tionem continuet. Nefciverunt enim

hanc ejus effe Soliditatem, quam divina Omnipotentia ei contulerit, ut adverfa omniafuperare & frangere, atque adeò Patientiâ vincere poffit, alioquin plus milliesinteritura. ltaque cum diu fe fa

tigaffent tyranni , & furoris arma ab fumfiffent omnia, tandem immerfabi

lem navem agnofcentes, pudore & tæ dio defperarunt, neque qui renovarent

infauftos conatus reliquére feliciores. Semper namque major & melior refur

git Ecclefia , quoties profternitur , & cum integraimperia ad internecionem

usque deleri poffint , hic exiguus cætus occidione vivit,& interitu crefcit.Nul

lalaniena formidabilior eft quàm fecu ritas»quatepefcunt Chriftiani, dum fub fàn

C I v 1 s. v E R E C H R 1 sf I A N I. 1 11

fanguinis profufione calent. Nulla pax. religiofa óptabilior quàm quae Divino confenfu fancitur, düm terrenæ infide

1esfunt, & captiofae. Itaque Chriftianus. hanc ratem confcendit quam novitnul- ' lis tormentis comminui, nullis expug

nari poffe, atque adgò parum intereffe, quo numero cum füis mortem fubeat. nam quod alioqui Naturæ debet,lauda bili lucroEcclefiaeimpendit,utfuietiam interitus ufum ac laudem capiat. San guine enim irrigandus eft Ecclefiæ a ger, ut fruétus uberiores ferat, quem quisquis fundit verus Antichriftus eft, & ultorem Deum provocat : quisquis

porrigit ex veris Chriftianis eft , & in ultus nunquam erit.

Multis perfæpe miraculo fuit unum. Hominem tot periculis & impugnatio

nibus fupereffe, & tam variè petitum , tanta multitudine circundatum , nec

tangi nec comprehendi poffe ; feduni- ' verfa potius regnafatigare, & integris

fe exercitibus nulla fui læfione oppo nere. Id vero falvi conduëtus coeleftis. opuseft,& Divinæ foliditatis fpecimen, cum Deus organis fuis maximi mo

menti negotia committit , &c dum id mafculè agant , fecuritatem promittit

ac præftat, ut non nifi re feliciffime ex -

pedi

I I.

D E sc R I p T I o

pedita cadere poffint , fed invitiffimo

Mundo ftare, & nullis fauciari fagittis, debeant. Hæc fuperna cuftodia, quam non vult Deus appcllare poffimus, Chri ftiano inftar ahenei mürieft, cum non

quid difpliceat Mungo , fed quid pla ceat Deo, non quid minetur Mundus, fed quid promittat Deus , non quàm impetat Mundus,fed qui defendatDeus, id curat, ac Dci voluntate arbitrioque ftat &c cadit. jubet Mundustacere, at non vult Deus; tcndit Mundus infidias,

at non vult Deus , parat mundus infa miam, at non vult Deus, decernit mun dus mortem , at non vult Deus: itaque inconfulto & diffentiente Deo vaniffi

mus cft mundus. non enim quod libet id poteft, alioquin dudum in Chriftia nos aéturus triumphum, fed quod per 1Deum licet : imò quod Deus, vult, id

quicquidringatur, debet. nec enim vo Juntas Dei intra vota fubfiftit , fed po tentiffimè urget, imperat, fimulque ef ficit, ut qui fe huic {ecuriffimè commi ferit, non prius à Mundo minimo digi tulo tangi , aut extrema parte lædi poß

£t , quam id Deo confultum, & expe diens videatur, /

xxxvI.ref.

; ;

C 1 v 1 s v E R E C H R I s T 1 A N 1, 1 13 ,\.

XXXVI.

Poffeffio.

' ; -

S I illi quondam veriores opes ja&ta re potuerunt, qui omnia fua fecum ferre affirmarunt : quanto æquius id Chriftianus faciet » qui æternas gazas» & incorruptibiles thefauros intra fè

gerit.

Omnia nempè reliqua hujus

Mundi aliena funt , & nos nunquam

poßeffores faciunt : unum id verè no ftrum eße poteft, quod Chriftus dono dedit. Haec certiffima poffeffio adeò amicos Dei ditat, utquoquo eant, quo etiam fint loco , nunquam indigeant. Hanc partem optimam Servator dixit, quæ aufferri nunquam poffit, eam quia negligit mundus, & viliora eligit, infa niam prodit. Quid enim fuum poteft di cere, quod paulò ante ab aliis acceptum, in exiguum momientum commodatum, mox ad alios transmittat. Edit hodie ut æternum efuriat,bibit ut in omne ævum

fiti torqueatur , hoccine eft poffidere! quibus fingulis momentis excidere po tes , ac in omnia fecula carere debes?

Non ita Chriftianus, cujus pars Deus eft , cujus portio æternitatis cohære ditas. His fumtibus Mundum peragrat» nequc

• •

D E sc R P T I o

i I4.

neque unquam prædones aut pirata, metuit, nunquam exarefcentes loculos

timet. Ubi ubi eft, non hominum , fèd Dei veftigia reperit, & mercesfuas om

nis naufragij fecuras exponit, ac cum piis communicat. Et ut fumen infinitas alias accendit candelas,ipfum nihil mi nuitur:ita fortunatus hic Mercator innu

mer9s alios coelico igne inflammat, fuo :nihil demitur , fcd ifiextinguibili láce, tum cordis fui penetrale illuminat , tum aliis etiam ità prælucet, ut re&e fa &a ejus homines videntes, collaudent noftrum Patrem, qui eft in coelis. _ . .

Pudeat Chriftianos ab Epi&eto fer vo homine libertatem addifcere , &

quid in noftra potefiate fit, quidve alie na» audire. Sed omninò fùpra omnes gentiles proximè Chriftianis locutus

*ft, usque adeò fua neminifubijcit, a liena neutiquam appetit ; usque adeo cordatè omnem fùàm Philófophiam in duo verba contraxit Chriftiania, fù fine » & abfiine. Decet autem maximè nos eam rationem inire, qua hanc vi vendi ferenitatem non æmulemur tan

fum, fed fuperemus ; & in Chrifto ma jorem fecuritatem, tranquillitatemque

%bgineamus. Ut opiniories, appetitüs, defideria, averfationes,& quælibet É

C I v I s v E R E C H R I s T I A N I. I 15 ftræ a&iones, in noftra manu, & impe

rio fint, neque alieno arbitrio regan tur. utque certò nobis infigamus, nihil rerum terrenarum ad nos propriè per tinere, nec prodeffe nec obeffe poffe» fed-corporitantum , vel externis rebus, aliquid addere aut detrahere. Cumque videamus quàm etiam inter, Paganos cordatiores nihili fecerint hunc Mun

dum , & animilibertatem omnibuscor

ronis prætulerint; Chriftiani nunqtiam commiferimus , ut quibus adhuc præ clariora in ccelis refervata funt,noftram

nebilitatem hic fponte terreno jugo commaculemus , & dum obtinere in

res omnes arbitrium poffimus , nulli que rei fubje&ti effe, ab alienis judiciis pendeamus, & fententiam aeftimatio nemque ineptiffimarum rerum , ab in .eptiæ Rege mundo, expe&temus. Quin potius cum Philofophüs dicat: Me A nytus & Melitus occidere fanè poffunt, lædere verò non pofTunt , nos, cum Chrifto gloriemur : Corpus noftrum Mundus & Satan tentare & affligere - fanè poffunt: animam verò fubijcere,&c

Chrifto fervatori eriperè non poffunt..

xxxVII. sa

Et…L t *

1 16

D E s c R I p 'r Io. XXX V II. Satict.ts.

IÉ etiam facit

Chriftianorum fa

tietas , quae non grandia hujus terræ

comple&titur, fed in minimis fubfiftit, & pauciffimis eft contenta , quisquis

enim Panphagiâ laborat, ei hujus orbis cun£ta triclinia neutiquam fuffecerint ;

at qui faturitate vera , omnia fua termi nat, femper habet ubi fubfiftat &c defi nat. Multis equidem hæc animi huma * ni fames imponit, non ufque adeò ma lis, qui eruditionis , fcientiarum, le&tio nis,indagationis, contemplationis, pe regrinationis, librorum , artificiorum » fupelle&tiliumque fatis habere nun quam poffunt, & plus ultra femper in geminant , ncfcii hunc noftrum ardo rem fubtrahendo , non addendo : divi dendo, non multiplicamdo curari , & re ftingui pofTe. Nâm ut ignis non minui tur, fi ligna addas, fed fubducere ea o pus eft , fi extinótum velis: ita animum tuum nunquam vel videndo , vel au diendo, vel poffidendo etiam , fatiga

bis , quin alia, atque alia fubinde appe tat; fed oculos, aurefque obturando, at que temet Chrifto includendo, Ita

“ÄÈ hs

VC I v I s v E R E C H R I s T I A N I. r 17 fatis nobis fit honor moderatus , exi

guus » nullus ; fatis fint nummi frugales» pauci, nulli s fatis fint amici tres, unus » inullus ; fatis fint vires contra&ti, exiles, nulli ; fatis fit fama lenis, fufurrans, nul la, fatis fit cafa modefta, minuta, nulla»

five ut pauciffimis rem omnem expe diam , fatis fit quicquid affignaverit Deus, quocunque loco, tempore, no mine , ftipendio , teftimonioque ftare IDeus voluerit. Satis fit aliquid effe , fatis fit parum effe , fatis fit nihil effe, fi ita Deo videatur & nos magnos effe no

lit, aut confpicuos. nam fi ille præcifis manibus in prælio invenit, quod parti

bus conferat, qui ftat tantum & clamo re juvat; nos, fi quos Mundus fubmo verit, non ftemus, & clamorejuvemus?

fi quis fauces opprefferit , non £temus tamen , & filentio juvemus ? auditu enim, vifu, vultu, nutu , obfìinatione tacita, inceffuqueipfoChriftianua prodeffe poteß, Chriftianus igitur üt fe filium Dei monftret, quovis cibo quem Pater fup peditat lætus, acquiefcit, neque fercula alia , nullum conclave aliud, nullas ve ftes alias , nullum etiam nomen aliud

quærit , quàm Patris fui familia fert.

Imò ne quid nimium corpori tribuat » aut ferocire illud , luxuriarique patia tur ,

τ 18

D E sc R I P T I o

tur, multa fubtrahit , licitis, placitisque

abftinet bonis , & moderatisjejuiis fe coercet. Mirum foret permultos;Chri ftianorum hujus rei nihil fcire, vel ten

tare, nifi vivendi felicitas, & Mundi conformitas, jam dudum in hanc Reli

gionem effent recepta. Itaque liberius interpretanda funt atque {accipienda Chrifti verba,quæ totiesactamen anxiè

nobis jejunia inculcant.. Quæ etfi in ludibrium Romana Tyrannis conver tit , nefcio tamem an reformatio hanc edacitatem , & bibacitatem reftitutam

voluerit, quæ hodie in defpeétum Qua dragefimarum eft in ufu. Temperan tia certè Chriftianos fermper deceat» fed interdum abfiinentia non dedeceat. Quæ Bacchahaliorum inter Chriftia nos fœditas & infamia fit , fine horrore

dici non poteft, & optimus quisque ad ea meritò contremifcit. Sed non mi

nus noftra fefta , folennia , gaudiaque omnia plurimo vino, ac exinde afotia conftant, ut vix videamus cur Chriftia

ni nihilo aliis fint compofitiores. Et hæc ufque adeò invaluerunt, ut qui e mendare velit , videatur Mundi com

pages velle diffolvere. Dum enim ille omnia mitiffime interpretatur , & de facilitate Dei confidit, Religio Chri ftiana

• C i v I s- v E R E C H R I s T I A N I. 1 19

ftiana patitur. Itaque & facra fua inter cyathos ac lances peragit , & diftento ventre ad coelorum portam titubante

que greffu tendit. Chriftianus vero ex tenuato corpore » Spiritu ebrius tam li

benter à Mundi dapibus fibitemperat , quam cibos Dei famelicus appetit. XXX V I II.

Acquiefcentia.

S Tultorum omnia plenahabet Mun dus, & tamen Sapientiam ja&itat ; Sapientum omnia plena habet Chri ftus,& tamen ftultitiam profitetur.Quis autem credat illos defipere, qui hujus terræ regimina , formationem , cultu ram , anatomiamque fibi fumpferunt, eaque magnis phaleris procurant ? Et quis hos fapere putet , qui uxores ha bentes, perinde funt ac fi non habeant:

qui plorant , ac fi non plorent: qui gau dent , ac fi non gaudeant: qui emunt ac fi non teneant : qui ita ütuntur hoc mundo, ne abutantur ? Atqui illos fa 'pientia fua valiè torquet , & fpecula tionum æftus miferè exercent , hi fuâ

infipientiâ acquiefcunt , &c optimè ha bent: Mundüs manus oculatas, vult,

nec credit nifi videat,Chriftianus * •• •

$; aCl€

1 ao

D Es cR I PT 1 o

adeò invifibilibus, abfentibus , & futu

ris innititur , ut ob ea vifibilia, præfen tiaque dedignetur. Mundus rationes

exigit ; Chriftianus nudis Dei verbis confidit. Mundus obligationes, pigno ra , & vadimonia vult; Chriftianus fi dem Dei inftar omnium habet. Mun

dus varia experimenta requirit ; Chri ftianus Divinæ certitudinis confcius

eft. Mundus cæremonias multas adhi

bet ; Chriftianus nuda fimplicitate de le&atur, ita ut facilius univerfæ Eccle fiæ à Deo fatisfiat,quam Mundani unius

fupercilio , fcrupulis » & morofitati. Chriftianus enim femper habet cur

IDei verbis credat, pareat, & fe fubmit tat, cum Mundo nunquam defit quod interroget , dubitet, excipiat , diftin guat , & tergiverfetur. Multa funt quæ non capimus , quæ non intelligimus,

quae non bene deijudicamus; fed ob id cum Deo altercari, crimen eft. Acutif

fimus ille, cui vox una Dei omnesno

dos diffolvit , omnes objeétiones refu tat , omnem haefitantiam excutit , ut

ftrepera illa rationis loquacitas obture

tur> difcatque in uno acquiefcere. Nullum majus & turpius monftrum Sol unquam vidit , quam hominem

£lafphemum » qui advérfo aliquo cafu offenfus

(C 1 v 1 s v ER E C H R 1 s t I A N I. I^ t offenfus non tantum irafcitur Deo fuo, fed eidem etiam immaniter maledicit. ,

Eft hæc publica Chriftianorum peftis, à qua etiam Saracenos abhorrere fe runt, & ad quemcunque etiam triftem & moleftum eventum Deum laudare.

Magna utique infamia noftra eft, infra omnia deli&ta hoc prægrande facinus,

hoc impudentiffimum fcelus caftigari, imò vix multis in locis annotari. Chfi

ftianus certè nunquam aufit Deo fuo *-

obloqui , ne dum os blafphemum op

pqgere,cumfciat uno fe momentopofíe à Deo conteri, five in barathrum præci pitari. Nullum vitium unquam allube fcat , fed ad hoc flagitium extimefcat ;

nullum peccatum veniam habeat, fed hoc piaculum in mentem non veniat.

Quid enim id fit , cur Deo fuccenfea mus, qui fi omnes perderet jure fuo a geret » nunc etiam benefaciensà contu

melia per nos tutus non eft ? quid etiam adimit, quod non prior dederit, quod

mon largiore modio fit redditurus? quid imponit,quod non è re noftrafit,ac pau lopgft cum fœngre faétum effe, appa

reat? quid etiam Mundus univerfusha bet , quod cum Dei injuria poffit con ferri? O homo diverbera os tuum ma

lignum, fi unquam aufum cft in Deum pro

1 ^^,

D EscR IpT IO

probra conijcere. Vapula lingua fcele rata, vapula, vapula , quæ non erubuifti Deum tuum impetere , linge falivam

tuam qua Deum confpuifti , reforbe & degluti venenum, quod in Deum eje cifti. O Chriftiane circumcide labia

tua, ne unquam jubenti Creatori aliud

refpondeant , quàm benediélum fit mo men Domini. Hoc demum fit acquie fcere , fi non tenuia tantum admitta

mus, fed etiam durioraè Dei manu fu fcipiamus, fimusfque tam promti ad ter ga flagellaturo denudanda & obver tenda , quam mobiles fumus manus

porrigere ad donaria ejus excipienda. XXXIX. Potentia.

Idimus Iuftitiæ & Mifèricordiae vias; -V fupereft Potentiae femita quam Deus in facro fuo regimine , occultatis licet viribus oftendit. Eft autem omninò

diverfiffima hujus à Mundo ratio, nam cum hic nifi violenter, & magna im

potentia nihil agat ; Deus patienter fua inftituit, & peragit : mundus agat cum faftu & tümore; Deus humilitaté omnia

traétat: Mundus cogat , & invitißimis

imperet ; Deus perfuäfionibus res maxi -

[II] 3S

;

C 1 vj s v £ R E C H R 1 s T 1 A N r.ra; mas efficit , & volentes regit. Undé notaveræ Ecclefiæ fa&a eft, nullâ hic

£magnitudinis apparentiâ confpici; nullis legibus , & politicis regulis effe formida bilem: nulla vi & fraude armatám effe:

ngn enim dehoc Mundo regnum Chri ftieft , qui nifi fafces, coronafque ge

rat » nifi gladios» & haftas vibrët, íiß carceres • & compedes fabricet ; nifi famâ » & opibus niteat ; nifi dólos, & laqueos neétat , nifi licentiofè & diffolutè vivat, nihil egiffe, nullumque

conftituiffe regnum fibi , aut religio nem inftituiffe videtur. Chriftusè êôn.

tra patiendo mundum fubjugayit , non latronum catervâ, aut militum. Cohor - tibus , non Politicorum {atellitio ftipa

tus, fed martyrum ftrage Circumfeptüs,

?? nemo unquam

nifi homo-Deus

agere potuit. Ad hanc fe potentiam

Chriftianus cgmponit , nec unquam expectat, ut Chriitus terrennm aliquod imperium conftituat, ubi à dextris vel finiftris amicus affidere, ac reliquis jus dicere valeat, fed crucis regno fe no

men dediffe, nec aliud quafn variaaf fi&tignum genera expe&anda,ex Chri- ' ftiani imperii tabulis jam ante cogno vit , & didicit.

Multos bonos, jam ab aliquo:fecu -

F 2

lis,

I^4.

D E s c R p 'r I o

lis, hæc opinio exercuit , fore ut ante Mundi finem , Chriftus regnum aliquod Chriftianum fibi ex optimis colligat, & impietati terrenæ imperet , fueruntque aliqui eò progreffi , ut annos futuri hu jus fummi imperii annunciarent. Ma gna utique hujus negotii lubricitas eft, quæ etiam haud paucis illufit: tamen fi quafub Dei metu conje&tura fiat , non planè ea contemnenda eft. Prævide

Irunt fanè fub Ecclefiæ onere multi Deo dile&iliberationis felicitatem » & infa

mis tyrannidis excuffionem , quod plae rifquc tum ridiculum imò & impium vifüm eft. Qui tales ridere folent , ajunt aureum feculum expeótare , ubi omnia fint ex voto futura. Et certè quid pof

fit, aut velit Satan, Monafteriiin Weft

phalia impudenter oftendit. Chriftia inus quæ non capit, non temerè abijcit, fi nihil contra rem Chriftianam mo

veant. Multas imagines revelationis Johanni fa&ae nemo nobis hucufque dexterè explicavit , & rebus noftris ad aptavit» quastamen multum etiamnum portendere , credibile eft. De judæo

rum in viam reditu ; de impiorum exci

gio » de Gggi & Magogiexpeditioni bus , de Beftiæ cafu , miuitacläriora no-

bis annuniata funt, quàm ut omninò negli- ,

C I v I s v E R E C H R I s τ I A N I. 125 ;!

negligi à nobispofßnt, aut ad res præ

fentes vel præteritas pertrahi. Interim Chriftus fenefcentis Mundi caligines, calamitatem, gelu, terrorefque,acjudi cii fui • inopinatum interventum præ dixit, quæ cum illa ultima felicitate pa rum convenire videntur. Quicqüid ejus eft, toleremus nos mutuo Chriftiani

fi |!

fi quis in unam , alteramve fententiam

magis inclinet, dum in fidei Chriftia næ unitate confpiremus. Chriftianus fatis benè in Deo femper habet , fatis malè in Mundo, nec aliud in votis prius

potiufque habet , quam diffolvi & cum Chrißo effeyelle. XT,.

Miracula.

Vjig; Chriftianarum evidens te ftimonium eft , miraculorum do

num ». Orbem converfuris , & Idola

triam deftruéturis concefTum, cujuset iampum in devotis Deo, veßigia fù perfùnt. Sed intervenerunt Antiöhrifti Præftigiæ, quæ Mundojam delirante, efficaces erróres intuleruìt , cum falfis

Portentorum » prodigiorum, miraculo rumque generibus omnia impleren

tur » & errores vis magna orbem occu -

F 3

paret,.

I* 6

D E sc R I P T I o

paret. Nec tamen hanc gloriam Chri ftiano quifquam eripiet » fuae religioni Jicuiffe contra & fupra naturam, quod nemini unquam mortalium conceffum fuerit, Curare verbis , omnes defperato rum morborum fpecies; & quod mor talitatem ormnem excedit, refufcitare

mortuos ; atque expellere Dæmonas. Majoris haec imperii funt , quam ullus Monarchajubere aufit, aut fperare, ac

omnino confpicuæ Divinitatis , quæ hanc potentiam communicat. Nulla id Religio in animum inducere aufa » niG per illufiones , & impofturas , quæ ta Imen ipfæ Chriftiani confpe&um non fuftinuerunt. Hodie miracula Dei non

minima funt quæ utut Mundus diffi mulet, & elevet , non poteft tamen hoc obtegere , ingenti miraculo Ecclefiam contra tot conatus, infidias , ftratage mata, furores, ligas , & Loilolatarum fa&tionem fervari& defendi. Sed etiam intra fe Chriftianus miraculofam Dei

manum experitur, quæ nunquam cef fat , aut cum gentilium oraculis deficit. Mira Deus quotidie agit, quæ non ob fervamus, nec æftimamus, cum de ter

renis comrnodis, quàm Divino regno

& confilio femper fimus magis íóli C1t!, -

- Cum

C 1 v I s- v E R E C H R I s T I A N 1. 127 ?

;

Cum in nomine Iefu omnia admi * randaSan&ti Dei perpetrarint, non uti

que illud nobis prætermittendum eft. Adorabile nomen » admirabile nomen »`

deleétabile nomen, ad quod omne fe

genu fle£tat coeleftium,& terreftrium , & fubterraneorum. quod verè mirifi cum verbum,&in fefapientiam omnem ß

-comprehendens. quod omnis confola -tionis, & divinæ voluptatis eft brevia rium. Iefu nomen refonant coeli: Iefu

nomen tremefacit infernam : Iefu no men ingeminant fanéti , lefu nomen exhorrefcunt damnati. Iefu nomen co

mitantur Angeli, Iefu nomen fugiunt dæmones : lefu nomen veneratur Ec clefia: Iefu nomen vitat Mundus: Iefu

nomen fapit Chriftiano : Iefu nomen torquet prophanum ; Iefu nomen ad fert bonüm: Iefu nomen pellit malum. quid laboramus ! Coeli coelorum non explicant nominis lefu admiranda, nec

Majeftatem ejus capit hoc univerfum. O Iefu perfuaviffimum nomen tuum fave Chriftiano. O Iefu per miraculo fum nomen tuum fana Chriftianum.

O Iefu

Ę?

nOmen tuum »

defende Chriftanum. O Iefu per falu berrimum nomen tuum, libera Chri

ftianum, O Iefu per mitiffimum no F 4,

mcm ,

128

D E s cR I P r I o

mem tuum , fufcipe Chriftianum. Ita

Iefu nomine beatus, integer, fortis , li ber , & acceptus Chriftianus, non tam

miraculis Dei ovabit, quàm novo Coe

li fuccurfu , &c creaturarum obfequio: corpore nullis Sathanæ toxicis obno xio, morbifque carnis fubje&o: robo

re ad omnes infultus invi&to, '& adver

fis fuperiore: animo cunótis laqueis ex emtò, & carceribus fubtra&to elevato

que: anima denique ad cœli poffeffio fies adoptata, ipfe Mundo erit miracu lum.

X L I. JEternitae.

Nter omnia quæ Chriftianum Mundi hujus negligéntem maximè faciunt» id præ reliquis movet , quod tempora ria cun&ta funt, & ad exiguum tempo ris duratura. Nihil ftabile hæc terra ha bet , omnia in motu funt , & cum ali

quandiu apparuére, abeunt , pereunt , & evanefcunt. Ita Orbis imperia nata » de nataque funt , p9ftquam exiguum fpa tium fingula fùnt emenfa. Quid igitur

homo de fe expeétet , pugillus terræ imò pulvifculus, cujus fümma ætas in

fra centenos annos eft : quid etiam an gatur »

C t v t s v E R E C H R I s T I A N I. 129

gatur, cui ad fingula momenta » exeun

îi fpes data. Sivé agendum quid eft , fi ve patiendum,abfque diuturniore mora id fiet. unus alterque annus, dies, hora» minutum,omnia terminat. Hinc Chri ftianus mihil videt aliqua anxietate aut

defiderio dignum,ubicunque nihil aeter nitatu reperit. Honores, opes, volupta tes, forma , & hujufmodi.ut fomnium

prætereunt, nifi quod plærumque ama fitudinem , & fuæ inanitatis pudorem

ac tædium poft fe relinquunt. Pudeat ergo hæc peritoria & tranfitoria , vel ftüdiofè appetere , vel ægrè dimittere. Pudeat unius minuti ftrepitum tot ani mae corporifque difpendiis emere. ut. enim ignes miffiles , multorum die

rum labore , &c infanis impenfis paran tur , exiguo momento difparent : Sic qui fuas occupationes in terræ ineptias confert, quæ di&to citius difploduntur & in fumum abeunt. AEternitas verò,

aeternitas , generofo animo digna eft, cui omnia fua tribuat, cujus beatitudi nem omni ftudio & conatu appetat & ambiat; cujus tormenta quovis precio : effugiat ». & evitet. Satius quippé eft ad breve tempus egere , ut aeternum poffi deas: quam dubia poffeffione , £fî,

aliqudt deliniri, ut in omne ævum in--

E 5. '

dig£as.

D E scR I p T I O.

i3o

digeas. Hunc enim ut meritò morta lium infipientiffimum dicimus , qui exigui temporis voluptatulam æternis

cruciatibus emit: ita veræ fapientiæ a gnofcemus , temporalium jaéturâ æ terna lucrari, imò potius temporalibus , ad aetermitatem opportunè uti. Qui humanæ vitae brevitatem faétis

extendere, & memoriae templo infcri bi volunt, variè fe torquent,ut nominis immortalitatem obtineant. Hinc alii

pervigilibus lucubrationibus ingenii

fui fubtilitatem pofteritati commen dant , alii manuum induftriam & arti

ficia relinquunt, alii fumtuofis & ma gnificis ftru&turis fe infinuant: finguli fcilicet optimam , quod ajunt , fui par tem ad füturam ætátem tranfmittunt.

Chriftianus nihil tale anxiè curat, fed

potius Vale mundus , in ore cordeque femper habet , velletque hinc abiens fuam etiam memoriam mundo poffe eripi. Ingrata terra, ne nomen quidem

meum habebis, ait, atque totus è Mun do exit. Sed aliud fuper eft, quo fe im mortalem reddat,

Ä , non illa.

certè » quæ tubas vult, tabulas, campa nas» regulas » ftatuta , anniverfaria, elo

gia » & ejufmodi ftreperæ liberalitatis appendicula & hederás , fed quæ fini ftram •

C 1 v 1 s v g p p CA RI s T I A N I. 131

ftram etiam dari.s manum lateat • ac uni Deo confea fit. quæ in locum tot convivioru:!» & fympofiorum cedat , quæ pro Aedium & füpelleétium luxu fit: qü< ngn fupervacuis nummulis, fed

Cbriftiani fubftantia conftet, quæ de nique non muta potius , quam viva & vera templa Dei ornet. Sed define fpe rare quifquis hoc à noftra ætate expe Ctas, quæ majorum fimplicitatem etiam hoc cörrexit , & ejuravit quod à facratis Deo non manus abftinet, tantum pro fecit, ne rurfum nimia eleemofyna er

;

ret. Leges in pauperes quotidie fiunt; excogitantur indies novæ invadendi facra rationes &c occafiones, mutatur

& evertitur majorum pia voluntas: de vota fiunt devorata. Quid dicemus,Re

legiofiffimus faétus eft Mundus » quia religiofa depafcit. At, ό miferum fi . quondam ad Chrifti tribunal neminem qui fe ab eo paftum , potum, veftitum, fufceptum , invifum , confolatumque fateatur & teftetur: plurimos qui fe fa me fitique ene&tos, exutos, eje&tos , & dereli&tos conquerantur, reperiat. v

F 6

XLI,

132.

D E. sc. ip -r 1 o XL II. Anima. -

R£; Mundus, cum videt Cariftia num corpori fuo ufque adeo du rum , ut nihil hujus terræ voluptatum deguftare finat , ac velut qui vivere ne fciat, defpicit. Sed omninò ita fieri ne ceffe eft, quifquis animam fuam falvam vult:Nam cum hæc corporiea lege con

junéta fit, ut in illud imiperium habeat , corpus è contra animæ fideliter ferviat»

nihil eft quod- corpori magis allube fcat , quani animæ excutere jugum • ac

eidem' durißimas leges dare. Cujus is eft finis, ut corpore"aliquandiu fefe in ter voluptates volutante,&tumultuan te , anima fimul hoc fimo inquinetur» ac gehennæ fuppliciis utrinque tan dem addicantur. Contra fit , ubi anima

corpus coercet , hoc enim quia foedae originis fuæ facilè oblivifcitur, & in fu perbiam fuâ naturâ declinat , nunquam vel ad converfationem folutiorem , vel

opes largiores ,. vel viétum lautiorem. fine fifcélla admittendum eft , ne fagi natum viribus crefcat , & animæ recal citret, fed lupato frenandum., & ad de

bitos laborcs adigendum, quo ad Di -

vinas

C i v I s ve R E C H R I sT 1 A N I. 1 33 vinas. ftruóturas fuum depenfum con ferat. Haec Chriftiani fchola eft, in qua roficere pluris facit ,íí vel Regna

fubegiffe, vel exhaufiffe fcientias, cor pus fcilicet habere ad Divina juffa ob fequens, &in hoc ergaftulo fuo nihil à feipfoindecorum pati. Hoc ne epule tur , & anima contabefcat? Hoc vage tur, & anima in vinculis fit ? hoc devi

êtâ & conculcatâ,animâ triumphet, ac fecum ad tartara in feliciter trahet?Non

hoc Chriftus finat, non hoc Chriftiànus audiat: fed libertatis fuæ memor, fer vum corpus, & ad metallum hujus ter ræ ob peccata damnatum , fervilibus operibus exerceat; fudori & algori af fuefaciat, à Mundi feriis, commeffatio nibus, choreis & exceffuum illecebris

aliis abftrahat , tandemque ad ea » quae

Deo placent , & animæ proficua funt, facienda » agile & paratum reddat. Neque tamen anima hîc neétare fuo , & ambrofia caret. nam quæ omnia terrena dedignatury ac nihil fe dignum reperit, cælitus pafcenda & reficienda eft. Huic divinæ rei fe Chrißus ipfe de git , qui facro-fanëia coena fua admirabi

lem paftum, potumque inftituit, dum fub pane & vino, Corpus fuum , quod

pro nobis paffum, fangüinemque fuum. 7 -

qu1

134.

DEsc R PT I o

qui pro nobis effufus , communicat& tradit, ut non tantum in fpem futuræ

beatitudinis erigat , fed etiam reali præ -fentia, animam confortet,recreet, ani

met , atque facratiffimo hoc convivio exhilaret. Hoc impii nunquam impu ne vefcuntur , pii & fideles infinitâ vo

luptate afficiuntur , adeò ut omnes ter ræ epulas facilè abhorreant, ac animæ fuæ fatis profpeétum , fatis deliciarum

paratum agnofcant. Heu tamen men tis humanæ caliginem, cum hoc jpfum concordiæ Chriftianae fymbolum , fra tres diftraxit in varias partes , quarum ,

plæræque fibi magis credunt quàm Öhrifto, & in verbis fcrupulari, quam fan&iffimis & myfterio pleniffimis fpeciebus uti volunt. Illi ipfi etiam, qui 3É, fidem fimpliciffimè habere ja

' &tant, quàm frigidi, quàm rari, quàm polluti convivæ accedunt , quàm coeli cas dapes mox iterum eijciunt. Horre fcit animus ad tam frequentiffimam

perfidiam, quæ in confuetudinem abit, ut nihil eorum fervas , quæ Chrifto ho

fpiti promiferis. Chriftianus quoties hanc mannam , hunc animæ fuæ cibum

guftat , facit autem id quàm poteft fæ piffimè » t9ties obftupefcit Chriftiamo rem » qui his preciofiffimis dapibus hu -

1manam

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 s T 1 a N 1. 1 35 manam indignitatem eft dignatur ; to- '

ties corpori fuo gratulatur, quod divi num hofpitem excipere , admiffum fit ; toties ad novam fidem, novum obfe quium, novum amorem, novam con ftantiam erigitur , ftimulatur, accendi: tur , & firmatur.

XLIII. Solus.

Heatrum orbis terrarum , 'quo ' 1 populofius eft , eò magis fibi pla cet, & ludos fuos lubentius edit. Unde

qui ad hos ftrepitus affuefaéti funt , tur bâ gaudent , nec unquam nifi triftes, foli effe poffunt , aut fodalibus carere. Pendet enim vox illorum à publica voce , ingenium , morefque à publicis confuetudinibus , nec proprium quic quam habent , omnia cum vulgi con fenfu vel diffenfu funtconnexa. Secus

facit Chriftianus, qui fòlus effe poteft, imò cum in maxima turba, tum folus eft maximè. Pellitur enim tot clamo

rum , vanitatumque compreífione , &c

collifioneintra fe , cum fieri non poßit, ut quicquam eorum probet, fed ab o

mnibus diffideat. Nihil enim nos fo ciat, aut conjungit, nifieadem opinio » -

eadem

D EscR I p T 1 o m 36 eâdemque fententia, quæ fi aliena fit, jam in integro exercitu » folus es , & fe paratus: Multos fefellit confilium, cum fugere mundum-» & vitare hominum colluviem vellent » non animadverte

runt fecum portare Mundum , & cor ipfumi, impüritate effe exundans. Qui deferere terram vult , terræ æftimatio

nem deferat , ejufque confenfum , &

mox in folitudine etiam , ingenti po ulo ftipatus, erit. Nunquam fe minus

§§§ folum dixit , quam cum folus ,. nunquam fe magis in concione efTe ,

quam in conciqne, Chriftianus dicere poßit, qui animum ab omni connexu Iiberavit. Ac ut Sogrates in foro inter

ementes & vendentes optimè habuit, ita Chriftianus inter confonos& diffo

nos, fuaviter fuus eft. Sanè fortioris animi habendum cum videaris in pu

blico effe , tecum poffe habitare, quam. ut te colligas , abdita & carceres ut ad

hibeas, oportere. In Mundo nos fore Chriftus prædixit , de mündo effe prohi buit , ne düm extra mundum effe fin

gimus, nobis novum aliquem, non mi nus ingratum Chrifto mundum inan tro noftro effingamus. « Eo ufque progreffa eft humana te

meritas» ut etiam conjugio, ( certiffimo la

C I v 1 s v E R E C H R 1 sr 1 A N 1. 137 Dei inftituto ) fibi interdixerit. Certè ut Platonis faftum ille calcabat, fed alio

faftu; ita mollitics humana depelli vo luit alia mollitie. habet hoc vitæ genus uam ullum » amaritudinis plurimum » fed quæ regni Chriftiani incrementis, & fideli focietate abunde conpenfatur. nemo igitur mutet » quod Deüsfapien ter difpofuit, & Naturæ vim nullam fa ciat , ubi juffa Divina abfunt. Illud ta

men fortaffè incorrupta adhuc Anti quitas voluit , non fpontè corpus ma trimonio fubijeiendum » quod etiam 1:um liberum effe poteft , nec virgini tatis florem , conjugii fru&ibus ufque adeò poftponendum. Sed etiam ipfàm conjugalem vitam caftam , & modera

tam perfuafit , ac abftinentiâ interci fam , ne videamur minus Deo, quam nobis vacare velle , & officium omne oeconomiâ terminare. Habeat fibi do

mus fuas occupationes , fed etiam fu

perfit, quod dentur precibus, jejuniis, abftinentiæ. caleat honefti.amdris fo

cus, fed non femper flagret , & facra et iam , Deoque debita holocaufta confu

mat. Nefcio autem quam multi me tuant » ut in matrimonii decus injurii

fint , fi virginitatem probent , &c cqm modent: quafi carnis luxurie ni} fit an

-138 D E s c R I p 'r I o fan&tius , aut divinis juffis propinqui us. Certè fi laudem habet , non prò fi ti, merum ingurgitare; non vitio verta

tur, haud pro ardore affe£tato, varieque irritato , laxare frena , fed potius media, quibus avocetur, & in deleótabilia alia, dividatur, adhibere juvet. Cum enim

inter Dei donaria etiam caftitatâ fit, nemo idquidem fibi fponte rapiat, fed tamen nec ille hoc illibato flore dignus eft,qui nullo defiderio, nullo conami ne, nullis etiam adminiculis offerenti

Deo manus porrigit. XL IV. Seceffus.

E§ ergò

five caftitatis conjugalis , five puritatis virginalis remedium , Seceffum. quem veteres maximi fece runt, nec contemnere homo Chriftia

nus poteft. Is eft rcvocatio animi ad fe , five intra fe , cum fepofitis exteriori bus, in te inquiris, & ut facilius poffis , à turba , & ftrepitu abis. fieri id poteft , quotiefcumque vacabit ; maximè vero

cum Natura ipfa filet:fieri id poteft cum mora, & pertinacia; interdum uno mo

mento peragitur. Nempè ut preces

funt nonnunquam produëtæ, haud ra -

rò

C 1 v I s v E R E C H R I s τ I A N I. 139. rò jaculatoriæ : ita hic mentisad Deum feceffus, pro turbationum more termi natur. Nemo inexpertüs credat, quàm -

: .. :

;

hoc examen hominem exoneret, com

ponat, mitiget, fatiet, refrigeret,erigat, èrudiat ; pudefaciat etiam, increpet»

præmoneat, atque variis modis ben£ £aciat. Facilè namque nobis imponit corpus, verfutiffimum animal, utpute mus hæcillaque facere vel omittere effe -neceffe ; hæc aliaque confulta vel no

xia videri, quæ fi ad hoc feceffus noftri examen , extra vulgi confpe&um &c clamores, ac fepofitis fucis, illinimen tifque adducantur » longè aliter com parebunt-, & judicium exaétius acci

pient. periculofiffimum eft. enim , ex tempore cum Mundo agere, neque ha - bere otium Deum confulendi , qui in

feceffus fenatu praefes affidet. Ac fanè' nunquam ab hoc judicio Chriftianus redit , non redditus inftru&ior & cau

.tior, tantum intereß Deum confiliarium

habeat , an fibi fidat. nam qui monitus eft de carnis dolis & fimulatione, mi

nus ei credit , minus permittit, magis i etiam deprimit & facra cuftodia obfer 'vat: qui fententiam, coelicam exquirit ,

tutiffim èomnia fua peragit. O beatum & aufpicatum confjforium , ubi con fcientia

. I4o

D E scR I P r I o

fcientia accufat , Spiritus confitetur, caro deprecatur , Angeli condolent, Chriftus intercedit, poenitentia corri git, Deus abfolvit. Quid eft quod apud nos fo!i multa praeclara meditamur , multa cordata in animum inducimus, multa reéta pro ponimus nobis , atque adeo Deo polli cemur, quæ ut primum eximus à nobis omnia obliteramus §5 dedifcimus ? nem

pe illud D. Auguftini modo, ecce mo do , fine paululum , quod fan&ta propo fita fua tärdaffe queritur, detinet , do ^ nec modo , & modo non habeat mo

dum , & fine paululum in longum eat. Refolutio inquám deeft , quæ motus

Divinos aggrediatur & exequatur, fi ne qua nemo unquam Deum etiam

plus millies auditum , eft fecutus. Qpti musiIle, qui le&ta Antonii vita: Ami cus inquit I);ifi voluero, ecce nunc fiq &c hoc ex hdra hac , in hoc loco aggre

dior. fimulque mentem à Mundo, cui fervierat, exuit. Hunc praeclarum au fum , fi quoties à Dei fuggeftione re

vertimur , imitaremur , nunquam illud totiesaudiretur, ô utinam , Öfi. Quàm

intricatafunt, & perplexa, quæ Mun dus jubet, &c interdum fine manudu

&tore conamur nos expedire, atque ei -

fatis

C I v 1 s v E R E C H R I s T 1 A N I. 141 {atisfacere. Quæ Deus animæ noftrae in fe reflexæ , & à terrenis abftraótæ,

di&tat, reétiffima & fimpliciffima funt, &c tamen metuimus ne nos 1n volvant

& erroribus implicent. Odit Mundus fuos, odiat & Chriftianum, ridet fuos,

rideat & Chriftianum 5fpoliat fuas, fpo ]iet & Chriftianum , & quoquo módo fuis non parcit, à Chriftiano etiam non abftineat: fi nullo modo effugere pof fumus, ftemus ab eorum partibus, quo rum damna à Mundo illata , beneficiis

Divinis abundantiffimè exæquantur, quibufque hoc quicquid eft odii , ri fus, injuriæque in lucrum cedit. Imdo cilis illa anima , quæ cum fæpè Deum

interroget, fæpe audiat, nihil Divini re tinet , ac cum piorum applaufu,impio rumque fremitu in clarum folis lumen

fortiter producit.

xLv.

Infinitus. -

BÉÉ ageretur cum humano gene re, fi ipfum fibi dona divinitus con ceffa , non invideret, velimpediret, vel propelleret penitus. fecit enim Deus hominem cülturæ capacem , & rerum

infinitatem propofuit , in qua exerceg

14*

D E s cR I P T I o

& fummam voluptatem capere poffet. Nunc cum multorum laboribus & in

duftriâ, à Supremo numine adjutis, in gens rerum varietas congefta fit , mi rum eft, quàm ineptè eam traétemus,

quàm alii eam diripiant , alii confun dant, alii conculcent,alii contaminent,

alii prætereant , alii infcendant, alii fibi vindicent, alii diffecent, alii corrum

pant , & quovis modò iniquè habeant. Quæ etiam ratio eft , cur minus Chri ftiano, hæc humani ingenii moles fiat, cum minus ad publicum ufum , tran

quilitatem , culturamque faciat, fed in digefta magnitudine Orbem impleat potius,& impediat quàm ornet , quæ fi re&tojudicio, ac regulisChriftianis de centerefformaretur, nullo dubio Chaos ,

effe defineret, & in pulcherrimum, ac ornatiffimum terræ templum , elegari tiarum pleniffimum , defineret. Non enim fpecies defunt, & materia,omnis

que ftru&turæ apparatus ; nec operarii defunt maximo numiero ; fed Archite

&i , qui dum delineationibus occupan tur , & inter fe diffentiunt, tempus per dunt. Magnificus, me Chrifte, aufus,

& Monarchâ dignus , difperfa per or bem Dei dona , & ingefiioruni fubli miorum foetus , fub ünum imperium cogere » ,

«C 1 v 1 s v ER E C H R 1 s T 1 A N I. 143 cogere, atque inter fe ita conneótere , ut opus unum confpicuum , orbifque breviarium efficiant. Sed hæcintra vo

ta fubfiftunt , ut fomnia potius, quam confilia videri poffint: Itáque Chriftia nus tacitus fpeëtator ob ambulat, & ex tanta operarnm diverfitate , & tanta materiarum nobilitate , &tanto forma

rum artificio, fed etiam ex delineatio

num genio, voluptatem ingentem ca pit , & Deo humani generis patrono gratias ag1t.

Inter hæc dubitat, velit ne umialicui,

ex præftantioribus artificibus affidere , & omnes induftriæ fuæ finus evolve

re; an per omnes , oculos non vagos , fed attentós , & cum mora circumferre:

utrumque fanè Dei admirationem fup

peditat , cum fingulae fpecies Creato rem fuum &c agnofcant , & laudent, &c referant s hoc tamen hujus terræ hofpi ti convenientius videtur, qui non unius

urbis omnia particularia , fed quàm plurium fingularia contemplari , ani mo concupivit. Opus autem eft aurea cathema , qua . nexus rerum humana rum , & inter fe combinationes agno

fcat, nec in diverfis fpeciebus fe volu

tet , fed decenti ordine ab una ad alte ram tranfeat, & ad rerum capita fubin

t44

JD E s c r I p r I o

qe redeat , illucque contemplationem referat. Ut primum enim centrum fuum reliquerit ex oculis, ante eo ufque fuerit progreffus , ut contingere id déx trafua non poffit, errabit in hoc Mun

dilabyrintho nec fe facilè unquam , ni fi ab ipfo Deo redu£tus , explicabit. Unde tutior etiam eft , unius alicujus artificiiintuitus , fiis non in admiratio

nem & idololatriam abeat ; plurimum verò nobilior , & cordatior, fed fi caput

non impleat , aut turbet. Solet enim rbis hujus diffonantia , multos con fundere, quibus concordantiæ in pro patulo non funt, ut dum dubitare ubi ue datur, decerneretandem vix liceat.

hriftianus verò, cui nunquam hoc

univerfum majoris fit , quam Deus vo luit, haec temporis fallimenta admittit quidem , fed in animum non intromit tit ; placent , fed non capiunt ; invitant,

fed non poffident.Ille enim velut in alie na domo elegantis piéturæ, fculpturæ que tabulas oculis delibat,& probat;non verò eas fecum aufert, vel impotentis

animi defiderio poft fe aegrè relinquit.

XLVI. Scien

c,\,, s v e r e C Η R i s r IAN * *45 XLV [.

Sceientia.

7, Xiis qui modeftißimè funt Philo Socrates Chriftianis pro pinquior eft , cujus vel hoc axioma » quo fe unum id feire » quod nihil fciat » proféfus eft , laudem inveniat. Non

EÉ

aeft,credite, hominis imperiti, aut diffi mulantis confeffio » fed viri, cui ex o

mnibus jam elu&tari » omnia penetraf fe, omnia examinare datum eft, inge nuitas ; qua rerum omnium caliginem , inanitatem, & dubia agnofcit. Reperit itaque vanum Deorum cultum , abfur dum Tyrannidis imperium , ftultos hominum motus, turpes vulgi mores , frivolam Philofophorum loquacitatem, & fanandis iis infelix Medicus obam

bulavit. Chriftianus verè fcit fè mihi! fcire , nifi quid fpiritus facer doceat , quod omninò folidiffimum eft. Nec autem opus habet hic doétor ingenio fubtili, fed traétabili; nec tempore fem per opus habet, fed uno momento fi ita

videatur , difcipulum fuum implet. Subitò alii, permulti faéti funt, dum ali

qui fub mora erudiuntur. Illud tamen dolendum , poffe aliquos hanc inftitu tionem dedifcere » & divina hac fchola -

exci

146

D e s c R I p 'r I o

excidere. nam quos Mundus flagitio rum cathenis abripit, valere hi jubent

Spiritus charifmata , &c vitiorum ludos frequentant, qui fi Pœnitentiae flagel lis redire cogantur , quàm tremunt,

quàm deli&torum piget ac pudet, & vi bices fanè nunquam effugiunt, fanieque inde profluente carent. Ufque adeò perditae naturæ fumus, ut cum nos ni hil fcire agnofcamus, etiam nihil difce

re velimus ; ufque adeo malitiofi, ut peffima quæque apprehendamus » ex

poliamus , referamus , & docilitatem imaximam monftremus;bona vero len

tè, frigidè, ftupidè,fomnolenterque au diamus,accipiamus,poffideamus,tra&te

mus, atque ómninòàd malum natos, ad bonum adaétos nos effe oftendamus.

Re&è faciunt qui Veritatem Chri ftianam & maximè quidem ex veri fonte Chrifto hauriunt , &c rivulos ta

men per univerfum orbem difperfos, Chriftiana fagacitate indagant;adeòque verum à falfo five- fabulis quafi repe tunt ac vindicant. Ea enim 'eft hujus

univerfi de Chrifto, ejufque Euange Hio unanimis confeffio , eâ orbi, concor

£lantia » ut ne denfiffimæ quidem ne bulae » & portentofæ fabulæ, fatis obte gere veritatis radios poßint, quin ali -

cubi

C 1 v 1 s v E R E C H R I sr 1 A N I. 147 ε. cubi penetrent, Mundique fapientiam ; fi eam rigidè excutias, plagii accfent. i non enim , ut quidam ait exiit verbum veritatis ex ore fapientum hujus mun di, quod non quadret cum lege Chri ftiana, hoc eft Chrifti &c Apoftolorum do&rinâ Euangelicâ, utinvitietiam te ftimonium conferre cogantur. Hinc

Alcoran, Talmud, Metamorphofes, O racula , & fimilia impietatis monftra »

dum longè aliud agere videntur, inter opaca fua veritatein non cohibent , fed illuftri radiatione hinc inde emittunt,

quam Chriftianus facilè dignofcit , &c ad fe , fuumque Chriftum pertinere af feverat. Idem de noftritemporis hære fibus dicere poffemus , quæ quicquid fe invicem mordeant & lacerent , in

permultis tamen talibus conveniunt , quæ Chriftiano accepta fint, ac fidem in Deum confirment. Interdum diver

fa corda eadem verba fonant , quod no

xium ; interdum diverfa verba in uno

concordant ; quod in rem Chriftiani fa cit ; nihil tamen unquam Divino verbo prius, potiufque fit , quod quifquis in

;

tra fe audit, inter Mündanos & Divi

nos, inter Gentes & Chriftianos, inter

orthodoxos &cheterodoxos, optimè &c modeftiffime difcriminat. -

G 2.

XLVII.Sa •

r48

D Es cR I P T I o

XL VII.

Sapientia. humanarum Regina Sa

Rj?

pientia eft , quam ncmo félicius nifi fapientum Rex Salomgn defcri pferit.* Ait enim eam rerum habereco; gnitionem verißimam , fcire mundi ííatus , & elementorum effe£tiones. iNoviße principium, finem,& medium temporum , folftitiorum viciffitudines , & témpeftatum orbes,& fiderummutationes; fitus; naturasannorum animan tium, & beftiarum animos , & vento

ïùm impetus , & ratigginatiQne$ h0 Íminum, & ftripium differentias & ra; áíôùm Vires: denique quæcunque vel occulta fint , vel aperta fapere 3 utpQte

ab omnium opificè edo&tam. Inde in

effe in ea fpiritum fagacem : fànétum » unigenumí, multiplicem, fubtilem, agi lem, expeditum» incontaminatum,cla rumj, innoxium , boni ftudiofum • acu tum, inelu&tabilem, beneficum,huma

numi, fixum, firmum,fecurum •omni potentem, omnia contemplantem , &c,ömnes mentis puros , tenüefque fpiri

tus obeuntem : quovis motu mobilio rem, omnia prae puritate penetrantem,

quippe vaporem effe quendam divi -

•--

- - u

• .'

--•

1122

C t v τ s ve R E C H R I s τ I A N r. 149

næ potentiæ, & finceram gloriæ omni poténtis effluentiam , quo fiat ut nihil in eam cadat polluti:lucis æternae fplen dorem & intaminatum aétionis Dei

fpeculum , & imaginem bonitatis ejus; Et cum una fit omnia poffe , & in feipfa ermanentem omnia renovare, & per íecula in fanétas animas migrare, Dei amicos &c vates efficere. nec enim

quicquam amare Deum , nifi Sapien tiæ contubernalem. Sole namque fpe ciofiorem effe, & omnem fiderum con

pofitionem fuperare , lucique compa ratam , præftantiorem inveniri, fi qui

dem illi fuccedat nox: at fapientiam non vincat improbitas, quin ea ab extremo ad extremum valentior pertingat , &c

cunéta probe adminiftret. Quid inter hæc Chriftianus , nonnè cxclamet : Manda ô Deus , Deus meus hanc Sapientiam ex facris coelis,&5 à tuogloriafofolio; mitte eam

utinihi præfto laboret, intelligamque quidfit tibigratum ?

- ;

. Quotiefcunque Philofophorum vi tae in mentem veniunt, qui fuarum opi nionum profeffionem fecerunt, mira ri fubit , nihil tale in republica Chri ftianorum hoc tepore tentari , quo maxime - Chrifiiamo philofopho indige remus. Non talem volumüs, qui vel A ' G. 3

rifto

**o

D E sc R I P T I o

riftotelem , vel Platonem anxiè fe&te

tur , & ad horum regulas omnem fcien di agendique modum definiat , nec etiam qui in nonnullisVerbo Dei cedat, de reliquo totus gentilium ratiocina

tionibus immerfus: fed humani gene ris aliquem medicum , five quod de So crate dicebatur lenonem , qui varioS. Spiritus diétamine humanos errores

nofcat, protrahat, fanet , & melioribus moribus commutet , cujus certè ufus

præclarißimus efTe poffet. Nam cum paucißimi fuos morbos , nævofque vi deant , & fub adulationum involucro. vel conniventiae filentio, vel confue

tudinum occupatione , vel tyrannidis violentiâ , omnia Perirati adverfum

eant , opus foret Chrißiamo Philofopho , qui hanc in fe curam fufciperet,ut quam. commodiffimè, ac infigni artificio ho mines, rerum commonefaceret , quas ipfi minimè animadvertunt, aut earum

enormitatem non agnofcunt. Idque aliud agendo faciendum foret, cum ea

fit humani generis impatientia, ut vix ferat duriorem vel rigidiorem Medi cum » fed molli brachio velit curari, &

fanari quafi per ludibrium. Quod fi quis quærat, cujus juffu. vel condu&tu

id faéturus fit Philofophus , næ ille fe -

ftoli

C 1 v I s v E R E C H R I S T I A N I. I 5 1

ftolidiffimum fatebitur. Nam ad id na ti vocatique fumus omnes , ut nos mu tuo juvaremus , quod nullibi certius

& evidentiore neceffitate fieri pofle , quam Veritati profeffione & opinio num medela , nemo fanæ mentis nega bit. Chriftianus hanc provinciam à fe

alienam neutiquam » fed maximè pro priam agnofcit, neque magis homines çonducentes expeétat » quam Deum yocantem, & injungentem audit. X L VIII.

Ratio -

Lobus

terrenus cum rationi hu

manæ pareat , maximè tamen ir rationabiliter regitur , cumque homo'

ratione fuâ plurimum fibi placeat, atque adeò haud rarò fe Deo opponat, dicita men vix poteft , quam fine ratione fua

omnia confundat. Nam fi quis impe *riorum nexus , fi hominum tentamina , motus, vota, labores, honores, imò o

mnem mundi gloriam penitius intuea tur, nihil omnino rationis repcrit, fed vel vi , vel fraude , vel conventione , vel

Vafu omnia conftare liquido deprehen det. lllaipfa , quæ fapientiæ & pruden tiæ famam , five verius ftreptium ha G 4. ` bent.

15*

D E s c R I p rt o

bent, fi examinentur ad veram ratio

nem , lucem non ferunt , fed caliginem quam primum appetunt ; quin imò ra tio noftra vix unquam rationem ha

bet , ut omninò nihil hic folidi expe ctcs. Chriftianus hoc apud fe indéfi nenter ingeminat, Cur hoc facio, hoc dico, hoc volo, hoc vito,hoc recufo?cur

IMundus hoc agit ? Deo repugnat, Sata næ credit , & hujufmodi, quæ vel fola

interrogatiorfe Vanitatem püdefaciunt, & erroris convincunt. Cur enim dives

fit pecuniofus? cur eruditus, literator ? cur honoratus, thrafo? cur beatus, epu

lo ? cur fapiens, loquax ? cur imperator, piger? cur vates, fomniator? cur arti

fex, gefticulator? cur eminens,cyclops? & tamen hæc quotidiana noftra funt,his abfurditatjbusMundus conftat & reple tus eft. Ne tamen infanire videaur, in Deum curiofus eft. Cur mundum non

citius crearit? cur hominem labilem fe cerit? cur non nifi filii cruore liberarit ?"

cur non omnes falvet?cur,&c quis curru carum curiofam impietatem omnem

enumeret,à qua tamChriftianus folicitè abftinet, quam in Mundi rationes:five

verius oberrationes fcrupulofè inquirit. Nihil terræ æque noxium contigit , quam lingua » verfatile monftrum, & . •-

•

C I v I s v E R E C H R I s r I A N I. I 53'

in omnes fpecies fe transformare do &tum, lingua humana quæcunque in mentem veniunt ait, negat, aftruit, de ftruit,perfuadet,diffuadet,tantâ undique* apparentiâ, tantâ efficaciâ, ut nifi ahe neus fit Chriftianus, infententiam per trahat. Huic debemus omnem noftrae.

Tragoediæ a&tionem , nam ut quemque

inftruit, ita is verba facit, & geftus fuos componit. Lingua Aularum luxum tuetur, lingua Peripatijaétantiam com mendat, lingua vulgi intemperiem ex cufat ,lingua optimatum vanitatem fo* vet , lingua in omnes, nifi Chriftianum»

habet imperium. Agnofcit is fanè lin guam, beneficum epiftomium , » quo. Hebraei, Graeci, Latinique liquores ac fon tes ad nos derivantur, quibus vitalitas omnis & vera immortalitas conferva

tur , fed ut nullo moderamine aquas

fuas fpargat , & obvios quofque per ludibrium madefaciat , id verò Chri ftianus non permittit. Nam ut in ex

hauftæ fint fcaturigines, tamen nifi in rei Chriftianæ ufum profundi nolunt , & ab impuris lotionibus {ummoperè abhorrent. Lingua Chriftiani, pálma;

eft, non hafta; olea eft,non gladiusjoleum eft, non acetum; las, non cicuta.ita hoc

{alubri organo fanantur multi » vuine G. 5,

tantu£. • _-_

a$*

D p. s c R τ p T I o

rantur nulli: emolliuntur multi, irritan tur nulli , confolantur multi, terrentur

nulli ; conciliantur multi , dividuntur

nulli. atque omninò linguæ Chriftia næ minifterio procurantur Dei laudes, formantur hominum mores , poliun

tur ingenii artes , exprimitur fpiritus difciplina, convincitur Mundiimpoftu ra , propagatur Chrifti gloria, XLIX. Immutabilis.

IÉÉÉ reipublicæ Chriftianæ non tantum optimis verbis erudiri , fed etiam

laudabilibus

exemplis firmari.

Tale aliquod Chriftianus eft, immobi litatis præclarum fpecimen , quod nul la vel violentia , vel perfuafione loco emovetur. Immutabilis quippe eft »

quifquis ferio Deum induit , neque

enimi optabilius quicquam videt , aut reperit , quàm qüod jam ex Deo didi cit. In hoç fubfifíit, buic bafi innititur » quicquid faciat mundus, dicat ; mine

tur, blandiatur; cogat,perfuadeat;impe ret, oret; nihil à tali Chriftiano impe

trat. Nemo credat tales effe poffe , nifi?

fuiffent, & Mundus ipfe cum indigna tione teftetur. quoties enim mortis va ria genera Chriftianis illata enumerat ». -

tQt1€S.

;

Ci v I s y E R E C H R I s T I A Nr. rgs toties viétores fuos immutabiles fibi , exprobrat. hic demum terminus Chri.

ftianuseft » cedere nulli malo, & vitâ po tius excidere , quam veri, bonique af

fenfu. Sed paucos, eheu paucos hodie hujufmodi reperias , qui cüm Elia fe in tegro regno opponant ; aut cum Da- .

nielis fociis inter omnes pronos, ßent ereéti » & clibanum expe&tent. NihiI

enim agommodatione fiodie frequen tius , nihil fimulatione & diffimuiatio.

ne ufitatius;. Ubicunque aquilo fiat, o. mnes fe inclinant , etiam quos fideico lumnas credidimus , imö qui fereno. tempore tales fefe magno hiatu ja&itarunt. Cedit praetorscedit fenator,cedit antiftes,ecquid de plebe expe&esfolidi? quàmvis tgyera inter obfcüros citius re perias,qui Baali genu nullum infle&tunt, quàm eminentes & claros. O conftante§.

hos!ò l£ves illos! ô utiles hos! 6perni ciofos illos» quos lapi, molari, ad Collum, fufpcnfus, quam aureatorquis,autMunl $$$$ fymbolum màgis decereíf,

Da ô Dgus amare immobilés,quaiitìl yis abjeCtos; da nihil offendi mutabii;_ bus, utcunquc elevatis;daDeusti5; fiare», •}tare, tentare, praeßare, perfèverare. '.

Quid faciat Chriftiafius fi tyrannidis iniquitas Patriae jura , maximè verò re

1*6*

D E scR rp r 1 o

ligionis libertatem , contra fidem & leges evertat , & innocentibus exilium indi

cat,an cedat fi publicæ falutis res agatur, cui illc connexus,& libidinari in confilii

& mentis inopes finat ? Ecquis Deus hanc legem tulit , ut quodunus opina tur, omnes credant, aut Patrio folo exe

ant ? quos unus interemtos vult, ornnes

jugulum praebeant?quod omnibus Deus diftribuit,ab unius arbitrio pendeat?Ni hil horum Deo im mentcm venit , ve!

permittere uni, vel imponere omnibus; humanae cum malitiæ, tum ftoliditatis

eft, talia fub religionis metu exigere: Commifit Deus imperantibus concre ditorum curam, falutem , confervatio nem,tutelam,non ipfos fubjecit;autfan guinem, opefque tradidit;ne dum liber rimam mentem fervire voluit. Hæc

animi generofitas Machabaeos quondam excitavit,ut Antiochi immanitati fe op

ponerent: hæc Helvetios ab immitijugo Jiberavit:haec recentiffimo exemplo Bel gam in integrum reftituit. Sed omninò à carnis mixtura hic fedulo cavendum

eft,ne dumReligionis aut libertatis cau £am prætendimus , noftram agere de prehendamur , quod multis fuit exitio, T)eus pur9s » fimplicefque fines vult, ac ad eos - .

» integerrima & reétiffima me dia.

' C t v 1 s v £ R £ C Η R r sºri a N I. f57" diadeducere. Omnia patientiâ & fum mâ humanitate condiantur , ne quid rebellionis, quam exofam habet Deus ». redoleant. Qüi fecusfaxit cadet , &fpe fua excidet, non minus tamen per in nocentiores alios fuum negotium Deus continuat, & admirandis rotationibus tandem abfolvit. Interim Chriftianus

timidè credit; fed fortiter agit; aegrè ac cedit, fed pertinaciter profeqnitur sin vitus fe opponit , fed animofè & folidè fi omninöitavelle Deum videat , refiftit. L. -

Pauperies. Hriftianus ut omninò fe Mundo

retrogadum cxhibeat , præ omni bus thefauris pauperiem eligit. Non hanc equidem , quae rebus omnibus vel carcat, vel indigeat, fed quæ homi nem ipfum in confpe&u Dei extenuat: Hæc fub coronâ & fceptris effe poteft, ac inter ingentes thefàuros : Eft enim.

Spiritus tamtum pauperies , five annihi latio , ubi Chriftianus omninò à Dei:

mifericordia dependet. nihil fuum , imò fe nihilum ipfe , agnofcit. Hanc Germani noftri quondam vocarunt , 3)ie ©cfaffcu6cit / qua fe homo totum, Dco tradat, ut eo velut fuàquifque ma -

G 7

nu.

158

D E scR I p T I o

nu utatur, nullâ motus proprii agnitio ne , æftimatione, paßione aut affeétu,

Scilicet ut membra noftra nefciunt quid

agant, fed animæ imperio parent, vi dent, audiunt, tangunt,nec vel invita id

faciunt, vel gloriofula. Ita qui hoc à fe impetret, ut nec Ccelorum amore, nec gehennæ metu , Deo liberè, acut crea tori fuo obfecundet, nihil propriæ vo luntatis aut amoris agnofcat aut fen

tiat, is verè feipfum liquit , & humanæ. carnis fymptomata tranfcendit. Id ta men idea potius perfeétionis eft , quam ulli mortalium proximè conueniat, cò

tamen Chriftiano fervit , ut fuas imper fe&tiones facilius agnofcat,& ad perfe &iora omni nifu & conatu contendat.

Eft enim haec, pauperies fumma opu lentia, qua nos ab omnibus , quæ infra. animae nobilitatem funt » abftrahimus

& elevamus , ut nobiliffimum , opti mumque aliquid amemus & pofIidea mus. Id verò Dcus eft , tantò dignior hominis fummo amore, quantò omnes

creaturæ funt indigniores. Ab uno enim omnia , & ad unum omnia redire opor tet, nihilque binario æquè invifum eft Deo, vel dimidiato. Totum, integrum que hominem , ac nulli vel in coelo, vel :

extra cocium obnoxium fibi pofcit,quod -

Gcr

C I v I s v E R E C H R I s t I A N I. 1 59 Germana devotio fub Dei perfonaele- *

ganter expreffit : €ntivct;r gar mtim; βNcrla$ gar fciit.

Nihil hodie minusindiget mendicanti bus, nihiliis magis eget. nam ut viétu ac

voluptate etiam abundent, Deo tamen, religione,honcftate, omnique rationa bili vita carent. Noftrum hoc enorme

vitium eft , qui ne indigentes pafcere, aut diffolutos coercere cogamur,.tan

dem ad hoc fceleratum vitæ genus adi gimus,in quo fub mendicitatis trifti pal Iiolo, ab omnibus humanis, divinifque legibusfolvuntur. Sunt enim hîc idolo maniæ, veneficia , latrocinia, vagæ li

bidines, furta, blafphemiæ, inertia, co meffationes, & quæcunque nullibi im

punè graffàntur, hîc ex publica & priva ta ftipe aluntur. O malitiam humanige neris, quod fub miferabili hac larva re

perit, quo ab omni bomo reëloque velut ex. profeffo liberetur, & alienos five labo res , five parfimoniam , five divitias de pafcat, & condolentiæ Chriftianæ in

terceffione, eliciat. Itaque per magni in tereftReipub.Chriftianæ hoc hominum

genus flagitiofiffimum corrigere, cæte ris vero ne ad id unquam admittantur, Chriftiana cura & liberalitate cavere.

Quæ autem iniquitas eft prodig983. &c diffolu .

r6o

•

D e s c R rp t I o

diffolutos , ad extremam ufque profu

fignemjuvare ; evacuatos pellere.Quin id agimus, ne quifquam poffit vel aufit , quod rem familiarem evertat; indigen-. tibus verò nihil necefTarium defit. Sed.

hæc alii curanto , Chriftianus per Deum. exoratus , facilè coecutit , nec alienam

nequitiam fuae illiberalitatis operculum facit. Si omnes fumptus vel impenfas noftras » ea rigiditate examinaremus,

qua pauperum ftipem,multum detrahe remus,multumque revocaremus In pie tatis caufis omnes oculati & arguti effe

volumus, in vanitatis expenfis , fimpli-^ citatem & incogitantiam obtendimus. Ubi funt ifti quos Chriftus prandium. coenamve faóturos non vocare amicos ,

nec fratres, neccognatos» nec vicinos , nec divitesjuffit,neilli viciffim invitent,

& referaturgratia ; fed pauperes , muti los, claudos, cæcos vocare monuit, ut

felix fit quem remunerari nequeant ? id enim imrefurre&tione juflorum reddendum.. IL f.

I)eus.

V. Enimus tandem

ad ipfum jufti* $ tiae , mifericordiæ, & potentiæ fo lium , iride circumdatum , àfpeétu fma ragdum referens ». ipfumqué in “â.fe~ -

n!-

' C I v I s v E R E C H R 1 s*r I A N I. 151

άentemjafpidi gemmæ, &c fardio fimi lem, qui A & ç), nomenque habet Re gam Rex , & dominorum Dominus. hunc ambiunt millies centena millia, & de

ciescentena millia Angelorum , & vi ginti quatuor fenatorum coronatorum, Sanêbns , Sanëlus , Samêtus Dominus Deus Sabaoth , fine intermiffione concla* imantium. Nihil hic faciunt humanio•

culi, nihil aures, nec cor etiam , omnia

hominem exuperant. Itaque procum bere & adorare decet, defcribere non licet. Tantum fcimus quantum verbo

fuo nobis patefecit, optimum , maxi mum , juftiffimum , clementiffimum ,

potentiffimum , principium & fincm ,

É'; & ultimum. Quæ cum Mofe, aulo, Johanne & fanétis aliis commu

nicavit, ne ipfi quidem exprimere po tuerunt, nec nobis in hac vita deben

tur. Cernimus enim nunc per fpeculum in ænigmate, tunc autem facie ad fa ciem ; nunc agnofcimus ex parte, tunc verò cognofcemus , quemadmodum

cognitifumus. Satis Deum novit., qui Deum amat;fatisDeum audit,quiDeum fequitur; fatis Deum habet, qui Deum. experitur O lehova,lehova Deus mifericors • & exorabilis , adiramtardus , ad clementiam

& auxilium propenfus , qui clementiâ,É ammum AIc. -

m6x.

D Es cR τ p T 1 o

mille ufque uterà ; vitia, &peccata, & deli&ia eondonans: inpœna autem irroganda paren tum culpam immatos & nepotes , ad tertiam & uartamftirpem perfèqueris, ob filii tuiJ E s U hRisti innoxium cruorem , & immenfam mobik teftatam charitatem MisERERE Nos

TR 1 : ob gloriam nomini tui , & majeßatem MISERERE NOSTR I.

* Qui revelationes à Deo expetunt , & oculos Divinitatis contemplatione pa fcere volunt, nihil Chriftianæ fimpli citatis& humilitatis fapiunt. Nunquam Deus fuis abeft , comjuramtibus nunquam ad eft. Ufque adeò fibi placet homo, ut fe etiam receptum,redemtum,renatum, reformatumque nolit, nifi fimuladin folita &inufitata admittatur:ufque adeò intumefcit Pfeudochriftianus, ut futuri

feculi ineffabilia jam dari , jam exhibe

ri fibi concupifcat. Hem mifer homo nonnè Satanam odoraris , Angeli fa ciem mutuatum , & curiofitatis huma næ aciculas non fentis ? Adeòne for

det tibi verbi divini fimplicitas , utin terpretem aliquem genium expofcas , qui arcanum fenfum tibi enodet, & oc

cultata Ecclefiae Dei, pandet ? adeonè omnes confratres tuos fanótimoniâ fu

Perafti » ut ftultitia praedicationis jam non .

ultra fatisfaciat? adeonè præcepta Chri -

fti,

C 1 v 1 s v E R E C H R 1 s T 1 A N 1. 163 fti omnia adimplevifti, ut quid fuperfit coelitus tibi mandandum, audire velis ?

mifer homo inquam , quid agis , & te fpiritualifuperbiâ, five ambitiofo piritu tuo ad infima deijcis, &c Lucife

ÉÉ

rum æmularis ? Sic, fic , relabantur',

quotquot fublimari in coetu Chriftia norum » quotquot tot difcipulorum Chrifti fortem tranfcendere in animum temerariè inducunt.Habet Deusviden

tes fuos, habet fomniatores, habet pro gnofticos, habet divinitatis fulgura, & æternitatis præguftus; fed quæ omnia à fuo arbitrio dependeant,& à nullo mor talium depofcantur. Sufficiat habere animum ere&tum,mores demiffos; con

fidentiam fummam, fimplicitatem infi mam, cor fonorum, linguam filentem ; condolentiam mollem , patientiam du ram ; poffeffionem negligentem , fervi tium liberale;judicium timidum, obfe quium fecurum; preces fervidas, que relas tepentes; vires debiles, fidem in viétam.

L If. Ecclefia.

S Upereft Ecclefiae fe includat Chriftia nus, quæ utut per orbem difperfa » ac invifibilibus vinculis facri fpiritus con neXa »

¥64.

D Ε s c R I p 'r I o

nexa, alicubitamen hofpitia fua inhabi tet, & Verbi divini puritate, Sacramen

torumque Liberalitate fefe exerat.Cum hac credit , orat , laborat , patitur, & fanótæ familiæ munia obit Chriftianus,

pro hac opes , fanguinem , corpus pro fundit ; hanc audit, obfervat, tuetur,&:

ad cælos ufque comitatur. Oauguftiffi

mum chorum, in quo Patres , Patriar chae, Prophetæ, Apoftoli, Do&tores , , Confeffores jufta & nihil interrupta fe

rie ad nos ufque Chriftum confequun •

tur quocunque vadat, & Halleluia refo

nant , falutem , gloriam , honorem » & poteftatem Domino Deo noftro tri buunt! O civitatem Dei auream puri vitri

fimilem,cujus exjafpide muri, portæ ex duodecim unionibus funt, cujus tem

lum & iux Agnus eft, nullius fani, aut O Societatem facram & re

§jí indiga!

purgatam, quæ non fert canes , verie ficos, impudicos, homicidas, deaftri colas, & quicunque falfa amant atque faciunt ! O domum illuftrem, ad cujusli

men ftare præftat , quam orbis inhabi

tare palatiä! Ofeptum fecurum , quodin fernali lupo,& fugienti Leoni inaccef fum eft! O arcem munitiffimam,& Davi

dicam turrim , propugnandi gratia con

ftructam » mille ciypeis , omnibufque e

· · ··

mili

C 1 v I s v E R E C H R I s T I A N 1. m 65

militum pharetris ex ea dependentibus! Tibi fe fpondet, tibi fe traditô virgo »

& fponfà Dei, Chriftianus tibi labores & óperam omnem addicit , tibi judi cium omne indióta fa&taque fua permit tit, tibi fidem &integritatem ad fupre mum ufque halitum pollicetur.Tu ergò Chriftianum materno finu excipe, la &a , fove , corrige » erige, dirige , fti mula, ac quod abs teyehementer orat, Deo

precibus tui, ardentiffimi & efficacibus com menda.

;

Gratias debet ingentes Creatori fuo Chriftianus , quod hominem nafci , &c rationis participem fieri voluerit , cum eodem jure ad brutorum & pecudum fortem fuiffet detrudendus. dein quod

ex ea gente progigni conccfferit , quæ

jam à multis Tfeculis fimplici, & re&ii cuftos,&ab impuritate, levitate & im •manitate aliarum terræ plagarum im munis fuit, primaque J4ntichrifti jugum excuffit. denique inter eos lucem acci* pere , & intueri permiferit , qui Chri Jiiamum nomen agnofcunt , & profir tentur , atque à cunétis fegentibüs hac nota feparant. Sed, ut rationis humanae multiplex eft abufus; ac majorum etiam fides & integritas languefcit ; infu per & Chriftianum nomen fcelerata : ?

multa

166

D £scr iP r I o

multa cooperit, hoc demum ingenti, be meficiiagnofcit Chriftianus,efTe Ecclefiae

fepto inclufum, ac inter eos receptum , qüi Eyangelii luce illuftrati, gratiâ coo ptati , præceptis eruditi , profeffione ánimati, fequela confcripti,teftimonio fignatifunt;quod ut infinitæ Mifericor diae divinæ fignaculum eft, ita Chriftia

num fub quavis cruce folatur, fub qua vis conditione confirmat , fub quovis

periculo animat, fub quovis ludibrio re ficit, fub quavis mora optimè fperare , & fortiffimè confiderejubet. Non ergò metuit, licet terra moveatur,& montes in medium mare transferantur, tanta

que tempeftate turbentur maris undæ, ut ad ejus æftus montes contremifcant, cum Divinam tamen urbem,facrum fu

premi domicilium » fuus dele&tetamnis íluvii, quæ quiain ea verfetur Deus,non commöveatur, Deo ei maturè fuccur rente.Tumultuenturigiturgentes,regna con

citentur, Deo vocem emittente tellus ipfa colli quefcat.Iehova enim2ebaothChriftiano adft, Chriftiano munimemto eft Deus Iacobeorum. ID E o G L o R r A.

" D E

C HR I S T I AN I COSM OXEN I G E N ITUR A ,

JUDICIUM. Hieremiæ 1o. cap.

Hæc dicit Domimus, Iuxta via!

Gemtium molite difèere, & à/?-

gni cæli molite metuere, quæ ti 7/26/2f

gemt (*J.

- -

----

-----

- -

-----

}^ I R O

R E CT O

CO RD E

amiciffimo & exopta tiflimo fuo.

£Γέ

Erculis bivium literis cele

% bre eft , ejuque dextrum

(iter Grammaticorum fibi qnisque , aut vocabulario rum vindicat. Ab iis quisquis latum

unguem difçedit , jam oberrare dicitur im altera Voluptatis via. Imterea Chrifti via tota latet, & vel leniter produéta, ri

dicula e$t. Scilicet, imeptiamus prius, tu multuemur, diffurramus , poft, ubi cælos ingredi meceffum eff, cælica meditemur. Tualiter : & ob haec malè habes, ac infau -

ftum

17o

ffum Mundum, totque rifus nequam, pa tientiæ humeris fùftines, caeleftium fpe frangis, precibus, & reéti confcentia , im pugnas. Itaque & hæc, quæ curiofis mini mè placere, tibi in Deo fimplici, arridere poffunt, dicata, fimulque amori tuo, inte gritati, ac memoria confecratafùnto. '

3 tuo fincero fratre

Joh. V A L E N T. A N D R I. ae.

Ifaiae

17 1 ,

Efaiæ

+ar.

Ego Dominus faciens omnia, Coe los extendo folus , & mea virtute ter

ram expando, Irrita facio figna menda cium, & ftultos, ac infanos reddo divi

nos : averto fapientes rctrorfum , & fcientiam eorum ftultam reddo.

Idem 47. cap. Stent quaefo, & fervent te contem platores coelorum , ftellarum infpe&ores , quique nova prædicunt , unde nam fuper te hæc veniant. En fimiles fuerunt ftipulæ, ignis eos incendet, &c. Xumeri 24.

Orietur ftella ex Jacob,& furget fce *ptrum ex Ifrael, confringet proceres ' Moab, & diruet omnes filiosSeth.

H 2

Et ß

E T fi malo noftro lamentabili ita fu άum eft, ut cælum tam pulcrumac affeétabile , quondam Imperij moffri im gens portto, reétor nobis , atque tortor

impofitus fit & tam corpora noßra mor bi infiniti affligat, quàm animos diverfîs erroribus, ambagibusque exagitet : Ta men poftea quam Chriftus gloriofo fi mul, ac falubri exortu, non tam affri, ipfè fefe mequaquam fùbjecit, quam omnes eos, quotquot N o M 1 N 1 ipfius nomen darent, illorum Imperio, tyrannidique pe mittis exemit , illi fanè quicumqne ex hù , aut metuunr cælum, aut viäta, porrigunt manus, in Chrißum fùum, & libertatem

chrißianam fùnt injurij, qui vero etiam confùlunt fellas, & ab iis de fe judicium, vaticiniumque exquirunt, blafpbemipla nè, ac intolerabiles.

cum enim in Chrifto , mam regulam tantum , ac regimen vitae , fed folicitam etiam moflri curam , bomi affluentiam , averfionem , fælicitatis cmnis fummam, atque compendium habere poffmus, ecqua amajor committi poffèt indignitas, quàm

quid

*73

quid de nobis faâura fint aut decretur4 aftra, quam futura propitia , interrogare, illis credere ? & cum fùb Chrifti tutela , Satam, Mundus, Mors, Caro, cumëta ad

verfà , ac hoftilia contemnenda forent, abjeéîâ atque impiâ curiofitate, cæleffium corporum vires imquirere, Chrifti prote êtioni, & cuftodia diffidere , ac fùprema, quæ uni, Chriftianù comceffà eft libertati , remumcare;

Mirum itaque non e$t, fi transfugas hos, & inviéta chri/liama arcis deferto res, affra feverè excipiamt , ferviliter ha beant, & ludificattomihus variis exagitemt. sunt enim jam revera Martü , Mercurij, Saturni filij, vel potius mancipia, qui filij five fratres Dei effe noluerumt, quibufque Chriftus mom fàtis fuit , ut vitam omnem

à matali, ad mortem usqne, fæliciffiinè, fapientiffìmè, fàluberrimè dirigeret : fed arcanum cæli confilium explorandum fuit, ut ventura bona magna ffe expeéîare, ma la ingenti trepidatione metuere , denique potius cælo, quam Chrifto accommodare /?/e poffent. H 3 Atqui.

174.

Atqui A/frologia non tam ignorantia, incertitudinis , impofturis , latibulis, & effugiis plena ßatet , quam perfùafio ni, opinionibusque , ac aphorifmis gen tilium, ut plurimum immititur : fed etiam

ipfâ fipoffet de tali hominum genere, con quereretmr, qui Imperium ei, quale non habet, affingunt, quale habet, craffà igno rantia denegant , nec voces quibus ea cu rioßs ad Chriftum remittit, exaudiunt, minus harmoniam, quam cum Chrifto babet, intelligunt, tamdem necfefe ei, nec satura, nec rationi, nec Chriffo, accom *modant.

Nobis quidem Aßrologiæ judiciaria mo titia omni abeft, nec fipulfàret , unquam intromitteretur. Verum qui cæleftia me ditamur, & Afiralia, non plane carere de

cet Aßrologia omni, imo absque ea effe ' Cbrißiano haud licet, Sacrâ tamen, Di vinâ & Chriftianorum fublimitatu com dignâ, qua vana nec promittit, nec mi natur, fedfòlida reipfâ offert ; non de fu turis hallucinatur, mugatur, fed ea oculis

noßris yeluti praféntia opponit ; qua de ntqtue

175

mique corporis noftris diyinam crafin for mat, mores fingit, honores, opes, officia

diftribuit , demique ab ipfâ morte nos fecu ros tranquillosque reddit.

Ludamus aliquantulum in Dominiti

more, & Aftrologie falfâ, cum Theologia veris , dubia cum certis, lubrica cum fir mis , vana cum fòlidis, impia cum fànâis, ita committamus, ut produétâ aliquantu

lum , offenfàque excellentiâ Chrißianâ, fordeat fervile ac puerile affrorum jugum, neque amplius eos, qui ad miféras Creatu /as tam Nobilem Awimam, tam nobilita 2.

tum, magisque mobilitandum corpus, exa

minant, dijudicantque, feramus, denique omnes cogitationes noßras , tum ftudia

etiam, & artes adfùblimiorem longe, di vinioremque contemplationem , conferre t £/1f£}}} !!$.

Nofter ttaque N A r u s, effo C hr i s t I A N U s C o s M ox EN u s, ille

quidem humama infirmitatis miferiaque

propago,fed commiferantis, &prœvenien tis Gratiae, nova & regenerata creatu ra , tota præfentis tolerans, futuri ßudio , 4;

fé.

176

fá. Terrenom hoffesfolummodò,fed mor tuus, ac nullâ fút parte accommodu,mom firum veluti inter der fóres fed Deofao in delitijs , ac omnino talis , cujus vita non hic,fed alibi vivitur , qui gaudium fùum non extra, fed intra gaudet, cujus fcientia non foris, fed intus ßitur, cujus voto nihil MuN D o magnum , celebre , fùblime,

ftreperum, delicatumve expetitur, fed qui iis fòlum-modò fatiatur , quapraterea ne minifatisfaciunt, ßulicet alfentibus , fpe randis, credendis, & ut malignè improbi rident, imaginariis. Sed infficiamus eum, per capita Aftrologica.

•

177

c A P. I. I)e Domino Geniturae.

E Geniturae , five domus. dominio, duo inter fe di-? micant diverfifììmi , A- . w.

£i D A M & C H R I s T U s ,

£w*$* alter corporeus , fpiritua1 lis alter, ille piger , fomnolentus, gra

vis, ineptus ;hic alacris , vigilans,fübli mis, fapiens. Uterque fibi ædes totas petit, néc ferre alterum poteft.Sed vin cit C H R 1 s T U s, votis, fufpiriis,& ten

taminibus Renati » verùm non ita, ut nihil infidiarum ab adverfa parte ipfi. non fubinde deturbandum veniat. Sed

quotidianos A D A M I infultus ita fufti fiet, ne unquam eitam dile&tæ , fele &tæ,facratæque domus five Templi pof feffionem cedat, potius obturatis fen

fuum , appetituumque feneftris, rimis,.. ac foraminibus , propugnaculum fuum:

munitum magis , firmumquè reddat ,. & Satanæ, Mundoque, duobus aliis fu riofiffimis hoftibus tutius opponat. Ita que prædominatur falutaris illa Stella: Iacob, prædominatur Jufliciae.Sol , præ dominatur Lux ab alto , reliquæ, etfi.

maleficæ fint fteliæ , nihilque vel boni; H. 5 .

præ

r78

praefagiant, vel dare poffint, debiliores tamen funt , & mille millènis teftimo

De Temperamento. Uatuor funt Adamaticæ prolis.

<;umqres , Calidus qui iratos fa cit,Tuperbos, tumultuarios. Humidus

qui diffolutos, diffluentes, ventris man cipia& Voluptatis. Frigidus qui atheos» fupinos, ftupidos. Et ficcus qui avar9s ». infru&iferos, inclementes. Nihil ho rum nec Chrifto, nec Chriftiano noftro convenit,nec ulla commixtione fit tem

peramentum Renato condignum. Itaque alios ei humorésineffe oportet » eritquè

nobiscalorCharitas, devotio, malorum conco&io,vanitatis combuftio. Frigus »

conniventia,indulgentia, oblivi9 mali,

fimplicitas facra. Humiditas Verbi Dei irrigatio, liberalitatisrivuli, liquefaóta in íeo afiima,navigatio ad portum, $ic cita, Crucis tolerantia,in mundo infen fibilitas, foliditas, conftantia » veritas »

ex quibus temperamentum fiet Imago. , 70ei, quae tota voluntati , amori » hono

iî fuis renunciat, & in Dei manus rcfignat» Deum fuum veluti fpeculum -_

—

repræ

. r79^

repræfentat, ipfum fpirat, ipfum fapit , ipfum refpicit, ei laborat, eiftudet , & in eo conquiefcit. ,

C A P.

III.

De moribus , {5 ingenio.

INge de

moribus facilè Judicium : erunt enim compofiti, humiles, fim plices, re&ti, fed à confuetudine homi num maximè abhorrentes : Unde ni hil facilè admirabitur , nifi Chriftum fuum fummum Miraculum. Et cum o

mnes homines amet, paucos & in iis pauca laudabit, rarò hominum gaudiis intererit, nec erunt in propatulo gau diaipfius, fedintus cum Chriftofuo de

liciabitur. Paupertatem non reformi dabit. Infamiam non vindicabit. Mu

neribus publicis non fe intrudet. Ad mortem non exhorrefcer. Patebit au

tem omnibus, aderitque, ipfe ab aliis ni

hil expeótabit, nifi dileétionem, fuum aliorum erit , quae aliorum funt, fua nec

erunt, nec concupifcet. Feret non fe riet. Et inter hæc omnia plurimum fi lebit, plurimum fecum erit, plurimum fufpirabit. Ingenio autem erit in fchola. Chrifti docili, in converfatione colum

bino» in excubiis contra hoftes ferpen H 6

tino,

m 86

tino, ad Mundi voces ominò furdo ac

ftupido , fed omnium maximè in de tergendis expellendifque fordibus à Patre Adamo , à Patria Mundo , à forore Carne contraótis, diligentiffimo, perfpi caciffimo »laboriofiffimo. C A P.

IV.

Defatura, forma & habitu Corporis.

T£;

quidem communis omnibus excellentia eft hominibus, ereétum ,

præter reliquorum animalium figu

ram, effe, tum Univerfi hujus fabricam. quafi compendio repræfentare , ac ex creaturarum fcrè ominium fpoliis, Na turæ veluti tenacitatem abünde refar•

cire pofTe. Verum illud Chriftiano no ftro verè uniceque gloriofiffimum eft , Chriftum fuumTeandem corporis for mam, figuram, ftaturam , & indigen tiam affümß(fe, cum eo ambulaffe , ad

fupremos coelos fublatum , &c ad Dei

dexteram receptum effe. Suum verò corpus, non tafitum qua auribus Deum Ioquentem exaudit , qua oculis Dci , Magnalia intuetur , qüa linguâ cum Deo colloquitur, ejufque eft interpres».

fed, maximè qua Corporis Divini hofpi -

tium ».

n8r

tium, facrariumque eft , cum tremore & adoratione admiratur, poftea ita gu bernat, ut vel monoculum , mancum ,

claudum , coeleftibus promiffis gaudiis potius inferat» quam integrum perni tiofâ mollitie, à tam ineffabili humanæ

Carnis glorificatione, excludat. C A P.

IDe Moribus, & utraque Valetudine. , MrOrbi hîc nulli funt , dum Chri ftus perfeétus ille & fælix fem per Mediöus præfto eft. Verum diae tam ipfius & præfcriptam curam tranf gredi, non miorbo fàltem exponit» fed

Îmorbus ipfe eft periculofiffimus. Mun di aër, mundi convi&us , mundi con tagium peffilentiffimafunt , nec quen quam inita&um imò non infeétum re

linquunt, quifquis à Chrifto fuo egre ditur. Domi fe contineat, & cum ani mula cohabitet fua , quifquis ab hac

peße, lepra, febrique tutus effe vult,nec üfpiamMedicinam fperet.quifquisChri ftiantidotum negligit Sanitas unaChri ftus eft , extra Chriftum meri morbi, qui homines ita in le&tulis fuis volu tant,cxercent, & excarnificant.Itaque H 7. Rena -

181.

Renatus nofter femper valct, femper. benè habet , nec tangunt morbi , qui carnem flagellant » cutimque tantüm

ftringunt, & ut Myrrha falutaris à pu tredine refervant, ipfum veræ conftän tiae , conftantifquè tolerantiae, toleran tifque fpei ac fiduciæ exemplar viridi. Laureacoronant.

C A P.

I)e aliis corporis accidentibus , ut cafu, ruina , carcere.

V Ia qua ambulabit Renatus nofter ». & ar&a eft, & fàlebrofa, fpinis ac fcopulis obfita, unde à ruina frequenti, & pedum illifione periculum. Sed eft ui erigat Chriftus , quique tam mole os primum iótus ita condiat, ut verè dulcefcant;itaque nihil eft quod à Mun

do expe&etboni, nifi quod callum tan dem contrahit, & ad mala obrigefcit: Verùm in Chrifto omnia tuta habebit »

plana, jucunda ,fecura cujus tutela nuf piam fortuitò impinget, femper cum commodo fuo exercebitur , & proftra tus non derelinquetur. Carceris etiam. minæ, quas Caro, Mundus, Sathanin

fauftae ftellæ præfagiunt, & vincula, -

quæ.

p.8;

quæ quovis angulo infidiabuntur ní efficient , nec continebunt diutius

conftriétum , fed æquè ac pondero fum onerofumque corpus Animam liberam &c aetheream tandem emit tet , ita illi vel inviti Chriftianum à

Chrifto liberatore ereptum , liberta ti priftinæ , &c au&tiori reftitui intue buntur. .C A P.

VII.

De Parentibus , Confanguineâ & agnatã.

E$ fatendnm 'eft, natum no ftrum prognatum viliffimisparenti bus effe, abje&iffimis imò profcriptis, Patre Adamo peccatore , matre Terra. malediéta , unde opes ei nullae , nulla

fperanda Dignitas.Sed præfagit eiftella Iacob regiam adoptionem » patremque dat Deum, matrem Ecclefiam, inde non animæ tantum, à cœleftiortucum Deo

cognatio, fed & corporis cum Chrifto confanguinitas. Huic familiæ infertus, totus infami originifuae rennnciat, ad eoque ne quibus primi natalis reliquiis. adoptionisgloriam commaculet, aut in. faciem abhorrentis Patris Dei, produ

cat, curatftudiosè. Imo nunquam nifi. -

Chrifti.

Chrifti fui vefte , te&us involutufquein confpeétum caeleftis prodit Patris.Tan taeftfordidi Adami in cælefti Regia, Chriftiq; regno ingrata praefentia, nau fea , odium. Et hic faftusinfima adhuc

humilitas eft , quo utinam fuperbire mus omnes, &c tam infauftae ab Adamo hæreditati renunciaremus elatiffime.

`c A P. VII I. IDe Fratribus , fororibus, affinibus &c.

iifdem diverfis Patribus , du

plex etiam fratrum fororumquè feries, altera Iacobitica, Efavitica alte

ra: magno utrinque numero, fed Iaco bitarum femper longè inferiore. Inter hos amor, concordia , inftitutio , mu tuum auxilium , confilium » condolen

tia, indulgentia , &in Chrifto æquali tas. Interillos fuci, furor, cædes, ra pinae, odium , calumniae » difcordiæ, íuperbia, tituli, &inter fe pudenda& ambitiofiffima

diftinútio. Ibi frater

fratrem ut caeleftem colit , ut patrem aut inftitutorem refpicit », ut filium a mat» ut hominem fert, & corrigit. Hic frater fratrem utIdolum adorat, frater,

fratrem ut brutum conculcat, ma&at, €X*

185

excruciat, fratrer fratris carnes epula tur, fudorem, & fanguinem bibit. Ita

que nofter Iacobitas tantum fratres a gnofcit , reliquos commiferatur » fed vitat , & quam maximè ab iis cavet , &c Fraternitatem eam quam lefus primus & fupremus frater inftituit , fan&è » candidè & conftanter colit, & cum re

liquis membris Unum , concors , divi nümquè Corpus conftituit. C A P. IX.

I>e Aemicis , fòcii , €$ familiaribus. * * A Micum habebit neminem , nifi 5* eum qui ei omnia, Chrifium , re

liqui quoquo, fint affe&u , nunquam ad veri amoris afcendunt perfe&io nem. Is renatum amat, docet, corri git » fert » tandemquè ad Dei tribunal omni fua &c aliena ope deftitutum ex cufat » defendit, & fru&uofa intercef

fione liberat, fed idem fibi veri amoris recipr9gationem exigit , quæ paren tum , liberorum , uxórum ,'amicorum

poffeffionem , fed fui ipfius maximè àmorem tranfcendat , & ignis , aquæ, laquei» ferri, tormentoruí, tentâmi numquc omnium examen ferre

P; t.

186

fit. Socios fibi libenter adjunget , fed curriculi facri focios , quibus cum de

votione, ardoreque certabit, & in quos gratiæ radios refleétet. Ipfi focii erunt precum , meditationum , laborum fa crorum , focii & condifcipuli Scholae Dominicæ, fociitolerantiæ, firmitudi nis , & contemtus mundani: non com

potationum , confliétationum, difcur fationum, lurfusac vanitatis. Familiari tas verò erit perquam exigua, ut quæ

fordium fert fecum plurimüm , & inter .*

nam illam cum Chrifto & anima, imo ratione etiam naturali familiaritatem

interturbat maximè. C A P.

De Inimici, & JMdyerfariis.

IĘ ubique fatis, Nec fi ma 'ximè Mundo (erviat, tutus futurus.

Mundus quibus maximè utitur , quos

promptosbabet, quofque evehit , non tamen minus ridet, cavillatur , & inimi

citiis exercet. Itaque gloriofum id tan tum odium eft , quod odio Chrifti in Chriftianum derivatur. Quo minimè commovetur,detürbatur,ringitur,quod Dei dile&ione largiter

recompeníg; `

I1ntC

noí

Infeftetur itaque hcet Renatus rifu , calumniis, mendaciis » increpa tionibus, minis, imprecationibus, ver beribus, impedimentis,tormentis, ten tationibus, nihil ipfum deijcit: fedad oftenfam femel veritatem , monftra

tumque bonum per mille lividas lingu as, mille malignas manus, mille fatyri cos , & farcafticos calamos penetrat. Certus telum nullum tam durum Chri ftiani faxum divifurum , omniain emit

tentes refultura. Nec imponet facilè hoftis quifquam fimulato amore, dum 'Chriftiànus à re&ta dire&taquè via falutis oculos nufquam defleétet, fed quicquid non animam coelumque refipuerit, ho £tile arbitrabitur.

C A P.

XI.

IDe Matrimonio.

Atrimoniifælicitas à Domino eft »

& fælicitatis humanæ pun&um. Infoelicitas mors fine morte, ac inferni

præludium. Sed nos jam alia medita mur: facrum fcilicet conjugium qued Animæ cum corpore: facratius quod fa mitati fidei cum famëtitate vitae, fed facra tiffimum quod animae fponfe , cum fponfo Chrifto

r88

Chrifto eft, acintimæ conjunétionis vin cula exigit. Utrobique Maris jus,& Fce minæ debitum , quæ quifquis confun dit , concentum jam folvit connubialis dulcedinis. Et verè difcordia turbarum

noftrarum turbinumquè mater eft, cum aut carneatantum cogitamus, optamus, facimus, aut fan&itatem noftram fcien

tiâ, opinione artibufve metimur , aut fpreto marito Chrifto , moechos admit timus , ac cum maligni cordis noftri Idolis adulteramur. Vno verbo , ubi

cunque divortium hochabet locum , ibi miferia, ubicælibatus,ibifterilitas; ubi

conjugium , ibidos; primi, tranquilli tas facra;fectundi, adoptio beata;tertii , aeternitas gloriofa.His felix Chriftianus, non conjugium habet,fed perpetuas. nuptias. C A P.

XI I.

IDeliberi, & fœcunditate:

Pjg,

eft hoc triplex matri monium , & numerofa prole coe lum implet. Filius primogenitus Sum mum bonum , dein filiæ, Iuftificatio, & Beatitudo itidem primum natæ : Illis fratres funt atque forores univerfus Vlr

virtutum humanarum ,

chritii?

rum , divinarumque chorus, emicant què inter mortales Augufti , Foelices, Faufti, Friderici,Clementes, Vitales , Vincentii, Benigni, Libcrii, Manfueri,

Vigilii , Erhardi, Ernefti , Walentes, Magni, emicant Reginæ, Claræ, Pru dentiæ, Veronicæ, Concordiæ, Sim

pliciæ, Dorotheæ, Theodofiae, Blan dinæ , Prifcae, Hilariæ, Maternæ, o

mnes tandern filii filiæque Dei, Regni Chrifti fubditi, mihitiæque facræ mili tes, civitatiscoeleftis cives, æternorum

bonorum hæredes. Hae uvæ funt;in vi nea Domini, hæc defideriorum poma, bonæ arboris boni fruétus ac Paradyfi divini ornamenta , omnia pulchella , odorifera, 4apida , falubria: Et tamen è cun&tis quas mater gignit Fides filiabus, Humilitas ac Liberalitaa Deo præ reliquis funt jucundiffimae, gratiffimæ » ac ho noratiffimæ.

C A P.

XIII.

De Famulitio.

quis forte * nefciat quàm ampla Chriftiano familia , quod famuli

tium fplendidum, fciat primum 4*;

19e

los fpiritus potentiffimos ei aftare , eum obfervare » & lætis applaufibus commoda ipfius profequi. Inde uni verfa Natura famulatur , & ad manda

tum five voluntatem præfto eft , ea

gΕ

ingenio ejus inftrumenta ,

& Deum aliquem in terris æmularifi nit. Poftea Philofophia omnis ancilla tur , artes omnes, & quæ laboriofe in

venta funt, ferviunt: Quicquid reliquis mortalibus dominatur , hîcfervit. Sed

& membra ipfius ei ferviunt , nec ita tumultuantur, luxuriant, aut evagan

tur curiofitate , fed facrum quodlibet munus perficiunt. Oculi ne videant non videnda, Aures ne audiant non

audienda , Lingua » ne loquatur non proferenda » Wä, me hguriat nOn concoquenda , Corpus univerfum ne admittát non admittenda. Denique fratrum etiam fuorum manibus » ac romtitudine utitur » indeque jun&tis operibus , domus pacifi cum imperium conftituitur.

CAP. De

I9 1

C A P.

XI V.

De befii, & brut&. Olent etiam de beftiis vaticinari

Aftrologi quas non præteribimus ,

hac in primis ætate » qua inter homines beftiarum plus ' eft quam hominum , nec facile quifquam accenfa meridie face hominem dignofcat. Cum beftiis itaque multum negotii erit Chriftia no. Ut quem modò hominem facies dixit , móx maledicum canem , lafci

vum hircum , impuram fuem » impe ritum & pigrum afinum , lividam fer pentem experiatur. Loquetur , fed noh audietur , docebit, nihil difcent, orabit nihil impetrabit. Paftus nam

qüe talium animalium eft opinio , con fuetudo, voluntats: fed venenum ma

ximè » atque excrementum. Inter quæ ita deliciantur , ut quifquis obloquitur grunnitus, latratus, ruditus, rugitufque referat. Chrifti vero grex ex ovibus , eft , quarum corpus innocens, ac fim , imprimifque lana ; la&te ; foetu

gr;

poft mortem cute , carne , nervis utiliffimum eft , nec nifi lætis falubri

bufque verbi Divini pafcuis refici; nC1C

I 92,

Ê. ab ovibus Renato

noftro com

moda, nec ullum , nifi paftorale mu nus , erit terris coeloque ei conducibi 1ius, fcilicet quod Patriarchale, Prophe ticum , Apoftolicum » Chriftianum. C A P.

XV.

De Magifteriofeu Profeffione.

E$$is tandem erit, qui tantopere Deo , Naturæque curæ ? quo de fungetur officio ? Præclaro equidem § ut primum enim le&tus eft à Deo, par atque dignus fa&tus eft, cui divina mu- nera imponerentur. Non eft cujufvis ,

fed nec optimorum omnium , ita fe ab omni Terreo abftrahere, avocarequè, ut uni Deo vacet. Non cujufvis, carc

reiis poffe , quibus alii indigent; gau dere in iis, quæ alios contriftant ; fape re ea, quæ aliis apparent infipida. Itaque legatus eft Dei ad homines, qui errores eorum iis denunciet. Cenfor qui in convenientia notet cun&a , &c incre.

pet. Pigil hominum, qui ad mala eo rum adventantia exclamet.

Medicus

çui ubique obambulans , huic venam

fecet » illi diætam præfcribat, alteri fto

machum aut cefebrum purget. Sed -

impri

imprimis vitæ commodioris, re&ioris tranquillioris » exemplar , quo homines infaniae, fuo corporé convincat. Et de

finant inepti de Renato fufpicari, eum futurum otiofum , aut ornnino fuum:

Nam cui charitas pro officio eß, nun quam otiabitur. Operario forte care bit Refpub. aut opifice , fed habebit 4rchiteéium.

{C A P.

XVI,

IDe Dignitatibus. .

ID Ignitates

etiam ingentes furit: i-* Primum Rex eft. Nec Microcef mum tantum ita regit, ne quid in eo in

juffu ejus, aut clami, minus contra re gnifuileges committarur: Ne qua poe na malo, præmium bono defit, ne quis tumultus oboriatur, aut feditio: Sed &:

* magno Mundo, quicquid ei opus eft, §ure fuo fumit, fatô fuó & aftris, impe rata è fublimi cæleftiquè arce humana intuetur, ac defpicit, nullis eorum mo tibusvelimplicatur, vel commovetur.

Poftea Iudexeft,& de cun&is quæ funt, quæque fiuntliberrimè, dijudicat, noa multitudine aliter fentientium , noa

¢magnitudine » nec. -

japti- dimove

tur ;

3; (edæqua lance mala abijcit, bona in Thefauros fuos refert. Denique 8a cerdos eft , cujus ftola , Innocentia Chri

fti, oblationes, preces; fuaves odores, Charitatisfpecimina , altare, proximus; Templum, coetus Chriftianus:fanétum fan£torum, animæ cum Chrifto coha

bitatio : Quibus dignitatibus excelfus triumphabit æviternum.

C A P. XVII. IDe Fortuna.

Fortuna faciat , aut quid E$ minetur, Homini immobili, & im perio omni, nifiChrifti exempto ? Ni hil dedit» nihil auferet , & in füis collu

dere poteft opibus, nunquam in Chri ftiani. Is fua ita cuftodit, ut fua mane

ant, quæ aliena funt,& extraillum,For tunæ ludibrio relinquit. Verum in Chrifto fuo fortunatiffimuseft, & quod reliquiinfinitis viis ambagibufque quæ runt Summum bonum, ipfe fecurè poffi det. Non aberit equidém Fortunè ma lignitas » fed eam purpurati metuant,

n9n Chriftianus, qui metuit nihil, necâ Mungo boni quicquam, vel petit , vel

expectat» quifiullâ realiâ, quam Chri *.

fto

r95

fto habet opus. Unde dum aliiFortunæ donariis fe onerant, ac ornant ; ipfe vel fponte adje&is fe exuit , ne unquam amore illorum capiatur,& Fortunæ fefe fubmittat. Vivit ergo, non qui invitus hoc, aut perdat illud, his, illis, cum do lore indigeat, fed qui quoquo momento univerfum Mundum, » & tuguriolum fuum corpus , alacri promtoque animo

fit direliéturus, & reddito mutuo, pro pria achæreditariaingreffurus.

c A P XVIII. De Divitiis.

A. Urum, nummi, gemmæ, lapides metalla , fordes funt , nec condi

gnas Renato noftro divitias conftitu unt: quicquid etiam ab arte eft , & in

genio fit, nondum fatis facit: Imo in fra herbas, ftirpes , & animália Ionge

eft. Unde neutrorum in Noftro appe titus, minus admiratio » autjudicium $

quo univerfus doétus pariter & indo &tus laborat mundus. llli opes aliæ funt atque ingentes, imò à creaturis omni

bus& operum Divinorum multitudine Cenfus. li funt Laus Dei , excellentiæ. humanæ teftimonia,interior harmonia. I. 2.

Sed

io6

§? Thefaurus thefaurorum p^erbum Dei eft , cujuscomplexu quicquid orbister rarum habet pretiofi comprehenditur, in quo Machinæ totius fapientiffimam ftruóturam , rerum futurarum præfigu rationes, temporum admirandam har moniam , &c univerfum cum Chrifto

concentum reperit. Verbum tonans , verbum {eipfum probans, verbum fibi

£emper conveniens, verbum intus con vincens,ac commovens fufpicit & in eo. deliciatur. Et quid ni dives fit , cujus Bibliotheca eft Liber fcripturæ , Liber vitæ, Liber confcientiæ, Liber naturæ,

cuique Deus , Natura , ac Creaturæ o mnes, opes fuas communicant. C A P

X IX.

De Itineribus.

T. Antûm

hîc itinerum fefe often

dit, ut viator verè futurus fit Chri

βianus. nofter : fed nequaquam volu ptuarius. Hofpitia ubique intuta,mele

íta , morofa, & quæ plus quam ulli Cau pones ungulati , númmis ejus infidia buntur. Tum à latronibus, praedonibus, furibus periculum , qui quantum pote sunt temporis, meditatiónis, precum, -

Chri•.

197

Chriftianique exercitii fuffurabuntur , auferentvè. Ipfâ via afpera erit, femita

præceps » ac angufta , fed quam viæ 1)ux, ac Lux Chriftusreddet commo dam , atque expeditam. Mare etiam

Mundi hujus tentabit » & periclitabitur creberrimè , fed ne naufragio quidem interibit , potius fi id contingat, enata bit ad portum , &tottentaminibusCae li, terræ , aquæ, & ignis, femper vi&or

fuperftes permanebit. Itineris etiam fociiinfideleserunt, & füb periculis de ferent, vel ad devia provocabunt. Qua fcunque luftrabit gentes , quos mores notabit , omnes reperiet mundános , & Mundum fibiuti ab initio erat, ubique

fimilem, ejus fcilicet Monarcham Sata nam , hofpitem , vel exulem potius Chriftum. -.

C A P.

XX. . .

De Infommiü.

SÉP & infomnia fibi AftroIogi ven dicant,quanto potiusChriftianus no fter, qui quod alii infomnium dicunt , Verbum facrum habebit voluntatis

Divinæ internuncium. Dùm refiqui dormitant , & ftertunt in vanitate fua , ,

Î3 .

MICC

198*nifi quas opinionum , confuetudi-. nec num ». ftultitiæ & malitiae fumi faci unt, imagines fomniant: Hic nofter to

tus in providentia , prote&ione, & vo luntate , mandatifque Dei requiefcit , dormit, ac revelato Divino confilio, ac

in bonos, malofve explicato propofito..

dele&tatur. Nullae illum de corpore fuo, de bonis, aut machinamentis adverfa riis curæ excitant. Unum cor ad Deum

vigilat,reliqua divino liquore inebriata, & confopita funt, & vitæ hujus no&em.

ita tranfmittunt placidè , ut nunquam vel tenebrarum fubeant horrores, vel

$ exagitationes experiantur, j onec tandem redeunte æternitatis au-rora, redditoque piis Iuftitiæ fole Chri fto,expergefa&ta membra,nova & mul- . tiplicata alacritate ad officium redeant füum: Id eft , perpetuae quieti mobili,

motuique quieto, motorique ejus Chri fto , fint gloriofa.

CAPUT ULTIMUM De Morte. T\A; Undus hic offüarium magnum eft, I*ubi mortui inter mortuos degimus, imè inter vitæ veræ ofores. Et quæri - -

InllS.

199.

musadhuc mortem, ac de morte noftra

querimur , quæ intra nostamen eft , &

vel ipfa vitâ five fanitateperimit. Quod enim vitæ noftræ accefïìße credimus ,

id morticontulimus, &jam quæ modo præteriit vitæ horaemortuaeft, Qui tri

entem aetatis tranfegit, tertia fui parte mortuus eft , qui femißem femi mor

tuus. Sed aliter longè Chriftianus, qui mortem nullam metuit , nullam agno fcit, potius ad vitam è morte accedit,

fingulis momentis propius. Itaque quod aliis formidolofum eft , ac Mors, qüod que fagacioribusvitae miferæ finis , idei eft ad Vitam , ad Libertatem , ad Foeli

citatem, ad Perfe&tionemconclamatio. uam ille tam audit libenter vocem,

qu`am ad eam percipiendam , excipi êndamque vitam omnem compofuit , corporis fui carcerem patienter fufti nuit , resterrenas omnes alienas duxit, ac in punétum commodatas. Verùm

alia ei dum vivit morte opuseft , qua. Adam , moleftus, ac invifus IXeo inter

imitur, omnis voluntasfuffocatur, phi lautia occiditur. Nec vivere unqüam poterit, nifi in alieno vivat, in fuo emo fiatur. Quod poftremum eft Chriftiani noftri , fed admirandum , atque glorio fum Paradoxum. . . I, 4.

•

Ha£te

2lOO

ha8ienus de Chrißiano noftro Iudicium Theofophicum, ideft , Hominis in his ter ris verè Hofpitantis , & in coelefti iti

nere promoventis Imago expreflà : fed quam fponte agnofcimus Cofmoglitâ fore ri Ἀiculam. Sui enim perpetuüm , Chrifti, Mort*

meminiffè, ineptum iù eft , & præceptä Mum diè diametro oppofitum,qui nihilnifFamam» Opes, Vitaï, Memìgriam , Labor£§ • Artes, Subtilitates, Splendorem • Ti

tulos inculcat, nufpiam ad Pietatä re£tam fìmplicemque, aut eamfaltem » quam Philo fophi quondam calcarunt viain » nmonßrator » áüx,'praecurfor: Sed in verbi; etiam pptima

confiliâ fubffiunt,& fubinde Mundi fabula, ac hijirionia rénovatur. Itaque / Cofmoxenum nôßrum quaeras , nufpiam nifi fèriptum aut

piäumreperies,fcilicet chartacgum; quihomi |meuinclamat fruftra s quippe furde;s nec niß.

poftquam hincinde plus centies millies impe 3erint, yel tantillum ab incitato errori, curfu jjendos.o Beatos quibus maturè effringun ium oculi, perforanturque oppletæ aures » ut dexteriori felicioriqueinter bonum maiumquè

filium&vanum;verum $falfumdifjmine animadverfò, in tutumfèfecurum,pagificum, iiberum ac lætum locum recipiant , ibidem reli

quavitaepunEia tranfmittant , non ad morti* ifjue oßium cani, deliri, ac erubefcentes ya nitati*% errori* » miferiæ, turbarumquèinter f}4f£/??}-.

2. Or.

parum omnium farcinam adferant» deplora

uoquèinfeliciffim evitæ decurfus pauculos fùi adhuc emendationis , pænitentiæquè dies erat.

Sed defperata res eß , nec confùrgit quif quam, nifi quem Deus erigit, autabjicit onu$,

iiifi à quo Deus aufert. Tanta Mundi infeli cita* £fi,utfi hodie liberetur./fnti.hrißo, Ma hemete , Mammonas , Fama » Fortuna »

arifiotele , unafumma , yanitate , cras ex citâturusfit movos , atque deteriores carnifices. Itaque nec quicquam imclamanteRatione, Na

turâ, Philofòphiâ, Theologiâ fervitutis fervi manebunt ntimeroff, Libertatù liberi femper erunt pauciffimi, abjeétiffimi» ridiculi. Unicæ

adreäam viam impetrandam commoditates

fuperfunt, Parentumprobitas , loci eppprtuni 'ta , tempori, felicitas , educationis fedulitam , infiitutorum confcientia , piorum prece* , ος cäfionis devitatio, laboris affiduitas » aetatis maturitas : fèd fupra cun&a Crucis exerci tium, quae ita confringunt noßremalitiae Lu acuriemi, ut vel inviti tandemi , & fub jugo fa

• piamus, neque porrocum ficentia , & cujufvis àmali copia, fèd abfiinendineceffitateconfiiête

mur. άμæ & facilior efptgua,& viiiores nos citius relinquit.

Quifjuiìigitur, intrafeeot fèntit motur, ut mMuiidi'a£iiìnumquè ejus laboret, naufe4 »

jamquè ad fublimius exquifiiiufjue de ;: tugt -

2o2

fudiifwemortalium Iudiciumfé fublatum in telligit : Primum beatum fe credat , pofiea ad felicitatem majorem admittendum, neque un quam ampliusvelcoelorum motibus, velaftro rum afpeêtibus, vel terrarum revolutionìbus

Yel hominum confuetudinibus,velfuis appeti tibus, velbefiarum moribusfèfubmittat.Sed

Chriftiamifimiprivilegioovans, ac triumphams in hæc cunëla Imperium non affeétet tantum, fed iam ante à Chrifto oblatum apprehendat, actäm felici( tuti explicata eft haëienus) Ge niturâ utatur. Nemo enim nifi fèipfo & vani tate fuá eft ligatus , nec miferius quifquam ac indignius fervit,quamfibifinguli. Unde quam primum à nobismet fuerimtis liberati, poftea. quam renunciaverimus libenter iis , quæ mo fra non fum, nihilttltra fupereft , quodâ Per feëtæ Felicitatis introitunojpoffit impedire. Alii ergo alibi quaerant, quod ufpiam aut eft revera boni, aut creditur, non tamen in

venient, fèd quaerendo defatigabuntur, defati gati deplorabunt, deplorantes defperam*es im teribunt, nec malorum catenis fefe extricabunt. Xos expeditius intra nos quietem , pacem » tranquillitatem , abundantiam , fcientiam

petemus , & impetrabimus facillime. Nobis coelum erit Trinitas, Sol Chriftus, Lu na Ecclefia , Planetæ Do&ores, Aftra

Electorum chori, Motus primus Anti -

qul

2o3

quitas2 Motus (ecundi temporum fi-. gna» Centrum verbum Dei, Ignis Fi des, Aër fufpiria& preces, Aqua noftri

§£liquium5Terracönatus, Dies anima,

Nox Corpus , quæ longè piùris nobiscurè erunt, quàm ingens illaiii noftri ormamentum fabricata Machina: Quâ etiám A[irologià il lud Mundo adverfum , retrogradumquêire»;

impetrabimus » ut dttm ejus fervi fî, fciunt, poffidendo indigent , quiefíemi, labo rant , libert ferviumt » Nos nefciendoßiamus,

gendopoffideamus » laborando quiiî, Jèrviendofimus mortalium Liberrimi, *«

f 1 N I. s.

• •

• |-|-

----

|-----

|-|-|-

|-|-

|-|-}/

|--

！|-

|-|-|-|-

|-|-|-

|-…

|-|-

·|-|----|-|-|-

|-|-----

* ·* |-||-·

|-|→

----||-·

|-|-

|-·

· |-||-|-

|---+

|×

|-|-

----

|-*

***！

|-|-

，，|wº

·• •

|-…“

|-|-

|-,

-„“|-

• ••

|-|-|-

·|-|-"- - - - -

••••

→

- … -

|-·

· ,|-·

→

- - -

---- *

|-|-

c.~:： -

----||-----*…

•-

----

· · ·--------…

· |-|-

*|·

- …---|-

|-|-

, ！

…

·|,,…

•

•• •

--***----*|-… -*-******（~~~~·~~~~ * ：· · --** ·-··！* -*（）;*.*|-·||-----, ， , ，|-

----|--…

|-|-·|-|-|-，%-*-

→

·|-··

..|-

»*-

*…

º|,

, , ，！*

|-v.-|-

· · · · *·.**

-----|-…

-----…

…|-|-* --

|-~♥~*º,

· *----*:**** ！ ·

’·|-----*

！,·|-----

！：（ -, , ···----*||-|-· ----··----

··*：----|-

|-|-·*

+|-Á,！|-

··|-+

•

|-·

|-→

* -----*…|-|× |-|-|-

·|-|-----·|-

º.-----

•

··

• •·|-

· ·…

…”！----|-|-

· |-*…*----

*•----• •|-·|-· º.|--|-

· ·

'|--··！-

, , ，*|-rº

·|--*•

|-•,|-·

----·----------|-~** ·|-

|-·

-·

|--

→|-* ,

·!----|----|-. .----

·- -· *|·！！|-|-·|-*…*-

|-----|-

· ·|-·|-----·|-

---------|-|-

→

* *·!, , º

！|-

,！，！ *

• •*

-*******

-|-,

！

…*|-,！

- * * ··

，， , ** * *

，|-|,|-· · -----·

* ||-

}|-

|-|--

*|-

----- *. - - -