Over dit boek Dit is een digitale kopie van een boek dat al generaties lang op bibliotheekplanken heeft gestaan, maar nu zorgvuldig is gescand door Google. Dat doen we omdat we alle boeken ter wereld online beschikbaar willen maken. Dit boek is zo oud dat het auteursrecht erop is verlopen, zodat het boek nu deel uitmaakt van het publieke domein. Een boek dat tot het publieke domein behoort, is een boek dat nooit onder het auteursrecht is gevallen, of waarvan de wettelijke auteursrechttermijn is verlopen. Het kan per land verschillen of een boek tot het publieke domein behoort. Boeken in het publieke domein zijn een stem uit het verleden. Ze vormen een bron van geschiedenis, cultuur en kennis die anders moeilijk te verkrijgen zou zijn. Aantekeningen, opmerkingen en andere kanttekeningen die in het origineel stonden, worden weergegeven in dit bestand, als herinnering aan de lange reis die het boek heeft gemaakt van uitgever naar bibliotheek, en uiteindelijk naar u. Richtlijnen voor gebruik Google werkt samen met bibliotheken om materiaal uit het publieke domein te digitaliseren, zodat het voor iedereen beschikbaar wordt. Boeken uit het publieke domein behoren toe aan het publiek; wij bewaren ze alleen. Dit is echter een kostbaar proces. Om deze dienst te kunnen blijven leveren, hebben we maatregelen genomen om misbruik door commerciële partijen te voorkomen, zoals het plaatsen van technische beperkingen op automatisch zoeken. Verder vragen we u het volgende: + Gebruik de bestanden alleen voor niet-commerciële doeleinden We hebben Zoeken naar boeken met Google ontworpen voor gebruik door individuen. We vragen u deze bestanden alleen te gebruiken voor persoonlijke en niet-commerciële doeleinden. + Voer geen geautomatiseerde zoekopdrachten uit Stuur geen geautomatiseerde zoekopdrachten naar het systeem van Google. Als u onderzoek doet naar computervertalingen, optische tekenherkenning of andere wetenschapsgebieden waarbij u toegang nodig heeft tot grote hoeveelheden tekst, kunt u contact met ons opnemen. We raden u aan hiervoor materiaal uit het publieke domein te gebruiken, en kunnen u misschien hiermee van dienst zijn. + Laat de eigendomsverklaring staan Het “watermerk” van Google dat u onder aan elk bestand ziet, dient om mensen informatie over het project te geven, en ze te helpen extra materiaal te vinden met Zoeken naar boeken met Google. Verwijder dit watermerk niet. + Houd u aan de wet Wat u ook doet, houd er rekening mee dat u er zelf verantwoordelijk voor bent dat alles wat u doet legaal is. U kunt er niet van uitgaan dat wanneer een werk beschikbaar lijkt te zijn voor het publieke domein in de Verenigde Staten, het ook publiek domein is voor gebruikers in andere landen. Of er nog auteursrecht op een boek rust, verschilt per land. We kunnen u niet vertellen wat u in uw geval met een bepaald boek mag doen. Neem niet zomaar aan dat u een boek overal ter wereld op allerlei manieren kunt gebruiken, wanneer het eenmaal in Zoeken naar boeken met Google staat. De wettelijke aansprakelijkheid voor auteursrechten is behoorlijk streng. Informatie over Zoeken naar boeken met Google Het doel van Google is om alle informatie wereldwijd toegankelijk en bruikbaar te maken. Zoeken naar boeken met Google helpt lezers boeken uit allerlei landen te ontdekken, en helpt auteurs en uitgevers om een nieuw leespubliek te bereiken. U kunt de volledige tekst van dit boek doorzoeken op het web via http://books.google.com
This is a reproduction of a library book that was digitized by Google as part of an ongoing effort to preserve the information in books and make it universally accessible.
https://books.google.com
REIPUBLIC/E HRISTIA NOPOLITAN.Ë DESCRIPTIO, PSALM. LXXXII7. ftAflat diet unutmDEi a.rtjs quàm al,bi milleima/imin DEI meidomoadlnnenejp qu^m in fmpiorum rabtt-natulu habitare. Na/a SolÇfprêpMgnat-lvm leh.Çn D E У J; /ehovai gratiam gloriamq^ tonfert «jt , quifiltrant Hinottntts , en bona non denegans.
IsdRG E NTO RA Tt, SumptibushaeredumLAZAM Zitzniki. Anno
M. DC- XIX.
'i: - .
s.
i.
с.
r ;
VíR REVERENDE, ET ÏHGNISSIME DN. Jo annes Arndti, &c. Pater in Cbrißocoknde, леc novzCivitasnaftra Te agnofcit,Sc refpicit , nam cum ex rnagnâ illâ Hierololymá,quam ingentiSpiritu, invitis fophiftis extruxifti, mi nuta colonia deduda fit , non poteftnonomniaadTe referre» ôc pro inítítutis , Legibusqj gratia$agerc,fímuletiam orare, ur, quar fupplcada, emendaidávc ci ünt p¡o benevolentiâ cornmunicarenon dedigneris. Sic Л a
4 Pr^vatio. D E u s honoratilfimo fen io tuo concedat, utPietatis,probitatis & Erudittonis ex Tua informatiĂśne obfervantes quĂ m pjurimos videas ! Vale, in Chrifto re verende Pater , &tuiobfervantem Deo commendare pergc l. Janiur. Aj. i 619. R. D. T. . -
j
Ohfervantifllmtu,
Joh: Vaicntinus Andrea
SAL
. salve, lector. , Chriíliane. I4o video hominu ge nera m República -, »niumeorum, quires omnes, quibtuvelpr*faut, veljubfunt , non tarnprobant, MU¿¡» admirantur,&tuentur mor dían ; alterurn, quires humanas its quidem tolerant , ut tarnen meliorts Jubinde deßderare, & тоderatis emendationibtu parere, minus dubitent. Sed, ut himodeßiafuâ, &ratione nihilfacile turbant , imo \quaadufyfieripoteft , cedunt ,fdent , & patiuritur: itailli animiimpotentiâ, & cœcofurore, quofiun^ vet mutire animadvertttnt, aggrediutur, exagitant , & haudraro invitijßmos in 4
3
6 AdLeftorfmr conßiclumpertrahunt . Specimehujlts evidentifpmu Antichrtfittfprtebuit , qui cum nefandts oneribus Ecclcßam Chrifli deprtmeret , mirari altquis Poßit ,fuij]e , qui rei turpi* tudtntm tulermt , nedumapprobarmt. Kerum utruma, tantaftditate admijjkmfaaurng. est, ut , cum aliqui ewwittm tantutn fiagitiorum correciionem temperatijpme expete~ rent, dins devotijmperhprofv+iptii ejr q¡:ibufcuna, malediclionibus diIah;Atifuerint ,donec,reiin dignitate antmis hominum irritatis , lud reddende , pellt'ndiify tenehrü impe tus adhibitusfit. £>и& vero hи/us ret eaufaßt , cutnratmnplurirnum re' pitgnet, nonfatis in evidentipoßt* est. Sève enim ambitioßt, qua à ríeminereprehendtfepaiiturßveavaritia , лил inter humanos erroresfa nera tur ißveßttpor animi , qui boni tnalive
AdLeftorem. i walive optionem, ¿r diflintfionem non cарit ;five rerum abfurdijjtmarumajfuefaciio , qua отпeт deformitatem elevat , nihilfatis efl adtatam temeritatem , qua evidentijfim& Veritäti , ф exoptatiffimo bono nosmet opponimus. Itay.multinon inique arbitrantur , banc caliginem malorum mentibus à Deo immitti, ttemodefiia bonorum obtemperent, cutmódicofatisfieripojjèt, ejr tolera tili , ut iniquitatùfu* impudent ißt* maconvicîi, аc ,quibufporro cedatur , indigni habiti ad majora adigantur , çr autoritatemfuamjam detecta larva apud populum per4 dant. Itл inviBus Ule heros,D. Lu therus nofler'emerfit : cum preces ipfius , & lacrima exaudiri ncllent, minasßirare cepit ex DEI Verbo^ cum nihilproficeret fubjcclione, ce pit ajjurgere ¡ cum obfidionem dm Л
4
Í Ad LeÄorem. tulißet , sept Hadriant molemfor* titer impugnare, eofucceffù, ut nos Jubilcmus, illir'wgantur. Hacnofirâ dttate, nefcio an non acliorepetatur. Eluxit nabis furicr Religio , m* defy politи adminifiratioformata, ejt literarum niter redditus: pojjèmui omnino triumpharetot devi&is boßibu4,fuf£rßiiione, dijjolutione & barbarie-,fidnos clandeflin^Diaboli tnßdia afiligunt, ut minusjolidum jitgaudium , потeкуfine re utplurimum relinquatur. Nam cum. ad Chnfium nofirum , cujus nomenferimus dr provitemur ,formata no- ßraomnia eße debebant,peßimanoßraindulgentiafit , utà Mundanis nihilChrß/ani dißerant. Siveenim. Fxcleßasßve AulasßveAcademias intueamur, nufiiam abfunt ilia am bitionis, avariti£,guU,ltbidinü, invidia, oty, ф alia vitiaimferantia,, à qui-
AdLeAorem. 5 л quibus vehementer abhorretchrißm;ßdquibus nos dekclamur ma xime, linde Voluptas Satanacolligi perfacilepoteil , qui uhi bona nobis caütdißime eripuit , in exuv-js & corticibus gloriarinoninvitusßnit; noßraßmplicitas animadverti,qui, dum religioß,politi, ¿r eruditi audiamut, quaübetrei umbra acquiefcu mus. Nonfalt'it tamen impoßor iüe omnes, eos minime, quibusfuperna lux inest;undepcrmulti,ferventißimijpiritus Virijam ante nos inclamarunt, rjrfacíuriidporrofuntfludioßßime^e quibus D. Jo. Gerhat' "dum , D. Jo : Arndt -, tjr D. Mart: Mollerum e multis nomjpare libet, quia de me optime meriti , integerrimosTheologos,quamvishuncinEucharißitMßerio trepiàantem.J,)uif eùm viderent omnia dißutatiombns ferßrepere, ut cbrißi Spiritus exa»Л S
ie Ad Le&orem. dirt vixpojfet , volueruntper intervallafilenitum impetrare , quodpie tatiimpenderetur , cjr a dißutandi fervore reßirarefineret^ate^ ita eruditioniintegritate combinare , quarum utratfc alterijplcndorem adderet. Idmodefitßime quœfitum , inteperanter exce'ptum est. Cum EcclefiarumAnnfiites nullamSimeniam, Politic nullam imprcbitatem , Academi& nullam imperittam agnofierent, rjrdevotiontf, probitattsaclileraturamomúperduellionis accufarentur. Sicredimus retorßonibttt, tota Eccleßafeneßrata eft, cut invo- . lare licet, übt übet , cjr intra aveolos fußurrare: Reßuhlicaforum, vbi Vi tta emere & vendere conceßum ; Acadeтia labyrinthm , ubi oberrare lufiit eft at% artifietum : qutequidm b&cprodigitur ,qmflmeft. Prodierunt defenfires , qui prodi volue- runt
Adledoftfm. ft runt : boni bonosjuravißcnt, nunc malimalitixpublicum teßimonium deteß&ttur. ?(am,utpeccetMundus, dijpmulari idmavult, quam laudari. Excanduerunt Sacrijiculi, nonprobari vocationisficuritatem, jme nullitatem,concionum negligentiam, terra nimium cult urn , quod tarnen vêtant Theologi. Infremuerunt o'rbispinguiculi , non taudari jurisßvitiem , morum licentiam , opum cúmulos,xternitatis deße£lum, quodtarnen Politia ipfaprohibet. Deblaterarunt literarum inßitorespro artiumignorantia, linguarum indi- , gentia,graduum vilitate,fumtuum vorаgine, eruditione equidem invu tijpma.atfy itaHypocrijis Religion^, ' TjrannisPolitia, Sophißica literatur&patrociniu,voleteitafjrimperate ignorantiäjnfißfieperunt&vioßd é
fi AdLeÄor«m. ter ufurparunt , multis quidem e£t* diterßsjudicijsßdDEIatbletisJi ve bona caußt ßrvtentibus , imper', territis. T^am ut maxime de ahquiЬш longe œquiora, &do£liora,inprimü verb moderatora/peroffing & expeclaßent, quos Reipublica. optima ( onfcientia, rjr magnis meritis adejß opinio erat $ tarnen quißmel Mundu?n penitius introßexit , nihil eque int olerabile impoßoribtts , qua . Vcrttaicm , rjr integritatem ejjè , li quido animadvertit , quorum tantum eïi odium-, ut irл impotenttafui obliti, abjec7is larvis, in crußationibus, drinvolucris , nudi proßliant, ¿riniquitatis omne mißeriumprodant. J>)uavlturpiterenimventm in media Eccleßafervitium, morum in medio foro dtßolutio. , ingenij in media lit erarumpaleßra,corruptela «ndi^titulißnere,prodigalitas^ß-
AdLeftoreft». щ neßne excufenturjmo elog.js ornentur, ¿r exponantur,nonfine horrore cordatt intuentur. £)ttaetiamrati9 esi,quod,de quibus minime[pes erat, citiusVeritaticedant, citiuspareant, cum errorum convicti, apudilios re cónditos nil, nifiinfamem impudentiam, &firdidam dicacitatem referiunt-, quibusfie exculparefrufirл conantur, Itafypro ingenuitatefita reprehenßones audiunt , ferunt, deliciafua,five mentis tenebras, Sa tanée dolos , confiuetudinum impetus, creduhtatem & bujufcemodi com~ pedes" fuos fatentur -> & emendates cupiunt. Hujttsrei,poflillaTbeole~ gorumferia , Fraternitatis cujus- dam , mea opinione ludfbrium , conJpicuum edidit teßimonium: quod, cùm primùmpro curioßrum guftu, res infolitas, & mаximaspoUicereI tur, eosfcilicet, quas optarefilent Á
7
14 AdLeAorem. \ homines,adjecit ettam dererum cor ruptarum emendatïone pr¡telaram fem, & Chrifliimitationemfiiperaddidit. Hujm rei Famam qua homtnum commotiofecittafît , qui in genieruт conflicius, qua impoßorunt ¿r tenebrionum inquietude ф geßiculatio , dicerefuper vacuum eB. Id nos nuncunum volumm,fu(ffei» hoc pánico terrore, qui vetera -fuat etiam obfiletarjrvitiata, omnmon tenta & defenfa cumtumultu volutrint 5fuijjè, qui dederearces opiniomm, efraccufatojugofervituwgravißimo, adlibertatemafjirarecontenderint ; cjr utpropriits adrem nofiram accedamiii,fiiifle, qui ob Chriflianœ. Vitл inculcationem , herejèos, érfanaticœfi£t& inculparint ; fuijfi etiam,quihoc maximefuerint& toto corde amplexi. £)ui , dum interfi tertant , & officinal occupant , mul tiset
-AdLe&orem. , ' \$ tkea intuendi, acjudicandi otium permiferunt. Cujus ms quidem hum habemttafrucium , ut obferyaffe no bis videamur mtmdmn , пec rerum fuarmn tarn ejje cerium, quam velit 'videri-, тc opinionum adeo tenacem, utfleé~linotípo¡:-it , пec , quodreicaputeíi, à Chrifioomnes ejjè ita alienos -, ut regulasfuas quis offerat, admitiere r¿t$¡ Vitam exiñdefor mare отпeт nemo velit. Soleo autem laudare Viri piètate , moribus & ingenio nobiliffimi judi cium, qui cumfujpenfosvtderet , ac ut plurimumelufos ab illa Famá¿nimos.-Quin nos, fi bona ha-'cvidcntur, tcntamus'aliquid, non expe&am us illos? reffondit , nihil impedire arbitratm ,fi chrifium imitari veltmus,emendare mores nofírоs , id ex Evangelio addijcamus, & laudabiU devoiorum exemplo, cone*
i¿ . AdLedoretn. conemur. Ъ(еc enim hanc injurUm Chrtßo , ejus(j¿ Verbofecerimus, ut fotitis abaliquaSock tzx.c(ßtame ullaett )eacj¿ caligtnofa, necnißjaffanttafea omniía a ,ßdetiam cofutili clypèo, & meftys multüfcedata, Vitл beatve tramitem, quam ab iffa via , veritate , (jr Vita iтfetrare^mularify mahmus,cuiuspr&cepta tarnfitntin evidenti &ferfaaltpoßta, ut maximistricis & ambagibus nobis opusßtßeaveltmuse* . vitata. 2^amßnosconßientiaurgett ut de retigionisßecuritate,de V* ta impuritate , (jr Uterarum ludibrijshabeamus, quodconquerarnur* quidfrohtbet , quo minus in nobif filtern ,ßaly nolint , evellamus vitioßt,plantemm virtuteî,&Chrifl& noßroprepiùs iungamurt quem a re bus noßrü remottßimum metuimust Nihil certe t niftilla iudiciorum hu mano-
AdLeftorem. - ff manorum fuga, qua nos, dumnoflrit & vulgatA vivendi confitetudini fiervare vult,ac adbeneplacttum hominum retinere, пeс nobis, пeс Chrû fiopermittit¿non minus tarnenpaulo foilper hujusAtant lubricapracifù tat,utfidem dediße mundo,denegaß fe Chrifio,firms, quàmpar eft, ingemifcarnuí ¿r doleamus. Idtomnino hacanimi refilutio optima ¿rfortif ßma dicendaßt , qua au dito DE t Verbo, ejr intromifio , nihil homines, aut ullamfocietatem velcorfiaßum reßicitifidqua Brumo mandato,& humanâjam Confcmitia ccnjßunt, fub S. Spiritus diretiione animóse aggreditur, & iniqworajudieia non magis invitasfert , quam ranarum flrepitas ; cum omnino conßetpauciß Jîmos auder'efetati,probitati, & m gehiopalàmobloquifièdper ambages priùs aliqmdconfingere, nugari,metiri.
i8 AdLeábrem. tiri, quodallatrarepofiea liefdt. ltd fanaticusprimum audies ,fidttiofifs, ejr in literas injurius , dem culpaberis, ¿r Chimara vulnera; velAnddbatarumconflicîusintueberis , quiß tena cofcientia tranquility confideat maxtmam mde Voluptatem capes. Hujusfecuritatis Chrifliana exemplum coram vides , optime lector, Rempublicam hancnovam, qua Chrifoanopolitanam appeUare ' libutt. nam cttm al$j omnino reprehedi noltnt, nee idfacere ego velim, urbem mihi ipfe confiruxi, ubi Dieta'turam exerceam у quamficorpufiulum meum dicas , non abs re divinaverts. Verum ut paßtm leges bona, (onfuetudines licentioßjurit ; itamt iuo , de mets civibus ctiamfiiß?icerts. guiequid idfit, non laudare тeоs inflittä,fiddejeribere^quibus vivere jubeamurßatuw , aperire & com muai-
AdLcAorem. x¿. munieare. "Щmpotui varí;s de rebnx tnagis ingenue ,magù libere tecum etttûcjui , nonpotui me magis nudum tibiprodere , nonpotuijudicium tu» provocare audcniutf.Siveidprcbes, five tmprobesjaudabo te, ßpari candore reßondeas ;ßcum animimorbo nihilmihi, quam teferre & neglige* re , facility. Si Civitatem nofiram атЬш, non negabïtur;fin пиas, no obtrudetur. Cives meinecfuaprodigunt, пec tua appetunt.accipient atttem, qua dederis ; dabunt, quapetie^ ris. Leges noflra non cogunt,ncc exorant .-Juadent autem , ejrprofiant cti Verba Dei, пec Satanк cedunt-^ßne eo quemvü Ьопнт admonitorem admitt unt. Strutturaartù nihilhabet facilitatis non nihil. Diximus ñm оtnnia , pluraautemfortajje-, quàm ptalifirant; pauciora, quam boni* offer¡mus, quoties commumcatavo-.
x» ' Ad Le&orem. ■ lent. Tandem ludicrumeH, quodin л Thorna Moro , viro iUußri, non improbatum-jn me,quia minmferiunt, minus ingenioßtmfocilius negligeadum. K^ímicü meüfiripß', cumqui bus ludere licet-, magnifiedHitsJcribere пeс auderem ,fivellem ; пeсpoß fem ,fianderem ^ пeс Vellern ,ßper muterent. Tanta mea olfervantia eït,tantaimperiti<i-conficientiatconfcientU confejpo ! Legant tarnen,qui volent, & id meminefintjnter ami tos é" benevolos multa toleran , qu* malevolorum examen non fuflineant. J¡)uodfíde Feritate narrаtionis quu addubitet tis judicium diffè rаt, doneс omnes navigationum& feregrinatimu recitaitonesprobentur. Idveropr& reliquis tutijßmum erit , ß, dum Cœlumfinit , пeс terra impedit, & mare tranquillum es~î, ttimrisauß>iceChrißo,ficijsVit£probiorii I
( AdLeftorem. xi biorùavidts, navem, cm cancer mßgne, confcendas, (jrfelfcicurfuipfant chrißianopolim adeas , res^ibi o~ wnesfub D E Itimore accurat'JJim} explores. Ita Vale, mïchrijtiant leftor , & ad Viam Cceli accmgercj.
INDEX С ApiTUM. /. " /^v Ceaße Ttinerù, Çf Naufragium. ¿. \J Affulfitt ad InßilamCafharfatamm g. Chrifitanopoleo, Ortgo, Examen Peregrin*primum , ab exte -ni Profeßione & Morihm. J. Examenßtttnditm , à Corporit eonßitttturne. f. Examen tertгит, ab ¡ngen«j emitterek-, * ¿ 7. Deferíftta Krbte. /. De agritultura & Petuaria, g. De Mtlendinù Ô" Ptßrinü. la. De МлсeЫь& Penare, г/. De MetaU'itis£¿ МтeглЬЬмщ гг. De*tdibm, V Dt
IndexCapit'um. í$. De Mechanicis. 1+. De Pfiílicts Prcciitu. ij. DeViüm,' 1С. De LabtrtktM. .. ¡7. Di Vacation». lg. DePramtjs. rj. De Pœnis. to. De Nabtilt4tt. ti. DePrafeäit. ti. De Pub/icisOfieriíut, 'ч if. De Domiciljr. . t+. De SupellecJiU.' De Lummtncäurnt. ге. DeCo/legto. i?. De Tritt'KphirAtM, eg. Di Religions tß- De Poltna. -\ 3«. De The logo. %i. D' Ccnfcteatia. $*' De Diácono. J3 De ludice. De. Rattont, 3f. De Modo. |<Г. De Ei udito. - . 37. De P'erirate. 38- D . 1.1 ?ча. .-..' .%> .3,9. De Bib!iï:'heca. ;\ 40. D? Ai mtmentariv. 41 DeFtßis. " „ De 1'ypograthin» 'fl De . Jeritrto. af-f. De LahrAturtt,
I
.
; i' ' :
i
IndixCapitum. Ъе Pharmaceutic*, aií. De Anatomía. 47. DeTheairoPpyflcê. 48. De Ptllori«. 4?. De luflrumentis M*them*ttt¡s. jo. DcTheatroMathematico, jfi. Z?ff Auditores, fi. De Praceptortim. fi. De Difcipulis. f4. De In^itutioniißrmA. ff. De t, Auditortо Grammatic*. -fS. De Rhetoric*. jj. ' De Harijs Unguis, f%. De 1 1. Auditorio Dialeâieb. fg. De Metaphyfl.a. to- DeTheofiphia. ft. De III. Auditorio Arithmetic. f¿. Dt Geometría. t¡$. De Numerit Miflicit. 44. De 1У. Auditorio Mußco. ff. Da Inftrumentii Muficii< i6. Dt ci>ro. ¿7. Dt У. Auditorio Aflrouomiié, '. *8- DeAftrolgia. ^, v „. / ij). D: Corlo Chrifli.-.nzrum. " Jo. De VI. Au ditorio Phjfici. y . D H /feria. 7¿. De EcclefiaH flor1л. 7,f. De Уtí. Auditorio Eth/eo. 74.. De Politiza. yf. De Pau en? Chriflianà. ff. De КШ. Ajtétorio Theologie». 77 Щ
IwdexCapitum. ff- Dt Praxi Theologicà. 7/. De Prophet¡jt. 7j>. De Medicina. 10. De lurifprudetia. It De ii&entutïs Receptáculo, 11. De Templo, tj De Kocatiene. i4.. De Cenaon¡bul, t<¡ De Sacra Pftlmodii. i6 De Sacramenta. /7. De Abfilutione ф' Excommunteatiene. It- De Matrimonie. tí- De Mиiiet ibui. ¡o. De Puerperio. , ¡i. De fiduitate. fj. tie Senaculo. fil. De Senatoribm. De Hortit. ff. De Aqua. f6 De Srnibett. jj. De Adbenit £5" Pauftritt», fi- DeAegrotis, 9$. De Morte. MO. De Sepultar»,
L
ÍkdixCapitum. fr- В* Pr-txt TbtoUgitÀ.
-.iV
.1 i
DE REPUB. CHRISTIA.NOPOLITANA Caput I. . üccaßo itineris, & naufragium. II M peregrinns lias fer ras oberro,mul' a perTy* rannidis , Sophiffices <Sc Hypocnfeos regna per** peluis,nondumreperto, quem anxiè quaciebam, homine,viium eft,Academicum mare,t]uantum-s periàepe irifeftum mihi,i¡tei um ten ure, linde confcensâ phantafia: nave, cum muitis aliis vul^acos portus linquo,& vitam corpusque mille curiofitatis penculis expono. Exigí ¡u m temPoris nobis favebat,cùm invid¡x& са'umniarum advei fi turbines Mare A, üiiopicú contranos irritabanr, & tranquillitatis omnis deiperationem indaB
te De Re pu в. Снигscerant. Obnitebatur naucleii Scremu guminduftria,luétabaturnoftra viven di pcrtinacia,navis ipfaícopulis refiftebat , praevalcnte tamen iemper Maris Éevitie:Tandem cum omnino Caccvmbendumeiret,neceffitateporius,quàm •nimi fortitudine mori parati , admittimus lethnm, &rdiflomtâ navemergimur,ali) flu¿hbus abforpti,alij per im mania ipatia disje £bi,ali),quibus natandialiqunperitia, auc extabulis fubfidiu erat , ad diverià . infulas Mari in fperfas dclati, pauciffimi mortem diftulimus, *go certè fine foeio ad minutiflimum quendam veluii ceipitem tandem appuli. г. ^ppulfa ai Tnßtlam Capharfalama. OMnianîcplacebant,praeterquÎ ego mihi. Infula autem , utut exigua apparebat , omnibus, tamen abunJabat , nec ullum veftigium fine írage , & hominum ufu conipiciebatur. Situm ejus,quem pau16poftreperi>noainvidebo. Efteain orbe
STI ANOPOLITANA. If erbe Antarctico, poli io. gr. dcpreiïï, Acq. rinoctij grad. 2o.fub tauri puncto iz. circiier,Nam adicrupula nunquara re ¡pondebo. Figura triquetra eft, cujus ad$o. mill ipanuum ambitus. Cereali & paícuo agro laeta,fluminibus & fontibus irrigua, liivis Sc vineris decora,anim.ilibus plena-, terrae velut totius breviarium. Credas hîccœlum terras nupfiiîè, &perenni pace cohi itare. H e dum interiilam mam, quae una veftiumfupererat, adS. lem quafi renatu m ficco , i nterv e , ч t in fu 1 am us allquis ex terrae ipeculatoribus , qui de forte meâ blandiffimè percontatus, cùm infelicitati condoleret, confidere juffit,& ad urbem fe comit2ii, ubi foli~ ta in peregrinos , & exules ben ignita»* reficeret, acme compellans : Tebeatum,inquit,cuiquovistruculentiffime naufragio hue eije i contigit ! Adq'od nihil aliud refpondi,quàmI>£0£?vm<i! .. Deogloria ! j . Chrifl'tanopoleos Origo. Mira interim Urbis appropin-, quantis facies & iplendora*
ti DeRepub.Chrinimum meum percellebat : nec enim tena reliqua fimile huic quid aut cо ñi par continet. Itaqucad conductorem meum converfus Quaífelkitasfedem hïc,inquam, fixitïTumille: Quae in hocMundo plaerumque , inquit , infeÜx eile folet. Nam cum Mundus contra bopos faevirec, &c finibus fuis excedere juberet, Religio exul,afcitis ííbi , quos fidiffimos habebat , iocijs, Mari tranínavig.no, port aliquam indaf;ationem , hancfibi tandem'terram eegit, ubi fuos exponeret, pofteaurbem , quam Chnftianopofim vocamus ,extruxit, & Veritatis bonitatisq; domicilium vel,í¡ mavis, propugnaculu m efle voiuic Hu jus noftrae reipu b. liberalitarem om ibus indigentibus obviam experieiis. Sin perluftare etiamtlib em, íedocu'is modeftis-, lin gua circumcisâ , mo¡ ibusque caftis lubeat,non id tibi equidem denegabitur, fed per fing- ilas partes pa ebit Cui ego: Oreatam.inquam^ho-am quapoftt 't info mia ipectaculaanxiè Sc laboriosè yiipecb . aliquid verè elegans de concinnum
STIANOPOLITANA. 29 cinnum intueri dabiur ! Non ego lavacra omnia, non n,vaculas non (co pas fiibterfugio,utlotus, rafuspurgatusque ad límpidas V^ri, boniquefedee admittar. Nam cp i mei errores ambagesq; in aufpitataefueiint, jam dudum multis innotuit : Videam aliquando* ô videam veriora", meliora ¿tertiora, ftabiüoia, atque omninotalia, qualiat Munduspromittit, nunquam veioôc nuípiam exhibet í 4. Examen peregrim primum , air externaprofefftone (jr mojesbui.ÎA m portae Orientali acceíTeramus cùm me comes fiftitejusdiei vigr» lijs praefecío. Iscomiter acceptun* interrogat , quid mihi velim. Plurima, inquam ego» nam tena marique eje£tum vides. Quoniam Veto hic velut in ipfum Deum incidí , quidni largiter petam , quod omnimtâ Vitâmihidefüit ; Arrifitpr3efe&us:& uthaec Infula ttihil importum habet , benigne manuit, ne ex ijs ehemjquos civium com-
30 DeRfpub.Chrimunitas apud fe non ferret, fedad íua remitreret, me'ndicantibus, circulatotibus , hiftriowbusve , quibus otium errideat; Ct riefis , qui in infolitis fcrupulenmrjfanaricis , quibu.« nulla certa fieras ciniflombus quichymiam macularenr; impoftoribus , qtrife'Rofeae Cruris Fiati es menurentur,&fimilibus alfjs literarutn , humankansque verrucis, quibus nunquam hujns Ursbisinfpecbobenèceiiillet. Hic, dim me intimac co.nfciétix teftimonio purgailem , & pluribus verbis coniènfum - veritati , obfeq'rium bonitati obftrinxiflem N;hilerg6impedit,quomin' s non noftris, quod minimum eft, fed nobis perftuaris. Ita manum inijeit & inproximum vigilum five excubitorum domicUium inti oducbim , cibo potiique làpidiffimo reficit. j, Examen ßctmdum , a corporis conflitutionz^j. NOvis inde veftibus indutns, baud fumtuofis, fedparabilibuS,Caeterum in corporis ufam ap'tifE-A
- - " '
STTANOPOLITANA. JI •ptiffimis ," miniftris commendat, qui me fecundo examinatori adducant. Is adne¡fcrutandos hominis intimos recellus quafi natus videbatur. Salinem re^-recatus eft perhumaniter , & amict* peicomarionibus variis me exeicuir, inte im totius corporis & oris lineamcmaacutiffimècótemplatus. Patria, artatcm , vitae genus , aliud velut agens explora bat,arridei;spo'iits, quàm vultimcontrahens. Tum mutatis aiiquotl ofhciofis iermonibns , Venifti hofpes, inquit, Deo indubiè conducente , щ experireris,sítne femper malè agere,âe barbarorum more viverenecefle. Cu jus tibi hodie quod omnibus ingenu» debemus,fídem faciemus , idq; еö ma cis libenter,quod nec Nat urá,nec Cae lum habeas adverfum , fed utriusque beneficio liberale domialùim polEdèas. Qnod fi etiam te Deus regat,m humanitatis legibus fis exinde velut exemptus,nihirdubitamus',te jam noftrumefTe acfore aeternum. Inter loq endum ,quod animadvertiUe mihi Yifus fum,ammi tranquillitatem,frpnЦ 4-
92 '-Ot Repuï.Chriti< pudorem,linguae ligament», oculorum quietem corporis obfequium no tabat, tanto equidem artificio , ut cogi. tariones fcrutari potle creditus mihi fit^ tanta afflibilitate , ut reticere nihil potuerim tanta veneration e,ut me omnia ei debere agnoverim. Ita mente meâ nndiqve evacuará, cum in literas randé incidillet, Veniam mihidabis.atrice, inquir,qni illiterate cecum Tum fermocinanis: fedbenè fpera:nec enimtibi in noftro hoc loco deerunt , qui litera* redoleant-Simulque negotium dat minifteo, qui mead tertium examinatorécomitetur. Itaiàlutem cum dexti a сбxnunicat,& confidere jubet. Atego,, Hem fi hzcilliterata funt, quid fieri tacitus cogito. 6. Exa?nen tertium , ab ingenij cultura. VEntum ad hune ubieiTet, ион minus, quam antè,humanitatis adfiht ; Hinc enim , quod ièmel dictum volojfaftus omnis&iupercilium exultat» At ego,cùm hune audirem,
strA NOPOLiT Ana. ц rejn,nunquam magis eribui.Hîcopus mihi erat cum Socrate,íed di verfiffimo fenfu , nihil fcire ; quàm doluit , me dixifle literatü ! Volebat ex me, fed Ыап,diffimis verbis icire , quid didieiflem mihi imperare,fratri fervire,Múdo rebellare,Morticonfenúre,Spimuiobíèqui у quid in Cœli temeque contemplatione,Namraeperfcrutatione , artiü inftrumentis, lingua! um nomenclato,re,omniumVerum harmonía faperem, quid cum Ecclefiae íocietate, Scriptui as compendi о , cœli patriâ, Spiritus fcholâ, Chrifti fraternitate , Dei familiâ haberem commercij? Obftupui ego,cùm audivi , è tot homini liberaliter conceffo, rae minimominus' quidaccepüfe; Itaque,quodunum poteram ,ad:ingenuam confeffionem converfus,haecomnia,inquam)Viî Maximè,neièio,nec docentem habui unquam,fedid fànctè tibi confirmo, intra meperßepe& agitafle,& appetijüe , & aggiedi fuiifeaufum. Tum ille quafi exultans : Nofter adiers.vel ab ipío Mari ablutam.SuperВ f
34 DeRepub.Chrieft, at Dcum exoremus isfacrofanft© c i lamo u- , tibi in ícribat, qujc fapientiae Sc bonitati ejus iàlutaria tibi videbuntur. Acjamquidem Urbem noftram per Imgulas partes intueberis. Portea reverius,quid nos velis amplius ex te , q¡ to iumus parato &c < fticioio aIiimo,audiemus.Itat! es mihi adjungit, Beeram, Eram,&Neaiiain,homin s vel ipio afpectu bonos,qui circumqua* que me cunducerent. 7. Defiriptiaurbis, SI U 1 bis faciemvobis ante omnit defaipiero, nihilpecavcro. Fi gura q íadrata eft,cujus fingí ilum latus 700. pedum , quatuor propugnaculis ,& valloiatis munita. Orbis plagas ifct'ffimè refpicit: acceduntad robur oct i tunes fbitiffimae , per Шbem dift ib:uae, prater iêdecim mino res alias non contemnendas ; & media propemodum invi^hmarcem. domtciliorum binae, vel, fiiegiminis fedem, & promptuana Urbis addas, quaternac feлs.i iuut, unica publicaplatea* foruщ aug«.
STIANOPOLIVANA. 15 auguftiffimum unicum. Si dimetiavis ftructuras , vidcbis ab intima platea^ quarum laritudo 20. pedum, ícandercperquinarium , numeros, ufquead centrum, ubi remplum , rotundum,diam -tri centenorum pedum. Smabaedibus exeas , inte: ftitium , promtuaiia, vicus 20. p. fingula vallum 2/. pe dum continent , ternae fing' lis aedibue contignationes funt, ad quas per publi ca podia aícenditur : quod tamen delineatione facilius patebit. Ex lapide cоdto omnia exuucbi funt, parietibus ita divifa, ne ignis unquam nocere graviterpoffic. Aquae tam falientts, quàm profluentis maxima copia, Natura & arteíiippeditata. Una return undique faciei, nec luxurioía, nec fordida,& raípiiationi , tranfpirationique accoramodata. Cives hic vivunt 400. circiter, (ummâ religione , íîimmâ pace , de quibus propè fingulis aliquid nobis dicendumerit. Extra muros foíía eft, fo. p lata, piícibus, ne quid pacato tempo re nihil agat, plena. Prmerium feras contincç, non in volupcate m,fed uiiim,
Зб DeRecub.Ckrtllrbs totaintres partes diftincta eft,nutritionis, exercitij, & contemplationisReliquum ttimmegcjk fabrmis varijs. fcrvit. Hxc utcunque annotata in tabellaexhibeo. Interimper urbem de.ambulandiim eíh. ' 8. Be Agricultura &femaría. IN extimis civitatis, quaortum reipicit, Agriculturae fedes eft, kaia utramquelamsdiftiibuta, ut hinc rufticae , illinc pecuaria: res comineanmr.quicquidenimframenti,leguminum olerumque refpublica ex Iiiiula impetrare poteft:. quicquid jnmentorum,armentorum, gregumopus habet,quatuordecim ftructuris alfervan.tuu, itaf. brefatlis, utres fimul& ho mines cuftodiant. namquia tribus, uc dixbeontignationibus aedes =iicendunt> opinioneamplius capiunt. Si quid hîc fordium eft, per oftiola ad turres angu lares peí foi ata, effertur ad muricrepidinem, donec c e fitagrisauteompisinferre.His ardibus traníveríaeft rurris íiajor jo. pedes lata, 4/, longa, qu x. ¿¡auiti
STIANOPOLIT A NA. 37 Sc mfticas haíce &oppofitas civiles se des conne&itj funulque interjacens terrae fpatinm includit, fub quo ingreffiis in Úibem fornicatus patet laüor, ac anguftiores ad aídes januae. ha:c atrin que portis obfinmri poteft , ut oppidú quia per redium pañetes nullus egref£us dermo claudat. Haicaulaadtur-ris capedinem fuperni ftrucbeftf nndiq; feneftiata,ubi , quoties leges volunt, conveairent illius lateas cives, ¿cíaais , civiiibusque operarentur. Supra eam Uriel habitat agriculturae terrae excolendae , animaliumque curandorurrïperitiffimus, quem duo Kapreel, Sc fimea. turribus praefecti audiunt,. & labore, cum fieri poteft, fubleyant Hic fanèruftkitasabeà,,& revocata Patiiarchalum agricultura , tanto feliciot» quanta De.,propinquior, & fimplicitatisoblervantior.. g. DeMolendinU &pifirinis. BInis his íeipub. pr'omptuarijs ad alteras plagas annexa funt, quar. meridiem , fepecna molendina» . В 7
38 DeIUîub.Chuî» & todidem piftnna : qua Septentrienem , feptem macella , & tot penora Utraque latera fecant turres majores, ad prioi is planè cxemplum , claudunt, itidem illis minonbus praeiîmiles tur res. Molendina non tantùm frumentum conteriuit , quam fupei iore contignarioneallervát. Sed & quicquid rotationis beneficioabfqne igneperagitur, h e fit , quod , quia ingenio hic lo cus ,varíu m eft, & adfpecbitorum voluptatem atque admirationem excogitatum, Hic etiam papyrus conficitur, &arbovesin alleres fecanmr, &arma poliimtur. In pi(trinis Omnis, qui Iniulam nutrir, p'nis^oqoitur,omnis fari na cuftoditur. Sed & torcularia intermixtafunt , Ärfubtus cellarum cavitates vino recipiendo effofli. Hiciàporis guftusqi;c promi & condi funt,quibus imperat Neria , intermediam torrim innabitans duobus utrinquèturri cularum prjefectis Simea & Gadiel adjutus,eacombinatione, ut duobus quadrumviris unus praefecbis pareat. Hic ■airari iàtis m n poffis . quàm tempeBintia: omnia , etiajoa haud maxunz сл.
STI ANOPOLITAtfA. 3# piae fuíhciant.Nam cum nemo tota In fula iàtur non fit , tamen quöd ebi ietas & crapula abiunt, five Dei benedichone, live Naturx liberalitate Temper eft, quod abundec.De victus diftributione p ftdicam, nuncidunum addendum,, onw-ia mundè & cum donoiym Dei revercutia fieri. Fbmines laboribus adchcb non feres, fed ¡ erhumanos,cuftodiarpraefici non guiones, fed cemperantiiumos, non olidos, íed lauto?. Atquerem omnibus profuturam fie adminiftrari , ut publica , led decenti vo* luptate ijs populus pei fruatur. to. DeMaceilodrpenorC-j. I Am iêptentiionalis plaga.qnae mactííioni , & rei pecuariae quatuordecim alijsaedificijsdeíHna¡aeft,mU hil & il i a beluinum habet. ,Vidi tamen non nihil efferari homines iànguini» pollutione ik carnium , pinguedinis, corij &fimilium tracbtione.Hicetiara culinae viiuntur ,aflàtionibus , elixaionibus , & purgationibus animalium debita; , ièd quae delicias & Apitiani null»
4o DeRepub.Chrinulla norunt. Adfunt etiam veiUunv& linfeorumlavandorumofficinaf:quoniam candoris maxima hîc laus eft.Penus aliquot cameris diftinctum, buty,rum,fevum,arvinam,axungiam,ceram & cjusmodi alia,íed & piíéis iïccos,reeentesque,&r volatilium fpecies habet, non proinquilinis tantùm , íed etiam advenis mercatoribus. Eft enim com'mercij in eâ infulâ maxima opportuni tés : fed cum quacivibus nihil commua ne, qui eam curam aliquibusadid deftinatis rehnquunt. Atq, hîc commutationis veraaequitas apparet,quae non lucrum, fed rerum varietatem reipicit^ utex omniteira fuum peculiare bene-ficium intueamur, atquefic internos communicemus , ut uno in loco velut univerío globo terreno perfrui videamur. Unde fimul huius noftripuncti cognitio, &Deidiftributoris liberalitaselueeícit,tandemq-^quod omnium hominum donarium eft, fingulorura redditur. Plura in hanc rem dicere nort lubet,quoniamplurimis opus eft>ac in* partium recitationc íkpius recurretPkw
STI A ÑOPO LI1-Á КЛ. 41 Praefunt huic parti Thirhena Sc fi.eh} duo Kapz -el,& Zarphat,qui miniftroшт mores laboresque atterr perant. //. De Metallicis libm.
minera-
SUpereft Occidentalis plaga, qua: igni dédira. Nam híc vuunturab altera quidem parte feptem i fEcinajcoquendis, enden lis, fundendis, formandisque metaliis tributae , cum orerariorum domiciliis altera veiôiàli, vitro, lateribus , fieMibus ,fed&omnibits aliis , quaeignem frequentera requirun t, pethckndis feptem aliae of ficii ae aílignataefunt. Hic cenè Natu rae examen vifitur,cùm,qnicquid terra, alvo fuá eontinet, adai tis leges & inftrumentaadigitur,hoir.inibus non ju men toi um inflar ad labor es incogni tos ata¿tis,fed rerum phyíícarum aecu- • ratâ cognitione jam amé imbutis , ac exinde ínter naturae vifeera deliciantibu s . Nrfr híc radones audias, & Macro coímianatomiam in means', nihil dixiíTe
42 T>E Rîpu*. Chrixifletibiaut monftraíTeputant.Tu,m«. fi experimentis dilceptes , 8c artium in commodiora aptionbus organis emédes,vileícis.Crede mihi, íiSophiftica rrcargutari velit, ludibrio foro ; i/que adeo res malunt, quam verba- H e ve* ram & genuinam Chymiam Ialutare» & au'dire licetliberalean&induftriam, cùm ípuria alibi obrepat, & intertenebras imponat. Solet enim illa operas - infpice; e , & varijs indagationii us ad* juv.ire, tentaminibusq, exerecre. Hic, ut uno me vrrbo expediam , Phyfica. practica eft,' cui prae eftSesbazar cum adjuhetis rai phat, & Gadiel qui n. n ti. labores exige evidentui,quàm corpo ris humaniexreitationem. Nam cum apud nos jugi ratigatione atter:)mur,ibi jrqui !a nato labore&otio vires le lidátur.utnúqi.á fine aiacri' are opus acce dant De cantero mihi h*c intuenti per petua fuit animi exprobiatio, quitem{>ore invita us, fiimptibus conduiras, ibrisadj tus, nihil coram didieiíiem, quae feire omnino deceret, 8c naturae yultum , quae maximè blondiebaturf inexcu,
STINI ANOPOLITANA. 4*. inexcufabilc iocordia neglexiiïèm» rг. BeAEdibm. PErluftrato oculisutcunqj human is primo officimrú , promptuarion imq; fepto, per Otientis turrim ingt edior , & Urbe ipiàm intueor, duplici aedium lèie afpicientium ferie, quadiatam. Plarea,quae ifitenacet20. pedum latitndine difoncbbfiifficienMs iàncbx tatis ficosites.nullumhicrhen dammitutequorumulum. Quaeexteriores aedes ц. p. in teriores г y. p. latae iunt,altae}$.p.lonoaeutplurimum 40. qua plateam refpkiunt, deambulacra fornicatafunt,columnis luíFulta, f.p, Iata.altaii.utpkiviumcœlum nihil in* commodet. adverfis padeubus in Cecundis tertüsq; contignationibi's per podia ambulatiopatet, quae omnia picbii is exprimereplacuit. Majns urbis btus fi turres annumeres. ц- minus 11. aedificia, atque uain univerium 88 habet,quae fitdplicentur, 244. domicilia confUtuunt. quaeaedi'imdiftributiofiti ex iciographia ad oculum patet.Nemo 1 .-_ autem ,
44 De Rh pub Chriante m miretur, anguftiorem efle,cùm pauciffimis tantiim hominibus ,&fut'ellecWibus propè nullis debeatur Aij qui vanitatemJuxum , & confimilé familiam hofpitam,& iniquitatis farci«as congerunt, nunqtiam latis laxè ha bitant. Oneram &c onerantur , neque quisquam neccffitatem , imö commoditatem fuá facile aliter metitur, quàm mtolcrabilt, & non tollendâ mole , & divites eos demum,fi omne id habeant, cujus revera indigent , fi nihil eorum, admiuant,quod abúdare poffin:' Nara quotquotvidi hujus terra opus , fempèr famam aftantemconfpexijn hoc uno,qnod nobis diceretur vacuum ,&tuntas comparuit, ij. Be Mechantea. DUm urbe circumeo, facile ap pariât, quae artificum eilet di~ itributio.Nam5ut quadtata éft, itaquadruplicem materiam tracbbar, Metalla, lapides,l igna & quac ad textu^ кат pertinent : h ас dirïêtentiâ , ut quae
STIANOPOLITANA. 4* srtisplus haberent& ingenij , adinteriusjquç facilitatis amplius ad exterius, fivemajus quadratum pertinerent. Ná horologiopaei , quam ferarij alia ratio habebatur,ita Organoprei , quàm ícrinarij,autftatuarij,quam lapicidae. Hoc autem planè novum eft , nos artifices propèomnes literatos eile: nam quod alij paucorum , fed tam en , fi i mperi tiae fàginamipectes, nimismultorum hominum die creduncidChriftianopolitani lingulis dèberi argumétantur:cùm пeс literarum ea fîtfubtilitas3nec opificiorum eä dificultas ,utunus homo,fi ztas detur,non utraque capiatvSunt ta rnen , qui velinillam , vel hanc partem inclinent , qui, fi artificiis magib indulgeant,magiitri aliorum conftituuntur, utfubinde alios atque alios erudiant. Vidi, quos opifices ciedidi ,-ahenarios, ftannarios , ièrrarios, cultrarios, tornatores, arcularios ftatuarios, gypfarios fulIones,textores,pellio.nes,futotes,aC inter fiiperiores fculptpres, horologiopceos, aurifabros, organopaeos , celatores,bradearios,annulaibsAconiimïlee
4б De Re pub. Ch Ri les noncótemnemíi numeri alios. Co ria¡ ij,fellarij, íâbii ferrarij , carpentanj, vietores,caementarij,vitxarij,iis inlocis funt. Ubi fabricas competentes jam nominavimus,lartoria&acupiétamulieiumfunt. Caeterùmhaec omnia fiút, non temper quod neceffitas exigat,íed cum artificum inter fe certamine . ut Ingenium humanuni habeat , quo fe pervarias machinas explicet atque illa rationis prjerogativa , vel Divinitatis veriùí intra nos fuperftes ícintillula ,in quavis obje&â materia eluceat. Deinfpcctione& ftimulis , de vacatioius& eccupationis horis paulbpoft dicemus. T4> DePublicisprecibfts. ANteqvtam progrediar, de pietatepubiká alrquid recitandum eft. Singulis diebus ternae pri ces fiunt,matudnxmeridknae& VeIpertinae, ubi grates Deopro beneficijs agunnr, auxihjque continuatio , ac Morti> felicita^xfolemni formula genibus flexis , complicatisque manibus implo»
JTÏANOPOLITANO. 47 i'mplorantur. Nemini hic.nifi maxim! excufatione,abelíс licet. Q¡kjtquot parentibus adfuntjiberi , hue adducuntur.ut laudes Dei vel balbutiant. Indè facriVeibi lectio auditur,ac cum liymno convenais dimidiae circiter horae finitur. Siferiata dies fit, quoinfigne »liquod opus Dei memoretur,ampfius iliquid temporis devotioni lmprnditur. Locusdaturinmajorilusturrium aùlis , fuis fuus. Nihil hoc inftituto Chriftianis dignius. Nam etiî tecretai preces Deo maximè\,ac frequentiffime debemuS,tamenha-cSpirituum votorumque confonantia, neítio q\iid ionori in autibus Dei habet Sç сfricada:; quae fi qui negligunt , nimis fortafltí confitenies funt, Átilli , quod Cacheos «Uquando convenais exp' óhnt, utomniaczlefti p-triae in hoctenardiver* ibrio accommodant , ita divinis landi— bus magis'quam ulla re alia diligenter Äralacriter occupantur. Tehees equidem ob id &'prudentiffimi, qui Vita: artei n '.m viSkurarprimij'a' hic antici pant. IiiiinfelicifiiJîlC ftultiflimi, qui
48 D'eRepub.Chrïmoleftiílima mortalitate vitam fuam emnem terminant. 7jr. beVictu. VI¿tus omnibus privatus eft , fed ex publico defumptus. Nam cum vix fieri poffit, utimpuritas&ftrepitus vitetur, ubi convivantium ingens multuudo eft , maluerunt iuis domiciles finguli comedere. Cibi uti pro anniratione diftributi funt , ita pronumeiofamiliarium hebdomadatim diftribuuntur. Vini tamen infe rnedle, aut, fi res ferat,ulterius fit provifio. Carnes recentes è macello petnnt, quantum affignatur ,auferunt: Piftes , ut & feriruE cames , ас volucrü omne genus fuа proportions diftribuitur, tempore , aetateque obfervatis. Quatuor fercula ordinaria funt , quae mulierum mduftriâ lautècocb , pijs& cordatis lèrmonibus condiuntur. Si qurs convivam velit, licet id, & vel fercula cpujungunt , vel , fi peregrinus iîr, expublicuj quod deceat, depoicunr. . , Huic
-5TIANOPOXITÀNA. 49Huic enim rеi culina , quam fupi à atrigi fervit,ut, quod ultra dimenlum honeftas exigir, dcpromatur. Cùm libe. ¡ adultiores alibi alantur , plerunqjquatuor,aut quinque aut, quod rarius , fex; capitibus familia с >nftat, J'atre.frLtre, & unà-alreraque proie. Nam iërvorum & anillarum maxima rarîtis hic eft, пeс facilè , nil! in aegrotorum puerpeГашщЛ' i : ¡fantum turâ,conipicua.Vir ¿Sí femina mutup con venieu tia officia ex,; lent:quodreliq'ïum eftjnpviblicis officinis peragitur. De puberibus quid fia",quodaudiemus. Nunc id ..antùm. Coniiderabimys , quo m:ximo one.e liberan poffimus,fi efculehtofum, pot fculentorumque multiplex difricultas, & iàtuvan?ii ventris perpi exitas,cuiive quotidiana,noba auferatar» iff. T>e Laboribas. LAbores,five,quod maluntaudire , manuamexercitia ad praeIcriptum fiunt , & publicae taber nac omnia mferuntur. Unde materiaiû G
5<э DeRepub.Chriquisque artiú magifter ex promtuario accipit , quod ad illius feptimanx operasfufficiat. Eft enim urbs tota velut unicaofficina,fed diverfiffimomartificiorum. Qui his negocijs prafecti funt, pei turresMinores ad аngulos diípofiti, já fciunt,quid, quo numero,quave for ma fieri expediat, ejusque mechanicos monet. Si fufriciat pro taberna rerú co pia, licet genio indulgere , & inventionibus ludere. Moneta nemini eft, пeс ejusufus aliquis privatus. Habet tamen Respub. íuum aerarium. Hoc maxime cives beatifunt , quod nemo opibus eminerepoteft, cùmvmum& ingenij potiùs prerrogativa fit morum £c pietatis fumma exiftimatio. Horas laboris perpaucas habent, пeс minus laboratur; cum praeter hcitum otiari, omnibus turpem. Alibi cum decern laboriofi vix otiofum unum alant, non verb ahfimile erit,cunc~tis illis laborantibus etiam aliquid quietis Cm{;ulis fuperefle. Quamvis omnino ita aboribus.adfunt, ut benè, non malè facere corpori palàm appareant. Ubi ièivitus abeíl , nihil t«dij in corpore
STï ANO POLITAN A. 51 humano fupereft, quod aggravet, aut enervet. Et quis ambiga^ , ubi Dens aípirat, quin multiplicata,robore&induftriâ omnia faciliora & eхасЪога fint, quàm cùm, in vito D e о ас adverfum flante , inianac ftructurae coacervantur. 17. Be Vacations. „ NOnindignum eft Chn'ftianopolitanorum otium , five , ut decentiùs nominem , reípíratio, quae nobis explicetur. Cùm pietatis , reipublicae Se literaturae requiiitis cum voluptate fatis fecere , & artium mechanica corpora agitarunt ,-prout anniadmittit tempus, majora minorarvehabent quietisinterftitia. Eam,ajunt , nön tam carni deberiquam Spiritui , nec anima: minus , quàm corpori. U t ad nos quàm iàrpiflîmè redeamus , íotettx pulverem eхаь tiamus , maxime opus eft : utgenerofas refolutiones animo concigiamus,& in vitia irruamus , retrocedere opus eft. Ut fàtigâtas anima: facultates refufciС г
ja DeRepub.Chrttemus , & aciem mentis acuamus , ad cotem faepe ftandam , vеl fedendum eft. Itaque non ineptiarum ludicra,aut divagadonum ftrepitus , ab hoc Philofophico otioexpecbbis , fed mentis in ali quid imenià? remiffionem,ac ma xime rerumad acternitatiscui-smpertinentium reminiicentiam , ne quid praeterDeum nobis quicquam ci acius íuperiusque reddatur. Unde his horis maximafoleceflecivium tranqulilitas, plerisque aut facro Numini, anrproximo fub cruce Laborant! vacantibus, Telcertè Chnftianis colloquijs fe mu tuo erudiemibus. Atterreni heu ali ter, qui laborant mundo & feriantut Satanae! qui fatigant Spiritum, & re laxant carnem! qui occupantur in 1 uto, ¿cquieicantinfa*tore!nequri,nquam minus (ècum funt , quam cùm fui J QuídigiturJDeum intra nos loquentemaudirenr, quid maicula Virtutis facinora tentarem ,4juid noves ingenij faetus , & rariora inventa parturirent, cùm inter alíenos & noftros ftrepitus •bfurdeicant ajnul& obngefeant ? Ii De
STÏANOPOLITANÀ.
jg
^ 1$. DePramijs. JAm expecbtis , opinor, quidjuvet, eflcinnacurbe movibus compofitis, ingenio przcellenti , cùm pisemij nihií audiatis. Sed fanè objt cbonem facilèfolvitChriftianopulitanus^uiid fatis gloriae & lucri-tfft , placere Deo« NondefunttamenS.Spirimsincitamiria r quippeamicorum Dei exempla tanciapud hos cives fiunt ,tam crebеrrimè exroliuntur, Sc juventu:isanimis; per varios modos impnmimtur, utge-*nerofiílima mens q laujue imirarioni» prunis. ardear. ßraeteiea recti с onicien— tijE fuavitas, ingenij tenebras elucfati amplitudo , imperij in aitectus majeftas,& fupra cuncbcœlbrum ineffabile contubernium, longè protundiùs, animnm defarcatam occupant, quàm ut facile metuendum fit felicitatis tertenxrejpudium. Siquidetiamadrem apud Chviftianum facit , aliis рга:e!Гeг hic non niii virtutis praerpgativa eft>eo ordine, utdevotionis inDeum maximumpretium, exindetempeiatûruxn
54 De Rhpub. Chrimorum, poftingeraj fubacti , demum roboris humanifit , & quo quisq; Dei voluntatiprQppquior,Coregédisaliis aptior credatur. Quod quia Mundus invertit , & bonae mentis di&amine fubradito,ad vanitatis fiftulas aures arrigit,tu'm impuriffimum quenqueanimaeeorporique prcvficitrmirum non eft,neiciie, quid velitpariter& nolit, accaecos ductores, lucem tamenpromittentes ,ad tenebrarum barathralógè caeciorem fubfequi. ,
rfi. De Pœnîs.
DE pœnis itidcm dicere poflfemus, nullum ibiefleearumufum, ubi Dei eft fandtuarium,& ele&acivitas, unde libertas Chriftiana ne praecepta quidem , ne du minas fert,fedin Chtiftum fuum liberè fertur. Sed omnino fatend'im eft , nuspiam humanam carnem iàtis expelli. Unde û quidaffidua monita,ac,ii opus fit,ièiias objurgatienes effugiat, retro pellendum eftdu-. rioribus flagellis,adquam rem idonea * _ reme-
STI ANOPOLITANA. 5f remedia nonuniusmodi, fed diverfis ingeniis adaptanda in parato ftmt.Ceiv tè n carni pinguedine fubtrahas,fi titiU látioni fnftesfubftituas , multumimmutaveris. Haee artiumars eft , cavere, ne peccare in proclivi fit: uti econtra iniquiffimum , &vire in eos , quorum ruinis lapides obj eceris. Id autem ma xime obfervát judices Chriftianae Urbis,ut, quae Deum direftè impetunt, graviùs puniantur : quae homines , leviùs: quae externa,leviflimè :fecus quiMundusfacit , qui triobolaremfuremt blafphemo , aut adulteronuUa compas ratione acerbiùs caftigac.Illiutfempeir iànguinis fundendi parci funt ; ita ir» inguinaria fupplicia non libentercôièntiunt : Mundus fraterni etiam & innoxij fànguinis prodigus , inter ludi» , cra,quaecHnque mortis ípecies prima inbuccam venit,eameijcit, uno hoc effugio fecurus ,quod non gladium ipie,reftim,aut rotam,vel ignemfedper miniftrumadhibeat. Bella me Chrifte Reipub.ratio,facere fiires ex diflblutis-,. adultetps ex intemperantibus^omiciС 4 , ч
$6 De Re рпb. Chridas ex divag-mribus , veneficas ex memricibus , ut habeas, quorum f nguine Deo altori lites : Cùm longè mimaniusiK, prima viiiorum rudimenta<5r i radices evellere , quàm adultos caules refecare. Nam perdere hominem , ci*iusvis eft¿corrigere,non,nifíopúmi.; го. De Nebilitatt^*
<
Nlffiseftih hacRepublîti vel di gnitatis, fucceffio ,- vel iànguims absque virtute acftimatio. Quamvis. . «nim, qui benèmerenturmaximi fiât, tk monumentis ornemuu,h«ej>raereliquis liberorum gratiaeíí; ut domefti-. ci exempli frequentiùs admoneantur, ▼inntüqjhacreduas inculcetur. Quod fihanc puilederint, in paremum lau* ' datam memoriam facile rebus adm£ventur,fic tamea, ne libera ele&io novie viftuti iniquioi fit. Nam quiDso agente , qui vii tutum ошшиш primus motor eft,emergunt,vel D e г' reveren tia hunorandi , & cuiand s rebus aohibe.ndi.iimb Sed&idpalàm eftj Divina cLma-
STIANOPOLITANA. 557 donaría hinc oriri , illinc occidere : ut pateat , non humahum eile , excellere, nee tarnen paucorumhominum , fed Ccelicae diftributionis. Quid alij hîc pecceíit non opus eft referre , qui eж generis praerogativa peccandi licentiä, ¿ccorruprionis fomites tam frequen ter excolunt , ut. Heroum proles non degener,admirationi iit: nempe ut parentes per labonsarduos colles ad virtutis iuDÜmem arcem afcenderant : ita liberiper voluptatum labfrinthos ad vitiorum profundas vorаgines delabútur,qui fi retrofpiceret , vel in res mortalium circumfpicerent,nunquam certè committerent,ut,quodapud Deum hominesque commendareeos potuiffet,voluptatum illicio, & afíentatorum' perditione in praeientiffimum corpo ris animjeque praecipitium verteremr.. Ж. De Pnefifîis.. HAc mediar civitas ab Oftovi risregitur, quorum finguli fingulas turres majores inhabitst. Iis fub-
58 DeRepub.Chr-i<. funt oóto alij prxfe&i , per minores turriculos dillributi. Omnium non herilis animus eft,fed paternus; neque concreditom major rrepidatio , quam, reverentia. Nam quodcunque alios jubent,id fimulperagunt ;nec magis voce , quàm exemplo praeeunt. nihiL hac imitatione faciiius,nihil fequelâ liberius ; ubi лeто corrigit , niííqui incorrigibilis:nemo docet,nifi doctus,& ipià regula prxcipit , Qui primus in Mudum violentiamintroduxit , & dedignationem,nihil divini habuit. Deusfuos adit,& aditur: Deus auditur & au dit: tantum abeft , ut nobis eiusdem lud fictilibus mutua adoratio & conculca tio licita fit, nedum decora. Cúmaá Deam omnia Ri//>«è.Chriftianae referantur, nihil opus eft arcan» , aut flatus rationibus , quibus Satan in regno fuo. delecbtur. Omniain propatulofunt: icihcet timere Deum, difigere proximum:qiiod;ut Divina» Legis,itanuim«aeiocietatis Summarium eft. Qiud ergpreipondebunt, qui religioncm , juäidam. 6c humanara converiàtionem отпeт
STI ANOPOLITANA. $9 omnem in mera vincula,compedes, &: carceres convertunt,&caperata fronte,habitu venenato,linguâ lubricâ,pectore claufo,manibus adunéis non nominibus prgeefle, lèdbeftiis imperare volunt , &hisgryphis tota volumina opplent. Certè nee Dei lex.nec Chrifti Evangelium confufione admittit,nunquam tamen humanum dominium in fuis laudat,.iïjmper fraternam ordinata communioneminculcat: cuiquiaEccleiîarenunciavit, ditior quidem, & formidabilior facb eíl , nequaquam . fanctior , quae etiam ne poftremâ qui dem repurgatione adduci potuit ,ut faftum & duritiem dedifceret , atque curatoribus fuis rationabile imperium perfuaderet. Italaboratur , & in me dio Chriftianiimo nec praecipiens, nec parens iàtis Chriftianus retinetur, iг. De Publicis Operibus. . S lint etiam publicaropera? , quse mnes cives obligant , velut vigiliamm,i^ecuJauoniirn,meffis,vindenmC (
lío DeRep ub. Chrieum , viarum fternendarum , aedifíciorutn evigvndorum, aquac deducendae, &¿ eti.im fabricarum atljuvandarum. munia,q íae per vices omnibus, pro ar cate & fexu impouu ntur , nec frequentia, nec diuturna. Nam , ntcundtis officijs aliqui ce: ti Se periti rerum admoti fine tamen cùm homines depofcuntur,nfmo Reijmbhcae obièquium& manus deti e6t.it.. Nam quod in «edibits nofti :s nos lumus , id ílli in urbe' fila fin,t, quam unamdomum non immeritocreiiunt..ünde nulla turpitude' eft , quibuscunque laboiibus publicis. nonimpuris deíеrvite.. Hi cimempore,& nulla molcftià omnia, etiam im ípeciem laboriofa pc-rficiuntur , cum mulritudinispromptitudöfacjlemaximam molem velcongerat, veldiftra-^ bat. Quis verö non credat, cùm pri vileges & commoditate univeifitatis: gaudere Sc perfrui finguli velimus,. paucis curam Sc labores iniquiffimè ünponi , mulris perpetuan» torpedinem ,& ingluviem-permitti ? Econtra. quis dubitet,, uauroquemque civerm dece-
STI ANOÍOLITANA. * diecere fuo loco & ordine Rempub. non linguâ tamùm, fed manu & humeris j uvareí At carnalibus praepoftera ordine fordet, terram , aqnam , lapi des , ligna , aut ejuímodi contrecbre : equos, canes, fcorta,&fimili.i in delicijs habere , magnifLum eft ; quod illi non infulsè rident, ciimin inlignibus fuis non ferocitatis aut p< mpae , led bumanitatis Se, labo.is inftrumenta paffim depseb often Mnt, &vanitads ac brutaluati^confcíILmem lilis exprobranu z}\ De Domiciles: ' /| { Des nenuni propriae funt , o— JL^mnesinufumconceiTae & affignat<e ; fi idRefpublica velit,facilè mu tant. Unoexemplo propè omnes confixu&ae fùnt,^itidae &âiordibus,quod admodum urgent , immunes. Tria communióribus conclavia iùnt , hypocauftum, cubile-,.de culina; Ôchaec duo ut plui imùmiigneo pariere divilà.. medietas intra turres areolam habet*, gatulâfeneûrâ ) ubi ligna, Se gravio*
.
6% D E R E P U В. С Й R rres iàrcinae in fublime per machinas attrahuntur. Una domicilio januaefty quam pater curat,eaque in podium exitur, quo vel per turres,vel intermedia cochleam aícenditur. Hk íchema inipiciendum eft ; nequeenim vacat minutiora alia recenière. A tergo fingulis aedibus hortuli iùbjacent, magna dili gentia & elegantiá culti , quod adiàlubritatem ôc iragrantiam faciant. Te ctum publicae rei fervit,quod muri ícalares igni cohibendo frequenter conftructi diftinguunt , & inedia undique claudunt. Feneftras duplices hsbent, Vitreas &lígneas, ita muro immiilàs, ut quamlibct depromere , utramque etiam recondere liceat. Celhe priva iae, anguilae funt, quodparumfit, quod inijsaílervent. Atqueita,quodapud Mundum maximifumtusdngentisque moleftiaeeft, hiinpercommodamveluti teftam contraxerunt , ubi nihil, quod tegere hominem , Se reculas iuas continere poffit , defit. Servantur autem publicis impenfis, fed ne quidtemeíccorrumpatur,autimmutetur,in-
STIANOPOLITANA. б? ípectorum diligentiâ providetur. Ignis vix uriquam nocete poteft , aut latiùs prorumpere. Frigus fornacibus pellunt, aeftumumbracuiis. Infelices iànè omnes illi,qui,cùm aeterna fibi hic. tabernacula confttuxifle. credunt , feriùs intelligunt alijsin alieno laboraffe , interim domi nunquam , ne in corpore quidem fuo fuiffe: fed infeÜciores adhuc ,Ct Chriftus , dum pauperum tuguriola invifit, illorum inauípicata pa lada praetereat! '. 24+ De Supetteftilcj. H Inc de fupellectile facilis conje ctura eft, nullam eile, nifi necefc iàriam aeproinde exigua. Lectuli profamiliâ &advenâboni mundiqueiùnt, & inftrucîi. lintea , mappae , indufia, ftrophiola pro feminae munditie Iota. Menfae apparatus debitus , culinae va(a, qux fufficiant. Quid enim numerum exigas , ubi nunquam ex publico de elle poteft, quod rationabiliter petieris? Veftes non nifi duaefunt, laboribusuna, akeraferijs conveniens, acint ' . Unfr
64 De Repub. ChríUniverfum omnibus uniufmodi :ibr» mam fexus diftinguit, & anas : materia ex. lino & lar.â eft, aeftate & hyeme commutata, color albus vel cinereus cun&is , luxuries íartoria nemini. Pocula ex vitro plerunque funt, ex ftanno ôc aere reliqua vaia: Dearmis & Uteris pöft videbimus. Patet autem, quam naecomnis fupellex , nullamcuram, nifi detcrfionem null, m cuftodiam, ^ nifi fimpliciffimam, null >s fumtus,ni» fí mínimos exigat , 8c tamen non mi nus, quàm divitumhujus Mundi acervi, caveae, arcae; & iLmiles carceresiàtis faciant. Si qnodinftrumentum praeter quotidiana exigas , ofEcina id fuppeditat. Naminftiumentorum tam publi ca, quàm privata eft copia , quiaartificumintegra civitae-Pudeatautemeos,. qui inertes magnâ turbâ funt, interim-, varijs vaiîs , & inltrumentis fuperbire, . dum nihil rerum r niñ alienis manibus oculis , auribus tracïant , jisdemque inutili folicitudine accumulant , miferos utiquetam operosa & multiplier fiiíFuJcimentoiiimftiue, quadumeleYarii
STrANOPOLITAKA. 6$ Yarigrallisè folo& fublimes apparere fperat , ad obeundam terram , 6c fubvolandum Cœlum pariier tedduntut inepáffimú 2f. DeLuminenotfurno* N Octem non planè tenebrofâm patiuntur ,fèd eam accenfis hino indè lucernis illuminant; cujus hic с ft ufùs, ut&'lecuritati Urbisproípiciant, & divagationes inutiles arceant, led 8c vigilias minus horridas reddant: quin imn Satana: obfcuro regno , & caligiHoils ludibrijs hoc modo adveifantur,. & lucis aeterni voLunt eile admoniti.. Quid, fibi Autkhriftus cereorum frequentiâvoluerit, ipfeviderit, nosabhorreamus ab eo inratuto,quod homi nis in tenebris veriànris trepidationem mitigat , & velum , quod caro noftra licentiae ac diilolutioni libenterobducit, extenuat,Neceft.airfumtumhicaEftU memus , cum in alijs maxima eorum frugalitas lie , alibi in rebus propè ommbus maximmluxus. Ofiin lucem plus impendeietur, non tanu elTetno-
66 De Repub. Chru ftis ad omne genus malignitatis opportunitas , non tenebrionum ea frequen tia Г O utinam lychnus cordis noftri oebrius accenderetur, non toties conaremur Dei lucidiffimos oculos fallere ! nunc dum Mundum tenebrae excofant,&in turpiffima quaequae ioK uunt , dum , quorum eum pudet, carcitatemijs obtendit; quidfaciet, cùm, Sole Chrifto reverio , caligo omnis diipelletur , apparebitque faeditas ejus, quam tot involucris obtegit > cum cor dis libido,oris hypocriiîs}manuum furta,& quàm plurima ejusinquinamenta,per nocbs umbras tolerata , iîbiin famiae, beatis eruntirriiuiî 26. De Collegia. NUnc tempus , eft ut iplum urbis penetraleadeamus ,quodprimu civitatis mobile merito dixeris. Id qua. dratum eft, extra 270. p. intra 190. p. dimenfionis, quatuor tmribus angularibusconclufum,& traniverfis totidem ali j s Tectum , duplici item bono rum ferie feptum. Quatuor contî, gnatio
STIANOPOLITANA. 67 ghationes totius fttuâun font, 12. 11. to. ôc 9. pedibus aflTurgentes , quibus turres ccto etiamnum pedibus fopereininent. Adforum,quodinterius,penftyliumeft,72. Columnisaipectabilê. Hie Religio, juftitia. Sc Eruditio fedem fun m haben t , quorum urbis regi men eft, habentque adjuncTram interEretem, Eloquentiam. Nunquam mii viiiim eft tantum humanae perfeétionis , uno in loco collecbim ; quod tumfafebimini, cumper fpecies rem audiveritis. Mirari tamen Übet, quid íibi velimus-, quires optimas diíumgunt &c difpergunt , quarum combinatio nos beatos , quoufque terra finit, efficere poflet. Sunt , qui religiofi elle volunt , Se humana omnia abijeere; funt, quibus imperare.etiam irreligio se, placet. Literae intermediae perftrepunt,nunc huic, nunc i Hi faventes,fibi tamen applaudentes maximè : Quid deniq; lingua faciat, nifi irritetDeum, turbct homines, perimat fefe? Itaque concordia opus foret , quam nemo nifi Qinftianiimus dare poteft, qui & Deti homi.' * Г
68 De Repub. Chrî- hominibus conciliat, & homines inter ù conneétí , ut piè credant , benè agât» verè iciant,tandemq; feliciter moriantur»& artcvnû vivant. Ah uniamur aliqianio ) ne in omne aevum difuniamur. 2/. De Triumviratu. CUr Ai iftocratiam,quim Monafchiam maiueiint, œnhderâdum eft. Nam utmalta lint Monarchut eômodadianctamen d.grutatem nulunt" С hriftoferva-am, &. humanae modeftije non immeritodirh dent. Non tert Chiiitus ni mis abtoiutü legamm,nec homo nimiùm elevauis libcnterCœhim lufpicit,terras relpicit. Experiméta in proíimo lunt, eotnftiora , quo in tfrannidèm & diiíolutionem homo pi oclivior Hicceaè I riumviiatustutiifimsseit., qui uni optimos Reipublicae öc exeiLitatilIïmos non admitut, cùmper omnes viitutumgradus eoaícendendum iït.Quodiuum eft,qnisq; principum agit,non tamen mfciis alits : «tereipublicaî ialute omnes confulunt. Ha
STIANOPOLITANA. Habent Senatum finguli,fedcertis diebus unum conjunótum , ut con muni cófenfu de terum iummâ decernatur. Decet ianè omnes devotos , omnes prudentes,omnes lcientesel!e:funttamen certi quidam ad hos ordines , velutexa«5tiore5,diftincti.Cancellariusomnia patrum decreta eloquitur,dicbt, evu gat, cujus maximadebet elle dexteritas & fides. Nullae Ыс lites diiimuntur: necenimtantae funt iJlorum controverfiacquae nontribimorum ar bitrio coponi poffint: fed poti, s Chriftianac Reltgioms"vèritas , virtutú cul tura , & ingenij acuendi ratii nes , tum fœderum , belli , negotiationu m , ftru¿burarum & alimoniae requiika in deliberationem venrunt;magi â ipirituu, modeftâ tamen, libertate, &c donorum Dei coltatione : Itailli res ferias ferenâ mente, dum alij ludieras turbaâ & anxiâ peragunt, evidentiffimo vaniratis. iùa? teftimonio, qui mbleftias fibi etu6t ,impommt,aut, fi ,abfint fingunt,ut Jogi eari tradatione ièmet toiqueant. 38, De
70
DeRepub.Chriг8. De Religions.
DU M ha»c intueor, potuiflem fanaticam aliquam mbem fufpicari,cùm apudMundum,quicquidcœlum quauit , hacreticum fit : fed me errore mox duplex tabula , cuLGôfelîîonis & Pt ofeiïîonis fumma , aiireis literis infcriptaerat,liberavit, cujus verba, uti à me defcripta iùnt, hoc habent: î. Credimus tota torde i«Deum Vnum t&trinum, optimum, fapientißimum, maximum, aternum;latrem,qui Mundum ex nihilo treavit, eundem^ fervat, movetac gubernat , Cujus minifiri An. geli boni , oui rtbeüií Satan damnatus, cujus deliciu homo quondam divinitatis imago ¿rmundi princeps, tuitnvifum peccatum , cujus interpres Scripta, ra ornais fapientia & bonitatis breviarium, cujus affectas per'Vilij traditiorient apertißimus & clementißimus. II, Cre dimus toto cordein lefumChrißum,DE.i ¿r Martafilium, coxqualem patri , con. fm¡l(mnobiftRede)nptortm duabus na, ' turis
STIANOPOLITANA. 71 iuris perßnaliter unitum & unifique jommmicahtem , Prophetam , Regem, & Sacerdotem nofirum , cujus lexgra tta, cujusfeeptrum pacts , cujus cruets efi facrificium. 1П. Credimus per eundtm Spiritus regenerattonem , peccatitfc induäionem , carnis etiam noflra cum eo Ó1 in epfraternttatem , dignitatis^ per Adami lapfum аbШл refiitutionem. I V. Credimus , Vita ejus Paßtone & mortejufiitia Dei fatisfaclum, & mifiricordiam promeritam , eandemá per Evangelium noits 0blatant , noflrœfafidei donodatam,ac puritati vita сonereditam , indeed peccati dominium cruci fixion, peremptum &fepultum. V. Cre dimus infierni regnum , mortisc^venenti deßruäum, & Refiurrecjionis vicloria fecuritatem nobisfub Dei cura reddita. . V I. Credimus infinitum & attrnum Chrifii imperium, qua ad dexteram Va tru Omnipotenter & Omni^rafienter Ecclefiœfiuaadtfi, &tam Verbo Spiritualiter, quam carne &fianguine realiweampafíittfQVfti&Vfgetat, VII.
7» DiKiPUB.CHHtCredimus fupremum ejufdtm-udiciam, quo in от es tommes bonos afámalos fumma ma-efiate prouunciabit , & <equumab tmquoexaäißime dijuditabit. VIII. Crtdimus toto (arde in SpiritÜ fa' ¿tum, co« folatorem & Doftorem noftrum quo fanäifitamur , vivficamar, <Jr or, amur , pofleaquam libertate ai bor um exadtmus, quo erudimur ftpra tiaturam , armamur contra naruram, concihamur cum natura ; quo calefii~ mus unimur &inlinguas dividimur; quo pra terita , prafentia & futura fuo modulo videmus & audimití ; quoVerbumDeiintroJpicimus. IX. Credimus fanäam & untrerfalem Etclefiam,ba>~ -pttfmatts aqua ab infamia lußratam, & Eucbarifiidt, communione pajlam,atqtte ficnovi fœder'ufignacults affscuratam, Verbi interim minifterio erudita, crute exercitam , preabus officiofam, Charit ate laboriofam , commumone li beralem , ex communicationformidabiltm. quam per univerfum prbem dtßributam,fidei ttnitaf ÇQtmeclit > donorum
STIANOPOLITANA. f¡ rum diverfitas ampLfic at , Chnflusriïaritus, & (aput ii.vtftam reddtt, ordinumcfadeior-, & matrimony cafiitas ex-, ornât. X. Credimus peccatorum omntu fer Verbi minifierium gratuitam condanationem, noflraq^ob idgratitudii.it &obedientiaobàgationem. XI. Cre~ dimuscarnis human*, umverfa refurrecltonem ,itaexoptatamfidelièus, ut ob id mors natura is maxime ijs diligeda¡ ita formidabilem impys , ut ob id vita naturalis maxime ys execranda babeatur. XII. Credimus ¡eternam vitar», qua perfi ïiam lucem , actionem , quieum,ßientiam ,faturitatem &jubilum poßidebimus ; qua Satana malitia, mudi impuritas,hominum corruptio cohercebitur;qua bene bonis ,& male ma!ü,& facrofanclaTrinitat'tsgloria íviternum, noßraeritattfcvifibtlis. 4 »
гр. De Politik
HA&enus Rcligionem audiyifle licuitj morumveionormamalt tera tabula continebant,cujus haec vcrD
74 DeRïPUb.Chrïv bafunt: I. Studemus omnibus viribtu Deo, bumani gtneris conditeri & reftori unico , omni culta & adoratione fubeffe , eidernc^ nihil cxlefle vil terreftre рrфíre, &vitam ñoftram» acttonest^ cuntías ai gloriam ejus referrt, cum auxilio eius perficere. IL Stie demus facrofanäum nomen Dti пийл blajpbemiâ irritare, murmuramne лlienart , levitate dehoneßart ,focordi£ «tgligere , &fanclißtma falutit noflrx niyßeriareverenter habere. ЯП. Stu demus Deo noftro feriari., &a carnit tumultnfilere , quietumfyTrtnitatifatrarium , proximo purgatum habitaculum , creaturu refpirattonem procurare, DiviuofoVerbovscare unid. I V. Sf*. demusparentibus amorem , fupermibut bonorem, paribus decorem, со acredi rit pudorem , reipubliea laborcm , pofieri* tatt odorem fervare & exhibere, at ma ttet* offii vsCbnJttana Charit at'u типы ebne V. Studemus tram refrenare, impatttntiam refrigerare, huma um /л guinem *ßtmare,ytn4täd oblivifei, wvt-
STIANOPOLITANA. 75 invidiam abhorrere,& mitißimu Chnfli peüns felicité xmulari. VI. Studetnui juventutts innocentiam , virginis fiorem , matrimonii caftitattm , viduitatii continentiam imontaminatam cuflodire, & temperatiaacjejunijs carnit luxum & crapulam perdomare. VU. Studemw,bonis <i Deo cone reditu quam dtligentißime pacificè, commode , cum gratiarum aclioneperfrut, &acquifitionem , dißributtontm iquàm aquißtme , adbibitwnem mvdeßißime, confervationem tutißme eхeгcereУШ Studemm Ver itatв Lumen , confeienti* candorem , teßimonij integritatem far ta liberate propagare, & omiif tempore^ locove Dei prafintiam revereri , inno centes tueranuentes convineere. IX. Studemm nihtlalienum turbare, Divina - bumanu non confundereforte noftra acqü!efeere,£des noflras quiete inhahitare, & untverfi bu us mundi diverforium dfjpicere. X. Studtmui noßram communif.vem itainftttuere , utfunm cuicfo átturif.rvtturó^ , neife quuquam potiùs , 1 Dz
7б DeRepub.Chri- - ¿Ittriusresconcupifcat , quàm fuasornet, ас in Dei gloriam,falutemq3 publitam impendat. Has cum legalem ta bulas , haud paulo confirmatior redditus fum hîc Chi ifti populum eile , cu jus Religio cum Apoftolis, politia cum lege Dei conveniret. Quae duo etlî& Pleudochtiftiani ja&itent , tamen qui medioctiter inter eos verfatus eft , facilè videt, verba facra, ferrea fecreta; auguftam confeffionem,ardbimconfuuonemjconcordiajformulam, &Diicordiae forum frequentia efle; interim accufare carnem, & tamen auxiliares Dei manus , Spiritusque fufflamina nonadmittcre. /А De Theologe. С Um hinc educerer,adminus mm ad Presbyterum, non equidem Romanum aliquem pontificem , ied Chriftianum, Is Abialdonvocabatur, Virveneràndiienij, &ex cujus vulm Divinitas aliqua relucebac. Nemo iacri Vcrbiperitior^iemoeiufdeminternèex- 1
STIA NOPOLITAN A. 77 nèexperientior. Cùm mecum loquereturgr ntiofozclo, agnovi Dei Legatum & inter nuntium ; ira nihil terrain refipiebat. Cùm noftro more titulis honoiare vellem Virum , non tulit dedignatus Mundanas ineptias, íátisornatum fe dicens ,fifervum Dei , & Patremmeumcrederem. Ajunt,eumà Deo per&pe agi, & hinc infolita proferre, ied maxi mâ Spiritus verecundia. Semel tantùm in feptimanâ , аc Solis diepopulumalloqaitur, & Divino e— loquioerudit, quemfatentur nunqua audivifle fine interno bonae mentis motu* Pudor fit, alies monerej quod ipíe prior non fecerit, utvel tacitusin ioncione ftansloqua'ur. Tempus omne facris meditationibus,&exercitijs maximè verôreiChriftianaeaugendae ipiiinílimitur, neque aliam voluptaté quaerit,quàmCœlici cibi. Cùmbenediceret mihi , neício qnid intra me calidi íenfi , & animum omnem perfundentis. Sanè eflicacior eft vera Theelogia, quam multorum apud carnale* predicatio. Erubui, cùm in mentem
78 DEKlPtlB.CHR.IYenit aliquorum ambitio , avavina , im▼idia,vinolentia , & alia facri ordinis prqphana. CreJas, illos non credere, q.iodalijs voluntp*rfuafum , fi tamen perfuadiredidketimt.Mihiaimbona eorum veniâ Abialdonplacuit,vir fer•vidi Sbintus,frigidje cat nis;amas Cœli Hegli^enstena?iProximus opetae:procuU loquacitate : ebrius Deo,abftejnius vokiptamm; vigitans gregi ioporamsiibi; primus melius, ukim us glolia. , . fi. De Confiientia. NOn tempero mihi, quin etiíhujus conjugem laudem, utaudiatis maritum efle. Нзсс Senidis nomine, k&iffia femina,pietatis & temperantíae ad mínimos ufque fcrupulos obfervans, nihil practermittit, cujus virum mpnereexpedit. Vt fagaciffimaeft.iti vixfallitur: ut ingenua, non faliit- Vultu ierenafempereft, mente tranquilla, fcilicet optime nupta: multâ & noridâ proie maritumbeavit, è qua etiam Aie-. ' theaiunt&Parrhefia. Res fuas folicitèctt
STI ANÖFOLITAN A. 7* tè curat, & conjugio fuo opulenta eft, all eni nihil appetens:ne quid incuriâ pereat, iàtagit, & mundiciem undique afte&at. Loquitur , cum opus eft: de caecerofilentium amat: ubi dexteritate opus eft, & induftriâ , parem non ha bet: unde Sanótuarij velamina «fcaulaea. huius manibus textafunt. Cum huius recordof,fordetmihi terrigençfeminç na aut iaperftitiosè fcrupulantur^ut omninoioporatacffit,autimportunè objurgant, aut nefanda quaeque admittant , aut vulto caperát, aut fafcivè bacchantur, deniquenunquam tempeftí-r vè mantos admonent, nunquam c¿№» didè amant, velfrugaliter fovet.Quippe eaconfcientiarum Mundanarumlevitas eft,ut poft vanitatis humanae triÍnidia , cùm vitiorum mella inamarecunt^non oppoitunâ correctioné ad Deumreflecbnt,ledcaninolatratu obtundant, & ad deíperata prxcipiria impellant.Benè fit illifacrae matronx,qu3C exemplo luo docuit poflerebus noitris fummamcuram adhiberi, tamen lattâ frontein Di o iàturarit
lo
DeRepub.Chri 32. De Diácono.
H Abet Ecclefia Chriftianae Urbis eclamDiaconum,Achban nomi ne , Abialdoni conjunitiflunum , cu jus munus erudit e j uventntem,difpeniare Sacramenta, jungere matrimonia, coníolari aurorantes : non quôd ad Presbyterum id non pertinrat, fed ut minus, non deipicit Senior coHegam, fed hic ilium luipicit ; non ille hune laboribus aggravat vel deprimtt , £êd hic illum fublevat : non jubetille, iedhic paree Qjí inter patrem&filium affe.cbis mutuuseiîè debet,hîc ad unguem t \-primicur , qrjamvis annis non multú differant. Niriil eíficaciùs imperat,nihil fervit promptiùs , quàm Charitas. Non lubet Diacono quicqimm immutare , efferre ièfe nunquam inanimum inducir ; gaudet autem ex patre fuo audire , quid Deus j .ibeat , quid expediat Fxclelix. Sermonem ad populum me dia feptimanâhabetiatquefemel. Nefcio en im , cur illis in concionu m rari. tatc cum aliis nonconveniatjniiî quod fuipiy
STIANOPOLITANA. gl íüípicor magis elaborates velle , quod in tanta frequentia fieri vix poteft,ac quotidianistum precibus ,tum lectionibus,fi quae deeflVpofíint,largiter adimplere. Habent enim ex Theologicâ ícholâ,qui praecellenüorum Dei oiganorum devotas meditaciones pubucè pradegant, quodpraftarealiorum juvenilibus tentaminibus arbitrantur. Nec diíplicuit mihi , cum lectionem certam ,quàm memoriam dubiam, fideliorem exaudirem . Non fuíficit cettèunushomo, qui S. Spiritum audiat, carnem frenet, barbaros cicuret , labo res ferat, familiam curet, & vicbim quaerat, quod tamen à го. annorú Diaconis Mundus exigit, & , ne quid defit, quodagant, cum fame confliebri jubécur. Duo certè in hominibus miror, qui adducant juvenes , ut animas eoliun curent;qui adducantur , mamma* fioas juvenibus concredant; permittetcm tamen,fi multi dar*tur Timothei '. quos quiarariùs video , imbquia ne fanda video, doleo Ecclefiae forte , quae fubfocordiâ & temeritate terrena ringitur. D s
Ii
DeRîpub.Chri33. DeJudien.
POílea ex Triumviris alteram íalutavi,ciú Abiefer nomen , Vir ad eam regulare natu* , ut neminifaciat, ' quod not fa<äum nolit , quod velit, orrmibus procuret.Non genus hunc,nec opes,quaenullx hîcfunt,extulit, íedarrimus ttanquilluS,&pacis amans Non inclufus velutex trípode retponfa proMuriciat, ncc intuitu cives conuemefacit,fed vclut Sot exoriens omnibus pa¡eet.omniaferenat.Ut omnia abfolvam, Urbis paterfamilias eft,gaudetque vo cal i С hrifti minifter. Hu jus ei't тeпи>xas,pondera,nuir,ero5 rite atihibere , 6c exacbm retuт proportionem adtniniítrare. Quarbominicicurando,&: A.damoperdomandaconveniunt.artem fuamaedit,&advitaeatternçarmulum praeludium omnia refeit.Sicenim fentitopumam Reipub. faciemefle , quae Cœlo quàm proximè conveniat , öc ut religion Aim us eit,(à!utem urbisírredit Dcum propitium ; perniciem,irati;m. Itaq, hoc agit , ne peccatis civium , nu men
STI ANO FOLIT AN A. If men offendatur,utconcilietur fidei 01namentis. Hinc invicta urbs eibnifi ipiàptiùs vitiis fuccumbat. Nihil tarn minutum à Satana immittitur , cujus incrementa no metuat,&quá primùm profliget. Certè mundi íecuritatem nunquam iàtis admirari pollet , qui vitiorum coramercia publica feit, пeс contagionem timet ; abominationes Deo obijck , St de naufeâ ejus dubitat ; politicis maximis ludit, & Chriltianam íocietatem jadat ; íatiscjifibi pioipectum creditrfi non defit , qui magna ompi, &c voluptatum maximo fateltio eiimperet. Itaque ut Urbs Chriíliana juftitia: vigiliis femper angufta &florentiffimaeft, ita terrenje civitates iùb iniquitatis focordiâ in dies emarcefcunt. f-f. De Rations AUdiamus obiècro etiam de hujus,conjugealiquid. Nunquam vidifeminam minus credulam, nun quam audivifernaonesmagis profiin
14 DeRepub. Chridos 5c circumfpeclros. Siquid verb cr»dtt,& pronuntiat, cerummareperiun tur.Hinc finecaufa nihil agit, causa ta men maritofuo conveniente* Ooilis propè aquilinis eft , qui folem ferre polîunt,&longiiîimè profpiciun: Nó fert vanos rumores , aut vulgiftjporem, nonfeitvirtutam obíciuitatem, yiriorum famam ; non fert libertaos vincula, ferviti) dilïblutionem ; no fert omnenri picECipitantiam Hand pudet marituim cum ea de rebus arduis colloqai; auditque eamlibenter; fed arbitrium fioi lèi vat. Si in cœlumcuiiofior fit , cohercet femiham , & cœli admonet , j.ibe:quein girgillisingeniofim eiie.ka fubimpeiiopacatè vivunt, acjucundè, documento iisaptiífirao, qjiauc omnia, aut nihil cum mulieribus communicant. Qui Stagiream ha bit , nihil vel Deo credit, mfi femina appiobet: n,hil non veriffimym jurat, quod ipiâ nugatur ; qui Athénieníem, nimquam incerpellâtem audit. Quam abfurda in Republica committuütur, <juia necfcitur,nec feitur quare. Credit M un
STÍAMOPOLIÍANA.4 Í5 Mundus incredulis , fequitur dccoS, exhorrcícit dcbiles,alit otiofos; & quid Jion inconcinnum admittit? Nonerg6 íucceníeat.fiquiseúrideat ; imb amet illosdicaculos,quiabipfo cur hoc vel illud agac,patiatúrve, etiarrumportunè quaeíkant. Nunquam p-tnitebit, ètenebris in lucem ,è fervitute adlibertatemftimulammeííe, ^ 3S- De Modo. HUic akeri Triumviro adeft Achitob , publicus urbis aeconomus, cu j us hxc cura eft , ut , qui publicifuntreditus, & promtuariorú copia, infingmositadiftribuatur, ne quid ae quo minus cuiquam obtingat. Cujus longè major , quam opinari pollemus» eft facilitas. Nam cum nemo in viâu л praerogativam affectet, aut fercula plu~ ra , quàiti anni ratio & urbis coniuetudofert,fibi depoicat, fed aequalitatem adunum omnes fervent , expedita eft pro numero &annonâ diribitio, quae utpurè commodeque coquaturj mubebris fit muneiis , atque diligentiae, D 7
S6 DeRipub.ChRiquarum eciameft proaegrotis eos petere Sc parare cibos, qiiioptimè conveniant. Huic calculandi maxima eft dexteritas , quacives cum annona iia adaequat, utnunquam efuriant^ nunquam in Spiritus iervitium faginent: Optato verè inftituto , illisque opponendo,quorfi alij fame premuntur,alij vixintegro penore faturantur,&benedi&ionemdivinam nonfaturitate, ied foperfluoacvomitumetiuntur. Indigni vitâ qui etiam in menfa , & ipio omaío principatum appetunt, nihilq; cœleiles epulas morantur j iêd Terrae •limentis diftenti , dummacilenti Dei fervi in Cœlos fubvolant , aqualiculi pondereadTartarademerguntur.Pauicis natura acquieícit: Uniushominrj ingluviei nec terra , nec Mare , nccaè'r fuflicit , donee in igne tandem fine fine &modocmcietur. i6. De Erudite. TErtiusTriumvirorumAbida,Scientiarum huraanarum habet re gi men,
sriANOfOLITANA. ij gimen. Huncprneropinionem, repei i fine fupercilio & fitu. Omnia hu mana eran t.in Viro , nihil morofum. Credebatur vixaliquid neicirc; & ta rnen fummâ moderaâ omnium ignorantiam proficebatur. Non íuit opus ma gis, quam a pad Coliegas,tirulomm phalens. Profeciile ajebat, qui S. Spi ritus diícipulus audirec. Cum eiuditionis omnem compicKum inquirere, nominabatC hiusi UM,&hunccrucifixum;ineumomniacoliimare. Vij debatur autem fubinde teriam defpicere, &r hinc fufpicere Cœlum; inde fuípicere terram , 8c defpicere cœlura. Terráenim perferutntioné Cceliacftfmatbnem adferre probabatjCœli ptetium repertum, Terrae contemptum. Simul autem omnem e.im literaturara imptbbabat,quae поп redderetChiiiío propinquioies ; íl removeret etiatn, execrabatur.Omne punctum inEcclefiam conferebat, quae tot mille annis in Mundi Oceano fluet ,ailèt: huic deberi omnes linguas , omnem hiftoriam, omnenj ratiocimtionem> omnes Na turae
SS De Reíub. Chri* turae characteres , omneCceliartificifi tandé expeótari beatar aeternítatis do-. " narium. Solos Chriftianos fcire, ied ex Deoueliquos nugarbquia ex CeCe.Hxc me attonitum reddidêre, cùm elevari audirem, quaeapudaliosfupralaudern funt. Conviétus tamen fum, ubi in mentem veuit, cur in banc Mundum nati fimus, nempe ut Chrifto frueremur inevitabilinoftra neceffitate , ufu inerfabili. Sin interire lubet, heu nifeHcem illam liteiaturam, quae ad paudCfimos dies fumo pavit ! Exorere ó (àcra fcientia, quae Chriftum nobis explicas, ut Ыс dhcamus non dedifcenda , fed in omnia fecula adaugenda, & duratura. 3j. De Ferifatc-J. DEbeo id optimae Matronae, hujus conjugi,ut,qualisfít, obiter explicem,cùm me benigne habuerit.Ni hil in hac fucatumeft,. omnia iîmpliciffima &aperta. Quicquid videtvel Divinitati , vel humanitati adverfum, non approbat i fed cum candore & iàle
STIANOPOLITANA. 89 carpit : hypocrifi & fophifticâ-nihil haber a-què contrarium , res omnes in imo & fundö afpicit , Sc quales repent, 'Marko detegir. Non aeftimatcamis loquacitatem ; fed Spiritus iîlentio gaudet; fi quacontentiointermulierculas oritur, nullaconciliationi aptior. Sermo brevis eft & Chriftum redolens, ut qui feiplum probat, & adveríantes fine motu convincit. Pudoreminviolatum ièrvavit % cum aliquoties ob vultus venuftatem à Philoíophis deperiretur. В eatum utique con } ugiu m, & mun da nis immane quantum piaeferendum, - * - : t.. quae ijs conungunt quiopinione , aaulatione &mendaCiodefloraps junguntur.'Cùmab ijsdecipiantur, placetijs dolus &malunt fabulas monftrofas audire,quàm h:ftorias pectorifuo conioЛ as. Vah fpontaneam caecitatem , vo luntarism infaniamîintercadaveraimmortalitatem fomniant , inter opaca claiumjubar, inter fcelera vitam regulatam, inter compedes alas,& quid no; . utftultorum numerus nunquam ma jor & intolerabijior fit , quàm qui lâpientiam
90 DïRe pub. Chkientiamprontentur. Mihilaudatiffime illa femina hoc beneficij pruritic, us Bxvorum quam plurimorum , fed mihus ante cogmeorum admonueric. jS. De Lingua. Qtlemfupranominavi Cancellai ium, inpropinquofuit,& interpres L-ufiftiani appellari voluitMagnii hujus momentum, undeinmalâ Re publica peffimum, in boni optimum crediderim. Illudunt nobis , qui hune credunt, alitçr audire, aliter loqui: e^o ingehuufn reperîjortaflè etîam in cautum. Habet, cur faturitatem vitet i téperantiam equidrm conjugem opri mo confilio duxit, aux cùm facri filentij obfervantiffima fit, omnem fermonemfeliciiTtmä mixtione attemperat. Cùm de Dio dicendum eft , tremitj cum de Chrifto, exultatjCùm de S.Spiritu, fer vet;cùm de homine, doletjcùm de Natuiâ, cwcumfpiciiicùm de Sitanâ taedetj cùm de Mundo, pudet; cùmde Morte, arridet jcùm de Cœlo , fufptcit.
STIANOPOLITANA. 91 FJunquam minus agere videtur, quam cum qaotidiana loquitur ; ufque adeo inmmutijsnos veriari autumat. Tem pus non ad minuta p una, fedfextacV iêprima pendit , ut jam nihil admittanturclepfydiac. Non moneurumulhbi ea eft cura, quae hujus Ve¡.bomm,ne quodotiofum.nedum vitiofum,excidat. I aDeusundique reícnarrJeíus colloquitur, Spiritus fpirat, homo erigitur,Naturx impeiatur,Satan ft endet, Mundus ridet , mors miteftit , Coclum pandituT. Admiiabile utique Dei Or ganum, quod humanitatis jura& prxmulum eft. Nam quod Chriftus uni. velfitati id hie intrepres focietatiChriftianaeeft,, utabdita omnia pandat, Sc fecretos recelíiis exprimat. Si faveat Deus, laudat;fipeccataexaminet,confitetur ; fi iraicatur, depiecatu: jfi cruce exetceat, admittit ; fi Satanae oppenat, difpatat; íl came prtmac, fufpi atjfi victum fubtrahat, mone^ quidfinguli» opus eft ? omnia , quae; creator jubet, creaturamque decent, pro modulo iupt , auea- -
DeRepub.ChiÚattentat,& paratiffimo obiequio expedit: dum carnales interim ardentes in ore faces circum ferant,quibus Deum, homines, mundum& femetipios accendbutinextinguibilitädem flamm! conflagrent. 39. DeBibliotheca. С Um itaque iâlutatis principibus arcis conclavia mihi monftranda eflent, 12. occurrerantaflèrvandis reif>ub. rebus attribnta , omnia fornicara» atitudinis ц. p. longit. 3.?. akitudilis bibliotheca cuflodiebatur, infinitorum ingeniorum faetura , ih clalïès , & materias diftriburae. Qyticquid interiifle nobis creditur ,id propemodum omne aderat , maximo meo ftupore. Nulla terraram lineuaeft,qune non aliquid fiii hue conmlerit , nullum Inge nium non fuit hîc tributarium: Uium tamen ejus non maximi facere Cives mihi vifi lunt, & paucioribus libris,fèd *ervolîs acquieicere. Sacrarumautem litera^
STIANOPOLITANA. 93 títerarum,five Divini Voluminisfummaapudeosautoritaseft, &precium, quodunum Divino munere hominibus conceflum,&inexhaufti myfterij agnofcunt; feliquafeiè omnia pro nugamentis habent.Sunt tamen plurimae Ie<äionis,hocmedicaminepra*muniti, quod nihil humanae loquacitaris admirantur. Libros & ipfi fcribunt, nuüä famae fame;iêdii qua parte poiTuntrem Chriftianam propagare, irridere munSatana. Hocomniii dum.i votum eft, fcire , quantum nefciamus, & exinde ad veram fcientiam afpirare, dedignari vänam ingerij humani jaétantiam. Sedetiam plurima funt, quae in hac Vita neicire expedit, unde multis fancta fimplicitas^p bibliotheca eil. Alij ex Univerfitatis hujus volumine iatisajunt habere, quodlegant. Plurimi i ntra fe plus reperire, & artium omnium fontes faciliùs veftigare con firmant , quàm ex librorum integris ftruibus. Ita quae apudMundum mo do non divinafunt, illis vilefcunt , qua; in ludibrium humani cerebri ccacervant,
9+ DeRepub Снлгvant,ut inanititisapudfuos convincït. Val ean с ergo iibri, il illos fequi mur;vi vat liber Vitae Chriftus ex quo facihùs, certiùs & cutiùs omnia hauriemus. <foK Be Armamentario. DE Armamentario,quod ex altera parte eíbadhuc ngidiorem habét ièntentiam.Nam cùm Mundus tormétis, baliftis, & machinis alijs , arniisque bellicis maximèglorietur.hi omne ge nus feraliû &lethalium inftmmentorum incredibili copiâ collectum ,cum horrore intuentur ipii, & ipectantibus non fine mbrtalis duitatis exprobra^lione monftrant : tantum içilicet morti qua-rendac & inferend'ae excogitan , ci ïpià nimis in piopinquo lit, & iniinu latitet : tantum audere hominem , ut proximo fratri immittat, adquodipiê conuemifcit: tantum periculi negl gi obnnius alteriusve nummidubiamac utplurimùm infideiem ípem : tantum denique feritatis & \ iolcntia; adi es nikxh impeu«uidas exhiben : cum à
t , STANOPPLITANA. 95 Satana, Mundo, & nobis metipfis majus & perniciofius periculum impendtat. Sed tamcn arma iniquiorivirebus Гца puivata diftribuunt , quae inajr dibus adinopinaturn cafum allervant. Hoc interim ierio inculcant , ut Spiri- , tualis armaturae memores , nunquam virtutibus inermia Sc nudata corpor*Satanae exponant, nunquam per crapulam&feivitium ventris vigiliarum obliviícantur, fed adftationes filas alaeres & fortes , Sz iniîdiantem hoftem éludant, & impugnantemSpúituD ы Eoborati repellante ifr. ЪeТлНи. Blbliothecar conriguum eft con clave , fervandis faftie , legibu* ÔC acbs civitatis publicis affignatum. Hie multoium luftrorum annales vidcre licet, indeqix majori; m <Jitíb, faétaque intueri, & cum pradentibus reH>c fi quid probe & fordta'actum,, in «хeш-
§6 DeRepub.Chb.iexemplum & ftimulum proftat : fin (e cus, habent, quod emendent , & velut fibi eXprobient. Nemini licet Patriae hiftoriae ignarumefle, fedea omnem aetatem circumfonat , ut quovis tem pore fe vixifle arbitrentur. Qui meriris in patriam cxcelluemnt , magnae fa ma: (lint, nec minoris, qui pietate in Deum, Prudentiâ in cives , fortitudine inhoftes, ingenio in artes eluxerunt. Id quia alij negligunt , culpa non carét. Quotusquisque enim fuperioris aevi motus,confilia,rationesquenovit,aut parentum vitam apertè & candidè de ícriptam audit? interim femideosfuiflè omnes íomniant, & fi quis peccalfe aliqnâre dicat, nonidfertur : Mun' di vero res nemo, nifi Adulatio,deícribit , in pofteritatem maxime injuria. A mat fucumipfe , & imponere liberis fois gaudet: cùm Temper femutuo iùi acculent, cum revera turpiter vivant, vitae tamen eorum à Gnathonibus depidae merae virtutum ideae funt. Hinc eft, quod multi majorum famam indubium vocant, cùm vident exicriptorû
STIANOÍOLITAK A. }J lubricitate eam conftare. Una Thuani ingenuitas publicum applaufum memitjiêd quam laudare licet,vix imitari. Sijquis idem apudíuos tentaret, vapuUiet.Vsque adeo turpes íunt mortales, ut, cum nihil Dei oculos revereantur, tamen ibas imagines ad vivum deli, neatas intueri ipfi,aut pofteiitatiexpo* »erenonfuftineant. 42. Be Typogrdphu. PRoximè huic adjacet Typogra* phia,feculinoftricommodo pariter & incommodo adinventa: hîccertc innoxia eft : Nam praeter facros codicesj& qui juventutemerudiant, civiu- , que devotionem juventJibellosrari alij imprimuntur. Sunt enim llngulis domeftica Biblica vernacula , íunt Сбfeffioniscapita,precum& hymnorum libri , & quae alia ad pietatemfaciunt. Q_ae poftea Schöbe conveniunt Erotemata, magno numero excudantur, ucpueriuaeChriftianae ferviant. Non licetincípargere,quodde Deo dubi-
$9 D ïK iTU b.Си Ritet, mores corrumpat, ingenio imp*, nat. Quicquidalibipraela excufentur, admodumeapeccant;namut curiofitatialienae ,ambitioni propriae &operariorum lucro fatisfiat,Jiulla.<leDeo, de offenfione proximi folieitudo eft. Quàmvaftavanitatis volumina, quae mendaciorem& íbphiímatum moles binis anni exoneratiohibus accumulanturiUt mireris eflè homines, qui vel tirulos perlegant? Haec nempe eruditi lèculi,quod jacbtur , feges eft , ut periti juxtà & imperiti publicè , &r tautâ chartarummuJtiplicitate nugentur , & niiîquis nomen mum Catalogo nundinah inferat , aft um de re literaria & Chriftianâ atbitretur. Nihil tam impudenter colle&um, infulsè excogitamm , impolite defcriptum , inutiliter prolatum ehe poteft,quod non bibliopolia occupet. 6?, De Aerarte. ARmamentario contiguum eil ¿£rarium , cujus apud civ es г ш v lus
sflANOPOtITANA. ç& lusomninoufiis , ad exteros noncon.temnendus eft. Nemo credit, quanta rauri argentíve fignati fïimma hiccon; tineatur, qua & tributum Caefari exolvunt,& militem , fi opus/it, exterum alunt,& cum advenis negociantur,<Sc peregrinos donant, & legationes fufttnent. Quicquid aere venale eft.mini-rooemtum credunt; q iod iànguine, maximo. Monetae in!cri[,tionesfunt, una: SI DEUS PRO NOBIS, QUIS CONTRA NOS?altcra: VERBUMDOMINI MANET IN >CTERNUM.Pi6rui;aillâfacie -AquiUm habet cum transversa cruce, hacurbem libro impofitam.lta quiorbem unive>fumaffligit,nummuscontemptus hie j icet , & extra ufum nul lius aeftimationis : neqne magna cuftodiâ opus habet , cùm proaefleirt Republica privato poffit nemini. Ita fine noxa hominibus iervit , qui apud alios fupra omnes dracones & b^íüifcos peftilens & indomitus eft. Huic debenturpublicae fixages , vendi£um Coelurji , ooihicbanima , гашдБ *
fôo DïReïub.Chmpatum corpus , emptus infernu». Quicquid peccatur , pecuniae impùtatur; non iniquè quidem , fi Ce priùs aceufent homines ieiviliffimae fubjeâi. Ö venale genus humanum , quod libertatemChriftiaRam Antichiifto,libertatem naturalem tyrannidi,Libertatem homanam fophifticae vendidit, & pa tciffimis obulis luperftitioni, feryituti&ignoraniiaemiierabilem operamaddixit. 44. De Labortrtûrh. POft aerarium , Laboratorium efb chymicae iâgacitati iàcrum , ingenioiiffimis furnis & rerum componendarum refolvendaramque inftrumenris,inftmd:ilTimum. Nemo hîcfihi metuat ab impoftorum levitate, tnédjciis&mendkkate,ièdexaâ:iflimarn - Naturae obfterricem animo concipiat.' Hîc metallorum , mineralium, vegetabiliam,animaliume!iam vires examimntur,purgantur,adaugennir,combi«amur, m humar» generis ufum & ià: \ nitaiis
STIANOPOLITANA. IÖI nitatiscommodum. HîcCœlum Ter rae maritatur,& Divina myfteria etiara tenae imprefiareperiuntur, hkignem regere, aèrem adhibere, aquam aelïU mare , terram experiri addifcirur. Hîc naturae fimia habet, quod ludat, dum principia aemulatur,& per veftigia ma gnae machinai, minutam aliquam, ac elegantiffimam efformat. Quicquidl antiquitatis induftria è naturae puteo effoiîum, extra&umqueeft, ht c examinatùr,uticiamus,fi quid redè illa Sc fideliter nobis patefecit. Humanusae. depol 6c generofus aufus , cu i meritÄ quicunquehùmanifavent. Alijverô» nim is mulrorum nequitiâ , vel ianè ir» felicitate irritati ineptâ Jiiperbiaomnt . naturae perfcruutionem , & rationis humanae indaginem abiiciunt , íátisübiíápidi,fi uno aut altero cavillo ingettioíuEmam artem petát, necanimadvertunt,quàm infinita turpitercredant &c admittant , tantùm quia pra?dicb, &c annotata ipfis funt , quàm fupinè pra»fentiffima Naturae beneficia & medU camina calccnt, Sc ridiculis tames i»-
roi DeRepulChrn pbfiariorum&agyrta-um fabellis p*. reant Peccavi, opinor.inmultoran* fupercilium,mukoiùmveprïjucliciâjfed veni im dabun- ,fi audiant,non exercuiflè hancartem,fèd inrpexifte,& cujus Tum facilitatis,benigniùs &rcomœodiùs elle inteipretatum. 4f. De Pharmaceutics I Am ultra portam iêquitur pharma cy copolium , quoorbis terrarum vix babet aliud exadius. Quia enim in Êyiîcam maxime propendent cives* с illis A potheca velut naturae totius compendium eft Quicquid elementa coníerunt,quicquidarsexpolit, quic quid creamreomnesftippeditantjfiuic infertur , non tantum ob iànitatis curàm , fed etiam in mentis inftrucTuonêV Qnis enim rerum humanarum diftributionem faciliiis capiat , quam ubi ciafles intuetur fummoaitificio diftinétas,^ummâ varietateafpecllabiles. Eft hocvel invitâicholâ valdè liberale, & à literatura inièparabile, N:im quar
STI ANOPOLITANA. Г0> ícientiae humanae anguftia eft, íí inter Л1 I. • • ». * let , fi nefciat , quid fibi hoc vel illud ia hominis commodum velit, interea iniuaviabftractorum & noematum crepitaculooberretnec minus ja&itetrerumornariffimarum fcientiam I Hoc agat potiuSjutfi quid illâ Theoriâ рго£ecit,praxin hominibus probet, Sc poífc rerum nomenclaturam,res etiam ipíás agnofcat. Itáne egenaerit purport artium praecepta nihil artificiofîaudeati ас in ipià Eruditionispiofeftione , ine ruditos confinat ? fuffîcit a. vitanoftra* ilea frugaliterimpendatur, ut res opti»
homines plus ineft perplexitatis &laboris,quàm qua. eos attoIlere,& ad ter rae noftra. contemplationem admitttrepoiîènt : ita rotantur, & rotant alios perpetua vertigine,, ч , infamiâ indele- . biLL Б 4
Ю4
DeRipuí.Chiu4.6. Tie Anatomi*.
HAbentetiam Anatomic, five firctioni animalium attribumm locum, quod nihil tamprope fitmiiaculo, quina corporumanimàtornm,ac inprimis hominis , quem Mundi minutumexemphr , & epitomen ajunt^ fabrica. Id cujus ufusfitaddeprehendendos membvorum fitus,& adjuvandum naturae coIluctamen,nemo infi das ibit,nifi qui cum barbaris feipfum ignorare cupit. Sunt tamen, atque è literatorum numero, qui neíciunt,ubi vivant,ubiíentiant,ubi ípkent,ubi coquant,ubi excernant , nifi quod credút intracuticulam id fieri. His dextium i lmiftro,imumà fummo pafum differt. lili ex animaliúmembris anima! operationes & organa varia juventuti cömonftrant,offiumq; mirabilemcompagem oftendunt , ' unde iceleta illij non paucafimt,ac debitae va: ietatis.Tuterdum etiam humani corporis anatomen exhibent, fed rariùs : quod à noftrje miieriae intuitu mens mollior ab hor-
STIANOPOLITANA. íóf horreat. Ingemifcamus hoc noftrum habitaculum tam ftudiosècultum,tot periculis ereptum, ac haud raro anima; detrimento delicatiùshabirum,ineum faetoi em & horrorem deiînete. Sed ut îiafcendi origo erubefcenda , ita denaicendi violetia merito pudoremfuum habet: Interim vix numerum morborum noftrorum invenimus. Imouniuf membri affliction's omnes raro computamus. Adoremus itaque Chriftum noftrum, qui fubeademcarnis noftra; compage id nobis impetravit, ut puru lenta corpora noftra in pellucida & iîmplici(îimatransmutata,repetereolim valeamus. Cujus unius confedera tion* facile moleftam carnis larcinam feremns , Sc membra noftra omnia, quoquo placuerit, Deo parata & agilia trademus, adhibenti impendemus ,repofcenti reddemus liberaluer. 47. Be Theatrophyßct. POfteaphyfkum Theatrum fequitur,fuprà quàm dici poteft elegan ts J
io6 DeRepub.Chrinffimú. namNamralis hiftoriaomnis ad p arietes fummo artificio depicta hic vifitur, Cœliapparentiae , terrae per diverfa climata valtus , hominum diffe rentiae, animalium imagines ,crefcenriuin format, lapidum gemmammque fpeciesnonWc extant tantùm , &nominantur, fed etiam decent , & vires qualitatesque fuas aperiunt. Videas hic fy mpathiam & antipathiam:videas hic venena & antidota ; videas hic homini per fingula membra proficua vel adverfa. Cum enim hic dixero , nihil eft, 4 / nifi coramintuearis : nam fi vel thecas illas tantùm , quibus Naturz ration, monftrofa, iníolitaque continentur, excutere velim.finis non foret.Nónne vero hic expedita eft rerum terrenarú cognitio,U aecuratus commonftrator accedat,&memoriíe qualecunque fubfidium. Nam peroculos omnino faciliùs intrat difciplina, quam per ames, & fub elegantia j ucundiùs, quàm inter íordes. FaHuntur,quiputant,nihir doceripofle , nifiin cavernis, & tetrico vultu, Liberale ingenium nunquam alai; . .
STIANOPOLITANA. K>? alacriuseft, quàm cùm doctores fuos habet familiares.Quid verb fubefle dicemus, quöd mukös phyficam profek fosvidemus ai obviam quamcunque herbulamhaefitare ? nifiutfulpicemur, nunquam ad hoc jucúdum naturae ipeótaculum effe admiflos , qui , fi bos ci ves audiant,imo& puerosperludicru certamen millenas aliquot herbas diicernere,nominare,& ad charaírerifticas notas five fignaturas examinare^ebus adhibere morbidis , erubefcent fortaíTe,velquodcenfultius,nunquam hoc auditorium defèrerent, quam am . .pliore rerum naturalium pentiâ inftru&i egrederentun. 4Í. DePitforU. . EX adveria pharmacopolij parte, Pictorùe artis ofhcina ampliffima eft,qua haec Reipublica maxime delecbtur. Nam piaeteiquam quod urbs univerià picturis mundi revolutiones referentibus ornata eft,maximè tamen in juventutis inftitutionem , &rerun»
IOS DtREPUB.CHR.Idifcendarum apprehenfionem adhibetur. Linde conclavia fingula conve nientes fuas picturashabent, qux rerum ad ea pertinentium admoneanr. Prxter^a virorum illuftrium, cum дааfculis iuis aut ingenious j,eftisimagines & ftatuaeundique proftant, hand mediocri juvenmris ad virtutem capeffendamincitame'uto. Cxterum pudorem undique fervare ferio jubetur,doenmento, opinor , ex Mundi temeritate,an impuritate fumto,qui innocentes oculos pi&uris 'afcivis corrumpit.Ejus partes funt vel fociae Archite&uia , Optica,muniendi Se caftrametandi rado nes , ас machinaram eriam & Statrcac dehneationes. Quicquidipiritaliahabentludicri,aut fi quidaliud pet fimilii literal irelegantiae eft, id omne in hoc loco eft (.onfpicuum , & in rem ftudioibrum paratum. Et hoctemporis,quod illiin hanc eruditam feftivitatem lniumunt,alij plerunquealeis ,1atmnculis, aut ineptiorib;!s hifibus aliis deperdut r cujus hiceftegregiusufus, utadres in/piciendas , & aliis exprimendas nihil omni
STI A NOPOLITANA. 109 omninoiàpiant,ied inutiliadmiratione ftupeant. Quanto feliciùs itii peni~cЩо exercentur , uc quocunque intro' miffioculos adferant velut infidioíos, . manus imitationi aptas, & ,quod rei ' caput eftijudicium jam antè rebus par, atqueiubaclum , nonfterile &demiCfum.Sírhiil ctiam pukhritudo figurarumitaillis alfubeícit , ut unàvirtutis ipfius intemamformofitatem,vita:que ChriíHanae elegantiam toto animo ámplecbntur. éfp. De Jnßrununtis Mathe. r malicis. O^ficinar annexa eftJnftrumentorum Mathematicomm cavea, humana? fubiilitatis &; nifus contra vincula noftra teftis. Nam cùm cœlum ''tanto-inter-valfo ànobisàbiîc, nec alae prifttnae períe&ionis fuperfirit, nôïûmus ramé iriíciis nobis aiiquidibí moveri. Unde aftrofûm itinera vai iis machinis excipimus & annotamus,ut mirùmficpotuiife hominem tantum Se С
no DeRïpub.Chripatientiae , & pertinaciae habere, ut ad1 qualescunque hypothefes penetrant. Nonreceníebo hic inftrnmenta ,qupniamexgenerofiffimi Tychonis Brahei deicriptioneferè omnia liquent: acceflere paucaalia > & in lis telefcopiú nuperum inventum elegantiffimúm. Quae Geometriae etiam ferviunt, hie funt , atque vulgarium inftrumentorum magnus numerus, qui tentaminibus juventutis fubveniat. Quid autem Ьэгс recito , quafi neíciam , quàm fordeant vulgo ingenioià organa, qui id aftedat,ut inftrumentum Mathemati cumadhibere nullum poflit : quovel unico lèfe prodiit quàm mediam lite rature partem abijeiant, & ad res hu manas producfais fe reddat inutilem. Donee itaque cum Mathefi in gratiam redeant^qui fine Mathefi eruditionem profitentu£,non credam, neq;fatebor literatos , iêd lemidoclos inclamabo, cujus teftimonium vel ipíí contra fe dederint , cum in forum humanara m fcientiarumfeproducipatientur. Ubi cum liberalium artium inftiumenta,<5c ratio' „ \
STTANOPOLIT AN А. ИГ fationis compendia agnoverint, dextrèque rebus adhibuerint , honorandos eos : fin velut in aliena terra ignou, nihil rebus mortalium fubfidij, nihil eonfilij,nihil dijudicationis aut tracbtionis attulerint,defpiciendos , & ad opiliones , bubulcos,& fubulcos relegandos arbitrabimur.. so. De Theatre Mathematics. T Andem ut me hinc expediam,  etiam propinquum Mathefeor Theatrum mihi vifum eft,utphyficum terreftribus , ita hoc cœleftibus imagi-
tem, Se repraefentati proftabant : hic eœli fellati imago, & totius fùperioris exercitus hicidiflimi exempíar exhibebatur. Sive convexum five concavum velis , vel in planum diductum utrumque hemiiphaerium * Sive fiderum figuras particulariores & exactiotes, five etiam cœlorum harmoniam, & admirables inter iè ptopoi tiones, five
in DeRépub.Chri/ five terrarum geographiças mappas,fíve machinarum & fabricarum varias delineationes , & minuta exemplaria, five geometríae fch :mata , five artium mechanicarum inftrumenta depifta, nominata& explicara, nihil omnino defiderabatur.Viderelicebataccuratai paffionum obfervationes,&r, quodrecentius eft, macularum in Luminibui notationes, omnia diligentiâ incredibili , fagacitate ultra humana exhibita. Hie palci poternnt oculi, fed literati: hie Memorandi fiebat compendium. Certècùmeflem hkc omnia intuitus, -cepi paulatim minus admirari admirandam eorum eruditionem, qux tot adjumentis promoveretur. At vulgo cùm omnia prodigantur, nulla , aut in fra famam , juventutis fubfidia foverp tur, fèdeonfliebmeacum lerum difficultate cogitur : è quibus fi quis forte elu¿ratur,pai úmíolicituseft,quí alios extrahatjlmo ,fi quod lucrum forcè inde obtingat,novis aggeribus, novis lapiaibus obftruit emeigendi meatus. Itaiumptus jactanturíne uííi , artes fi ne in-
5TIANOPOLITANA., Щ eeinftimtione, literar fine bbri;,humanitas fine benevolentia, &: omnino bona: mentis palaeftra fine laudabiiibus exercittis. ' //. De Auditoriis. ' С"4 tlm inde ad inferiora efiem de—/duétus.vidi fcholam fupra fidem ipatrofiiîimam , & fpecír fiffimam , in ойо auditoria divifam ,ubi jnventus, pretiofifflmum Reipnb. dpofitum Déo , naturae , rationi & íáluti publicac infleítitur & reßectimr. Namfifingiilis tnjunftran eft,ut liberos ad Fmgé educent,quidni in communeid agant^ iit optima aliqua educendi fimul ac infíituendi ratio ineatur ? Cui negotio imximi momenti hunc elegantiffimú tecum am ibuerunt, ut amoré-curamq} fuamin optima* fpei propaginemteftarentirr , atejue Kituram felicitatem quafi promererentur : Non Mundi aedepol infami exemplo , qui cùm maxi me diligere liberos fuos videtur , obícuio alicui & inialubri frequenter et iam
п+ DeRipub.Chr.It' iam impuriffimo ergaftulo include ubifœtore inficiantur, & carceres fer re afluefiant. Hic patula, lucida, beta omnia,ut velpicbirarum intuitu pueritiamalliciant, juventutem efforment, adoleícétiam moneant. Hicnecaeftate torrétur, nec hyeme algét, пec ftrepitu turbátur,nec íolitudine horrent.Quod Aulae luxui & otro tribuitur , id honeftae recreationi & occupationibus hie datum eft у nunquam felicioribus impenfisatquemagis lucrofis. namficu.t terra bene culta cum fœnore reddit, quodaccepit, ita juventus fucco Reipublicanmbuta, &:ad Uetantiègetem fubaüa omnia Iargiterrefundit. Hoc tamen felicitatis faftigiuí empollè uno eodemque labore Reipub. incolumitatem , & futura vitae accommodation nem propagan, utquoshic gignimus liberos, non tam tenae, quam cœlo genuiíTe,Cum jubilo experiamur.. S2. DePrœceptorilm. Raeceptores пб è farce hominum funt,& adalia inutiles, fedcivium fel«
STIANOPOLITANA. II5. íclcdbffimi , quorum inRepub. conípicuus ufus, quibus e tiam ad íupremú regimen frequentiffimusaditus.nempe juventutem nemo bene curat, niii qui idem Rempublicamcurarepoteft, & qui ' fe^juventuti probat, jamReipub. approbavit. Ii funt aetate graves,& bis quatuor virrutibus , Authoritate». Integriute,induftriâ,& liberalitate notabiles. Nifi enim apud diícipulos SC &; auditores valeant , & publicâ aeftiinatione fint honorati, nifi pietatein Deum,probitate in proximum,fortitudine Sctemperantiâ apud fefe aliis praeeant,&virtut£mpraemonftrentyiifiinftitutioni & educationi dexteiitatem, iagacitatem , fummumque judicium, & ingeniorum diicrimen adhibeant,ßifi fuos ut libera corpora iuavitate, affabilitate, & liberali tractatíone, quàm minis, verberibus&aufteritatis varii. ipecie extimulare malint , non videntur his digni,qui minutamRempublicam,redmajorisfuccenoré,eíForment,. quibúsve futui x falutis íummam con«redanu Quod quia feliciter eis cedit,, Ht
ив DeRefüb.Chr.iut aequabüem , & confimilem tem per Reipub. faciem retineant, monere alios nonimmeritopoflent, nejuventutis generofiffimos furculos &ripiritus hominibus viliffimis, vitiofiflimis, infulfiffimis,&duriffimis tantùm ob idleviterobikiant, quoniamminimo conducuntur, donec ulcs its fniosrebnquant, qui paterna poftea bona non modiis , fed incegris horreis eijciaht* forte & deteriores quondam pott fe *' lios filios relinquant* De Difiipulis. DKcipuli, qui Sc quales fint , lubet recitare. Omnes in univerfum civinm liberi utriusque fexus difciplinae admoventur. Cam fextum annum abfolverunt,parentes eostradunt, non fineprecibus & pio voto: inde in tres cla(Tesdividuntur,impuberes,pubercs, ôc maturos, hiccibumcapiunt omnes, btc fomnum , hîc animi & corporis eultum. Qno nu merofior proles, eb beatiormcc enim deeíTe quicquam po
STIANOPOt^TANA. îfy teftrquo uno quàm liberè vivant cives, reputare eft. Nemoparentum certiùs & tutiùsiuos curat,quàm hîccurantur, quámfeminis,praefec1:is.Pofluntauté liberos invifere ,autinvifiab iis, quoties vacat. Et quoniam hoc publicum bonu eft, omnium iolicitudine quàm fieri poteft feliciffimè adminiftratur. Utiàpidus fitcibus &falubris,&le<äuli mundi,utcubiliapurgata,utveftes& totius corporis habitus purus, id curiosè exigitur.Aquâ frequenter abluútur, linteis deterguntur.Pe&inantur etiam, ne quid iordium fubrepat. Si qui morbicutimvel corpus infeftent, tempeftivècurantur,& ne quos alios inficiát, lèparantur.Hçc illi tâ diligenter,quàm Mundus fua,utomnia, negligëtiffimè. Nam quis fcholafticorum fqualor fit, quae vidus & cubilis forde s.quae praeíectorum in eos inhumanitas, nó opus eft me referre^cùm non tä voce,& exccrationibus , quàm corpore ipfo ob id pcromntm aetatem languente , qui id pvitulerun^tonceitentur. (4. De
S4-. De Inflitutionisforma. ILlis primus & fummus labor , Dea colère purâ & devota mente ; alter, ad optimos &caftiffimos mores comporu¿tertius,ex£rcereingenium,retrogradoMundiordine,nquatamen Dei ratioapud multos habetur. Credunt autem fe Deo devotos , tum nativitatis in hunc Mundum lege, tum parentum traditione.Studiainchoant,nonabfurdâ Depofitione , id eft , ftultitiae prelu dio , fed Tenis precibus. Inde pergunt, per conftitutos gradus -incipienrium, progredieiitium & perfe£torum , ípeciofis quidem titulis jfedquos maturi facti facile dedifcunt. Magnum his gradibus calcar ineft , cum mens gene rala laude evehatur, ignominiâ ftimuletur. Sedintegritatediftributorum of'useft,nedumhi ludunt,juventuriiludant.Eft ubi hic aÜbi peccetur,atque eo evidentiùs , qui) non fine lucro & damno fît. Nam nummos accipere, & imperitos Reipublicae vendere, neîcio eujus «quitaos fit, Peen* fiunt abfti
8TIAN0P01.ITANA. 1IJ> nentiâ Sc labore; fi res pofcat , verberibus,aut,quodraro fit,carcere. Studio rum horas habent mares quidamantemeridianas , femellae pomeridianas, quas Matronae non minus, quam viri eruditac,docent. Nefcio autem, curhic fexus nihilo natura indocilior , alibi a literatura excludatur. Reliquum temporismechanicis artibus, Se muliebri dexteritatirelinquitur, uti cuique fuа occupatio pro ingenij inclinatione eft eífignata. Cùmomnino vacat,honeftiluma illis -velintra pomaeria , vel in campo exerátiá funt. Hic curfu vel lu cia certare,velpilâ ludere,velarmis etiam exerceri ,autperdomare equos , £ jrtas feratjlicetVOmniaprobabis^i modum omnibus'Scinípectionem fedalam adhiberi memineris. -SS.De I. Auditorio Crammático. . NUnc artium auditoria perluftr*bimus, atque trino ob «taris diftinótionem ordme, Pttmumoccurric
izo DeRep.ub.Chri-, Grammatices , ubi fi devotioni , prefcibus,&hymnofatisfaiítum, additatque ad virtutem ferientes íacra; , íápientesque aIiaefententiae,labor pueritia: irieo íuus eft, ut nominare res ácacbones -multipliées , tribus Unguis Hebrarâ, Graecâ, & Latinâ : poftea ad genera rcvocatas, per comparationes , caiùs & tempora, debiiis numeris &rperíonis, mutare, deniquc jungere,& accidentibus menfurare poffint. Hîc curant,ut, quxdiícunt, intelligent; quinon intellignßtHnvernacuYamiüamlinguam convenant. Qnae enim temeritas eft, puero latinè aliquid atq; prolixe praecipere,eùm neíciat, quid velis , quidve facere debeat , eodem labore ufu barbaro aliquo idiomate memoriam fatigaturus i quae inccnfiderantia ex vernacula Latinum quid peter?, antequam latinum puer qmcquam iciai? Curant etiam, ne varietate ieéHonum, autnimiâ copia tenuia& íïagilia inge nia obruant : cùm certo ce runs lit , immacmam aciem facilimè ita hebetari poilè , utper omnem aViatem delit et.
ST IANÖfOLITABTA. Ш In epti illi,qui ex pueritiac luxuria pne. grandes ípes concipiunt , easdemquc juvant, cum in obtufum quid plerunaf definat. lili coníolidata ingenia voíiant, atqjealiberali recreation impetrant: fie memoria firmatur, judicium elicitur.ingenuitas fovetur , laborpaulatira pro viribus aptatur. 56. De Rhetorka. ADultioribus in eodem auditorio Rhetorica praelegitur, ubi difeút {ermonum genera ad artis pi çcepta re solvere , &c elegantiae flafculis exormre.Plurimum hic Namrae debetur , mi nus artii undequiillam juvare poteft, optimè confulit. Sine Naturâar. jeju num quid eft,&: anxietatis plus , quam geni) habens. Unde plerunque boni Rfretorici mali Rhetores : quoniam ia vitâ ingenij copiâ volunteire prolixi. Qupd ufermo mentis character eft,facilè liquet,cur minus interdum linguae Huat. Sunt tamen, qui imitatione cupiunt emergere , homines plurimum
112 DeRep ив. Chriinfipidi.nam dum fe perdunt, пeс alios atrequuntur,nihil xquè hiulcum,aíperum <k luxatum dari poteft. Hîc utendum eft ingenio, & id excolendum, quod Deus peculiare conceflit. Nee cnim eloquentix peifeétioL' magifterj quam qui linguam fecit. Cujus admirabile exemplar facer Codex , non aures hominumciicumfonans fed coripfumpjneci ans. Nihil hîc opus eft hyperbolis,autgtntiliumalia luxurie. Si rerc,fi modeftè, fi cordatè dicas , fupra Ciceronem dixifti. lit paucis rem e»mplectar,quicquid fphitum ipirar, concutit: quicquidMundum redokt, ciumbe eft. Multum profecit,cui Dei ftilus iàpit. Nam quod inepti fimplicitatem credunt, non nifi íàpienua eft. Ut primùtn iè Mundi oratorcs expedierunt,jam'evolavitinanisfonu5 , & Yerbormnconciimaftm&ura, animus hiat.Cùm Divinaveiitas nosinclamat, cor calet, Spiritus agit, omnia commoventur. Haxdicendafuntiis,qui nimis fibip!acent,quoties fine Deoamo cum Dijs, utipfiajunt, loquuntur, quibus Chri-
STIANOPOLITAN A. .12^ Cjfuiftus usque adeo fordet,ut quodvit idolum,quemvis Daemena iniermone , quàm Chriftianifmi iàcrofàncta myfteria malint. Interim fibi omncm elegantiam vindicant , íátis Iinguacei certè, fiMundus pofcat; fed quosad^ Chrifti tribunal elingues fore , me- ., tu^ndumiir. 'J /7. De variis linguit. QUtmaturae ietatis fuiit,hîc etiam variis linguis dant operam , non ut ampHùs fapiant, fed üt cum pluribus ex orbis terreni incolis,non tam vivis,. quàm mortuis conferre poffint,neque uni altei íve Graecnlo credere neceflc habeant. Magna hujus reieftfacilitast quam aliqui neicio queis mentis ambagibus inti icant. Nifi enim illi uno anno linguam fie fatis ad úfum áddifcant, nihil egiíTe credimt: hi nifi per dant decennium , avari fibi videntur. Ajunt nomenclaturam rem probè omnem expedire", Grammaticam le viteiaddendam. LeßionefacilioriexorF z
П4- DiB.iPtiB.CHRi«liuntur,quá cem aliqua propinquiore, jamnota,conferunt. Vix credipoteft, quàmfitcognationisvocabulorum in hnguis compendium.Reliqua memo ria & creber ufus addit.Dolui ego,cùm inmentemrediit , quibusjuigiisadaftusolim fim,ut nefcirem, quidagerem. Hícvelut per lufumdidici, quae, «t invidiam vitem , referre non aufim. Hoc tamen non reticendum eft,didichTe.ut reliquat» etiam Uteraturam, ita linguarum maxime ftudium minimi facere,non nt abijeiamus illa,fed ne fupra uílim efferaaius. Non qui aliis atq; aliis Unguis loquitur, magis fapit: fed qui cum Deo. Fieras & integritas fi adit,parnm intereft,qua lingua eniincie«r^fiabfint,nihilo melius eft vel Graecè velLatinè exorbitare.Nimis creduli fiint,qui Latinae linguae id tribuunt , ut íupra Geimanamiapere putent. Sed ffâteendum eft tili , tum quia variè be nefica, tum etiam quia mordax, cro îtrais vel leviffims contradi&ionis eft impatiens. Qua; equidem habet,quod «Kprobxetmibi, hominiadeiusperi
3TIAN0Í0LITAÑA.
Utf
$$. De г. Aud. Díaleffт. Lteram Auditorium DialeÄtcumvocarar,ànobiliffimâ arte nuncupatnm , ubi pueri , qui aliquantumemerferunt, ducuntinillarerum humanarum varietate methodi inftramintaadhibere,& in clafles fuas,quicquid obijcitur , referre; inde ratiocinationem formare, utvideant, quid vesü cfFe oporteat,qaidpoiEt , &:ubi fucus opinionis lateat. Habet cnim hîc veru tas normara fuam,ubi examinetur , feA quam minus politam nbnnuUi exturgidis , Divinitaci ut temerariè , ita infidelicer adhibuei unt. Et haecilla Hele na eft, ob quam Grxd tumultuantuTa Trojanipereunt. Formoià utique ;fed qu£ nimis importunè fe fupra omnia, effert, & «qué bene meritas forores eonculcat. Riderehic libereteos, qui áum hoc Organon poffident, nulla fe
12б DeRïPub.Chrifre ait re arbitrantur,cùm omnibus m digeant; fedcornua habent, feriunt ' Nemo amfex gnomonem tantùm , aut libellant jacbt, nifi opens aliquid iui ext't.Hi cum hominem rifibilem , днe Solem obfcaratum , aut duos trianguli аngulos demonftravêre, velutre bene geftâ Paeana canunt,& inpoftemmacquieicunt. At longe aliter iUi, qui cùm vai iis iè artibus inftruant, amant ofdinaiè &: rationabilirer eas difronere,ae cùm opus eft , ex fuá fede Angula depromere. HocDiak&icxbeneficium sgnofcunt , non res ei omnes> nedum D E u m fubiiciunt. Hic ingenia exci tant , ut , quid rationis iis iitconcreditum, agnpfcant , atque judicium fuura de rebus tentent , ne extra fe omnia qurrere , & ratiocinarionem inferrt habcàntn.'cîflè: habet enim homo in tra fe ingentem dijudicationis theiàu•rum , fiedm effodere , quàmiepelire pracceprionum cumnlis & pondere Bialit.Ea tamen radonnm omnium ra tio eft,fi Deum fubmiffè audtamùs,qui tam abeft ab omni falfo , fucatoque, quàm
STIANOPOLITANA. Ï17 quàmveiitatifemper eftconjundiffimus; Amemus verum in vero: rationemnon petamusabeo,qui fuprarationcmeft. SP- De Metaphyfica. ALij in hoc loco Metaphyficam audiunt,ícientiam,quar ab omai fe concretione abftrahit, & ad prima! entia fubvolat , condignam utique homine , cujus ingenium adid natum, Ht terrenisfe fubnahat. Hie verum ,"boBum,pulchrum,unum,ordinem, Sc fimiliacontemplantur, eofeliciùs, qu^d Divinamlucem habentadditam. Ubi caligarunt philoiophi , licet Divinum Sole m con(ulere , &adDeumnoturtt aícendere,quigentilibus erat incognitus.Mirum autem fit,cumhomo mciv"tefuaeo evagetur,ut feparata à rebiia entia conipiciat, tam turpiter ad corpu* fuum redire , Sc cum eo per inquinamenta varia volutari : vel qui veram boni,pulchriq; ideS ipeculetur, falfo, malo & dcfoimi tam facile capi3five
128 DeRepub.Chridecipi. Sed apparetlubricumreperiri, quocunque homo extra feconrertièfe, & vaciUantem deijcere. Itaque in ыпо vero , bônoque Deo firmiffime confifbt , qui exutâ carnalitate feparatum ei ipiritum fiftet. Hie audiet iirenanabilia , & univerfum mundum, qualis eft in centro intimo poíítus , incwebitur cedo non infè&O,non colorato^edplaniiîimècryftallino.ita primas arthmi lineas,primarerumpunâ:a deju"chendet,voluptate fuafummâ, ad«ùratione aBorum non exiguà. Нжс vera puíchriraHo dum ignota multiä eft,naufcam iis bujus mtmdi parit,corpus ipfum fœditate varia ingrato m , & moleftiflimis terra? ponderibus relin* quit. Itaquein hac Ichala Crtriftianopolitani frequentes fun; & íeduli, ut fefed:ferere polie, & à rebus terrenis .avocare difont, quo íeiterum, acres longè nobiliorc-s cum fœnore recipiant, 4e. Se
STIANOPOLITANA.
U#
бо. De Tbeofoplna* H Оc idem Auditorium fuperieri . adhuc cötemplationi fervit. Hace Theoíophia eft, nihil humanae inventionis , indagationísve agnoícens, omnia Deo ckbene. Ubi natura definit, haecmcipit,&à fupemonumineedo* éta, myfteriafuareligiosè íeivat. Pau* coram ea hominum eft , nec cuiVis etjam devoto ambienda,cùmDduniu* fit vel luce veTcruce benefacere. Mo mento fe pandit Deus, diu adrris fiuV involvitur , femper optimus, raró vifibilis; Sunt tamen infinita ejus revelata, in quibus delician cujusvis verè Chriftiani cft.Impradentes nos-qui Ariftolelem nobis pra:ferimus,honauneioRem nobiscum , non Dei admiranda я mpledhmur , quar illum pudefaciunt. Dei FI A T, Angelorum fervitium , ignis auiam , aquae ipifficudinem,acrtf depreffionem,terrae elevationem, ho minis infinitatem biutiloquelam,íolie remoram,orbisterminumnon potait Шe aedere aunoluit , quae nobis certa
ijo DeRipui. Chrífunt. Si Deum au Jimus, longé, majora hisapud eum expedita fi.'nt. Quidni vero audiremus eum , cujus unica ôc miniuiffima actio omnia fidem apnd nos meremr,ac evincit.Si unum mitacu lum credimus , omnia opqrte-t , quae ille nobis exhibet. Qui etrim inter omnipotentiac opera dilcernamus ? Itaquehaec ichola humilitatis acoblèquij ftliolaeft, ubi diícunt Juve niles men tes fuecumbere Verbis E>ei , & in oceulrisejas filentium potiùs derócum, quàmcuriofitatem adhibere, Scrupaletut Philoíophia.Theofophiaacquiefcitjopponat íllaJiaec gratias agit: hacfítet illa, ha:c fecura ad Chrifti pedes recumbit.^eatum hominem, qui ad pri maria vocanrisDei vocem alïurgit/beatiorem, quifequitur ! beatiílimurn, qui nunquam retrofpicit.femper рeтfit ! Sed hoc in pîj hominis voti's & dederiistantumcft.quibus fîDeusannuat,bcneeft.; fin carnis fragilitate exerritum & comminutum velitifiatVoluntai Domini. i. éi. De
STlAN©ïOLITAKAr
Ц1'
fi. De f. Auditorio Arithmetica. TErtium auditorium ab Arithmetica nomen habet, fubtilitatisomni» Thefauraria.Qui Ilnum&Tria eft, infinitas opes huic concredidit. Si ípe&es humanuni ufum, nulla diíciplinarum pars eft , ubi illa non primarium aliquod fubfidium conferat: fi ingenij autuS,in hac imaprope cum infinitate homo lucbtur , Se penitiùs lè in arcana prcgreílionum infinuat. Lubet dicere , omnia nefeire , qui Arithmeti- . cam nefeiat. linde Chrillianopolitanií maxima affiduitate percolitur, qui in ca quotidic inveniunt, quod admirentur , quod acuat, quod labores minuat. In Algcbricis pares non habent, quod ea omnes hominis nervos pioTocct,. acíeparatoaliquomodo corporea tra& ftet,&incredibiliíágaciute innodr.ta omnia extricet. Recordantur autems quanti nifus fit Satanae perplexitates refolvere, cùm humanse artes tantùm
implicare poffint: quanta calculadoris, Mundiaemgmata ,quahue divinationis, carnisgry¡ hosretexere,cû in ter aras praefuppoiita,& veftigia tantoperelaboretur. Si ormriuo nmilfublimiùs lectentur, tamen non ferendos eosarbitranmr, qiiifefupptfiaadi cômoditate, -4: in rebus multiplici con», pendio infulsâfocortiià privant. Qui il audirent efle inter terrenos tale*, qui tamen eruditionem jrcbient, neCio an ab injuria abftinerent. Sednonliqnet illis, his licere artesplerasque ne-£ùe,nec minus tamen togatos incedere. Quod ii icire etiam decorum apud eos eise incipiet, & rebus gerendis admovenikim,nec ardor ingenij multis, opinor, deerit, nec felicitas de ftituet. Г r e im eos p -obeneficis habebimus, non qui artiWs fav«.-?nt, fed quino* •uioexiremopeifeq antur. ёг. Be Ceometrm. SUccednnt hic Geometría; ftudíofí, Aiuumetkes germane,& диа^за
»T1ANOPOLITAN А. Щ rаllelos lineis id exprimit , quod illa numerisJndeadhumanosufiH mag« fe accommodat , & profundiffimas propo firiones ac theott mata fua adm i. rabili induftriâ rebus applicat. Metitur enim nort tantùm quae in propinquo lùnt,quàm fupera &. i ma,nec regularía cantùm,fèd & omnes figuras, penetrat eas,t' ansmutat.libj at,transfert3allevar, & in humanis laboribus eiegantiffimè luxuriatur.Siipeci'lari lubet,nihil fubtilius eftjfi praxinadhibere, nihilcommodîus & expeditius. Srquod ingeniumeiconcrgdas, agile reddit,& ai omniaVerfatile. Hinc ÇhtiftianopclL. tani plui imumeitribuunt, cum videït nuUameiTeaitem,q'>ae non reddatu* abeafacilior , homo ad tracbndas«ea» habilior. Et tamen haee apud infiilibê srquèvilefcitacMathefis reliqua. Cu jus pœnam eos hancluei e in propatulo eft,ut inter labores fuos duriùs exerceantur , Vel iànè aliena compendia ocùlisintueaniuroppletis. Quidautenr mirûm,Geometriàm negligijcùm am bitio , ayariea , ¿ula,libido, i'rahoini^ F Г -
134 DeR.ipub.Chr. numded & ftupor , аc cemcri furam ñon habeant,nec ferar illi dum varia dimetiuntur, pt mniurnfe metiri, ponderare gunt , inde Divinara clement mare. Neqjenimtam juvatl lorum noftrorum fpatia, quà i ículi exilitatem , ièpulcri ar tenae tonus contemptilem p facilimè cerebri noftri vaftit; trahir, cordisque tumor (ubn< hominem reddit íui negligen rii paientem,Deiaefti nnanter &futuri memorem.ut malin hilo fieri aliquid, quàm irate hoc noftro minuto redigi in 1 6¿. DeNumeritt S Ed etiam alrir.s aícendunj anni majores funt. Ha Dens numeros íuoe Sc menfi contemplan hominem drei cene fupremus iüeArchitecT: tem hahe machinam fortuito incnfuris , numeris & propo
STIANOPbLITAM А. Щ íâpientiifimè adimple vit, tempusque áddidit admirando concentn diítincíú: maximè verö in fabricis fais & tvpicis ftmAuris nobis myfteriafua depofuit, utperClavem Davidicam , longitudinem , latitudinem & proílmditatem Divinitatis ivclodamus ,atq; M-iliam per omn;a diftufum annotemus, omniaineffabili harmonía connectcntem,omnia potenter Sc iàpienter moventem reperiamus , & in adorando nomineJefu deliciemur. Haecautem arte nulhcomprehendiintiu-,fed Apocalypfi confiant , & fidelibus inter fe comrmmicantur. linde Labyrinthos ingrediuntvr, q<ncrmque exhuman! Philoiophiâ, perticasa-.it circi.ios mutuantur.ut Hieroiob/imm novam metiantur,ejusd;mquefdtos,ftc''umqae Computum fubducant , äat hoftibus adverftim muniant. Sufticiat nobis, Ghriíb.im nobis omnibus ea omnia ex planalíe,qux ad corrigendam. tole nmdamque vitam faciunt,q'Jae illu mi rant nortomnesiri vadamus,ni(i Chrifti jubarpraeeat, & ad interiora occluiâ » - ' voçet.
fee DeRipub Сик1vocet. Elufit haee coníidentia maximal aliquosviros , eo raagis contra ipem, quia non fine ipiritu loqui fibi videbantur. Cii cumípíctos oportet m hac Cabala elfe, & conje&urarum temperantescùm in prxfentibus laboremus, irr prxteritis caligemus , futura vero Deus uni fibi refervarit.pauciffimis, ac maximis 1 intervallis communicanda. Amemus aurera patulaDei arcana, neque cum vulgo abiiciamuS, quicquid fupi a nus elt , aut i es Divinas hu manis equipare museum in omnibus fii bo nus Deus ; in fais veroetiam admitabilis. <¡4. De 4. Auditorio Mußc§. QTJartám auditorium Muficum dicitur , quod nifi poft Arithmcàcam& Geometriam ingredi non li cet: usque adeoà numero , 6c menfui4 pendet. Hic homo iterum excellentiae víx ípecimen edit,cum tres fonos infinitá.multiplicat varietate , & non loqueü uniüm , fed Sc cantu añimalibu» «xcci.
STIANOPOLITAHA. Iff «xcellit, etiam volarilibus ; Cœli ncmpeaemulus, ubi perpetua melodía eft. Nunquam iàtis fubduci poteft, quàot minimis rebrs adres maximas utatur homo. Pauciffimis Uteris tot return myriades eloquitur, pauciffimis tonis infinitos concentus edit. Non potuft lamen Mundus abftinere , quin Cœlïcâ Voluptate,Satanae moleftiâ abuter*tur,& ûlacitati eam fubijceret : hinc chorearum iníánia,cantionum levitas, Choraulium impietas : quar omnia in hac Republica dudum exterminara,, nunc inaudita funt. Ilia Prophetie» Muftca placet, quae precinentem ha bet ípiritum,coníonantes íono», as an£mas,refonans Cœlum. Quicq lid iànótiDeiadnumeros jubilarunt , ejularunt,applauferunt,iùpplicarunt, ea hufas Mu Ileae materia eft , quam quotidiana fpiritus diebminaadaucrent. Hie iàcia Poefis minus porrigit, пб ea quat Venerem & Bacchum loquiturJFit autem yocum per àetatës 8c iexus accura¡ta diftributio , ut citm in publico con^eniunt,iuaveme!*« omnium cócentuí*
jis DeRipub.Chritu fonare poflmt. Nihil cùm huius Muiîcaemajeftatecóferri poteifc Nana ubi Spiritus S. favor,compolitionis artificium , Verborum affe&us , Sc reionantix vis concurrunt, non poteft akeiTe maxima gratia. Hoc etiam cgmsaodum addunt,ut Chriftianae religionis capita,& vitae probatx exemplarii, tum a&ionum Dei memoranda cantionibus includant , Sc hoc dulci vehí culo animis immittant : Piudentioret Mundanis , qui cum inter carnis tripu dia fatis diu oDiaena vel inepta cannllavêtC, tandem inter mortisaculeos,& confcienriae cаlculos lugubre quid r*. boarecogantur. (s. Be Inßrumeatis Mußeis. IN theatro Mathematico , MuficU etiam initrumentis fuus locus eft: hîc tamen etiimjmagno numero , Sc varietateadhibentur. Nec enim quiiquam fucilè hujus dexreritatis imperitus aJeft,licet tamen feligereiîbi,quod •uivi*amdet,Ycl barbjrtum,vel viokim.
STIANOPOLIT ANA. \lp lum,vcl fiftifnam , vel quae per aerem ionancaut, omnium velutcomplexü, Organum , quod unum prae reliquis multis habent fumptuofiíumum. Hic manuum exacbflimum obfequium fuispraponere foIent,utinrempublicam promptitudinem , fed maxime in Deum paratum,& verfatile cotius corf)ori$ officium infligent." Nam ut idem int tum Creatorbtum proximo etiam, quod Mafico manus>quae ad internum nutum vel externas notas,digitos movet,clevat, vel deprimir, id cteberrimè inftillant. Quod etiam lis dicTrumeflc pbteft ; qui cbm. un dique ariium piaeceptis $c requifitis fubiiciantnr , a-gerrimèDenmaudiuntadfua inftruraenta cos componen- em , 6c officij debiti, qu¡'mvocant, Tabulaturam proponcntem.U nde ill e variorum ordinum diiïbnantix ôc operum c:remoniarumque ulqhtus, & taábus Divinae leg s negkclus , qiol Deo nunqukm gratum murmur elïè poteft , fempcr moleftnm. Agant id poti^s , ut , quod tanta facilitate mundo ofFeiuntdurif fioM
140 DeRïpui.C fimi laboris obfequium , beant nullo modo duro,a ti, fed qui inftramenta fu: fragilia curare fervareq; licitudinem habet , quam buftiffima organa fua pet abiiciendi oûentatlibidir 66. De Chor,
UTpietati publicae, q (Tint , conferant , etiam Muficam adhibent eft qui iîn^ulisfeptimanis ter f i iatos dies per Urber unt hic bini&bini,quotCj lac minentur, hinc man mdlae , Sc decenti ordinet íato'iaci cumeunt,& tan quam vaiii , inftrumentis h cшипí. Otates ita tempe:' voces inter fe debitè diftrib peritiores ab exercitatis j a\ ibielIem,Pfa'.ii7.dccantau vitatis cura Deoconc edita. ii V i unquam velfonaatiùs ,
ITIANOFOLITANA. I+f nantiùs, cùmfub fornicatisperiftyliis lento paflu incederent.Interim magnfi urbis filentium eratjomnibus devotioni faventibus.Dele¿htus ihm & oculis &auribus, voviqueut femper adefle poffim íácrae pialmodiae. Faciuntidin AngehriChoriimitationem , de quo rum jubilisDeusipfe teftarar. Cumq; coram minifterium , tutelam , monita, &inftitutiones maximifaciant,acqul proximos fibi habere contendant » hoc etiam modo concinentes eos non abfurdè íperant. Quis non credat,puriffimos genios delecbri potiùs publica, iêd fpitituali lxtitiâ , quàm urbis ad mundi imperium cumukuantis ftrepitu ? aut quis dubitet , plurima illos fuggererc animis ad Deum puro gaudio elevatis,quàmiùb vanitatis carnificinâ triftibus 8c depreffis ? Ajunt itaque,& credidi , nunquam à choro redire , nifi ftiritibus roboratiS,&Divinâ quafi au ra delibutis; nunquam habere Angclorumcuftodiam magis präsentem & Botabilem, quàm cordein Deum ple na laetiuâefFuTo,bud4iiDeum^ i ЛШ
142 DeRe шв.Сн rianimarn,toporari carnem,evitai i mundum , fugan Satanam. QuidMundus 3 dum nugatur, dum ftertit, du ronchós ducit,dura oleum perdit,Carleftis fpöfus introiit , & for: s poft Cz pbfirmavit. 67. De s. Auditorio Afirono- ' mico. . /~\ tlintum auditorium fibi AftroV_^nomia vindicat , nó minus quàm olla araum de genere humano b:ne mericá:dum incredibili dilig ntiâ, Cœlorum motiones , & lentas Votaciones, aftrorum ibnera árpaflion s,íyd. Tum fitus, difpoíltiones & diftinction: s , tu ctiam viíibilium icellamm numerara &qu-intitatem, acinter û proportio nes nobis annocac, jam prope in ipfum cœlum intiotritcit , & m hoc noftro ¡territorio quniî tributarium reddic.Dignacercè , quam ob id cerrarnm Reges colant, cum Ccelo imperare vid^acur. Huic pluiimum cribuunt Chrütianopolitani, ncfibimetuunt, ne terraemocuexcidant, autà novis Aftricolis deturbintur.Suflicitillishonor,quem Chri-
STIANOPOLITANA. 143 Cbriftus terras intulit, cum eam inha bitant, corpore cognatus: de reliquia Deus vident. Nos tamen jam eos examinemus, qui Cœlum non rationabiliùsintuentur, quàm quodvis pecus, quibus Sol ex Occidente oriri pofletf qui,nifiinCalendario,ti mpus nullum babent.Si fuperbiant,magnad dignatío fit,nihi! V 11: ièire, quod iàndh pa triarchae fumroâ fedulitate funt ícrutati: fi repant increpandi funt, qui os hominifublime datum , ad t. rram recurvent. Omnis excufatio turpiradinem habet, quar hominé humanitate exuit, Tel, fi lio: ataddere,divinitate.Certè fi ne Dso praevio nullis talaribus fuis ho mo ad Riperas illas iè<k« aíccndit, & irregulatiffimas illas regulaiitàtcs obiervavit.Hincr.obiliffimaquaequeing nia in eam inclinât; ignobilia & hu mo nata fati s habe nt, fi glandibus & filiquis veicantur. f éS, De
14+
DeRepub. Сим48. De Aflrologid.
IN hoc codem Aftrologia ie multisnominibuseftimand: quid Terra Cœlo debeat.quid С Terrae communicet,ij experiuni utrumquepatiuntur. Itaconnes pientiis.Oeatorpra-grande op ut undique fibi ipfi imperet ,3c \ Hinc aftroram regimen anne eft , majore curiofitatis humanae ratione , quàm fecuritate : fide, experientia, dubiû ratio; inter ui terrafecœlo fubjecbm fatetur ic Lunae vires magis in evidenl dereliquisaftris, qui artem exc tantundem contendunt. Nor deprehendere , quo magis inc Chriftianopolitani , cùm de ea cum diíceptarent.Certè animun corporis carceribus claufuni , r iubiiciunt,nifiDeo,acfoli Deo. cum fit, fiè primo vel eflendi, leendi momento pendeat , fi ab < <ritae mortisque judicium accipi: queinidpouùs incumbunt, qv
sriA NOPOLITANA. 14* dominentur, & per fidem jugum , (i quodeft,excutiant. ünde caelum novum, alia aftra , motus alios agnoícunr, ubi primus motor Cbriftus. Hujus be neficio omne malignu,omneoppofimm, debíJ e ,p eregrinu m frangunt. Horoícopus foitunariffimus eft Adoprio in filios Dei , quorum pater precious confultus vix afiquid retie«, imploratus vix quicquam denegat,tantum abeft , utaftroium diícumbus exponat. Id Cofmoxenus agnovit , Sc fub Dei umbra nihil tempeftates Cttli metuic. Siquimagisfapiunt,fibifapiant. Non excuiàmus autem eorum ftuporem» qui cum omnia conculcare pofle fibi videanmr, etiam cœlum ineptiiîimè deípuunt, homines Calendario nunc ferviies, nunc rebelles ; hodie< attoniti, eras irrifóres ; nunquam aequi , Temper barbari. Nam qui Aftrologiae ufum in rebus humanisneícit,velimpudenter denegat, eu m ego veli m invito Ccelo terrain fodere , colere , 8c la* borare quàm diutif. ' . lime. , s* G y*
14б
DeRipub.ChïU'
fp. DeCœkChrifiUnorum. , '< "\ К Ultùm intereft inter homing, XVX& hominem;ièdinterChriftianum,& Mundanumplurimùm. Non tot rebus hic fervit, quotille imperat. Itaque non tam liber eft a cœli inj una, fed etiam eidem reconciliatus. linde ab amico varia dona accipit , quoniam Deus jubetomnescreaturas dfe Chriftiano beneficas. QuàmfaveatCœlum,quàm pareat fidel, fupra infid. liú fidem eft : Quàm in Ecclefiam unicè propà intej.tum fit , nemo extra cam intelligit,auuaptt.SoL,ftЛ1ж, iris, gra do, ros, ut pauciíEma memoré , quam cdèbribus bencficiis hominis fidèles ífi"ececunt ?Comitatus с ft Cœli favor Ecclefiam peregrinante m txori nte in Occidentem , cicuravit homines, quos prius Un bat barbaros : docet praeiàg)is,&prodigiisjina\pat impietatemjállevatpiorum capitaj& in fp m reftitutioniserigit. Quàmadmirabiii fcuraoniâ Mundi hiftoíiae profit , & Ecde
STI ANOPOLIT A NA. 147 Ecclefiam altis atque alii* viciffîtudinibus juvct,dici vix potift.Id quia райci curant , fit, ut paudorcs captant Ec.cl iix in his terris t(inerarium,& cù.n maximèR.ligion m- xtollant,putent huic f-culo Fortuito florem obiigiíTe. Interim Antichrifti, M. hum tis, & fimiliumpfeudoproph tarum periodos ri¡ c computantipli .net in altis fimnt. Vid nt tana n merg r^ alias n bulas. & inclamanr : qui fi tamt mporumfigna, quàmCœli ÍKi . mdijudicarent, non audir. nt \ Chvifto Hypocritx. Chriftianopt)litani fpirkual. СЫйщ íupra omnia qi'aerunt,&'ümbiunt ,corpоí-um V rô . àmagis diligent, quod fciuntf. mpetfuilí ,& íuturum Chiiftianis propidu m. Quo fvhciflimo auípicio, & auipicatonatali urbe m fuam tondid runt,'nunquam Cœliiniquitatem,ilDeumcolat,. xptrtuiam» jo. De 6. Audîtorie Pbyßcd. SExtnm Auditorium a Phyíka app.llationem habet, enjus jamante G 2,
Ui
DeRehib.Chri*
v
in Theatro ipfius m : mini. Hujus quam fint ftudiofiffimi , nihil eft opes affirmarí idimipfaftudij neceffitas id exigat.Hocenimutriusquemundi & gcncraliorcm & Ipecialiorem cognirioncm aif:quimur, & creaturarum motus,qualitate s, actione s, paffioneseue fcrutamiujquae materia rerfi , quse forme, m?nfura, locus, tempus,qui Cœlum mov auir & appareat,e lime ta inter fe mifceanmr, Sc progenerent, quidvivaanimalia,quid provient plantaî,quidjuventmetalla, maximè veré quid anima intra nos , Divimtatis ilk fomes,pcragat:pulcherrimafcilicetomnia, & quae nefcire hominem , poll •othominum fidcles indagationesdedecet.Non enim in hunc mundum,liveDeilplendidiffimumtheatrum lumus mifli, ut brutorum inftar, tantùm terrae partum abfùmamus : fed ut intci Dei admiranda fpecTratorts, inter donaria difpenfatores , inter opera a:ftimatores obambulemus. Quis ; nim credatniiîcumfuinrfio hominis bene ficio eamrerumvarieiatem,& cl gan. ' ttam,
STI ANOPOLITANA. I4> tiam , eam commoditatem. ô^maturitatem.acomninototius mundiufumfructum homini conceiTum? quae omnja fiquis deberi iîbi finegratitudine,fine cur^imofine intuitu fortècredat,turpiter'fallitur. Haee hominis petiùs obligatio £ ft , ut, quia creaturas o~ mnes habet tributtrias, ipie omnium locoDeo gratias agat, id eft, tantuedem obfèquij Deopraeft t,qaantnm à creaturitf experitur.Itanunquam hunc Mundum fine Dd laede^ fine fuouíu, ôc moderate tra6tationis,accuratxquc contemplationis admonitione intuebitur. Beati, qui mundo utuntur , quousque JDeusliberalitetconceflifcMundus non iis utitur ! nam qui libertatena Chriftianam agnoícit , nunquam is Sc creatuiamm infami ft rvidolubiicit. 71. DeHißoria. PHyficamcomitaturHiftoria, five humanae Tragœdiae reeitatio., Ömnia verba hujus laudes non adaequáV ea tamen vix ulUbi inter mortale s ша ь
15<э I>eRepub.Chricormptaapparet: usque adeoprofuiK d e ííint corrtis humani latebrae, libera les nf-ftri aeitimationçs, temerariac alioruna dijudication s, lubricae humanorum errorum cxcuíátiones. Chrifti mopolitani Vcritatem mordicus te jí -nt , maluntque cam curo pudore, quam ro ndaciura curo laude. Itàcjuc lîberrimè omnia p.rícribi volunt,& îng -*nuè fiia , etiam nxvos fatentur , ut poft ritas fin; fuco temporis preterid a:his accipiat.Trifti ffimum autem eft» inmeri Satanae pcrtotmill. narios Tyrannid-: m, Peccari incrementa , homiijum monftra,b Horum faeditacem,cladium horrores,vanitatis ja<äantiam,op im importunitat"m,ordiruim confuíionrm, iniquitatis myfterium. Quae omnia in Mundo fefe excipiunt,Tem per recurrunt,&univeríamperiodum infeftant. Econtra quàm jucundum, contemplan D e i athletas , virtutum germinajinge nij faftigia,pacis opulentiam,qui tis fil ntium,imperfectionis conf ilïoiK m , acq 'i ícentiaeíáturitatem7donorum varirtates, pieiatisinviclum.
STIANOPOLÏTANA. 15Г Aumrobur! Sunt tamen eruditi,qui haccaudeant nefcire, & inter fabulas numerare ; digniffimi , qui vulgi fabu la fiant. Interim liquido apparet, quotquot praeteritorum funt imperiti , ad piaeC ntiain- ptos eflV, ad futuraimparatos,CSEteraarrogantcs & temerarios. Nam ut humana Hiftoria hominem e roollit,humiliat,& cautu m reddi t : ita fui & aliorum ignorantia ferps rennet, elatos, & in fua , publicaque mala pre cipites» 7*. De Eceleß* bißoria. QHoniam Ecclefiae omnia in кос pibe Chrilhanopolitani tribuüt, in ejus Hiftoria magis, quamullaaha occupantur. Nam cùm ea fit unica illa arcarquaéfalvandos со tineat, malunt d;eâ,quàmunivcriisdiluvij fluctibus elïèiobciti. M:morantigitur,quâimmensâ Dei bonitate pufillusille great coll-: ótus, feed re íufceptus, legibus formatusjverbo munitus fitjquàm debilibus inftrumentis prop.igatus , v ali G 4
цг DeRepííb.Chridiffimis machinis'impugnatus , e\ demi auxilio defcniùs fit; quanto iàr guine , qnibus precibus íklus ei cопЛ terit,quo íiemitu Satanae Cracis veliJ him triumphant ;quàm fadlizizani, cm;rgat , quam farpe inanguftum lu; ejus contraiiatui- , quot Eclipfes , & quam Tub Antichrffto maximam & denfiffimam pafla fit , quomodo aliquoties rebus deiperatis , ac hoc arvo noftto fub maximo Luthero em'erferit , quibus inquinamentis &maculi$ frequenter aipergatur, quam cum er ne multum habeat negotij. Talia perm dtaalia, fed & periodicas mutatioues , Sc harmonicas viciffitudines illi in numerato habent,& juventuti fedulo imprimunr,ut diicat fidere Deo, diffidcrc caoii, ípernere Mundi mina-) tolerate hujus feclíli tenebras. Ethic iànè quà.m optimè; quicquid alij fuum Hiftoria- Ecclefiafticarnegleéhim non diíïïmulent : nam quam parum ea Ы Ecctefiaftis etiam,cxigatur,quàm , ubi adeft , fiat prae uno altei ove (yllogifme minimi, ncn eft hujus lociílifius die«-
S Tl A KO POL I TAN A. Ifc re. Et hoc Satanae artificium eft, qui dum preteritas piot um lucbs, &c hzrefeon flagella nobis ex oculisaufert, quaîlibet Ecclefiat nubila , proferena ¿c indubia luce relinquit , donec fub aliquâ morâfuperftitioni ast impietaH afluefcamus. О fi ad reformationis noftrae feveritatem fubinde retrolpkeletur j nontotimponerentfimoniac & Çecmi taris ludibriajfedferio ea Religio, cuftodiretnr, quae non Romanam tantùm docbinam, Ted etiam mores abhorreret ! Interim Chriftianopolitani non tam magnae , quam lux etiam in tra pectus minutat Ecclefiac frequentiffime recordantur, ut quid intra fe et iam , pro ípiritu contra carnem, pro. ccelo contra infèrnum actum fit , que* ties Divinam praefentiam fenferint notent, ut exinde feDeielectoi Sc adamaros efle , tum ciedant , tum fcianu. .
De Re pu». Снаь 73. De 7. Auditôrïo Ethieo.,
V JVnrfidmhabet, virtutum huma-, niorum omnium , prud entiae , juftrtiaci temperano.T,fórtitudmb &ann -xarú aliarum magiftram, quam nontantum prasceptis & r;gunsXedubm,f:dimaximèi\'ipsü,&quotidianisíp:ciminibus volant conípicuam. Ridiculum eft, monerç. alios, cu |us.dífllníUeivttSL'xprimis. Qui non nifi Coelum in claroant,nihil teiteni redol ant ; qui j ¡ftitbminculcant, ianemine injurij lint; quitemperantiam ííiadent, non luxurî;nmr;qui fortiuiclinem jaítitant, пл quamabiiciantur. Si ímt,quipr<£eant, iton deerunr,qurfeqaantur,cuj!'S exépla. fr qucntiftíma Túnt. Híc op?rae pretiumfáciunt:quia.Fortuná omn *m èx bonorum foci :tate explocttmt. Fi£titiameamdicunt,&ppinione noft â cpnftant:m; nam quae, bona maláve mbis fingamus, eaappetere v.el fuga re cumque in potcíute noftrâ. elfe
STTANOFOLITANA. t$f poílot, ut Temper bene & iàtisfit, no. mi p : rfuafione ftcere, ut malè habere & indigere fit п:сЛГe ; Semper caritu. ros , fi appetamus , quibus imperare non poíímus ; íemper abundatuios, lleatantum poiîideamus, qaaenemo nobis erïpçre poffit. Eftitaomnino: und ; mfeHcitatis nulla alia, nifi noftra culpa ift,qui,dumfinguli volumus, quod conjunáis d?bebatur,atque fic aliena invadimus ,femper habemus, cum quo coneeriemus,ie mper eft,qui nos vincat,& fupprimar,vel fi nemo alius torque at, nobis certènunquam iàtisfacimus.Idcum probè int. lfig rent qptimae uibis cives , nolu runt fummumbonum, nifi intra p; ótus fuum alibi refidere: quod quia imaginariu m noruni,Chriftum elTe credúr, & aenoicunt, cujus amore inter fe perfi cTá amicitiâ junguntur , perfects veritate formantur,perfe¿HLcivilirare pouuntur,perfe cTaliberalitatf pt rfundnntur, perfeââ, ur omnia dicam, humr.nitate nobilitantur. Quod ut imita- i nobis libeat,autptrcos, quimunduminqui-
цб DeRepubChmnatiffimis moribus & vaniíbmis corffuetudinibusreplen£liceat,.Deum vila: moratar &сотро!кг autorem,coirfervatorem&remuneratorcm totoa*. uimoprecor. •
7/. De' Politic ar.
H Ac fubtilior eft Política , qu« regendis hominibus , & coftfervandx multitudini ingenium planè archite£tonicumconfert. Jam antedixi , Ariftocrariam practuliiTe reliquii fbrmis,quod Chriftianx iocietati propius conveniat. In ea tria hominis bom,acqualitatem,pacis ftudium, Se: opú comemptum Ifabilivere: cirm eorum eontrariis Mundus maxime aftligatur. Elevavere etiam ingenij cultunam , & publicavere, ut qlrivis feipfum faciliùi nofcat. Haecillis Maxima .ft,Cb.riíba,bos ut religione, ita moribus abuniveríb mundo deberé elle diveríbs; itaque non licere , quae altís liceant j non férendum, quodalij feranuEvangeliú alum veilcpolitiam^quam qua- M un.
SUA NO POUT ANA. I57 di, & Religionis Chiiftianae cíTe ea de re arbitrium. Hlnc exprobiant Mundo,quodpermittatMagnatibus faftum» íácrificis diííolutionem , praefectispeculamm ,civibus luxuiiem , omnibu« exorbitantiam,uno hoc piatextu,quia homines ímt- Ajunt enim conatus fe* rios deeíFe,& Reipublicae rectam conftitutionem : cum homo non fit planè animalimiacbbile ; portea etiam malorum pataftras aperiri , ut abftinere jam pone mirum fit. Plurtma etiam, tpjac mala Se noxia,pro bonis & laudabihbu&haberi, eommque vituperium nonadmitú ; optimas leges ad fpeciem proftare; qiasfiqmsurgeat, elFeridiculum- Non videri ad Chrifti exem plar formatam Politiam , ubi Deus, epàm homines; anima quàrn corpus; eorpus , quàmopes , minoris fiant,ubi divitiarum vitia non crimini,paupertai. tis virtutes laudi non fint , ubieorruEtor pietium , corruptus пeceт haeat;ubi quovis pretio anima hominis Vendatur. Non potui ego , quicquid conatus inn, ad omnia refpondere. V , G 7
t5* DlR!HlB.CHRt; Itaque ad hujus aevi Polimcos ргото» cavi,qxu,niuTcirent,'quod rebus mortalium maximè conduceret , non tot voluminibusnobis Man dum effigiarent. Putavi tamen, noniniquè multa contra feculi mores , quae nonmajore difhrultate corrigi polfenl , quam múdus fua obtinet. Videmus enim res noftras ab injuria fie faris defendí poffe, res Divinas, & facroian<äum nomen eiusutal¡quáreverentiátueamur,cúm fuperftitiosèalij,ali) fanaticè obfervaffe dicantur,nni fuá jacbntiâ Chriftiani mre' impoffibiliinumerare non eaibeícunt., jr. Depaxperie cbrifliana. NOníiifficitCh iftianis aliquibu* adEthices & Politices praecepta bonos eîïè,fed Chriftum ipíum, íubliir.ioremmag!ftmm,adlciícunt. Is quia tirtutnm fi -mmarum perfectiffimum exemplar eft, merito habeat, quiimitenmr. Sun' autem ex humanis рггeeminenüis retrograd« , Sc Gib uniu» Cruda
ÍTIANO BOLITA NA. 15» Oucishieroglyphicocomplexç.quod q-uipropiùs homim accommodatunt, ßcram pauperiem appellarunt, qua ct. iam Ileitis Kajus mundi renunciamuv ut Cliriftu unum poffideamus. Quotquot banc fe& imingredii intur,omnia ¿¿diícunt, omnia relinquunt , omnia patiuntur. Placet prae pruden t¡á fimplicitas, prae ieiemiäignorantia, pr« eloquenriâ filentium ,' prae dignitate hjunrilitts , prae iàgacitate credulitas, prar íatietate jejunium , prae bcltione ieq4tb,piae a¿kione paffib,& qturcunque hu ju s terrae infima íunt, fiinnoc^ntiaadfit,fibidepofcunt. NonMijioritas h:c aliquos Romanos crede, jnaximorum h .jus terrae aftutiffimos aneupes,fed neclui ce.rebri,& occulti faitusfancbüos.. Laetum genus Jiomin- 1 m-eft,ac quod affeebnt, in hac terra expeditum , quiequid hnbent donoru m Dei^n commune trbuunt, veluti nihil iibireièrvantes.. Non in itantur jnjuriâ ,non attolluntur famà , non deIjgilanturcopiâjnôdeprimunturpenuiiâ,non admiiantiuríubdlia , non dedi-
i6o Di Refub.Chkienantur abiectiffima, nontorquentu» feculi minis , non capiuntur preièntium famâ,non turbantur ftrepitu,noe acuuntur feparatione, nonaffliguntur vitâ,non terrefiunt motte. Pauciffimi hifunt, necalij facile, quàm qui jam per omnia penetrarunt , quibus ja» terum , feientiarumque humanarum pelluciditas apparuit,quibus poft terrae errores cœli certitudo in voris eft unice. Nemo libentiùs defipit , nifi qui Îirudentix lubricitatem ; vel tutiùs necit , quam qui feienriarum labyrinthos ; vel faciliùs caret, quàm qui poffeffionum onera ; vel paratiùs fervit, quàm qui pericula imperandi eft expertus. Unde qui tales ridere , aut re prehendere íolent ,hoc ipío teftantur, quam rerum humanarum nullum habeant guftum , fed in eo luto etian* num volutentur , è quo Uli pro' pitio D в o emerièrunfc. 7é.bt
ITI ANOPOUT ANA.
1*1
* ?6. De S. Auditorio Theolo-
Theologia; íacrum eft, omnium, quae homines poffiá:nt, Reginac, & Prulofephia: Domini. Нас urjmùm oqrmium docet Spiritus San&i in íacris iiteris ftilum,neivos, elegantiam , efficaciam,profundkatem,utfciantjuven e s .quid fibi hac vel illä phrafi, hoc aut iilo verbamm involucro iâpientiaveljtidifcantadmirarihoc dicendi genus, íiipra omnem hujus terra eloquen* tiam.Deinde addevotam imitationem hujus ^ivini fermonis adducuntur,ut cùmfàerarumfcntemiarum iogentem the&vu'ú jam à puero fibi collegerint» iciant etiam rebus mortalium Adapta re , difcantque ?A alios eodem fpiritu, iisdem verbis lcqui,qu,ibus Chrifti Apcftoli Evangelium populis praedicarunt. Tertio inviûi hujus Vçrbi argumentis,& foliditate eos armant, ut five cum batrefibus cógrediantur , five ipfe
j
гбг DeRipub.Chrïfôphiimatum pater Satan impugnet, veritatis finceritatem ab ipía veritatc mutuatam,(ciant tuerie difcantg; omni loco & tempore limpidiffimos Ifiaêlis fontes,àterrenilutivcl ratiocinationis humanae infectione prafervare.Et hác vocantScholafticamTheologiam,quç Saciarícripturae verba intelligere, imi tan & opponei e doceat , in qua ita exr ercent iuos,ut admoneant, nihil his re bus adhuc in Chriftiano negotio plenè eífectum, omnia adpium apparatum facere ; fa&ionum infuper nomina ,ut qua?maxime victnt, nccnifi invitiilLmi eaimponunt,&-,ur Luth ranraudire ament , Chriftfcmi tamen efle con* ' tendunt. linde collegi non cum iis . fentire,q'.ù quamvis translacionem fecarèadmittunt, eidemque fecurè indormiunt , param iolieiti *idne (àcer Spititus,an aliquid aliud dixerit : deindenon omnem Theologiam concionandi peritúr ti ibuere,cùm fieri poffit, uthomo tamimpius, quam indoctus adpopulum veiba (acra, fed mutnata «buccinet:fed neceos admirari,qui- ' bus
STIANOPOLITANA. lój bus Theologia omnis in macharas» glndias Sc arcus convertitur , quiquc culcum Dei nifi diiputatonum & con. tentiofum nullum admittunt:tandemque non omnem innoxiae opinionis сшreпилт , in f< ctas & odium dividere,verumitafuosinformare<lifcipulos, ut quocies opus, veifioncs judicata,, populumalloqui, veritatcm к fendere,íchifmataque vitare poffint,fortaiIe. dexteiiùs,ccnètemperatiùs ,de cáetero in vitae Chriftianae compofitione occupai i ma'int, quod Chrillus pios». q?ikm Tcientesjobfequentes , quàm di. iputantes malit , atque ipíae ingeiúj ar tes ad mortis ultimas opp< fi; iones miuùs,quàmeonicientiaefobur fanguin«. Chditiluiliamm/acianu . 77.. DepraxiThedogicd. HInc ad praebcam Theologian* magna devotione accinguntur: ea orare,mvdita4 i & tcntari docet.Haec Ülaíapicntia eft,qu£e S.Scripturam no bis impiimit, & in nos transfert , ut re. ferai
1б+ DeRepub.Chr.tferamus Dei mjfteria.Htc DiviniVerbi non allènfus tantùm , fed eonfenfus &confpiratioexigitur. Nam utChriftus rerum arcanarum omnium impleño eft: ita nova regenerado in nobis áliam piuritiam , аЦат juvenilem ettá Scyirilem œtatem inchoat , ac urget, aua- non Aàamo,fed Chrifto, vitae noro libro conformis fit. Non capiunt hoc , qui ad artiu m regulas TheologiS inftituunt. Nam opus eft corrodent* & acerbo liquore internè infuío, qtó has ingeniolas ftruiíhiras deflruat, Se comminuat. Nifinosdefinamus, non incipit Chriftus : aífi fileamos , non loquiturDeus:nifiquiefcamus,nonagit ípiritus. HocilludSabbathumeft, ob quod omnes omnium aetatum pij Mo do funtfaftiridiculi. Haccillalàn<5h>rum Chrifti in(aniaeft,HtnonmCrecifixum tantùm credant,fed crucifigi ipfi velint:haec Paulini Evangelij ftultitia eft, de nuil â aliâ re , nifi imbeeillitate fuá , gloriari. - Híc tamen a¿ Satana ingés pcriculum eñe folet, qui ut tem per malus,Ua hîcnt quiffimuseft5dum ' V horm
«- ?TIANO POL1TAKA. l6J hominem mirificis faicinis ita fibi au fm, utnonmagisDei fit: Hincmulti furores, fomnia, deliria, Sc alia men tis non evocatar , fed íponte evolanti* JucUbria. Unde graviter monere & fiaos , &r alios Cnriuianopolitani its lent , nihil inconfulto Deo vel pofcant fibi vel tentent, quod firfupraChriftianam fimplicitatem. Nam cum Paulo rapiintertium Cœlum non poiTumus: Poííumus autem cum eoCmifto con forman. Si Evangelio pareamus, fi Apoftolis: íátis idtritadfolidamTheologiam, neque revelationum erimus iridigi, aut Angelí aliter conrionantis. Iraq; ut craiToS illos & corporeos Chriftianos Theolqgia folida non admittit : ita nec ïubt liifimos illcs , & in me ros Spiritus extenuates agr.ofcit. О Stima moderado Crucis,quäe ad С hriibiïancemomnibusfiiiisDci conve«jens pondus imeonit , fingulos ita exercet , ut nabeant , cur Peiauxilium imploient. . 7l.be
*5í
DîRe'pub. Chki?S. De Prophctiis.
-
SI quid tam ín homini ukeriùs Patej clementffimus indulg:at,non te jnerè reijdunt , fed ipiritus probant, Unde lilis Prophetica Schola,non certèobid,ucvaticinandi virtutem , qux inultos fefellit,piofiteanuir , led ubi ipiritus Prophetici harmoniam & veritatem contempl ntur : quod quia li ne Divinafuggeilione fieri non potelt, conferunteâde re intimore Domini, liquid lucís amplius alicui contigifíe creditur.Nam qui typos Scriptum undique & fecundum partes aptare, qui Vaticinia ex fuis adytis eruere , qui Moyfis ceremonias cumChriftoconierre , qui Apoftolorum & Chrifti etiam argumenta ex Veteri Teftamento producta capere,aut fimilia his adferre poílk , inter tot commentatores ratus illis fidem omnino fecit ; icrupulum reib multi,ne quid unus altérve temerariè pronuntiariu Fatenmr iraque fe Spiritus S.oracula, quantum quidem
STI ANOPOLITANA. l&? ad fucurorom prxcognitionem ,vd praeteritoram applicationem pertinet, nondum capere, nec minus tamcn in Divinisrcvclatis , quibusûil us aeterna confiftat, acquieícere. Precari autem Deum , utindulgentiffimodicbmihe patefacere nonnihil fuis velit , quid profundae íápientiae in Verbi fiiiabyil lo lateat,&Filium iuum per univeriam íácram paginara eftendere. Quöpio ▼oto, quidimpetrent, mihi nonaperuerunt. Atque itarudi ftilo percurri, quicquidin AuditoiiisChriftianis mi hi eft commonftratum. Qrodutinam nihil de mcâ balbutie, fortan & obliTione haberet ! íperart m utique fi non omnia, imofi pauca euam, aliqua ta rnen pio&Chriíliano Lctori placitura , vel iànè datura amm um , ut Chri- ílianopolim quispiam adiens,certio,ra 8c cxactiora his experiatur : qu* fi . <odemcandore,eademquemecum li bertate communicaverit, illoram certè,quorum id com modo fiet;f d meam etiam,quod juv¿rit> & emendarit, gratjtutUnem maximain promerebitur. 79-09
!б*
BeRepub.Chh/ь 7ß. De Mediciné.
Slîperiûnt quatuor hujus contignationis conclavia,qu£c etiam intueri decuit, duo Medicinae , duo juriiprudentiae aiïïgnata. De prioribusprius dicam,quicquidomninoJurispruden tial debeatur. Medicinae fubtilitatem, methodum,ration3bilitatem nemo fa cile explicabit:fatendum eft, D e i infigne donum eíTe} humanae folertia; & obfervationiconctiïum , d ' qua nihil proptereaaddimus, quod inPhyiîcis, Chymicis,Anatomiris,& Pharmaceuticis , quibus maximè conftat , plurimùm laudata iît.Hîc tamen fuam fíparatam fedem habet, ubi de Morbis co'gno(cat,& remedia concipiat: ubittlam, fiquid extra Auditoria oceurrit, doc at.Certèoptimus quisque itacor£'ori fuo pro/picit, ut fufticiens potiùs umaniis officiis inhabitet, quàm lan gue ns& änimr grave tiahat. Unde temperantiam & xercitium fuis civi lis íi cquentiffimè piïicribunt hiMe
STIÁNOPOLITANA. 16* d'ici, tanquam iàluberrima ûnitatit eonfervantia.Ex altera parte Chirurgica habitat, qua* no» confilio tantùm, fed manu corpus humanum curat.Usque adeo mif rifumus , ut ung ndi, , íc¿rpendi,urendi,kcandi, vulntrandi, evacuandi iîmus,neque corporis parti cipa à numerofis p riculis tkxis L cura fit ! Unde varia induftriâ , variis etiam inftrumentis opus eft , ut hisinccmmodis occurramus , hosque d.íecbu reiàrciamus. Praeitatautcm, inter has corporis humani aftliélion;s npftrae imperfe&ionis , vel potiùs fupplicij memores cife,&hincíacihùs vanitatii criftas ponere : indead eum recurrere Medicum, cui non tantùm aegrota íànaie,ablataque reftituert ; fed morcuoi etiam excitare , & in minutiffimum pulverem difperfos recolligere, perfacjleeft, M' dicinam autemhonorabimus , non quod longawitatem fupra dimenfum ea impetiet , aut mortife ©pponatjièd quia ut creaturis , ita'creatuiaium adliibitione Optimus Crea tor nobis benefieri voluit. H
170
DeRepub ChriSo. DeJurisfrudentia.
С Um bonâ Jureconfultorum ve nia dicam , nullum efle eorum apud hos Chriluanopolitanos noftros ufum. Nam cùm fuis Legibus vivant, necfupraannuumtributum, ad quodvis aliud jus adigantur , nolunt in alienis Refcripus,Codice,Pandeókis, digeftisve ,in Çanone , vel demente , vel Extravagante efle occupati. Nihil hîc non femet explica!, nihil aequitate evidentius, nihil litigatcumakeio. Unde ProceiTus &procedentes cadunt. Faci le t ft, vixam autaltercariuncubm dirimere,iqpire,increpare, nihil Corporis Juris indigum eft. Hinc fefe multas .excípulas,&: decipulas evitafle arbitrí«jr,acmaxjmècuminquietudine cor poris animas pericula. Si bonorum ja. Auramaçftimarent.adhuc minus fer rent. Fieri enim non poteft,quin femper quippia m pantile illud j us abducat, abftrahat , abradat , abjur . t , exprimat, extundat, exculpet; extorqucat,excu. Öat, excudat, fubducat,furturetur, fLppilet, -У
—.
ÍTIANOPOLITAN A. I7I pilet, involet, auferat , & intervertat, fi quis potiùslit s,quàmmnquillitatem' experiri mavult. Qood tamen parti' bus , quàm bonis Jurisperito , potiùs tribuendum eft. linde hîc etiam con clave fuiun habèrit, honoiificuni poríús,q.iám nece-ilàrium. Ne tamen otíentur, PoliticíE íerviunt,& Romana jura varia aequitate.& honeftate pl?ni£fimaei explican t. Idem ferè de Notariatus conclavi deprehencü »adefleJik, ut locum fu ppleat,de caeteroin hacRepublicâ nihil magni momentípraeftazè. Si quid tatm n deicribendum eft, ihujns hominibus committitur , & literarumpicturae, elegantiffimae inven- „ tioniscompendio vhichon<'5datus , ut riomen etiam fiium ínter artium oihV cinas obtineat. Ajuntquoquefiguris lherarum aliquid inefle,ac numeris,ex" íérie,vel valore emergentibus. Sed id non afleverant ChiiftianopoÜüini: gaudentautem cordáfuaDíro exhibe rent is digitis fuisinícribat,quae ad hu jus, illiusque vitae fecuritatem facbnt. Hxc Ulis ácra tncantado , hace divina. H *
17» DeRepuÍ. Сйыtio,haec myfticae literaturae fumma^e»
ftributae íunt e â diftin&ione, ùt duo la tera maículo , altera femíneo fexui iníèrviant. Cura enim hune с tiam lite ratura velint , hoc maximè curant , ut, qui juvtntutiiîintpraefecti, eas uxores habeant , qua? itidem virgines &puellas docere poffinc Conèlaviura feries <ex fhemate eluceicit; hocunum addendú,itaimpubères puberibus junçi, ita adultos à maritatis obfervari , ita ledulaœ ubique eue inipeCtioneœ , ut, corruptela evitetur. Quodquiarariùs fubhac educatione contingere poteft, m t quae longa annorum ferie innocentiam continuavit, fupra omnem ft licitat; m aeftimandum eft, praefertim fi reSutemus,quae alicubiinícholis,& pulicis coilegijs juventutis perverfio, çorruptio, & ofienfio fit; dura quisque va
STlAKO!,OLITAW A. 17J ▼el domefticam, vel ruftrcam , vel pa te mam etiam,& innatam malitiam atque n^quiriam Teeum adfert, & cum ibdalibus communicat , tanta veeenf contagione, utne abiis quidem, qui Deo toti iâctati eflè debebant, abftineat,fed varia imptetate, falacitate barban eque ferpat, imo usque adeo tetrw interdumoccupet, ut totà vitâ ас inter honorariffima officia definere nuníóntium pernicie , cùm unius lue$ multos diffunditur , ôc conferentibus fmgulis,unus adimpletur.Ut jam à Satana fere nusquam magis metuere habeantparentesneceiTe, quàm ubi adí Deum liberos fuos planiiîimè educari filji perfuadentuiride precibus il lis atqj ardentiffimis opus eá, quibus fuos di lectos Divinae cuftodiar fedulo comm enden t,cuju» unius eft, per Angelorum cuftodiam,impura illa& peftifera labia avertere , obturare aures , cor ad pudoris amorem,impuritatisque obhrmareabherrentwm.
J74
DeRepup.Chr.1~ 8z. De Templo.
T Andem eriamTempIum, qmwf in meditulho habent, reclufiim mihi eft,reglae magnificentia: opus , & in quefbmptus cum ingenio certarüt.. Qviod fané non improbandum , cùnv nemo in hac Republica egeat. Figura lorandaeft, cujus ambitus jií. alukuào 70. p: Qua medir täte concio eft, fobièllia è teMB exciià , & excava» Éint.ut minus ftructura afcendat , Sc otanvo m aures perorantis I voce undiq; «qualiterdiftent. Altera medietas Sacramentis diftribuendis, & Muficac at*ributaeft.Habentetiam ibi Senatores in um feparatum cum Principibus lo cum haud' procul à cathedra : un in "ichemate expreffimus. Sed &iàcrae Actiones Comieae , quibus plurimunr tribuunt,&tertioquoque menfe oblectantur , hîc in templo exhibentur , ut «& tenaciùs juventutis animis rerum Divinatum hiftoria adhaereat, ipiàque ingenia rebus traebndis habiüora , & agi
STIANOPOLITANA. 175 agiliora reddantur: cujus rei quàm fint artifices , mi: ari fatis non potut , t um Naogeorgi Jeremiatn populo repraefe n tat am , coram eflem intuitus. Murus Templi five circumferentia tott fen:íírata eft , ut lumen undique admi t tat: qui reliqui funt parietes , iàcris Ídebris , five hiftoriat Biblrcae reprxêntatione eleganter nítent. Simula crum vidinullum,nifiChr;fti crucifixi ad commovendum vel duriffimum animum, aflabiè factum. Reliquum ornatum non facilë expreflero, nifijd ex profeífoacbm velimxertèadmirariarterrr, & pulchrimdinem fatis non potut , praeferum cum eorum fuerim recordatus , qui fub ReGgionis prxtextu Ecclefias Foliant r & affecbti templorum deiolatione , non tamen domeftici luxus obfivücuntur. ConfcientiofinimirumEvangelicbquibus piaculum eftantiquae fimplicitatis do nada ali bi, quam in aedi bus fuis pop лIum offendere fi eligiofi Reformato* res,qiriutvacuarentlacrariaifuas propi tas domos inutili & pompolo appa-
176 DeRepub.Chrxratui commodarunt! Si qui (tiim je tant Deiubernacula ornare, aut in hác rem tam íimt tenaces, quam alibi piodigi, hîchaberent,quoddiícerent, Me - vero, non quid mihi videatur , docere; - fedquidviderim,recitaredecet. De Vocations. QTíorqt*cí'Ecd?fí« dtcHcati flmC, nihil prius habent autlublimrui Vocaaone. Наíc ilîis fiducia eft, hoc fcutum,hrtccorona. Yorenrnarentei Sc precibus ferio optant , non mercentur,aut per confuetudinem impétrant, ' w Deo quondam interpretes vel mini, ftros progignant, quod iciunthuma. ' ' nxdignitatisetrefaftigium. Cùmita' queDeidonariaapparent,&S.fpiritu$ quafifamiliaritasjcùm vitacatlicis meditationibus velut infeâa , cùm voftv tum etiam in unum aliquem arcana conspirado, Vocationis cïleftefimul, &rChnfttanumnúciumadvenit,quod interno cordis mortui corre(pondet,& in officij ípiritualis confidcntiam fu-
t I ,
STIANOPOLITANA. Vff ícipit. Cui cùm publicae & folennes preces,ac manuuúm impofitio acceilèrit,ajuntfupernamgratiam evidenter apparere , & hominem jam antè bonum in meliorem vettere. Hincvocatiohemapudpopulum гeШтап& efficacem depreht ndi, apud Ecclefiaften caelcftis favoris fignaculum eíTe , quod cumDeo fxdusiäcrum inierit, ut ab со juvaretur, Sc edoceretur , ipíe ni hH, quodverum,quódvefanum,reticsret, nihil humanuni adderet , & gregi Dei cVitam,fanguinemque , fi opus foret, impenderé t : fimul etiam terre nis immunitatibus renunciaret, & reipsâ fpiritus boni diüamina exprimeret. Be'atam,6beatamEcclefiam, euju5 Miniftri non ob victus fc curitatem eo defiunantur,ob ingenium obtufum,eb condemnantur , ob literulamm ufum eö admittuntur , ob parcntum largitionei «ointruduntur,ob iànguinis pretium eo elevantur , ob curioíitatis confenium , eo promoventur , ut, quid in animas, velcontra eas poflint, experiamur I Beatam, ô beaum Eccleüam,
.17« DERtPUB.ClTRrquonmr Miniftri honorem Dei Ver bo; opes incrt mt nris Ecclefiae ; erudifionenr fuga» Daemonis ; voluptatem camis depreffione ; famam pattperum Crftimonio; finem fidei fertuloterminant ! Btatanr, ô beatam Eccleiîam,u. bi Deus vocat; homo paret; Angelus adjuvat , rrngiftratus^ confentic; popuUis audit; juventus fuccreicit!- Atheu lilts, qui majorum fuorum folicitudinem& foratudine m, qua à Deo voca0,animabus4yi»mementes,AnTichriШ impofturis colla fubduxeruntjin facilitatem quandam & negligentiam Tocadonis-deformaverunt li 84-. DrConcionibus: D.E Cbncicnibus,qua:inTemplo fianr,fuprà iiximus. Ens Presby ter &Diaconus habenr. EtitlequidërrrS fcriptnram,hic R'eligionis capi ta explicat: his fubordinari iumalij qui etiampnflrmorté f iccHun^non enim Bîchcetcadaveribus inhiare; A precibus,ut&.iàcrâpfalmodiâ.fit initium л finis.
¡j( 0 $ t
STIÀNOPOLITANA. 179 fínis.Nihil Ыc vidi à noíUâ,quam Auguftanam vocant , Corifeffione alie. num : nee enim Religkmcm noftram, Ceá mores improbaht. Cum precantuiy aut Del Vernum audiunt r in genua provolvuntur , & manus elevant , fed etiam p. ctoratundunt, ut anima exuícitent. Nugari in templo,aut íbporari, piaculumeft. Cùm lecciones e íacris &devoiisDoctoribus quotidianae fint, no minus tamen frequétesadumt. Na quae pietattimpendatur, optima occu pation^ judic?.rtt. Haee fidimidium vi tae fibi petat,adhuc çquo minus eüearbitrantur. Admiratus (um hominum motus.cùm interdum fpiritu exultare, perßepe in lacrimas reíolvi animadverterehKtíec enim vel Chrifti benefi cia, vel Hominum delicia fiigidèiecitant. Cbriftivita peruniveríum an num ka diftributa eft, utfinguliadmi1 audi actas fuam memoriam habeant, quibns temporibus etiam jejunia fua, пec àffecïàta, пec imaginativa, accom modant. In ceremoniis nihil habent TragiciaütTheatricivoluntenimh»- .
i
IÍO DEKEUlB.CHRfmines facere non attonitos,fed meKores Habitus ut omnibus honeftus , ita Religioíorum nihil habet infoliti. Co* 4or Candidus Religionis , rubeus Politíae , caeruleus eruditionis , viridis aiimcntationis propriuseft ; nec tamen fie Chriftianos, diftinguit * ut putent majores effe cqlore , quàm virtutibus aut vitiis differre , aut ceremonias in differentes tanti,ut omnes icrupuli , omnis inipectio , omnes facrae deciirones iisabiumanmr. Ann quiahomiиит viria validiova iùnt , quàm ut iis " nos opponamus , hoc agimusut fcftucas íecemus , aut muícas percolamiu,. ne agamu s nihil ? Illi quia virtutes pla çant,vitia eradicant , dedifcriminandis pilvillis,&addendi« bacillis per otium ¿onferunt, //. DeßcrapfalmtdU. MUfica eriam non minima apuJ illos cultus Divini portio eft^ quicquid icrupuletur infernalis me- . kncholiá, Laudant Dtum tumlinguis œaxi-
«TIA NOÍOLITA NA. til maximè,tum tubae etiam clangore, nablis & cythaiis, tympanis & ehoris , fidibus & modulis , cymbalis Se organis variis.Sic vifum eft iánctis vatibus,nec cûiîuafit Chriftus , ne dum prohibuit: -fie Satanae illuditur, qui in íuis nunquâ laetatunnifi cum Dei injuria. Cantio nes (acras magno numero habet, qua» ut uno ore decantare poffint, libelle* fînguli adferunt , quibus memoriam juvent. Гп iis admirantur B. Lutheri Spiritum , alios non dedignantur. Iucundum eft audire , univerium populum quatuor autpluribus vocibus cefonare,necin menfuram compofiti»nispeceare. îdalïuefa&io fecumfert, dum ad preces quotidi^ conveniunt Quicquidnumeris conftat, Divinum quid habet,&in animos hominum penetrans.Unde Davidicam Poefin optimus quisque miratur &maximifacit> ac hodiernas etiam, fi caftafive Chriftianaík,favet. Quisquís eam conta minat, abufus ingenij reus eft : quis quis ad fontes deducit, laurearas Ulis habetur, nemo credat nullam extra < H >
Ш DeRepub. Снкгidola elegantiam eflè , nemo barbariem in facris literis accufet- Satana: ^nocludibriumeft, quiita nobisaurcs corrüpit, ut Githarœdus minus , quam utriculaiius fönet. Et quid languerc nobis facit íàcium carmen,pe tulans iàlire,quàm boni intra nos languor,maIi titillatio ? e contra quid noftras cogitatíonesTnitigat,aut inquietat, nifiiàcrorum carminum fpiritus,prophanorum ïmpudentia ? Quicquid gcnij habent humana , fub cruce fordelcunt , quic quid lîmplicitatis iàcra , iiiprà quàm credi poteft , animum vel negle<Scis quondam vocabulis aut íyllabis reficiunt.Gratias agamus Deo , qui filentibus vel precantibus , ejulantibus vel canendbus fcmper praefto efle vult, ièmperjnifericordiae auribuspatere. Í6. De Sacramentii. SÄcramenta ad Chrifti inftitutum, & Ecçlefiae primxrae ritum adrainiftrantur, frequenter ob inèfrabilem ufum;reverenter,obfupremam digpi. tatera;
STIANOPOLrTANA. Ig? tätem ; eleganter,ob devotorum intuitum.Infantes, cùm S. Triados nomine abluuntur, teftes fideiöc obligatiortis; habent,cum maxime patrem, tum hon^'ftiffimum par conjugunr, & a micos exoratos alios с tiam abfentes , qui hujusrei &faciantfidt,nr,& habcant cu— ram. Hoc enirrrdibere ajuntpatrinos, ut in parentum locum concedant) Sc ípirituaüum liberorumtationcm Dcot ddant. non dilig ntior tutor is inipeétio elïè debetrquàmPatrini , dil cîio fortaiTe major, quo ar&ius per Chriftuminrsreos vinculum; Qhi h"c aumm quaerunt, icelusxommittunt : qui liberis óptimos infpecîores , & virtutû admonitores- ixorant , optimë confalunt.Sacra Caena quoties t xhibetur,utomnesinvitat,itaconvivas habet, niíl quosipíarreceffitas impediat, amnesi que concordiam iuam teftanrar. AzymoPane, & Vino íaeramyfteria ad al tare comrnunicantur, nihilqne híc te mere mutât fifpercilium. Qnotquot adeunt , cor con tri tum, animam fidel« corpus ad cmendatiooe m paratum adíerant
i8+ DeRepub.Chb.iferunt, ас paulo poftipfo opere quod promrfere oft'ntant. Hoc illis feliciiîimum Dicafteriumeft,ubioffeniiones dirimuntur, & tolluntur. Nam qui irafcipoffitfratri,utDeumrenuere velrt , autadmitterenolit , is horrori Reipublicae foret, neutiquam tolerabilts. Hîc fe etiam fiftunt , qui , poftquann Diaboli fraudibus fuccubuerunt, Ecclefiae íterum funt reconcilian quori fâluti &refipiftemiae ita ex animo congratalanrur,uti cafui indoluerunt Hoc maximifariunt, ne quodfcelus vcl Ecclefiae , vel Reipub. imputemr j fed Chriftianâ expiatione femet&alios li berant ас lavant. Qui idnegligunt, ibis Äralienis delictis opprimuntur,Fuittamen , cumapud Ecclefiam peccatoree deprecarentor;minc, quod male vertit , iecus eft. Et gloriatur tamen Mundus difciplinâ íua nihil elle feverius, nihil confonantius , Quam fane laudem Majores noftri ferunt : no» quid agamus, dicet altquando , fierit, pofteritai.. ' ,
aTIANeïôLITAIf Al Iff f?. De Abfolutione & Excommumcatione. щ) tlasChriftuscommifitfoIvendl, ^-^Jigandiq; claves , eas religiofifllmèalîervant. dum alij earum alteram usq; adeo levigan-t.alteram abícondút; lit lint, qui ilhm att;rere , hanc perdi¿hn eosdicantConfitcnturp ccatoril íuorum fummam iinguli , permulti etiam ipect s , five in amici ( quo nemo arctiore aliquo car. t ) five in Ecclefiaftse aures , quafe ingenuitateadmodti alkvari confirmant. Seriae pœnitltiae, nrdenti fidef, & ftudiofic corr,&ifini Chnftus per 'Miniftrum clementiam polliœtur, fimulationiluftitiamcöminatur. Nonmetuendum cft,utRelîgionis Chriftianae ignarus quisquaam ad ar,cùm in ichohs idquxratur,& cureturiolicitè. Catteiùmut conicientiae diligentiùs iànenr,ur,mulriex Religiofishuic iàlubri negotio deftinati funt, ft d innocencia vitae,& fervore Spiritus Гeкф. Si quishominibusdirfidat,nemo,ut penetralia referat , urgetur , fed cordinm fcrutttori Deo relinquitur. -
i*6 DeRi'pub. ChriIn retrogrados ante m , vel durae cervi eis homines poft fraternas,pit :rnas,& magiftratus a Jmonitiones fruftratas, Dei iram, Ecclefiae dedignationem , Reipub. naufeam , & optimi eu jusque abhorrentiam prominciant , eâ autorî täte , ut idem concludere hoc Univerfiim , five Dл creaturas omnes appareat. Кос omni morte acerba» judicant, & ad hominis reftitutionem omnes magno conatu conipirant ; relu¿"Éantem&pertinacem tandemRepub. eijeiunt. Id ant quam fiat , maximis Sc fordidis laboribus, vel flagris etiamcobercent, quibus malunt delicti puniré quàm iàng únem ( quícquidid liceat) fundere. Ñeque certèMundus mul. tumproficit, qui vel p?cuniâ,vel ignomimâ,vel moi te maleficos libentercaftigat,confcientiae к thargum,quo uno aguntur pnecipites, non excutit, ac petuhmtiamfam &laboribusnihtlfrantit, utv lrelípifcant, v;l cohibeanunv lalus ille Medicus, quiparariùs urit & íecat , quant purgat , & refocillat. Nuípiam íelicior Reípublica dabitur,
STIANOPOLITANÀ. XtJ , quàm quar quàm plurimos fèrvet cives,perdacpauciíIimos:cujus hoc pria - ceps ad miniculiun eft , fi Divinâ reve rentia inculcatà »&peccatorum faeditate expofirâ.piiùs diicamus nolle peccare , quam non audere : fin omnino audeamus , non pofle pöft ,.fi omnino perrumpamus, ш expiemus&luamus* adigi. 88. Be (Matrimonio. MAtrimonium ab ijs magna dc-votione fufcipitur, magna circumlpectione aditur , magnâ humanitatt colhur, magna obfervanuá ha betur : nullibi tamen imgis С cuiunr eft. Nam cum dotis mfobentia& victus pericula abfint fupereft, ut Virtutum tantùm,interdumetiam format fiat aeftimatio,. Viginti quatuor annorum juveni licet 18. an. Virginem ducere, fed nonnifi parentum confenfiii cognatoi um confilio , le gum approba tion, De i bencdiâàone. Sanguinis apudeos maxima revere ntia e ft. Junt guntillos pkrunqpe ing- niorum con, íormt
iss DeRifub.Chrtformitas, mora m amonitas; fed etiam quod tacata alibi, pietatis commendstio.Impiiritatis maxima culpa eft,&: legum in eos acerbitas. Sed,iblatis occaüonibus, facile evitanturdelifta. Nu-, ptiae omninonullas habent impenfas] nullum ftrepitum; ne quid mundanas ineptias » aut infaniam expect:mu5. Sponfum deducunt juvenes , fponûm Virgines , & (actx copulae animo & precibus applaudunL Inde psrentci utrinque ac proximi conveniunt , & dexteras ne&unt , ac novitios Concordiae,laboris,temperanriae, fed maxime devotionis & pati entix admone nt. I» ■bsque ebrietate, quae omnia alibi la cra initiate fueta eft , non vero absque bymno,&tChriftianâcongratulatione marirantur.Dosomninonulla,nifiDei promiíIio,parentum exemplum , artis utrinque Cdc ntia, concordix voluptas ; fupellex e x publico cum sede affignata datur.Atque hoc compendio illamnoftraro Crucem,'Supplici4m,Carntfirinam, Purgatorium, Se quocunque ■omine iniuípicataconjugia increpa" mus.
STIANOf OLITANA. 189 lus , rutiflima ôt expeditiflima red evint: quaefi quid fottè aíperitatis ha>ent, omnium amicorum experimen ts limantur& poliu*tur,dum nihil inîdelitatis accedat , quod gravibus pœus excipiunt. Necenim Deus doloem fuum , quem ex noftrà defertione labet, quam paienealis &conjugalis imoris oblivione expreffit, juftitiam teloprobavit, utingratitudinem , & эeгйсйат abhorreremus fimul & puniremus. Q^ac duo enormia dim in lufura verterit mundus , Temper habet niequiores , qui Jiequam txcipiant, temper , qui illuforibus ferió impo nant. Hinctotimpuritatismala, qux affundit vitia , confundit dotes, circumfundit morbos, defundit maledi&ionem,cUrfundtt infamiam,, с ffimdit cunfeientiam , infbndit laturitacem, perfunditiordibus,profunditopes,refundit minas domini, farru ndit deiperationem,transfundit рошдо. ig.TH
190
DeReí ÜB. CtfMty. De Mulierthai.
'
Qtlaùtaque ùminx jam funt fi¿ta: conjuges , folertiam fiiam, quam in Collegio acuerunt, exhibent. Nam quicquid ex ferico , lana aut lino humana induftria perficit,eà muliebris artis materia,& obiecbiirt eft. Diícunt igitur filare,nere,acupingere,texere & variismodis ípartáfuam ornare. Aulça harum artificij iiint, veftes opificij , lotiones ofticij . Supereft, ut domum etiám,ac culinam curent, ac purgatas habeant. Quicquid eruditîonis imp^trarùnt,ut ingeniolae funt,itadiligc nter id excolunt,non ob id tantym, utaliquid íciant, fed etiam utaliquando doceant. In Ecclefiâ &Senaculoipfis tacendum eft; non minus tamen pietatem & mo fes efformant, non minùs cœÜdonarîiselucent.NihUhuicfexuià Deonegatum eft,fipiusfit,cujus illainomne aeyum benedidb Maria gloriofiff exemplum. Si hiftorias audiamus , nulla virtus fe minis inacceflà fuit, in nulla лоп excellueruntícaEterum multa: Tacitur
.«TIANOPOLITANA. 191 citurnitatemvix aiTequuntur ; habemus tamé,quas viris opponamus,quas p ïx feramus ,ali quas Monicas ,Ecclefias deditas,parentibus gratas,maritis con cord :s,viduitarisobfervantes , liberis beneficas ,amicis omciofas, egentibus utiles,omnibus com m odas : quibus ut Matremmeamannumerem,cognpie-
maículas duxeruntNihiîpericulofius,4 quam fœminas in occulto reg re, vi-
&quamque curare. Rariffimum illis cft , nec maículi fací noris vsrberare conjugem. Uxor , quae vapulat , inter iîias fordetrconcordiae maxima jactantia eft. ^Monftrum fit corpore jungi, a- ; nimo dilTentire. Mundus mulieribus4 nullus, ni fi ille Petri dominium nullum, nifi in íUpellejáilia^ancillart* etiam, quod mireris, nullum, nifi id' morbus autcaiusaliquis.poíçat. Nul-* lampudetmulLbris cíficij, auttxdet* .inferyire maxito. Ita labores honeftosnemo
191 DeRepub.ChX* nemo vir d:dignatur , quovis munire. Nonenimconaariaiuntfapere, &laborare. Si modus adfit, nihil tam rarionabile eft , quam publico bono confi lio juxtà Sc opere adeíTe. po. De Puerperio^ MUlierum corona fcecundius, qua omnibus terrae A'.hletis excellunt ; nifi fortè perimer; hominem,qu4 m parere,majoris fit Res miraculo ion caret , fuftinere feminam tantos dolores,fuperare infantem tana pericula.Nataprole,id unum gratubntur amici, civitatis cœhftis Ipem e(Гм caetera future miferiae condoient Sed «mnino excedit,quod Chrifti nativitate ad vitam renati fumns , qui mord debebamur. Epulum natale nullum eft: id enim jam antè dixi , poiTe in fa cí is fuis & folennibus vino carere, quodalij nolttnt. ObftetricUm maxi ma honeltas eft , nec nifiperidffimac admittuntur. Quorrligiofior femina, со haic ntgoiio aprior¿kdnec nature . . y. „ . cogni-
STI ANOPOLITA NA. 195 t tognitio defit. Nutrices,nifi caíus imponat,non ferunt; voluntenim mater' num lacliberos ftigere. Quae Puerperarum & infantum curamfiabeant, feminaeaddunturpkrunque vidua:,qua- ^ rum hxc occupatio potior ; fed etiam . juvenculae , ejus infantibus ferviant. Baptifmus praefente Ecclefiâ confertur a nifi infans periculosè langueat. ' Sinomninoabripiatur , íciuntiemen fid liumianguine Chrifti ablutum , ac oprime rpcranr. Tempus puerperij 4.t. dierumeibpoft quos Deo folenntsgratiasagunt. Cibus delicatior ex I publico datur,& qui conveniat. Nam 8c mulierumars Medica efthaudinf-lix. Viii,fivelint,poíTuntint?reaalibi vivere ; fi nolint , non expelluntur. Conjugalis caftitatis maximum ftudium eft apud illos.ac prctium , ne voluptate feíefrangant& enerve nr. Sobolis propagatio decus fuum habet : Iibidinis aeftus vituperium. Alij pecudum inftar cohabitant : quamvis pecus habeat,quod iis ex probret,qubs dece
19+ DeRefub.Chribat mutuo amores mutuoquc auxilie) primùm curare caelum, poftea &ter-l ram : unde illi credunt ct«m conjugij íbortationem aliquam & pollutioncmj eflè poííè.^ O carnal, s , quibus nonv tantùm illicitis , íed in Hcitis peccare { non eft pudor ! fed quid agamus,cùm iàginae undique Sc illicij tricliniafint, cum j : junijjcontin . ntiae , vigiliarum, laboris nomina apud nos iüipcäa,& inviía ? Ita fit,irt, cum omnia nobis licere fomni. mus , quae bona & iàlubm iùnt, quaï pura & virgínea, non Iibeant. fi. De Vidmtati^>. С Um morti nullum vinculum refiftat, conjunétiffimi tiam conjugesdùlblvuntur. Simäritus moriatur,uxor jedibu'v cedit, ¿Sí ad viduarurr fedes concedit, ubi reipufclicae aliqiu operâ ferviat,nubuntque,filibeat, iterum, non vero ante annum »prioris a morís revtrenciâ. Simulier diem ob саг,
STÏ ANOfOLITANA. 191 iat, viduusapud vicinum capit cibum, vel in publico cum aliis alitur , dum f>oft annum aliam íorte ducat. Pupilonim nullum omninopcricultim с ft, cу n aequalis fit omnium inCollegio cura. Na m par. nresiK moin hac Re publica tanuim habr t ; led parentrm infam Rcmpublicam.Viduarum xñimatioex devotione, con: nentiâ & induftriâcft: und? mau um loco honorantur , 3c formatîcni juniorrm auhibentur- Dec t enfin , ut , quae inanitatembujus mund< finit exp rtae, incnutiores admoneant, cohib ant , coriïgant. Nec enim faciliùs Satan in nos cuniculos agit, quàm cùm m ?ras d - liciaspromittit,ubi minimum eftvolupatis, doloris & taedij maximum.Hinc quotquot carne oblecbri, vr hr pecoratumlaudanc.autnihil expertos, aat iànèleniïbus dementaros merito judicamus M n;is velaria eft, mundum cognitumaeftimare; fimplkitas incognitum app : tere.Icaque hoc vidui: atii munus , opinionem & famam cam:*
19б De Rhpub.Chriapud inexpertos minuere, apud impu ros aeftimatores,impetum increparej cùm exemplo fuo commonftrent,non ciTe carni Temper obfequi neceiTr,imô abftinère obingentc s ufus, tam faces quàm civiles, praeftare. Sic enim calea- ' mus,neípiritusconflagret: ficr:ftmguamus , ne exftinguamus ipiritum: íicfrigeamuS,Ut non gelaícat corpus: fie foveamur, ne accendamus corpus. Diiplicet Deo luxuria , placet conju gium , viduitas ei honorata , virginitas indeliciis eft. Maxima hominis cafti elegantia, maxima excllentia eft,ubi 1 Chriftus ie ardentiffimum iponiùœ profitetur. $2. De Senacuh.
\
TEmplo impofitum eft Pryta neum, locus utrariffimis , itaav guftiffimis &c maximè folennibv conventibus deftinatus. His iupren Dicbtnres creantur, & mutuam fide rl <cum populo ineunt: hic Statuta Re ip Ык
STI ANOPOLITANA. 197 >licae recitantur: hîc exterorum legati udiunmr. Maximi iplendotis etiam hoc eft,five in Reipub. majcftatem, fi/eutperoculos euam, mentes geneçjiàserudiat. Namut mundi hiftoria fariè hîc exprefsa eft ; ita qui oprimè Je rebus moi talium meriti iùnt,maxinè refplend nt. Vidi hîc inter HeoasJo:Fridericum,Sax. Electorem dc rxjneis Chriftophorum Ducem Wirsemberg. PP. Cnriftianiffimos, aliosjuevirtutibus non minores. Nie imperantis vit tutis , vel vitij commoda,. 5c incommoda exprimebantur : hinc vigilantiac germina, focordiac zizania, humilitatis lux , ambitionis vertigo; [Шпс amoiis robur,tyrannidis lubricitas , exempli fequela , di Ablution is chaosjalibi Veritatis fímpIicitas,íophífticesfonus,polituraçelegantia, barbariei ftrepitus: hîc Divini, Chriftiani, humani , & Satanici Imperij facies, confonantiae ,6c differentiae , leges Sc rationes repraefentabantur , fine ubiq$ autfilicbaut trifti appoiîto. Hic fupre I $
195 DeRepub.Ciï«.imi judicij imago tam bcta,quàm. hór rida exhibebatur , virtumnvpraemiis, vitiomm poenis artificiosè commonftratis. Quiddtcam ? hic mihi,aut nuspiam Microcofmum inípexiúe - videor , fumpcus non cem¿re profuíbs, fed in hominis abf »lutam rormationemimp:nfos. Cum quibus finos vel DeoiumCœlum, vel Satyrorum terram,vel N.pmni mare,aut Plutonis inferna conferamus , quàm fr^gehi naus , quàm ridebimur, humanuni injgeniainnifiíababs& fomniis ineptis non proftare,non in medium prodire, пec minus tamen cultus Divini , amoris in patriam , 8c eruditae íoleitüe opinionem, atquefamamapud populum tuerivelle! pf, T>e Senatorihus. SEnatores civium iünt ornatiflimi, pietare ,integritate, induftriâ conipicui,& longo rerumuib probati, nu mero X X I V". ex tiinis Ordinibus pa rk«
STÎAtÎOPOLlTANA. IÇ>* rit?r deb.&i,&apud cives ob affe&ui» in Rempub. optimum um honoiati, quàmdilecti. Hos extulerunt Cives* n®n ut omnibus virtut¡ bus eximcren^ fed velut earundem luminaria omni bus praeficerent. Hinc omnium pr» Religione,pace ,& eruditione zelus? unde rerum bonaram omnium affluentia. Non gaud nt fenatores aliis inambulare,aut lliccum extrahere , aut otiosè faginari : fed, ut fol folet , omni bus illuceícunt, omnibus conf.runt,4 omnibus laboiant. Si quid gravius íbcidat , ôc ipft Deum ardenter implo-* rant,&populi preces depoíamt. Ма|ornm veftigia laudabilia enriosè obièrvant, Se pofteritari inviolata transmittunc Nuspiam vidi dilig ntiorem praeteritorumindagationerr,nufpiam fucurorum magis folicitam curam. Hincpraefentiaad regulas fu binde ex aminant, &, fi qua partícula declinarunt , ïevocant. Si qiudin melioi em formam perfici poteft , maximopere gaudent occafionem datam,qua,cur J 4
ioo DeRepub.Chriyixi:rint,poft his teftentur : hoc tamen vite laudabile penfam judicant , fi reipubliciflotem &incolumitatemfervarint. A priftinae vitt tramite nemo le abdicat, utappareat, non alios factos homines, fed in fui muneris dexteritate approbates : ita labori five honefta: occupationi honos fuus fervatur. De crepitos ut magis honorant, ita minus onerant, & junipribus fuffulciunt: unde ExTaorditïariorum XII. alij ílibftltuti.Si quis enormicer peccet,quod vix contingere r>oíTeajunt, loco movetur, &graviffime in eum animadvertitur. Premium omnium reéti conícientia eft,quaexuItant,potuifTe Divino auxi lio propagare Evangelium,tuerifubditos , excolere juventutem , orna re terram , adaugere cœlites.
94- De
STIANOPOLITANA.
ft
94. De Hortis. Circa Collegium duplex horterum feries eft,unaindiftincb,altera in civium acdes divi(â,utraque plus millium vegetabilium fpecicous ita adomata , ut vivum fit Herbarium. X<Ionautem licet ordinem diftributioxiis confundere , qui hortulani indu it dâ ceei i plagis aptatus eft, & colorura concinnitate mi rum quid , & quafipictam tabulam refert. Ex animantibus aves caveas híc íuas habent, apesque alvearia quam plurima , qux folici tc curantur.Quaradre medicam,autculinam,aut coronas faciunt,fuasetiamíè-4 de s habentJ-finc mukiplicem ufum 8c voluptatem habent , íiiayeolentiam, aeriscorrectionem, mel, pharmaca,avium concentunynformationem- Aqnx irrigua- iàtis eft, quam artificiofe ft ftulaelpargunt , nee etiam Muficaabhorret ab aqua;fed hie fumptus nimiol évitant. Extra mcenia ipatiofií&mo* If
.;
*
,
f
^
«Ofc DeRï'pUS.ChIUhortos habent, quibusvi&ui fatis íáci int: nam ilii interim ad elegamiam magis со nfiti funt. Difcunt autem hîc huirunam (peciolîtat;marbmari,quse uniusannmorilegium eft:enafbmur, exfurgtmus , floremus , flacceffimus, arekimus.Ex noftro interim ortus fcerum& multiplicado. O Beatos illos, qui inter íaiutares herbas difçuntetiam confidere D a o,qui flores nutriti& veftit fine ilLorumcura/difcantdonorum varietates & diflerentias hie annotare , &grammodoremDeoconnecbre íEt quidopus eft, enumerare, -quid homo ex Dei creaturis difcat: -cùmminutiffimum folium le&i.me» integram habeat ? Eos poriùs miremur,quicùmterram maxime diligant, quodr optimum eft terrae ,ejus ulum; & elegnntiiEmam picbiramnegligûc: "«eqúetamen volunt videri terramo?Aerare , quam non nifi baibarispechI bus cakaut. Nos obperditum paradiíum ingemifcamus , & reftituendum «lcj£de¿emu*. Nam ut res naturales jam
STIANOPOLITANA. 2в§ jam viciato luminc intuemur: ita per lignum G ucis villi aliquando reddito» omiiiumn. n fup. rhcus,Ld penetra lia intuc bimur. Si. De Aqua. A Quam Chriftianopolitani non minus habent , quam terram piopitiam. De Nav'g.itioneapud alios nunc nihil dicam,qui í u ngoru m inifar loco iè non movcnt,for tille aliquando integra recitationeidfa&uras- Nunc quid potui & ablutioni apud illos (etViat,hicannotandumeftjontis limpidi ffi ni divitem ícaturiginem urbi mtroducbm per compita primùm , dein etiam aedes diftribuerunt, ut undique aqua abundet, & èproximo petatur, Deindc bccultis canalibus lacus c{~ fluentis rivulos per íordium receptacula deduxerunt,ut quotidianis ir.quinamemis aedes evacuent. Quo n:îcio an excogitan poffit ad publicam (àlubriutcmaliquidconvcnientius. Un I á
204 DeRepub.Chricb mihi oppido fapuifle viii funt , qui hominem non tantùm comtum & criftatum, id eft, pudore & ichematein, volumm,fedinter fua erubeícendanudatum, & n xeffitatis humanae convi er, am voluerintadjutum , ac lib -Taliter habitum. tíxc enim utnosnobisexprobrant,5c ex ilià imaginationum auraad luti fœtoremretLahuitt : ita iîmul tauonis admonent,qna minitslutulenti hibiremus. Hihc oalnea iilis , ab о- I mni aerate ufurpats; fed quae illi privara volunt,freqacntiafuncpublica nifi ju- ^ Venturis nulh,carnis nuditatinietuert ч íes : hincftcelTuum cluviones iànitati v conferentes June v-'itium lotio, quas homo variè ir.quinavit , & quae funtalia hominum detergentia., Vah cor pus ! quàm íordesí quam fœtes ! quàm Huis S quàm ílidas ! quàm iqiiales ! quàm putres I ôc anima: tame n places , animae imperas , animara fatigas , animam deprimis ! Miíèrete , ô fons virar, ôc iàuiem illam , illud pus noftrum i ilium impurum fanguii пeт
STI ANOPOLITANA. 20f ne ra , cruore tuo iànctiffimo abluc , & luftra.ut quinoftra impuritate fumus abominabiles , tux innocentiae ftolâ induti reddamur inconipecbi Dei ácceptabiles,neque pudefiamus,quando reddes unicuique fecundum opera, fiíai pâ. De Senibus.
I
^
SEnèsutriusque íèxus maximo habent in pretio,itaque curant, ne ullâ afficiantur moleftià : cùm iênium ipiîim morbus fit. Habent ergo , qui eosfoveant,exhilarent,honorent,confulant. Nam cum eos Sc animi Sc cor poris vires deftituant, fcmper funtfu£fulciendi : cum vitae humanae taedio, S¿ tot cala mitatum, аc fuorum etiam er. rornm memoria bngueant,juvenili alacritate temperandi font : cùm maxi-mis labonbus Sc in rempub. meritis usque ad corporis curvitatem ipecbtik fide Sc íedulitate fint deíuncb , nihil honoris ¿^reverentia: adgratitudinem I 7
зоб DiRspub.Chr*. eis iùfficit:cùm denique vite humt. h£ maximas, nontheoriaealiquâ(ubtibtate, £dpraxeos atperitate,&perplexitatis terrenae experientiâ , poffideant,nihiltam ing nioííim& volati le poteft . xeogitart, quod non ad feneétutis cotem attnéhim , mnltum de opinione fua remittat, & mortalitati propiùs fr aecommodet, Q^ae iànè axiomata fi quis juv. num íciret,quanto ertore,fudore , pudore , periculis Sc plagis iènibus conftiterint , qiflc illi nunc f=pulta intra fe habent omnia , & unico С A VE comprehendunt,nunq'iam ita temer irius foret , ut'íenilií riderítconfi]ia,fuaadmiraretur.Sed& hoc fernes conferant, ut, cum maguara turbam cognitorum adquietem fuam prаишС-rint , cùm emergere tandem "bonoSj&roccidere malos viderint pluriraos , cum. Dei regimen & Eccleiî» í,nviculam contra Satanar infulms Se turbin, s pergere Sc ehicbri animad vert rint , cùm fuccrcícentem virratumíobolem , & pieutis propaginen*
»TIA WOPOLITÀNA. 107 fntintuiti , atque italibenter ad vite exitumfecomponant,omnibus mor. tis humanitaum & commoditatem commèndent , omnibus Mortis fan.iliaricate pt aeeant. Nam quia omne noftrum ftudium , omnisque faprentia, nil,nifi mortis meditatio, eft; decet, ut, qui temporis plurimum in iis iniumplerunt,mortalium cunttorum mort» fiiitperiuffimi. pjT De Advents &pauperibits. IN advenas 8c peregrinos maxim* & humanitatis& lmeralitarisfunt, cujus velegomfima;fortishomo, teftimoniumevidensfum. Id tamen cu rant , nequà hofpitum licentiâaliquid со ntagij Cives contrahant. Cauponarum alicubi flagitia ipiîs inaudita , & incognita funt: quac ,fiícirent,execrarentur. Hoípitem uno& altero die irufraliter habent, exulem aliquandiu aunt , agrotum benigniffimè curant. Pauperem Sc fovent quo ad iaris , ac no*
ici DeRi pub.Chrï- non fine ftipe dimittunt; omnes tami icrupulosè verbis & opere examinant, ас exinde tractant. Mendicum nullum fciunt, nec ferunt ; ita enim judicant,fi quis omninoegeat,nonadmonendam efle rempublicam officij fui, quorum . neutrumapudeosfieripoteftj&decec .fiquis carpore valeat, nunquam licere eumoperamfuam Reipub. denegare, quç ad recipiendum inde victum fufficiat. Quodtamen atrumque alibi ne/ gligitur. Nam cíim haud raro efuriant, qui maximis biboribus defunguntur, cumquefub onerelapfi derelinquantur & abijciantur ¡ contra qui divina donariaturpiter e jecerunt,quique carnis mollitie отпeт íúdorenríubter fugium,ex publico plerunque аГапшг, fieri non poteft, quin panis filijsereptus canibus proijciatur.Id vero omni: no ex Múdi regula debemus,Naquotumopulentiaplaerunque impietati& Iuxui fervit , raro arque coifuptiffimè, membraChriftiadjuvac,eà merito impoftoribus , agyrtis , circulatoribus,
'
STI ANÔPOLITANA. 20^ íymphoniacis , ciniflonibus diripien-» da exponitur , ut appareat , fordere Chriltotam malèpartosnummos.tam iniquo poíícíTori objectos. Interim non deeftChufto, quifuos fuíbntet, quos indigen ia eciam faturat ¿ fednec defunt, qui veftes exut.is proijciant, Se Chrifto viam fternant. Ego cenè, cum Mundum in me ümper avarum , Tem per tenaciffimum &íordidum fime» pertus,apud Chriftianopolitanos didici , fuperefle , qui ob Chriftum , &per Chriftum omnia communicare geftiant. ,
-
.ßf. DeAegrotit.
MOrborum ut variaj. frmt spe cies , ita multiplex debet elle noftra pittas. Quod maximè obfervát Chriftianopolitani , qui animas, ani* mos , & corpora amicha didicerunÇ curare & íolarij hui c rei omnes i n cumbunt, ut&íibi, cum opus eft, adefleSc alijs pofíint. Medicina , Chirurgia, culina
«о DeReïub.Chrïlina aegrotántibus aequalitet debentur omniumque prompritudo concurrit. Non hîcfuperior Pharmacopoliû exhaurit , inferior fine lenimento torquetunnon Medicorum apud magna tes turba eft , apud minor , s folitudo; quamvis omnino in Mundo plui es diV¡tumá Medicisinterimantur, quam pauperam, Mulierum &c yidttarum maxima hîc opportumtaseftatq; dexteritas, quibus Reípub. languentium cura peí humaniter commendat:quin eriam hoípitia habet , haicrei deftinata. Soient au te m prae reliquâ medicinà aegrotorum animos excitare, &rpriftini roboris admonere , ne quid fortitudini Chtiftianaedecedat; d.rinde folies temperanriaecommonefacere, nenimiumtumulcuanti corpori indulgeír, poft a eriam ad obièqi tiu m Medicina attemperare , ut infuavitat ^m curationis non abherreant. His fane tribus Crux Chrifti "xcipituramponitur/ertur. Cum peftis (ivit , minim dictu eft ^uàm minime diftugiant ; fed manu m s Dei
ÍTIANOÍOLITAMA. 2IÎ Dei exipe&ent. Nam qui credit ,apud Deum Voluntaris.fux numeram iniri, nunquam cogitat, quomodo fe exlmat,autfubducat.ÇVubus m^nsemot» aut vitiata с ft , fi toLrari poftunt ,inter (è patiunuir ; fin minùs , humanitet aiTervant. Quod idem cum enormiter monftrofis habetur: id enim ratio jubct, ut, quibus natura fuit iniquior, Ъитапа íocietas benignior eííe velifc nam & nos Deus non, quales vult , habet;f:d,qualesíumus, infinita manfuetudine , Sc longanimitate fuftinet. $9, DeiMorte^. QUis dicat , Chrrftianopolitanoi, cùm benè vivant, malèmori'imo, dim femper moriantur, quisviéburos aliquando dubitet ? Нжc una Reípublica Mortem ne icit , &z tamen apud fehabetperfamiliarem. Cùm ad iomnumfe (itaMort; mvocant) componunt , magnam animi praefentiam aifectant. Teftantur religionem fuam, &fidei
212 DeRepîib.Chri&fideipignusChriftnmhabent. Tcftantur amorem patriae quam pio vo to obfígnantrreliquaDeorelinquunt. Null's teftam :ntis opus habentjfi quid tamen fieri volunt, amicis id commu nicant. Si cum morte confli&entur, publicae preces fiunt pro Chriftiani athletae victoriâ.Si anima angatur,prrfto funt Divinae Veiitatis tettes , & in terpretes, qui omnibus Chnftianis benèvelIeD^um, confirmant Sicorpui cruciet, futuri iolaminis, (ànitatis, gloriaeque perpetuae fiducia opponitur. Quidmultis haee explico? fingulisfua debentur , &: exhibentur. Monturi« multiadeflè folent, ut Vitae- humanae, &Chriítianae cataftioph :n intueantur. nam quae milla praeeeptaapud nos im petrant, unicum exemplum evincit: quamvis in illa humilitate&aequaUtate parum habeát, quod illis Mors auferat : tamen vel ipium corpus nobis nimium, eft, c quo non fine tremor, exf,elli'mur, quodhonidum poftnos reinquimus. functis p¡ opitiumDc ú, 'cui
s
; STIANOPOLITANA. 21? cui jam lîftuntur, toto animo precantur,& loco inuulis planâus hymno ad id accommodato animulam commendant:denique vovent, ut, cùm Deo viíum fuerit,corde contrito, cord e fideli, corde coniolidato inJefu Chrifto beatèobdormiícant. loo. De Sepultura. Corpus exanime albâ ftolâ induu t, &alteiâab obitu die apertâ facie " efferunt , ac magno numero comîtantur. Praecinit juvécusPrudentij & alios pios hy mnos: ièquuntur proximi facie ut plurimùm ferenâ , veftibus nihil jnutatis. Congratulation; m enim Chriftianodeberi ajunt,non hictum; jieque illas pompas aliu d facere, quàm utnosf angant. Cùm ft-pulcro eftillatus , & matte fuá tectus , Wrbum Dei audiunt, quod ad mortem animet, & ad vitam informet. Memoria beati ferè nulla hic eft ; quoniam ajunt ,id inconuptè fieri vix pofle. Quálb quis que
*r+ DeRiíub.Ch*!que ruerit,Deus novit, &pofteiitas Iojquitur. Qupdtutius, quàmempmm tut extortum , cene confi&um elogium. Laudatommfama in faftis ièrvatur, ícipíá paffim loquitur, quam fufpeebmapudnos reddit illa Heroû plui alitas & turba. Cpemeteiium peramplum eft &c pulcherrimum ; fed ex tra urbem , quam viventium efTe au tant. Vidi circutn parieres Mortis cho ream univfrías carnis (pedes ad tumulum d^ducentis , affabre&ingt niofiffimè depiebm. Tumulus nemini , nifi Crux terrea, cui nomen demortui imprellumíHinc polterifuos majores numeraut Siobfoletior ea fit,removeturi & exequiali libroinferibitur , ubi fâciImsfrequirútur. Hace apud eos negligétiùs fieri, mirum non fit, cum minimi vitam hanc aediment, 8c adiUam aípirent.- linde nechacc, nec aliae illorum 4 nobis diverfitates abfurdx videri de~ bent : cum omnino conftet, quisquís vitx beata; confequendac habet defideiium t ei aobúcum quidem ereden
STIANOPOLITANA.
2Ц
du m , toto veró cœlo aliter efíe viven» dum.
Нлc fiint, Cbriftiant lettor, que vidiüe & audivilfe in beata illa CivitateDet mihi videor, & didiciílc ing -nuè profiteor : ubi hcc maximi dolet,necm moriam meam ad tot re> rum varietatemiûffecifle,necadefle ad exprimenda ea , quae rîtinui , eloquium, ut facile appareat, nunquam fuiíTe Hiftoricum. Velim autem nunc mihi eorum ftilum,qui plus, quàm viderint rocitant: ego omiino minus re ferre pofle confíteor. Quod fi etiam non íatis dextic mentem eorum & inftioiu rationes accepi, eil, cur indocilitatem meam lugeam , & lectores meos mon am , ne quidCbrißianopoHtanii potius , quam mihi imputent. Fi-ripotttit, quod metuo, ut minora aeftimarim , majora neglexerim ,ut res prepofteio ordmeenumeraverim, u eaxtu&t
ai6 DïRePufi.GHRb eatum admiratione confuíus fuerim, ut ad regirainis centra admiflùs minimèfim. Qùidme^vultis aliud? juvenis fum , quiarcana Reipubltc* nondum capio ; fed externam tantùm concinnitate m fuipicio. Quod fi p s netrare ilia datum aliquando fuerit,non deerit, quacumaliis id communicem, ingenuitas. Supereft, ut audiamus , quomodo hic diíceíferim. Id D в u s non finat, ut fe parad ego meab hac Repu blica unquam patiar ! Cïterùm cum omniaperluftrairem , redu&us fum ad Cancellarium , ut , quo animo in cives ; jam efiem, explicaren). Is, Vidifti, inquit, amice hofpes, quidvivamus& ubi ? ut humana omnia imperfecb funt , nihil fiipra fortem noftram commonftrarepotuimus : mitigavimus autem , quod fperamus , morca litaos no ftraeonera.atqueadhunc, quem ubi oftendimus , modum. Hic placuit , lien quia omnibus èxactior , ièd fortalfefacilior : quae annrxa funt incom moda, adminiitrationis vigilantiâ iiibleyan
STl'ANOP'OLITAtíA. 217 ievanfur. Si is vit» ícopus fit , ut coI amu s D E u м, & amemus fratres,non tanti erunt humana minutie , ut Chriftianos anxios habeant & fatigent.Tu, cùm ad tuos redieris , omnia mitiffimè interpretator & modeiatiffimè. Laudcm nûllam aífectamus , invi diam deprecamur , vel , fi exorari non poííit, fл emus. Nobis noftratugutia, iilis (ira palatia cuiae erunt. Si omninofeviunt , precabimur, ne eos ma re ad nos transvehat. De um eundem colimus , Religionem eandem jprofitemur : ñ moribus diiFeramns, fiaudi id nobis eflè non debet , cùm fûb alio calo habitemus. Ñeque certè mores noftros aliis obtrudimus , aut smus omnes defenium usque ad ignem. Dijudicentnos boni, er и di an t, carpant : videbunt non minus eue do ciles , quam patientes. Quod fi illi omniafua excuíàverint, nosnoftra etiamaccuiabimus,atquemeliora efflagitabimus. Interim ferant unius ac, mmutiffims Infula; paradoxa. Tu veX
2« DeRihib.Chrtvero nofter vel hie , vel alibi , oramur, efto. Non tenui ego lacrimas , cum hujusrmmanitttemaUorum ngiditati conferrem , & tremula voce: Vefter èro,inquamv queracunque mei me di« cant :hocvobis dedico corpus meum , cum aliud nihil fuperfit > utanimaliberioriit. Liceat tarnen admeos redire, Sc honeftam miffionem petere ,. ne trаnsfuga audiam;: Riiît hie Cancel larhis , & , ô obfequentem , inqmt. praeteriti,famiitimidum.: Abitamen' mi hoipes, quocunque vobieris x & Rempub^noftramcum mehoribus aIiis conferto , ut , quod ubique commodum & bonum videbitur, ad nos referas* Nonenimanteferrialiisvblumus y fed comparan. Nemo aequi benevolus ertt ,. quam qui cœloruffl regno propiüs aptarit , qui à terra removeiitlongius i unde dudum nobis exoptavimusfedem, ut intra cadum, Gc iupra Mundi hujus cogniti coUu\iem. Tum ego : Aut omnia me faibuit,inquam,autapudvos eriti ubiat quie
STIANOPOLITANA. 219 ^úielcam. Si quid terra melius habeat, non ego dignus forte (um, qui melioribus Ггааr: Huic Reipub. veftrae addico labores meos, ftudia, vota,preces: -regimenmeivobistrado, qui aliis im perare didiciítis. edam, bibam, dormiam,vigilabo,loquar, fileboveftro nutu ; De um adorabo & colam vobiscum. Nunc id unum quaero , an amicos etiam meos advocare liceat. <juos perorbis plagas diíperíbs habeo, viros óptimos ? Omnino , reípondit Cancellarius : necenim tamanguftè habitamus , quin bonorum integran» triremem hofoitari poffimus. Dum I»ecloqumir, horameridiei duodeci:maionat,& campanulamm dulce me. los auditur , quae folemnium precurn admonitio eft, Iraque valere, & in Do mino ire jubet , ac falvum fub Di i condu&u revertí quam numerofiffimis cornitibus; Cumque amoris С hrifti dexteram porrigeret: Cave , mi frater,inquit,ne te Mundo reddas, & à «obis abalieneris, Tum ego cordatioi: К z
ízó De Repub. Christian. Ubi tu, inquam , diverfaberi?, ego dû veriàbor: communis mihi tecum eric populus,communis Deusí Ubi tu morieris , ego moriar, ibique fepeliar : atque ita mihi fit Jehova propitius , ui una me mors à te divellat! Indebenedichonem cum pacis oíoilo acçipio, & abeo,atque jam inter vos ob ambulo , ut ,fi haec placeat Refpublica, hic D ■ i cultus,hominumconver{ätio,ingenij formatio , cum bono Deo mec«m propediem, quotquot eftis bo ni, illuc eatis. Salvete, ôc valete in Chri. fto.
FINIS.
ERRATA EMINEM. TIORA jEQIIUS LECTOR '.. *"ita legar & corrifrier numtrmpaginam ,poßtr$or lineam Jfßgnat.P.-f..l.i.pr*fatio.^7.unum.lt,i6pra~ jßtemur.j/,2i .myflerto.tOtt+.monita. /.ry.aecufàrent. l.í?. alveolos, t2,ig. mjßerium.l. гг. paUßra.iw/.propius. i.ip. harefiot. го. //. tonfiientÍA.2i,3frecsbia.l. if. Triumbiratu. iji+.phjßco.l.io. myfiitií. 27,14. infuUnut. 1р,].Иег*./.г$. 1mptrtunum.ja.24.. indutum. j2,/.u¿t.exu¿dt.fi,2.eruiut.j-t l /Mo././o.Erâ. irf.pecca4ero.tf,i. Chrtfitanopol'ttana. %<Г,4\. fatricit. %7,io.fùpernt. l. ti.fentßrata. l.tf. /Qip^et/.1. 17. Simca 3i,2.tottdem.t S.ptrßmtitt.Lj&.quamor Surir. 4.i,2i.adañis.+2,C.fe re.\g.exercitl.29.ai¡uil$iratou&,г .tnexcufaHli.44,6.hoJpitéUtr.Li4.pofSít Lij.tpes.l.it,ßtmem,4.4.7.firmiarij 4S".w.precet. 47, ь Chr. politana.L\<).confidentes ^g,lS. & quantum, 'f.fiii-proquod, ¿cgepoff. i. ig.potulentorum. fi.+.multiplicato.l S-irÑito. $,}. turneuta*. ff,yßerant. l.22.ixtenuat\ 67, ц. bttint.ég, I4..diffidunt.7g,ii.leeißima.g4.,2 ß<jua. g?, i7.terraj\,6~.fiptima.¿2,S.accendunt 1,\у.ей' firtiutaLi^./ktanam. щ ij.feremm. i»<f,,4. pro enim, lege omnia. iio,i7.prodit.n4.,ig.fa^ /fig¡vm.i2i,2i.úugua.if4.iio~.¿uxurientur.ifg, 7. mores dici, vjS, 14. motui. 177,3. ">anuum. \7%,^.fu¿i.\go.p.majorit.l%\,\.n*iliit.lg%,\f