Diyalog Avrasya №26

Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал / 3 ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi

Осень / Güz 2007

Türkiye fiyat› 7.50 YTL.

26

Человечество нуждается в помощи ‹nsanl›k yard›ma muhtaç

26

редактор editör 2007 – год благотворительности 2007 yard›mlaflma y›l›

Помогая ближнему, мы помогаем выжить себе.

Toplumda bir di¤erinin de yaflad›¤› takdirde, siz de yaflama imkan› bulursunuz.

ÌÂÒÍÓθÍËı ÔÓÒΉÌËı ÌÓÏ ‡ı ̇¯Â„Ó ÊÛ Ì‡Î‡ Ï˚ Ô Â‰ÎÓÊËÎË ‚ÌËχÌ˲ ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÈ ‡Ì‡ÎËÁ ‡Á΢Ì˚ı ÒӈˇθÌ˚ı fl‚ÎÂÌËÈ. åÌÂÌËfl ÒÔˆˇÎËÒÚÓ‚ ÔÓ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌ˚Ï ‚ÓÔ ÓÒ‡Ï ‚Ò„‰‡ ËÏÂ˛Ú ·Óθ¯Ó Á̇˜ÂÌË ‰Îfl ÔÓÌËχÌËfl Ô ÓËÒıÓ‰fl˘Ëı ‚ Ö‚ ‡ÁËÈÒÍÓÏ Â„ËÓÌÂ Ô ÓˆÂÒÒÓ‚.

Ç

B

Ç ˝ÚÓÏ ÌÓÏ  Ï˚ Ô Ó‰ÓÎʇÂÏ «˜ËÚ‡Ú¸» Ö‚ ‡Á˲. è ÂÁˉÂÌÚ êÂÒÔÛ·ÎËÍË í‡Ú‡ ÒÚ‡Ì åËÌÚËÏ ò‡ÈÏË‚ Ó·˙fl‚ËÎ 2007 „. ÉÓ‰ÓÏ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚË. Ç Ò‚flÁË Ò ˝ÚËÏ ‚ Ú˜ÂÌË „Ó‰‡ Ô Ó‚Ó‰flÚÒfl ‡Á΢Ì˚ Ï ÓÔ ËflÚËfl. éÒÓÁ̇ÌË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë ÏÂÊ‰Û Î˛‰¸ÏË Ë„ ‡ÂÚ ·Óθ¯Û˛ Óθ ‚ ÔÓ‚˚¯ÂÌËË ÒÓÔ ÓÚË‚ÎflÂÏÓÒÚË Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÏ, ÒӈˇθÌ˚Ï Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏ Í ËÁËÒ‡Ï. èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â „·‚ÌÓÈ ÚÂÏ˚ ̇¯Â„Ó ÌÓÏ ‡ Ï˚ ¯ËÎË ËÁ· ‡Ú¸ ‚ÓÔ ÓÒ˚ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚË Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë. ÑÓҸ ÔÓÁ‚ÓÎËÚ ‚‡Ï ÛÁ̇ڸ Ó ÚÓÏ, Í‡Í Ó·ÒÚÓËÚ ‰ÂÎÓ Ò ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚ¸˛ ‚ êÓÒÒËË, íÛ ˆËË, ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ Ë ‰ Û„Ëı ‚ ‡ÁËÈÒÍËı ÒÚ ‡Ì‡ı. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, Ï˚ ÔÓÔ˚Ú‡ÎËÒ¸ ̇ÈÚË ÓÚ‚ÂÚ Ì‡ ‚ÓÔ ÓÒ, ÔÓ˜ÂÏÛ Î˛‰Ë ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓÏÓ„‡Ú¸ ‰ Û„ ‰ Û„Û. àÁ ËÒÚÓ ËË ËÁ‚ÂÒÚÌÓ, ˜ÚÓ Î˛‰flÏ ‚Ò„‰‡ ÒÎÓÊÌÓ Ô ËÒÔÓÒ‡·ÎË‚‡Ú¸Òfl Í ÌÓ‚˚Ï ÛÒÎÓ‚ËflÏ ÊËÁÌË, ‡ ÒÂȘ‡Ò ‚ ‡ÁËÈÒÍË ÒÚ ‡Ì˚ Ô ÂÊË‚‡˛Ú ËÏÂÌÌÓ Ú‡ÍÓÈ Ô ËÓ‰, ÍÓ„‰‡ Ô ÂÒÚ ‡Ë‚‡ÂÚÒfl Ëı Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌ̇fl Ë ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒ͇fl ÒÚ ÛÍÚÛ ‡. èÓ˝ÚÓÏÛ Ï˚ ¢ ‡Á ıÓÚËÏ Ó· ‡ÚËÚ¸Òfl ÍÓ ‚ÒÂÏ ‚‡Ï: «Ñ‡‚‡ÈÚ ÔÓÏÓ„‡Ú¸ ‰ Û„ ‰ Û„Û!». èÓÏÓ„‡fl ·ÎËÊÌÂÏÛ, Ï˚ ÔÓÏÓ„‡ÂÏ ‚˚ÊËÚ¸ Ò·Â. ç ·Û‰ÂÏ Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó· ˝ÚÓÏ!

Avrasya’y› okumaya bu say›da da devam edece¤iz. Sizin de bildi¤iniz gibi Tataristan özerk cumhuriyeti Cumhurbaflkan› Mintimer fiaymiyev 2007 y›l›n› “Hayriyecilik” yani yard›mlaflma y›l› ilan etti. Konuyla ilgili birçok etkinlik düzenlendi. Bir toplumun bireyleri aras›nda birbirine yard›m etme bilincinin geliflmifl olmas›, o toplumu yaflanabilecek ekonomik, sosyal ve siyasi birçok çalkant›lara karfl› korumakta önemli bir rol oynuyor. Bu nedenle dergimizde bu konuyu bir dosya halinde ele ald›k. Rusya, Türkiye, Kazakistan ve di¤er ülkelerin yar›mlaflma tecrübelerini okuyabilece¤iniz dosya, “neden yard›mlaflma gerekli?” sorusuna da bir cevap verir nitelikte. Ülkeler yeniden yap›lan›rken ve ticari iliflkiler yeniden kurulurken, insanlar›n bu sürece adapte olmakta zorland›klar›n› geçmiflte çok gördük. Bu nedenle bir kez daha “birbirinize yard›m edelim, paylaflal›m.

Toplumda bir di¤erinin de yaflad›¤› takdirde, siz de yaflama imkan› bulursunuz.” ilkesine vurgu yapm›fl olal›m.

Ö‚ ‡ÁËfl ӷ·‰‡ÂÚ ·Ó„‡Ú˚Ï ÍÛθÚÛ Ì˚Ï Ì‡ÒΉËÂÏ, ˜ÚÓ Ó·˙flÒÌflÂÚÒfl  ·Ó„‡ÚÓÈ ËÒÚÓ ËÂÈ. èÓ˝ÚÓÏÛ ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Ë ÔÓ Ö‚ ‡ÁËË ‰‡ ËÚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Ï‡ÒÒÛ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚ËÈ. å˚ Ô Â‰Î‡„‡ÂÏ ‚‡Ï ÔÓÁ̇ÍÓÏËÚ¸Òfl Ò ÍÛθÚÛ ÌÓ-ÚÛ ËÒÚ˘ÂÒÍËÏ ÔÓÚÂ̈ˇÎÓÏ É ÛÁËË Ë ç‡ı˜˚‚‡Ì‡. ãËÚ ‡ÚÛ ‡ ìÁ·ÂÍËÒڇ̇ Ë í‡Ú‡ Òڇ̇ ‰Ó·‡‚Ë· ‚ Ô‡ÎËÚ Û Í ‡ÒÓÍ Â„ËÓ̇ ËÌÚ ÂÒÌ˚ ÓÚÚÂÌÍË. Ç ÒÔËÒÓÍ ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ûçÖëäé ‰ÓÒÚÓÈÌ˚ ·˚Ú¸ ‚Íβ˜ÂÌÌ˚ÏË ÏÌÓ„Ë ‚ ‡ÁËÈÒÍË ԇÏflÚÌËÍË. 燯‡ Á‡‰‡˜‡ – ÌÂ Ô ÓÒÚÓ ‡ÒÒ͇Á‡Ú¸ Ó ÌËı, ÌÓ Ë ‰‡Ú¸ ÔÓÌflÚ¸ ˜ËÚ‡ÚÂÎflÏ, ˜ÚÓ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Û ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ô ËÎÓÊËÚ¸ ÛÒËÎËfl ‰Îfl ÒÓı ‡ÌÂÌËfl Ò‚ÓÂ„Ó Á‡Ï˜‡ÚÂθÌÓ„Ó Ï‡Ú ˇθÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl. Ä Â˘Â Ï˚ ÒÓ‚ÂÚÛÂÏ ‚‡Ï ÔÓÒÂÚËÚ¸ ìÍ ‡ËÌÛ. é ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÛÍ ‡Ë̈˚ Ì ÏÓ„ÛÚ Ë ‰Ìfl Ô ÓÊËÚ¸ ·ÂÁ ÏÛÁ˚ÍË, Á̇˛Ú ‚ÒÂ. û̇fl ·‡Ì‰Û ËÒÚ͇ ч Ë̇ ‡ÒÒ͇Á˚‚‡ÂÚ Ó ÚÓÏ, ͇ÍÓ ÏÂÒÚÓ ÏÛÁ˚͇ Á‡ÌËχÂÚ ‚  ÊËÁÌË. ÖÒÎË Ñ‡ Ë̇ – ÚËÔ˘Ì˚È Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂθ ÏÓÎÓ‰Ó„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl ÛÍ ‡Ë̈‚, ÚÓ, ÌÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, ˝ÚÛ ÒÚ ‡ÌÛ Ê‰ÂÚ Ò‚ÂÚÎÓ ·Û‰Û˘ÂÂ. óËÚ‡fl Ó· ˝ÚÓÈ ‰Â‚Û¯ÍÂ, ‚˚ ÒÎÓ‚ÌÓ ÛÒÎ˚¯ËÚ Á‚ÛÍË ÒÚ‡ ËÌÌÓ„Ó ÛÍ ‡ËÌÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰ÌÓ„Ó ÏÛÁ˚͇θÌÓ„Ó ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ‡ ·‡Ì‰Û ˚. ÉÓ‚Ó fl Ó ÏÛÁ˚ÍÂ, Ì Á‡·Û‰ÂÏ Ó· ËÁ‚ÂÒÚÌÓÏ ‡Ì„ÎËÈÒÍÓÏ ÏÛÁ˚͇ÌÚ ÑÊÓÌ 퇂ÂÌ Â. Ö„Ó Ì‡Ï ÂÌËÂ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ ÒÓ˜ËÌÂÌËÂ, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓ 99 ËÏÂÌ‡Ï (ËÔÓÒÚ‡ÒflÏ) Äηı‡, ·˚ÎÓ Ì ÔÓÌflÚÓ ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌË͇ÏË. çÓ Ô ËÂÁ‰ ÍÓÏÔÓÁËÚÓ ‡ ‚ ëڇϷÛÎ ‚˚Á‚‡Î Ô ÓÚË‚ÓÔÓÎÓÊÌÛ˛ Â‡ÍˆË˛: Á‰ÂÒ¸ Â„Ó ÏÛÁ˚͇ ·˚· ‚ÓÒÔ ËÌflÚ‡ Ò ‚ÓÒÚÓ „ÓÏ Ë ÌÂÔÓ‰‰ÂθÌ˚Ï ËÌÚ ÂÒÓÏ. ãÂÚÓ – Ô ÂÍ ‡Ò̇fl ÔÓ ‡ ‰Îfl ÓÚ‰˚ı‡, ‡Ò¯Ë ÂÌËfl ÔÓÁ̇ÌËÈ Ó ÍÛθÚÛ Â Ë ËÒÍÛÒÒÚ‚Â. è Ë‚ÂÚÒÚ‚Ûfl ‚‡Ò ̇ Ô ‚˚ı ÒÚ ‡Ìˈ‡ı ˝ÚÓ„Ó ÌÓÏ ‡, Ï˚ „Ó‚Ó ËÏ ‚‡Ï: «ÑÓ ‚ÒÚ Â˜Ë ÓÒÂ̸˛!»... I

irkaç say›d›r Avrasya’y› sosyolojik analizler ve de¤erlendirmelerle siz de¤erli okurlar›m›z›n dikkatine sunduk. Konusunda uzman kiflilerin yapt›klar› de¤erlendirmeler Avrasya’y› daha iyi anlamak ad›na ciddi çal›flmalard›.

Co¤rafyam›z tarihi ve kültürel yönden çok zengin. Bu nedenle gezmek oldukça zevk verici olur. Say›m›zda Gürcistan ve Nahcivan’›n kültürel ve turistik potansiyeli etrafl›ca sunuldu. Özbekistan ve Tataristan bu co¤rafi zenginli¤e edebi katk›lar›yla ayr› bir renk verdi. Dünya kültür miras›na dahil edilecek bir çok eser var. Bu eserlerin gün ›fl›¤›na ç›kart›lmas›, ona küresel anlamda bir ün kazand›r›rken, okur bilinçlendirilmifl de oluyor. Bu anlamda Ukrayna da gezilmeye de¤er. “Müziksiz yaflayamayan bir millet” olarak bilinen Ukraynal›lar›n gerçekten böyle olduklar›n› genç bir müzisyeni okurken anlayacaks›n›z.

Düflünceleri, kayg›lar› ve dipdiri gelecek beklentileri Ukrayna ad›na umut verici. Dinliyor gibi olaca¤›n›zdan hiç flüphem yok. Bütün bunlar diyalog ad›na önemli. Söz müzikten aç›lm›flken usta ‹ngiliz müzisyen Tavener’i de hat›rlayal›m. Allah’›n 99 ismini konu alan bestesini kilisede seslendirmek isteyince hemflerilerinin elefltirisine u¤ram›flt›. Tavener ‹stanbul’dayd› ama bu kez gördü¤ü tepkiyi de¤il, ilgiyi okuyacaks›n›z.

Yaz aylar› kültür ve sanat aylar›. ‹lgiyle okuyaca¤›n›z bir say›yla sizi selamlarken gelecek say›da buluflmak üzere… I

Редколлегия Yay›n Kurulu Азербайджан Azerbaycan Бахтияр Вахабзаде Bahtiyar Vahapzade Низами Джафаров Nizami Caferov Ариф Эмрахоглу Arif Emraho¤lu Иса Хабиббейли ‹sa Habipbeyli Энес Джансевер Enes Cansever Сулейман Окумуш Süleyman Okumufl Исмаил Хаджиев ‹smail Hac›yev Грузия Gürcistan

Диалог начинается с «да». Diyalog ‘evet’le bafllar. Журнал «ДА» – издание Платформы Диалог Евразия DA dergisi bir Diyalog Avrasya Platformu yay›n›d›r. Ежеквартальный международный культурно-интеллектуальный журнал Üç ayl›k uluslararas› düflünce ve kültür dergisi Осень 2007, 26 номер Güz 2007, Say›: 26 Yayg›n Süreli Yay›n / T. C. Kültür Bakanl›¤› Sertifika No: 1106-34-002992

Учредители ‹mtiyaz Sahibi В Турции: от имени АО «Фон Да Ажанс Хизм. Сан. ве Тидж.» Эркам Туфан Айтав. В РФ: НО «Фонд содействия развитию Центра восточной литературы Российской государственной библиотеки» Fon Da Ajans Hizm. San ve Tic. Afi. ad›na

Erkam Tufan Aytav Генеральный координатор и ответственный редактор Genel Koordinatör ve Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü

Главный редактор Yaz› ‹flleri Müdürü-Yay›n Editörü

Казахстан Kazakistan Шeрхан Муртаза fierhan Murtaza Нурлан Оразалин Nurlan Orazalin Олжас Сулейменов Olcas Süleymenov Кыргызстан K›rg›zistan К. Молдокасымов K. Moldokas›mov Мустафа Башкурт Mustafa Baflkurt

Невваль Севинди Nevval Sevindi

Дженгиз Шимшек Cengiz fiimflek Главный консультант Yazar-Bafldan›flman Зам. редактора Yaz› ‹flleri Müdür Yard›mc›s›

Гиули Аласания Giuli Alasania Тамаз Гамкрелидзе Tamaz Gamkrelidze Рамаз Б. Кхотивари Ramaz B. Khotivari Нона Гамбашидзе Nona Gambaflidze Тато Ласхишвили Tato Lashiflvili Экрем Шахан Ekrem fiahan

Мустафа Армаган Mustafa Arma¤an

Лилия Якимова Liliya Yakimova

Монголия Mo¤olistan Цедендорж Дашдондов Ts. Dafldandov

Редакторы русских текстов Rusça Redaktörleri

Александр Полещук, Марина Меланьина Aleksandr Polefluk, Marina Melanina Редакторы отделов Alan Editörleri Политика Siyaset Bilimi: Бушра Эрсанлы Büflra Ersanl›, Cоциология Sosyoloji: Умит Мерич Ümit Meriç Kультура Kültür: Джемаль Ушак Cemal Uflak, Экономика Ekonomi: Кадир Дикбаш Kadir Dikbafl Консультативный совет Dan›flma Kurulu АНАР ANAR (Азербайджан Azerbaycan), Абиш Кекильбаев Abifl Kekilbayev, Мухтар Шаханов Muhtar fiahanov (Казахстан Kazakistan), Чингиз Айтматов Cengiz Aytmatov (Кыргызстан K›rg›zistan), Ростислав Рыбаков Rostislav R›bakov (Российская Федерация Rusya Federasyonu), Халиль Иналджик Halil ‹nalc›k, Кемаль Карпат Kemal Karpat, Шериф Мардин fierif Mardin, Ильбер Ортайлы ‹lber Ortayl›, Халит Рефиг Halit Refi¤, Мете Тунчай Mete Tunçay (Турция Türkiye)

Ответственность за статьи, опубликованные в журнале, несут авторы. Yaz›lar›n sorumlulu¤u yazarlar›na aittir, dergiyi ba¤lamaz.

Координатор журнала в РФ Rusya Federasyonu Koordinatörü

Али Сами Йылдырым Ali Sami Y›ld›r›m Координатор журнала в Анкаре Ankara Koordinatörü

Фарук Эрбильгин Faruk Erbilgin Управ. информационным отделом ‹stihbarat ve Haber Bölüm fiefi

Салих Яйладжы Salih Yaylac›

Молдова Moldova Мехмет Зор Кая Mehmet Zor Kaya Борис Мариaн Boris Marian Российская Федерация Rusya Federasyonu Леонид Сюкияйнен Leonid Sükiyainen Михаил Мейер Mihail Meyer Дмитрий Васильев Dimitriy Vasiliyev Татьяна Филиппова Tatyana Filippova Татарстан Tataristan Ильфак Ибрагимов ‹lfak ‹bragimov Разиль Валеев Razil Valeyev Расим Хуснутдинов Rasim Husnutdinov Башкортостан Baflk›rdistan Равиль Бикбаев Ravil Bikbayev Марат Абдуллин Marat Abdullin

Координатор журнала в Казахстане Kazakistan Koordinatörü

Али Челикбаш Ali Çelikbafl Отдел маркетинга Abone, Reklam ve Da¤›t›m

Лейля Оздемир Leyla Özdemir (abone@daplatform.org)

Таджикистан Tacikistan Муминшо Каноатов Muminflo Kanoatov Месут Ата Mesut Ata

Дизайн Görsel Tasar›m

Мурат Аджар Murat Acar Турция Türkiye

Адрес Yönetim Yeri, ‹mtiyaz Sahibi ve Sorumlu Müdür Adresi: Cumhuriyet Cad. No: 209/4 Harbiye-‹stanbul/Türkiye Тел Tel: +90 (212) 232 17 51 Факс Faks: +90 (212) 231 82 34 Bask›: Zaman Gazetesi Bask› Tesisleri / Yenibosna - ‹stanbul Tel: +90 (212) 454 14 54

Представительства Temsilcilikler: Турция Türkiye +90 (212) 232 17 51 Азербайджан Azerbaycan (azarbaijan@daplatform.org) +994 (12) 498 17 24 Грузия Gürcistan (georgia@daplatform.org) +995 (32) 93 43 76 Казахстан Kazakistan (kazakhstan@daplatform.org) +7 (327) 291 31 60 Кыргызстан K›rg›zistan (kyrgyzstan@daplatform.org) +996 (312) 59 65 30 Молдова Moldova (moldova@daplatform.org) +373 (79) 76 70 83 Монголия Mo¤olistan (mongolia@daplatform.org) +34 29 66 32 54 63

Нахчеван Nahç›van (nahcivan@daplatform.org) +994 502 12 02 17 Российская Федерация Rusya Federasyonu (russia@daplatform.org) +7 (495) 514 13 83 Татарстан Tataristan (tatarstan@daplatform.org) +7 (843) 238 18 47 Башкортостан Baflk›rdistan (baskurdistan@daplatform.org) +7 (3472) 66 58 38

Мехмет Алтан Mehmet Altan Токтамыш Атеш Toktam›fl Atefl Бешир Айвазоглу Beflir Ayvazo¤lu Талат Саит Халман Talat Sait Halman М. Али Кылычбай M. Ali K›l›çbay Ниязи Октем Niyazi Öktem Авни Озгурель Avni Özgürel Мехмет Сарай Mehmet Saray Эдибе Созен Edibe Sözen

Таджикистан Tacikistan (tajikistan@daplatform.org) +992 (372) 24 91 83 Туркменистан Türkmenistan (turkmenistan@daplatform.org) +99 (312) 41 14 05-06-07 Украина Ukrayna (ukraine@daplatform.org) +38 (044) 235 66 53

Туркмениcтан Türkmenistan Джемиль Йылдыз Cemil Y›ld›z

Türkiye’de fiyat›: 7.50 YTL. KKTC’de fiyat›: 8.50 YTL. Y›ll›k abone bedeli: 28 YTL., ö¤renciler için: 25 YTL. Avrupa: 30 EURO, ABD: 35 USD Abone hesap numaralar›: Asya Kat›l›m Bankas› A.fi. fiiflli fiubesi, YTL: 5-186593-1 USD: 186593-2 EURO: 186593-7.

TC. Ziraat Bankas› Afi. Osmanbey fiubesi (850) YTL: 45359102-5001 USD: 45359102-5002 EURO: 45359102-5003 Posta çeki no: 1612101 Подписной индекс: 83156 Каталог Пресса России Журнал «ДА» зарегистрирован в Министерстве по делам печати, телерадиовещания и средств массовых коммуникаций Российской Федерации Свидетельство о регистрации: ПИ № 77-5826 от 07.12. 2000 В России и странах СНГ цена договорная Журнал «ДА» зарегистрирован в Министестве культуры, информации и спорта Республики Казахстан. Свидетельство о регистрации: 5878-Ж

www.daplatform.org • da@daplatform.org

Украина Ukrayna Владимир Сергейчук Vladimir Sergeyçuk Исмаил Керимов ‹smail Kerimov Гокхан Демир Gökhan Demir Богдан Андрусышин Bogdan Andrus›flin Светлана Кирьянова Svetlana Kiryanova Игорь Коваль ‹gor Koval

содержание ГЛАВНАЯ ТЕМА/DOSYA

8

актуально güncel

Человечество нуждается в помощи ‹nsanl›k yard›ma muhtaç 20 Россияне испытывают дефицит доверительного общения Елена Пахомова

Rusyal›lar güvenilir iletiflimden yoksunlar Yelena Pahomova

24

Председатель благотворительного фонда «Русская береза» Оксана Гарнаева:

Спасая детей, мы спасаем Россию!

15-я годовщина ОЧЭС вселяет надежду Кадир Дикбаш

Yard›m Vakf› ‘Russkaya Beryoza’n›n Baflkan› Oksana Garnayeva:

Çocuklar› kurtar›rken Rusya’y› kurtar›yoruz!

KE‹’de 15. y›l umudu Kadir Dikbafl

28 Сделай добро, и сердце найдет покой Невзат Тархан

интеллектуальный взгляд entelektüel bak›fl

14

‹yilik yap, huzur bul Nevzat Tarhan

34 Благотворительность – форма межцивилизационного диалога Жетписбай Бекболатулы

Конфликтуют не истины, а мечты

Yard›mseverlik bir medeniyetler aras› diyalog biçimidir

Нодир Одилов

Jetpisbay Bekbolatul›

Hakikatler de¤il, hayâller çat›fl›r

37 НПО – потребность современного общества Улан Нарынбек

Nadir Odilov

STK’lar toplumsal bir ihtiyaç Ulan Nar›nbek

40 Эгоизм приводит человека к разочарованию Хюсеин Хатеми

Bencillik, insan› hüsrana sürüklüyor Hüseyin Hatemi

44 Дети-сироты со всего мира собрались в Стамбуле

стратегия strateji

64

Значение пограничной службы растет Токтогул Какчекеев

S›n›r güvenlik birimleri önem kazan›yor

Адем Демир Toktogul Kakçekeyev

Dünya yetimleri ‹stanbul’da Adem Demir международные отношения uluslararas› iliflkiler

68

50 Новые подходы к вопросам социальной взаимопомощи Мевлют Йылдырым

Sosyal yard›mlaflmada yeni yaklafl›mlar Mevlüt Y›ld›r›m

54 Семья-побратим в Урфе и самоконтроль Халиль Ибрахим Гаффар

Urfa’da bir kardefl aile ve otokontrol Halil ‹brahim Gaffar

58

Ибрахим Алтан: Бедность везде одинакова?

Межкультурный диалог – компромиссная стратегия сотрудничества

Беседовал: Дженгиз Шимшек

Этибар Маммедов

‹brahim Altan: Yoksul her yerde yoksul mudur?

Kültürleraras› diyalog stratejik iflbirli¤idir

Konuflan: Cengiz fiimflek

‹tibar Mammedov

içindekiler тавенер

tavener

96

музыкa müzik

Маленькие шаги музыки на пути к миру Жюлиде Карахан

Bar›fla giden yolda müzi¤in küçük ad›mlar› Jülide Karahan

международные отношения uluslararas› iliflkiler

72

84

лицом к лицу yüz yüze

Глава Гагаузии

Михаил Формузал Gagauzya Baflkan›

Mihail Formuzal

интервью с классиком klasiklerle söylefli

106

Интервью с Николаем Бердяевым: Азиатская и европейская душа Аман Гоша

Nikolay Berdayev’le röportaj: Asyal› ve Avrupal› Ruh Aman Gofla

Болгарский упрек

Уникальный шанс гагаузов

Беседовал: Реджеп Эрен

Беседовал: Мехмет Зор Кая

Bulgaristan’dan Avrasya’ya sitem

Gagauzlar›n tarihi f›rsat›

Konuflan: Recep Eren

Konuflan: Mehmet Zor Kaya

литература edebiyat

110

Сказание о Йусуфе как источник вдохновения для татарской литературы Нурмухаммет Хисамов

археология arkeoloji

75

путешествия gezi

90

K›ssa-i Yusuf Tatar edebiyat›na ilham oldu

Исторические города: часть мировой цивилизации

Nurmuhammed Hisamov

Николоз Вачеишвили литература edebiyat

Tarihi flehirler dünya kültürünün parçalar›d›r

114

Туркестанская птица Гамаюн: узбекская литература

Nikoloz Vaçeiflvili

Хюсеин Барган актуально güncel

80 Этнический туризм – наша надежда

Türkistan’›n Hüma Kuflu: Özbek Edebiyat›

Али Жаббаров

Hüseyin Bargan

Etnik turizm umut veriyor человек insan

Ali Cabbarov

Бандура – голос украинской души

Борис Мариан награжден Орденом Республики

Гекхан Демир

Мехмет Зор Кая

Ukrayna ruhunun gizemli sesi: Bandura

Boris Marian’a Cumhuriyet Madalyas›

традиции gelenekler

Шаг России к сближению с исламским миром Мустафа Армаган

Rusya’dan ‹slam dünyas›yla yak›nlaflma ad›m› Mustafa Arma¤an

Gökhan Demir

101

Mehmet Zor Kaya

118

актуально güncel

15-я годовщина ОЧЭС вселяет надежду KE ’de 15. y l umudu

Кадир Дикбаш

Kadir Dikbafl

Журналист (Турция).

Gazeteci (Türkiye).

ÓÂÍÚ é „‡ÌËÁ‡ˆËË ó ÌÓÏÓ ÒÍÓ„Ó ùÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ëÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ (éóùë) Ó·ÓÁ̇˜ËÎÒfl ‚ÏÂÒÚÂ Ò ‚ÂÚ ÓÏ Ô ÂÏÂÌ 80-ı „Ó‰Ó‚ ̇ Ú ËÚÓ ËË, Óı‚‡Ú˚‚‡‚¯ÂÈ ëÓ‚ÂÚÒÍËÈ ëÓ˛Á Ë Å‡Î͇ÌÒÍËÈ ÔÓÎÛÓÒÚ Ó‚. èÓ‰„ÓÚÓ‚ËÚÂθÌ˚ ‡·ÓÚ˚ Ë ÔÂ Â„Ó‚Ó ˚ ÔÓ ‚̉ ÂÌ˲ Ô ÓÂÍÚ‡ ‚ ÊËÁ̸, ‚ÓÁ„·‚ÎflÂÏ˚ íÛ „ÛÚÓÏ éÁ‡ÎÓÏ, ÍÓÚÓ ˚È ‚ ÚÓ ‚ ÂÏfl ·˚Î Ô ÂÁˉÂÌÚÓÏ íÛ ˆËË, Ô Ó‰ÓÎʇÎËÒ¸ ·ÓΠ‰‚Ûı ÎÂÚ. ç‡ÍÓ̈, ÔÓ Ô Ë„Î‡¯ÂÌ˲ íÛ ˆËË 25 ˲Ìfl 1992 „Ó‰‡ ‚ ëڇϷÛΠ‚ÒÚ ÂÚËÎËÒ¸ ÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎË ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡, Äη‡ÌËË, Ä ÏÂÌËË, ÅÓ΄‡ ËË, É ÂˆËË, É ÛÁËË, åÓΉӂ˚, êÓÒÒËË, êÛÏ˚ÌËË, íÛ ˆËË Ë ìÍ ‡ËÌ˚. ãˉ ‡ÏË ˝ÚËı ÒÚ ‡Ì ·˚· ÔÓ‰ÔË҇̇ «ÑÂÍ· ‡ˆËfl Ó ó ÌÓÏÓ ÒÍÓÏ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓÏ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒڂ». Ç ‡Ô ÂΠ2004 „. Í Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË Ô ËÒÓ‰ËÌË·Ҹ ë ·Ëfl, Ë ˜ËÒÎÓ ˜ÎÂÌÓ‚ éóùë ‰ÓÒÚË„ÎÓ ‰‚Â̇‰ˆ‡ÚË.

aradeniz Ekonomik ‹flbirli¤i (KE‹) projesi, 1980’li y›llar›n sonunda Sovyet co¤rafyas›nda etkili olan ve Balkanlar› da içine alan h›zl› de¤iflim rüzgarlar›n›n esti¤i bir ortamda ortaya ç›kt›.

Dönemin Türkiye Cumhurbaflkan› Turgut Özal’›n önderli¤inde geliflen projede ön temas ve müzakereler iki y›ldan fazla sürdü. Ve nihayet, Türkiye’nin daveti üzerine Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Ermenistan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan’›n devlet veya hükümet baflkanlar› 25 Haziran 1992 tarihinde ‹stanbul’da bir araya geldi. Liderler, imzalad›klar› “Zirve Deklarasyonu” ile “Karadeniz Ekonomik ‹flbirli¤i”nin kuruluflunu gerçeklefltirdi. Nisan 2004’de S›rbistan’›n da kat›l›m›yla üye say›s› 12’ye ç›kt›.

K

è

í ËÚÓ Ëfl ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË éóùë ÒÓÒ Â‰ÓÚÓ˜Â̇ ‚ „ËÓÌ Ô ÂÒ˜ÂÌËfl ÒÚ ‡Ú„˘ÂÒÍË ‚‡ÊÌ˚ı Ú ‡ÌÁËÚÌ˚ı ÔÛÚÂÈ, ÒÓ‰ËÌfl˛˘Ëı Ö‚ ÓÔÛ, ÄÁ˲ Ë ÅÎËÊÌËÈ ÇÓÒÚÓÍ. é·˘‡fl ˜ËÒÎÂÌÌÓÒÚ¸ ̇ÒÂÎÂÌËfl ÒÚ ‡Ì – ˜ÎÂÌÓ‚ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 350 ÏÎÌ ˜ÂÎ., Ó·˘‡fl ÔÎÓ˘‡‰¸ ÒÚ ‡Ì – 20 ÏÎÌ Í‚.ÍÏ. éÒÌӂ̇fl ˆÂθ

8

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÒÓÁ‰‡ÌËfl éóùë – Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ÛÍ ÂÔÎflÚ¸ ‰Ë‡ÎÓ„ ÏÂÊ‰Û ÒÚ ‡Ì‡ÏË Â„ËÓ̇, ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÛÍ ÂÔÎÂÌ˲ ÒÚ‡·ËθÌÓÒÚË Ë ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ‚ „ËÓÌÂ. ëÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ ÔÓ Ú‡ÍËÏ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËflÏ, Í‡Í ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚ ÏÂÊ‰Û ËÒÔÓÎÌËÚÂθÌÓÈ Ë Á‡ÍÓÌÓ‰‡ÚÂθÌÓÈ ‚·ÒÚ¸˛ ÒÚ ‡Ì-Û˜‡ÒÚÌˈ, ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍË ҂flÁË, ·Ó ¸·‡ Ò ÚÂ Ó ËÁÏÓÏ Ë Ú.‰. è ‚˚Ï Á̇˜ËÚÂθÌ˚Ï Ì‡˜Ë̇ÌËÂÏ, ÔÓÒΉӂ‡‚¯ËÏ Á‡ ÒÓÁ‰‡ÌËÂÏ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË, ÒÚ‡ÎÓ ÙÓ ÏË Ó‚‡ÌË ÑÂÎÓ‚Ó„Ó ÒÓ‚ÂÚ‡ éóùë. èÓÒΠ˝ÚÓ„Ó ·˚· ÒÓÁ‰‡Ì‡ ÄÒ҇ϷÎÂfl Ô‡ ·ÏÂÌÚ‡ Ë‚ é „‡ÌËÁ‡ˆËË ó ÌÓÏÓ ÒÍÓ„Ó ùÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ëÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ Ë ÒÂÍ ÂÚ‡ ˇÚ. ë̇˜‡Î‡ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËfl Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl· ÒÓ·ÓÈ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ ӷ˙‰ËÌÂÌËÂ, ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ ÍÓÚÓ Ó„Ó ÓÔË ‡Î‡Ò¸ ̇ ÔÓ‰ÔËÒ‡ÌÌÛ˛ ‰ÂÍ· ‡ˆË˛, Ë Ì ËÏ· ˛ ˉ˘ÂÒÍÓ„Ó ÒÚ‡ÚÛÒ‡. ÑÎfl ÛÒÚ ‡ÌÂÌËfl ˝ÚÓ„Ó Ì‰ÓÒÚ‡Ú͇ ‚ χ Ú 1994 „. ‚ ëڇϷÛΠ·˚Î ÒÙÓ ÏË Ó‚‡Ì ÔÓÒÚÓflÌÌ˚È ÒÂÍ ÂÚ‡ Ë‡Ú éóùë. ë 1 χfl 1999 „. ‚ÒÚÛÔËÎ ‚ ‰ÂÈÒÚ‚Ë ìÒÚ‡‚ éóùë.

KE‹’nin hitap etti¤i co¤rafya, Avrupa, Asya ve Ortado¤u transit yollar›n›n geçti¤i stratejik bir konumda yer al›yor. Üye ülkelerin nüfusu 350 milyonu bulurken, yüzölçümleri 20 milyon kilometrekareye ulafl›yor. Örgütün temel kurulufl amac›, ekonomik iflbirli¤ini gelifltirerek bölge ülkeleri aras›ndaki diyalogu güçlendirmek, bölge-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

güncel актуально

Основная цель создания ОЧЭС – с помощью экономического сотрудничества укреплять диалог между странами региона, содействовать укреплению стабильности и безопасности в регионе.

KE‹’nin temel kurulufl amac›, ekonomik iflbirli¤ini gelifltirerek bölge ülkeleri aras›ndaki diyalogu güçlendirmek, bölgenin güvenlik ve istikrar›na katk› sa¤lamak.

ФАКТЫ О САММИТЕ I В саммите приняли участие 1100

участников из 25 стран.

I За работой саммита наблюдали 489

I

I

ÑÎfl ·ÓΠۉӷÌÓ„Ó ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËfl ·‡ÌÍÓ‚ÒÍËı Ë ÙË̇ÌÒÓ‚˚ı ÓÔ ‡ˆËÈ 1 ˲Ìfl 1999 „. ‚ ë‡ÎÓÌË͇ı ̇˜‡Î ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ó ÌÓÏÓ ÒÍËÈ ·‡ÌÍ ‡Á‚ËÚËfl Ë ÚÓ „Ó‚ÎË. çÂÒÏÓÚ fl ̇ ÔflÚ̇‰ˆ‡ÚËÎÂÚÌËÈ ‚ÓÁ ‡ÒÚ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË Ë Â ‚Í·‰ ‚ ‡Á‚ËÚË ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰Û ÒÚ ‡Ì‡ÏË, „Ó‚Ó ËÚ¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËfl Óڂ˜‡ÂÚ ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚Ï Ô Ë Â ÒÓÁ‰‡ÌËË ˆÂÎflÏ, ÔÓ͇ ‡ÌÓ. é‰Ì‡ ËÁ „·‚Ì˚ı Ô Ë˜ËÌ Á‡Íβ˜‡ÂÚÒfl ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÏÂÊ‰Û ÌÂÍÓÚÓ ˚ÏË ˜ÎÂ̇ÏË éóùë ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú Ò ¸ÂÁÌ˚ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍË ‡ÁÌӄ·ÒËfl. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, ÓÊˉ‡ÌËfl ‡ÁÌ˚ı ÒÚ ‡Ì ÓÚ éóùë ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÓÚ΢‡˛ÚÒfl. ä ˝ÚÓÏÛ ÏÓÊÌÓ Ô Ë·‡‚ËÚ¸ Ô Ó·ÎÂÏ˚, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò ÒӈˇθÌ˚Ï Ë ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÏ ÂÙÓ ÏË Ó‚‡ÌËÂÏ ÌÂÍÓÚÓ ˚ı ÒÚ ‡Ì. Ç ˝ÚÓÏ „Ó‰Û Ó· Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÒÌÓ‚‡ Á‡„Ó‚Ó ËÎË, Ë 27 ˲Ìfl 2007 „. ‚ ëڇϷÛΠÒÓÒÚÓflÎÒfl ˛·ËÎÂÈÌ˚È Ò‡ÏÏËÚ éóùë, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚È 15-ÎÂÚÌÂÈ „Ó‰Ó‚˘ËÌ ÒÓÁ‰‡ÌËfl Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË. ë‡ÏÏËÚ Ò Û˜‡ÒÚËÂÏ ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ı ˜ÎÂÌÓ‚ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË Ë Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎÂÈ ÒÓÒÚÓflÎÒfl ‚Ó ‰‚Ó ˆÂ «óË ‡„‡Ì» ÔÓ‰ Ô Â‰Ò‰‡ÚÂθÒÚ‚ÓÏ Ô ÂÁˉÂÌÚ‡ íÛ ÂˆÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË ÄıÏÂÚ‡ çÂʉÂÚ‡ ëÂÁ ‡. Ç Ò‡ÏÏËÚÂ Ô ËÌflÎË Û˜‡ÒÚË „·‚˚ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ Ë Ô ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡, Äη‡ÌËË, Ä ÏÂÌËË, ÅÓ΄‡ ËË, É ÂˆËË, É ÛÁËË, åÓΉӂ˚,

nin güvenlik ve istikrar›na katk› sa¤lamak. Örgütün iflbirli¤i alanlar›, hükümetler ve parlamentolar aras› iflbirli¤i yan›nda ekonomiden terörle mücadeleye kadar pek çok konuyu kaps›yor.

Kuruluflun hemen ard›ndan at›lan ilk önemli ad›m, 1992’de ‹stanbul’da KE‹ ‹fl Konseyi’nin kurulmas› oldu. Peflinden üye ülkelerin milletvekillerinin kat›l›m›yla Karadeniz Ekonomik ‹flbirli¤i Parlamenterler Asamblesi (KE‹PA) ve sekretaryas› oluflturuldu. Bafllang›çta siyasi deklarasyona dayal› bölgesel bir iflbirli¤i olup uluslararas› tüzel kiflili¤e sahip örgüt niteli¤i tafl›mayan KE‹’nin, bu konudaki eksikliklerini gidermek için Mart 1994 tarihinde ‹stanbul’da KE‹ uluslararas› daimi sekretaryas› kuruldu. 1 May›s 1999 tarihinde de “Temel Yasa” yürürlü¤e girdi. KE‹ çerçevesinde gerekli bankac›l›k ve finansman hizmetlerini karfl›lamak üzere kurulan Karadeniz Ticaret ve Kalk›nma Bankas› ise, 1 Haziran 1999 tarihinde Yunanistan’›n Selanik kentinde faaliyete geçti. Örgütün geçmifli 15 y›l öncesine dayanmas›na, baz› alanlarda ülkeler aras› iflbirliklerinin geliflmesine katk›da bulunmas›-

I

I

I

журналистов, в том числе 253 – из СМИ, представляющих другие страны, помимо Турции. К обслуживанию саммита были привлечены более 2800 человек, все они были проверены службой безопасности. Саммит начался заседанием министров иностранных дел стран-членов ОЧЭС, представителей стран-наблюдателей и международных организаций. Заседание, состоявшееся утром 25 июня, открыл министр иностранных дел Турции Абдулла Гюль. Саммит собрал руководителей многих стран, кроме того, во время саммита было проведено много двусторонних встреч. Еще до начала саммита состоялась встреча премьер-министра Турции Реджепа Тайипа Эрдогана и президента РФ Владимира Путина. Встреча длилась 45 минут. На встрече присутствовали министр иностранных дел Турции Абдулла Гюль, государственный министр Турции Али Бабаджан и министр природных ресурсов и энергетики Хильми Гюлер. По окончании саммита президент Украины Виктор Ющенко посетил с визитом Патриарха Константинопольского Варфоломея. Встреча президента и патриарха была закрыта для прессы и длилась около 40 минут.

Z‹RVEDEN NOTLAR I Zirveye 25 ülkeden toplam 1100 kiflilik

delegasyon kat›ld›.

I Zirveyi 253’ü yabanc› toplam 489 bas›n

mensubu izledi.

I Catering, tedarik ve ulafl›m için görev

yapan personel say›s› 2 bin 800’ü geçti.

Görevlilerin tamam› güvenlik soruflturmas›ndan geçirildi.

I Toplant›lar, 25 Haziran sabah› D›fliflleri

Bakan› Abdullah Gül baflkanl›¤›nda, KE‹ üyesi devletlerin d›fliflleri bakanlar›, gözlemci ülke ve uluslararas› kurulufllar›n temsilcilerinin kat›ld›¤› d›fliflleri bakanlar› toplant›s›yla bafllad›.

I Zirve, liderlerin bir araya gelmesinin

yan›nda bafl döndüren ikili görüflme trafi¤ine de sahne oldu.

I Zirve öncesinde, Türkiye Baflbakan› Recep

Tayyip Erdo¤an ile Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin, 45 dakika süren bir görüflme yapt›. Görüflmede D›fliflleri Bakan› Abdullah Gül ve Devlet Bakan› Ali Babacan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan› Hilmi Güler de bulundu.

I Ukrayna Cumhurbaflkan› Viktor Yuflçenko

zirve sonras›nda, Fener Rum Patrikhanesini ziyaret etti. Yuflçenko ile Patrik Bartholomeos, yaklafl›k 40 dakika bas›na kapal› olarak bafl bafla görüfltü.

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

9

актуально güncel

О чем говорили лидеры?

Liderler ne dedi? Президент Турции Ахмет Неждет Сезер

Президент Сербии Борис Тадич

Повышение авторитета Организации Черноморского Экономического Сотрудничества, которая предлагает наиболее эффективные формы многостороннего регионального сотрудничества, будет способствовать усилению влияния Черноморского региона, появятся реальные плоды его геополитического и экономического авторитета.

Косово – это моя страна и часть моего народа. Мы должны с трепетом относиться к нашим отношениям. Подобные встречи – шанс для налаживания отношений. Мы не признаем суверенитета Косово.

Türkiye Cumhurbaflkan› A. Necdet Sezer

Kosova benim ülkem ve halk›m›n bir parças›d›r. ‹liflkilerimize özen göstermek zorunday›z. Çünkü bu tür toplant›lar daha iyi iliflkiler yaflatmak konusunda bir f›rsatt›r. Biz, özerk bir Kosova’y› tan›mayaca¤›z.

Bölgemizde çok tarafl› iflbirli¤i için en uygun çerçeveyi sa¤layan Karadeniz Ekonomik ‹flbirli¤i Örgütü’nün daha da etkin k›l›nmas›yla Karadeniz bölgesi, sesini küresel ölçekte daha iyi duyurarak, artan jeopolitik ve ekonomik öneminin ürünlerini en iyi biçimde toplayabilecektir.

Президент России Владимир Путин Мы будем продолжать работать над созданием открытого энергетического рынка в регионе. Мы надеемся, что Межпарламентская ассамблея, Черноморский торгово-экономический банк, Черноморский банк исследований и Исследовательский институт уже в ближайшее время дадут положительные результаты.

Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin Bölgede aç›k bir enerji piyasas› oluflturmaya yönelik çal›flmalar›m›z devam edecektir. Parlamentolar aras› asamblemiz, Karadeniz Ekonomi ve Ticaret Bankam›z, Karadeniz Araflt›rmalar Bankas› ve Araflt›rmalar Enstitüsü gibi kurumlar›n çal›flmalar›ndan ciddi sonuçlar bekliyoruz.

Президент Украины Виктор Ющенко Мы стремимся наилучшим образом решить наболевшие региональные проблемы, поскольку эти проблемы являются угрозой для нашей безопасности. Мы должны принять срочные меры для предотвращения загрязнения бассейна Черного моря. Регион является территорией существования уникальных культур. Поэтому необходимо проводить более комплексное сотрудничество, отвечающее этому культурному разнообразию.

Ukrayna Cumhurbaflkan› Viktor Yuflçenko Etkin bir biçimde bölgemizdeki dondurulmufl konular›n hallini istemekteyiz. Çünkü bu genel olarak güvenli¤imizi tehdit eden bir durumdur. Karadeniz bölgesindeki kirlili¤i önleme konusunda acil ve etkili tepki vermemiz gerekiyor. Bölgede benzersiz kültürler bulunmaktad›r. Bu nedenle bölgede daha genifl ve kapsaml› bir iflbirli¤i gelifltirilmelidir.

Президент Азербайджана Ильхам Алиев Продолжается оккупация около 20% нашей территории, 1 млн азербайджанцев вынуждены жить вдали от своей родной земли. Военные подразделения Армении должны в срочном порядке покинуть оккупированные территории.

S›rbistan Cumhurbaflkan› Boris Tadiç

Президент Грузии Михаил Саакашвили Мы перестали быть просто странами, расположенными вокруг Европы и поэтому имеющими схожие интересы. Мы должны действовать так, чтобы содействовать развитию и новым успехам друг друга. Мы тоже часть Европы, поэтому с Европой нам необходимо развивать отношения.

Gürcistan Cumhurbaflkan› Mihail Saakaflvili Ortak ç›karlar do¤rultusunda art›k sadece Avrupa çevresinde bulunan ülkeler de¤iliz biz. Birbirimizin baflar›s›n›n art›r›lmas›, istikrar›n gelifltirilmesi için çal›flmalar yap›lmas› gerekiyor. Biz de Avrupa’y›z ve Avrupa ile iliflkilerimizi daha da gelifltirmeliyiz.

Премьер-министр Греции Костас Караманлис Греция содействует развитию нового восприятия ЕС, охватывающего Черноморский регион.

Yunanistan Baflbakan› Kostas Karamanlis Yunanistan, yeni bir AB görüflünün Karadeniz bölgesini kapsayacak biçimde gelifltirilmesine katk›da bulunmaktad›r.

Президент Румынии Траян Бэсеску ОЧЭС не может быть закрытой организацией. Не может быть изолированной от событий в Европе, на Кавказе, на Ближнем Востоке и в Средней Азии. Богатство наших стран нельзя рассматривать лишь как экономический потенциал. ОЧЭС должна заниматься не столько перспективой отраслевого сотрудничества, сколько стать свободной платформой для обмена мнениями.

Romanya Cumhurbaflkan› Traian Basescu KE‹ kapal› bir kurulufl olarak çal›flamaz. ‹zole olarak Avrupa’da, Kafkasya’da, Orta Do¤u’da ve Orta Asya’daki geliflimlerden ayr› tutulamaz. Pek çok varl›¤› bulunmakta ve sadece bunu ekonomik olarak görmek mümkün de¤il. Bizlerin bu sektörel perspektifin ötesinde, bir ifade platformu olmas› laz›m.

è ÂÁˉÂÌÚ êÓÒÒËË Ç·‰ËÏË èÛÚËÌ ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ êÓÒÒËfl „ÓÚÓ‚‡ Ó͇Á˚‚‡Ú¸ ‚Òfl˜ÂÒÍÛ˛ ÔÓ‰‰Â ÊÍÛ ‡Á‚ËÚ˲ „ËÓ̇ Ë Ú ‡ÌÒÙÓ Ï‡ˆËË Â„Ó ‚ Ú ËÚÓ Ë˛, ̇˷ÓΠ·Î‡„ÓÔ ËflÚÌÛ˛ ‰Îfl ÊËÁÌË. èÛÚËÌ ÔÓ‰˜Â ÍÌÛÎ, ˜ÚÓ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸ Á‡ Ó·ÂÒÔ˜ÂÌË ÒÚ‡·ËθÌÓÒÚË Ë ·Î‡„ÓÒÓÒÚÓflÌËfl ‚ „ËÓÌ ‚ ‡‚ÌÓÈ ÒÚÂÔÂÌË ÎÓÊËÚÒfl ̇ ÔÎÂ˜Ë ‚ÒÂı „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚. «ÑÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË Ô Ë‚ÎÂ͇ÂÚ ‚ÌËχÌË ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. è Ó‚Ó‰ËÚÒfl ‡·ÓÚ‡ ‚ ‡ÁÌ˚ı Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËflı – ˝ÍÓÌÓÏËÍÂ Ë ˝Ì „ÂÚËÍÂ, ÒÔÓ ÚÂ Ë ˝ÍÓÎÓ„ËË. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‡ÒÒÏ‡Ú Ë‚‡Ú¸ ‡θÌ˚Â Ô ÓÂÍÚ˚, ̇ ‡ÎËÁ‡ˆË˛ ÍÓÚÓ ˚ı ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚˚‰ÂÎflÚ¸ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÙË̇ÌÒË Ó‚‡ÌË», – Ò͇Á‡Î èÛÚËÌ. ÉÓ‚Ó fl

Вступление Болгарии и Румынии в ЕС создает новые предпосылки для развития сотрудничества между ЕС и ОЧЭС.

Bulgaristan Cumhurbaflkan› Georgi P›rvanov

Topraklar›m›z›n yüzde 20’si hala iflgal alt›nda ve 1 milyondan fazla Azerbaycan vatandafl› ait olduklar› topraklardan uzaklaflt›r›lm›fl durumda. Ermenistan askeri kuvvetlerinin derhal bölgeyi terk etmesi gerekiyor.

Bulgaristan ve Romanya’n›n Avrupa Birli¤i’ne üye olmalar›, AB ile KE‹ aras›ndaki iflbirli¤inin geliflmesinde yeni f›rsatlar getirmifl bulunuyor.

Премьер-министр Албании Сали Бериша Признание независимости Косово имеет жизненно важное значение для установления мира и стабильности как в Косово, так и во всем регионе. Наше государство и правительство готовы начать новую страницу в отношениях с Сербией.

ОЧЭС была создана для укрепления безопасности и повышения жизненного уровня наших народов. Мы являемся свидетелями поворотного момента в работе организации. Пользуясь шансом, предоставленным нам историей, используя накопленный нами опыт демократии, мы обязаны способствовать социальному и экономическому развитию стран – членов организации.

Arnavutluk Baflbakan› Sali Berifla

Moldova Cumhurbaflkan› Vladimir Voronin

Kosova’n›n ba¤›ms›zl›¤›n›n kabul edilmesi, bar›fl›n ve istikrar›n hem Kosova’da, hem bölgede tesis edilebilmesi için hayati önem tafl›maktad›r. Devletim ve hükümetim sayfay› çevirmek ve S›rbistan ile iliflkilerde yeni sayfa açmak konusunda son derece kararl›d›r.

KE‹, halklar›m›z›n hayat flartlar›n› ve güvenli¤ini art›rabilecek bir süreç olarak ortaya konmufltur.

KE‹’nin çok önemli bir geliflme noktas›nday›z. Biz, bu tarihi f›rsat›, demokratik tecrübeyi kullanarak, üye ülkelerin ekonomik ve sosyal geliflmelerini güçlendirmeliyiz.

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

è ÂÁˉÂÌÚ íÛ ˆËË ÄıÏÂÚ çÂʉÂÚ ëÂÁ ̇ÔÓÏÌËÎ, ˜ÚÓ ÒÚ‡ Ú Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ·˚Î Ú‡ÍÊ ‰‡Ì ‚ ëڇϷÛΠ15 ÎÂÚ Ì‡Á‡‰. Ç Ò‚ÓÂÏ ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌËË ÓÌ Ò͇Á‡Î: «á‡ 15 ÎÂÚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ·˚ÎÓ Á‡‚ ¯ÂÌÓ ÒÚ ÛÍÚÛ ÌÓ ÙÓ ÏË Ó‚‡ÌË éóùë. é „‡ÌËÁ‡ˆËfl Òڇ· ‚ÌÛ¯ËÚÂθÌÓÈ Ë Í ÛÔÌÓÈ Ô·ÚÙÓ ÏÓÈ ‚ „ËÓÌÂ, ̇ ÍÓÚÓ ÓÈ ‡Á‚Ë‚‡˛ÚÒfl ‡ÁÌ˚ ‚ˉ˚ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡. é „‡ÌËÁ‡ˆËfl ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ Ì‡ ‡Á΢Ì˚ı Û Ó‚Ìflı, Ò Â‰Ë ÍÓÚÓ ˚ı ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó ÏÂÊÔ‡ ·ÏÂÌÚÒÍËı Ë ÏÂÊÔ ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÒÚ ÛÍÚÛ , ·‡ÌÍÓ‚Ò͇fl ÒËÒÚÂχ, ÙË̇ÌÒÓ‚˚ ÒÚ ÛÍÚÛ ˚ Ë ‡Í‡‰ÂÏ˘ÂÒ͇fl ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘‡fl. é „‡ÌËÁ‡ˆËfl ‡Á‚Ë‚‡ÂÚ Ë ‚̉ flÂÚ ÍÓÌÍ ÂÚÌ˚Â Ô ÓÂÍÚ˚. è ‚ ‡˘‡fl ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó ‚ ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ ÒÚ‡·ËθÌÓÒÚË ‚ „ËÓÌÂ, Ó „‡ÌËÁ‡ˆËfl ‚ÌÓÒËÚ ‚Í·‰ ‚ ÛÍ ÂÔÎÂÌË ÏË ‡ ‚ „ËÓÌÂ, ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÛÍ ÂÔÎflfl ‡‚ÚÓ ËÚÂÚ Ë ‡Ò¯Ë flfl ‡ÍÚË‚ÌÓÒÚ¸ ̇ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÈ ‡ ÂÌ».

Президент Болгарии Георги Пырванов

Azerbaycan Cumhurbaflkan› ‹lham Aliyev

10

êÓÒÒËË, êÛÏ˚ÌËË, íÛ ˆËË Ë ìÍ ‡ËÌ˚. Ä ÏÂÌ˲ ̇ Ò‡ÏÏËÚÂ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÎ ÏËÌËÒÚ ËÌÓÒÚ ‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ.

Президент Молдовы Владимир Воронин

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

güncel актуально

Несмотря на существующие проблемы, единогласное стремление к укреплению организации, прозвучавшее на Стамбульском саммите, во многом изменило отношение к ОЧЭС в мире.

S›k›nt›lara ra¤men ‹stanbul Zirvesi’nde KE‹’nin güçlendirilmesi konusunda gösterilen ortak irade, örgüte yönelik bak›fllar› önemli ölçüde de¤ifltirmifl gibi görünüyor. Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ êÓÒÒËfl Ô Ó‰ÓÎʇÂÚ ‰Â·ڸ ‚Ò ‚ÓÁÏÓÊÌÓ ‰Îfl Ó·ÂÒÔ˜ÂÌËfl ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ‚ „ËÓÌÂ, èÛÚËÌ Ó·˙fl‚ËÎ Ó „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚË êÓÒÒËË ÔÓ‰‰Â ʇڸ ˉ² ÒÓÁ‰‡ÌËfl ‰ËÌÓ„Ó ó ÌÓÏÓ ÒÍÓ„Ó ˝Ì „ÂÚ˘ÂÒÍÓ„Ó ·‡ÒÒÂÈ̇. ÅÓθ¯ËÌÒÚ‚ÓÏ „ÓÎÓÒÓ‚ ·˚· Ô ËÌflÚ‡ ËÚÓ„Ó‚‡fl ‰ÂÍ· ‡ˆËfl Ò‡ÏÏËÚ‡. ÑÂÍ· ‡ˆËfl, ÔÓ‰ ÍÓÚÓ ÓÈ ÔÓÒÚ‡‚ËÎË ÔÓ‰ÔËÒË Û˜‡ÒÚÌËÍË Ò‡ÏÏËÚ‡, ̇˜Ë̇ÂÚÒfl Ú‡ÍËÏË ÒÎÓ‚‡ÏË: «å˚, ÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ Ë Ô ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ ÒÚ ‡ÌÛ˜‡ÒÚÌˈ é „‡ÌËÁ‡ˆËË ó ÌÓÏÓ ÒÍÓ„Ó ùÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ëÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ (éóùë), ÒÓ· ‡ÎËÒ¸ ‚ ëڇϷÛΠÔÓ ÒÎÛ˜‡˛ 15-È „Ó‰Ó‚˘ËÌ˚ ÒÓÁ‰‡ÌËfl Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË. èӉڂ ʉ‡fl ÛÒÚ‡‚Ì˚ ˆÂÎË éóùë, ÒÓÁ‰‡ÌÌÓÈ ‰Îfl ÙÓ ÏË Ó‚‡ÌËfl ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ‡ ÏË ‡, ÒÚ‡·ËθÌÓÒÚË Ë ·Î‡„ÓÒÓÒÚÓflÌËfl ‚ „ËÓÌ ·‡ÒÒÂÈ̇ ó ÌÓ„Ó ÏÓ fl, ‡ Ú‡ÍÊ ÔÓ‰˜Â ÍË‚‡fl Ô Ë‚flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ Í ÛÒÚ‡‚Ì˚Ï Ô Ë̈ËÔ‡Ï Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË, ÒÓÁ‰‡ÌÌÓÈ ‚ ëڇϷÛΠ25 ˲Ìfl 1992 „. ̇ ÓÒÌÓ‚Â Û˜ ‰ËÚÂθÌÓ„Ó ‰ÓÍÛÏÂÌÚ‡, Û˜ËÚ˚‚‡fl ÛÒÔÂıË Ë Ì‰ÓÒÚ‡ÚÍË ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË

GÜZ 2007, SAYI: 26

Á‡ ‚Ò ‚ ÂÏfl  ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl, Ó·Òۉ˂ Ú Û‰ÌÓÒÚË, ‚ÓÁÌË͇˛˘Ë ̇ ÔÛÚË ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË éóùë Ë Ô ÓÂÍÚ˚, Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌÌ˚ ̇ ·Û‰Û˘ÂÂ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË, Ò „ÎÛ·ÓÍÓÈ ËÒÍ ÂÌÌÓÒÚ¸˛ ÔÓÒÚ‡‚ËÎË ÔÓ‰ÔËÒË ÔÓ‰ ËÚÓ„Ó‚ÓÈ ‰ÂÍ· ‡ˆËÂÈ...».

Конфликты между участниками ОЧЭС ì˜‡ÒÚÌËÍË Ò‡ÏÏËÚ‡ ‰ËÌӄ·ÒÌÓ ‚˚ ‡ÁËÎË „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚ¸ Í ·ÓΠ‡ÍÚË‚ÌÓÏÛ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Û ‚ ӷ·ÒÚË ˝Ì „ÂÚËÍË, ÚÓ „Ó‚ÎË Ë Ú ‡ÌÒÔÓ Ú‡, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÏÛ ‰Îfl ÔÓ‚˚¯ÂÌËfl ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓÒÚË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË. ç‡ Ò‡ÏÏËÚ ·˚ÎÓ ÓÚϘÂÌÓ, ˜ÚÓ ‡Á‚ËÚË ÏÌÓ„ÓÒÚÓ ÓÌÌÂ„Ó ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ÔÓÒÎÛÊËÚ ÛÍ ÂÔÎÂÌ˲ ÏË ‡, ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË Ë ÒÚ‡·ËθÌÓÒÚË ‚ „ËÓÌÂ. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÂÏ, Í ÒÓʇÎÂÌ˲, ̇ Ò‡ÏÏËÚ Ì ·˚Î ‰‡Ì ÒË„Ì‡Î Í Ô ÂÍ ‡˘ÂÌ˲ ËÎË Ô Â‰ÓÚ‚ ‡˘ÂÌ˲ „ËÓ̇θÌ˚ı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚. äÓÒÓ‚Ó Ë ä‡ ‡·‡ı fl‚Îfl˛ÚÒfl Ò‡Ï˚ÏË ·Ó΂˚ÏË ÚӘ͇ÏË ‚ „ËÓÌÂ. çÓ

na ra¤men, arzulanan neticenin elde edildi¤i söylenemez. Bu baflar›s›zl›kta en önemli sebep, baz› üyeler aras›ndaki siyasi ihtilaflar ve her ülkenin KE‹’den beklentilerinin farkl› olmas›. Buna üye ülkelerin geçmifl y›llardaki yap›sal ve ekonomik problemlerini de ilave edebiliriz. Bugünlerde tekrar gündeme gelen Birli¤in 15. kurulufl y›ldönümü zirvesi 25 Haziran 2007 tarihinde ‹stanbul’da yap›ld›. KE‹ asil üyeleri ile gözlemcilerinin devlet ve hükümet baflkanlar›n›n davetli oldu¤u zirve toplant›s›, Ç›ra¤an Saray›’nda Türkiye Cumhurbaflkan› Ahmet Necdet Sezer’in baflkanl›¤›nda yap›ld›. Zirvede Arnavutluk, Azerbaycan, Bulgaristan, Gürcistan, Moldova, Romanya, Rusya, S›rbistan, Türkiye, Ukrayna ve Yunanistan devlet veya hükümet baflkan› seviyesinde temsil edilirken Ermenistan toplant›ya d›fliflleri bakan› seviyesinde kat›ld›.

Zirvenin ev sahipli¤ini ve baflkanl›¤›n› yapan Türkiye Cumhurbaflkan› Ahmet Necdet Sezer, KE‹’nin kurulufl sürecinin bundan 15 y›l önce, yine ‹stanbul’da bafllad›¤›n› hat›rlatt› ve flunlar› söyledi: “Karadeniz Ekonomik ‹flbirli¤i giriflimi, geçen bu 15 y›ll›k sürede örgütsel oluflumunu tamamlam›flt›r. Bölgemizdeki en kapsaml› ve önemli ifl birli¤i düzlemine dönüflmüfltür. Geliflmifl hükümetler aras› ve parlamentolar aras› yap›lar›, ifl dünyas›, bankac›l›k ve akademik düflünce boyutlar›

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

11

актуально güncel

Из итоговой декларации I Мы решительно настроены упрочивать роль организации как надежного и активного партнера в региональных и международных отношениях. Мы готовы к трудностям, которые могут встретиться на нашем пути.

I Растущая роль и значение Черноморского региона диктуют необходимость развития сотрудничества в области экологии, торговли, транспорта, туризма, энергетики, телекоммуникаций, науки и технологии, борьбы с терроризмом и в других приоритетных областях. Это даст возможность повысить жизненный уровень народов, что позволит в последующие годы брать им на себя новые обязательства и тем самым будет быстрее интегрироваться в стремительно меняющееся мировое сообщество. Среди приоритетных отраслей следует уделить особое внимание энергетике, торговле и транспорту.

I Мы решительно считаем, что нельзя задерживать реализацию соглашений о взаимопонимании относительно введения в эксплуатацию кольцевой автомагистрали вокруг Черного моря и морских путей, которые станут частью трансъевропейских и евразийских транспортных путей.

I С целью укрепления сотрудничества в регионе мы призываем Совет министров иностранных дел, не нарушая существующих международных договоренностей странучастниц организации, к укреплению и расширению полномочий и правовых основ существования ОЧЭС, особенно в отдельно обозначенных приоритетных отраслях.

I Мы призываем представителей государственного и частного бизнеса, совместные предприятия, в том числе представителей малого и среднего бизнеса разрабатывать и внедрять новые конкретные проекты, которые будут служить общим интересам странчленов ОЧЭС.

I Мы подчеркиваем, что региональные конфликты, препятствующие развитию сотрудничества в регионе, требуют скорейшего решения в рамках и на основе принципов и законов международного права.

I Вступая в новый период многосторонних отношений между ОЧЭС и ЕС, мы подтверждаем большое значение установления стратегических отношений между этими организациями. Мы готовы в сотрудничестве с ЕС определить рамки и принципы этих отношений.

Sonuç bildirgesinden baz› maddeler I Bölgesel ve uluslararas› iliflkilerde aktif ve güvenilir bir ortak olarak örgütün rolünü daha da sa¤lamlaflt›rmaya kararl›y›z. Önümüzdeki zorluklara gö¤üs germeye haz›r›z.

I Genifl Karadeniz bölgesinin büyüyen rolü ve önemi, KE‹’nin, gelecek y›llarda yeni sorumluluklar üstlenebilmesi için halklar›m›z›n günlük hayatlar›n›n kalitesini artt›rmak üzere somut sonuçlar ortaya ç›karacak, çevrenin korunmas›, ticaret, ulaflt›rma, turizm, enerji, telekomünikasyon, bilim ve teknoloji ve terörle mücadele gibi öncelikli ortak ilgi alanlar›nda iflbirli¤ini derinlefltirirken, h›zla de¤iflen bir dünyayla uyumlu hale getirilmesini gerektirmektedir. Bu alanlar aras›nda enerji, ticaret ve ulaflt›rmaya özel öncelik verilebilir.

I Trans-Avrupa A¤lar› ve Avrasya ulaflt›rma ba¤lant›lar›na bölgesel katk› niteli¤indeki Karadeniz Çevre Otoyolu ve Deniz Otoyollar›na ‹liflkin Anlay›fl Muht›ralar›n›n gecikmeksizin uygulanmas›nda kararl›y›z.

I KE‹ bölgesindeki iflbirli¤ini daha da güçlendirmek amac›yla, D›fliflleri Bakanlar› Konseyinin (DBK), üye devletlerin di¤er uluslararas› yükümlülüklerine halel gelmeksizin, özellikle belirli öncelik alanlar›nda, KE‹’nin akdi temellerini yeni hukuki araçlarla geniflletecek ilave ad›mlar atmay› de¤erlendirmesini teflvik ediyoruz.

I Ekonomik iflbirli¤imizi sa¤lamlaflt›racak itici güçler olarak önemini teyit etti¤imiz küçük ve orta ölçekli iflletmeler dahil, özel sektörü ve kamu özel sektör ortakl›klar›n›, KE‹ üye devletlerinin ortak ç›karlar›na somut projeler gelifltirilmesi ve uygulanmas›na kat›lmaya teflvik ediyoruz.

I Bölgede mevcut süregelen ihtilaflar›n iflbirli¤ini sekteye u¤ratt›¤›n› dikkate alarak, bunlar›n uluslararas› hukukun kural ve ilkeleri temelinde en erken bar›flç›l çözümüne duyulan ihtiyac› vurguluyoruz.

I KE‹ ile AB aras›nda iliflkilerin geniflledi¤i yeni bir döneme ilerlerken, iki örgüt aras›nda stratejik bir iliflki tesis edilmesinin önemini teyit ediyoruz. Böyle bir iliflkinin k›lavuz ilkeleri ve alanlar›n› AB ile birlikte tan›mlamaya haz›r›z.

12

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ò·ÎËÊÂÌËfl ÏÂÊ‰Û ÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎflÏË Äη‡ÌËË Ë ë ·ËË, ÍÓÚÓ Ó ÏÓ„ÎÓ ·˚ ÔÓÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Û Â„ÛÎË Ó‚‡Ì˲ ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ ‚ äÓÒÓ‚Ó, ̇ Ò‡ÏÏËÚ ÌÂ Ô ÓËÁÓ¯ÎÓ. èÓıÓʇfl ÒËÚÛ‡ˆËfl ÒÎÓÊË·Ҹ Ë ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË Í‡ ‡·‡ıÒÍÓ„Ó ÍÓÌÙÎËÍÚ‡ ÏÂÊ‰Û Ä ÏÂÌËÂÈ Ë ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÓÏ. åËÌËÒÚ ËÌÓÒÚ ‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ Ä ÏÂÌËË Ç‡ Ú‡Ì éÒ͇ÌflÌ, Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl‚¯ËÈ Ä ÏÂÌ˲ ̇ Ò‡ÏÏËÚÂ, ‚˚Ò͇Á‡Î Ú Â·Ó‚‡ÌËÂ Í íÛ ˆËË ÓÚÍ ˚Ú¸ „ ‡ÌˈÛ, Ô Ë ˝ÚÓÏ ÌË˜Â„Ó Ì Ò͇Á‡Î Ó· ÓÒ‚Ó·ÓʉÂÌËË ÓÍÍÛÔË Ó‚‡ÌÌ˚ı ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍËı Ú ËÚÓ ËÈ. è Âϸ -ÏËÌËÒÚ íÛ ˆËË ê‰ÊÂÔ í‡ÈËÔ ù ‰Ó„‡Ì ÓÚÏÂÚËÎ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ¯ÂÌËfl ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘Ëı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ ‚ ‡Ï͇ı éóùë. Ç˚ÒÚÛÔ‡fl ̇ Ò‡ÏÏËÚÂ, ù ‰Ó„‡Ì ÓÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍË ‡ÁÌӄ·ÒËfl ‚ „ËÓÌÂ Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ Ò ¸ÂÁÌÓÂ Ô ÂÔflÚÒÚ‚Ë ̇ ÔÛÚË Í ‡Á‚ËÚ˲ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ Ë ÔÓ‚˚¯ÂÌ˲ ·Î‡„ÓÒÓÒÚÓflÌËfl „ËÓ̇. ÉÓ‚Ó fl Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÚÓθÍÓ ‚ÒÂÓ·˘‡fl ÏÓ·ËÎËÁ‡ˆËfl ÛÒËÎËÈ ÔÓÏÓÊÂÚ ÒÌËÁËÚ¸ ‰Ó ÏËÌËÏÛχ ÓÚ Ëˆ‡ÚÂθÌÓ ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ ̇ ‡Á‚ËÚË „ËÓ̇θÌÓ„Ó ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡, ù ‰Ó„‡Ì ÓÚÏÂÚËÎ: «å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ËÒ͇ڸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰Îfl ¯ÂÌËfl „ËÓ̇θÌ˚ı ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ ÒË·ÏË Ì‡¯Â„Ó Â„ËÓ̇. ëÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚ ۄ ÓÁ˚ ͇˜ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÓÚ΢‡˛ÚÒfl ÓÚ Ò‚ÓËı ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı Ô Â‰¯ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚. èÓÒΠÓÍÓ̘‡ÌËfl ıÓÎÓ‰ÌÓÈ ‚ÓÈÌ˚ ‚ ÌÓ‚˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı Ì ‰ÍÓ Ó˜Â̸ ÒÎÓÊÌÓ ÛÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸ ËÒÚÓ˜ÌËÍ Ë ˆÂθ ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚ı Û„ ÓÁ». ç‡ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸ éóùë Ô ÓËÁ‚Ó‰ËÚ ‚Ô˜‡ÚÎÂÌË ÓÙÓ ÏË‚¯ÂÈÒfl ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÈ ÒÚ ÛÍÚÛ ˚. íÂÔ ¸ ÂÈ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓ ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ú¸ ·Ó„‡Ú˚È ÔÓÚÂ̈ˇΠ„ËÓ̇. ᇠÔÓÒΉÌË ÔflÚ¸ ÎÂÚ Â„ËÓÌ, ̇ ÍÓÚÓ ˚È ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌflÂÚÒfl ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ éóùë, Ô Ó‰ÂÏÓÌÒÚ Ë Ó‚‡Î ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍË ÔÓ͇Á‡ÚÂÎË Ë ÒڇΠӉÌËÏ ËÁ ̇˷ÓΠ‰Ë̇Ï˘ÌÓ ‡Á‚Ë‚‡˛˘ËıÒfl „ËÓÌÓ‚ ‚ ÏË Â, ·ÓΠÚÓ„Ó – ‰ÓÒÚË„ ÒÚ‡·ËθÌÓÒÚË Ë ÒÛÏÂÎ ÒÙÓ ÏË Ó‚‡Ú¸ ̇‰ÂÊÌÛ˛ ÙË̇ÌÒÓ‚Û˛ ÒËÒÚÂÏÛ ‚ Ï‡Í Ó˝ÍÓÌÓÏËÍÂ. çÂÒÏÓÚ fl ̇ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ËÂ Ô Ó·ÎÂÏ˚, ‰ËÌӄ·ÒÌÓ ÒÚ ÂÏÎÂÌËÂ Í ÛÍ ÂÔÎÂÌ˲ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË, Ô ÓÁ‚Û˜‡‚¯Â ̇ ëڇϷÛθÒÍÓÏ Ò‡ÏÏËÚÂ, ‚Ó ÏÌÓ„ÓÏ ËÁÏÂÌËÎÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ‚ ÏË Â. ç‡ fl‰Û Ò ÛÒËÎËflÏË íÛ ˆËË, Ô Â‰Ô ËÌËχÂÏ˚ÏË Â˛ Ò ÏÓÏÂÌÚ‡ ÒÓÁ‰‡ÌËfl Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË, ËÌÚ ÂÒ Ë ‚ÌËχÌËÂ, Ô Ófl‚ÎÂÌÌ˚Â Í Ò‡ÏÏËÚÛ êÓÒÒËÂÈ Ë, ‚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË, ‚˚ÒÚÛÔÎÂÌË Ç·‰ËÏË ‡ èÛÚË̇, ÛÍ ÂÔËÎË Ì‡‰Âʉ˚ ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ Ó „‡ÌËÁ‡ˆË˛ ÓÊˉ‡ÂÚ Ò‚ÂÚÎÓ ·Û‰Û˘ÂÂ. I

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

güncel актуально

bulunan, somut tasar›lar üreten ve uygulayan bir örgüttür. Ekonomik ifl birli¤ini bölgesel istikrar›n temel tafl›na dönüfltürürken, ayn› zamanda bölgede bar›fl›n güçlenmesine yard›mc› olmufl, uluslararas› görünürlü¤ünü ve sayg›nl›¤›n› pekifltirmifltir.”

Rusya Devlet Baflkan› Vladimir Putin de, bölgenin yaflanabilir bir co¤rafya olmas› için Rusya’n›n elinden gelen deste¤i vermeye haz›r oldu¤unu söyledi. Bölgenin ortak istikrar ve refah›ndan tüm bölge ülkelerinin sorumlu oldu¤unu belirten Putin, “Örgütün faaliyetleri tüm dünya kamuoyunun dikkatini çekiyor.

Enerjiden ekonomiye, çevreden spora kadar birçok alanda çal›flmalar yürütülüyor. Yeterli finansman kaynaklar› ayr›larak uygulanabilir projeler konuflulmas› gerekir” dedi. Enerji güvenli¤inin sa¤lanmas› için gerekli ad›mlar›n at›lmaya devam etti¤ini söyleyen Rusya lideri, Karadeniz enerji havzas›n›n oluflumuna destek vermeye haz›r olduklar›n› aç›klad›. Liderler zirvesinin sonuç bildirisi, hükümet ve devlet baflkanlar› taraf›ndan oy birli¤iyle kabul edildi. Alt›na imza at›lan bildirinin bafllang›c›nda flu ifadelere yer verildi: “Biz Karadeniz Ekonomik ‹flbirli¤i (KE‹) Örgütü üye devletleri Devlet ve Hükümet Baflkanlar›, KE‹’nin 15. y›l dönümünü kutlamak üzere, ‹stanbul’da topland›k. Genifl Karadeniz bölgesinde bar›fl, istikrar ve refah›n vazgeçilmez temellerini oluflturan örgütte ve örgütün flart›na olan ba¤l›l›k ve inanc›m›z› yeniden teyit ederek, 25 Haziran 1992 tarihli ‹stanbul bildirisi ile kuruluflundan bu yana, KE‹’nin faaliyetleri ve baflar›lar›n›n yan›nda, karfl›laflt›¤› zorluklar› da gözden geçirmifl ve ileriye dönük kapsaml› bir fikir al›flverifline giriflmifl olarak, bu tarihi vesileyle, samimiyetle beyan ediyoruz.”

Üyeler aras› ihtilaflar KE‹ üyeleri zirvede, örgütün daha etkin k›l›nmas›, enerji, ticaret ve tafl›mac›l›k konular›nda daha fazla iflbirli¤ine haz›r olduklar›n› aç›klaman›n yan›nda, çok tarafl› ekonomik iflbirli¤inin bölge bar›fl›, huzur, güven ve istikrar›n› güçlendirece¤ini de ifade ettiler. Bununla birlikte bölgesel ihtilaflarda çözüme dönük sinyal al›namad›.

Bölgedeki en önemli ihtilaflardan ikisi Karaba¤ ve Kosova. Zirvede Arnavutluk ve S›rbistan cumhurbaflkanlar› aras›ndan Kosova sorununa iliflkin yak›nlaflma sa¤lanamad›. Azerbaycan ile Ermenistan aras›ndaki Karaba¤ sorununda da durum farkl› de¤ildi. D›fliflleri Bakan› Vartan Oskanyan taraf›ndan temsil edilen Ermenistan, iflgal alt›nda tuttu¤u Azerbaycan topraklar›ndan çekilme konusunda herhangi bir iflaret dahi vermezken Türkiye’den Ermenistan’la olan s›n›r›n› hemen açmas›n› talep ediyordu Türkiye Baflbakan› Recep Tayip Erdo-

На саммите не произошло сближения между руководителями Албании и Сербии, которое могло бы посодействовать урегулированию конфликта в Косово. Похожая ситуация сложилась и в отношении карабахского конфликта между Арменией и Азербайджаном.

Zirvede Arnavutluk ve S›rbistan cumhurbaflkanlar› aras›ndan Kosova sorununa iliflkin yak›nlaflma sa¤lanamad›. Azerbaycan ile Ermenistan aras›ndaki Karaba¤ sorununda da durum farkl› de¤ildi.

GÜZ 2007, SAYI: 26

¤an, mevcut ihtilaflar›n KE‹ içinde çözülmesi gerekti¤inin alt›n› çizdi. Erdo¤an, konuflmas›nda, bölgede yaflanan siyasi ihtilaflar›n ekonomik iflbirlikleri ve kalk›nman›n önünde önemli bir engel teflkil etti¤ini söyledi. Söz konusu sorunlar›n iflbirliklerini etkilememesi için hep birlikte çaba sarf edilmesi gerekti¤ini kaydeden Erdo¤an, “‹mkan bulunmas› halinde siyasi sorunlara bölgemizin kendi içinden de çözüm üretilmesi için ortak gayret sarf etmeliyiz. Günümüzde tehdit unsurlar› geçmifle k›yasla ciddi bir de¤ifliklik göstermekte. So¤uk savafl sonras› dönemde küresel planda tehdit unsurlar›n› nerede ortaya ç›kaca¤› ve kimi hedef alaca¤› ço¤u zaman yeterince bilinememektedir” dedi.

KE‹ bugün, alt yap›s›n› tamamlam›fl, tam teflekküllü uluslararas› bir örgüt kimli¤ine kavuflmufl görünüyor. Bundan sonra yap›lmas› gereken, bölgenin zengin potansiyelinin harekete geçirilmesi. Son 5 y›l içinde KE‹ bölgesi ekonomik görünümünü iyilefltirerek, dünyan›n en h›zl› büyüyen bölgelerinden biri haline gelmifl, ayn› zamanda makul düzeyde makroekonomik istikrar ve sorumlu mali yönetim sa¤lamay› baflarm›fl bulunuyor.

S›k›nt›lara ra¤men ‹stanbul Zirvesi’nde örgütün güçlendirilmesi konusunda gösterilen ortak irade, örgüte yönelik bak›fllar› önemli ölçüde de¤ifltirmifl gibi görünüyor. Ayr›ca Türkiye’nin bafllang›çtan bu yana devam eden gayretlerinin yan›nda, Rusya’n›n da son zirveye verdi¤i önem ve Baflkan Putin’in verdi¤i destek mesajlar›, KE‹’nin gelece¤i konusundaki umutlar› da kuvvetlendirmifl bulunuyor. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

13

интеллектуальный взгляд entelektüel bak›fl

Конфликтуют не истины, а мечты Hakikatler de il, hayâller çat r 14

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

entelektüel bak›fl интеллектуальный взгляд

Нодир Одилов Доктор философских наук (Таджикистан).

‡ÎÛ˛ ÄÁ˲ ‚ ÂÏÂÌ Ñʇ·Ή‰Ë̇ êÛÏË Ì‡ÒÂÎflÎË Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ‡ÁÌ˚ı ˝ÚÌ˘ÂÒÍËı Ë ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Ó·˘ÌÓÒÚÂÈ. Ç ˝ÍÓÌÓÏËÍ ÒÂθ‰ÊÛÍˉӂ „·‚ÌÓ ÏÂÒÚÓ Á‡ÌËχÎÓ ÒÂθÒÍÓ ıÓÁflÈÒÚ‚Ó, ‚ ÍÓÚÓ ÓÏ ·˚ÎË Á‡ÌflÚ˚ Ô ÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÏÛÒÛθχÌÂ. êÂÏÂÒÎÂÌÌËÍË Ê ·˚ÎË, ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ, ı ËÒÚˇ̇ÏË. å‡ ÍÓ èÓÎÓ, ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Ó‚‡‚¯ËÈ ÔÓ å‡ÎÓÈ ÄÁËË ‚Ó ‚ÚÓ ÓÈ ÔÓÎÓ‚ËÌ XIII ‚., Ô˯ÂÚ: «...ÖÒÚ¸ ¢ ‡ ÏflÌÂ Ë „ ÂÍË, ÊË‚ÛÚ ÓÌË ‚Ô ÂϯÍÛ ÔÓ „Ó Ó‰‡Ï Ë „Ó Ó‰Ë˘‡Ï, Á‡ÌËχ˛ÚÒfl ÚÓ „Ó‚ÎÂÈ Ë ÂÏÂÒ·ÏË». í‡ÍÓ ‡Á‰ÂÎÂÌËÂ Ú Û‰‡ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ‚Á‡ËÏÓÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Ì‡ Ó‰Ó‚ Ë ÒÓÁ‰‡‚‡ÎÓ Â‡Î¸ÌÛ˛ ÓÒÌÓ‚Û ‰Îfl ÚÂÒÌÓ„Ó ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ ÏÂÊ‰Û ÌËÏË. ùÚ‡ Ê ‚Á‡ËÏÓÒ‚flÁ¸ Ôӷۉ˷ χÎÓ‡ÁˇÚÒÍËı Ô ‡‚ËÚÂÎÂÈ ‚ÂÒÚË ·ÓΠÎË·Â ‡Î¸ÌÛ˛ ÔÓÎËÚËÍÛ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ÌÂÏÛÒÛθχÌÒÍËÏ Ì‡ Ó‰ÌÓÒÚflÏ. Ç ÚÓÚ Ê Ô ËÓ‰ Ô ÓËÒıÓ‰ËÎÓ Ì‡ÒÎÓÂÌË ËÒ·ÏÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ˚ ̇ ˝ÎÎËÌËÒÚ˘ÂÒÍÛ˛ ÓÒÌÓ‚Û, ˜ÚÓ Ò͇Á‡ÎÓÒ¸ ‚ ÌÛÏËÁχÚËÍÂ, ‡ ıËÚÂÍÚÛ Â, ÒÍÛθÔÚÛ Â Ë Ú.‰. èÓfl‚ËÎËÒ¸ ÒÍÛθÔÚÛ Ì˚ ËÁÓ· ‡ÊÂÌËfl ÊË‚˚ı ÒÛ˘ÂÒÚ‚:

å

Философия религии Джалаледдина Руми опирается на рациональногуманистическую интерпретацию Корана и хадисов (высказываний и действий Пророка Мухаммада).

Celaleddin-i Rumi’nin din felsefesi, Kur’an’›n ve Hazreti Muhammed’in sözleri ve hareketleri anlam›na gelen hadislerin rasyonel hümanist bir yorumuna dayan›r.

Nadir Odilov Felsefe Bilimleri Doktoru (Tacikistan)

elaleddin-i Rumi zaman›nda Ön Asya’da farkl› etnik ve dini topluluklar yaflamaktayd›. Selçuklular›n ekonomisinde en önemli yeri, öncelikle Müslümanlar›n meflgul olduklar› tar›m al›yordu. Dönemin esnaf ve zanaatkarlar› genellikle H›ristiyanlard›. 13. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda Ön Asya’y› dolaflm›fl olan Marco Polo flöyle yazm›flt›r: “... Büyük flehirlerde yaflayan, ticaret ve zanaatla u¤raflan Ermeniler ve Rumlar da var.” Böyle bir emek bölüflümü halklar›n birbirlerine ba¤›ml›l›k duymalar›n› sa¤lam›fl ve aralar›nda s›k› bir iflbirli¤i kurulmas› için gerçek temeli atm›flt›r. Bu ba¤ Asyal› hükümdarlar›n, Müslüman olmayan halklara karfl› daha liberal politikalar izlemelerini de sa¤lam›flt›r.

C

Tam da bu dönemde nümizmatik, mimari, heykel sanat›nda kendini belli eden, ‹slam kültürünün Helenistik temel üzerinde yükselmesi gerçekleflmifltir. Kufllar ve di¤er hayvanlar gibi canl› varl›klar›n heykelleri yap›lmaya bafllanm›flt›r. Tüm bunlar dini ve etnik s›n›rlar›n parçalanmas›na ve ‹slam’a baflka kültürlerin katk› sa¤lamas›na önayak olmufltur.

Savafl aristokrasisinin menfaatlerini gözeten kimi gruplar, gayrimüslim nüfusa hoflgörüsüzlüklerini ifade edip Müslüman ve gayrimüslümler aras›nda nefreti körüklemifllerdir. fiehir esnaflar›n›n menfaatlerini gözeten ve Ön Asya hükümdarlar›n›n iç politikalar›n› yans›tanlar da inanç hoflgörüsünü temellendirmifltir. Bu e¤ilim Celaleddin-i Rumi’nin eserlerinde daha genifl bir flekilde ifadesini bulmufltur. Bu iki ak›m›n temsilcileri aras›nda çetin tart›flmalar yaflanm›flt›r. Baz› Müslüman fanatiklerin bask› ve tehditlerine ra¤men Celaleddin-i Rumi kendi ‹slam anlay›fl›n› savunmaya devam etmifltir.

Celaleddin-i Rumi’nin din felsefesi, Kur’an’›n ve Hazreti Muhammed’in sözleri ve hareketleri anlam›na gelen hadislerin rasyonel hümanist bir yorumuna dayan›r. Kur’an’da: “‹çlerinden zulmedenler hariç, Kitap ehli ile ancak en güzel bir yolla mücadele edin ve (onlara) flöyle deyin: “Biz, bize indirile-

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

15

интеллектуальный взгляд entelektüel bak›fl

ÔÚˈ, ÊË‚ÓÚÌ˚ı. ÇÒ ˝ÚÓ Ô Ë‚Ó‰ËÎÓ Í ‡Á Û¯ÂÌ˲ ÂÎË„ËÓÁÌÓ-˝ÚÌ˘ÂÒÍËı „ ‡Ìˈ Ë Ô ÓÌËÍÌÓ‚ÂÌ˲ ‚ ËÒÎ‡Ï ˝ÎÂÏÂÌÚÓ‚ ‰ Û„Ëı ÍÛθÚÛ . åÛÒÛθχÌÒÍË ·Ó„ÓÒÎÓ‚˚, Á‡˘Ë˘‡‚¯Ë ËÌÚ ÂÒ˚ ‚ÓÂÌÌÓÈ ‡ ËÒÚÓÍ ‡ÚËË, Ô ÓÔӂ‰ӂ‡ÎË ÌÂÚ ÔËÏÓÒÚ¸ Í ÌÂÏÛÒÛθχÌÒÍÓÏÛ Ì‡ÒÂÎÂÌ˲ Ë ‡ÁÊË„‡ÎË ÌÂ̇‚ËÒÚ¸ Ë ‚ ‡Ê‰Û ÏÂÊ‰Û ÏÛÒÛθχ̇ÏË Ë ÌÂÏÛÒÛθχ̇ÏË. Ñ Û„‡fl ˜‡ÒÚ¸ ·Ó„ÓÒÎÓ‚Ó‚, ‚˚ ‡Ê‡‚¯‡fl ËÌÚ ÂÒ˚ „Ó Ó‰ÒÍËı ÂÏÂÒÎÂÌÌËÍÓ‚ Ë ÓÚ ‡Ê‡‚¯‡fl ‚ÌÛÚ ÂÌÌ˛˛ ÔÓÎËÚËÍÛ Ô ‡‚ËÚÂÎÂÈ å‡ÎÓÈ ÄÁËË, ÓÚÒڇ˂‡Î‡ ‚ ÓÚ ÔËÏÓÒÚ¸. ùÚÓ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌË ̇¯ÎÓ Ì‡Ë·ÓΠÔÓÎÌÓ ‚˚ ‡ÊÂÌË ‚ Ú‚Ó ˜ÂÒÚ‚Â Ñʇ·Ή‰Ë̇ êÛÏË. åÂÊ‰Û Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË ˝ÚËı ‰‚Ûı Ú˜ÂÌËÈ Ô ÓËÒıÓ‰ËÎË ÓÊÂÒÚÓ˜fiÌÌ˚ ÒÔÓ ˚. çÂÒÏÓÚ fl ̇ Ô ÂÒΉӂ‡ÌËfl Ë Û„ ÓÁ˚ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ Ù‡Ì‡Ú˘ÌÓÈ ˜‡ÒÚË ËÒ·χ, Ñʇ·Ή‰ËÌ êÛÏË Ô Ó‰ÓÎÊ‡Î Ô ÓÔӂ‰ӂ‡Ú¸ Ò‚Ó ÔÓÌËχÌË ÏÛÒÛθχÌÒÚ‚‡. îËÎÓÒÓÙËfl ÂÎË„ËË Ñʇ·Ή‰Ë̇ êÛÏË ÓÔË ‡ÂÚÒfl ̇ ‡ˆËÓ̇θÌÓ„ÛχÌËÒÚ˘ÂÒÍÛ˛ ËÌÚÂ Ô ÂÚ‡ˆË˛ äÓ ‡Ì‡ Ë ı‡‰ËÒÓ‚ (‚˚Ò͇Á˚‚‡ÌËÈ Ë ‰ÂÈÒÚ‚ËÈ è Ó Ó͇ åÛı‡Ïχ‰‡). äÓ ‡Ì „Ó‚Ó ËÚ: «ÖÒÎË ‚ÒÚÛÔ‡ÂÚ ‚ ÒÔÓ ˚ Ò Î˛‰¸ÏË èËÒ‡ÌËfl, ÚÓ [Ô Ë‚Ó‰ËÚ ËÏ] ̇ËÎÛ˜¯Ë [‰Ó‚Ó‰˚]. à Ì ÒÔÓ ¸ÚÂ Ò ÚÂÏË ËÁ ÌËı, ÍÓÚÓ ˚ ·ÂÒ˜ËÌÒÚ‚Û˛Ú. ÉÓ‚Ó ËÚÂ: «å˚ Û‚Â Ó‚‡ÎË ‚ ÚÓ, ˜ÚÓ ÌËÒÔÓÒ·ÌÓ Ì‡Ï (Ú. Â. ‚ äÓ ‡Ì) Ë ˜ÚÓ ÌËÒÔÓÒ·ÌÓ ‚‡Ï (Ú. Â. ‚ ÅË·Î˲). 燯 ·Ó„ Ë ‚‡¯ ·Ó„ – Ó‰ËÌ Ë ÚÓÚ ÊÂ, Ë å˚ Ô Â‰‡ÂÏÒfl ÖÏÛ» (ë‚fl˘ÂÌÌ˚È äÓ ‡Ì, 29/46, Ô ‚Ӊ éÒχÌÓ‚‡). ÄflÚ˚, ÍÓÚÓ ˚Â Ò Û‚‡ÊÂÌËÂÏ „Ó‚Ó flÚ Ó ‰ Û„Ëı ÂÎË„Ëflı, ‰‡ÎË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ñʇ·Ή‰ËÌÛ êÛÏË Ó·ÓÒÌÓ‚‡Ú¸ Ò‚Ó˛ ÚÓΠ‡ÌÚÌÛ˛ ÚÂÓ Ë˛ ÂÎË„ËË ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ËÒ·ÏÓÏ. è Ë ËÒÒΉӂ‡ÌËË ÔÓÌflÚËfl ‚ ˚ Ñʇ·Ή‰ËÌ êÛÏË ËÒıÓ‰ËÚ ËÁ ‡·ÒÚ ‡ÍÚÌÓ-Îӄ˘ÂÒÍÓÈ ÒÛ˘ÌÓÒÚË ÅÓ„‡. Ä·ÒÚ ‡ÍÚ̇fl ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ËÎË Ê ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ÒÛ˘ÌÓÒÚÂÈ – ·Ó„, ̉ÓÒÚÛÔÂÌ ÌË Ó „‡Ì‡Ï ˜Û‚ÒÚ‚‡ ˜ÂÎÓ‚Â͇, ÌË ‡ÁÛÏÛ. ê‡ÁÛÏ Ô Â‰ÔÓ·„‡ÂÚ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌË ڇÍÓÈ ÒÛ˘ÌÓÒÚË, ÌÓ ÓÌ Ì ÏÓÊÂÚ Á̇ڸ, ‚ ͇ÍÓÈ ÙÓ Ï Ó̇ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ, Ë·Ó ÙÓ Ï‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ·ÓÊÂÒÚ‚‡ ÌÂÔÓÁ̇‚‡Âχ: «ê‡ÁÛÏ ÂÒÚ¸ ÚÓ, ˜ÚÓ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ ÔÓ ÔÛÚË ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÓÚÍ Ó‚ÂÌËfl, ıÓÚfl ËÒÚË̇ ÅÓʸfl ÌÂÔÓÒÚËÊËχ, ̉ÓÒÚÛÔ̇ ‡ÁÛÏÛ». è Ë ˝ÚÓÏ Ñʇ·Ή‰ËÌ ÒÔ ‡¯Ë‚‡ÂÚ: ÂÒÎË Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ ˜Û‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÂ Ë ‰‡Ê ‡ˆËÓ̇θÌÓ ÔÓÁ̇ÌË ÅÓ„‡, ÚÓ Í‡Í ·˚Ú¸ Ò ÍÓÌÍ ÂÚÌ˚ÏË ÂÎË„ËÓÁÌ˚ÏË Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËflÏË Ë Û˜ÂÌËflÏË Ó ÅÓ„Â? èÓÒÍÓθÍÛ ÅÓ„‡ ÌÂθÁfl ÒÂ·Â Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚ¸, ÚÓ ‚Ò ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘ËÂ Ó ÌÂÏ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl fl‚Îfl˛ÚÒfl ÔÎÓ‰ÓÏ

16

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ne de, size indirilene de inand›k. Bizim ilah›m›z ve sizin ilah›n›z birdir (ayn› ilaht›r). Biz sadece ona teslim olmufl kimseleriz.” (Kur’an-› Kerim, 29/46). Di¤er dinler hakk›nda sayg› ifade eden ayetler Celaleddin-i Rumi’ye, hoflgörülü din teorisini ‹slam’a göre kurgulama imkân› sa¤lam›flt›r.

‚ÓÓ· ‡ÊÂÌËfl ˜ÂÎÓ‚Â͇, ÍÓÚÓ ˚È Ô ËÁ̇ÍË Ï‡Ú ˇθÌÓ„Ó Ô ÂÌÓÒËÚ Ì‡ ˉ‡θÌÓÂ. ç ÚÓθÍÓ ÓÚ‰ÂθÌ˚ ̇ Ó‰˚, ÌÓ Ë Í‡Ê‰˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÅÓ„‡ ÔÓ Ò‚ÓÂÏÛ Ó· ‡ÁÛ Ë ÔӉӷ˲. é·ÎÂ͇fl ˝ÚÛ Ï˚Òθ ‚ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÙÓ ÏÛ, êÛÏË ‚ ÍÌË„Â ‰‚ÛÒÚ˯ËÈ «å‡Ò̇‚Ë» ‚˚ ‡Ê‡ÂÚ Â ‚ ‰Ë‡ÎÓ„Â Ô‡ÒÚÛı‡ Ò ÅÓ„ÓÏ:

Причина вражды – в разном восприятии «åÓËÒÂÈ Û‚Ë‰ÂÎ Ô‡ÒÚÛı‡, ÍÓÚÓ ˚È „Ó‚Ó ËÎ: «ÉÓÒÔÓ‰Ë! ɉ Ú˚? ÉÓÒÔÓ‰Ë, fl „ÓÚÓ‚ Ô ËÌÂÒÚË Ú· ‚ ÊÂ Ú‚Û ÏÓ˛ ‰Û¯Û, ‰ÂÚÂÈ, ÏÓÈ ‰ÓÏ. ɉ Ú˚? ü ıÓÚÂÎ ·˚ ‡Ò˜ÂÒ˚‚‡Ú¸ Ú‚ÓË ‚ÓÎÓÒ˚, ¯ËÚ¸ ÍÓʇÌ˚ ·ÔÚË ‰Îfl Ú·fl! ü ıÓÚÂÎ ·˚ ÒÚË ‡Ú¸ Ú‚Ó Ô·ڸÂ, Û·Ë‚‡Ú¸ Ú‚ÓËı ‚¯ÂÈ, Ô ËÌÓÒËÚ¸ Ú· ÏÓÎÓÍÓ. ÑÓÒÚÓÔÓ˜ÚÂÌÌ˚È (·ÓÊÂ)! Ä ÂÒÎË ·˚ Ò ÚÓ·ÓÈ Ô ËÍβ˜Ë·Ҹ ·ÓÎÂÁ̸, fl ·˚ Á‡·ÓÚËÎÒfl Ó Ú·Â. ü ·˚ ˆÂÎÓ‚‡Î Ú‚ÓË ÛÍË, ‡ÒÚË ‡Î Ú‚ÓË ÌÓ„Ë, fl ·˚ ÔÓ‰ÏÂڇΠ‚ Ú‚ÓÂÏ ‰ÓÏÂ. ìÚ ÓÏ Ë ‚˜ ÓÏ fl Ô ËÌÓÒËÎ ·˚ Ú· χÒÎÓ, ÏÓÎÓÍÓ Ë Ò˚ , ıηˆ˚ Ë ‚Ë̇, ÌÂÊÌÛ˛ Ô ÓÒÚÓÍ‚‡¯Û. é í˚, ‚ ÊÂ Ú‚Û ÍÓÏÛ fl „ÓÚÓ‚ ÓÚ‰‡Ú¸ ‚ÒÂı ÏÓËı ÍÓÁ! é í˚, ‡‰Ë ÍÓÚÓ Ó„Ó fl ‚ÓÒÍÎˈ‡˛: ÉÂÈ, „ÂÈ, „ÂÈ!»... åÓËÒÂÈ ÓÒÛʉ‡ÂÚ Ô‡ÒÚÛı‡ Á‡ ‡ÌÚ ÓÔÓÏÓ Ù˘ÂÒÍÓÂ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ÅÓ„Â: «í˚ ÒÓ¯ÂÎ Ò Ûχ, – „Ó‚Ó ËÚ åÓËÒÂÈ, – ‰‡Ê Ì ÒÚ‡‚ ÏÛÒÛθχÌËÌÓÏ, Ú˚ ÛÊ ÒڇΠ·Ó„ÓÓÚÒÚÛÔÌËÍÓÏ! óÚÓ Á‡ ·ÂÒÒÏ˚ÒÎÂÌ̇fl ˜¸! óÚÓ ˝ÚÓ Á‡ ·Ó„ÓıÛθÒÚ‚Ó Ë ÌÂۉ ÊËÏ˚È ‚Á‰Ó ? ÇÓ̸ Ú‚ÓÂ„Ó ·Ó„ÓıÛθÒÚ‚‡ ‡Áӯ·Ҹ ̇ ‚ÂÒ¸ ÏË ! í‚Ó ·Ó„ÓıÛθÒÚ‚Ó Ô Â‚ ‡ÚËÎÓ Ô‡ ˜Û ‚ ˚ ‚ ʇÎÍË ÎÓıÏÓÚ¸fl. äÓʇÌ˚ ·ÔÚË Ë ÓÌÛ˜Ë ÔÓ‰ıÓ‰flÚ ‰Îfl Ú·fl. çÓ ‡Á‚ „Ó‰flÚÒfl ÓÌË ÒËfl˛˘ÂÏÛ ÒÓÎ̈Û?» àÁ ˝ÚÓÈ Ô ËÚ˜Ë Ó˜Â‚Ë‰ÌÓ, ˜ÚÓ Í‡Ê‰˚È ÔÓÌËχÂÚ ÅÓ„‡ Ú‡ÍËÏ, ͇ÍËÏ ıÓ˜ÂÚ Â„Ó ‚ˉÂÚ¸. êÛÏË Ê Ûڂ ʉ‡ÂÚ, ˜ÚÓ „·‚ÌÓ – ˝ÚÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó ‚ ˚, ‡ Ì ÚÓ, Í‡Í ÓÌÓ Ô Ófl‚ÎflÂÚÒfl: «ë͇Á‡Î ÉÓÒÔÓ‰¸ åÓËÒ²:

‹nanc›n anlam›n› irdelerken Celaleddin-i Rumi, Allah’›n soyut mant›ksal gerçekli¤inden yola ç›km›flt›r. Soyut gerçeklik ya da hakikatin hakikati, insan›n ne bir duyusuna ne de akl›na anlafl›l›r gelen Allah’› ifade eder. Ak›l, böylesi bir gerçe¤in var oldu¤unu farzeder, ancak hangi formda varl›¤›n› sürdürdü¤ünü bilemez çünkü ilahi varl›¤›n formu tasvir edilemez: “Ak›l, Allah’› aç›klamada yegane yoldur, gelin görün ki, Allah’›n hakikatine ak›l ile ulafl›lamaz.”

Tüm bunlara karfl›l›k Rumi, hissi ya da ak›lc› bir Allah kavram› oluflmuyorsa, temellendirilmifl dini aç›klamalar ve Allah ö¤retilerinin nas›l flekillenece¤ini sorar. Allah tasvir edilemez oldu¤una göre, onun hakk›nda var olagelmifl tüm aç›klamalar da maddeyi fikre tafl›yan insan›n hayal ürünüdür. Sadece halklar de¤il, insanlar da birbirinden farkl›, kendine özgü bir Allah tasavvuru ve anlay›fl›na sahiptir. Rumi, bu düflünceyi sanatsal forma sokarak, beyitler kitab› Mesnevi’sinde, Allah’›n bir çobanla diyalo¤unda ifade eder.

Kavgan›n sebebi alg›lay›fl fark›nda “Musa, Allah’a flunlar› söyleyen çoban› gördü: “Allah›m! Neredesin? Allah›m, sana ruhumu çocuklar›m›, evimi kurban vermeye haz›r›m. Nerdesin? Saçlar›n› taramak, sana deri pabuçlar dikmek istiyorum! Elbiseni y›kamak, bitlerini öldürmek, sana süt getirmek istiyorum. Allah›m! Olur ki hastalan›rsan, sana bakar›m. Ellerini öper, ayaklar›n› y›kar›m; evini süpürürüm. Sabahlar› ve akflamlar› sana ya¤, süt ve peynir, ekmek ve flarap, yulaf getiririm. Sen, u¤runa bütün keçilerimi kurban etmeye haz›r oldu¤umsun! Sen, u¤runa hey, hey, hey diye hayk›rd›¤›ms›n!..” Musa çoban›n Allah’la ilgili bu tan›mlamalar›na k›zar: “Delirmiflsin sen, kâfir olmuflsun! Ne ak›ls›z laflar bunlar! Nas›l

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

entelektüel bak›fl интеллектуальный взгляд

«í˚ ‡ÁÎÛ˜ËÎ Ò Ì‡ÏË Ì‡¯Â„Ó ‡·‡! Ä ‚‰¸ Ú˚ ·˚Î ÓÚÔ ‡‚ÎÂÌ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÒÓ‰ËÌËÚ¸ ̇Ò! í˚ ·˚Î ÔÓÒÎ‡Ì Í Î˛‰flÏ Ì ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ‡Á˙‰ËÌflÚ¸! å˚ ‰‡ÎË Í‡Ê‰ÓÏÛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ ÓÒÓ·˚È ÒÔÓÒÓ· ‚˚ ‡ÊÂÌËÈ. é‰ÌË Ë Ú Ê ÒÎÓ‚‡ Ò Â„Ó ÛÒÚ – ı‚‡Î‡, ‡ Ò Ú‚ÓËı – ıÛ·. ë Â„Ó ÛÒÚ – ω, Ò Ú‚ÓËı ÛÒÚ – fl‰. ë Â„Ó ÛÒÚ – Ò‚ÂÚ ËÒÚËÌ˚, Ò Ú‚ÓËı – Ó„Ó̸ ‡‰‡. ë Â„Ó ÛÒÚ – ·Î‡„Ó, ‡ Ò Ú‚ÓËı – ÁÎÓ. ë Â„Ó ÛÒÚ – Òӄ·ÒËÂ, Ò Ú‚ÓËı – ÓÚ͇Á. ü „ÎflÊÛ Ì ̇ ‚̯ÌÓÒÚ¸ Ë Ì ̇ ÒÎÓ‚‡. ü ‚ÁË ‡˛ ̇ Ò ‰ˆÂ ˜ÂÎÓ‚Â͇, ÒÏË ÂÌÌÓ ·Ófl˘Â„ÓÒfl ÅÓ„‡, ÔÛÒÚ¸ Ô ÓËÁÌÓÒËÏ˚ ËÏ ÒÎÓ‚‡ ͇ÊÛÚÒfl ÌÂÔÓÍÓ Ì˚ÏË, Ò ‰ˆÂ ÂÒÚ¸ ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸, ‡ ˜¸ – ÒÎÛ˜‡ÈÌÓÒÚ¸. ëÎÛ˜‡ÈÌÓÒÚ¸ fl‚ÎflÂÚÒfl „ÓÒÚ¸ÂÈ, ‡ ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ – „·‚ÌÓÈ ˆÂθ˛». Ñʇ·Ή‰ËÌ Ó·˙fl‚ÎflÂÚ ˜Û‚ÒÚ‚Ó ‚ ˚ ‚ÌÛÚ ÂÌÌÂÈ ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸˛ ÂÎË„ËÓÁÌÓÒÚË, ‡  ӷ ‡ÁÌÛ˛ ÒÚÓ ÓÌÛ Ò˜ËÚ‡ÂÚ Ï‡ÎÓ‚‡ÊÌÓÈ, ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï ËÒÍβ˜‡fl ‚ ‡Ê‰Â·ÌÓÒÚ¸, ÍÓÚÓ ‡fl ÓÒÌÓ‚‡Ì‡ ̇ ÓÚ΢ËË ‚̯̄Ó, Ó· ‡ÁÌÓ„Ó ‚˚ ‡ÊÂÌËfl ‡Á΢Ì˚ı ‚ ӂ‡ÌËÈ. êÛÏË ‚˚ÒÚÛÔ‡ÂÚ Ô ÓÚË‚ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓ„Ó „ÓÒÔÓ‰ÒÚ‚‡ β·ÓÈ ÂÎË„ËË. èÓ Â„Ó ÏÌÂÌ˲, ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ÂÎË„ËÓÁÌÓÒÚË ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ‚ ‡ ‚ ÅÓ„‡. çÓ ˝ÚÛ ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ÌËÍ‡Í ÌÂθÁfl ‚˚ ‡ÁËÚ¸, ÒÙÓ ÏÛÎË Ó‚‡Ú¸, Ë·Ó Ó̇ Ú‡Í Ê ÌÂÓÔ Â‰ÂÎÂÌ̇, Í‡Í ÌÂÓÔ Â‰ÂÎÂÌÂÌ Ò‡Ï ÅÓ„. èÓ˝ÚÓÏÛ ÍÓ„‰‡ β‰Ë ‚Â Û˛Ú ‚ ‰Û¯Â, ÓÌË Â‰ËÌ˚, ÌÓ Í‡Í ÚÓθÍÓ ÓÌË Ô ÂıÓ‰flÚ Í ÓÔ Â‰ÂÎÂÌ˲ ‚ ˚, ÏÂÊ‰Û ÌËÏË ‚ÓÁÌË͇˛Ú ÒÔÓ ˚, Ë·Ó Í‡Ê‰˚È ËÁ ÌËı ÓÔ Â‰ÂÎflÂÚ ˝ÚÛ ÌÂÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌÛ˛ ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸ ÔÓ-Ò‚ÓÂÏÛ, ‚ ÂÁÛθڇÚ ˜Â„Ó ÓÌË ‚Ó˛˛Ú Ì ËÁ-Á‡ ÒÛ˘ÌÓÒÚË, ‡ ËÁ-Á‡ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌËfl ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÎβÁËÈ. ã˛‰Ë Ò ‰ˆÂÏ Ë ‰Û¯Ó˛ β·flÚ ÅÓ„‡, ˜ÚflÚ Â„Ó. éÚ ÌÂ„Ó Ê‰ÛÚ ·Î‡„‡ Ë ÏËÎÓÒÚË, Ò˜ËÚ‡fl Â„Ó Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ·Î‡„Ó‰ÂÚÂÎÂÏ. í‡ÍÓ ÔÓÌËχÌË ‚ ‰Û¯Â Ì ËÏÂÂÚ ÌË͇ÍÓ„Ó Ì‡Á‚‡ÌËfl. çÓ Í‡Í ÚÓθÍÓ ˝ÚË ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ó·ÎÂ͇˛ÚÒfl ‚ ÒÎÓ‚ÂÒÌÛ˛ Ó·ÓÎÓ˜ÍÛ, ÔÓÌflÚËfl ̇˜Ë̇˛Ú Ô ÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ ‰ Û„ ‰ Û„Û Í‡Í ıÓ Ó¯ÂÂ Ë ÔÎÓıÓÂ, ‰Ó· ÓÂ Ë ÁÎÓÂ, ‚ ‡ Ë Ì‚ ËÂ. éÚÒ˛‰‡ ÒΉÛÂÚ, ˜ÚÓ ‚ÓÓ· ‡ÊÂÌË ˜ÂÎÓ‚Â͇ ÒÓÒÚÓËÚ ËÁ ËÎβÁËÈ ÓÚÌÓÒËÚÂθÌÓ ·ÓÊÂÒÚ‚‡. ùÚË ËÎβÁËË ÚÂÍÛ˜Ë, ËÁÏÂ̘˂˚, ÌÂÔÓÒÚÓflÌÌ˚. ä‡Ê‰˚È ‡Á ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ‚ÓÓ· ‡Ê‡ÂÚ ÅÓ„‡ ÔÓ-ËÌÓÏÛ. à ÍÓ„‰‡ β‰Ë Ô˚Ú‡˛ÚÒfl ͇Í-ÚÓ ‚˚ ‡ÁËÚ¸ Ò‚Ó ÔÓÌËχÌË ÅÓ„‡, ÓÌË ÓÒڇ̇‚ÎË‚‡˛ÚÒfl ̇ ͇ÍÓÏ-ÚÓ ÏÓÏÂÌÚÂ Ú‚Ó fl˘Â„Ó Ó· ‡Á ÅÓ„‡ ‚ÓÓ· ‡ÊÂÌËfl. é‰ËÌ ÏÓÏÂÌÚ ‚ÓÓ· ‡ÊÂÌËfl Ô ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl ‰ Û„ÓÏÛ ÏÓÏÂÌÚÛ, Í‡Í Ó‰ÌÓ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌË – ‰ Û„ÓÏÛ, ‡ ˝ÚÓ Ô Ë‚Ó‰ËÚ Í ÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ‚ ‡Ê‰Â, ıÓÚfl, ‚ ÒÛ˘ÌÓÒÚË, ÓÌË fl‚Îfl˛ÚÒfl ‡Á΢Ì˚ÏË ÏÓÏÂÌÚ‡ÏË Â‰ËÌÓ„Ó Ô ÓˆÂÒÒ‡ – ÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ‚ÓÓ· ‡ÊÂÌËfl. í‡Í ˜ÚÓ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ‡Á΢Ì˚ı ‚ ÓÛÒÚ‡‚Ó‚ ‚Ó˛˛Ú ‰ Û„ Ô ÓÚË‚ ‰ Û„‡ Ì ËÁ-Á‡ ÒÛ˘ÌÓÒÚË, ‡ ËÁ-Á‡ ËÏÂÌ. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

Когда люди веруют в душе, они едины, но как только они переходят к определению веры, между ними возникают споры, ибо каждый из них определяет эту неопределенную сущность по-своему, в результате чего они воюют не из-за сущности, а из-за определения собственных иллюзий. ‹nsanlar samimiyetle inand›klar›nda, tek vücutturlar; ancak herhangi bir inanç ayr›m›na girdiklerinde, aralar›nda tart›flmalar bafll›yor, çünkü her biri bu tan›mlanamaz gerçe¤i kendine göre tan›mlamaya çal›fl›yor, tüm bunlar›n sonunda da tan›mlad›klar›, u¤runa savaflt›klar› hakikatin kendisi de¤il, kendilerine özgü yan›lsamalar› oluyor.

hakaretler, ne ak›l almaz sözler? Senin bu kendini bilmezli¤inin pis kokusu tüm dünyaya yay›ld›! Hakaretlerin büyük inanc› zavall› parçalara böldü. Deri pabuçlar senin içindir. Ifl›ldayan güneflin ne ifline yarar onlar?”

Bu hikâyede de anlafl›ld›¤› gibi herkes Allah’› görmek istedi¤i gibi anlar.

Rumi, en önemli fleyin herkes nas›l alg›larsa alg›las›n inanç hissi oldu¤unu vurguluyor. “Allah Musa’ya buyurdu ki: ‘Bizi kulumuzdan ay›rd›n! Oysa ki sen bizi ay›rmak için de¤il, birlefltirmek için gönderildin! ‹nsanlara onlar› bölmek üzere gönderilmedin! Her bir insana kendini ifade etme yetene¤i verdik. Ayn› kelimeler onun a¤z›nda övgü, seninkindeyse sövgü. Onun a¤z›nda

bal, seninkinde zehir. Onun a¤z›nda hakikatin ›fl›¤›, seninkinde cehennemin atefli. Onun a¤z›nda iyilik, seninkinde kötülük. Onun a¤z›nda kabul!

Seninkinde ret. Ben ne d›fl görünüfle, ne de kelimelere bakar›m. Ben, Allah’tan korkan insan›n kalbine girerim, b›rak söyledi¤i sözler itaatsiz olsun, kalp gerçek, söz tesadüfîdir. Tesadüf misafir, gerçek as›l amaçt›r”.

Rumi inanç hissini dindarl›¤›n iç gerçekli¤iyle aç›kl›yor, onun tasvir edilebilir k›sm›n› ise, farkl› inançlar›n d›fl ve tasviri ifadelerinde temellenen düflmanl›ktan daha önemsiz buluyor. Rumi herhangi bir dinin politik hükümranl›¤›na karfl› ç›k›yor. Ona göre, dindarl›¤›n asl›n› Allah’a olan inanç oluflturuyor. Ancak bu gerçe¤in ifadesi ya da formüle edilmesi mümkün de¤il, çünkü o da t›pk› Allah’›n kendisi gibi tan›mlanamaz. Bu nedenle, insanlar samimiyetle inand›klar›nda, tek vücutturlar; ancak herhangi bir inanç ayr›m›na girdiklerinde, aralar›nda tart›flmalar bafll›yor, çünkü her biri bu tan›mlanamaz gerçe¤i kendine göre tan›mlamaya çal›fl›yor, tüm bunlar›n sonunda da tan›mlad›klar›, u¤runa savaflt›klar› hakikatin kendisi de¤il, kendilerine özgü kurgular› oluyor. ‹nsanlar, kalpleri ve ruhlar›yla Allah’› seviyorlar, onu say›yorlar. Onu tek ba¤›fllay›c› say›p, ondan hay›r ve merhamet bekliyorlar. Kalpteki bu anlay›fl herhangi bir flekilde isimlendirilemez. Bu hisler edebi bir kal›ba girer girmez, kavramlar t›pk› iyi ve kötü, merhamet ve zulüm, inanç ve inançs›zl›k gibi birbirlerine karfl› durmaya bafll›yorlar. Buradan insan›n düflünce dünyas›n›n Allah’a dair yan›lsamalardan olufltu¤u ortaya ç›k›yor. Bu yan›lsamalar sabit de¤il, de¤iflken ve kal›c› da de¤il. ‹nsan her defas›nda Allah’› baflka türlü hayal ediyor. ‹nsanlar, kendi Allah anlay›fllar›n› ifade etmeye çal›flt›klar›nda ise, Allah’›n yarat›c› tasviri tahayyüllerinde bir an duraks›yor. Sonuçta, bir hayal ân›, di¤er bir hayal ân›yla, bir anlay›fl›n di¤eriyle çeliflti¤i gibi çelifliyor. Böylece bunlar asl›nda tek bir sürecin – dini tasavvurun– ayr› anlar› olmalar›na ra¤men, dini düflmanl›¤a dönüflüyorlar. Sonuçta, farkl› inançlar›n temsilcileri birbirleri ile hakikat yüzünden de¤il, isimlendirmeler yüzünden savafl›yor. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

17

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

18

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Человечество нуждается в помощи ‹nsanl›k yard›ma muhtaç GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

19

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Россияне испытывают дефицит доверительного общения Елена Пахомова Руководитель отдела социальных исследований ВЦИОМ, кандидат экономических наук (РФ).

Rusyal›lar güvenilir iletiflimden yoksunlar Yelena Pahomova VS‹OM* Sosyal Araflt›rmalar Bölümü Baflkan› Ekonomi Doktoru (Rusya Federasyonu).

Îfl ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚ı ÓÒÒËflÌ ‚ÓÔ ÓÒ˚ ÏÓ ‡Î¸ÌÓ-Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÍÎËχڇ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â fl‚Îfl˛ÚÒfl Ò„ӉÌfl, ÔÓʇÎÛÈ, Ó‰ÌËÏË ËÁ Ò‡Ï˚ı ‡ÍÚۇθÌ˚ı. ëÚÓθ Ó·ÓÒÚ ÂÌÌÓ ‚ÓÒÔ ËflÚË ÒËÚÛ‡ˆËË ‚ ÏÓ ‡Î¸ÌÓ-Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÒÙ  ӷ˘ÂÒÚ‚‡ Ó·ÛÒÎÓ‚ÎÂÌÓ, ‚ Ô ‚Û˛ Ә ‰¸, ÚÂÏ, ˜ÚÓ ÓÒÒËflÌ ҘËÚ‡˛Ú, ˜ÚÓ ‰Â· ‚ ˝ÚÓÈ ÒÙ  ӷÒÚÓflÚ Í ‡ÈÌ Ì··„ÓÔÓÎÛ˜ÌÓ Ë ËÏÂ˛Ú ÚẨÂÌˆË˛ Í ÛıÛ‰¯ÂÌ˲. è ˘ÂÏ, Í‡Í ÔÓ͇Á˚‚‡˛Ú ÓÔ ÓÒ˚, Ô Ó‚Ó‰ËÏ˚ Çñàéå,1 „·‚̇fl Ô Ó·ÎÂχ, ÍÓÚÓ ‡fl ‚ÓÎÌÛÂÚ ÓÒÒËflÌ, - Ì ÒÚÓθÍÓ ËÁ·˚ÚӘ̇fl Ò‚Ó·Ó‰‡ Ì ‡‚Ó‚, ‡ÒÔÛ˘ÂÌÌÓÒÚ¸, ‡ÏÓ ‡Î¸ÌÓÒÚ¸, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë ‚ Ò Â‰ÒÚ‚‡ı χÒÒÓ‚ÓÈ ËÌÙÓ Ï‡ˆËË, Ó ˜ÂÏ ÏÌÓ„Ó „Ó‚Ó flÚ Ë Ô˯ÛÚ, ÒÍÓθÍÓ ËÁÏÂÌÂÌË ı‡ ‡ÍÚ ‡ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û Î˛‰¸ÏË. ùÚË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ‚Ò ·Óθ¯Â ̇˜Ë̇˛Ú ̇ÔÓÏË̇ڸ ÚÂ, ÍÓÚÓ ˚Â Ô ËÒÛ˘Ë Î˛·ÓÏÛ Ï‡ÒÒÓ‚ÓÏÛ, ÔÓÚ Â·ËÚÂθÒÍÓÏÛ Ó·˘ÂÒÚ‚Û. Ç Ú‡ÍÓ„Ó Ó‰‡ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ˝ÚË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÒÚ ÓflÚÒfl, ÔÓ ÏÌÂÌ˲ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó · ËÚ‡ÌÒÍÓ„Ó ÒÓˆËÓÎÓ„‡ ç‡Ûχ̇, ̇ ÓÒÌÓ‚Â ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó «Ô Ë̈ËÔ‡ ä‡Ë̇»: «ê‡Á‚ fl ÒÚÓ ÓÊ · ‡ÚÛ Ò‚ÓÂÏÛ?». äÓ̘ÌÓ, ˝ÚÓ Ì ÏÓÊÂÚ Ì ‚˚Á˚‚‡Ú¸ ·ÂÒÔÓÍÓÈÒÚ‚‡. í‡Í, ̇ Ô flÏÓÈ ‚ÓÔ ÓÒ: «ä‡ÍË ÔÓÒÚÛÔÍË Ë ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl β‰ÂÈ fl‚Îfl˛ÚÒfl ̇˷ÓΠ·ÂÁÌ ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË?», Á̇˜ËÚÂθÌÓ ˜ËÒÎÓ ÓÒÒËflÌ, ÔÓÏËÏÓ ÛÊÂ Ú ‡‰ËˆËÓÌÌÓ„Ó ‡ÎÍÓ„ÓÎËÁχ Ë Ì‡ ÍÓχÌËË, ÓÚÏÂÚËÎË ·ÂÁ ‡Á΢ˠβ‰ÂÈ ‰ Û„ Í ‰ Û„Û (26%), ÎÓʸ, ÎˈÂÏ ËÂ, ÔÓ‰ÎÓÒÚ¸ (20%), ‡ Ú‡ÍÊ ÌÂÛ‚‡ÊÂÌË β‰ÂÈ Í ÓÍ Ûʇ˛˘ËÏ, Ô Ófl‚Îfl˛˘ÂÂÒfl ‚ ·˚ÚÓ‚ÓÏ ı‡ÏÒÚ‚Â Ë Ô ‡ÍÚ˘ÂÒÍË ÚÓڇθÌÓÏ ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌËË ÌÂÌÓ Ï‡ÚË‚ÌÓÈ ÎÂÍÒËÍË, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë Ô Ë Ó·˘ÂÌËË Ò ÊÂÌ˘Ë̇ÏË Ë ‰ÂÚ¸ÏË (17%). ֢ ·ÓΠÊÂÒÚÍËÏË Ë ‰‡Ê ‚ ˜ÂÏ-ÚÓ

Ñ

20

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

a¤dafl Rusyal›lar için toplumdaki ahlak sorunlar› bugünün belki de en güncel sorunlar›ndand›r.

Toplum ahlak› aç›s›ndan durumun bu kadar yüzeysel biçimde ele al›n›fl›, Rusyal›lar›n düflündü¤ü gibi, bu konuda ifllerin son derece kötü ve sonuçsuz gitti¤ine iflaret ediyor. Bununla birlikte, VS‹OM taraf›ndan yap›lan araflt›rmalara göre,1 Rusyal›lar› endiflelendiren bafll›ca problem sadece vurdumduymazl›k ve ahlaks›zl›k de¤il; tüm bunlar›n yan›nda, medya organlar›nda s›kl›kla yaz›l›p çizildi¤i gibi insanlar›n birbirleri ile iliflkilerinde meydana gelen de¤iflimdir. Bu iliflkiler gittikçe her tüketici, yüzeysel topluma özgü yaflan›lanlar› and›r›yor. Bu tür toplumlarda böylesi iliflkiler ünlü Britanyal› sosyolog Nowman’›n düflüncesine göre meflhur Kain Prensibi temelinde infla edilir: “Kardeflimin bekçisi miyim?”. Tabii ki, böylesi bir durumun huzursuzluk yaratmamas› düflünülemez. “Hangi davran›fllar ve hareketler daha ahlaks›zcad›r?” sorusuna çok say›da Rusyal› geleneksel olan alkoliklik, uyuflturucu ba¤›ml›l›¤› yan›nda vurdumduymazl›¤› da eklemifltir (%26), bir k›sm› yalanc›l›k, riyakarl›k ve alçakl›¤› öne ç›kar›rken (%20), bir di¤er k›s›m da günlük hayatta s›kl›kla karfl›lafl›lan ve özellikle bayanlar ve çocuklarla iletiflim esnas›nda da kullan›lan küfürlü konuflmadan kaynaklanan çevreye sayg›s›zl›¤› öne ç›karm›flt›r (%17).

Ç

Ò‡ÏÓÛÌ˘ËÊËÚÂθÌ˚ÏË ‚˚„Îfl‰flÚ ÓˆÂÌÍË, ‰‡‚‡ÂÏ˚ ÓÒÒËfl̇ÏË ÚÂÏ ËÁÏÂÌÂÌËflÏ, ÍÓÚÓ ˚Â Ô ÓËÁÓ¯ÎË ‚ β‰flı, ‚ Ëı ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËflı ÏÂÊ‰Û ÒÓ·ÓÈ Á‡ „Ó‰˚ ÂÙÓ Ï. í‡Í, ËÒÒΉӂ‡ÌË ‰ Û„Ó„Ó ‚Â‰Û˘Â„Ó ÒÓˆËÓÎӄ˘ÂÒÍÓ„Ó ˆÂÌÚ ‡, àÌÒÚËÚÛÚ‡ ÒÓˆËÓÎÓ„ËË êÄç, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓ ‡Ì‡ÎËÁÛ ËÚÓ„Ó‚ ÓÒÒËÈÒÍËı ÂÙÓ Ï, ÙËÍÒË ÛÂÚ Ó·‚‡Î Ú‡ÍËı Ú ‡‰ËˆËÓÌÌÓ Ô ËÒÛ˘Ëı ÓÒÒËflÌ‡Ï Í‡˜ÂÒÚ‚, Í‡Í ‰Ó· ÓÊ·ÚÂθÌÓÒÚ¸, ‰Û¯Â‚ÌÓÒÚ¸, ËÒÍ ÂÌÌÓÒÚ¸, ·ÂÒÍÓ ˚ÒÚËÂ Ë „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚ¸ ÔÓÏÓ˜¸ ‰ Û„ËÏ, Û‚‡ÊÂÌËÂ Í ÊÂÌ˘ËÌ‡Ï Ë ÒÚ‡ ¯ËÏ. à Ô Ë ˝ÚÓÏ ÓÚϘ‡ÂÚÒfl, Ì‡Ô ËÏ , Ì‚ˉ‡ÌÌ˚È ÓÒÚ Ô Ófl‚ÎÂÌËÈ ‡„ ÂÒÒË‚ÌÓÒÚË, ˆËÌËÁχ – ˝ÚË ÚẨÂ̈ËË ÓÚÏÂÚËÎË 91% Ë 84% ÂÒÔÓ̉ÂÌÚÓ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓ. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ‚ÓÁÌË͇ÂÚ ‚ÓÔ ÓÒ:

Rusyal›lar taraf›ndan reform y›llar›

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓ ÎË Á‡ ÔÓÒΉÌË 15 ÎÂÚ ÏÓ„ÎË Ô ÓËÁÓÈÚË ÒÚÓθ ‡‰Ë͇θÌ˚ ËÁÏÂÌÂÌËfl ‚ β‰flı, ‡ Ú‡ÍÊ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı ÏÂÊ‰Û ÌËÏË ÔÓ Ò ‡‚ÌÂÌ˲ Ò ‰Ó ÂÙÓ ÏÂÌÌ˚ÏË ‚ ÂÏÂ̇ÏË? íÂÏ ·ÓΠ˜ÚÓ Ë ‚ ÒÓ‚ÂÚÒÍË ‚ ÂÏÂ̇, Í‡Í ‚Ò Ï˚ ıÓ Ó¯Ó ÔÓÏÌËÏ, Ô Óˆ‚Âڇ· ‰‚ÓÈ̇fl ÏÓ ‡Î¸, ·Î‡Ú, Û„Ó‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó Ë ÏÌÓ„Ó ‰ Û„ÓÂ. ëÛ‰fl ÔÓ ÂÁÛÎ¸Ú‡Ú‡Ï ËÒÒΉӂ‡ÌËÈ Çñàéå Ë ÏÌÓ„Ëı ‰ Û„Ëı ‚Â‰Û˘Ëı ÓÒÒËÈÒÍËı ÒÓˆËÓÎӄ˘ÂÒÍËı ˆÂÌÚ Ó‚, Ò„ӉÌfl Ï˚ ËÏÂÂÏ ‰ÂÎÓ Ì ÒÚÓθÍÓ Ò ÚÓڇθÌ˚Ï Ô‡‰ÂÌËÂÏ Ì ‡‚Ó‚ Ë ‚ÒÂÓ·˘ÂÈ

ÏÓ ‡Î¸ÌÓÈ ‰Â„ ‡‰‡ˆËÂÈ, ÒÍÓθÍÓ Ò ‚ ·‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ ÒÚ ‡ıÓ‚ Ë ÙÓ·ËÈ, ÍÓÚÓ ˚ ‚ ÔÓÒΉÌË „Ó‰˚ ÔÓÎÛ˜ËÎË ¯Ë ÓÍÓ ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌÂÌËÂ. îËÍÒË ÛÂÏ˚ ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ÏË ÒÓˆËÓÎӄ˘ÂÒÍËÏË ËÒÒΉӂ‡ÌËflÏË ‡ÁÏ˚‚‡ÌË ÏÓ ‡Î¸Ì˚ı Ë Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ó ËÂÌÚË Ó‚, ÓÒÚ Ì‰ӂ Ëfl Ë ÓÚ˜ÛʉÂÌÌÓÒÚË ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ‚̯ÌÂÏÛ ÏË Û Ë ÔÓËÒÍ ÓÔÓ ˚ ‚ ·ÎËÊÌÂÏ Í Û„Â, ÔÓÒÚÓflÌ̇fl ·Ó ¸·‡ „ ‡Ê‰‡Ì Á‡ ‚˚ÊË‚‡ÌË ̇ ÙÓÌ ‰ÎËÚÂθÌÓ„Ó ÒӈˇθÌÓ-˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó Í ËÁËÒ‡ ‚ ÒÚ ‡ÌÂ, Ù ‡„ÏÂÌÚ‡ˆËfl

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

s›ras›nda insanlar ve birbirleri ile iliflkilerinde meydana gelen de¤iflim hakk›nda yap›lan de¤erlendirmeler ise daha ac› ve incitici. Bir baflka ünlü sosyoloji merkezi olan Rusya Bilimler Akademisi Sosyoloji Enstitüsü’nün Rusya reformlar›n›n genel analizi ile ilgili yapt›¤› araflt›rma da Rusyal›lara özgü iyilik, içtenlik, samimiyet, kâr gözetmezlik ve baflkalar›na yard›ma haz›rl›k, bayanlara ve yafll›lara sayg› gibi niteliklerdeki düflüfle iflaret ediyor. Bununla birlikte, sald›rganl›k ve flüphecilik oran›ndaki önlenemez yükselifle de dikkat çekiliyor. Bu e¤ilimler araflt›rma kat›l›mc›lar›n›n %91 ila %84’ü taraf›ndan onaylan›yor.

Do¤al olarak, flöyle bir soruyla karfl› karfl›ya kal›n›yor: Gerçekten, geçen 15 sene içerisinde insanlarda ve insanlar›n birbirleriyle olan iliflkilerinde, reform öncesi dönemle bir karfl›laflt›rma içine girildi¤inde, böylesine radikal de¤iflim meydana gelebilir mi? Üstelik Sovyetler döneminde her birimizin iyi hat›rlad›¤› gibi, ikiyüzlülük, iltimas, ç›karc›l›k ve bunun gibi birçok fleye s›kl›kla rastlan›rken... VS‹OM’un ve Rusya’n›n önde gelen di¤er sosyoloji merkezlerinin araflt›rmalar›n›n sonuçlar›na göre, bugünlere gelmemizde genel

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

21

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Сегодня большинство россиян испытывает дефицит доверительных, откровенных отношений. В особенности за пределами собственной семьи, точнее – самых близких родственников.

Günümüzde Rusyal›lar›n ço¤u, iliflkilerinde güven ve aç›kl›k eksikli¤i yafl›yor. Özellikle de ailelere, daha do¤rusu en yak›n akraba çevresine kapanmayla bu eksiklik hissediliyor. Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË, ÛÒËÎÂÌË Ë̉˂ˉۇÎËÁχ Ë Ú.‰. – ‚Ò ˝ÚÓ Ì ÏÓ„ÎÓ Ì Ò͇Á‡Ú¸Òfl ̇ ͇˜ÂÒÚ‚Â ÏÂÊ΢ÌÓÒÚÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ.

Мы все больше замыкаемся на себе ë„ӉÌfl ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó ÓÒÒËflÌ ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÚ ‰ÂÙˈËÚ ‰Ó‚ ËÚÂθÌ˚ı, ÓÚÍ Ó‚ÂÌÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. Ç ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË Á‡ Ô Â‰Â·ÏË ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÒÂϸË, ÚӘ̠– Ò‡Ï˚ı ·ÎËÁÍËı Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚. éڂ˜‡fl ̇ ‚ÓÔ ÓÒ: «ë ÍÂÏ Û Ç‡Ò ÒÎÓÊËÎËÒ¸ ÓÚÍ Ó‚ÂÌÌ˚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl?», ÔÓ‰‡‚Îfl˛˘Â ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó ÓÔ Ó¯ÂÌÌ˚ı ̇Á˚‚‡˛Ú ÚÓθÍÓ ˜ÎÂÌÓ‚ Ò‚ÓÂÈ ÒÂϸË: 53% ̇Á‚‡ÎË ÒÛÔ Û„‡ (ÒÛÔ Û„Û), 46% – Ó‰ËÚÂÎÂÈ, 44% – ‰ÂÚÂÈ. ÉÓ ‡Á‰Ó ÂÊ ÒÍ·‰˚‚‡˛ÚÒfl ÓÚÍ Ó‚ÂÌÌ˚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ‰ ÛÁ¸flÏË, ÍÓÎ΄‡ÏË ÔÓ ‡·ÓÚÂ, ·ÓΠ‰‡ÎÂÍËÏË Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌË͇ÏË. ë ‚ÓÁ ‡ÒÚÓÏ Â˘Â ·Óθ¯Â ÒÛʇÂÚÒfl Í Û„ ‰Ó‚ ËÚÂθÌÓ„Ó Ó·˘ÂÌËfl ÏÂÊ‰Û Î˛‰¸ÏË: ÔÓÒΠ30-35 ÎÂÚ ÂÁÍÓ ÒÌËʇÂÚÒfl Óθ ‰ ÛÊÂÒÍËı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Á‡Ï˚͇ÂÚÒfl ̇ Ô Ó·ÎÂχı Ò‚ÓËı Ò‡Ï˚ı ·ÎËÁÍËı – ÒÛÔ Û„‡, ‰ÂÚÂÈ. é· ‡˘‡ÂÚ Ì‡ Ò·fl ‚ÌËχÌËÂ Ë ÌËÁÍËÈ Û Ó‚Â̸ ‰Ó‚ ËÚÂθÌÓÒÚË ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı Ò ÍÓÎ΄‡ÏË, ÚÓ‚‡ ˢ‡ÏË ÔÓ ‡·ÓÚÂ, Ò ÍÓÚÓ ˚ÏË, ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ‰ÛıÓÏ Ô ‡„χÚ˘ÌÓ„Ó ‚ ÂÏÂÌË, ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÒÍ·‰˚‚‡˛ÚÒfl ˜‡˘Â ‚ÒÂ„Ó ÒÛ„Û·Ó ‰ÂÎÓ‚˚Â. à ˝ÚÓ ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı ÓÒÒËflÌ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍË ‡ÍÚË‚ÌÓÈ ˜‡ÒÚË Ì‡ÒÂÎÂÌËfl (‚ ‚ÓÁ ‡ÒÚÌ˚ı „ ÛÔÔ‡ı 30-55 ÎÂÚ), ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌÓÈ Â˘Â ‚ ‰Ûı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ ÍÓÎÎÂÍÚË‚ËÁχ, fl‚ÎflÂÚÒfl Á‡˜‡ÒÚÛ˛ ˜Ûʉ˚Ï Ë ÌÂÔ ËÂÏÎÂÏ˚Ï. I 1 èÓ ÂÁÛÎ¸Ú‡Ú‡Ï ÓÔ ÓÒÓ‚ Çñàéå Ò flÌ‚‡ fl 2005 „. ÔÓ Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ ÂÏfl, Ô Ó‚Ó‰ËÏ˚ı ÔÓ Ó·˘Â ÓÒÒËÈÒÍÓÈ ‚˚·Ó ÍÂ, ÂÔ ÂÁÂÌÚË Û˛˘ÂÈ Ì‡ÒÂÎÂÌË êÓÒÒËË ÔÓ ÔÓÎÛ, ‚ÓÁ ‡ÒÚÛ, ÚËÔÛ Ì‡ÒÂÎÂÌÌÓ„Ó ÔÛÌÍÚ‡ ‚ 46 „ËÓ̇ı, 153 ÚÓ˜ÍË ÓÔ ÓÒ‡, ̇ ÂÊẨÂθÌÓÈ ÓÒÌÓ‚Â. Ç˚·Ó ͇ ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 1600 ÂÒÔÓ̉ÂÌÚÓ‚. ëÚ‡ÚËÒÚ˘ÂÒ͇fl ÔÓ„ ¯ÌÓÒÚ¸ ÌÂ Ô Â‚˚¯‡ÂÚ 3,4%.

22

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ahlaki düflüfl ve ahlaki bozulma oldu¤u kadar, son y›llarda edindi¤imiz korku ve fobilerin gittikçe yayg›nlaflmas›n›n etkili olmas› da önemlidir. Birçok sosyolojik araflt›rman›n da alt›n› çizdi¤i gibi, ahlaki ve etik çöküfl, d›fl dünya ile iliflkilerde uzaklaflma ve güvensizlikteki art›fl, yak›n çevrede ç›kar aray›fl›, ülkedeki uzun süreli sosyo-ekonomik kriz arka plandayken, süregiden yaflam mücadelesi, toplumsal hayatta gözlemlenen parçalanma, bireycili¤in güçlenmesi ve bunun gibi tüm gerçeklerin insanlar aras›ndaki flahsi iliflkiler baz›nda ele al›nmamas› mümkün olamaz.

Çevremize gittikçe daha da yabanc›lafl›yoruz Günümüzde Rusyal›lar›n ço¤u, iliflki-

lerinde güven ve aç›kl›k eksikli¤i s›k›nt›s› yafl›yor. Özellikle de ailelere, daha do¤rusu en yak›n akraba çevresine kapanmayla bu eksiklik hissediliyor.

“Kimlerle s›k› iliflkiler içindesiniz?” sorusuna, kat›l›mc›lar›n büyük bir ço¤unlu¤u ailelerinin üyelerini söyleyerek cevap veriyor: Kat›l›mc›lar›n %53’ü efllerinin ad›n› verirken, %46’l›k bir bölüm ebeveynleri, %44’lük bir kesimde çocuklar› ile s›k› iliflkiler içerisinde olduklar›n› belirtti. Kat›l›mc›lar aras›nda arkadafllar, ifl arkadafllar› ve daha uzak akrabalar ile kurulan iliflkileri daha aç›k olarak nitelendirenlere çok nadir rastlan›yor. Yafl›n ilerlemesiyle birlikte güven duyulan insanlar›n oluflturdu¤u çember de daral›yor: 30-35 yafl sonras› arkadafll›k iliflkilerinin hayattaki rolü keskin bir flekilde düflüyor; insan, efli ve çocu¤u gibi en yak›n›nda bulunan kiflilerin problemleri ile ilgileniyor. Kendine önem veriyor ve ifl arkadafllar›yla iliflkileri daha çok sadece ifl iliflkilerine dönüflüp, iliflkilerde güvenilirlik seviyesi gittikçe düflüyor. Ve bu durum nüfusun ekonomik olarak aktif k›sm›n› oluflturan (30-55 yafl aral›¤›), birliktelik ruhu ile yetifltirilmifl çok say›da Rusyal› için garip ve kabul edilemez addediliyor. I *

VS‹OM (Vserossiyskiy Sentr ‹zuçeniya Obflestvennogo Mneniya) – Rusya Toplum Araflt›rmalar› Merkezi (ç.n.)

1 VS‹OM’un Rusya çap›nda 2005 Ocak’›ndan günü-

müze kadar sürdürdü¤ü, kat›l›mc›lar›n cinsiyet ve yafla göre s›n›fland›r›ld›¤›, 46 bölgede ve 153 araflt›rma noktas›nda haftal›k olarak yürütülen araflt›rmalar›n sonuçlar›na göre bu veriler elde edilmifltir. Ankete 1600 kifli kat›lm›flt›r. ‹statiksel sapma %3,4’ten fazla de¤ildir.

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Протяни руку помощи Yard›m elini uzat В.В. Ефанов Руководитель Благотворительного фонда «Милосердие» (РФ).

Сегодня 55% российских граждан ничего не знают о деятельности благотворительных организаций и только 2% сталкивались с ней. В России на благотворительность в 2006 г.было пожертвовано около 2 млрд долл., а в США – 265 млрд. В нашей стране около 868 тыс. детей-сирот и детей, оставшихся без попечения родителей. Для сравнения: после Великой Отечественной войны во всем СССР без родителей остались 620 тыс. детей. Благотворительных организаций у нас в стране в несколько десятков раз меньше, чем, например, в США, а потребность в деятельности таких организаций в России возрастает с каждым годом. Наша главная цель – обратить внимание соотечественников на проблемы больных детей и детей, оказавшихся без попечения. Наш фонд – это инициатива, которая призвана объединить совершенно разных людей для помощи тем, кто в ней нуждается больше всего, детям, оставшимся без опеки, больным детям, воспитанникам детских домов и приютов. У нас есть силы и желание им помочь. И быть полезными. Мы пытаемся сделать все, чтобы эти маленькие люди не понесли дальше по жизни обиду на большой мир, выбросивший их на обочину в самом начале жизненного пути. Задача фонда – использовать энергию и возможности бизнеса, политики, узнаваемых и влиятельных людей, обычных граждан для организации помощи тем, кто сейчас в ней более всего нуждается.

Благотворительный фонд «Милосердие» занимается благотворительной деятельностью в Российской Федерации. Фонд оказывает социальную поддержку и защиту детей-сирот, детейинвалидов; осуществляет социальную реабилитацию малообеспеченных детей, детей-инвалидов и иных лиц, которые по причине своих физических или интеллектуальных особенностей, иных обстоятельств не способны реализовать свои права и законные интересы; оказывает помощь детским домам, содействует пропаганде здорового образа жизни, улучшения морально-психологического состояния граждан.

GÜZ 2007, SAYI: 26

V. V. Yefanov Miloserdiye Vakf› Baflkan› (Rusya Federasyonu).

Bugün Rusya vatandafllar›n›n %55’i hay›r kurumlar›n›n faaliyetleri hakk›nda bir fley bilmiyor ve sadece %2’si bu faaliyetlerle tan›flt›.

Rusya’da 2006 y›l›nda hay›r ifllerine 2 milyar dolar civar›nda para ba¤›flland›, ABD’de 265 milyar dolar. Ülkemizde 868 bin dolay›nda anne baba himayesinden mahrum kalan yetim çocuk var.

Karfl›laflt›rma yapacak olursak ‹kinci Dünya Savafl›’ndan sonra bütün Sovyetler Birli¤i’nde yetim kalan çocuk say›s› 620 bindir. Rusya’da hay›r kurulufllar›, mesela ABD’den onlarca kat daha az ama Rusya’da bu kurulufllara ihtiyaç her y›l art›yor. Bafll›ca amac›m›z hasta ve aile vesayetinden mahrum çocuklar›n problemlerine vatandafllar›m›z›n dikkatlerini çekmektir. Vakf›m›z, yard›ma muhtaç insanlara özellikle vesayetten mahrum çocuklara, hasta çocuklara; çocuk yuvalar›nda, yetimhanelerde yaflayanlara yard›m etmek için birbirlerinden tamamen farkl› insanlar› bir araya getiren bir giriflimdir. Yard›m etme gücü ve arzumuz var. Ve faydal› olma arzusu. Bu küçük insanlar hayat yolunun bafl›nda onlar› kenara atan koca dünyaya bir daha k›r›lmas›nlar diye her fleyi yapmaya çal›fl›yoruz. Vakf›n görevi, ifl dünyas›n›n, politikan›n, ünlü ve etkin insanlar›n, s›radan vatandafllar›n enerjisi ve imkânlar›n› organize ederek ihtiyaç duyanlar için kullanmakt›r.

Hay›r kurumu “Miloserdiye/Merhamet” Vakf›, Rusya Federasyonu’nda hay›r iflleriyle u¤rafl›yor.

Vak›f yetim ve engelli çocuklara destek sa¤l›yor; fiziki güçleri ve entelektüel özellikleriyle haklar›n› arayamayan fakir, engelli çocuklar›n veya yetiflkinlerin toplumsal rehabilitasyonunu gerçeklefltiriyor. Krefllere yard›m, sa¤l›kl› hayat programlar›na destek, vatandafllar›n moral ve psikolojik durumunu iyilefltirme çal›flmalar› di¤er faaliyet alanlar›ndan…

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

23

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Оксана Гарнаева на детском рождественском празднике, организованном фондом Vakf›n düzenledi¤i bir Noel Bayram› töreninde Oksana Garnayeva çocuklarla birlikte

Председатель благотворительного фонда «Русская береза»

Оксана Гарнаева

Спасая детей, мы спасаем Россию!

Yard›m Vakf› ‘Russkaya Beryoza’n›n Baflkan›

Oksana Garnayeva

Çocuklar› kurtar›rken Rusya’y› kurtar›yoruz!

24

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

è ‰Ò‰‡ÚÂθ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓ„Ó ÙÓ̉‡ «êÛÒÒ͇fl ·Â ÂÁ‡» ËÏ. û Ëfl ɇ ̇‚‡ éÍ҇̇ ɇ ̇‚‡ ÊË‚ÂÚ ‚ „. ÜÛÍÓ‚ÒÍËÈ Ë ‡·ÓÚ‡ÂÚ Û·Ó ˘ËˆÂÈ ‚ ÅÓ„Ófl‚ÎÂÌÒÍÓÏ Í‡Ù‰ ‡Î¸ÌÓÏ (ÖÎÓıÓ‚ÒÍÓÏ) ÒÓ·Ó Â Û ÏÓ˘ÂÈ Ò‚flÚËÚÂÎfl ÄÎÂÍÒËfl, åËÚ ÓÔÓÎËÚ‡ åÓÒÍÓ‚ÒÍÓ„Ó Ë ‚ÒÂfl êÛÒË, ˜Û‰ÓÚ‚Ó ˆ‡. å‡Ú¸ ˜ÂÚ‚Â ˚ı ‰ÂÚÂÈ, ‚Ì͇ۘ É Ófl ëÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó ëÓ˛Á‡ û Ëfl ÄÎÂÍ҇̉ ӂ˘‡ ɇ ̇‚‡, éÍ҇̇ ɇ ̇‚‡ ̇ Ò· ËÒÔ˚ڇ· ‚ÒÂ Ú Û‰ÌÓÒÚË ÊËÁÌË ÏÌÓ„Ó‰ÂÚÌÓÈ ÒÂÏ¸Ë ‚ êÓÒÒËË. è Óȉfl ˜Â ÂÁ ÌˢÂÚÛ, ·ÓÎÂÁÌË, ÛÌËÊÂÌËfl, Ó̇ ¯Ë· Ó „‡ÌËÁÓ‚‡Ú¸ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÛ˛ Ó „‡ÌËÁ‡ˆË˛ ‰Îfl ÔÓÏÓ˘Ë, ‰ÂÚflÏ-ÒË ÓÚ‡Ï, ‰ÂÚflÏ-ËÌ‚‡Îˉ‡Ï, ÏÌÓ„Ó‰ÂÚÌ˚Ï ÒÂϸflÏ Ë ÒÂϸflÏ, ‚Áfl‚¯ËÏ Ì‡ ‚ÓÒÔËÚ‡ÌË ‰ÂÚÂÈ-ÒË ÓÚ. éÍ҇̇ ɇ ̇‚‡ ̇„ ‡Ê‰Â̇ ω‡Î¸˛ «åˆÂ̇Ú˚ ÒÚÓÎÂÚËfl», ÔÓÓ˘ Â̇ Å·„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌ˚Ï ÙÓ̉ÓÏ «ç‡ Ó‰ÌÓÂ Ô Â‰Ô ËflÚË». ÓÒÒËfl – ÒÚ ‡Ì‡, Ëϲ˘‡fl Ú˚Òfl˜ÂÎÂÚÌË ı ËÒÚˇÌÒÍË ÍÓ ÌË. çË ‚ Ó‰ÌÓÈ ÒÚ ‡Ì ÏË ‡ ÌÂÚ ÒÚÓθÍÓ Ò‚flÚ˚ı, ÌË„‰Â ÌÂ Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ ‚ ̇ÒÚÓfl˘Â ‚ ÂÏfl ÒÚÓθÍÓ ˜Û‰ÂÒ, ÒÍÓθÍÓ ‚ êÓÒÒËË. üÁ˚˜ÂÒ͇fl Ñ Â‚Ìflfl êÛÒ¸, Ô ËÌfl‚ ı ËÒÚˇÌÒÚ‚Ó, Ô Â‚ ‡ÚË·Ҹ ‚ ÏÓ„Û˜Û˛ êÓÒÒËÈÒÍÛ˛ ËÏÔ ˲, Á‡ÌËχ˛˘Û˛ Ó‰ÌÛ ¯ÂÒÚÛ˛ ˜‡ÒÚ¸ Ò‚ÂÚ‡. 燯 ̇ Ó‰, ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌ˚È Ì‡ ‰ÛıÓ‚Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚflı Ô ‡‚ÓÒ·‚Ëfl: β·‚Ë Í Î˛‰flÏ, ÏËÎÓÒ ‰Ëfl, ‰Ó· ‡, ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë, Ú ÔÂÌËfl Ë ÒÂȘ‡Ò Ì ÔÓÚ flÎ Ò‚ÓËı ÎÛ˜¯Ëı ͇˜ÂÒÚ‚, ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı ÛÒÒÍËÈ Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚È ı‡ ‡ÍÚ , ÛÒÒÍÛ˛ ‰Û¯Û. Ç Ô‡ÏflÚ¸ Ó Ì‡¯ÂÏ Ô Ó¯ÎÓÏ Ë Ò ‚ ÓÈ ‚ ·Û‰Û˘Â Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·ÛÍ‚‡Î¸ÌÓ Ò ‡Ê‡Ú¸Òfl Á‡ ̇¯Ëı ‰ÂÚÂÈ, Í‡Í ·ËÎËÒ¸ Á‡ Ì‡Ò Ì‡¯Ë ‰Â‰˚. å˚

ê

‰ÓÎÊÌ˚ Á‡˘ËÚËÚ¸ ÓÚ ‚˚ÏË ‡ÌËfl ̇¯ ̇ Ó‰, ÔÓÏÓ˜¸ ‚˚ÊËÚ¸ ‰ÂÚflÏ. ã˯¸ ÚÓ„‰‡ ÉÓÒÔÓ‰¸ ÔÓÏËÎÛÂÚ êÓÒÒ˲. ü Ô ‡‚ÓÒ·‚̇fl ı ËÒÚˇÌ͇, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Ì ÏÓ„Û ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl ‡‚ÌÓ‰Û¯ÌÓÈ Í ÛÏË ‡˛˘ËÏ ‚ÓÍ Û„ ÏÂÌfl β‰flÏ. ÄÔÓÒÚÓΠ臂ÂÎ ‚ Ò‚ÓfiÏ èÓÒ·ÌËË „‡ÎËÎÂflÌ‡Ï Ò͇Á‡Î: «Ñ Û„ ‰ Û„‡ Úfl„ÓÚ˚ ÌÓÒËÚÂ, Ë Ú‡ÍÓ ËÒÔÓÎÌËÚ Á‡ÍÓÌ ï ËÒÚÓ‚». è ‡‚ÓÒ·‚Ë – ҇χfl ÏË Óβ·Ë‚‡fl Ë ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓβ·Ë‚‡fl ÂÎË„Ëfl, ËÏÂÌÌÓ ‚ Ô ‡‚ÓÒ·‚ËË Ì‡ Ô ‚ÓÏ ÏÂÒÚ ÒÚÓËÚ ‚ÓÔ ÓÒ Î˛·‚Ë Í ÓÍ Ûʇ˛˘ËÏ Î˛‰flÏ. ç‡ Ô ‡‚ÓÒ·‚Ì˚ı ‰ÛıÓ‚Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚflı ÒÎÓÊËÎÒfl ÛÒÒÍËÈ Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚È ı‡ ‡ÍÚ , ̇‚ ÌÓ ÔÓÚÓÏÛ Ë „Ó‚Ó flÚ Ó Á‡„‡‰Ó˜ÌÓÈ ÛÒÒÍÓÈ ‰Û¯Â, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÓÒڇθÌÓÈ ÏË ÊË‚fiÚ ÔÓ ËÌ˚Ï, ÊÂÒÚÓÍËÏ Ë ÌÂÏËÎÓÒ ‰Ì˚Ï Á‡ÍÓ̇Ï. ëÏ˚ÒÎ Ô ÓÒÚ: ÊËÚ¸ Ú‡Í, Í‡Í ÔÓ‰Ó·‡ÂÚ Ô ‡‚ÓÒ·‚ÌÓÏÛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ, ËÒÔÓÎÌflfl Á‡ÍÓÌ ï ËÒÚÓ‚ Ë ‰‡Ú¸ Ô ËÏÂ

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Yuri Garnayev Yard›m Vakf› Russkaya Beryoza(Rus aka¤ac›)’n›n Baflkan› Oksana Garnayeva, Jukovskiy flehrinde yafl›yor ve Moskova ile tüm Rus Halklar› Metropoliti Aziz Aleksiy himayesindeki Bogoyavlinskiy (Yelohovskiy) katedralinin gönüllü temizlik görevlisi olarak hayat›n› sürdürüyor. Dört çocuk annesi ve Sovyetler Birli¤i Kahraman› Astronot Yuriy Aleksandroviç Garnayev’in torunu olan Oksana Garnayeva, Rusya’da çok çocuklu bir aileyi geçindirmenin bütün zorluklar›n› bizzat yaflam›fl. Hayat› boyunca yoksulluk, hastal›k, afla¤›lanmay› yaflad›ktan sonra öksüz ve yetimlere, engelli çocuklara, çok çocuklu ailelere ve öksüz, yetimleri evlat edinen ailelere yard›m organizasyonunu kurmaya karar vermifl.

Oksana Garnayeva baflka bir yard›m vakf› olan Narodnoe Predpriyatiye (Halk kurumu) taraf›ndan verilen ‘Yüzy›l›n Hay›rseveri’ madalyas›yla ödüllendirildi. usya bin y›ll›k H›ristiyan köklere sahip bir ülke. Dünyada bu ülkedeki kadar çok Aziz hiç bir ülkede yok ve hiç bir ülkede günümüz Rusya’s›ndaki kadar mucize gerçekleflmiyor. Eski Pagan Rusya, H›ristiyanl›¤› kabul ederek, dünyan›n alt›da birine hâkim güçlü Rus ‹mparatorlu¤u haline geldi. Ortodokslu¤un insanlara sevgi, merhamet, iyilik, karfl›l›kl› yard›m, sab›r gibi manevi de¤erleri ile e¤itilen flehrimiz, bugün de milli Rus karakterini ve Rus ruhunu oluflturan en önemli özellikleri kaybetmifl de¤il. Geçmiflimizin hat›ras› ve gelece¤e olan inanc›m›zla, t›pk› dedelerimizin bizler için verdi¤i mücadele gibi bir mücadeleyi kendi çocuklar›m›z için vermeliyiz. Halk›m›z› yok olmaya karfl› savunmal›, çocuklar›m›z›n hayatta kalmas›na yard›m etmeliyiz. ‹flte Tanr› Rusya’y› ancak o zaman ba¤›fllar.

R

Ben bir Ortodoks H›ristiyan›m, bu nedenle etraf›mda ölen insanlara karfl› duyars›z kalamam. Havari Pavel risalesinde Galilelilere “Birbirinizin yükünü tafl›y›n, böylece ‹sa’n›n kural›na uyun” demifltir. Ortodoksluk bar›flç›l ve insansever bir dindir. Ortodoksluk’ta etraftaОксана Гарнаева с семьей живет в комнате площадью 17 квадратных метров Oksana Garnayeva yaflad›¤› 17 metrekarelik tek odal› evinde çocuklar›yla birlikte

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

25

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Мы должны защитить от вымирания наш народ, помочь выжить детям. Лишь тогда Господь помилует Россию.

Halk›m›z› yok olmaya karfl› savunmal›, çocuklar›m›z›n hayatta kalmas›na yard›m etmeliyiz. ‹flte Tanr› Rusya’y› ancak o zaman ba¤›fllar. ‰ Û„ËÏ, Í‡Í Ì‡‰Ó Ô ÓÊËÚ¸ Ò‚Ó˛ ÊËÁ̸. ëӄ·ÒÌÓ ÒÚ‡ÚËÒÚËÍÂ, Î˯¸ 10% ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌËÍÓ‚ ‰ÂÚÒÍËı ‰ÓÏÓ‚ ‚ êÓÒÒËË ‚‰ÛÚ ÌÓ Ï‡Î¸ÌÛ˛ ÊËÁ̸. óÚÓ ÊÂ Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ Ò ÓÒڇθÌ˚ÏË 90%? éÌË ÔÓÔ‡‰‡˛Ú ‚ Ú˛ ¸Ï˚, ‚ Á‡Í ˚Ú˚ ÔÒËıÓÌ‚ ÓÎӄ˘ÂÒÍË ËÌÚ ̇Ú˚ Ò ‰Ë‡„ÌÓÁÓÏ «ÓÎË„ÓÙ ÂÌËfl» Ë «‰Â·ËθÌÓÒÚ¸», ıÓÚfl ·Óθ¯ËÌÒÚ‚Ó ËÁ ÌËı ‚ÔÓÎÌ ÌÓ Ï‡Î¸Ì˚ β‰Ë, ÚÓθÍÓ Ò ËÁÛ Ó‰Ó‚‡ÌÌÓÈ ÔÒËıËÍÓÈ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ò ‰ÂÚÒÚ‚‡ ·˚ÎË Î˯ÂÌ˚ β·‚Ë, Á‡·ÓÚ˚ Ë Û˜‡ÒÚËfl. 70% ‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌËÍÓ‚ ‰ÂÚÒÍËı ‰ÓÏÓ‚ ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ̇ ÍÓχ̇ÏË, Ô ÓÒÚËÚÛÚ͇ÏË. åÌÓ„Ë ÍÓ̘‡˛Ú ÊËÁ̸ Ò‡ÏÓÛ·ËÈÒÚ‚ÓÏ.

Многие семьи живут на грани нищеты Ç ÛʇÒÌ˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı ÌˢÂÚ˚ Ë ·ÂÁ ‡·ÓÚˈ˚ ÓÚ˜‡fl‚¯ËÂÒfl Ó‰ËÚÂÎË

ÔÓ‰ÌËχ˛Ú Ò‚ÓËı ˜‡‰ ‚ÒÂÏË ÌÂÏ˚ÒÎËÏ˚ÏË ÒÔÓÒÓ·‡ÏË, ̇‰ ˚‚‡fl Ò‚Ófi Á‰Ó Ó‚¸Â. Ç·˜‡Ú ʇÎÍÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ, ÛÏË ‡˛Ú ‚ ·Ó ¸·Â Á‡ ‚˚ÊË‚‡ÌËÂ. ÑÓ ÌËı ÌËÍÓÏÛ ÌÂÚ ‰Â·. ä ÒÓʇÎÂÌ˲, ‡·Ó˜Ë ÏÂÒÚ‡ ‚ ̇¯ÂÈ ÒÚ ‡Ì ÂÒÚ¸ ÚÓθÍÓ ‚ Í ÛÔÌ˚ı „Ó Ó‰‡ı. ÇÓ ÏÌÓ„Ëı „ËÓ̇ı ÔÓ˜ÚË ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ Á‡Í ˚Ú˚ Ô Â‰Ô ËflÚËfl, Á‡‚Ó‰˚, ÒÂθÒÍÓ ıÓÁflÈÒÚ‚Ó Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ ÛÔ‡‰ÍÂ Ë Á‡ÔÛÒÚÂÌËË. ã˛‰flÏ Ì„‰Â ‡·ÓÚ‡Ú¸. éÌË Ó· ˜ÂÌ˚ ̇ ÌˢÂÌÒÍÓ „ÓÎÓ‰ÌÓ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËÂ, Ì ËÏÂ˛Ú ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‰‡Ú¸ Ò‚ÓËÏ ‰ÂÚflÏ ‰ÓÎÊÌ˚È ÛıÓ‰, Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ωˈËÌÒÍÓ ӷÒÎÛÊË‚‡ÌËÂ Ë Ú.‰., ‰ÂÚflÏ ËÁ ÏÌÓ„Ëı ̇¯Ëı ÔÓ‰ÓÔ˜Ì˚ı ÒÂÏÂÈ Ì ‚ ˜ÂÏ ÔÓÈÚË ‚ ¯ÍÓÎÛ: ÌÂÚ Ó‰Âʉ˚. Ç Í ÛÔÌ˚ı „Ó Ó‰‡ı Û ÏÌÓ„Ó‰ÂÚÌ˚ı ÒÂÏÂÈ ÓÒÚ Ó ÒÚÓËÚ ÊËÎË˘Ì‡fl Ô Ó·ÎÂχ – Ó‰ËÚÂÎË Ë ‰ÂÚË ˛ÚflÚÒfl ‚ χÎÂ̸ÍËı ÍÓÏ̇ڇı. àÁ-Á‡ ˝ÚÓ„Ó ‰ÂÚË ˜‡ÒÚÓ

ki insanlara karfl› duyulan sevginin önemi ilk s›rada yerini alm›flt›r. Milli Rus karakteri Ortodoks manevi de¤erleri üzerine kurulmufltur. Düflüncenin özü basittir: Bir Ortodoks H›ristiyan’a yak›fl›r biçimde ‹sa’n›n kurallar›na uyarak yafla ve di¤erlerine, hayat› nas›l yaflamalar› gerekti¤i konusunda örnek ol.

Rusya’daki yetifltirme yurtlar› istatistiklerine göre buralarda yaflayan çocuklar›n sadece %10’u normal bir hayata sahip oluyor. Ya di¤er %90’l›k kesim?

Onlar da cezaevine ya da ço¤u gayet normal insanlar olmalar›na ra¤men, çocukluklar›ndan beri sevgi, sayg› ve bak›mdan uzak yetifltirilmifl olmalar›ndan dolay› bozulmufl bir akli dengeye sahip kifliler olarak standart oligrofeni ve depresyon teflhisleri ile kapal› ak›l hastanelerine kald›r›l›yorlar. Bu çocuklar›n %70’i uyuflturucu ba¤›ml›s› ya da fahifle olurken, birço¤u da hayat›n› intiharla sonland›r›yor.

Kimi aileler yokluk içinde Yoksulluk ve iflsizli¤in korkunç flartlar› alt›nda, umutlar›n› yitirmifl ana-babalar, sa¤l›klar›n› hiçe say›p, ak›l almaz yöntemlerle yaflamaya çal›fl›yorlar. Zavall› hayatlar› sonlan›yor, hayat mücadelesinde ölüyorlar. Kimsenin eli onlara yetiflmiyor. Maalesef, ülkemizdeki ifl alanlar› sadece büyük flehirlerde… Birçok bölgede hemen hemen bütün iflletmeler, fabrikalar kapal›; tar›m alanlar› zararda ve tasfiye halinde. ‹nsanlar›n çal›flacak yeri yok. Açl›k seviyesinde yoksullukla çevrelenmifl durumdalar, ço-

26

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

·ÓβÚ, Ì ÏÓ„ÛÚ ÌÓ Ï‡Î¸ÌÓ ‰Â·ڸ Û ÓÍË, Ë„ ‡Ú¸, ÓÚ‰˚ı‡Ú¸. åÌÓ„Ó‰ÂÚÌ˚ ÒÂÏ¸Ë Î˯ÂÌ˚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÛÎÛ˜¯ËÚ¸ Ò‚ÓË ÊËÎˢÌ˚ ÛÒÎÓ‚Ëfl. èÓ ˝ÚÓÈ Ô Ë˜ËÌ β‰Ë Ì ÏÓ„ÛÚ · ‡Ú¸ ‰ÂÚÂÈÒË ÓÚ ËÁ ‰ÂÚÒÍËı ‰ÓÏÓ‚ ÔÓ‰ Ò‚Ó˛ ÓÔÂÍÛ Ë ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËÂ. åÓfl ÒÂϸfl Ì fl‚ÎflÂÚÒfl ËÒÍβ˜ÂÌËÂÏ: Û ÏÂÌfl ˜ÂÚ‚Â Ó ‰ÂÚÂÈ, Ë ‚Ò Ï˚ ÊË‚ÂÏ ‚ ÍÓÏ̇Ú ‡ÁÏ ÓÏ 17 Í‚. Ï. à Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ ˝ÚÓ ‚ ÚÓÚ ÏÓÏÂÌÚ, ÍÓ„‰‡ ‚ ÒÚ ‡Ì ÊÂÒÚÓ˜‡È¯ËÈ ‰ÂÏÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍËÈ Í ËÁËÒ, Ë ‚Ò Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ô ËÎÓÊËÚ¸ ÛÒËÎËfl, ˜ÚÓ·˚ Óʉ‡ÂÏÓÒÚ¸ ‚ êÓÒÒËË ÔÓ‚˚ÒË·Ҹ Ë ˜ÚÓ·˚ Í‡Í ÏÓÊÌÓ ·Óθ¯Â ‰ÂÚÂÈ ËÁ ‰ÂÚÒÍËı ‰ÓÏÓ‚ ÔÓÔ‡ÎË ‚ ÌÓ Ï‡Î¸Ì˚ ÒÂϸË. ᇷÓÚÛ Ó ‰ÂÚflı ÏÌÂ Ô Ë¯ÎÓÒ¸ ‚Á‚‡ÎËÚ¸ ̇ Ò‚ÓË ÔΘË. çÓ ÏÓË ÒÚ ‡‰‡ÌËfl, Ó͇Á‡ÎÓÒ¸, ÌË˜Â„Ó Ì Á̇˜‡Ú ÔÓ Ò ‡‚ÌÂÌ˲ ÒÓ ÒÚ ‡‰‡ÌËflÏË ÚÂı χÚ ÂÈ, ÍÓÚÓ ˚ ‚ÔÓÒΉÒÚ‚ËË ÒÚ‡ÎË ÔÓ‰ÓÔ˜Ì˚ÏË ÙÓ̉‡ «êÛÒÒ͇fl ·Â ÂÁ‡». åÌÓ„Ë χÚÂ Ë ËÁ ÚÂı ÒÂÏÂÈ, ÍÓÚÓ ˚ Ô˯ÛÚ ‚ ÙÓ̉, ÒıÓ‰flÚ Ò Ûχ ÓÚÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‰ÂÚË ÛÏË ‡˛Ú ÓÚ ÚflÊÂÎ˚ı ·ÓÎÂÁÌÂÈ Û ÌËı ̇ Û͇ı, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ÌÂÚ ‰ÂÌ„ ̇ ΘÂÌËÂ. êÓ‰ËÚÂÎË ÓÚ Ú‡ÍÓÈ ÊËÁÌË ÎË·Ó Ò‡ÏË Á‡·Ó΂‡˛Ú, ÎË·Ó Â˘Â ıÛÊ – ÛÏË ‡˛Ú, Ë Ëı ‰ÂÚË ÔÓÔ‡‰‡˛Ú ‚ ‰ÂÚÒÍË ‰Óχ.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

cuklar›na gerekli olan bak›m, e¤itim ya da sa¤l›k hizmetini sa¤lama imkânlar›ndan yoksunlar, böylesi ailelerimizin çocuklar› okula gidebilecek elbiseye dahi sahip de¤iller.

Ebeveynler böyle bir hayat tarz›ndan dolay› hastalan›yorlar, ya da daha da kötüsü, ölüyorlar ve çocuklar› yetifltirme yurtlar›na düflüyor.

Büyük flehirlerde de çok çocuklu aileler konut problemi ile karfl› karfl›ya kal›yorlar. Ana-babalar ve çocuklar küçük odalarda yaflamaya çal›fl›yorlar, bu nedenle çocuklar s›kl›kla hastalan›yor, derslerine gerekti¤i gibi çal›flamay›p oynayam›yor, dinlenemiyorlar. Çok çocuklu ailelerin genelde ciddi konut s›k›nt›lar› var. Tam da bu nedenle insanlar yetifltirme yurtlar›ndan öksüz ve yetimleri kendi himayelerine alam›yorlar. Benim ailem de istisna de¤il: Dört çocu¤um

Çocuklar›m›z ölmesin

var ve hepimiz 17 metrekarelik bir odada yaflam›m›z› sürdürüyoruz. Asl›nda ülkemizde ciddi bir nüfus sorunu yaflan›rken, Rusya’daki do¤um oran›n›n artmas› ve yetifltirme yurtlar›ndan daha fazla çocu¤un normal ailelerle yaflamas› konular›nda güç sarf edilmesi gerekirken çok çocuklu aileler böylesi sorunlar› yafl›yorlar.

al›nan önlemlerin de her zaman amac›na ulaflmad›¤›n› söyleyebilirim. Bu da sivil toplum inisiyatifini daha gerekli k›l›yor. Russkaya Beryoza Vakf› benim taraf›mdan kuruldu. Yard›msever insanlar›n çok çocuklu ailelerin çocuklar›na ve Rusya’da yaflayan her bir milletten öksüz ve yetime yard›m etmelerini sa¤l›yorum. Kuruluflun faaliyetlerinin temel amac›, yoksul çok çocuklu ailelere ve ana babas›zlara yard›m etmek. Bugün itibariyle vakf›n çat›s› alt›nda Rusya’n›n ücra köflelerinden gelen 300’den fazla aile var. Hay›rseverlerimiz sayesinde yard›m alm›fl ve almaya devam eden aileler elbise, ayakkab›, oyuncak, ilaç ve bunun gibi ald›klar› yard›mlar›n onlar›n kurtuluflu haline geldi¤ini yaz›yorlar. I

Bu vatan›, Rusya’y› yetiflkiniyle, çocu¤uyla bizler, tüm bu insanlar oluflturmuyor muyuz? Dedelerimiz, gelece¤in kutsal Rusya’s› için savafl meydanlar›nda kanlar›n›, halk›m›z bu kadar vahfli bir flekilde can versin diye dökmediler.

Vakf›n çat›s› alt›ndaki çok çocuklu annelerden duyduklar›m ve kendi yaflad›klar›mla ilgililerin Rusya nüfusu hakk›nda yeterince endifle duymad›¤›n›,

Спасем детей от смерти Ä ‚‰¸ ‚Ò ˝ÚË Î˛‰Ë – Ë ‚Á ÓÒÎ˚Â, Ë ‰ÂÚË, Ë Ï˚ Ò ‚‡ÏË ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛Ú ̇¯Û êÓ‰ËÌÛ – êÓÒÒ˲. ç ‰Îfl ÚÓ„Ó Ì‡¯Ë ‰Â‰˚ Ë Ô ‡‰Â‰˚ Í Ó‚¸ ̇ ÔÓÎflı Ò ‡ÊÂÌËÈ Ô ÓÎË‚‡ÎË Á‡ ·Û‰Û˘Â ҂flÚÓÈ êÛÒË, ˜ÚÓ·˚ ̇¯ ̇ Ó‰ ÚÂÔ ¸ ‚˚ÏË ‡Î Ú‡ÍËÏ ÊÂÒÚÓÍËÏ Ó· ‡ÁÓÏ. éÚ ËÏÂÌË ÏÌÓ„Ó‰ÂÚÌ˚ı χÚ ÂÈ, ÍÓÚÓ ˚ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÔÓ‰ÓÔ˜Ì˚ÏË ÙÓ̉‡, Ë ÓÚ Ò·fl ΢ÌÓ ÏÓ„Û Ò͇Á‡Ú¸, ˜ÚÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó Ì‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ Á‡·ÓÚËÚÒfl Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËË êÓÒÒËË, Ô Â‰Ô ËÌËχÂÏ˚ ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl Ì ‚Ò„‰‡ ‰ÓÒÚË„‡˛Ú ˆÂÎË. èÓ˝ÚÓÏÛ ËÌˈˇÚË‚‡ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÈ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ¢ ·ÓΠÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÈ. åÌÓ˛ ·˚Î Ó „‡ÌËÁÓ‚‡Ì ÙÓ̉ «êÛÒÒ͇fl ·Â ÂÁ‡», fl Ô Ë‚ÎÂ͇˛ ‰Ó· ˚ı β‰ÂÈ Í ÔÓÏÓ˘Ë ‰ÂÚflÏ ËÁ ÏÌÓ„Ó‰ÂÚÌ˚ı ÒÂÏÂÈ Ë ‰ÂÚflÏ-ÒË ÓÚ‡Ï ‚ÒÂı ̇ˆËÓ̇θÌÓÒÚÂÈ, Ô ÓÊË‚‡˛˘Ëı ‚ êÓÒÒËË. éÒÌӂ̇fl ˆÂθ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË ÙÓ̉‡ – ÔÓÏÓ˘¸ χÎÓËÏÛ˘ËÏ ÏÌÓ„Ó‰ÂÚÌ˚Ï ÒÂϸflÏ êÓÒÒËË Ë ‰ÂÚflÏÒË ÓÚ‡Ï. ç‡ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸ Û ÙÓ̉‡ ·ÓΠ300 ÔÓ‰ÓÔ˜Ì˚ı ÒÂÏÂÈ ËÁ „ÎÛ·ËÌÍË. ëÂϸË, ÍÓÚÓ ˚ ÔÓÎÛ˜ËÎË Ë Ô Ó‰ÓÎʇ˛Ú ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ ÔÓÏÓ˘¸ ·Î‡„Ó‰‡ fl ̇¯ËÏ ·Î‡„Ó‰ÂÚÂÎflÏ, Ô˯ÛÚ, ˜ÚÓ ÔÓÒ˚ÎÍË Ò Ó‰ÂʉÓÈ, Ó·Û‚¸˛, Ë„ ۯ͇ÏË, ÎÂ͇ ÒÚ‚‡ÏË Ë Ú.‰. ‚ ·ÛÍ‚‡Î¸ÌÓÏ ÒÏ˚ÒΠfl‚ËÎËÒ¸ Ëı ÒÔ‡ÒÂÌËÂÏ. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

Çocuklar›n sorumlulu¤unu yüklenmek bana kald›. Ancak çektiklerim, Russkaya Beryoza Vakf›’n›n yard›m sa¤lad›¤› annelerin çektikleri ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda çok basit kal›yor. Bu kurulufla yazan birçok anne, tedavi paras› olmad›¤› için, a¤›r hastalanan çocuklar›n›n ellerinde ölmesinden deliye dönüyor.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

27

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Сделай добро, и сердце найдет покой Невзат Тархан Профессор психиатрии, председатель Фонда человеческих ценностей и душевного здоровья (Стамбул).

‹yilik yap, huzur bul Nevzat Tarhan Prof. Dr., ‹nsani De¤erler ve Ruh Sa¤l›¤› Vakf› Baflkan›- Psikiyatri Uzman› (‹stanbul).

28

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

˛·ÓÈ Ó‰ËÚÂθ ıÓ˜ÂÚ, ˜ÚÓ·˚ Â„Ó Â·ÂÌÓÍ ‚˚ ÓÒ ıÓ Ó¯ËÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ. èÓÚ Â·ÌÓÒÚ¸ ‰Â·ڸ ‰Ó· Ó ‰ÓÎÊ̇ ÊËÚ¸ ‚ ͇ʉÓÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÂ, ÔÓÒÍÓθÍÛ Ó̇ ÓÔ Â‰ÂÎflÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ˜ÂÎÓ‚Â͇ ·˚Ú¸ Ò˜‡ÒÚÎË‚˚Ï. ÑÓ· Ó – ËÒÚÓ˜ÌËÍ ‡‰ÓÒÚË ‰Îfl ÚÓ„Ó, ̇ ÍÓ„Ó ÓÌÓ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌÓ, Ë ‰Îfl ÚÓ„Ó, ÍÚÓ Â„Ó ‰Â·ÂÚ. ëÎÓ‚ÌÓ ‚ÓÎÌ˚ ÓÚ · Ó¯ÂÌÌÓ„Ó ‚ ‚Ó‰Û Í‡ÏÌfl, Ó‰ÌÓ ‰Ó· Ó ‰ÂÎÓ ‰‡ÂÚ ËÏÔÛÎ¸Ò ÌÓ‚˚Ï ‰Ó· ˚Ï ‰Â·Ï. Ç ÊËÁÌË ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ÒÍ ˚Ú˚ Á‡ÍÓÌ˚ Ò˜‡ÒÚ¸fl. é‰ËÌ ËÁ ÔÛÚÂÈ, ‚Â‰Û˘Ëı Í ‡‰ÓÒÚË Ë Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó ÂÌ˲, – ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ ‰ÂÎËÚ¸Òfl Ë ÓÚ‰‡‚‡Ú¸. ч‚‡Ú¸, ‰ÂÎËÚ¸Òfl Ë ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚Ë ÓÚ ˝ÚÓ„Ó Ô ÓˆÂÒÒ‡ – Á̇˜ËÚ Ô Ë·ÎËÁËÚ¸Òfl Í Ó˘Û˘ÂÌ˲ Ò˜‡ÒÚ¸fl.

ã

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ocuklar›n› iyi birer insan olarak görebilmek her anne baban›n arzusudur. ‹yilik yapmak asl›nda herkeste olmas› gereken, insanlar›n mutlu olmas›n› sa¤layan özelliklerden birisidir. ‹yilik, hem iyili¤i yapan›, hem de bu iyilikten nasiplenenleri mutlu eder. Suya at›lan tafl›n etraf›nda oluflan halkalar misali, yay›la yay›la genifller ve yeni iyiliklere ortam haz›rlar. Mutlu olabilmek için gizli yaflam kanunlar› vard›r. Bu kanunlardan birisi de verme yasas›d›r. Verebilen ve bundan zevk alan, bunu isteyerek yapan insan mutlu olur.

Ç

‹yilik yapan mutlu olur Счастлив тот, кто вершит добро ÑÎfl ̇˜‡Î‡ ÔÓ„Ó‚Ó ËÏ Ó ÒÍ ˚Ú˚ı ÔÒËıÓÎӄ˘ÂÒÍËı Á‡ÍÓ̇ı. óÚÓ ·˚ ÌË ‰Â·Π˜ÂÎÓ‚ÂÍ, Â„Ó ÔÓÒÚÛÔÍË ÌÂÏËÌÛÂÏÓ ÓÚ ‡Ê‡˛ÚÒfl ̇ Â„Ó ÊËÁÌË. Ñ·˛˘ËÈ ‰Ó· Ó ‚ ÓÚ‚ÂÚ Ú‡ÍÊ ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ‰Ó· Ó, Ûϲ˘ËÈ ÒÎÛ¯‡Ú¸ ̇„ ‡Ê‰‡ÂÚÒfl ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËÂÏ. Ç ÔÒËıÓÎÓ„ËË ËÁ‚ÂÒÚÂÌ Ô Ë̈ËÔ Ú‡ÍÓÈ Ó· ‡ÚÌÓÈ Ò‚flÁË. ÑÓ· Ó ÌÂθÁfl Ó„ ‡Ì˘˂‡Ú¸ ÚÓθÍÓ Ï‡Ú ˇθÌÓÈ ÔÓÏÓ˘¸˛. ìÎ˚·ÌÛÚ¸Òfl ÍÓÏÛ-ÚÓ, ÔÓ‰‡ ËÚ¸ ˆ‚ÂÚÓÍ ËÎË Ò͇Á‡Ú¸ ˜ÚÓ-ÚÓ Ô ËflÚÌÓ – ˝ÚÓ ÚÓÊ ‰Ó· ˚ ÔÓÒÚÛÔÍË. ÑÓ· Ó ÒÎÓ‚ÌÓ Á‡Íβ˜‡ÂÚ ÒÓ˛Á Ò ÚÂÏË, ÍÚÓ Â„Ó ÒÓ‚Â ¯‡ÂÚ, Ë ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÌÂÔ ÂÏÂÌÌÓ ‚ÓÁ‚ ‡˘‡ÂÚÒfl Í ÌËÏ. çÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Ê·ÌË ‰Â·ڸ ‰Ó· Ó Ì ÔÓÍˉ‡ÎÓ ‚‡Ò, ‚˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ËÒÍ ÂÌÌËÏË. íÓÚ, ÍÚÓ ıÓ˜ÂÚ ·˚Ú¸ β·ËÏ˚Ï, Ò̇˜‡Î‡ ‰ÓÎÊÂÌ Ì‡Û˜ËÚ¸Òfl β·ËÚ¸, ÚÓÚ, ÍÚÓ Ê‰ÂÚ ÔÓı‚‡Î˚ Ë ‚ÌËχÌËfl ‰ Û„Ëı, Ò‡Ï ‰ÓÎÊÂÌ Ì‡Û˜ËÚ¸Òfl ı‚‡ÎËÚ¸. óÂÎÓ‚ÂÍ, β·fl˘ËÈ ‰Ó· Ó, ÌÂÔ ÂÏÂÌÌÓ ‚ÒÚ ÂÚËÚÒfl Ò ÌËÏ. Ç Ôӂ҉̂ÌÓÈ ÊËÁÌË Ì ‰ÍÓ ÏÓÊÌÓ ÛÒÎ˚¯‡Ú¸ ʇÎÓ·˚ β‰ÂÈ Ì‡ ÚÓ, ˜ÚÓ ÓÌË ÏÌÓ„Ó ‰Â·˛Ú ‰Îfl ‰ Û„Ëı, ÌÓ ‚ ·Î‡„Ó‰‡ ÌÓÒÚ¸ ÌË˜Â„Ó Ì ÔÓÎÛ˜‡˛Ú. é¯Ë·Í‡ ˝ÚËı β‰ÂÈ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ËÏË ‰‚ËÊÂÚ ÓÊˉ‡ÌË ÔÓı‚‡Î˚. çÓ ‚‰¸ ‰Ó· ˚ ‰Â· Ë Ú‡Í Ó·Ó„‡˘‡˛Ú. àÒÒΉӂ‡ÌËfl ÔÓ͇Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓ Ò‡ÏË ÔÓ Ò· ‰Ó· ˚ ÔÓÒÚÛÔÍË ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛Ú ‚˚ ‡·ÓÚÍ ‚ ÏÓÁ„Û ˜ÂÎÓ‚Â͇ „Ó ÏÓ̇ Ò˜‡ÒÚ¸fl. Ñ·˛˘ËÈ ‰Ó· Ó ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ Ô ËÎË‚ ·Ó‰ ÓÒÚË Ë ÒËÎ, ÓÌ Ô ËÓ· ÂÚ‡ÂÚ ‰Ó‚ Ë ӷ˘ÂÒÚ‚‡, ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ÌÓ‚˚È Á‡ fl‰ ˝Ì „ËË ‰Îfl Ò‚Â ¯ÂÌËfl ‰Ó· ˚ı ‰ÂÎ.

Для чего нужно делать добрые дела? óÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ ÒÓ‚Â ¯‡Ú¸ ‰Ó· ˚Â

GÜZ 2007, SAYI: 26

ÔÓÒÚÛÔÍË Ô Âʉ ‚ÒÂ„Ó ‰Îfl Ò·fl, ÔÓÒÍÓθÍÛ ‰Â·ڸ ‰Ó· Ó – Ó·flÁ‡ÚÂθÌ˚È ÍÓÏÔÓÌÂÌÚ ÔÓÁËÚË‚ÌÓÈ ÏÓ‰ÂÎË Ôӂ‰ÂÌËfl. ë ‰ Û„ÓÈ ÒÚÓ ÓÌ˚, ‰Ó· ˚ ÔÓÒÚÛÔÍË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒÓ‚Â ¯‡ÂÚ ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ÔÓÏÓ˘¸ ‰ Û„ËÏ ‰ÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÂÏÛ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚ËÂ. É·‚Ì˚È Ô Ë̈ËÔ Ô Ë ˝ÚÓÏ – ҉·ڸ Ë Á‡·˚Ú¸: «è ‡‚‡fl Û͇ Ì ‰ÓÎÊ̇ Á̇ڸ, ˜ÚÓ ‰‡ÂÚ Î‚‡fl». óÂÎӂ˜ÂÒÍÓÏÛ «˝„Ó» ÔÓ ÓÈ Ú Û‰ÌÓ ÒÏË ËÚ¸Òfl Ò ˝ÚËÏ, ÔÓÒÍÓθÍÛ, ‰Â·fl ‰Ó· Ó, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ıÓ˜ÂÚ, ˜ÚÓ·˚ Ó· ˝ÚÓÏ ÛÁ̇Π‚ÂÒ¸ ÏË . ÄÎ¸Ú ÛËÁÏ ‡‰Ë ÔÓı‚‡Î˚ ÌÂθÁfl Ò˜ËÚ‡Ú¸ ıÓ Ó¯ËÏ ÔÓÒÚÛÔÍÓÏ. ëÓ‚Â ¯‡fl ‰Ó· ˚È ÔÓÒÚÛÔÓÍ ‡‰Ë ÔÓı‚‡Î˚ Ë Ì ÔÓÎÛ˜‡fl ÂÂ, ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÌÂ

В жизни существуют скрытые законы счастья. Давать, делиться и получать удовольствие от этого процесса – значит приблизиться к ощущению счастья.

Mutlu olabilmek için gizli yaflam kanunlar› vard›r. Bu kanunlardan birisi de verme yasas›d›r. Verebilen ve bundan zevk alan, bunu isteyerek yapan insan mutlu olur.

Öncelikle psikolojideki gizli yaflam kanunlar›ndan bahsedelim. ‹nsan ne yaparsa, ayn›s› kendisine döner. ‹yilik yapan iyilik bulur, karfl›s›ndaki insan› dinleyen anlay›fl görür. Psikolojide böyle bir geri dönüfl ilkesi vard›r. ‹yilik yapmak, bilindi¤i gibi sadece maddi yard›mda bulunmak de¤ildir. ‹nsanlara güler yüz göstermek, bir çiçek vermek, tebessüm etmek, hofl bir söz söylemek, bunlar›n hepsi birer iyiliktir. ‹yi olan her fley, kendisini sevenlerle iflbirli¤i yapar ve kendisini sevenlere bir gün olur geri döner. ‹yi fleylerin, kendisi ile iflbirli¤i yapmas›n› isteyen insan›n önce kendisinin iyi olmas› gerekir. Birisi insanlar›n kendisini sevmesini istiyorsa, önce kendisi insanlar› sevmeli, insanlardan ilgi ve takdir bekliyorsa, önce kendisi baflkalar›na ilgi ve takdir göstermelidir. ‹yili¤i seven kiflinin önüne fark›nda olmadan iyi f›rsatlar ç›kar.

Gündelik hayat›n içinde kimi zaman insanlar›n art›k vermek istemediklerinden, hep verdiklerinden ama hiç alamad›klar›ndan bahsettiklerine tan›k oluruz.

Burada yap›lan hata, iyili¤in karfl›l›k görmek için yap›lm›fl olmas›d›r. Zaten iyilik yapman›n kendisi iyilik yapan›n kazan›m›d›r. Yap›lan bir araflt›rmada iyilik yapman›n beyinde mutluluk hormonunun salg›lanmas›na neden oldu¤u tespit edilmifltir. ‹yilik yapan kifli kendini mutlu ve güvende hisseder, insanlar aras›nda güven duygusu, kendisinde ise yard›mlaflma duygusu artar.

‹yilik ne için yap›lmal›? ‹nsan iyili¤i do¤ru oldu¤u için, kendisi için, baflkalar›na faydal› olmaktan zevk ald›¤› için yapmal›d›r. ‹yilik yapmada

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

29

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Главный принцип доброго поступка – сделать и забыть: «Правая рука не должна знать, что дает левая». Человеческому «эго» трудно смириться с этим, поскольку, делая добро, человек хочет, чтобы об этом узнал весь мир. ‹yilik yapmada prensip, yap›p unutmakt›r. “Bir elin verdi¤ini öbür elin duymamas›” anlay›fl›n› esas almak gerekir. Asl›nda bu içgüdülerin pek kabul edebilece¤i bir fley de¤ildir, insan bir iyilik yapt›¤› zaman herkes duysun ister ama ideal olan gizli yap›lm›fl iyiliktir. ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó ÂÌËfl. ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ, ‰Ó· Ó – ˝ÚÓ ÔÓ‰‡ ÓÍ ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ò‡ÏÓÏÛ Ò·Â. è·ڇ Á‡ ‰Ó· Ó Ï„ÌÓ‚ÂÌ̇, Ó̇ ‚˚ ‡Ê‡ÂÚÒfl ‚ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚ËË, ÍÓÚÓ Ó ‰‡ÂÚ ‰Ó· ˚È ÔÓÒÚÛÔÓÍ. «ê‡‰Ë η‰fl Ì ʇÎÍÓ ÔÓÊ ڂӂ‡Ú¸ ÍÛ ËˆÂÈ», „Ó‚Ó flÚ ‚ ̇ Ó‰Â. ÑÓ· Ó, ÒÓ‚Â ¯‡ÂÏÓ ‚ ÛÌËÒÓÌ ˝ÚÓÈ ÔÓ„Ó‚Ó ÍÂ, ÒӉ ÊËÚ ‚ Ò· ÓÊˉ‡ÌË ‚˚„Ó‰˚, ÔÓ˝ÚÓÏÛ, Í‡Í ÚÓθÍÓ ‚ ÓflÚÌÓÒÚ¸ ÔÓÎÛ˜ÂÌËfl ‚˚„Ó‰˚ ÓÚÔ‡‰ÂÚ, ÒÚ‡ÌÂÚ Ó˜Â‚Ë‰ÌÓÈ ÌÂËÒÍ ÂÌÌÓÒÚ¸ ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓ„Ó flÍÓ·˚ ‰Ó· Ó„Ó ÔÓÒÚÛÔ͇. ê‡ÒÒ͇Á˚‚‡fl ·ÂÌÍÛ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ì‡‰Ó ÔÓÏÓ„‡Ú¸ β‰flÏ Ë ÒÓ‚Â ¯‡Ú¸ ‰Ó· ˚ ÔÓÒÚÛÔÍË, ÌÂÔ ÂÏÂÌÌÓ ÌÛÊÌÓ ÔÓ‰˜Â ÍÌÛÚ¸, ˜ÚÓ Ë‰Â‡Î¸Ì˚È ‰Ó· ˚È ÔÓÒÚÛÔÓÍ ÚÓÚ, Ó ÍÓÚÓ ÓÏ ÌËÍÚÓ Ì Á̇ÂÚ.

Добру можно научиться Ç ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÂÒÚ¸ ‰‚‡ ̇˜‡Î‡: ‰Ó· ÓÂ Ë ÁÎÓÂ. ç‚ ÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸, ˜ÚÓ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Ò ÓʉÂÌËfl fl‚ÎflÂÚÒfl ‡Ì„ÂÎÓÏ. ÖÏÛ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓ Í‡Í ıÓ Ó¯ÂÂ, Ú‡Í Ë ÔÎÓıÓÂ

30

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ôӂ‰ÂÌËÂ. å˚ ӷ·‰‡ÂÏ ÔÓÚÂ̈ˇÎÓÏ Ó͇Á‡ÌËfl ÔÓÏÓ˘Ë, ÒÓ‚Â ¯ÂÌËfl ‰Ó· ‡, ÌÂÊÌÓÒÚË, β·‚Ë Í Î˛‰flÏ, ÌÓ ‚ Ì‡Ò Ú‡ÍÊ ÒËθÌ˚ ˝„ÓËÁÏ, ÌÂÛ‚‡ÊÂÌË ‰ Û„ Í ‰ Û„Û, ÒÚ ÂÏÎÂÌËÂ Í ‚˚„Ó‰Â, ‡„ ÂÒÒË‚ÌÓÒÚ¸. ê·ÂÌÓÍ fl‚ÎflÂÚÒfl ˜ËÒÚ˚Ï ÎËÒÚÓÏ, ̇ ÍÓÚÓ ÓÏ ÏÓÊÌÓ ‚Á ‡ÒÚËÚ¸ ‰Ó· Ó Ë Ô Â‰ÓÚ‚ ‡ÚËÚ¸ ‡Á‚ËÚË ÓÚ Ëˆ‡ÚÂθÌ˚ı ͇˜ÂÒÚ‚. è Ë ‚ÓÒÔËÚ‡ÌËË Â·ÂÌ͇ ÌÂθÁfl Á‡·˚‚‡Ú¸, ˜ÚÓ ÔÓÁËÚË‚Ì˚Â Ë Ì„‡ÚË‚Ì˚ ͇˜ÂÒÚ‚‡ ·ÂÌÓÍ ‚ÓÒÔ ËÌËχÂÚ Í‡Í ˜‡ÒÚ¸ Ó·˘ÂÈ ÍÛθÚÛ ˚ Ôӂ‰ÂÌËfl. ê‡Á‚ËÚË ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚ı ͇˜ÂÒÚ‚ Û Â·ÂÌ͇ Ô Ë‚Â‰ÂÚ Í ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚Ï ÂÁÛÎ¸Ú‡Ú‡Ï Í‡Í ‰Îfl ÌÂ„Ó Ò‡ÏÓ„Ó, Ú‡Í Ë ‰Îfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡. «åÓÈ Â·ÂÌÓÍ ‰ÓÎÊÂÌ ÛÏÂÚ¸ ÒÓÔ ÓÚË‚ÎflÚ¸Òfl ÁÎÛ, Ì ÚÓθÍÓ ‰‡‚‡Ú¸, ÌÓ Ë · ‡Ú¸», Ò˜ËÚ‡˛Ú ÌÂÍÓÚÓ ˚ ӉËÚÂÎË. ÑÛχڸ Ú‡Í Ó¯Ë·Ó˜ÌÓ, ÔÓÒÍÓθÍÛ, Í‡Í ÛÊ „Ó‚Ó ËÎÓÒ¸ ‚˚¯Â, ‰Â·ڸ ‰Ó· Ó – ˝ÚÓ Ò‡ÏÓ ÔÓ Ò· ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ۉӂÎÂÚ‚Ó ÂÌËÂ. ÇÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó ˜ÚÓ·˚ Ô ËÛ˜‡Ú¸ ·ÂÌ͇ Í ÓÊˉ‡Ì˲ ÔÓı‚‡Î˚ ËÎË Ô·Ú˚ Á‡ ‰Ó· ÓÚÛ, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ì‡Û˜ËÚ¸ ·ÂÌ͇

prensip, yap›p unutmakt›r. “Bir elin verdi¤ini öbür elin duymamas›” anlay›fl›n› esas almak gerekir. Asl›nda bu içgüdülerin pek kabul edebilece¤i bir fley de¤ildir, insan bir iyilik yapt›¤› zaman herkes duysun ister ama ideal olan gizli yap›lm›fl iyiliktir. Baflkalar›n›n takdirini kazanmak için verici olmak burada kastetti¤imiz anlamda iyilik yapmak de¤ildir. ‹yili¤i karfl›l›k bekleyerek yapan insan k›sa vadede bunun karfl›l›¤›n› görmeyip üzülür. Ama asl›nda iyilik yapmak insan›n kendi kendine verdi¤i bir hediyedir.

Karfl›l›¤› ise an›nda, iyilik yapman›n lezzeti olarak al›n›r.

“Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez” diye bir söz vard›r. Bu anlay›flla yap›lan iyili¤in ard›nda bir ç›kar beklentisi yatar. Böyle bir iyilik ç›kara dayal› oldu¤u için flartlar ortadan kalkt›¤› zaman kesilen, yapay bir iyiliktir bu. Çocu¤a iyilik yapma duygusu verilirken karfl›l›k bekle-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚Ë ÓÚ ÔÓÏÓ˘Ë Ë ‰Ó· ˚ı ÔÓÒÚÛÔÍÓ‚. óÂÎӂ˜ÂÒÍËÈ ÏÓÁ„ ӷ·‰‡ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸˛ ËÒÔ˚Ú˚‚‡Ú¸ Ò˜‡ÒÚ¸Â. ÖÒÎË ‰‡Ú¸ ÏÓÁ„Û ÛÒÚ‡ÌÓ‚ÍÛ ·˚Ú¸ Ò˜‡ÒÚÎË‚˚Ï, ÒÓ‚Â ¯‡fl ‰Ó· ˚ ‰Â·, ÔÓÏÓ„‡fl β‰flÏ, ÌÂ Ú Â·Ûfl ÌË˜Â„Ó ‚Á‡ÏÂÌ, ·ÂÒÍÓ ˚ÒÚÌÓ ÒÎÛÊËÚ¸, ÚÓ Ô Ë ÒÓ‚Â ¯ÂÌËË ‰Ó· ˚ı ‰ÂÎ ÏÓÁ„ ̇˜ÌÂÚ ‚˚ ‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ „Ó ÏÓÌ Ò˜‡ÒÚ¸fl. á̇˜ËÚ, Ì‡Ï Ô ÓÒÚÓ ÌÛÊÌÓ Ì‡Û˜ËÚ¸ ̇¯ ÏÓÁ„ ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚Ë ÓÚ Ô ËflÚÌ˚ı ÏÂÎÓ˜ÂÈ, ÓÚ ÔÓÏÓ˘Ë Î˛‰flÏ, ÓÚ ‰Ó· ˚ı ‰ÂÎ. ÖÒÎË Ò ‰ÂÚÒÚ‚‡ Ô ËÛ˜ËÚ¸ ÏÓÁ„ ‡·ÓÚ‡Ú¸ Ú‡ÍËÏ Ó· ‡ÁÓÏ, ÚÓ ‚ ·Û‰Û˘ÂÏ Ï˚ ‰ÂÒflÚ¸ ‡Á Á‡‰ÛχÂÏÒfl, Ô Âʉ ˜ÂÏ Ò‰Â·ڸ ˜ÚÓ-ÚÓ ÌÂÔ Ë„Îfl‰ÌÓÂ. ÖÒÎË Ï˚ ÒÚ‡‚ËÏ Ô ‰ ÒÓ·ÓÈ Á‡‰‡˜Û ‚˚ ‡ÒÚËÚ¸ ÔÓÍÓÎÂÌËÂ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚ¸˛ Ôӂ‰ÂÌËfl ÍÓÚÓ Ó„Ó ·Û‰ÛÚ ‰Ó· ˚ ‰Â·, ÚÓ Ô ‰ „·Á‡ÏË ‰ÂÚÂÈ ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚È Ô ËÏ , ÍÓÚÓ ˚È ÒÚ‡ÌÂÚ ‰Îfl ÌËı Ôӂ‰Â̘ÂÒÍÓÈ ÏÓ‰Âθ˛. è ÓËÒıÓ‰fl˘Â ‚ÓÍ Û„ Á‡ÔËÒ˚‚‡ÂÚÒfl ‚ ÏÓÁ„Û Â·ÂÌ͇, Í‡Í Ì‡

GÜZ 2007, SAYI: 26

‚ˉÂÓÔÎÂÌÍÂ. ê·ÂÌÓÍ, ÍÓÚÓ ˚È ‚ÓÒÔËÚ˚‚‡ÂÚÒfl ‚ ‡ÚÏÓÒÙ  ‰Ó· ‡, ‡Î¸Ú ÛËÁχ, ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë, ˜¸Ë Ó‰ËÚÂÎË ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ‰Îfl ÌÂ„Ó Ô ËÏ ÓÏ ‚ÓÔÎÓ˘ÂÌËfl ‚ ÊËÁ̸ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚ı ÏÓ‰ÂÎÂÈ Ôӂ‰ÂÌËfl, Á‡ÔÓÏÌËÚ ˝ÚË ÏÓ‰ÂÎË Ë ·Û‰ÂÚ Ëı ÔÓ‚ÚÓ flÚ¸. ê‡Á‚ËÚË ˜Û‚ÒÚ‚‡ ˝ÏÔ‡ÚËË Û ‰ÂÚÂÈ, Ú.Â. ÔÓ‚˚¯ÂÌË ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË ÔÓÌËχڸ ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ë ÌÛʉ˚ ·ÎËÊÌ„Ó, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÓÒÓÁ̇Ì˲ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ Ó͇Á‡‚¯ËÈÒfl ‚ Ú Û‰ÌÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ‡Á‚Ë‚‡ÂÚ ÔÓÌËχÌË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË Ó͇Á‡ÌËfl ÔÓÏÓ˘Ë Ú‡ÍÓÏÛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ. ê·ÂÌ͇ Ò Ò‡ÏÓ„Ó ‡ÌÌÂ„Ó ‚ÓÁ ‡ÒÚ‡ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Û˜ËÚ¸ Û‚‡Ê‡Ú¸ ·ÎËÊÌ„Ó, ÒÓÔ ÂÊË‚‡Ú¸, ÔÓÎÛ˜‡Ú¸ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚Ë ÓÚ ÔÓÏÓ˘Ë ÌÛʉ‡˛˘ÂÏÛÒfl ‚ ÌÂÈ. í‡ÍÓÈ Â·ÂÌÓÍ ‚ fl‰ ÎË ‚Ó ‚Á ÓÒÎÓÈ ÊËÁÌË ÒÚ‡ÌÂÚ ÒÓ‚Â ¯‡Ú¸ ÊÂÒÚÓÍË ÔÓÒÚÛÔÍË Ë ‚ fl‰ ÎË ÓÒÚ‡ÌÂÚÒfl ‡‚ÌÓ‰Û¯Ì˚Ï Í ˜ÛÊËÏ ·Â‰‡Ï Ë Ì‚Á„Ó‰‡Ï.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

meden yap›lan gizli iyili¤in ideal oldu¤unu ö¤retmek gerekir.

‹yilik yapmak ö¤renilir ‹nsan›n içinde hem iyili¤i, hem de kötülü¤ü yapmas›n› isteyen güçler vard›r. ‹nsan›n do¤ufltan melek gibi oldu¤unu düflünmek do¤ru de¤ildir. Çünkü insan iyilik yapmaya da kötülük yapmaya da meyillidir. ‹çimizde hem yard›m etme, güler yüzlü olma, iyilik yapma, flefkatli olma, insanlar› sevme gibi iyilik potansiyeli hem de baflkas›n›n hakk›na sayg› duymama, bencil olma, ç›karc› olma, sadece kendisini düflünme, sald›rganl›k gibi kötülük potansiyeli vard›r. Çocu¤u bofl bir ka¤›t gibi kabul edip iyilik potansiyelinin filizlenip büyümesine yard›m etmeli, ama kötülü¤ü beslememeliyiz. Çocuk yetifltirirken iyili¤in de kötülü¤ün de büyük ölçüde kültürel olarak kazan›ld›¤›n› unutmamak gerekir.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

31

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Как защитить детей от зла? çÂÍÓÚÓ ˚ ӉËÚÂÎË ÓÔ‡Ò‡˛ÚÒfl, ˜ÚÓ Â·ÂÌ͇, Ô ËÛ˜ÂÌÌÓ„Ó ‰Â·ڸ ‰Ó· ˚ ‰Â·, ·Û‰ÛÚ ˜‡ÒÚÓ Ó·Ï‡Ì˚‚‡Ú¸ Ë ÔÓÏ˚͇ڸ ËÏ. ÑÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓ, ‚ ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓÏ ÏË Â, „‰Â ı‡ÏÒÚ‚Ó Ë „ Û·ÓÒÚ¸ Ò˜ËÚ‡˛ÚÒfl ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚‡Ï, Ì ڇÍ-ÚÓ Ô ÓÒÚÓ ‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ ·ÂÌ͇ ıÓ Ó¯ËÏ, Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ï˚ÒÎfl˘ËÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ. çÓ ÌÂθÁfl Á‡·˚‚‡Ú¸ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ „·‚ÌÓ – Ì ÒΉӂ‡Ú¸ Ô Â‰ ‡ÒÒÛ‰Í‡Ï ‚ ÂÏÂÌË, ‚ ÍÓÚÓ ÓÏ Ï˚ ÊË‚ÂÏ, ‡ Ó·Û˜‡Ú¸ ·ÂÌ͇ ËÒÚËÌÂ, ÔÓÒÍÓθÍÛ Ò„ӉÌfl¯ÌË ‰ÂÚË – ˝ÚÓ ·Û‰Û˘Â ̇¯Â„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚‡. çÂÍÓÚÓ ˚ ÒÂϸË, ÒÚ ÂÏflÒ¸ Á‡˘ËÚËÚ¸ ‰ÂÚÂÈ ÓÚ Ô Â‚ ‡ÚÌÓÒÚÂÈ ˝ÚÓ„Ó ÏË ‡, Û˜‡Ú Ëı Ì ‰Ó‚ flÚ¸ β‰flÏ, ˜ÚÓ·˚ Ì ·˚Ú¸ ӷχÌÛÚ˚ÏË. ê·ÂÌÓÍ Ì‡˜Ë̇ÂÚ Í Í‡Ê‰ÓÏÛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Ò ÔÓ‰ÓÁ ÂÌËÂÏ, ÓÊˉ‡fl ͇ÍÓ„Ó-ÚÓ ÔÓ‰‚Óı‡, ÓÌ Ô Â‰ÔÓ˜ËÚ‡ÂÚ ‰Â ʇڸÒfl ÔÓ‰‡Î¸¯Â ÓÚ Î˛‰ÂÈ, ÛıÓ‰ËÚ ‚ Ò·fl. ÖÒÎË ‚ ÒÂϸ ˜‡ÒÚÓ „Ó‚Ó flÚ Ó Ì‰ÓÒÚ‡Ú͇ı ËÎË ÓÚ Ëˆ‡ÚÂθÌ˚ı ͇˜ÂÒÚ‚‡ı β‰ÂÈ, ‰ÂÚË ‚ Ú‡ÍËı ÒÂϸflı ‚˚ ‡ÒÚ‡˛Ú β‰¸ÏË, ÍÓÚÓ ˚ ‚Ò„‰‡ ‚ˉflÚ ˜ÛÊË ӯ˷ÍË. ÅÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Û˜ËÚ¸ ‰ÂÚÂÈ ËÒ͇ڸ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË, Á‡˘Ë˘‡Ú¸ Ò‚ÓË Ô ‡‚‡. çÓ, Ô Ë‚Ë‚‡fl ˝ÚË Ì‡‚˚ÍË, ‚‡ÊÌÓ Ì ۂÎÂ͇ڸÒfl Ó·Ó·˘ÂÌËflÏË. «ç ‰Ó‚ flÈ ÌËÍÓÏÛ, ‰‡Ê ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ÓÚˆÛ» – ڇ͇fl ÛÒÚ‡Ìӂ͇ ÏÓÊÂÚ Ô ËÌÂÒÚË Â·ÂÌÍÛ ÏÌÓ„Ó ÌÂÒ˜‡ÒÚËÈ. çÂÒÏÓÚ fl ̇ ÌÂÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚ¸, Ò ÍÓÚÓ ÓÈ ÒÚ‡ÎÍË‚‡ÂÚÒfl ‚ ÊËÁÌË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ì‡Û˜ËÚ¸ ‰ÂÚÂÈ Ì ÓÚ͇Á˚‚‡Ú¸Òfl ÓÚ Ë‰Â‡ÎÓ‚. ê·ÂÌÓÍ ‰ÓÎÊÂÌ ıÓ Ó¯Ó ÔÓÌËχڸ, ˜ÚÓ ÌÂÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚ¸ Ë ÁÎÓ ÔÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌ˲ Í ÌÂÏÛ Ì ‰‡˛Ú ÂÏÛ Ô ‡‚‡ Óڂ˜‡Ú¸ ÚÂÏ ÊÂ. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ô Ë‚ËÚ¸ ‰ÂÚflÏ ÏÓ‰Âθ Ôӂ‰ÂÌËfl, ÍÓÚÓ ‡fl Û˜ËÚ Óڂ˜‡Ú¸ ‰Ó· ÓÏ Ì‡ ‰Ó· Ó Ë Ì Óڂ˜‡Ú¸ ̇ ÁÎÓ. ÇÒÔÓÏÌËÏ Ô ËÚ˜Û Ó· àËÒÛÒÂ. àËÒÛÒ ¯ÂÎ ÔÓ ‰Ó Ó„Â Ò Û˜ÂÌË͇ÏË. 燂ÒÚ Â˜Û ËÏ ÔÓ͇Á‡ÎËÒ¸ ‚ ‡„Ë àËÒÛÒ‡, ÍÓÚÓ ˚ ̇˜‡ÎË ÓÒÍÓ ·ÎflÚ¸ „Ó. àËÒÛÒ ÓÚ‚ÂÚËÎ ËÏ ‰Ó· ÓÏ Ë ‚ÂÊÎË‚˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË. ì˜ÂÌËÍË ÒÔ ÓÒËÎË, ÔÓ˜ÂÏÛ ÓÌ Ú‡Í ÔÓÒÚÛÔ‡ÂÚ: «ç‡ ÓÒÍÓ ·ÎÂÌË Ú˚ Óڂ˜‡Â¯¸ ‰Ó· ÓÏ. ç‡Ï ÌÂÔÓÌflÚÌÓ Ú‚Ó Ôӂ‰ÂÌË». ç‡ ˝ÚÓ àËÒÛÒ ÓÚ‚ÂÚËÎ: «óÂÎÓ‚ÂÍ ‰‡ÂÚ ÚÓθÍÓ ÚÓ, ˜ÚÓ ÂÒÚ¸ Û ÌÂ„Ó ‚ ÒÛÏÍÂ. ì ÏÂÌfl ÌË˜Â„Ó ‰ Û„Ó„Ó ÌÂÚ». ùÚÓ Ô ËÏ ӉÌÓ„Ó ËÁ Ú‡ÈÌ˚ı Á‡ÍÓÌÓ‚ ÊËÁÌË. á Ì˚¯ÍÓ ‰‡ÂÚ ÔÎÓ‰ ÚÓ„Ó ‰Â ‚‡, ˜¸ËÏ Á‡ Ó‰˚¯ÂÏ ÓÌÓ fl‚ÎflÂÚÒfl. ã˛·Ó ‰ÂÈÒÚ‚Ë ˜ÂÎÓ‚Â͇ ‰ÂÏÓÌÒÚ Ë ÛÂÚ Â„Ó ‚ÌÛÚ ÂÌÌËÈ ÔÓÚÂ̈ˇÎ. ëÚ ÂÏflÒ¸ ‚˚ ‡ÒÚËÚ¸ ËÁ Ò‚ÓËı ‰ÂÚÂÈ ıÓ Ó¯Ëı, ÒÔ ‡‚‰ÎË‚˚ı Ë ·Î‡„Ó Ó‰Ì˚ı β‰ÂÈ, Ó‰ËÚÂÎË, ‚ÔÓÎÌ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ,

32

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Человек должен понимать, что зло способно дать лишь мимолетное наслаждение. Реальное счастье и удовлетворение скрыто только в добре. ‹nsan, kötülükten gelen anl›k mutluluklar›n k›sa zamanda geçece¤ini, aslolan›n iyilik oldu¤unu görmelidir. ·ÂÒÔÓÍÓflÚÒfl Ó ÚÓÏ, ÒÏÓ„ÛÚ ÎË Ëı ‰ÂÚË ‚˚ÊËÚ¸ ‚ ÊÂÒÚÓÍËı ÛÒÎÓ‚Ëflı ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓ„Ó ÏË ‡. lj¸ ‚ ̇¯Â ‚ ÂÏfl ÁÎÓ Ë ÌÂÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚ¸ ‰ÓÒÚË„ÎË ÌÂÏ˚ÒÎËÏ˚ı Ô Â‰ÂÎÓ‚. Ç Ú‡ÍËı ÛÒÎÓ‚Ëflı ‚ÓÒÔËÚ‡Ú¸ ËÁ ·ÂÌ͇ ıÓ Ó¯Â„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇ ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ Ú Û‰ÌÓ. èÓ˝ÚÓÏÛ Ó‰ËÚÂÎË ‰ÓÎÊÌ˚ ·ÓΠ‚ÌËχÚÂθÌÓ ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl Í ‰ÂÚflÏ, ӷ „‡Ú¸ Ëı ÓÚ Ì‚ Ì˚ı ¯‡„Ó‚. è ÓÔ‡„‡Ì‰‡ Á· ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌflÂÚÒfl Ò ÌÂËÏÓ‚Â ÌÓÈ ÒÍÓ ÓÒÚ¸˛. áÎÓ Ô ÂÔÓ‰ÌÓÒËÚÒfl ‚ ҂ ͇˛˘ÂÈ Ï‡Ìfl˘ÂÈ Ó·Â ÚÍÂ Ë ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl Ó·˙ÂÍÚÓÏ Ê·ÌËfl ‰Îfl ÏÌÓ„Ëı. ëË„‡ ÂÚ˚, ‡ÎÍÓ„Óθ, ̇ ÍÓÚËÍË Ë ‰ Û„ËÂ Ô Ë‚˚˜ÍË, ‰‡˛˘Ë ÏËÏÓÎÂÚÌÓ ̇Ò·ʉÂÌËÂ, ÏÓ„ÛÚ ÔÓ͇Á‡Ú¸Òfl Ô Ë‚ÎÂ͇ÚÂθÌ˚ÏË ‰Îfl ·ÂÌ͇. lj¸ ÂÁÛθڇÚ˚ ‰Ó· Ó„Ó ÔÓÒÚÛÔ͇ ‚ˉÌ˚ ÌÂ Ò ‡ÁÛ, Ó˘ÛÚËÚ¸ Ëı ÒÔÓÒÓ·Ì˚ ÚÓθÍÓ Ò‡Ï˚ Ú ÔÂÎË‚˚Â. ç ‚ˉfl ÂÁÛθڇڇ, ·ÂÌÓÍ ÏÓÊÂÚ Û‚Î˜¸Òfl ÏËÏÓÎÂÚÌ˚ÏË Ì‡Ò·ʉÂÌËflÏË. óÚÓ·˚ Á‡˘ËÚËÚ¸ ‰ÂÚÂÈ, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ì‡Û˜ËÚ¸ Ëı ‚˚ ‡·‡Ú˚‚‡Ú¸ ÏÂı‡ÌËÁÏ Ò‡ÏÓÍÓÌÚ ÓÎfl, Ô Ë‚Ë‚‡Ú¸ ËÏ Ì‡‚˚ÍË ÙËÎ¸Ú ‡ˆËË Ê·ÌËÈ Ë Ï˚ÒÎÂÈ. чÊ ÂÒÎË Â·ÂÌÓÍ ÌÂ Ò ‡ÁÛ ÒÏÓÊÂÚ Û‚Ë‰ÂÚ¸ ÔÎÓ‰˚ Ò‚ÓËı ‰Ó· ˚ı ÔÓÒÚÛÔÍÓ‚, ÓÌ ‰ÓÎÊÂÌ Ì‡Û˜ËÚ¸Òfl ÔÓÒÚÛÔ‡Ú¸ Ô ‡‚ËθÌÓ. óÂÎÓ‚ÂÍ ‰ÓÎÊÂÌ ÔÓÌËχڸ, ˜ÚÓ ÁÎÓ ÒÔÓÒÓ·ÌÓ ‰‡Ú¸ ÏËÏÓÎÂÚÌÓ ̇Ò·ʉÂÌËÂ. ê‡θÌÓ Ҙ‡ÒÚ¸Â Ë Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó ÂÌË ÒÍ ˚ÚÓ ÚÓθÍÓ ‚ ‰Ó· Â. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ô Â‚ ‡ÚËÚ¸ ̇¯Ë ‰Óχ ‚ Ó˜‡„Ë ‰Ó· ‡ Ë Í ‡ÒÓÚ˚. ÖÒÎË Â·ÂÌÓÍ ‚ÔËÚ‡ÂÚ ÚÂÔÎÓ Ë ÔÓÍÓÈ Ó‰ÌÓ„Ó ‰Óχ, ÔÓ ÓÍË Ô ÓÒÚÓ Ì ·Û‰ÛÚ ÂÏÛ ËÌÚ ÂÒÌ˚, ÂÏÛ Î„˜Â ·Û‰ÂÚ ÓÚ‰ÂÎËÚ¸ ‰Ó· Ó ÓÚ Á·. ì çˈ¯Â ÂÒÚ¸ Ú‡ÍÓ ‚˚ ‡ÊÂÌËÂ: «ì‰‡ , ÍÓÚÓ ˚È ÏÂÌfl Ì ÒÎÓχÎ, ҉·ΠÏÂÌfl ÒËθÌ». ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ, ÂÒÎË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒÔÓÒÓ·ÂÌ Ô ÓÚË‚ÓÒÚÓflÚ¸ Û„ Óʇ˛˘ËÏ Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚‡Ï, ÓÌ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÒËθÌÂÂ, ‚˚ÌÓÒÎË‚ÂÂ, Í ÂÔ˜Â. I

Çocu¤un içindeki iyicil güçleri harekete geçirmek, baflta çocu¤un kendisi olmak üzere, herkes için faydal› sonuçlar do¤urur. “Çocu¤um kötülüklere karfl› haz›rl›kl› olsun. Hep vermesin, biraz da o als›n” demek do¤ru de¤ildir. Çünkü yukar›da ifade etti¤imiz gibi iyilik yapman›n kendisi bafll› bafl›na bir mutluluk sebebidir. Çocu¤u karfl›l›k beklemeye flartland›rmak yerine ona iyilik yaparak mutlu olmay› ö¤retmek gerekir.

Beyin kendisine ne ö¤retilirse onunla mutlu olmay› ö¤renir. Beynimize e¤er “Ben iyilik yaparak mutlu olaca¤›m. Bunu da insanlardan ilgi, takdir ve karfl›l›k görmek için de¤il, sadece do¤rusu bu oldu¤u için, iyilik yapmaktan zevk ald›¤›m için, kendim için yapaca¤›m” komutunu verirsek beynimiz iyilik yap›nca mutluluk kimyasallar› salg›lar. O halde beynimizi küçük fleylerden mutlu olmaya, insanlara yard›m etmekten zevk almaya, iyilikten tat almaya koflullarsak bunu baflarabiliriz. Bu anlay›fl çocukluktan beynimize yaz›l›rsa kolay kolay kötülük yapamay›z. ‹yilik yapmay› kal›c› bir davran›fl haline getiren çocuklar yetifltirmek istiyorsak, her konuda oldu¤u gibi bu konuda da do¤ru bir model olmak önem tafl›r. Çocuk, çevresinde olup biten her fleyi bir kamera gibi kaydeder. ‹yilik yapman›n öneminden, bunun insan› mutlu etti¤inden bahsedilen bir ortamda yetiflen ve duyduklar›n› anne babas›ndan gördü¤ü karfl›l›ks›z iyilik örnekleriyle pekifltiren çocuk bunu benimseyecektir. Çocuklarda empati (efl duyum) yani karfl›m›zdaki kiflinin ne hissetti¤ini, neye ihtiyac› oldu¤unu anlayabilme yetene¤inin geliflmesi onlar› çevrelerinde olup bitene duyarl› k›lacak, zor durumdaki insanlar›n neler hissettiklerini anlay›p onlar için bir fleyler yapmak zorunda olduklar›n› idrak etmelerini sa¤layacakt›r. Çocu¤a karfl› taraf› anlama, sevindirme ve iyilik yapmaktan zevk alma becerisi kazand›r›rsak ileride o çocu¤un içinde kötülük tohumlar› filizlenmez.

Çocuklar› kötülükten nas›l korumal›y›z?

Baz› ebeveynler, “Çocu¤uma sadece iyilik yapmay› ö¤retirsem herkes onu aldat›r” diye düflünebilirler. Gerçekten de kötülü¤ün prim yapt›¤› bu zamanda bir çocu¤a iyilik yapmay› ö¤retmek kolay de¤ildir

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ama çocuk e¤itiminde günümüze hâkim olan yarg›lara tak›l›p kalmak yerine do¤ru olan neyse onu yapmam›z gerekir. Çünkü çocuklar toplumun gelece¤ini flekillendireceklerdir.

Baz› aileler çocuklar›n› d›flar›dan gelebilecek tehlikelerden koruma kayg›s›yla onlara insanlara güvenmemeleri, aldanmamalar› yolunda telkinlerde bulunurlar. Çocuklar da karfl›lar›na ç›kan herkese ihtiyatla yaklafl›p “Acaba bu kifli bana ne zarar verecek? En iyisi ben uzak duray›m.

Ne olur ne olmaz, belki bir sorun yaratabilir.” diye düflünüp karamsarl›¤a kap›l›rlar. Aile içinde sürekli baflka insanlar›n kötülüklerinden bahsediliyorsa çocuklar baflkalar›n›n hatalar›na odaklanan bireyler haline gelirler. Oysa insan›n mutlu olmak için güvenmeye ihtiyac› vard›r.

Elbette ki çocuklar›m›za aldat›lmamaya, haks›zl›¤a u¤ramamaya, u¤rad›¤› zaman hakk›n› aramaya yönelik beceriler kazand›rmal›y›z. Ancak bu bilinci olufltururken genellemeler yapmaktan kaç›nmak gerekir. “Babana bile güvenmeyeceksin” anlay›fl› çocu¤a çok ac› çektirir. Bir de çocuklara haks›zl›¤a u¤rasalar bile ideal ölçülerden ayr›lmama hassasiyetini kazand›rmak gerekir. Çocuk bir kötülükle, haks›zl›kla karfl›laflt›¤› zaman kendisinin de kötülükle cevap vermeye hakk› oldu-

GÜZ 2007, SAYI: 26

¤unu düflünmemelidir. Çocuklar›m›za “‹yilik yapana iyilik yap›n, kötülük yapana haks›zl›k yapmay›n” prensibini benimsetmeliyiz. Bu noktada Hz. ‹sa’n›n bafl›ndan geçen flu olay› hat›rlayal›m: Bir gün Hz. ‹sa yolda giderken düflmanlar› ona hakaret eder, kötü fleyler söylerler. Kendisi ise onlara iyilikle karfl›l›k verir, güzel sözler söyler. Havarileri bunun nedenini sorar, “Onlar sana kötülük yap›yorlar, sense onlara iyi fleyler söylüyorsun, bu ifli akl›m›z almad›” derler. Hz. ‹sa flöyle cevap verir: “Bir insan çantas›nda ne varsa onu verir. Bende sadece bu var.” Bu da yaflam›n gizli kanunlar›ndan birisidir. Tohum kendi cinsinden meyve verir. ‹nsan›n yapt›klar› kendi iç potansiyelini gösterir.

Aileler çocuklar›n› mümkün oldu¤unca iyi bir insan olarak yetifltirmeye çal›fl›rken bir yandan da d›flar›daki ac›mas›z hayat›n, çocuklar›na zarar verece¤inden endifle etmekte hakl›d›rlar. Gerçekten de kötülü¤ün taban yapt›¤› bir dönemde yafl›yoruz. Bu koflullarda iyi çocuk yetifltirmek hakikaten çok zordur. Bu durumda yap›lmas› gereken, anne babalar›n çocuklar›na daha fazla zamana ay›rmalar› ve daha dikkatli olup çocu¤u yanl›fl mesajlardan korumalar›d›r.

Kötülük propagandas› bombard›man halinde yay›l›yor. Kötü fleyler çok süslü,

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

çok çekici, göz boyay›c› mesajlarla yay›l›yor. Anl›k zevkler yaflatan içki, sigara, uyuflturucu vs. çocuklara cazip gelebilir.

Gerek ba¤›ml›l›k yaratan maddeler gerekse bencillik, ç›karc›l›k, emek vermeden kazanmak, baflkalar›n›n haklar›na sayg› duymamak gibi mesajlar o anda çocu¤un hofluna gidebilir. Oysa iyili¤in sonuçlar› uzun vadede al›nmaktad›r. Uzun vadede geri dönen kazan›mlar› göremeyen çocuk, anl›k ve kolay elde edilebilir hazlar›n pefline düflebilir. Çocuklar›m›z› korumak için onlara kendi içlerinde bir kontrol mekanizmas› kurma, davran›fllar›n› kendi kendilerine ak›l süzgecinden geçirme al›flkanl›¤› kazand›rmal›y›z. Çocuk iyi fleylerin karfl›l›¤›n› hemen alamasa da do¤ru olan ne ise onu yapmas› gerekti¤ini ö¤renmelidir.

Kötülükten gelen anl›k mutluluklar›n k›sa zamanda geçece¤ini, aslolan›n iyilik oldu¤unu görmelidir. Evlerimizi iyi ve güzel fleylerin takdir edildi¤i, onay gördü¤ü yerler haline getirmeliyiz. Çocuk, evdeki s›cakl›¤›, güzelli¤i görürse, d›flar›daki yanl›fllar›n etkisine kap›lmayaca¤› gibi gördükleri de iyi-kötü ayr›m›n› pekifltirir.

Nietzsche’nin “Beni y›kmayan darbeler, beni güçlendirir” fleklinde güzel bir sözü vard›r. Gerçekten de d›flar›daki olumsuzluklar, darbeler, haks›zl›klar, kötülükler insan› y›km›yorsa güçlendirir. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

33

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Ó˜Û‚ÒÚ‚ËÂ, ÒÓÒÚ ‡‰‡ÌË ·Â‰Ì˚Ï Ë Ò··˚Ï, Ì ‡‚ÌÓ‰Û¯ËÂ Í Î˛‰ÒÍËÏ ÌÂÒ˜‡ÒÚ¸flÏ Û Ì‡ Ó‰Ó‚ Ö‚ ‡ÁËË ‚Ò„‰‡ Ò˜ËÚ‡ÎËÒ¸ ‚‡ÊÌÂȯËÏË Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ú ‡‰ËˆËflÏË. àÒÚÓÍË ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚË ‚ ä‡Á‡ıÒڇ̠ÛıÓ‰flÚ ‚ „ÎÛ·ÓÍÛ˛ ‰ ‚ÌÓÒÚ¸. è Ófl‚ÎÂÌËfl ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚË ‚ÒÚ Â˜‡ÎËÒ¸ ¢ ‚ ‰ ‚ÌÂÈ Ò‡ÍÒÍÓÈ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËË, ‡ Ò Ô ËıÓ‰ÓÏ ÏÛÒÛθχÌÒÚ‚‡ ‚ Ò Â‰Û ÍӘ‚ÌËÍӂ͇Á‡ıÓ‚ ÒÚ‡ÎË ÒËÒÚÂχÚ˘ÂÒÍËÏË. ì ̇¯Ëı Ô Â‰ÍÓ‚ ¢ ÒÓÚÌË ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ ÛÍÓ ÂÌËÎÓÒ¸ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ‰Â·ڸ ‰Ó· Ó ·ÎËÊÌËÏ – ‰Ûıӂ̇fl Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ Í‡Ê‰Ó„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇.

ë

‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë, ÍÓÚÓ ˚ ·˚ÎË Ò‚fl˘ÂÌÌ˚ÏË ‰Îfl ÒÚÂÔÌfl͇, Ë ÌÓ‚ÓÈ ÍÛθÚÛ ˚, Ô Ë‚ÌÂÒÂÌÌÓÈ Ô ÂÒÂÎÂÌÌ˚ÏË Ì‡ Ó‰‡ÏË. Ç ÚÓ ‚ ÂÏfl ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎflÎÓÒ¸ χÒÒÓ‚Ó Ô ÂÒÂÎÂÌËÂ Í ÂÒÚ¸flÌ ËÁ „ÎÛ·ËÌÌ˚ı „Û·Â ÌËÈ êÓÒÒËË, Ò ìÍ ‡ËÌ˚, ËÁ ëË·Ë Ë. ëÔ‡Ò‡flÒ¸ ÓÚ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓ„Ó „ÌÂÚ‡ ñËÌÒÍÓÈ ËÏÔ ‡ÚÓ ÒÍÓÈ ‰Ë̇ÒÚËË ‚ äËÚ‡Â, Ò˛‰‡ Ô ÂÒÂÎflÎËÒ¸ ÛÈ„Û ˚ Ë ‰ÛÌ„‡ÌÂ. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÚÓ „Ó‚˚ÏË Í‡ ‡‚‡Ì‡ÏË Ô ËıÓ‰ËÎË Ë ÓÒ‰‡ÎË Ú‡Ú‡ ˚. Ç „Ó‰˚ ÇÚÓ ÓÈ ÏË Ó‚ÓÈ ‚ÓÈÌ˚ ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì ·˚ÎË Ô ÂÒÂÎÂÌ˚ ÍÓ ÂȈ˚,

akir ve zay›flar›n halinden anlama ve onlara ac›ma, insan›n ac›lar›na duyars›z kalmama, Avrasya halklar›n›n her zaman en önemli ahlaki düsturu olmufltur. Kazakistan’da yard›mseverli¤in kökleri çok eskilere dayan›r. Yard›mseverli¤e Sakslar’da da rastlan›yor fakat Müslümanl›¤›n göçebe Kazaklara gelmesiyle sistemli hâle geliyor. “Yak›nlara iyilik yapmak her insan›n manevi yükümlülü¤üdür” düflüncesi daha yüzlerce y›l önce atalar›m›zda kökleflmiflti.

F

ÇÓ ‚ÚÓ ÓÈ ÔÓÎÓ‚ËÌ XIX Ë Ì‡˜‡Î ïï ‚. ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ Ô ÓËÁÓ¯ÎÓ Ò‚ÓÂ„Ó Ó‰‡ ÒϯÂÌË ËÒÍÓÌÌ˚ı Ô‡Ú Ë‡ ı‡Î¸Ì˚ı Ú ‡‰ËˆËÈ

Благотворительность – форма межцивилизационного диалога Жетписбай Бекболатулы Кандидат экономических наук(Казахстан).

34

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ÌÂψ˚, ÚÛ ÍË-ÏÂÒıÂÚË̈˚, ÍÛ ‰˚, ˜Â˜Â̈˚, ËÌ„Û¯Ë, „ ÂÍË. îÓ ÏË Ó‚‡Î‡Ò¸ ÍÛθÚÛ ‡ ÏÂÊ̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ó·˘ÂÌËfl: Û‚‡ÊÂÌËÂ Í Î˛‰flÏ ‰ Û„ÓÈ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÒÚË, ‰Ó· ÓÊ·ÚÂθÌÓÒÚ¸, „ÓÚÓ‚ÌÓÒÚ¸ ‚Ò„‰‡ Ô ËÈÚË Ì‡ ÔÓÏÓ˘¸. ÄÒ‡ – ˝Ú‡ ÛÌË͇θ̇fl ÙÓ Ï‡ ‚Á‡ËÏÓÔÓ˘Ë Î˛‰ÂÈ, fl‚ÎflÂÚÒfl ËÒÍÓÌÌÓ Â‚ ‡ÁËÈÒÍËÏ ÒӈˇθÌ˚Ï ËÁÓ· ÂÚÂÌËÂÏ ÏÂÊ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ„Ó Ë ÏÂʈ˂ËÎËÁ‡ˆËÓÌÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡.

ÖÒÚ¸ ÏÌÓ„Ó Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚ Ó ‡ÁÌÓÓ· ‡ÁËË Ë Ï‡ÒÒÓ‚ÓÒÚË ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚË, Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒÚ ÂÏÎÂÌË ‰Â·ڸ ‰Ó· Ó ·ÎËÊÌËÏ Óı‚‡ÚËÎÓ Ò‡Ï˚ ‡ÁÌ˚ ÒÎÓË Í‡Á‡ıÒÚ‡ÌÒÍÓ„Ó Ì‡ÒÂÎÂÌËfl. é· ˝ÚÓÏ „Ó‚Ó ËÚ ıÓÚfl ·˚ ÚÓ, ˜ÚÓ ‚ ä‡Á‡ıÒڇ̠ӄ ÓÏÌ˚Ï ÒÔ ÓÒÓÏ ÔÓθÁÓ‚‡ÎÒfl ÒÔˆˇθÌ˚È ÊÛ Ì‡Î, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚È ‚ÓÔ ÓÒ‡Ï ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚË Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ô ËÁ ÂÌËfl – «ÇÂÒÚÌËÍ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚË». Ç ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓÏ ä‡Á‡ıÒڇ̠ÂÒÚ¸ ÍÓÏÔ‡ÌËË, Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË Ë

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

XIX. yüzy›l›n ikinci yar›s›nda ve XX. yüzy›l›n bafllar›nda Kazakistan’da; bir bozk›rl› için kutsal olan ezeli ataerkil yard›mlaflma gelene¤iyle, göçebe milletlerin getirdi¤i yeni kültürün kendine özgü bir kaynaflmas› meydana geldi. O zamanlar Rusya’n›n ücra köflelerinden, Ukrayna’dan ve Sibirya’dan köylülerin göçü gerçekleflti. Çin’deki Tsin hanedan›n›n milli ve siyasi tahakkümünden kaçan Uygurlar ve Dunganlar buraya göç ettiler. Tatarlar da ticaret kervanlar›yla gelip buray› yurt edindiler. ‹kinci Dünya Savafl› y›llar›nda Kazakistan’a Koreliler, Almanlar, Misket Türkleri, Kürtler, Çeçenler, ‹ngufllar, Grekler yerlefltirildi. Halklar aras› iletiflim kültürü; baflka ulustan insanlara sayg›, iyilikseverlik ve her zaman

Yard mseverlik bir medeniyetler aras diyalog biçimidir Jetpisbay Bekbolatul› Dr, Ekonomi Bilimleri (Kazakistan).

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

35

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

В современном Казахстане есть компании, общественные организации и частные предприниматели, которые много времени и средств отдают делу помощи ближним.

Günümüz Kazakistan’›nda insanlara yard›m için zaman ay›ran ve para ba¤›fllayan flirketler, toplumsal örgütler ve bireysel giriflimciler var. yard›ma koflmaya haz›r bulunma geliflti. ‹nsanlar aras› yard›mlaflman›n benzersiz bir flekli olan Asar, eskiden beri Avrasya’da halklar ve medeniyetler aras› diyalogun yoludur.

Yard›mseverli¤in kitlesel halde yap›ld›¤›na ve yak›nlar›na iyilik yapma gayretinin Kazakistan halk›n›n en farkl› katmanlar›n› içine ald›¤›na dair çok belge var. Kazakistan’da iyili¤e ve toplumsal himayeye adanan Vestnik Blagotveritelnosti/‹yilik Ula¤› gazetesinin büyük talep görmesi bunu teyit ediyor.

˜‡ÒÚÌ˚Â Ô Â‰Ô ËÌËχÚÂÎË, ÍÓÚÓ ˚ ÏÌÓ„Ó ‚ ÂÏÂÌË Ë Ò Â‰ÒÚ‚ ÓÚ‰‡˛Ú ‰ÂÎÛ ÔÓÏÓ˘Ë ·ÎËÊÌËÏ. ë‡ÏÓÈ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÈ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÈ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÂÈ ‚ ÂÒÔÛ·ÎËÍ ÏÓÊÌÓ Ì‡Á‚‡Ú¸ ‰ÂÚÒÍËÈ ÙÓ̉ «ÅÓ·ÂÍ», ‚ÓÁ„·‚ÎflÂÏ˚È Ô ‚ÓÈ ÎÂ‰Ë ÒÚ ‡Ì˚ ë. Ä. ç‡Á‡ ·‡Â‚ÓÈ. ÑÓ‚ÓθÌÓ ¯Ë ÓÍÛ˛ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÒÚ¸ ÔÓÎۘ˷ ‚ ä‡Á‡ıÒڇ̠·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθ̇fl ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ ‡·ÓÚ‡˛˘Ëı Á‰ÂÒ¸ Í ÛÔÌ˚ı ËÌÓÒÚ ‡ÌÌ˚ı ÍÓÏÔ‡ÌËÈ: «ò‚ ÓÌ», «ùÍÒÓÌ åÓ·Ëλ, «äÓ͇-äÓ·» Ë ÏÌÓ„Ëı ‰ Û„Ëı. ëΉÛÂÚ ÓÒÓ·Ó ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸Òfl ̇ ·Î‡„Ëı ‰Â·ı ÙÓ̉‡ äÄíÖÇ, ·Î‡„Ó‰‡ fl ÍÓÚÓ ÓÏÛ ÏÌÓ„Ë ͇Á‡ıÒÚ‡ÌÒÍË ˛ÌÓ¯Ë Ë ‰Â‚Û¯ÍË, ÔÓÎۘ˂ ·ÎÂÒÚfl˘ÂÂ

36

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌË ‚ ÚÛ ÂˆÍÓ-͇Á‡ıÒÚ‡ÌÒÍËı ÎˈÂflı, ÛÒÔ¯ÌÓ Ô Ó‰ÓÎʇ˛Ú Û˜Â·Û ‚ Ô ÂÒÚËÊÌ˚ı ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚ‡ı Ö‚ ÓÔ˚ Ë ëòÄ. ë„ӉÌfl, ÓˆÂÌË‚‡fl ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË ‚ ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚‡ÊÌÓ Ô Ó‡Ì‡ÎËÁË Ó‚‡Ú¸ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËÂ Ë ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚ هÍÚ˚. á̇fl, ˜ÚÓ ËÒÚÓÍË ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚË Û Ì‡Ò ÛıÓ‰flÚ ‚ ‰‡ÎÂÍÓÂ Ô Ó¯ÎÓÂ, Ò„ӉÌfl ÌÛÊÌÓ Á‡·ÓÚËÚ¸Òfl Ó ‡Á‚ËÚËË ˝ÚËı Ú ‡‰ËˆËÈ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. í‡Í ˜ÚÓ ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚Ï ÔÓ‰‚ËÊÌË͇Ï-·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂÎflÏ Ë Î˛‰flÏ, Ê·˛˘ËÏ Á‡ÌflÚ¸Òfl ψÂ̇ÚÒÚ‚ÓÏ, ÂÒÚ¸ Û ÍÓ„Ó Û˜ËÚ¸Òfl Ë Í‡ÍËÂ Ú ‡‰ËˆËË Ô Ó‰ÓÎʇڸ. I

Günümüz Kazakistan’›nda insanlara yard›m için zaman ay›ran ve para ba¤›fllayan flirketler, toplumsal örgütler ve bireysel giriflimciler var. Cumhuriyetimizin en ünlü yard›m kuruluflunun baflkanl›¤›n› First Lady’miz S. A. Nazarbayeva’n›n yapt›¤› çocuk vakf› Bobek oldu¤unu söyleyebiliriz. Burada çal›flan büyük yabanc› flirketler Chevron, Ekson Mobil, Coca Cola ve di¤er birçok flirketin çal›flanlar›n›n yard›m çal›flmalar› da hayli büyük ün kazand›. Sayesinde birçok Kazakistanl› gencin parlak bir e¤itim al›p Avrupa ve Amerika’n›n prestijli üniversitelerinde e¤itimlerinde devam etti¤i KATEV Vakf›’n›n da hay›r ifllerinin özellikle üstünde durmak gerekir.

Bugün Kazakistan’da hay›r ifllerinin imkânlar›n› de¤erlendirirken tarihi ve günümüz gerçeklerinin analiz edilmesi önemlidir. ‹yilikseverli¤in köklerinin bizde geçmifle dayand›¤›n› bilerek toplumda bu gelene¤in geliflmesine özen göstermek gerekir. Günümüzde hay›rseverlik ve fedakârl›k yoluna girenlerin bunu kendilerinden ö¤renebilecekleri insanlar ve takip edebilecekleri gelenekler var. I

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

НПО – потребность современного общества Улан Нарынбек Журналист Казахского радио (Казахстан).

STK’lar toplumsal bir ihtiyaç Ulan Nar›nbek Gazeteci, Kazak Radyosu (Kazakistan).

‡Á‡ıÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ ËÁ‰‡‚̇ Òӷβ‰‡Î Ú ‡‰ËˆËË Â ÛÎiÍ („ÓÒÚÂÔ ËËÏÒÚ‚‡), ÔÓ˜ËڇΠËı Í‡Í ·Î‡„Ó Ó‰ÌÓ ‰ÂÎÓ. ä Ô ËÏ Û, „ÓÒÚflÏ Ê·˛Ú ‚ÒÂı ·Î‡„, Ì‡Í ˚‚‡˛Ú ‰Îfl ÌËı ÒÚÓÎ, Ô Â‰Î‡„‡˛Ú ‚ÍÛÒÌ˚ ÏflÒÌ˚Â Û„Ó˘ÂÌËfl. ëÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ë ‰ Û„‡fl Ú ‡‰ËˆËfl – ‡Ò‡ . é‰ÌÓÒÂθ˜‡Ì Ô Ë„Î‡¯‡˛Ú ÔÓÏÓ˜¸ ‚ Ú‡ÍËı ·Óθ¯Ëı ‡·ÓÚ‡ı, Í‡Í ÒÚ ËÊ͇ ӂˆ, ËÁ„ÓÚÓ‚ÎÂÌË ‚ÓÈÎÓ͇, ÒÚ ÓËÚÂθÒÚ‚Ó ‰Óχ, Ò·Ó Û Óʇfl, ÒÂÌÓÍÓÒ Ë ‰ Û„Ëı. ä ÓÏ ˝ÚÓ„Ó, ÔÓÏÓ„‡ÎË ÚÂÏ, ÍÚÓ ‚ ÂÏÂÌÌÓ ÌÛʉ‡ÎÒfl, ˜ÚÓ·˚ ÓÌË

ä

GÜZ 2007, SAYI: 26

Ô ÂÊËÎË Ï‡Ú ˇθÌ˚Â Ú Û‰ÌÓÒÚË Ë ‚ÒÚ‡ÎË Ì‡ ÌÓ„Ë. ëÓÒÚÓflÚÂθÌ˚ ÒÂϸË, Ì‡Ô ËÏ , ÓÚ‰‡‚‡ÎË ‰ÓÈÌ˚È ÒÍÓÚ ‚Ó ‚ ÂÏÂÌÌÓ ÔÓθÁÓ‚‡ÌËÂ. èÓÏÓ˘¸ Ê˚ÎÛ Ó͇Á˚‚‡Î‡Ò¸ ÚÂÏ, ÍÚÓ ÔÓÚ flÎ Í Ó‚, ‚ÌÂÁ‡ÔÌÓ Î˯ËÎÒfl ËÏÛ˘ÂÒÚ‚‡, Ó͇Á‡ÎÒfl ‚ ·Â‰ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÔÓÎÓÊÂÌËË, ÔÓ‰‚ „Òfl ̇ԇ‰ÂÌ˲ ËÎË Ì‡ÒËÎ˲. ä‡Á‡ıÒÍËÈ Ì‡ Ó‰, ÍÓÚÓ ˚È ‚ Ú Û‰Ì˚ ‰Îfl Ò·fl ‚ ÂÏÂ̇ Ô Â‰ÓÒÚ‡‚ËÎ Í Ó‚ Ô ÂÒÂÎÂ̈‡Ï, ‚ 1991 „. Ó· ÂÎ ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚ¸. Ç Ô ‚˚ „Ó‰˚ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì ÏÌÓ„ËÂ Ò ‡‚ÌË‚‡ÎË Ò Ô Ë·‡ÎÚËÈÒÍËÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ÏË. çÓ, Í

azak milleti eskiden beri “yerulik” (Kazak misafirperverli¤i) gelene¤ine uyar, bu gelene¤e hay›rl› bir ifl olarak hürmet gösterirdi. Örne¤in yeni gelenlere her türlü iyi dilekleri diler, evlerine yeni tafl›nanlar için lezzetli et yemekleriyle ziyafet verirlerdi. Bundan baflka bir gelenek daha var; “asar”. Koyunlar›n k›rp›lmas›, keçe imalat›, inflaat, mahsulün toplanmas›, ot biçimi gibi büyük ifllerde köydefller yard›ma ça¤›r›l›r. Geçici olarak yard›ma muhtaçlara yard›m edilirdi. Var-

K

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

37

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

l›kl› aileler sa¤mal hayvan›n› geçici olarak verirlerdi. Bu da ihtiyaç sahiplerinin maddi s›k›nt›lar›n› atlatmas›na ve ayaklar› üzerinde durmalar›na yard›mc› olurdu.

“J›lu”ya yard›m hay›rl› bir ifl say›l›rd›. Evini kaybeden, fakir düflen, sald›r› veya fliddete maruz kalanlara yap›l›rd› bu yard›m.

Zor zamanlarda göçmenlere bafllar›n› sokacak yer, ev sa¤layan Kazak milleti 1991 y›l›nda ba¤›ms›zl›¤›na kavufltu. Çoklar› Kazakistan ba¤›ms›zl›¤›n›n ilk y›llar›n› Balt›k devletlerinin kaderiyle k›yaslad›.

Ama Kazak milletinin hoflgörüsü sayesinde bu süre boyunca toplumda istikrar korundu. Bunun sonucunda ülke ekonomik ve politik geliflmede büyük baflar›lara ulaflt›. Zor zamanlarda kardefllerine yard›m elini uzatan Kazak milleti iyilikseverlik ve baflkas›na yard›m mefhumlar›na yabanc› de¤ildir.

Казахскому народу, который в трудные времена протянул руку помощи собратьям, не чужды такие понятия, как благотворительность и взаимопомощь.

Zor zamanlarda kardefllerine yard›m elini uzatan Kazak milleti iyilikseverlik ve baflkas›na yard›m mefhumlar›na yabanc› de¤ildir. Ò˜‡ÒÚ¸˛, ·Î‡„Ó‰‡ fl ÚÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚË Í‡Á‡ıÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡, ÒÓı ‡ÌË·Ҹ ÒÚ‡·ËθÌÓÒÚ¸ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â. Ç ÂÁÛθڇÚ ˝ÚÓ„Ó ÒÚ ‡Ì‡ ÒÏӄ· ‰ÓÒÚ˘¸ ·Óθ¯Ëı ÛÒÔÂıÓ‚ ‚ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓÏ Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÏ ‡Á‚ËÚËË. ä‡Á‡ıÒÍÓÏÛ Ì‡ Ó‰Û, ÍÓÚÓ ˚È ‚ Ú Û‰Ì˚ ‚ ÂÏÂ̇ Ô ÓÚflÌÛÎ ÛÍÛ ÔÓÏÓ˘Ë ÒÓ· ‡Ú¸flÏ, Ì ˜Ûʉ˚ Ú‡ÍË ÔÓÌflÚËfl, Í‡Í ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚ¸ Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘¸. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ ÂÏfl ‚ ÒÚ ‡Ì Á‡ „ËÒÚ Ë Ó‚‡ÌÓ ÓÍÓÎÓ 5 Ú˚Òfl˜ ÌÂÔ ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÈ. Ç

38

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

̇ Ӊ çèé ̇Á˚‚‡˛Ú «Ú ÂÚËÈ ÒÂÍÚÓ », ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ˝ÚË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÔÓÏÓ„‡˛Ú ‚ ¯ÂÌËË ÒӈˇθÌ˚ı Ô Ó·ÎÂÏ, ÍÓÚÓ ˚ ÏÓ„ÎË ÛÒÍÓθÁÌÛÚ¸ ËÁ ÔÓÎfl Á ÂÌËfl ‚·ÒÚË. ä‡Í ÔÓ͇Á‡ÎË ËÒÒΉӂ‡ÌËfl, çèé ‡·ÓÚ‡˛Ú ‚ 25 Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËflı, Ú‡ÍËı Í‡Í ˝ÍÓÎÓ„Ëfl, Ô Ó·ÎÂÏ˚ ÏÓÎÓ‰ÂÊË, ̇Û͇, ÍÛθÚÛ ‡, „Ẩ ̇fl ÔÓÎËÚË͇ Ë ÏÌÓ„Ë ‰ Û„ËÂ. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl Ô ÓÙËÎfl Ëı ‡·ÓÚ˚, ÚÓ Ó‰Ì‡ Ú ÂÚ¸ ËÁ 5 Ú˚Òfl˜ Á‡ „ËÒÚ Ë Ó‚‡ÌÌ˚ı ÌÂÍÓÏÏ ˜ÂÒÍËı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÈ – ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌ˚Â Ë ÒӈˇθÌ˚ ÙÓ̉˚.

Bugün ülkede yaklafl›k befl bin sivil toplum örgütü kay›tl›d›r. STK’lar toplumda “üçüncü sektör” olarak adland›r›l›rlar. Çünkü bu kurulufllar iktidar›n gözünden kaçan toplumsal olaylar›n çözümüne yard›mc› oluyorlar. Ülkemizde yap›lan araflt›rmalar›n gösterdi¤ine göre STK’lar çevre, gençlik problemleri, bilim, kültür, cinsiyet eflitli¤i politikalar› gibi 25 ayr› alanda çal›fl›yorlar. Çal›flmalar›n›n profiline gelince, kay›tl› befl bin kuruluflun üçte biri ticari olmayan kurulufllar; hay›r kurumlar› ve toplumsal vak›flardan olufluyor. ‹statistiklere göre bu kurulufllar özel, devlet ve uluslararas› olarak ayr›l›yorlar.

Bunlar›n aras›nda en ünlüleri Dusnbay Kusainov’un baflkanl›¤›n› yapt›¤› hay›r kurumu “Degdar”, Kazakistanl› ünlü flark›c› Nurlan Abdulin’in yönetimindeki yard›m vakf› “Par›z”, ünlü bankac› Erlan Tatiflev’in ad›n› tafl›yan vak›f, ‹rina Vlasova’n›n “Spravedlivost/Adalet” vakf› ve daha 800 dolay›nda bu tür kurulufllar.

Devlet vak›flar› aras›nda en ünlüsü Baflkan›n efli Sara Nazarbayeva’n›n baflkan› oldu¤u “Bobek/Bebek” vakf›d›r. Bir di¤er vak›f kendisini e¤itim sahas›nda ciddi bir kurum olarak ispat eden art›k uluslararas› hale gelen KATEV’dir. Kazakistan Cumhurbaflkan› Nursultan Nazarbayev ve Türkiye Cumhurbaflkan› Turgut Özal’›n himayeleriyle kurulan KATEV iki ülkenin dostane iliflkilerinde amiral gemilerden biri oldu. Bu vak›f sayesinde ülkemizde 20’den fazla ortak Kazak – Türk lisesi, Almat›’da Süleyman Demirel Üniversitesi, dil ve haz›rl›k kursu “Dost›k”

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ëӄ·ÒÌÓ ÒÚ‡ÚÛÒÛ, ÓÌË ÔÓ‰ ‡Á‰ÂÎfl˛ÚÒfl ̇ ˜‡ÒÚÌ˚Â, ÂÒÔÛ·ÎË͇ÌÒÍËÂ Ë ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚Â. ë Â‰Ë ÌËı ̇˷ÓΠËÁ‚ÂÒÚÌ˚: „ÛχÌËÚ‡ Ì˚È ÙÓ̉ «Ñ„‰‡ », ‚ÓÁ„·‚ÎflÂÏ˚È ÑÛ̷҇‡ÂÏ äÛÒ‡ËÌÓ‚˚Ï, ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌ˚È ÙÓ̉ «è‡ ˚Á» ÔÓ‰ ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó Í‡Á‡ıÒÚ‡ÌÒÍÓ„Ó Ô‚ˆ‡ çÛ Î‡Ì‡ Ä·‰ÛÎË̇, Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÙÓ̉ ËÏÂÌË ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó ·‡ÌÍË ‡ Ö Î‡Ì‡ í‡Ú˯‚‡, ÙÓ̉ «ëÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚ¸» à ËÌ˚ Ç·ÒÓ‚ÓÈ Ë Â˘fi ÓÍÓÎÓ 800 ÔÓ‰Ó·Ì˚ı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÈ. ë Â‰Ë ÂÒÔÛ·ÎË͇ÌÒÍËı ÙÓ̉ӂ ÓÒÓ·ÓÈ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÒÚ¸˛ ÔÓθÁÛÂÚÒfl ÙÓ̉ «ÅÓ·ÂÍ», ‚ÓÁ„·‚ÎflÂÏ˚È ÒÛÔ Û„ÓÈ Ô ÂÁˉÂÌÚ‡ ÒÚ ‡Ì˚ ë‡ ÓÈ ç‡Á‡ ·‡Â‚ÓÈ. Ñ Û„ÓÈ ÙÓ̉, ÌÓ ÛÊ ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚È, äÄíÖÇ Á‡ ÂÍÓÏẨӂ‡Î Ò·fl Í‡Í Ò ¸fiÁ̇fl Ó „‡ÌËÁ‡ˆËfl ‚ ÒÙ  ӷ ‡ÁÓ‚‡ÌËfl. îÓ̉ äÄíÖÇ, ‚ÓÁÌËͯËÈ ÔÓ‰ Ô‡Ú Ó̇ÊÂÏ Ô ÂÁˉÂÌÚ‡ ä‡Á‡ıÒڇ̇ çÛ ÒÛÎڇ̇ ç‡Á‡ ·‡Â‚‡ Ë „·‚˚ íÛ ˆËË íÛ „ÛÚ‡ éÁ‡Î‡, ÒڇΠӉÌËÏ ËÁ Ù·„χÌÓ‚ ‰ ÛÊÂÒÍÓ„Ó ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ‰‚Ûı „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚. Å·„Ó‰‡ fl ˝ÚÓÏÛ ÙÓÌ‰Û ‚ ÒÚ ‡Ì ·˚ÎÓ ÓÚÍ ˚ÚÓ ·ÓΠ20 ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚ı ͇Á‡ıÒÍÓ-ÚÛ ÂˆÍËı Îˈ‚, ìÌË‚Â ÒËÚÂÚ ËÏÂÌË ëÛÎÂÈχ̇ ÑÂÏË ÂÎfl ‚ „Ó Ó‰Â ÄÎχÚ˚, flÁ˚ÍÓ‚˚Â Ë Ó·˘ÂÓ· ‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚ ÍÛ Ò˚ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ËÚÂθÌÓ„Ó ˆÂÌÚ ‡ «ÑÓÒÚ˚Í». è ‡‚ËÚÂθÒÚ‚Ó ä‡Á‡ıÒڇ̇ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÙÓ̉˚ Ë ÌÂÔ ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚Â

GÜZ 2007, SAYI: 26

Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ‚ ˆÂÎÓÏ fl‚Îfl˛ÚÒfl Ò‚flÁÛ˛˘ËÏ Á‚ÂÌÓÏ ÏÂÊ‰Û ·ËÁÌÂÒÓÏ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ. è Ó‚Ó‰fl ÂÊ„ӉÌ˚ ‚ÒÚ Â˜Ë Ò ËÌÓÒÚ ‡ÌÌ˚ÏË Ë ÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ËÌ‚ÂÒÚÓ ‡ÏË, çÛ ÒÛÎÚ‡Ì ç‡Á‡ ·‡Â‚ Ô ËÁ˚‚‡ÂÚ ·ËÁÌÂÒ-Í Û„Ë Í ÒӈˇθÌÓÈ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Ô ‰ Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ. ç‡ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸ ͇ʉÓÏÛ Ì‡ Ó‰Û, Ò˜ËÚ‡˛˘ÂÏÛ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì Ò‚ÓÂÈ Ó‰ËÌÓÈ, Ó͇Á˚‚‡ÂÚÒfl ÔÓÏÓ˘¸ Ë ÔÓ‰‰Â Ê͇ ‚ ÒÓı ‡ÌÂÌËË Ë ‚ÓÁ ÓʉÂÌËË Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚ı Ú ‡‰ËˆËÈ, ÍÛθÚÛ ˚, ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ Ë flÁ˚͇. ê‡Á‚ ˝ÚÓ Ì ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘¸? I

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

aç›ld›. Kazakistan hükümeti, vak›f ve sivil toplum kurulufllar›n›n toplumu ve ifl dünyas›n› birbirine ba¤layan halkalar olduklar›n› düflünüyor. Cumhurbaflkan› Nursultan Nazarbayev yerli ve yabanc› yat›r›mc›larla her y›l yapt›¤› görüflmelerde ifl çevrelerini her defas›nda topluma karfl› sosyal sorumluluklar›n› büyütmeye ça¤›r›r. Bugün, Kazakistan’› vatanlar› sayan her ulusa gelenek, kültür, edebiyat ve dillerinin korunmas› ve yeniden ihyas› için yard›m ediliyor ve destek sa¤lan›yor.

Yard›mlaflma da bu de¤il midir? I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

39

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

40

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Эгоизм приводит человека к разочарованию Хюсеин Хатеми Профессор юриспруденции (Турция).

Bencillik, insan› hüsrana sürüklüyor Hüseyin Hatemi Prof. Dr. Hukukçu (Türkiye).

 ËÓ‰ éÒχÌÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ ·˚Î ‰Ó‚ÓθÌÓ Ô ÓÚflÊÂÌÌ˚È. ꘸ ˉÂÚ, Ò „ÂÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍÓÈ ÚÓ˜ÍË Á ÂÌËfl, Ó ÒÚ ‡ÌÂ, Ú ËÚÓ Ëfl ÍÓÚÓ ÓÈ Ò Ì‡˜‡Î‡ XIV ‚. ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ Û‚Â΢˂‡Î‡Ò¸, ‡ Ò ÍÓ̈‡ XVII ‚. ÒÓÍ ‡˘‡Î‡Ò¸. ꘸ ˉÂÚ Ó· ËÏÔ ËË, ‚ ÍÓÚÓ ÓÈ Ô ÓÊË‚‡ÎË ‡Á΢Ì˚ ̇ Ó‰˚. èÓ˝ÚÓÏÛ Ò Ò‡ÏÓ„Ó Ì‡˜‡Î‡ ÒΉÛÂÚ Ò͇Á‡Ú¸, Ó ˜ÂÏ ·Û‰ÂÚ „Ó‚Ó ËÚ¸Òfl ‚ ˝ÚÓÈ Ï‡ÎÂ̸ÍÓÈ ÒÚ‡Ú¸Â, ‡ÁÏ ÓÏ ‚ÒÂ„Ó Î˯¸ ‚ ‰‚ ÒÚ ‡Ìˈ˚. éÙˈˇθÌ˚Ï flÁ˚ÍÓÏ ËÏÔ ËË ·˚Î ÚÛ ÂˆÍËÈ flÁ˚Í, ÍÓÚÓ ˚È Ô Ë¯ÂÎ ‚ÏÂÒÚÂ Ò Ú˛ ÍÒÍËÏË Ó·˚˜‡flÏË Ë Ì ‡‚‡ÏË, ‡ ‚ ÓÈ/ ÂÎË„ËÂÈ – ËÒ·Ï, Ó ˜ÂÏ Ë ÒΉÛÂÚ ÔÓ„Ó‚Ó ËÚ¸. é·˚˜‡Ë Ë Ì ‡‚˚ ˉÛÚ ÓÚ ÍӘ‚ÌËÍÓ‚, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÔÓ ÚËÔÛ ‚‡ÍÛÙ‡, Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌ˚ ÓÒ‰Î˚Ï Ó·˘ÂÒÚ‚‡Ï, Ì ÏÓ„ÛÚ ·˚Ú¸ ÓÒÌÓ‚‡Ì˚ ̇ Ó·˚˜‡flı. LJÍÛÙ – ÔÎÓ‰ ËÒ·ÏÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ˚. ë Â‰Ë Ó·˚˜‡Â‚ Ë Ì ‡‚Ó‚ ÂÒÚ¸ Ô ‚Ó˝ÎÂÏÂÌÚ Â‰ËÌ˘ÌÓÈ ÔÓÏÓ˘Ë Ë Ú ‡‰ËˆËfl «Ô ËÂÏÓ‚». àÌÚ ÂÒÌÓ, ÂÒÚ¸ ÎË ‰ÓÎfl Ú ‡‰ËˆËË Ô ËÂχ ‚ ÚÓÏ ‚ÌËχÌËË, ÍÓÚÓ Ó ۉÂÎflÂÚÒfl Ò„ӉÌfl «¯‡Ú ‡Ï ÓÁ„Ó‚Â̸fl»? àÒÎ‡Ï fl‚ÎflÂÚÒfl ‚˚ ‡ÊÂÌËÂÏ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ-·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ô ‡‚‡. àÏÂÌÌÓ ÔÓ˝ÚÓÏÛ ÚÂÓ ÂÚ˘ÂÒ͇fl ÓÒÌÓ‚‡ Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓ„Ó ‚ˉ‡ ÒӈˇθÌÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡, ÒӈˇθÌÓÈ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË Ë ÒӈˇθÌÓÈ ÒÓÎˉ‡ ÌÓÒÚË, „Ó‚Ó fl Ò„ӉÌfl¯ÌËÏ flÁ˚ÍÓÏ, ËÒıÓ‰ËÚ ÓÚ ËÒ·χ. é‰Ì‡ÍÓ ËÁ-Á‡ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Ú‡Í‡fl Ê ÚÂÓ ÂÚ˘ÂÒ͇fl ÓÒÌÓ‚‡ ÒӉ ÊËÚÒfl Ë ‚ Ô Â‰˚‰Û˘Ëı ÙÓ Ï‡ı ËÒ·χ, Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÔÓ‰Ó·ÌÓÈ ÙÓ Ï˚ ÂÒÚ¸ Ë Û Â‚ ‚, Ë Û ı ËÒÚˇÌ. ÇÍ ‡ÚˆÂ Ê ÚÂÓ ÂÚ˘ÂÒÍË Ô ‚ÓÓÒÌÓ‚˚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÒÓÎˉ‡ ÌÓÒÚË Ë ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë ‚ ËÒ·Ï ÏÓÊÌÓ ÔÓÌflÚ¸ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÏ Ó· ‡ÁÓÏ. è ‚ÓÓÒÌÓ‚‡ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË. é‰ÌËÏ ËÁ ËÁÏ ÂÌËÈ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË

è

GÜZ 2007, SAYI: 26

fl‚ÎflÂÚÒfl «‡‰Î». ùÚÓ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚ¸ ‡‚ÂÌÒÚ‚‡, ÓÁ̇˜‡˛˘‡fl, „Ó‚Ó fl Ò„ӉÌfl¯ÌËÏ flÁ˚ÍÓÏ, Ô ‚ÓÓÒÌÓ‚Û ‡‚ÂÌÒÚ‚‡ (‚ ˆÂÌÌÓÒÚË Í‡Ê‰Ó„Ó ˜ÂÎÓ‚Â͇). ÇÚÓ Ó ËÁÏ ÂÌË «Í˚ÒÚ». ë„ӉÌfl Ï˚ ̇Á˚‚‡ÂÏ ˝ÚÓ ËÁÏ ÂÌËÂ, Í‡Í Ô ÓÔËÒ‡ÌÓ ‚ ÍÓÌÒÚËÚÛˆËË, Ô ‚ÓÓÒÌÓ‚ÓÈ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË. ëÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚ¸ ‡‚ÂÌÒÚ‚‡ (Iustitia commutativa) Ú Â·ÛÂÚ ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ͇ʉ˚Ï ÚÓ„Ó ÊËÁÌÂÌÌÓ„Ó Û Ó‚Ìfl, ÍÓÚÓ Ó„Ó ‰ÓÒÚÓÈÌÓ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Ó. ëÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚ¸ ‡ÒÔ Â‰ÂÎÂÌËfl (Iustitia distributiva) Ú Â·ÛÂÚ, ˜ÚÓ·˚ ‚ ͇ʉÓÈ ÍÓÌÍ ÂÚÌÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË Í‡Ê‰˚È ÔÓÎÛ˜‡Î ÚÓ, ˜Â„Ó Á‡ÒÎÛÊËÎ. Ç Ò‚fl˘ÂÌÌÓÏ äÓ ‡Ì Ô ‚ÓÓÒÌÓ‚˚ «‡‰Î» Ë «Í˚ÒÚ» ÓÚÍ ˚ÚÓ Ó·ÓÁ̇˜ÂÌ˚. ÑÎfl ÚÓ„Ó ˜ÚÓ·˚ ÓÌË Ì ÓÒÚ‡‚‡ÎËÒ¸ ‚ÒÂ„Ó Î˯¸ ̇ ·Ûχ„Â Ë Ì ÌÓÒËÎË Î˯¸ ÎËÚ ‡ÚÛ Ì˚È ÒÏ˚ÒÎ, ‡ ‡ÎËÁÓ‚˚‚‡ÎËÒ¸ ‚ ÊËÁÌË, ‚˚ËÒÍË‚‡ÎÒfl Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌÌ˚È, Ô ‡‚˚È, ·Î‡„Ó‚ÓÒÔËÚ‡ÌÌ˚È ÔÓÍ Ó‚ËÚÂθ Ô Â‰ÔËÒ‡ÌËÈ. ç‡ ÌÂ„Ó ‚ÓÁ·„‡Î‡Ò¸ Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ ‡ÎËÁ‡ˆËË êÂÊËχ å‡ÛÌ. êÂÊËÏ å‡ÛÌ – ˝ÚÓ ÂÊËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ (ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÈ) ÒÓÎˉ‡ ÌÓÒÚË, ÒӈˇθÌÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ Ë ÒӈˇθÌÓÈ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË. åÓ ‡Î¸ ·Î‡„Ó‰ÂflÌËfl Ë ÔÓ‰ÌÓ¯ÂÌËfl. é „‡ÌËÁ‡ˆËfl êÂÊËχ å‡ÛÌ fl‚ÎflÂÚÒfl ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï ‰Ó΄ÓÏ. (ÇÁ„ÎflÌËÚ ̇ ÒÛ Û å‡ÛÌ ‚ äÓ ‡ÌÂ). ä ÓÏ ÚÓ„Ó, Ë ‚ «Ó·flÁ‡ÚÂθÌÓÏ ÏËÌËχθÌÓÏ Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ‰Ó΄» ̇‰ «ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚ¸˛» ÒÚÓËÚ «·Î‡„Ó‰ÂflÌË». èÓÏËÏÓ Ó·flÁ‡ÚÂθÌ˚ı ÔÓ Á‡ÍÓÌÛ ‚˚ÔÎ‡Ú «Ò‡‰‡Í‡», Ú‡ÍÊ ÓÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ̇ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ·ÂÁÁ‡‚ÂÚÌÓÈ ÔÓÏÓ˘Ë ‰ Û„ËÏ, ‡‰Ë ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓ‚Â ¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl. è ‰ÔËÒ˚‚‡ÂÚÒfl ÒÓ‚Â ¯‡Ú¸ Ò‡ÏÓÔÓÊ ڂӂ‡ÌËfl, ÔÓ‰ÌÓ¯ÂÌËfl ÔÓ‰‡ ÍÓ‚, ‡ Ú‡ÍÊ ÓÚ‰‡‚‡Ú¸ ‚Ò ҂ ı

smanl› Dönemi uzun bir dönemdir. Co¤rafî olarak, on dördüncü yüzy›l bafllar›ndan önce gitgide geniflleyip on yedinci yüzy›l sonlar›ndan itibaren de gitgide daralmaya bafllayan bir mekân söz konusudur. Ayr›ca, burada bahsi geçen, bir “imparatorluk”tur. Bu imparatorlukta çok çeflitli halklar vard›r.

Bu sebeple, hele iki sahife hacmindeki bir yaz›da, neden söz edece¤imizi baflta belirlememiz gerek: ‹mparatorlu¤un resmî dilinin Türkçe olmas›, Türk törelerinin getirdiklerinden, “din”in “‹slâm” olmas› da ‹slâm nazarî temelinden söz edilmesini gerektiriyor. Töre, gezgin bir halk›n töresi olarak geldi¤i için, yerleflik toplumlar›n “vak›f” türünde örgütlenme gelene¤i bu töreden de¤il, ‹slâm’dan geliyor. Törede ferdî yard›m ilkesi, “flölen” gelene¤i var.

Acaba günümüz “iftar çad›rlar›”na gösterilen ra¤bette bu flölen gelene¤inin pay› olabilir mi?

O

‹slâm, Tabiî-ilâhî Hukuk’un ifadesi oldu¤u için, bugünkü deyimlerimizle sosyal devlet, sosyal adalet ve sosyal dayan›flman›n örgütlü görünümünün nazarî temeli ‹slâm’dan geliyor. Ne var ki, ayn› nazarî temel ‹slâm’›n önceki flekillerinde de var oldu¤u için Musevî ve H›ristiyanlar›n da ayn› flekilde kurumlar› var. K›saca ‹slâm’›n toplumsal dayan›flma ve yard›mlaflmas›n›n nazarî ilkelerini flu flekilde anlamak mümkün: Adalet ilkesi: Adaletin bir boyutu “adl”dir. Eflitlik adaleti, bugün kulland›¤›m›z terimle, eflitlik ilkesi (insanl›k de¤erinde eflitlik ilkesi) demektir. ‹kinci boyutu

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

41

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ„Ó ·ÓΠÌÛʉ‡˛˘ËÏÒfl, ËÁ·‡‚Ë‚¯ËÒ¸ ÓÚ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ˝„ÓËÁχ. à‰Û˘Ë ÔÓ ‰‡ÌÌÓÏÛ ÔÛÚË Ó· ÂÚÛÚ ÏÓ ‡Î¸ ·Î‡„Ó‰ÂflÌËfl. (à ‚ äÓ ‡Ì Ò͇Á‡ÌÓ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ, Ì ÔÓÊ ڂӂ‡‚ Ò‚ÓËÏË Î˛·ËÏ˚ÏË ‚¢‡ÏË, ˝ÚÓÈ ÏÓ ‡ÎË ‚˚ Ì ӷ ÂÚÂÚÂ.). Ü·ÌËÂ Ô Ë·ÎËÁËÚ¸Òfl Í ÄηıÛ. ÑÎfl ‰ÛıÓ‚ÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓ‚Â ¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ë ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ËÏ Î˛·‚Ë Äηı‡, ÂÏÛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚˚ÔÓÎÌflÚ¸ Ô Â‰ÔËÒ‡ÌËfl Á‡ÍÓ̇ Ë ÏÓ ‡ÎË Ò ‰Û¯Â‚ÌÓÈ Î˛·Ó‚¸˛ Í ÄηıÛ, Ê·ÌËÂÏ Ô Ë·ÎËÁËÚ¸Òfl Í ÄηıÛ. ÇÒ ÏÓ ‡Î¸ÌÓ-Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚ ÔÓÒÚÛÔÍË, ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌ˚Â Ò ‰‡ÌÌ˚Ï Ê·ÌËÂÏ (charité, caritas) Äηı Ó‰Ó· ËÚ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Î˛·Ó ÔÓÊ ڂӂ‡ÌËÂ, ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓÂ Ò ‰‡ÌÌ˚Ï Ê·ÌËÂÏ, ÒÚ‡ÌÂÚ «Ò‡‰‡ÍÓÈ». чÊ ӷflÁ‡ÚÂθÌ˚ ̇ÎÓ„Ë ÏÓ„ÛÚ ÒÚ‡Ú¸ «Ò‡‰‡ÍÓÈ». à ‚ ÓÒÌÓ‚Â ‚‡ÍÛÙ‡ ÒӉ ÊËÚÒfl Ï˚Òθ Ó «ÚÂÍÛ˘Ëı (Ô Ó‰ÓÎÊËÚÂθÌ˚ı) ̇ÎÓ„‡ı».

Как было поставлено дело в Османском государстве? èÓÒÚ‡ ‡ÂÏÒfl ‡ÒÒÏÓÚ ÂÚ¸ ˝ÚÓÚ ‚ÓÔ ÓÒ ‚ Ó·˘ÂÏ ‚ˉÂ. éÒχÌÒÍÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó Ì‡˜Ë̇ÎÓÒ¸ Ò Ï˚ÒÎË Ó «Á‰ ‡‚ÓÏ Ò ‰ˆÂ», Ò Ú Â·Ó‚‡ÚÂθÌÓ„Ó ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Í ‡ÁÎË˜Ë˛ «ı‡Îfl·» Ë «ı‡ ‡Ï‡», Ò Ì‡ÒÚ‡‚ÎÂÌËÈ Ì‡ ËÒÚËÌÌ˚È ÔÛÚ¸ ¯ÂÈı‡ ù‰‡·‡ÎË. чÊ ÒıÓ‰fl Ò ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓÈ ÒˆÂÌ˚, ÔÓÒΉÌË ÓÒχ̈˚ ÔÓ Ï  ҂ÓËı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ

42

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Помимо обязательных по закону выплат «садака», рекомендуется беззаветная помощь другим, необходимая для духовного самосовершенствования.

Hukuken mecbur oldu¤u “sadaka ifalar›” d›fl›nda da, insan›n manevî tekâmülü için, baflkas› (öteki) için fedakârl›k ö¤ütlenmifltir. ÒÚ‡ ‡ÎËÒ¸ Ó͇Á‡Ú¸ ÔÓÏÓ˘¸ ÌÛʉ‡˛˘ËÏÒfl. Å˚ÎË ‚ÂÎËÍÓÎÂÔÌ˚Â Ô ËÏ ˚ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ‚‡ÍÛÙ‡. é‰Ì‡ÍÓ, Í‡Í ÌÂθÁfl Ó‰ÌËÏ ÓҘ ÍÓÏ Ô ‡ Ó· ËÒÓ‚‡Ú¸ ‚Ò ̇¯Â Ô Ó¯ÎÓÂ, Ú‡Í ÌÂθÁfl Ë Ò˜ËÚ‡Ú¸, ˜ÚÓ ‚Ò ÌÓ‚Ó‚‚‰ÂÌËfl ‚ ̇¯ÂÈ ÒÂÏË‚ÂÍÓ‚ÓÈ ËÒÚÓ ËË ·˚ÎË Ë‰Â‡Î¸Ì˚ÏË. à‰Â‡Î¸Ì˚Ï fl‚ÎflÂÚÒfl ÚÓ, ˜ÚÓ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ÒÚ‡ ÂÂÚ Ë Ì ËÁÏÂÌflÂÚÒfl; Ú ÓÒÌÓ‚Ì˚ Ô ‚Ó˝ÎÂÏÂÌÚ˚, ÍÓÚÓ ˚ı Ï˚ ÍÓÒÌÛÎËÒ¸ ‚˚¯Â. Ç ÒÛ˘ÌÓÒÚË ‰Â· ÎÂÊËÚ Î˛·Ó‚¸ Í ÇÒ‚˚¯ÌÂÏÛ. äÓ„‰‡ ÌÂÚ ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë, Ë ÏÂÒÚÓ Î˛·‚Ë Á‡ÌËχ˛Ú ÎÓÊÌ˚ ·ÓÊÂÒÚ‚‡ ˝„ÓËÁχ, Á‡‚ËÒÚË Ë ÌÂ̇‚ËÒÚË, Ì‡Ï Ì ÒÔ‡ÒÚËÒ¸ ÓÚ ‡ÁÓ˜‡ Ó‚‡ÌËfl. óÚÓ·˚ ·˚Ú¸ ‰ÓÒÚÓÈÌ˚ÏË ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Î˛·‚Ë, Ì‡Ï Ì‡‰Ó Á‡ÒÎÛÊËÚ¸ β·‚Ë ÇÂ΢ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ñ Û„‡. ã˛·Ó‚¸ Ê ÇÂ΢ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ñ Û„‡ ê‡ÒÛθ-Ë ùÍ Âχ (Ò.„.‚.) ÓÁ̇˜‡ÂÚ Î˛·Ó‚¸ ùıÎ-Ë ÅÂÈÚ. êÂÊËÏ å‡ÛÌ ÏÓÊÂÚ ÓÒÌÓ‚‡Ú¸ ÚÓθÍÓ ÚÓÚ, ÍÚÓ fl‚ÎflÂÚÒfl ÌÓÒËÚÂÎÂÏ Ú‡ÍÓÈ Î˛·‚Ë. I

da “k›st”d›r. Bugün buna “Hakkaniyet ilkesi” veya anayasada kullan›lan terimle “adalet ilkesi” diyoruz.

Eflitlik adaleti (Iustitia commutativa); herkesin insanl›k onuruna (de¤erine, haysiyetine, kerâmetine) yak›flan bir hayat seviyesine kavuflturulmas›n› gerektirmektedir. Da¤›t›m (tevzi) adaleti ise, karfl›laflt›¤›m›z somut olaylarda herkesin hak etti¤ine kavuflturulmas›n› gerektirir (Iustitia distributiva). Kur’an-› Kerim’de “adl” ve “k›st” ilkeleri aç›kça belirtilmektedir. Bunlar›n k⤛t üzerinde ve edebî mazmun olarak kalmay›p, gerçekleflebilmesi için de ul-ül-emrin (veliyyul-emr) bilgili ve âdil (ahlâkl›) olmas› aranm›fl ve veliyyul-emr’e, Mâûn Düzeni’ni gerçeklefltirme yükümlülü¤ü yüklenmifltir. Mâûn düzeni; toplumsal (zo-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

runlu) dayan›flma, sosyal devlet ve sosyal adalet düzeni demektir. ‹hsan ve Îsâr Ahlâk› (Birr Ahlâk›): Mâûn Düzeni’nin kurulmas› zorunlu bir ödevdir. (Kur’an’daki Mâûn Suresi’ne bak›n›z).

Bir de “asgarî ve zorunlu ahlâkl›l›k”›n da üzerinde, “adl”in üzerinde “‹hsân” vard›r.

Hukuken mecbur oldu¤u “sadaka ifalar›” d›fl›nda da, insan›n manevî tekâmülü için, baflkas› (öteki) için fedakârl›k ö¤ütlenmifltir. Nefsinin bencilli¤inden kurtularak, ihtiyac›ndan fazlas›n› daha fazla ihtiyac› olana verme, fedakarl›k yapma, Îsar tavsiye edilmifltir. Bu yönde ilerleyenler, “Birr ahlâk›”na ulafl›rlar (Sevdi¤iniz fleylerden fedakârl›k etmedikçe, Birr’e eriflemezsiniz! –Kur’an-› Kerîm).

Kurbet Kasd›: ‹nsan›n manen tekâmül edip Allah’›n sevgisine nail olabilmesi için, gerek hukukun, gerek ahlâk›n emirlerini gönlündeki Allah sevgisi ile, Allah’a yak›nlaflma arzusu ile (Kurbet Kasd›) yerine getirmesi gerekir. Kurbet kasd› (charité, caritas) bu kasd ile yap›lan bütün ahlâka uygun eylemleri Allah’›n tasdikine mazhar k›laca¤› için, kurbet kasd› ile yap›lan hibe (ba¤›fl) “sadaka” olur. Kurbet kasd› ile ödenen mecburî vergiler de “sadaka” olur. Vakf›n temelinde de “sadaka-i cariye” (sürekli sadaka) düflüncesi vard›r.

Osmanl›’da nas›l uygulanm›flt›?

Bu uygulama hakk›nda da ancak çok genel bir bak›fl sa¤lamaya gayret edece¤iz.

Osmanl›’n›n “kalb-i selim” düflüncesiyle, helâl – haram ay›rma titizli¤iyle, Edebal› irflatlar›yla ifle bafllad›¤›n› görüyoruz. Tarih sahnesinden ç›karlarken de son Osmanl›lar ellerinden geldi¤ince yoksullara kol-kanat germeye çal›fl›yorlard›. Vak›f kurumunun muhteflem örnekleri verilmiflti.

Ne var ki, geçmiflimizi bir kalem darbesiyle çizemeyece¤imiz gibi, “yedi yüz y›ll›k hikâyemiz”in bütün uygulamalar›n› da “ideal” sayamay›z. “‹deal” olan, eskimeyecek, de¤iflmeyecek olan; yukar›da de¤indi¤imiz temel ilkelerdir. ‹flin özü de, “kurbet kasd›”d›r. ‹lâhî sevgi olmad›kça, sevginin yerine bencillik, haset ve kinin bât›l ilâhlar› ikame edildikçe, “hüsran”dan kurtulamay›z. ‹lâhî sevgiye mazhar olabilmemiz için de Yüce Sevgili’nin sevgisine mazhar olmam›z gerekir. Yüce Sevgili Resûl-i Ekrem’in (S.A.) sevgisi de Ehl-i Beyt sevgisi demektir. Maûn Düzeni’ni ancak sevgi ehli kurabilir. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

43

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Дети-сироты со всего мира собрались в Стамбуле Адем Демир Журналист (Турция).

Dünya yetimleri ‹stanbul’da Adem Demir Gazeteci (Türkiye).

‡Ï͇ı III åÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ„Ó ÙÂÒÚË‚‡Îfl ‰ÂÚÂÈ-ÒË ÓÚ, Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓ„Ó ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌ˚Ï ÙÓ̉ÓÏ IHH, ‰ÂÚË ËÁ ‡Á΢Ì˚ı ÒÚ ‡Ì ÏË ‡ ‚ÒÚ ÂÚËÎËÒ¸ ÒÓ Ò‚ÓËÏË Ó‚ÂÒÌË͇ÏË ‚ ëڇϷÛÎÂ. àÁ 17 ÒÚ ‡Ì ‚ ëڇϷÛÎ Ô ËÂı‡ÎË 68 ÒË ÓÚ, ÍÓÚÓ ˚Â Ô Ó‰ÂÏÓÌÒÚ Ë Ó‚‡ÎË ÙÓθÍÎÓ ÌÓ ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó Ò‚ÓËı ̇ Ó‰Ó‚.

Ç

êÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÛflÒ¸ ÎÓÁÛÌ„ÓÏ «ëË ÓÚ˚ ‚ β·ÓÈ ÚӘ͠ÁÂÏÌÓ„Ó ¯‡ ‡ – ̇¯Ë Ó·˘Ë ‰ÂÚË», ÙÓ̉ IHH Ó͇Á˚‚‡ÂÚ

44

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

HH ‹nsani Yard›m Vakf›’n›n, düzenledi¤i “III. Uluslararas› Çocuk Buluflmas›” için ‹stanbul’a gelen yetimler, Türkiyeli kardeflleriyle bir araya geldiler. 17 ülkeden gelen 68 yetim “flölende” kendi yerel gösterilerini de sergilediler.

‹

“Dünyan›n neresinde olursa olsun, yetimler bizim çocuklar›m›zd›r” anlay›fl›yla hareket eden ‹HH, Afrika’dan Asya’ya, Kafkaslar’dan Balkanlar’a kadar birçok bölgede yetimlere yönelik çal›flmalar yü-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÛ˛ ÔÓÏÓ˘¸ ÒË ÓÚ‡Ï ‚ ÄÙ ËÍÂ, ÄÁËË, ̇ 䇂͇ÁÂ Ë ‚ ÒÚ ‡Ì‡ı ŇÎ͇ÌÒÍÓ„Ó ÔÓÎÛÓÒÚ Ó‚‡. îÓ̉ ÓÔÂ͇ÂÚ ÓÍÓÎÓ 2462 ‰ÂÚÂÈ-ÒË ÓÚ ‚ 12 ÒÚ ‡Ì‡ı. é‰Ì‡ ËÁ ˆÂÎÂÈ ÙÓ̉‡ – Û‚Â΢ËÚ¸ ˜ËÒÎÓ ‰ÂÚÂÈ, ÍÓÚÓ ˚Ï Ó͇Á˚‚‡ÂÚÒfl ÔÓÏÓ˘¸, Ë Ô Ë‚Î˜¸ ‚ÌËχÌË ÏË Ó‚ÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Í Ô Ó·ÎÂÏ‡Ï ‰ÂÚÒÍÓ„Ó ÒË ÓÚÒÚ‚‡. åÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚È ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ‰ÂÚÂÈ-ÒË ÓÚ ‚ ëڇϷÛΠÛÊ ÒÚ‡Î Ú ‡‰ËˆËÓÌÌ˚Ï, ÓÌ Ô Ó‚Ó‰ËÚÒfl Ú ÂÚËÈ ‡Á. ç‡ ÙÂÒÚË‚‡Î¸, ÍÓÚÓ ˚È ‚ ˝ÚÓÏ „Ó‰Û ÒÓÒÚÓflÎÒfl 17 ˲Ìfl ‚ äÓ̈ ÚÌÓÏ Á‡Î ëڇϷÛ·, Ô ËÂı‡ÎË ‰ÂÚË ËÁ è‡ÎÂÒÚËÌ˚, ó˜ÂÌÒÍÓÈ ÂÒÔÛ·ÎËÍË êî, à ‡Í‡, ÅÛ ÍË̇-î‡ÒÓ, ùÙËÓÔËË, ÄÙ„‡ÌËÒڇ̇, ëË̈ÁflÌ-ìÈ„Û ÒÍÓ„Ó ‡‚ÚÓÌÓÏÌÓ„Ó ‡ÈÓ̇ äçê, è‡ÍËÒڇ̇, Ň̄·‰Â¯, à̉ÓÌÂÁËË, ãË‚‡Ì‡, ÅÓÒÌËË Ë É ˆÂ„Ó‚ËÌ˚, äÓÒÓ‚Ó, àÓ ‰‡ÌËË. 옇ÒÚÌËÍË ÙÂÒÚË‚‡Îfl ̇ıÓ‰ËÎËÒ¸ ‚ íÛ ˆËË ‰Ó 24 ˲Ìfl. ᇠ˝ÚÓ ‚ ÂÏfl ÓÌË ÔÓÁ̇ÍÓÏËÎËÒ¸ Ò ÚÛ ÂˆÍËÏË Ò‚Â ÒÚÌË͇ÏË. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÒÓÔ Ó‚Óʉ‡˛˘ËÏË ˜ËÒÎÓ ËÌÓÒÚ ‡ÌÌ˚ı „ÓÒÚÂÈ ÒÓÒÚ‡‚ËÎÓ ÓÍÓÎÓ 100 ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. ÑÂÚË ÓÒÏÓÚ ÂÎË ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍË ‰ÓÒÚÓÔ ËϘ‡ÚÂθÌÓÒÚË ëڇϷÛ·, ÔÓ·˚‚‡ÎË ‚ ÚÛ ÂˆÍËı „Ó Ó‰‡ı äÓ̸fl Ë ÅÛ Ò‡. è ‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ÙÓ̉‡ IHH Á‡fl‚ËÎË, ˜ÚÓ „·‚̇fl ˆÂθ Ô Ó‚Â‰ÂÌËfl ÔÓ‰Ó·Ì˚ı Ï ÓÔ ËflÚËÈ – Ô Ë‚Î˜¸ ‚ÌËχÌË ӷ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË Í Ô Ó·ÎÂÏ‡Ï ‰ÂÚÂÈ-

GÜZ 2007, SAYI: 26

ÒË ÓÚ, ÒÙÓ ÏË Ó‚‡Ú¸ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â ÔÓÌËχÌË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË Ó͇Á˚‚‡Ú¸ ÔÓÏÓ˘¸ ·ÎËÊÌÂÏÛ.

Дети войны призвали к миру ÑÂÚË ‚˚ ‡ÁËÎË ·Î‡„Ó‰‡ ÌÓÒÚ¸ Á‡ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ ÙÂÒÚË‚‡ÎÂ. éÚ ËÏÂÌË Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ Ò ·Î‡„Ó‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÒÎÓ‚ÓÏ ‚˚ÒÚÛÔËÎË ‰ÂÚË ËÁ è‡ÍËÒڇ̇, à ‡Í‡ Ë ä‡Ï·Ó‰ÊË. ÑÂÚË-ÒË ÓÚ˚ Ò ÌÂÒÍ ˚‚‡ÂÏ˚Ï ‚ÓÎÌÂÌËÂÏ Ó· ‡ÚËÎËÒ¸ Í Î˛‰flÏ ‚ÒÂ„Ó ÏË ‡: «Å·„Ó‰‡ fl ÔÓÏÓ˘Ë ÚÛ ÂˆÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡ Ï˚ ÊË‚ÂÏ ‚ ‰ÓÒÚ‡ÚÍ ‚ Ò‚ÓËı ÒÚ ‡Ì‡ı. çÓ ‚ ̇¯Ëı ÒÚ ‡Ì‡ı Ô Ó‰ÓÎʇ˛ÚÒfl ‚ÓÈÌ˚ Ë ÍÓÌÙÎËÍÚ˚,

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

rütüyor. 12 ülkede 2 bin 462 yetime bakan ve bu say›y› artt›rmay› amaçlayan vak›f, yetimlere bakmay› ve yetimli¤i gündeme getirme amac›nda. Üç y›ld›r yap›lan bu etkinliklerin bu y›ldan itibaren geleneksellefltirilmesi planlan›yor.

17 Haziran’da ‹stanbul Gösteri Merkezi’nde gerçeklefltirilen bu flölende yetimlere bayram neflesi yaflat›lmas› amaçland›. Filistin, Çeçenistan, Irak, Burkina Faso, Etiyopya, Afganistan, Do¤u Türkistan, Pakistan, Bangladefl, Endonezya, Lübnan,

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

45

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Благотворительный фонд защиты прав и свобод человека и оказания гуманитарной помощи (IHH) онд начал работу в 1995 г. С этого времени он стал источником надежды для всех нуждающихся в помощи в разных уголках планеты. Интересно, что дата создания фонда под руководством Бюлента Йылдырыма совпала с активизацией вооруженных конфликтов в мире после окончания холодной войны. Уставная цель фонда звучит следующим образом: «Оказывать гуманитарную помощь и предотвращать нарушение прав и свобод людей, пострадавших в войнах, землетрясениях, стихийных бедствиях, подвергшихся насилию, оставшихся без пищи и крова и т.д.». Фонд существует за счет пожертвований частных и юридических лиц. Пожертвования имеют различные формы: движимое и недвижимое имущество, наличные деньги и банковские перечисления, помощь местных и зарубежных компаний, купоны, облигации, ценные бумаги и т.д.

Ф

‹nsan Hak ve Hürriyetleri ve ‹nsani Yard›m Vakf› (‹HH) 1995 y›l›nda bafllayan Çal›flmalar›na vak›f faaliyetleri, kuruldu¤u günden beri dünyan›n neresinde olursa olsun yard›ma muhtaç insanlara umut kayna¤› oluyor. Baflkanl›¤›n› Fehmi Bülent Y›ld›r›m’›n yapt›¤› vak›f›n kurulufl tarihi, So¤uk Savafl’›n bitmesine ra¤men dünyada devam eden çat›flmalar›n s›kl›kla yafland›¤› döneme denk gelmesi dikkat çekici.

Kurulufl amac›n› “Nerede olursa olsun s›k›nt›ya düflmüfl, felakete u¤ram›fl, savafl, tabi afet vb. sebeplerle ma¤dur olmufl, yaralanm›fl, sakat kalm›fl, aç ya da aç›kta kalm›fl, zulme u¤ram›fl bulunan tüm insanlara gerekli insani yard›m› ulaflt›rmak ve bu insanlar›n temel hak ve hürriyetlerinin ihlal edilmemesi için gerekli tüm giriflimleri yapmak” fleklinde aç›klayan vak›f hay›rsever kurum, kurulufl ve insanlar›n, her türlü menkul, gayrimenkul, ayni ve nakdi ba¤›fllar ile yerli veya yabanc› flirketlerin, intifa senetleri, kuponlar› vb. k›ymetli evraklar›ndan elde edilen gelirlerle faaliyetini yürütüyor.

46

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÔÓ‚ÒÂÏÂÒÚÌÓ ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌÂ̇ ·Â‰ÌÓÒÚ¸ å˚, ‰ÂÚË, Ô ËÁ˚‚‡ÂÏ ‚ÒÂı Í ÏË Û. å˚ Ì ıÓÚËÏ ‚ÓÈÌ˚, Ï˚ ıÓÚËÏ ÏË ‡». ÉÂÌ ‡Î¸Ì˚È Ô ÂÁˉÂÌÚ îÓ̉‡ IHH Å˛ÎÂÌÚ â˚Ή˚ ˚Ï ‡ÒÒ͇Á‡Î, ˜ÚÓ ‚ ̇ÒÚÓfl˘Â ‚ ÂÏfl îÓ̉ ÔÓÏÓ„‡ÂÚ 2500 ÒË ÓÚ‡Ï ËÁ 12 ‡ÁÌ˚ı ÒÚ ‡Ì, ÌÓ Ô·ÌË ÛÂÚ Û‚Â΢ËÚ¸ ˜ËÒÎÓ ÔÓÎÛ˜‡ÚÂÎÂÈ ÔÓÏÓ˘Ë ‰Ó 10 000. ç‡ÔÓÏÌË‚ Ó ˆÂÎË Ô Ó‚Â‰ÂÌËfl åÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ„Ó ÙÂÒÚË‚‡Îfl ‰ÂÚÂÈ-ÒË ÓÚ, â˚Ή˚ ˚Ï ÓÚÏÂÚËÎ, ˜ÚÓ «Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ‰ÓÎÊÌÓ ‚ÁflÚ¸ ̇ Ò·fl Á‡·ÓÚÛ Ó ÒË ÓÚ‡ı. ùÚÓ Ì‡¯Ë Ó·˘Ë ‰ÂÚË. å˚ Ì ËÏÂÂÏ Ô ‡‚‡ ÓÒÚ‡‚ËÚ¸ Ëı ̇ Ô ÓËÁ‚ÓÎ ÒÛ‰¸·˚. ÖÒÎË Ï˚ Ì ÔÓÏÓÊÂÏ ˝ÚËÏ ‰ÂÚflÏ, ÓÌË ÏÓ„ÛÚ ÔÓÔ‡ÒÚ¸ ‚ ÛÍË Î˛‰ÂÈ Ò ÔÎÓıËÏË Ì‡Ï ÂÌËflÏË».

Грустное прощание ÑÂÒflÚ¸ ‰ÌÂÈ, Ô Ó‚Â‰ÂÌÌ˚ ‚ íÛ ˆËË, ·˚ÎË Ì‡ÔÓÎÌÂÌ˚ ‡‰ÓÒÚ¸˛, ÒÏÂıÓÏ Ë ‚ÂÒÂθÂÏ. èÓ˝ÚÓÏÛ Ô Ó˘‡Ú¸Òfl Ò íÛ ˆËÂÈ ·˚ÎÓ ÌÂÔ ÓÒÚÓ. ÑÂÚË Ì ıÓÚÂÎË ‡ÒÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl

Bosna, Kosova, Ürdün gibi 17 ülkede 65 yetimin kat›ld›¤› “flölende” yetimlere sahip ç›k›lmas› hususunda önemli mesajlara yer verildi. 24 Haziran’a kadar Türkiye’de bulunan dünya yetimlerinin Türkiye’deki kardeflleriyle tan›flmalar› için de gerekli zemin haz›rland›. Yetimlerin yan› s›ra mihmandarlar›yla birlikte 100’e yak›n kiflinin kat›ld›¤› organizasyona ilgi büyüktü.

Yetim çocuklar, ‹stanbul’daki kadim kentin tarihi ve turistik yerlerini gezdiler.

Misafir yetimler ‹stanbul’daki “büyük flölenden” sonra Bursa ve Konya’da da gösteriler yapt›lar. ‹HH yöneticileri, flölen havas›nda gerçeklefltirilen “Çocuk Buluflmas›n›” düzenlemedeki hedeflerinin “yetime sahip ç›kma duygusu”nu toplumun tüm kesimlerine yaymak oldu¤unu söylediler.

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ВИДЫ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ФОНДА Образование • Открытие средних учебных заведений • Открытие высших учебных заведений • Реабилитационные программы для детей • Учреждение библиотек (в том числе передвижных) • Стипендии для студентов • Организация и проведение летних лагерей • Издание и распространение печатной продукции

Социальные проекты

‰ Û„ Ò ‰ Û„ÓÏ Ë Ò ˝ÚÓÈ Á‡Ï˜‡ÚÂθÌÓÈ ÒÚ ‡ÌÓÈ. ë̇˜‡Î‡ ÓÌË Ó·ÏÂÌË‚‡ÎËÒ¸ ¯ÛÚ͇ÏË Ó ÚÓÏ, Í‡Í Á‰Ó Ó‚Ó ÒÌÓ‚‡ ÒÂÒÚ¸ ‚ Ò‡ÏÓÎÂÚ Ë Ì‡·Î˛‰‡Ú¸ Á‡ ӷ·͇ÏË, ÌÓ ÍÓ„‰‡ ‚ ÂÏfl ‡ÒÒÚ‡‚‡ÌËfl ̇ÒÚ‡ÎÓ, ÌËÍÚÓ Ì ÒÏÓ„ ҉ ʇڸ ÒÎÂÁ. è ‚ÓÈ íÛ ˆË˛ ÔÓÍËÌÛ· ‰Â΄‡ˆËfl ËÁ ä‡Ï·Ó‰ÊË. á‡ÚÂÏ à̉ÓÌÂÁËfl, ÅÛ ÍË̇î‡ÒÓ, ÅÓÒÌËfl Ë É ˆÂ„Ó‚Ë̇, äÓÒÓ‚Ó, ùÙËÓÔËfl, Ň̄·‰Â¯. éÒÓ·ÂÌÌÓ Ú Ó„‡ÚÂθÌ˚Ï ·˚Î ÓÚ˙ÂÁ‰ ‰Â΄‡ˆËÈ à ‡Í‡, äÓÒÓ‚Ó, ÅÓÒÌËË Ë É ˆÂ„Ó‚ËÌ˚, à̉ÓÌÂÁËË. êÛÍÓ‚Ó‰ËÚÂÎflÏ „ ÛÔÔ Ô Ë¯ÎÓÒ¸ ÒËÎÓÈ ‡Á ˚‚‡Ú¸ Ó·˙flÚ¸fl ‰ÂÚÂÈ. é‰Ì‡ÍÓ Ô Ó˘‡ÌË ·˚ÎÓ Ú Û‰Ì˚Ï ‰Îfl ‚ÒÂı 100 Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ ÙÂÒÚË‚‡Îfl. Ö‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ÛÚ¯ÂÌËÂÏ ‰Îfl Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ ÙÂÒÚË‚‡Îfl ·˚ÎÓ ÚÓ, ˜ÚÓ ˜Â ÂÁ „Ó‰ ÙÂÒÚË‚‡Î¸ ÒÓÒÚÓËÚÒfl ÒÌÓ‚‡. à ÒÌÓ‚‡ ‚ íÛ ˆËË Ëı ·Û‰ÛÚ Ê‰‡Ú¸ ÛÎ˚·ÍË, ‡ÒÔ ÓÒÚ Ú˚ ӷ˙flÚ¸fl, ÌÂÊÌ˚Â, Á‡·ÓÚÎË‚˚ ‚Á„Îfl‰˚... ÑÂÚË ‡ÒÒÚ‡‚‡ÎËÒ¸ Ò Ì‡‰ÂʉÓÈ Ì‡ ÌÓ‚Û˛ ‚ÒÚ Â˜Û. I

Savafl›n çocuklar› bar›fl istedi Yetimler flölenle ilgili düzenlenen bas›n toplant›s›nda, Türkiye’ye gelmekten büyük bir mutluluk duyduklar›n› ifade ettiler. Tüm yetimler ad›na Pakistan, Irak ve Kamboçyal› çocuklar birer konuflma yapt›lar. Zaman zaman duyguland›klar› gözlenen yetimler “hay›rsever Türk halk›n›n katk›lar›yla ülkelerimizde rahat bir flekilde yafl›yoruz. Ancak, ülkelerimizde savafl, kriz, çat›flma ya da fakirlik var. Biz çocuklar olarak bunlar›n bitmesini istiyoruz. Art›k yeter, savafl de¤il, bar›fl istiyoruz.” dediler. ‹HH Genel Baflkan› Bülent Y›ld›r›m ise, yapt›¤› konuflmada vak›f olarak, 12 ülkeden 2 bin 500 yetime bakt›klar›n› ve hedeflerinin 10 bin yetimin bak›m›n›

• Гуманитарная помощь сиротам и одиноким людям • Создание передвижных столовых • Помощь в проведении праздника жертвоприношения «Курбан» • Помощь в месяц Рамадан • Учреждение детских домов • Строительство и ремонт мечетей • Поддержка лагерей беженцев • Ремонт домов, школ и мостов • Учреждение типографий • Помощь молодоженам • Строительство колодцев и каналов • Создание фермерских животноводческих хозяйств и выделение для них сертифицированных животных • Строительство передвижных душевых кабинок, туалетов и кухонь • Учреждение радиостанций • Учреждение культурных центров • Проекты профессионального обучения

BAZI ETK‹NL‹KLER E¤itim Çal›flmalar› • Okul açma çal›flmas› • Enstitülerin kurulmas› • Çocuk rehabilitasyon ve koruma programlar› • Kütüphanelerin kurulmas› ve gezici kütüphane çal›flmalar› • Burs çal›flmalar› • Yaz e¤itim kamplar› programlar› • Kitap bas›m ve da¤›t›m›

Sosyal Yard›m Çal›flmalar› • Kimsesizlere ve yetimlere yap›lan insani yard›mlar • Gezici aflevi çal›flmas› • Kurban yard›mlar› • Ramazan yard›mlar› • Yetimhanelerin kurulmas› • Cami imar›, tamir ve bak›m› • Mülteci kamplar›n›n desteklenmesi • Evlerin, okullar›n ve köprülerin onar›lmas› • Matbaa kurma çal›flmalar› • Evlendirme projeleri • Su kuyusu ve kanallar› açma çal›flmalar› • Hayvan çiftlikleri kurulmas› ve sertifikal› hayvan da¤›t›m projeleri • Seyyar mutfak, dufl ve tuvaletlerin kurulmas› • Radyolar›n kurulmas› • Kültür merkezlerinin aç›lmas› • Meslek edindirme çal›flmalar›

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

47

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Проведен осмотр 600 человек, сделаны операции 165 детям После Бенина, Того и Ганы в Нигерии 165 человек снова получили возможность видеть. Операции по удалению катаракты были проведены в городе Тисава с населением 130 тыс. человек, находящемся в семистах километрах от столицы Нигерии Абуджи. В течение 10 дней доктор и три медсестры провели осмотр около 600 человек, в результате чего были выявлены больные, нуждающиеся в операции. Население Нигерии составляет 13 млн человек. Несмотря на это, в стране работают всего лишь 11 специалистов по глазным болезням. Инициатива проведения турецким фондом операций по удалению катаракты здесь была встречена с радостью и благодарностью. Фонд IHH продолжает работы с целью излечения как можно большего количества жителей Нигерии.

üstlenmek oldu¤unu ifade etti. “Uluslararas› Çocuk Buluflmas›”n›, “yetime sahip ç›kma bilinci”ni yayg›nlaflt›rmak için yapt›klar›n› vurgulayan Y›ld›r›m, “Yetimlere sahip ç›kmal›y›z. Bu çocuklar bizim. Onlar› ortada b›rakamay›z. Bizler sahip ç›kmazsak kötü düflünceli baflkalar› el atar.” diye konufltu.

Hüzünlü veda fiölen, gezi, ziyaret ve de¤iflik temaslar›n ard›ndan Türkiye’de bulunduklar› 10 günü dolu dolu geçiren çocuklar›n ayr›l›fl› zor oldu. Yetimler Türkiye’den ve birbirlerinden ayr›lmak istemediler. ‹lk bafllarda uçman›n keyifli olaca¤›n› dile getirerek birbirlerine flaka yapan çocuklar, ayr›l›k vakti gelip çatt›¤›nda gözyafllar›na bo¤uldular.

165 kifli ameliyat, 600 kifli de muayene edildi

Kafileden ilk ayr›lan Kamboçya ekibi

oldu. Ard›ndan Endonezya, Burkina Faso, Bosna, Kosova, Etiyopya, Bangladefl ve Patani ekipleri gitti. Çocuklar giden ekipleri tek tek u¤urlad›lar. Özellikle Irak, Kosova, Bosna Hersek ve Endonezya ekibinin ayr›l›fl› s›ras›nda yetimler gözyafllar›na bo¤uldular. Birbirlerine sar›lan yetimleri ay›rmaksa ablalar›na kald›.

Ancak çocuklar›n duygu yüklü halleri ve Türkiye’den ayr›lmak istemeyen tav›rlar› 100 kiflilik ekibi duyguland›rd›.

Gittikleri her yerde hediyelere bo¤ulan, s›cak karfl›lanan; sevgi, flefkat ve merhametle muamele gören yetimlerin tek tesellisi ise, söz konusu flölenin önümüzdeki sene tekrar yap›lacak olmas› oldu. Yetimler, kurduklar› güzel dostluklarla birbirlerinden ayr›l›rken, bir dahaki sene yeniden buluflmak umuduyla memleketlerinin yolunu tuttular. I

Benin, Togo ve Gana’n›n ard›ndan Nijer’de gerçeklefltirilen ameliyatlarla 165 kiflinin gözleri aç›ld›.

Nijer’deki katarakt ameliyatlar›, Baflkent Niamey’den 700 kilometre uzakta bulunan ve 130 bin nüfuslu Tisava kentinde yap›ld›. Tisava bölgesinde önce kataraktl› hastalar tespit edildi. 3 bayan doktor ve 3 hemflire eflli¤inde 10 gün süren çal›flmada 600 hasta muayene edildi.

Afrika’n›n en fakir ülkesi durumunda olan ve 13 milyon nüfusa sahip Nijer’de Türkiye’den gelen bir hay›r kurumu ekibinin göz ameliyat› yapmas› büyük sevinçle karfl›land›. Az›msanmayacak bir nüfusa sahip olmas›na ra¤men sadece 11 adet göz doktoru bulunan Nijer’de daha fazla ameliyat yap›lmas› için çal›flmalar›n devam edece¤i bildirildi.

48

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Новые подходы к вопросам социальной взаимопомощи Мевлют Йылдырым Заместитель председателя правления Общества взаимопомощи Продовольственного банка города Конья «Рука друга» (Турция).

Sosyal yard›mlaflmada yeni yaklafl›mlar Mevlüt Y›ld›r›m Dost Eli Derne¤i, Konya G›da Bankas› Yard›mlaflma ve Dayan›flma Derne¤i Yönetim Kurulu Baflkan Yard›mc›s› (Türkiye).

‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌË ̇ Ú ËÚÓ ËË Ä̇ÚÓÎËË ËÒ·ÏÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ˚ ÒÚ‡ÎÓ Ì‡˜‡ÎÓÏ ‚‡ÊÌ˚ı ËÁÏÂÌÂÌËÈ ‚ ÊËÁÌË Î˛‰ÂÈ. ë Â‰Ë ˝ÚËı Ô ÂÏÂÌ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚˚‰ÂÎËÚ¸ ‚ÓÁÌËÍÌÓ‚ÂÌË ÍÛθÚÛ ˚ ÒӈˇθÌÓÈ ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë, ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸˛ ÍÓÚÓ ÓÈ fl‚ÎflÂÚÒfl Á‡·ÓÚ‡ Ó ·ÎËÊÌÂÏ. àÌ˚ÏË ÒÎÓ‚‡ÏË, Ó̇ Ô Â‰ÔÓ·„‡ÂÚ Ó͇Á‡ÌË Ò˚Ú˚ÏË ÔÓÏÓ˘Ë „ÓÎÓ‰ÌÓÏÛ, ÌÛʉ‡˛˘ÂÏÛÒfl. ᇷÓÚ‡ Ó ·ÎËÊÌÂÏ – „·‚ÌÂȯ‡fl ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘‡fl Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Á‰Ó Ó‚¸fl.

ê

ùÚ‡ ÙËÎÓÒÓÙËfl ÎÂÊËÚ ‚ ÓÒÌÓ‚Â ‡·ÓÚ‡˛˘Â„Ó ‚ äÓ̸ ӷ˘ÂÒÚ‚‡ «êÛ͇ ‰ Û„‡», ÍÓÚÓ Ó Ó͇Á˚‚‡ÂÚ ÔÓÏÓ˘¸ ÒË ÓÚ‡Ï, χÎÓÓ·ÂÒÔ˜ÂÌÌ˚Ï, ·ÓθÌ˚Ï Ë ËÌ‚‡Îˉ‡Ï. äÓ„‰‡ ÓÌÓ ÒÓÁ‰‡‚‡ÎÓÒ¸, ·˚ÎÓ Â¯ÂÌÓ ‚̉ ËÚ¸ ÌÓ‚˚ ÔÓ‰ıÓ‰˚ Í Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë. é‰ÌËÏ ËÁ Ú‡ÍËı ÌÂÓ ‰Ë̇ Ì˚ı ÔÓ‰ıÓ‰Ó‚ Òڇ· Ó „‡ÌËÁ‡ˆËfl ÌÂ Ô ‡ÍÚËÍÓ‚‡‚¯Â„ÓÒfl ‡Ì ‚ íÛ ˆËË è Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ·‡Ì͇. é·˘ÂÒÚ‚Ó «êÛ͇ ‰ Û„‡» ÔÓÏÓ„ÎÓ è Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ ·‡ÌÍÛ ËÌÚ„ Ë Ó‚‡Ú¸Òfl ‚ ÒËÒÚÂÏÛ ÚÛ ÂˆÍËı Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÈ Ë ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ËÚ¸ á‡ÍÓÌ Ó è Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ·‡ÌÍÂ.

Что такое Продовольственный банк? è Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌ˚È ·‡ÌÍ – ˝ÚÓ ÒËÒÚÂχ Ó͇Á‡ÌËfl Ò Ó˜ÌÓÈ ÔÓÏÓ˘Ë ÌÛʉ‡˛˘ËÏÒfl. Ç Â ÓÒÌÓ‚Â ÎÂÊ‡Ú Ô Ë̈ËÔ˚ ÒӈˇθÌÓÈ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË Ë ÓÚ͇Á ÓÚ ‡ÒÚÓ˜ËÚÂθÒÚ‚‡. è Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌ˚È ·‡ÌÍ ÔÓ·Ûʉ‡ÂÚ ÍÓÏÏ ˜ÂÒÍËÂ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË Í Ó͇Á‡Ì˲ ·ÂÁ‚ÓÁÏÂÁ‰ÌÓÈ ÔÓÏÓ˘Ë ÌÛʉ‡˛˘ËÏÒfl. äÓÏÏ ˜ÂÒÍË ÒÚ ÛÍÚÛ ˚, Ó͇Á˚‚‡˛˘Ë ÔÓÏÓ˘¸ ‚ ‚Ë‰Â Ô Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚Ëfl, Ó‰Âʉ˚,

50

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

slam kültürünün Anadolu’da benimsenmesi, beraberinde de¤iflimi de getirmifltir. Bu de¤iflim fert ve toplum hayat›n›n tamam›na etki etmifltir. Yard›mlaflma kültürü bu de¤iflimin belki de en önemlisidir. Çünkü bu kültürde “öteki”ni düflünme ön plandad›r. Yani kendisi tok iken komflusunu, köylüsünü ve flehirlisini doyurmak, ihtiyac›n› en k›sa sürede gidermek vard›r bu anlay›flta. Ötekini düflünmek, beraber yaflaman›n olmazsa olmaz›d›r. Yok’u bilmeyenin, yok’u yaflayanla beraber olmas›d›r “öteki”ni düflünmek.

‹

ωË͇ÏÂÌÚÓ‚, Òӄ·ÒÌÓ ìÒÚ‡‚Û è Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ·‡Ì͇, ÓÒ‚Ó·Óʉ‡˛ÚÒfl ÓÚ Ì‡ÎÓ„Ó‚ ̇ ÒÛÏÏÛ, ‡‚ÌÛ˛ Ô Â‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌÓÈ ÔÓÏÓ˘Ë. è Ë ˝ÚÓÏ Ó·Â ÒÚÓ ÓÌ˚ ÓÒÚ‡˛ÚÒfl ‚ ‚˚Ë„ ˚¯Â: ÌÛʉ‡˛˘ËÂÒfl ÔÓÎÛ˜‡˛Ú ÔÓÏÓ˘¸, ÍÓÏÏ ˜ÂÒÍËÂ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË – θ„ÓÚ˚. Å·„Ó‰‡ fl ˝ÚÓÈ Ô Ó„ ‡ÏÏ ˜ËÒÎÓ Ê·˛˘Ëı ‚Íβ˜ËÚ¸Òfl ‚ Ó͇Á‡ÌË ÔÓÏÓ˘Ë Á̇˜ËÚÂθÌÓ ‚ÓÁ ÓÒÎÓ. è ‰ è Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌ˚Ï ·‡ÌÍÓÏ ·˚· ÔÓÒÚ‡‚ÎÂ̇ ˆÂθ ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ú¸ Ô Ó‰ÛÍÚ˚ ÔËÚ‡ÌËfl, Ô Ë ÛÔ‡ÍÓ‚Í ÍÓÚÓ ˚ı ·˚· ‰ÓÔÛ˘Â̇ ӯ˷͇, ‡ Ú‡ÍÊ ËÁÎ˯ÍË „ÓÚÓ‚ÓÈ Â‰˚ Ë Ô Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚ ̇ Í ÛÔÌ˚ı Ô Â‰Ô ËflÚËflı. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, ÔÓfl‚Ë·Ҹ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ô ËÌËχڸ ÔÓÊ ڂӂ‡ÌËfl ‚ ‚Ë‰Â Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚, ÍÓÚÓ ˚ ı ‡ÌflÚÒfl ‚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚ı ÛÒÎÓ‚Ëflı Ë ‰ÓÒÚ‡‚Îfl˛ÚÒfl ÌÂÔÓÒ Â‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ ËÎË ˜Â ÂÁ ‡Á΢Ì˚ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌ˚Â Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË

‹flte bu anlay›flla harekete geçen Konya Dost Eli Derne¤i yöneticileri öncelikle Konya merkezini hedef alarak yetimlere, gariplere ve çaresizlere çare olabilecek “Dost Eli”ni kurdular. Dernek kurulurken klasik bir yard›m derne¤i olman›n ötesinde, sosyal yard›m alan›nda yeni bir yaklafl›m sergilemek ve bu ifli farkl› uygulamalarla yapmak amaçland›. Bu amac›n bir uzant›s› olarak Dost Eli, Türkiye’de daha önce duyulmam›fl olan “G›da Bankas›” kavram›n› teorinin ötesine geçirip bizzat uygulay›c›s› olmufltur. Bu kavram›n, sosyal yard›m alan›nda faaliyet gösteren dernek ya da vak›flar›n yap›s›na entegre edilmesinde ve hükümet taraf›ndan kanun haline getirilmesinde Dost Eli Derne¤i’nin çok büyük katk›s› olmufltur.

G›da Bankas› nedir?

G›da bankas›, yoksul insanlara ba¤›flta bulunmak isteyen ticari iflletmeleri bu ifle teflvik eden bir uygulamad›r. Yoksul

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ÔÓÚ Ô‚¯ËÏ ‚Ó ‚ ÂÏfl ÒÚËıËÈÌ˚ı ·Â‰ÒÚ‚ËÈ. éÙˈˇθÌÓ ÒËÒÚÂχ è Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ·‡Ì͇ ‚ íÛ ˆËË ·˚· ‚̉ Â̇ ‚ 1994 „. çÓ Ù‡ÍÚ˘ÂÒÍË Ô ‚˚È Ô Ó‰Ó‚ÓθÒÚ‚ÂÌÌ˚È ˚ÌÓÍ Ë Ï‡„‡ÁËÌ Ó‰Âʉ˚ ‚ ‡Ï͇ı ˝ÚÓÈ Ô Ó„ ‡ÏÏ˚ ·˚ÎË ÓÚÍ ˚Ú˚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ «êÛ͇ ‰ Û„‡» ‚ 2001 „. ùÚ‡ ËÌˈˇÚË‚‡ ·˚· ÔÓÁËÚË‚ÌÓ ‚ÓÒÔ ËÌflÚ‡ Í‡Í Ô ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÓÏ, Ú‡Í Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËflÏË íÛ ˆËË. 燘Ë̇fl Ò 2007 „., ÔÓÏÓ˘¸ ˜Â ÂÁ χ„‡ÁËÌ˚, ˚ÌÍË Ë ÒÔˆˇÎËÁË Ó‚‡ÌÌÛ˛ ÒËÒÚÂÏÛ ·‡ ÍÓ‰‡ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Îfl˛Ú 42 ‡Á΢Ì˚ ӷ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ‚ ‡ÁÌ˚ı ‡ÈÓ̇ı íÛ ˆËË.

Продуктовый рынок для нуждающихся é‰ÌÓÈ ËÁ Ó Ë„Ë̇θÌ˚ı ËÌˈˇÚË‚ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ «êÛ͇ ‰ Û„‡» ÒÚ‡ÎÓ ÓÚÍ ˚ÚËÂ Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚Ó„Ó ˚Ì͇. çÛʉ‡˛˘ËÂÒfl ÒÂϸË, Á‡ „ËÒÚ Ë Ó‚‡ÌÌ˚ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ËÏÂ˛Ú ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ·ÂÒÔ·ÚÌÓ Ô ËÓ· ÂÚ‡Ú¸ Á‰ÂÒ¸ Ô Ó‰ÛÍÚ˚ ÔËÚ‡ÌËfl. è Ë ˝ÚÓÏ Ô ËÌËχ˛ÚÒfl ‚Ó ‚ÌËχÌË ÒӈˇθÌ˚È ÒÚ‡ÚÛÒ ÌÛʉ‡˛˘ËıÒfl ÒÂÏÂÈ Ë Ëı ÔÒËıÓÎӄ˘ÂÒÍÓ ÒÓÒÚÓflÌËÂ. Ç Ó·˚˜ÌÓÈ Ô ‡ÍÚËÍ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl Òڇ̉‡ ÚÌ˚È Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚˚È

GÜZ 2007, SAYI: 26

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Забота о ближнем предполагает оказание сытыми помощи голодному. Забота о ближнем – главнейшая составляющая общественного здоровья. Ötekini düflünmek, beraber yaflaman›n olmazsa olmaz›d›r. Yok’u bilmeyenin, yok’u yaflayanla beraber olmas›d›r “öteki”ni düflünmek. ̇·Ó , ÍÓÚÓ ˚È ‰ÓÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl ÔÓ Û͇Á‡ÌÌ˚Ï ‡‰ ÂÒ‡Ï. í‡ÍÓÈ ÏÂÚÓ‰ Ì ‰‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó ËÚ¸ ËÒÚËÌÌ˚ ÔÓÚ Â·ÌÓÒÚË ÒÂϸË, ˜ÚÓ ‰Â·ÂÚ ÔÓÏÓ˘¸ ÌÂÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓÈ. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, ÒÂϸfl, ÍÓÚÓ ÓÈ Ó͇Á˚‚‡ÂÚÒfl ÔÓÏÓ˘¸, ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ Ò·fl ÛÌËÊÂÌÌÓÈ ‚ „·Á‡ı ÒÓÒ‰ÂÈ, ˜ÚÓ ÓÚ Ëˆ‡ÚÂθÌÓ Ò͇Á˚‚‡ÂÚÒfl ̇ ÔÒËıÓÎӄ˘ÂÒÍÓÏ ÒÓÒÚÓflÌËË ˜ÎÂÌÓ‚ ÒÂϸË, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‰ÂÚÂÈ. ì˜ËÚ˚‚‡fl ˝ÚË Ë ‰ Û„ËÂ Ô Ë˜ËÌ˚, ̇¯Â Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÓÚÍ ˚ÎÓ Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚˚È ˚ÌÓÍ. í‡ÍÓÈ ˚ÌÓÍ ËÏÂÂÚ ÏÌÓ„Ó Ô ÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚. ç‡ ˚ÌÍ ·Óθ¯ÓÈ ‡ÒÒÓ ÚËÏÂÌÚ Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚. å‡ÎÓËÏÛ˘‡fl ÒÂϸfl ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ‰Â·ڸ Á‰ÂÒ¸ ÔÓÍÛÔÍË ÔÓ Ò‚ÓÂÏÛ ‚˚·Ó Û. çËÍÚÓ Ì ÏÓÊÂÚ ÛÁ̇ڸ, ˜ÚÓ ÒÂϸfl ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ÔÓÏÓ˘¸. ç‡ fl‰Û Ò Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚˚Ï ˚ÌÍÓÏ, Ó·˘ÂÒÚ‚Ó «êÛ͇ ‰ Û„‡» ÓÚÍ ˚ÎÓ Ï‡„‡ÁËÌ Ó‰Âʉ˚, ‡·ÓÚ‡˛˘ËÈ ÔÓ Ú‡ÍÓÏÛ ÊÂ

insanlara g›da, giyim, sa¤l›k ve yakacak ba¤›fl›nda bulunmak isteyen iflletmeler, yapt›klar› ba¤›fl miktar›n›n maliyet bedelinin tamam›n›, “G›da Bankas›” mevzuat› gere¤i, vergilerinden düflebilirler. Bu uygulama hem iflletmecilerin, hem dernek ve vak›flar›n, hem de yoksul insanlar›n lehinde bir uygulamad›r. Bu uygulama sayesinde yoksullara yard›m edenlerin say›s› artm›flt›r.

G›da Bankas› kurulurken, paketleme hatalar›n›n ortaya ç›kard›¤› ürünlerin ve büyük iflletmelerin yemekhanelerindeki fazla g›dalar›n çöpe gitmesi yerine, yoksul kesimlere ulaflt›r›lmas› hedeflenmifltir. Ayr›ca ba¤›fl veya üretim fazlas› sa¤l›¤a uygun her türlü g›dan›n, uygun flartlarda depolan›p do¤rudan veya de¤iflik yard›m kurulufllar› vas›tas›yla fakirlere

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

51

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Ô Ë̈ËÔÛ. á‰ÂÒ¸ ÂÒÚ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ‚˚·Ó ‡ ÔÓÌ ‡‚Ë‚¯ËıÒfl ÏÓ‰ÂÎÂÈ Ë ÌÛÊÌÓ„Ó ‡ÁÏ ‡, Í‡Í ‚ Ó·˚˜ÌÓÏ Ï‡„‡ÁËÌÂ. Ç ‡ÒÒÓ ÚËÏÂÌÚ χ„‡ÁË̇ – ÌÓ‚˚ ÚÓ‚‡ ˚.

Специализированный баркод для Продовольственного банка Ä̇ÚÓÎËfl, ÍÓÚÓ ‡fl ÔÓ Ô ‡‚Û Ì‡Á˚‚‡ÂÚÒfl ÍÓÎ˚·Âθ˛ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ, ӷ·‰‡ÂÚ ‰‡‚ÌËÏË Ú ‡‰ËˆËflÏË ÍÛθÚÛ ˚ ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë. ç‡ Ô ÓÚflÊÂÌËË ËÒÚÓ ËË ÓÌË Ô Ófl‚ÎflÎËÒ¸ ÔÓ- ‡ÁÌÓÏÛ. ëΉÛÂÚ, Ì‡Ô ËÏ , Ô Ë‰Â ÊË‚‡Ú¸Òfl Ú‡ÍÓ„Ó Ô Ë̈ËÔ‡: ΂‡fl Û͇ Ì ‰ÓÎÊ̇ Á̇ڸ, ˜ÚÓ Ë ‚ ͇ÍËı ÍÓ΢ÂÒÚ‚‡ı ‰‡ÂÚ Ô ‡‚‡fl. ç‡ ˝ÚÓÏ Ô Ë̈ËÔ ‚ éÒχÌÒÍÓÈ ËÏÔ ËË ÛÒÚ ‡Ë‚‡ÎËÒ¸ «ä‡ÏÌË ‰Îfl ‡ÌÓÌËÏÌ˚ı ÔÓÊ ڂӂ‡ÌËÈ».

ÓÚ ‡Ê‡ÂÚÒfl ËÌÙÓ Ï‡ˆËfl Ó ÚÓÏ, ÍÚÓ ÔÓÊ ڂӂ‡Î Ë ÍÚÓ ÍÛÔËÎ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌ˚È ÚÓ‚‡ . í‡Í‡fl ÒËÒÚÂχ ÌÂÓ·ıÓ‰Ëχ ‰Îfl ÓÚÒÎÂÊË‚‡ÌËfl ÚÂı, ÍÚÓ Ó͇Á˚‚‡ÂÚ Ë ÍÚÓ ÔÓÎÛ˜‡ÂÚ ÔÓÏÓ˘¸. é̇ ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ ÒÔÛÒÚfl ÏÌÓ„Ë „Ó‰˚ ÓÔ Â‰ÂÎËÚ¸, ÍÓ„‰‡ Ë ÍÓÏÛ ·˚· Ó͇Á‡Ì‡ ÔÓÏÓ˘¸. Ç ÛÒÎÓ‚Ëflı ˚ÌÓ˜Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÔÓ‰Ó·Ì˚ ËÌˈˇÚË‚˚ ̇ ÔÓÔ Ë˘Â ÒӈˇθÌÓÈ ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë ‚ÓÁ Óʉ‡˛Ú ‰Ó· ˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡ Û Î˛‰ÂÈ Ë ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛Ú ÓÁ‰Ó Ó‚ÎÂÌ˲ Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ‡ÚÏÓÒÙ ˚ Ó·˘ÂÒÚ‚‡. I www.dosteli.org.tr

ve afetlerden etkilenenlere ulaflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.

Türkiye’de G›da Bankas›’n›n resmi uygulamas› 2004 y›l›nda bafllam›flt›r. Fakat Dost Eli Derne¤i, bu sistemi 2001 y›l›nda yoksullar için açt›¤› “G›da Marketi” ve “Giyim Ma¤azas›” uygulamas› ile bafllatm›flt›r. Bu uygulama hem hükümet kanad›n›n, hem de Türkiye’nin muhtelif illerinde faaliyet gösteren dernek ve vak›f yetkililerinin dikkatini çekmifltir. 2007 y›l› itibariyle Dost Eli Derne¤i’nin uygulad›¤› market,

é·˘ÂÒÚ‚Ó «êÛ͇ ‰ Û„‡» ‚‚ÂÎÓ ÒÔˆˇθÌ˚È ·‡ ÍÓ‰, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚È ‰Îfl ÓÚÒÎÂÊË‚‡ÌËfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Ó͇Á˚‚‡Âχfl ÔÓÏÓ˘¸ ‡ÒÔ Â‰ÂÎfl·Ҹ ‡‰ ÂÒÌÓ. èÓÒÚÛÔ‡˛˘Ë ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÔÓÊ ڂӂ‡ÌËfl ‚ÌÓÒflÚÒfl ‚ ˝ÎÂÍÚ ÓÌÌ˚È Í‡Ú‡ÎÓ„ Ë ‰Îfl ͇ʉÓÈ ‚Â˘Ë ËÎË Ô Ó‰ÛÍÚ‡ ÒÓÁ‰‡ÂÚÒfl Ò‚ÓÈ ·‡ ÍÓ‰. Ň ÍÓ‰ Û͇Á‡Ì ̇ ‚ÒÂÈ Ô Ó‰Û͈ËË Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚Ó„Ó ˚Ì͇ Ë Ï‡„‡ÁË̇ Ó‰Âʉ˚. è Ë Ô ËÓ· ÂÚÂÌËË Ô Ó‰Û͈ËË, ·Î‡„Ó‰‡ fl ·‡ ÍÓ‰Û, ‚ ˝ÎÂÍÚ ÓÌÌÓÏ Í‡Ú‡ÎÓ„Â ‡‚ÚÓχÚ˘ÂÒÍË

52

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

ma¤aza ve barkot sistemli yard›m biçimi Türkiye genelindeki 42 adet vak›f ve derne¤e transfer edilmifltir.

Yoksullar için g›da marketi Dost Eli Derne¤i’nin sosyal yard›m alan›ndaki ilklerinden biri de, dernek bünyesinde yoksullar için kurdu¤u G›da Marketi olmufltur. Bu market sadece dernekten yard›m almas› kesinleflmifl olan yoksul ailelerin ücretsiz olarak ihtiyaçlar›n› giderebilecekleri bir yerdir. Bu market kurulurken yoksul ailelerin hem psikolojik, hem de sosyal statüleri düflünülmüfltür. Klasik yard›m uygulamas›na göre yard›m için düflünülen ürünler paket yap›l›r ve bu paket yoksul ailenin evine b›rak›l›r. Bu yöntemde, yoksul ailenin ihtiyac› belirlenmeden bir yard›m yap›ld›¤› için hedefe tam anlam›yla ulafl›lm›fl olmaz. Yard›m alan yoksul aile komflular›n›n yan›nda düflük profilli bir görünüme büründürülmüfl olur. Bu durum ailenin hem kendisi, hem de çocuklar›n›n psikolojilerini olumsuz anlamda etkilemektedir. Daha sayabilece¤imiz birçok sebep düflünülerek G›da Marketi uygulamas› derne¤imiz taraf›ndan hemen bafllat›lm›flt›r.

G›da Marketi uygulamas›n›n birçok avantaj› vard›r. Öncelikle yoksul aileye marketten al›fl-verifl yapma hazz› verilmifl olur. Ayr›ca aile evinde neye ihtiyaç duyuyorsa, onu al›r. ‹sraf önlenmifl olur.

Evine giderken normal bir marketten al›fl-verifl yapm›fl gibi gider. Kimse ona “yard›m al›yor” gözüyle bakmaz. Market arac›l›¤› ile kendisine daha çok seçim tercihi yapt›r›lm›fl olur.

G›da Marketi uygulamas›n›n yan›nda Dost Eli Derne¤i’nin ayn› anlay›flla kurulan di¤er birimi de “Giyim Ma¤azas›”d›r.

Buradan da yine yoksul aileler ücretsiz olarak giyinirler. Zevklerine ve bedenlerine göre ihtiyaç duyduklar› bütün giysiler

GÜZ 2007, SAYI: 26

Продуктовый рынок имеет много преимуществ. На рынке большой ассортимент продуктов. Малоимущая семья получает возможность делать здесь покупки по своему выбору.

G›da Marketi uygulamas›n›n birçok avantaj› var. Öncelikle yoksul aileye marketten al›fl-verifl yapma hazz› verilmifl olur. Ayr›ca aile evinde neye ihtiyaç duyuyorsa, onu al›r, israf önlenmifl olur. kendilerine normal bir ma¤aza biçiminde sunulmufltur. ‹ç çamafl›r›ndan ayakkab›ya kadar hiçbir rakam limiti konulmadan bütün aile fertleri giyim ihtiyaçlar›n› buradan giderirler. Ma¤azadaki giysilerin tamam› hiç kullan›lmam›fl yeni ürünlerdir.

G›da Bankas› özel barkot uygulamas› Medeniyetin befli¤i olan Anadolu’da yard›mlaflma kültürünün çok genifl bir zemini vard›r. Sa¤ elin verdi¤ini sol elin görmemesi ve verilecek yard›m›n ihtiyac› olana ulaflmas›n› sa¤lamak için geçmiflten bugüne kadar farkl› uygulamalar görülmüfltür. Osmanl›n›n “Sadaka Tafllar›” bu anlay›fl›n bir ürünüdür.

Dost Eli Derne¤i’nin hem Türkiye’ye, hem de dünyaya bir hizmeti de bu alanda olmufltur. Bu yeni uygulaman›n ad› da “Ba¤›fl Barkodu”dur. Bu barkot, derne¤e yap›lan ba¤›fllar›n takibi için kullan›lmaktad›r. Bir bak›ma ba¤›flç›ya güven telkin eden bir uygulamad›r.

Derne¤e ba¤›fl ya da sat›n alma yoluyla giren bütün ürünler, bilgisayarlara hangi flekilde girdi¤i de belirtilerek kaydedilmekte ve bu ürün için özel bir barkot üretilmektedir. Her bir ürünün üzerinde bu barkot mevcuttur. Bu ürünü yoksul insan market veya ma¤azadan ald›¤› zaman bilgisayardan yoksul insan›n hanesine otomatik olarak kaydedilmektedir. Dolay›s›yla ba¤›flç›n›n hanesindeki o ürün yoksul insan›n hanesine geçmektedir. Bu da dernekteki bir ürünün kimden geldi¤ini ve kime gitti¤ini takip aç›s›ndan çok önemlidir. Bu sisteme göre ba¤›flç›n›n ba¤›fllad›¤› bir ürünü y›llar sonra bile sorgulayarak nereye ve kime gitti¤ini ö¤renme imkân› vard›r.

Sosyal yard›m alan›nda uygulanan bu ve benzeri çal›flmalar, her fleye ekonomik bir gözlükle bakan insanlar›m›zda kaybolmaya yüz tutmufl güven duygusunu sa¤lamak ve asl›nda var olan fakat bozulmaya bafllayan ahlaki yap›n›n yeniden tesisi için önemlidir. I www.dosteli.org.tr

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

53

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Семья-побратим в Урфе и самоконтроль Халиль Ибрахим Гаффар Журналист (Турция).

Urfa’da bir kardefl aile ve otokontrol Halil ‹brahim Gaffar Gazeteci (Türkiye).

Ó‰ÌËÏ ËÁ ËÁ‚ÂÒÚÌ˚ı ‡ÔÚÂ͇ ÂÈ „Ó Ó‰‡ ò‡ÌÎ˚Û Ù‡, ç‰ʇÚË ë‡Ú˚‰Ê˚, Ì‡Ô ‡‚ÎflÂÏÒfl ‚ ‡ÈÓÌ ëË„Ó Ú‡. Ç Ì‡¯ÂÈ Ï‡¯ËÌ ڇÍÊ ̇ıÓ‰flÚÒfl ÊÂ̇ ç‰ʇÚË, ʼn ËÌ, Ë Ëı ‰ÂÚË – ÄıÏÂÚ ÑÊËı‡Ú, ÍÓÚÓ ÓÏÛ 9 ÎÂÚ, Ë Ï‡ÎÂ̸͇fl ÔflÚËÎÂÚÌflfl ùÒ ‡.

ë

Ç˙Âı‡ÎË ‚ ÛÁÍÛ˛ ÛÎÓ˜ÍÛ Ë ˜Â ÂÁ ÌÂÍÓÚÓ Ó ‚ ÂÏfl χ¯Ë̇ ̇˜‡Î‡ ÒÌËʇڸ ÒÍÓ ÓÒÚ¸. ä Ì‡Ï ·ÂʇÎË ‰‚‡ χθ˜Ë͇ Ë ‰Â‚Ә͇. éÌË ·˚ÎË ‡‰˚ Ô Â‰ÒÚÓfl˘ÂÈ ‚ÒÚ Â˜Â Ò ÚÂÏË, ÍÓ„Ó Ú‡Í ‰ÓÎ„Ó Ê‰‡ÎË. ÑÂÚË ÓÚÍ ˚ÎË ‰‚ ¸ χ¯ËÌ˚ Ë Ì‡˜‡ÎË ˆÂÎÓ‚‡Ú¸ ÛÍË ç‰ʇÚË. á‡ÚÂÏ, ÓÚÍ ˚‚ ‰ Û„Û˛ ‰‚ ¸, ÔÓˆÂÎÓ‚‡ÎË ÛÍÛ Å‰ ËÌ ÒÓ ÒÎÓ‚‡ÏË «ÑÓ· Ó ÔÓʇÎÓ‚‡Ú¸!».

anl›urfa’n›n önde gelen eczac›lar›ndan Necati Sat›c› ile birlikte fianl›urfa’n›n kuzeydo¤usundaki Sigorta Mahallesi’ne do¤ru yola ç›k›yoruz. Arac›m›zda Sat›c›’n›n efli Bedrin Han›m ve Necati Bey’in o¤lu Ahmet Cihat (9) ve küçük k›zlar› Esra (5)’da var. Dar bir soka¤a giriyoruz, biraz ilerledikten sonra arac›m›z yavafll›yor ve araca do¤ru koflan biri k›z, 3 çocu¤u fark ediyorum. Çok özledi¤i birine kavuflma sevinci seziliyor çocuklar›n yüzünde. Necati Bey’in bulundu¤u tarafa yöneliyor çocuklar, arac›n kap›s›n› aç›p Necati Bey’in elini öpüyorlar. Arkas›ndan arac›n araka kap›s›n› açarak Bedrin Han›ma da “Hofl geldiniz” deyip elini öpüyorlar.

fi å‡ÎÂ̸͇fl ‰Â‚Ә͇ ÔÓ‰·Âʇ· Í ‰ÓÏÛ, Û ÍÓÚÓ Ó„Ó ÓÒÚ‡ÌÓ‚Ë·Ҹ ̇¯‡ χ¯Ë̇, Ë „ ÓÏÍÓ Í ËÍÌÛ·: «å‡Ï‡, Ô ËÂı‡Î ‰fl‰fl ç‰ʇÚË Ò ÒÂϸÂÈ». Ç ‰‚ flı, ÔÓÍ ‡¯ÂÌÌ˚ı „ÓÎÛ·ÓÈ Í ‡ÒÍÓÈ, ÔÓ͇Á‡Î‡Ò¸ ÊÂÌ˘Ë̇. Å˚ÎÓ Á‡ÏÂÚÌÓ, ˜ÚÓ Ó̇ ‚ÓÎÌÛÂÚÒfl. íÓ Ë ‰ÂÎÓ ÔÓÔ ‡‚Îflfl ¯‡ Ù, Ó̇ Ô Ë„Î‡ÒË· Ì‡Ò ‚ ‰ÓÏ. òÂÒÚËÎÂÚÌËÈ à· ‡ıËÏ ï‡ÎËÎ Ó·ÌflÎ ÄıÏÂÚ‡ ÑÊËı‡Ú‡ Ë Û‚ÂÎ Â„Ó ‚ ÍÓÏ̇ÚÛ. ÄıÏÂÚ ÑÊËı‡Ú, Û˘ËÔÌÛ‚ χθ˜Ë͇ Á‡

Küçük k›z koflarak arac›n karfl›s›nda duran evin kap›s›na yöneliyor ve avaz› ç›kt›¤› kadar “Anne Necati amcamlar geldi” diye ba¤›r›yor. Telafll› bir bayan beliriyor mavi kap›da. Aceleyle eflarb›n› düzelterek, “Buyurun, buyurun hofl geldiniz!” deyip bize yol gösteriyor. Çocuklardan ‹brahim Halil (6), Necati Bey’in o¤lu Ahmet Cihat’a sar›l›yor; odaya do¤ru ilerliyorlar. Ahmet Cihat çocu¤un yana¤›ndan bir makas al›p karneyi soruyor. ‹brahim Halil’in “Hepsi Pekiyi” demesi bütün dikkatlerin kendi üzerine yönelmesine neden oluyor. Necati Bey, “Aferin çocu¤um, aferin sana” diye tebrik ediyor. Geniflçe bir salona geçiyoruz. Necati Bey beni, ev sahibi Ayfle Han›m’la (Eldem) tan›flt›r›yor. Merak edip, “Aran›zdaki samimiyeti görüp de k›skanmamak elde de¤il. Nas›l tan›flt›n›z? Bir birinize nas›l bu kadar al›flt›n›z?” diye Ayfle Han›m’a soruyorum.

54

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

˘ÂÍÛ, ÒÔ ÓÒËÎ, ͇ÍËÂ Û ÌÂ„Ó ÓˆÂÌÍË. éÚ‚ÂÚÛ à· ‡ıËχ ï‡ÎË· «ÇÒÂ Ô Â‰ÏÂÚ˚ ̇ «ÓÚ΢ÌÓ» ‚Ò ÔÓ ‡‰Ó‚‡ÎËÒ¸. ç‰ʇÚË ÔÓı‚‡ÎËÎ ÓÚ΢ÌË͇: «åÓÎӉˆ, ÏÓÈ Ï‡Î¸˜ËÍ, ÏÓÎӉˆ!». å˚ Ô Ó¯ÎË ‚ Á‡Î. ç‰ʇÚË ÔÓÁ̇ÍÓÏËÎ ÏÂÌfl Ò ıÓÁflÈÍÓÈ ‰Óχ, Äȯ ùθ‰ÂÏ. ü ÒÔ ÓÒËÎ Û ÄȯÂ: «ïÓ˜ÂÚÒfl ÔÓÁ‡‚ˉӂ‡Ú¸ Ú‡ÍËÏ Ò ‰Â˜Ì˚Ï ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏ ÏÂÊ‰Û ‚‡ÏË. ä‡Í ‚˚ ÔÓÁ̇ÍÓÏËÎËÒ¸ Ë Ú‡Í Ô Ë‚flÁ‡ÎËÒ¸ ‰ Û„ Í ‰ Û„Û?».

Простого «здравствуйте» достаточно, чтобы человек на годы сохранил улыбку ÇÁ‰ÓıÌÛ‚, Äȯ ùθ‰ÂÏ Ì‡˜‡Î‡ Ò‚ÓÈ ‡ÒÒ͇Á: «óÂÚ˚  „Ó‰‡ ̇Á‡‰ Ï˚ ÊËÎË ‚ ·‡ ‡ÍÂ, ‚ ‡ÈÓÌ ùÈ˛·ËÂ. å˚ ÔÓÒÂÎËÎËÒ¸ Ú‡Ï ÔÓÒΠ҂‡‰¸·˚, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Û Ì‡Ò Ì ·˚ÎÓ ‰ÂÌ„, ˜ÚÓ·˚ ÒÌËχڸ ÊËθÂ. ç‡Ò ÏÛ˜ËÎ „ÓÎÓ‰, ıÓÎÓ‰, Ì ·˚ÎÓ ˝ÎÂÍÚ Ë˜ÂÒÚ‚‡. èÓ ÌÓ˜‡Ï Ï˚ Ô˚Ú‡ÎËÒ¸ ÓÒ‚ÂÚËÚ¸ ÔÓÏ¢ÂÌË „‡ÁÓ‚˚ÏË Î‡ÏÔ‡ÏË. çÂÔÓ‰‡ÎÂÍÛ ÓÚ ·‡ ‡Í‡ ÏÛÌˈËÔ‡ÎËÚÂÚ ÔÓÒÚ ÓËΠ͇ÍÓÂ-ÚÓ Á‰‡ÌËÂ, ÍÛ‰‡ ·˚ÎÓ Ô Ó‚Â‰ÂÌÓ ˝ÎÂÍÚ Ë˜ÂÒÚ‚Ó. åÓÈ ÏÛÊ ÔÓÔ˚Ú‡ÎÒfl ÌÂ΄‡Î¸ÌÓ ÔÓ‰‚ÂÒÚË ÓÚÚÛ‰‡ ÚÓÍ Í Ì‡¯ÂÏÛ ·‡ ‡ÍÛ Ë ÔÓ„Ë·. ü ÓÒڇ·Ҹ Ò Ú ÂÏfl ‰ÂÚ¸ÏË, ·ÂÁ Ò Â‰ÒÚ‚ Í

GÜZ 2007, SAYI: 26

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

У людей есть стремление помогать малоимущим, только они хотят быть уверенными в том, что их помощь дойдет до адресата. ‹nsan›m›z yard›m etmeye hevesli, ancak yapt›¤› yard›m›n tam da yerine ulaflmas›n›, ihtiyaç sahibi birine gitmesini istiyor. ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡Ì˲, ·ÂÁ ÊËθfl. çËÍÓ„Ó Ì ‚ÓÎÌÓ‚‡Î‡ ̇¯‡ Û˜‡ÒÚ¸, ÌËÍÚÓ ÍÛÒ͇ ıη‡ Ì‡Ï Ì ÔÓ‰‡Î... í‡Í Ô Ó‰ÓÎʇÎÓÒ¸ ‰Ó ÚÂı ÔÓ , ÔÓ͇ ‚ ̇¯ ·‡ ‡Í ÌÂ Ô Ë¯ÂÎ ÏÓÎÓ‰ÓÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÔÓ ËÏÂÌË éÒχÌ. éÌ Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó «Kimse Yok Mu?» («çÂÛÊÂÎË ÌËÍÓ„Ó ÌÂÚ?») Ë ˜ÚÓ ÓÌÓ Ó͇Á˚‚‡ÂÚ ÔÓÏÓ˘¸ ÌÛʉ‡˛˘ËÏÒfl. íÓ„‰‡ fl Ò͇Á‡Î‡: «Ç˚ Ë Ò‡ÏË ‚Ò ‚ˉËÚ» Ë ‡ÒÒ͇Á‡Î‡ Ó ÒÏ ÚË ÏÛʇ. åÓÎÓ‰ÓÈ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ˜ÚÓ-ÚÓ Á‡ÔËÒ‡Î Ë Û¯ÂÎ. çÂ Ô Ó¯ÎÓ Ë ÌÂÒÍÓθÍÓ ‰ÌÂÈ, Í‡Í ‚ ̇¯ ·‡ ‡Í Ô ËÂı‡Î ç‰ʇÚË Ò ÒÂϸÂÈ. äÓ̘ÌÓ, Ï˚ Ë ‰Ó ÚÓ„Ó ·˚ÎË Á̇ÍÓÏ˚ Ò ç‰ʇÚË. éÌ ‚ÓÁ„·‚ÎflÎ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÔÓ Ó͇Á‡Ì˲ ÔÓÏÓ˘Ë ‚ ùÈ˛·ËÂ. éÌ Ô Ë‚ÂÁ ÏÌÓ„Ó Ó‰Âʉ˚ Ë, ̇‚ ÌÓÂ, ÒÚÓθÍÓ Ô Ó‰ÛÍÚÓ‚, ˜ÚÓ ı‚‡ÚËÎÓ ·˚ ̇ ÏÂÒflˆ. ç ÏÓ„Û ‰‡Ê ÓÔËÒ‡Ú¸, Í‡Í Ó· ‡‰Ó‚‡ÎËÒ¸ ‰ÂÚË. ç‰ʇÚË ÔÓ͇Á‡Î ̇Ï, „‰Â ̇ıÓ‰ËÚÒfl Â„Ó ‡ÔÚÂ͇. éÌ Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ·˚ Ï˚ Ó· ‡˘‡ÎËÒ¸ Í ÌÂÏÛ Ò Î˛·ÓÈ Ô ÓÒ¸·ÓÈ. ÇÏÂÒÚ ÒÓ Ò‚ÓÂÈ ÒÂϸÂÈ ÓÌ Í‡Ê‰Û˛ ̉Âβ Ô ËÂÁÊ‡Î Í Ì‡Ï, Ô Ë‚ÓÁËÎ ‚ÒÂ, ‚ ˜ÂÏ Ï˚ ÌÛʉ‡ÎËÒ¸. íÓθÍÓ ÔÓÚÓÏ Ï˚ ÔÓÌflÎË, ˜ÚÓ

Bir merhabayla y›llarca gülen yüzler var Ayfle Eldem, bir iç çektikten sonra bafll›yor söze: “Biz bundan 4 y›l önce Eyyübiye mahallesindeki bir barakada yafl›yorduk. Evlendikten sonra kiraya verecek para bulamad›¤›m›z için eflimle birlikte oraya tafl›nm›flt›k. Üç y›l boyunca orada kald›k. Barakada kald›¤›m›z dönem içerisinde 2 tane çocu¤um oldu; ancak a¤›r k›fl flartlar›na dayanamayan yavrular›m, akci¤er rahats›zl›¤›ndan öldü. Açl›k, so¤uk ve elektriksiz kalmak temel problemlerimizdi. Gece olunca göz gözü görmüyor, gazl› lambalarla barakay› ayd›nlatmaya çal›fl›yorduk. Barakan›n yak›n›na Belediye bir yap› infla etti ve elektrik getirdi. Eflim de kaçak yollarla barakaya bu hattan elektrik çekmek isterken yaflam›n› yitirdi. Eflimin ölümünden sonra 3 çocu¤umla tam anlam› ile ortada kalm›flt›m. Ne halimizi hat›r›m›z› soran

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

55

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Ó·˘ÂÒÚ‚Ó «çÂÛÊÂÎË ÌËÍÓ„Ó ÌÂÚ?» ‚˚· ‡ÎÓ ÒÂϸ˛ ç‰ʇÚË ‰Îfl Ì‡Ò ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ÒÂϸË-ÔÓ· ‡ÚËχ. äÓ„‰‡ ÏÌÂ Ô Â‰ÎÓÊËÎË ‚˚ÒÚÛÔËÚ¸ ‚ Ó‰ÌÓÈ ÚÂ΂ËÁËÓÌÌÓÈ Ô ‰‡˜Â, fl Ò ·Óθ¯ËÏ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚ËÂÏ Òӄ·ÒË·Ҹ. åÌ ıÓÚÂÎÓÒ¸ ‡ÒÒ͇Á‡Ú¸ ‚ÒÂÏÛ ÏË Û Ó· ˝ÚËı Á‡Ï˜‡ÚÂθÌ˚ı β‰flı, ÍÓÚÓ ˚Â Ô ËÌÂÒÎË ÒÚÓθÍÓ ‡‰ÓÒÚË Ì‡¯ÂÈ ÒÂϸÂ. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ‚ ‰Â̸ Ô ‰‡˜Ë Ì‡Ò ÓÊˉ‡Î ·Óθ¯ÓÈ Ò˛ Ô ËÁ. ç‰ʇÚË ‰Ó„Ó‚Ó ËÎÒfl Ò Ï‡„‡ÁË̇ÏË Ó ÔÓÏÓ˘Ë Ì‡Ï.» ÖÒÎË ÔÓÁ‚ÓÎËÚÂ, fl ıÓ˜Û Á‡‰‡Ú¸ ‚ÓÔ ÓÒ ç‰ʇÚË. ä‡Í Ç‡Ï Û‰‡ÎÓÒ¸ Ô ËÓ· ÂÒÚË ‚Ò ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‰Îfl ÄÈ¯Â Ë ‰ÂÚÂÈ? å˚ Ó·Ó¯ÎË ‰ ÛÁÂÈ Ë Á̇ÍÓÏ˚ı. é·˙flÒÌËÎË Ò ¸ÂÁÌÓÒÚ¸ ÒËÚÛ‡ˆËË ÌÂÍÓÚÓ ˚Ï Ô Â‰Ô ËÌËχÚÂÎflÏ. 燯ÎÓÒ¸ Ó˜Â̸ ÏÌÓ„Ó Î˛‰ÂÈ, Ê·˛˘Ëı Á‡ÌflÚ¸Òfl ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌÓÒÚ¸˛. åÌÓ„Ë ËÁ ÏÓËı ‰ ÛÁÂÈ ıÓÚÂÎË ÔÓÏÓ˜¸ ˝ÚÓÈ ÒÂϸ ‚ ‡Ï͇ı Ô ÓÂÍÚ‡ «ëÂϸË-ÔÓ· ‡ÚËÏ˚». Ç Ó·˘ÂÏ, Û Î˛‰ÂÈ ÂÒÚ¸ ÒÚ ÂÏÎÂÌË ÔÓÏÓ„‡Ú¸ χÎÓËÏÛ˘ËÏ, ÚÓθÍÓ ÓÌË ıÓÚflÚ ·˚Ú¸ Û‚Â ÂÌÌ˚ÏË ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ëı ÔÓÏÓ˘¸ ‰ÓȉÂÚ ‰Ó ‡‰ ÂÒ‡Ú‡. Ç ‡„ÂÌÚÒڂ ̉‚ËÊËÏÓÒÚË «TURYAP Emlak» ‡·ÓÚ‡ÂÚ ÏÓÈ Á̇ÍÓÏ˚È ï‡ÌÂÙË-·ÂÈ. éÌ Ó·ÂÒÔ˜ËÎ ÒÂϸ˛ Äȯ ùθ‰ÂÏ ·ÂÒÔ·ÚÌ˚Ï Ô ÓÊË‚‡ÌËÂÏ ‚ Ó‰ÌÓÈ Í‚‡ ÚË Â ‚ Ú˜ÂÌË ‰‚Ûı ÎÂÚ. å˚ Ô ËÓ· ÂÎË Ï·Âθ, ÍÛÔËÎË ‚ÂÎÓÒËÔ‰, ÍÛıÓÌÌ˚Â Ô Ë̇‰ÎÂÊÌÓÒÚË Ë Ô Ó˜ÂÂ. ë ÔÓÏÓ˘¸˛ Ô Â‰Ô ËÌËχÚÂÎÂÈ „Ó Ó‰‡ ò‡ÌÎ˚Û Ù‡ Ëı Ó·ÂÒÔ˜ËÎË ‚ÒÂÏ, ˜ÚÓ Ú Â·Ó‚‡ÎÓÒ¸. èÓÁ̇ÍÓÏË‚¯ËÒ¸ Ò ˝ÚÓÈ ÒÂϸÂÈ, Ï˚

ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡ÎË Ò·fl Ò˜‡ÒÚÎË‚˚ÏË. é̇ ‰Îfl Ì‡Ò – ÔÓ‰‡ ÓÍ Äηı‡...

Помощь нуждающемуся – вид самоконтроля ÖÒÚ¸ ÓÒÓ·‡fl ‡‰ÓÒÚ¸ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÍ Ó‚ËÚÂθÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÌÛʉ‡˛˘ÂÏÛÒfl ‚ ÔÓÏÓ˘Ë ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ. à ‰Îfl Ì‡Ò ˝ÚÓ Ò‚ÓÂ„Ó Ó‰‡ Ò‡ÏÓÍÓÌÚ Óθ. äÓ„‰‡ ‚ÓÁÌË͇ÂÚ Ê·ÌË ÔÓÚ ‡ÚËÚ¸ ‰Â̸„Ë Ì‡ ͇ÍÓÈÌË·Û‰¸ ÔÛÒÚflÍ, Ï˚ ÓÒڇ̇‚ÎË‚‡ÂÏ Ò·fl: «ç ̇‰Ó ˝ÚÓ ‰Â·ڸ, ‚‰¸ Û ÏÓÂÈ ÒÂϸËÔÓ· ‡ÚËχ ÂÒÚ¸ Â˘Â Ú Û‰ÌÓÒÚË». äÓ„‰‡ Ï˚ Ô ËÂÁʇÂÏ Ò˛‰‡, ‰ÂÚË Íˉ‡˛ÚÒfl Ì‡Ï Ì‡ ¯Â˛. ë·‚‡ ÇÒ‚˚¯ÌÂÏÛ, ̇¯Ë ‰ÂÚË ÚÓÊ ıÓ Ó¯Ó Î‡‰flÚ Ò ÌËÏË. ç‚ÓÁÏÓÊÌÓ ‚˚ ‡ÁËÚ¸ ÒÎÓ‚‡ÏË ÚÓ ˜Û‚ÒÚ‚Ó, ÍÓÚÓ Ó ËÒÔ˚Ú˚‚‡Â¯¸, ÍÓ„‰‡ ӷ΄˜Ë¯¸ ÊËÁ̸ Ò‚ÓÂÏÛ · ‡ÚÛ. ëÂȘ‡Ò Ô ‰ ̇ÏË ÒÚÓËÚ ˆÂθ ÔÓÏÓ˜¸ ˝ÚÓÈ ÒÂÏ¸Â Í ÂÔÍÓ ‚ÒÚ‡Ú¸ ̇ ÌÓ„Ë. ùÚÓ Ì Á̇˜ËÚ, ˜ÚÓ Ï˚ Ô ÂÒÚ‡ÌÂÏ ÔÓÏÓ„‡Ú¸ χÚÂ Ë Ë ‰ÂÚflÏ. ùÚÓÚ ‰ÓÏ Ï˚ ‚ Ô Ó¯ÎÓÏ „Ó‰Û ÍÛÔËÎË ‰Îfl ÌËı ÊÂ. à ҂ˉÂÚÂθÒÚ‚Ó Ó ‚·‰ÂÌËË Ì‰‚ËÊËÏÓÒÚ¸˛ ÚÓÊ ÓÙÓ ÏËÎË Ì‡ ÌËı. èÓ͇ ‰ÓÏ Ó‰ÌÓ˝Ú‡ÊÌ˚È, ÌÓ ÂÒÎË Ì‡‰ÒÚ ÓËÚ¸ ¢ ‰‚‡ ˝Ú‡Ê‡, ÚÓ ‰ÓÔÓÎÌËÚÂθÌÛ˛ ÔÎÓ˘‡‰¸ ÏÓÊÌÓ ·Û‰ÂÚ Ò‰‡‚‡Ú¸ ‚ ‡ ẨÛ. íÓ„‰‡ ÒÂϸfl ÒÏÓÊÂÚ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ Ó·ÂÒÔ˜˂‡Ú¸ Ò·fl Á‡ Ò˜ÂÚ ‡ ẨÌÓÈ Ô·Ú˚. ÅÓθ¯Â ÓÌË Ì ·Û‰ÛÚ ÌË ‚ ÍÓÏ ÌÛʉ‡Ú¸Òfl. ïÓ˜Û Ó· ‡ÚËÚ¸Òfl Í ‚‡¯ÂÈ ÊÂÌÂ. ä‡Í Ç˚ Ë Ç‡¯Ë ‰ÂÚË ÓÚÌÂÒÎËÒ¸ Í ˝ÚÓÏÛ Ì‡˜Ë̇Ì˲? ì ‰ÂÚÂÈ Ì ·˚ÎÓ Ì‰ӂÓθÒÚ‚‡ ÚÂÏ, ˜ÚÓ Ëı Ó‰ËÚÂÎË Á‡ÌËχ˛ÚÒfl ˜ÛÊËÏË ‰ÂÚ¸ÏË?

vard›, ne de bir parça ekmek gönderen… Çok büyük s›k›nt›lar yaflad›k anlayaca¤›n›z. Ta ki Osman diye bir gencin barakam›z› ziyaretine kadar. Genç, “Kimse Yok mu” Derne¤inden geldi¤ini, ihtiyac› olanlara yard›m yapt›klar›n› söyledi. Ben de “halimiz ortada” deyip eflimin nas›l öldü¤ünü anlatt›m. Genç elindeki k⤛da bir fleyler yazd› ve ayr›ld›. Aradan birkaç gün geçmiflti ki, Necati a¤abeyler geldi barakam›za. Tabii Necati beyi daha önceden tan›yorduk. Eyyübiye’deki bir yard›m derne¤inin bafl›nda idi. Gelirken yan›nda belki de bir ay boyunca yetecek g›da ile bir sürü giysi getirmiflti. Çocuklar›m nas›l mutlu oldu anlatamam. Necati Bey bize eczanesinin yerini tarif etti.

Ne ihtiyac›m›z olursa, kendisine ulaflarak iletmemizi söyledi. Kendisi de zaten her hafta efli ile birlikte ziyaretimize geliyor, ihtiyaçlar›m›z› tespit edip bize getiriyordu. Daha sonra anlad›k ki, Kimse Yok Mu Derne¤i Necati Beyleri bize kardefl aile olarak seçmifl (gülüflmeler). Bir TV program›na ç›karmak istediklerini söylediklerinde seve seve kabul ettim. ‹çimden bu kadar güzelliklere sebep olan insanlar› dünyaya ilan etmek geliyordu. Tabii program günü geldi¤inde büyük sürprizler beni bekliyordu. Necati a¤abeyler esnaflar› dolaflm›fllar, ihtiyaçlar›m›z› belirlemifller.

Müsaadenizle araya girmek istiyorum. Necati Bey, neler yapt›n›z, nas›l temin ettiniz ihtiyaçlar›?

Dostlar›m›z›, arkadafllar›m›z› dolaflt›k. ‹fladamlar›na konunun vahametini anlatt›k. O kadar çok yard›m etmek isteyen insan ç›kt› ki. Birçok dostum “kardefl aile” projesi kapsam›nda bu aileye yard›mda bulunmaya talip oldu. ‹nsan›m›z yard›m etmeye hevesli, ancak yapt›¤› yard›m›n tam da yerine ulaflmas›n›, ihtiyaç sahibi birine gitmesini istiyor. Biz de bu düflünce ile bu aileye talip olduk. Çal›flmalara bafllad›k. TURYAP Emlak’ta Hanefi Bey var. Bir apartman dairesini iki y›l boyunca kira ödemeden kullanmalar›n› sa¤lad›. Ev eflyalar›n› bafltan sona temin ettik. Çocuklara bisiklet ald›k, mutfak ihtiyaçlar›n› karfl›lad›k, kap kacak vs. fianl›urfa’n›n fedakâr ifladamlar›n›n katk›s› ile bütün ihtiyaçlar›n› bafltan sona karfl›lad›k. Biz bu aile ile tan›flmadan önce bu kadar mutlu ve huzurlu de¤ildik.

Bu aile bize Allah’›n bir ikram›...

56

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Н. Сатыджы: «До конца жизни они будут под нашим покровительством. Мы не будем разделять детей на своих и чужих».

N. Sat›c›: Ömrümüzün sonuna kadar onlara sahip ç›kaca¤›z. ‹htiyaçlar›n› giderece¤iz. Çocuklar›n› kendi öz çocuklar›m›zdan ay›rt etmeyece¤iz. Dertleri ile dertlenece¤iz. ÑÎfl ÏÂÌfl ˝ÚÓ ·˚· ‡‰ÓÒÚ¸. à ‰Îfl ‰ÂÚÂÈ ÚÓÊÂ. ä‡Í ÛÊ Ò͇Á‡Î ÏÛÊ, Ï˚ ̇ۘËÎËÒ¸ ÍÓÌÚ ÓÎË Ó‚‡Ú¸ Ò·fl Ë ÌÂ Ú ‡ÚËÚ¸ ‰Â̸„Ë ‚ÔÛÒÚÛ˛. å˚ Ó·˙flÒÌËÎË Ò‚ÓËÏ ‰ÂÚflÏ, ˜ÚÓ Ú‡ÍÓ ÔÓ‰‡ ÓÍ, Í‡Í ‚‡ÊÌÓ ‡‰Ó‚‡Ú¸ ‰ Û„Ó„Ó, Ë ÓÌË Ú ÂÔÂÚÌÓ ÓÚÌÓÒflÚÒfl Í ˝ÚÓÏÛ. ê‡ÒÒ͇ÊÛ ‚‡Ï Ó‰ÌÛ ËÒÚÓ Ë˛. èÓÒΠ̇¯Â„Ó ÔÓÒΉÌÂ„Ó Ô ËÂÁ‰‡ Ò˛‰‡, ̇ Ó· ‡ÚÌÓÏ ÔÛÚË, fl Ó· ‡ÚË· ‚ÌËχÌË ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ ËÁ Ô Ë˜ÂÒÍË ÏÓÂÈ ‰Ó˜Â Ë ËÒ˜ÂÁ· Á‡ÍÓÎ͇. ü ÒÔ ÓÒË·: «ÑӘ͇, „‰Â Ú‚Ófl Á‡ÍÓÎ͇?» é̇ ÓÚ‚ÂÚË·: «ü ÔÓ‰‡ Ë· Á‡ÍÓÎÍÛ à· ‡ıËÏÛ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Äηı ÏÌ ‰‡ÒÚ Â˘Â ÎÛ˜¯Â». é̇ Ò Ú Û‰ÓÏ Á‡ÒÚ‡‚Ë· χθ˜Ë͇ ‚ÁflÚ¸ Á‡ÍÓÎÍÛ. (ëÏÂÂÚÒfl.) ëÂȘ‡Ò Ò‡Ï˚Ï ‚‡ÊÌ˚Ï ‰ÂÎÓÏ fl‚ÎflÂÚÒfl ‰ÓÒÚ ÓÈ͇ ‚ ıÌËı ˝Ú‡ÊÂÈ ‰Óχ ÄȯÂ, ·Î‡„Ó‰‡ fl ˜ÂÏÛ ÒÂϸfl ·Û‰ÂÚ Ó·ÂÒÔ˜Â̇ ‰Â̸„‡ÏË. ÑÓ ÍÓ̈‡ ÊËÁÌË ÓÌË ·Û‰ÛÚ ÔÓ‰ ̇¯ËÏ ÔÓÍ Ó‚ËÚÂθÒÚ‚ÓÏ. å˚ Ì ·Û‰ÂÏ ‡Á‰ÂÎflÚ¸ ‰ÂÚÂÈ Ì‡ «Ò‚ÓËı» Ë «˜ÛÊËı». *** èÓ͇ Ï˚ ‡Á„Ó‚‡ Ë‚‡ÎË ‚ ‰ÓÏÂ, ‰ÂÚË ‚Ó ‰‚Ó Â Ë„ ‡ÎË ‚ Ïfl˜ Ë Í‡Ú‡ÎËÒ¸ ̇ ‚ÂÎÓÒËÔ‰Â. ÑÓ Ì‡Ò ‰ÓÌÓÒËÎËÒ¸ Ëı „ ÓÏÍË „ÓÎÓÒ‡. èÓ ‚ÒÂÏÛ ·˚ÎÓ ‚ˉÌÓ, ˜ÚÓ ÓÌË ‡‰˚ ‚ÒÚ Â˜Â. å˚ ÒÓ· ‡ÎËÒ¸ ·˚ÎÓ ÛıÓ‰ËÚ¸, ÌÓ Äȯ Ò͇Á‡Î‡, ˜ÚÓ ·ÂÁ ˜‡¯ÍË ÍÓÙÂ Ì‡Ò Ì ÓÚÔÛÒÚËÚ. Ç˚ÔË‚ ÍÓÙÂ, Ï˚ ‚˚¯ÎË ËÁ ‰Óχ. èÓÌfl‚, ˜ÚÓ Ï˚ ÛÂÁʇÂÏ, ‰ÂÚË Á‡„ ÛÒÚËÎË. å˚ ÔÓÔ˚Ú‡ÎËÒ¸ ÛÚ¯ËÚ¸ Ëı, Ò͇Á‡‚: «å˚ ¢ ‚ ÌÂÏÒfl». à· ‡ıËÏ ï‡ÎËÎ ‚ÁflÎ Û ç‰ʇÚË Íβ˜Ë Ë ÓÚÍ ˚Î ‰‚ ˆ˚ χ¯ËÌ˚. ç‰ʇÚË Ô Â‰ÛÔ Â‰ËΠχθ˜Ë͇: «ëÏÓÚ Ë, Ì ۉ‡ ¸Òfl Ó ÒÚÓη, Í‡Í ‚ ÚÓÚ ‰Â̸». ü ÔÓÌËχ˛, ˜ÚÓ à· ‡ıËÏ Û‚ÎÂ͇ÂÚÒfl ‡‚ÚÓÏÓ·ËÎÂÏ. ç‰ʇÚË, ÔÓÒ‡‰Ë‚ ‚ χ¯ËÌÛ ‚ÒÂı ‰ÂÚÂÈ, ÒÓ‚Â ¯‡ÂÚ ÚÛ ÔÓ Í‚‡ Ú‡ÎÛ. ÇÓÁ‚ ‡˘‡ÂÏÒfl Í ‰ÓÏÛ. ÑÂÚË Ò „ ÛÒÚ¸˛ χ¯ÛÚ Ì‡Ï Û͇ÏË. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

Yoksula yard›m, bir tür otokontroldür Yard›ma muhtaç olan birine sahip ç›kman›n ayr› bir mutlulu¤u var. Bizim için oto kontrol oluyor sonra. Bir konuda israf yapmaya kalksak, “Benim kardefl ailem flu zorlu¤u yaflarken, benim böyle bir fley yapmam do¤ru olmaz.” diyerek kendimizi frenliyoruz. Buraya geldi¤imizde çocuklar boynumuza sar›l›yor. Çocuklar›m›z da çok flükür birbiriyle çok iyi anlafl›yor. Bir kardeflinizin yaras›na merhem olmak, onun ac›s›n› hafifletmek anlatmakla anlafl›lacak bir duygu de¤il. Bizim flimdiki amac›m›z ailemizin kendi ayaklar› üzerinde durmas›n› sa¤lamak. Bu onlara sahip ç›kmayaca¤›z, gelip gitmeyece¤iz anlam›na gelmiyor tabii. Yine her hafta düzenli olarak ziyaretlerine gelece¤iz. fiimdi oturduklar› bu evi biz geçen y›l kendileri için sat›n ald›k. Tapular›n› da kendi üzerlerine yapt›rd›k. Buras› üç kata kadar imara aç›k bir yer. fiu anda evimiz tek katl› ama buraya iki kat daha yapt›¤›m›z zaman üst katlar› kiraya verece¤iz. O zaman aile buradan gelecek olan kira bedelleri ile evlerini rahatça geçindirebilecek. Kimseye de ihtiyaçlar› kalmayacak.

Eflinize sormak istiyorum: Siz nas›l karfl›lad›n›z bu durumu, çocuklar›n›z nas›l karfl›lad›? K›skanmad›lar m›, anne babalar›n›n baflka çocuklarla ilgilenmesini (gülüflmeler)?

Ben çok mutlu oldum bir kere. Çocuklar da öyle. Bizim için en önemli yönü eflimin de söyledi¤i gibi oto kontrol olmas› idi. Çocuklar›m›za hediyenin, birilerini se-

vindirmenin önemini anlatmam›za vesile oldular. Onlar da bu konuda hassas davranmaya bafllad›. Bafl›m›zdan geçen bir olay› anlatay›m isterseniz. Son geliflimizin ard›ndan eve gitti¤imizde k›z›m›n bafl›nda tokas›n›n olmad›¤›n› fark etim. “K›z›m tokan nerede?” diye sordum. “Tokay› ‹brahim’e hediye ettim. Çünkü Allah bana daha güzelini verecek.” dedi. O¤lana tokay› zorla kabul ettirmifl (gülüflmeler). fiimdi bizim tek derdimiz üst katlar› yap›p buradan her ay düzenli olarak gelecek olan para ile ailemizin geçimini sa¤lamas›na katk›da bulunmak. Ömrümüzün sonuna kadar onlara sahip ç›kaca¤›z. ‹htiyaçlar›n› giderece¤iz. Çocuklar›n› kendi öz çocuklar›m›zdan ay›rt etmeyece¤iz. Dertleri ile dertlenece¤iz. *** Biz içerde konuflurken çocuklar evin avlusunda top oynay›p bisiklet sürüyorlard›.

Sesleri bize kadar geliyor. Anlafl›lan onlar›n da keyfine diyecek yok. Biz müsaade istiyoruz Ayfle Han›m’dan ama Ayfle Han›m “Kahve içmezseniz b›rakmam” diyor. Kahvelerimizi içip evden ayr›l›yoruz. Ayr›laca¤›m›z› ö¤renen çocuklar›n gözlerine hüzün çöküyor. “Tekrar gelece¤iz” diyerek teselli etmeye çal›fl›yoruz onlar›. ‹brahim Halil, Necati Bey’den arac›n anahtar›n› alarak kap›y› aç›yor. Necati Bey uyar›yor çocu¤u “Geçen günkü gibi dire¤e toslama, arac› bofla al çal›flt›rmadan önce.” Daha önce de ‹brahim’in arabaya karfl› hevesinin oldu¤unu anl›yorum. Necati Bey, kardefl ailenin çocuklar›n› da arabaya bindirerek mahallede bir tur at›yor. Tekrar evin önüne geliyoruz. Çocuklar araçtan biraz gönülsüz inip bize el sall›yorlar. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

57

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

58

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Бедность везде одинакова? Беседовал: Дженгиз Шимшек Генеральный координатор и ответственный редактор (Турция).

Yoksul her yerde yoksul mudur?

Konuflan: Cengiz fiimflek Genel Koordinatör ve Sorumlu Yaz› ‹flleri Müdürü (Türkiye).

ëÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÏÌÓ„Ó ·Î‡„ÓÚ‚Ó ËÚÂθÌ˚ı ÙÓ̉ӂ, Ó͇Á˚‚‡˛˘Ëı ÔÓ‰‰Â ÊÍÛ ÌÛʉ‡˛˘ËÏÒfl. íÛ ÂˆÍËÈ ÙÓ̉ «åÓ ÒÍÓÈ Ï‡flÍ» (Deniz Feneri Dernegi) fl‚ÎflÂÚÒfl ËÏÂÌÌÓ Ú‡ÍËÏ ÙÓ̉ÓÏ ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë, Ëϲ˘ËÏ ‡Á‚ÂÚ‚ÎÂÌÌÛ˛ ÒÚ ÛÍÚÛ Û Ë ‚Â‰Û˘ËÏ ÒËÒÚÂχÚ˘ÂÒÍÛ˛ ·Ó ¸·Û Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛. Å·„Ó‰‡ fl Ó „‡ÌËÁÛÂÏ˚Ï ÙÓ̉ÓÏ ÍÓÌÙ Â̈ËflÏ, Ô Ó‚Ó‰ËÏ˚Ï ÒÓˆËÓÎӄ˘ÂÒÍËÏ ËÒÒΉӂ‡ÌËflÏ, ÏÂÚÓ‰‡Ï ÓÔ Â‰ÂÎÂÌËfl ÔÓÚ Â·ÌÓÒÚÂÈ ÌÛʉ‡˛˘ËıÒfl Ë ÒÔÓÒÓ·‡Ï Ëı Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó ÂÌËfl, Ô ‡ÍÚËÍÛÂÏ˚Ï ÙÓ̉ÓÏ, ÓÌ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ÓÚ΢‡ÂÚÒfl ÓÚ ‰ Û„Ëı ÔÓ‰Ó·Ì˚ı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÈ. ÑÎfl ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËfl Ô ˜ËÒÎÂÌÌ˚ı Á‡‰‡˜ Ô Ë ÙÓ̉ ·˚Î ÒÓÁ‰‡Ì àÒÒΉӂ‡ÚÂθÒÍËÈ ˆÂÌÚ ÔÓ Ô Ó·ÎÂÏ‡Ï ·Â‰ÌÓÒÚË, ˜ÚÓ Ú‡ÍÊ fl‚ÎflÂÚÒfl ÓÚ΢ËÚÂθÌÓÈ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚ¸˛ ÙÓ̉‡. ÉÂÌ ‡Î¸Ì˚È ÒÂÍ ÂÚ‡ ¸ ÙÓ̉‡ «åÓ ÒÍÓÈ Ï‡flÍ» à· ‡ıËÏ ÄÎÚ‡Ì ÔÓ·„‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÓÚ΢ˠËı ÙÓ̉‡ ÓÚ ‚ÒÂı ÓÒڇθÌ˚ı Á‡Íβ˜‡ÂÚÒfl ‚ ‡Î¸Ú ̇ÚË‚ÌÓÏ ‚Á„Îfl‰Â ̇ Ò‡ÏÓ ÔÓÌflÚË «·Â‰ÌÓÒÚ¸». ÑÊÂÌ„ËÁ òËϯÂÍ: èÓ˜ÂÏÛ ‚˚ Ó˘ÛÚËÎË ÔÓÚ Â·ÌÓÒÚ¸ ‚ Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓÏ ËÒÒΉӂ‡ÌËË Ú‡ÍÓ„Ó fl‚ÎÂÌËfl, Í‡Í ·Â‰ÌÓÒÚ¸? à· ‡ıËÏ ÄÎÚ‡Ì: ÅÓ ¸·‡ Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛ ‚ÓÁÏÓÊ̇ Î˯¸ Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ ËÒÒΉӂ‡ÌËÈ ‚ ˝ÚÓÈ ÒÙ Â. чÌÌ˚Â, ÔÓÎÛ˜ÂÌÌ˚ ‚ ÂÁÛθڇÚ ڇÍËı ËÒÒΉӂ‡ÌËÈ, ÔÓÁ‚ÓÎfl˛Ú ‡·ÓÚ‡Ú¸ ·ÓΠ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓ. Ç 2003 „. ̇ Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓÏ îÓ̉ÓÏ «åÓ ÒÍÓÈ Ï‡flÍ» ÒËÏÔÓÁËÛÏÂ, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓÏ Ô Ó·ÎÂÏ‡Ï ÌÛʉ‡˛˘ËıÒfl, ·˚ÎÓ Ô ËÌflÚÓ Â¯ÂÌËÂ Ó ÒÓÁ‰‡ÌËË àÒÒΉӂ‡ÚÂθÒÍÓ„Ó ˆÂÌÚ ‡ ÔÓ Ô Ó·ÎÂÏ‡Ï ·Â‰ÌÓÒÚË (DEYAM). ñÂÌÚ , ˆÂÎflÏË ÍÓÚÓ Ó„Ó fl‚Îfl˛ÚÒfl: ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚Ë ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Û ÏÂÊ‰Û Ì‡Û˜Ì˚ÏË Í Û„‡ÏË Ë „ ‡Ê‰‡ÌÒÍËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ ÔÓ Ô Ó·ÎÂÏ‡Ï ·Â‰ÌÓÒÚË, ÒӈˇθÌÓÈ ËÁÓÎflˆËË, ÍÛθÚÛ Ì˚ı ‡ÒÔÂÍÚÓ‚ ·Â‰ÌÓÒÚË, ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë, ·Ó ¸·˚ Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛; ‡ÍÚË‚ËÁ‡ˆËfl ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÏÂÊ‰Û ÌÂÔ ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËflÏË; ‡Ò¯Ë ÂÌË ҂flÁÂÈ ‚ÌÛÚ Ë „ ‡Ê‰‡ÌÒÍÓ„Ó

GÜZ 2007, SAYI: 26

Farkl› yollarla ihtiyaç sahiplerine yard›m eden birçok yard›mlaflma kuruluflu var. Deniz Feneri Derne¤i, Türkiye’de köklü bir yap›ya sahip olan, yoksullukla mücadelesini daha sistematik sürdüren bir yard›mlaflma kuruluflu. Düzenledi¤i konferanslar, yürüttü¤ü toplumsal araflt›rmalar, ihtiyac› belirleme yöntemi ve bu ihtiyac› karfl›lama biçimi bak›m›ndan benzerlerinden ayr›fl›yor. Bu amaçla dernek bünyesinde kurulan Yoksulluk Araflt›rma Merkezi bir di¤er farkl›l›k. Deniz Feneri Genel Sekreteri ‹brahim Altan ile benzer yard›mlaflma kurulufllar›ndan ne flekilde ayr›flt›klar›n› “yoksulluk” kavram›na bak›fl aç›s›yla cevaplanabilece¤ini belirtiyor. Ибрахим Алтан / ‹brahim Altan

Ó·˘ÂÒÚ‚‡, Á‡ÌËχÂÚÒfl Ú‡ÍÊ ̇ۘÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸˛. ë ˝ÚÓÈ ˆÂθ˛ ÙÓ̉ Ó͇Á˚‚‡ÂÚ ÔÓ‰‰Â ÊÍÛ, Í‡Í Ï‡Ú ˇθÌÛ˛, Ú‡Í Ë Ì‡Û˜ÌÛ˛, ‡Á΢Ì˚Ï Ï‡„ËÒÚ ÒÍËÏ Ë ‡ÒÔË ‡ÌÚÒÍËÏ ‡·ÓÚ‡Ï Ë Ô ÓÂÍÚ‡Ï, ÒÓ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ ÏÌÓ„ÓÒÚÓ ÓÌÌÂÏÛ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Û ÏÂÊ‰Û ÏÂÒÚÌ˚ÏË Ë ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚ÏË ÌÂÔ ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËflÏË Ë Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÏ ‚ ӷ·ÒÚË ·Ó ¸·˚ Ò ÌˢÂÚÓÈ, ‡ÎËÁÛÂÚ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚Â Ô ÓÂÍÚ˚ Ò Ö‚ ÓÔÂÈÒÍËÏ ëÓ˛ÁÓÏ Ë ‰ Û„ËÏË Ì‡‰Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚ÏË ÒÚ ÛÍÚÛ ‡ÏË (Ì‡Ô ËÏ , Ò Ç˚Ò¯ËÏ ÍÓÏËÚÂÚÓÏ ééç ÔÓ ‰ÂÎ‡Ï ·ÂÊÂ̈‚). óÚÓ·˚ Ô Ë‰‡Ú¸ ̇¯ÂÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË ·ÓΠÒËÒÚÂχÚ˘ÂÒÍËÈ ı‡ ‡ÍÚ , ‚ ‡Ï͇ı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ·˚· ÒÓÁ‰‡Ì‡ Ó·¯Ë ̇fl ·Ë·ÎËÓÚÂ͇ Ë ÓÚÍ ˚Ú ËÌÙÓ Ï‡ˆËÓÌÌ˚È ˆÂÌÚ . äÓ„‰‡ ˜¸ ˉÂÚ Ó· Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓÏ ËÒÒΉӂ‡ÌËË, ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, ‚ÓÁÌË͇ÂÚ ÔÓÚ Â·ÌÓÒÚ¸ ‚ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌËË Ò‡ÏÓ„Ó ÔÓÌflÚËfl «·Â‰ÌÓÒÚ¸». äÓ„Ó Ç˚ Ò˜ËÚ‡ÂÚ ÌÂËÏÛ˘ËÏË ÒÎÓflÏË?

Cengiz fiimflek: Yoksullu¤u kurumsal çal›flmalarla araflt›rmaya neden ihtiyaç duydunuz? ‹brahim Altan: Yoksullukla mücadele, bu alanda yürütülecek alan çal›flmalar›yla mümkündür. Bu yolla elde edilecek veriler mücadelenin daha verimli gerçekleflmesine yard›m edecektir. Bu gerekçeyle Deniz Feneri Yoksulluk Araflt›rmalar› Merkezi (DEYAM), Deniz Feneri Derne¤i’nin 2003 y›l›nda düzenledi¤i Yoksulluk Sempozyumu sonras›nda kuruldu. Amac›n› yoksulluk, sosyal d›fllanma, yoksulluk kültürü, yard›mlaflma, yoksullukla mücadele gibi konularda akademik ve sivil toplum iflbirli¤ini gerçeklefltirmek, sivil toplum örgütleri aras›ndaki diyalogu artt›rmak ve sivil toplum kamu iliflkilerini gelifltirmek fleklinde belirleyen merkez, bilimsel çal›flmalar da yürütüyor. Bu amaca hizmet etmek üzere, Yüksek Lisans ve Doktora düzeyindeki çal›flmalara ve projelere maddi ve bilimsel destek veriliyor. Ulusal ve uluslararas› sivil toplum içinde ve sivil toplum örgütleri ve kamu aras›nda yoksullukla mücadele ko-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

59

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

äÓ̘ÌÓ, ÌÂ Ú‡Í Ô ÓÒÚÓ Ì‡Á‚‡Ú¸ ÍÓ„ÓÎË·Ó «ÌÂËÏÛ˘ËÏ». DEYAM ÔÓ·„‡ÂÚ, ˜ÚÓ ÌˢÂÚ‡ – fl‚ÎÂÌË „ÎÛ·ÓÍÓÂ Ë ÏÌÓ„ÓÒÚÓ ÓÌÌÂÂ. óÚÓ·˚ Ô ‰‡Ú¸ ˝ÚÛ ÏÌÓ„ÓÔ·ÌÓ‚ÓÒÚ¸, ÍÓÚÓ Û˛ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Û˜ËÚ˚‚‡Ú¸ ‚ ËÒÒΉӂ‡ÌËflı ̇ ÚÂÏÛ ÌˢÂÚ˚ Ë ·Ó ¸·˚ Ò ÌÂÈ, Ï˚ ËÒÔÓθÁÛÂÏ ‰Ó· Ó‚ÓθÌÛ˛ ÔÓÏÓ˘¸ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ Ì‡Û˜Ì˚ı Í Û„Ó‚, ÒÔˆˇÎËÒÚÓ‚ ‚ ӷ·ÒÚË ‡ÁÌ˚ı ‰ËÒˆËÔÎËÌ. ùÚÓ Ó˜Â̸ ‚‡ÊÌÓ, ÔÓÒÍÓθÍÛ Í‡Ê‰Ó ÌÓ‚Ó ÓÔ Â‰ÂÎÂÌËÂ, ‚Á„Îfl‰, ÔÓÌËχÌË ËÎË Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ÌˢÂÚ ÓÔ Â‰ÂÎflÂÚ ÍÓÌÍ ÂÚÌÛ˛ ÔÓÎËÚËÍÛ Ë ÒÚ ‡Ú„˲ ·Ó ¸·˚ Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛, Ô Ë˜ÂÏ Ì ÚÓθÍÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛, ÌÓ Ë ÚÛ, ÍÓÚÓ Û˛ ÙÓ ÏË Û˛Ú ‰ Û„Ë ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘Ë Îˈ‡ ÒÓˆËÛχ, Ô ÓËÁ‚Ó‰fl˘Ë ӷ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ ·Î‡„‡, – ˚ÌÓÍ, „ ‡Ê‰‡ÌÒÍÓ ӷ˘ÂÒÚ‚Ó, ÒÂϸfl Ë Ë̉˂ˉ. íÓ ÂÒÚ¸, ͇ʉÓ ÌÓ‚Ó ÓÔ Â‰ÂÎÂÌË ·Â‰ÌÓÒÚË ÓÚÍ ˚‚‡ÂÚ Ì‡Ï ÌÓ‚Û˛  ÒÚÓ ÓÌÛ, ÔÓÁ‚ÓÎflÂÚ Ô Ó‚Ó‰ËÚ¸ ÔÓÎËÚËÍÛ, Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌÌÛ˛ ̇ Ô ËÓ·˘ÂÌË ÌÛʉ‡˛˘ËıÒfl Í ÊËÁÌË Ó·˘ÂÒÚ‚‡, ÓÔË ‡flÒ¸ ̇ ‰ Û„Ëı Â„Ó ˜ÎÂÌÓ‚. ç‡Ô ËÏ , ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÏÌÂÌËÂ, ˜ÚÓ ÔÓÍÛÔ‡ÚÂθ̇fl ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ β‰ÂÈ, ̇ıÓ‰fl˘ËıÒfl ̇ „ ‡ÌË „ÓÎÓ‰ÌÓÈ ÒÏ ÚË, ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 1 ‰ÓÎÎ. ëòÄ ‚ ‰Â̸, ÚÓ„‰‡ Í‡Í ‡·ÒÓβÚÌÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚË ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÛÂÚ ÔÓÍÛÔ‡ÚÂθ̇fl ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ ‚ 2 ‰ÓÎÎ. ëòÄ ‚ ‰Â̸; ˝ÚÓ ÙÓ ÏË ÛÂÚ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌÓ ÔÓÌflÚËÂ Ó ÌˢÂÚÂ, ˜ÂÎÓ‚ÂÍÂ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ‡ Ú‡ÍÊÂ, ÂÒÎË Ì‡¯‡ ˆÂθ – ·Ó ¸·‡ Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛, ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌÓ ÔÓÌËχÌË ˝ÚÓÈ ·Ó ¸·˚ Ë

60

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

 ‰ÂÈÒÚ‚Û˛˘Ëı Îˈ, ‚ ‰‡ÌÌÓÏ ÒÎÛ˜‡Â, Ì‡Ô ËÏ , ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó Å‡Ì͇. é‰Ì‡ÍÓ, ÂÒÎË Ï˚ ÔÓÌËχÂÏ ÔÓ‰ ÌˢÂÚÓÈ fl‚ÎÂÌËÂ, Á‡‚ËÒfl˘Â ÓÚ Ï‡Ú ˇθÌÓ„Ó ˚Ì͇ Ë ˚Ì͇ Ú Û‰‡, ‡ Ú‡ÍÊ ÒӈˇθÌ˚ı Ë ÍÛθÚÛ Ì˚ı Ù‡ÍÚÓ Ó‚, ÏÂÌfl˛˘Â ҂ÓÈ Ó·ÎËÍ ‚ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ ÒÚ ‡Ì˚ Ë Â„ËÓ̇, Ô ÂÔflÚÒÚ‚Û˛˘Â ÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓÏÛ Û˜‡ÒÚ˲ Ë̉˂ˉ‡ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË, ‡ Ú‡ÍÊ fl‚Îfl˛˘ÂÂÒfl ÙÓ ÏÓÈ ÒӈˇθÌÓÈ ËÁÓÎflˆËË, ÚÓ Ï˚ ‡ÒˆÂÌË‚‡ÂÏ Â„Ó Ô Âʉ ‚ÒÂ„Ó Í‡Í Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È Ì‰ۄ, ÒÙÓ ÏË Ó‚‡ÌÌ˚È Í‡Í ÍÓ΢ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË ÔÓ͇Á‡ÚÂÎflÏË, Ú‡Í Ë Í‡˜ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ô Ë˜Ë̇ÏË.

Кто же бедный? Ç Ú‡ÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â, ̇ÒÍÓθÍÓ Ô ‡‚‰ÓÔӉӷ̇ ËÌÙÓ Ï‡ˆËfl Ó ·Â‰ÌÓÒÚË? ç‡Ô ËÏ , ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛Ú ÎË Â‡ÎËflÏ ‰‡ÌÌ˚Â Ó ˜Â Ú ·Â‰ÌÓÒÚË Ë „ÓÎÓ‰‡ ‚ íÛ ˆËË? ÖÒÎË ÒÛ‰ËÚ¸ ÔÓ ÔÓÒΉÌËÏ ÒÚ‡ÚËÒÚ˘ÂÒÍËÏ ‰‡ÌÌ˚Ï, Ô Â‰ÓÒÚ‡‚ÎÂÌÌ˚Ï íÛ ÂˆÍËÏ ÒÚ‡ÚËÒÚ˘ÂÒÍËÏ ÛÔ ‡‚ÎÂÌËÂÏ (Turkiye Istatistik Kurumu, TUIK) ‚ 2004 „., ‚ ˝ÚÓÏ „Ó‰Û Ô ËÏ ÌÓ 909 Ú˚Ò. ˜ÂÎ. ‚ íÛ ˆËË Ì‡ıÓ‰ËÎËÒ¸ ̇ „ ‡ÌË „ÓÎÓ‰ÌÓÈ ÒÏ ÚË, ÓÍÓÎÓ 18 ÏÎÌ Á‡ ˜Â ÚÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚË. Ç ÚÓÏ Ê „Ó‰Û ‰ÓıÓ‰ ÒÂÏ¸Ë ËÁ ˜ÂÚ˚ Âı ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, ̇ıÓ‰fl˘ÂÈÒfl ̇ ÔÓ Ó„Â „ÓÎÓ‰‡, ËÒ˜ËÒÎflÎÒfl ‚ 183 ÚÛ . ÎË , ÚÓ„‰‡ Í‡Í ‰ÓıÓ‰ ÒÂÏÂÈ, ̇ıÓ‰fl˘ËıÒfl Á‡ ˜Â ÚÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚË,

nusunda çok tarafl› iflbirli¤i gerçeklefltirmek için çal›flmalar yürütülüyor. Avrupa Birli¤i ve di¤er ulus-üstü kurulufllarla (örne¤in BM Mülteciler Yüksek Komiserli¤i) ortak projeler uygulamaya konuluyor.

Böyle bir çal›flman›n daha sistematik olabilmesi amac›yla merkezin dernek bünyesinde kurdu¤u kapsaml› bir kütüphanesi ve bilgi belge merkezi mevcut. Bu kütüphane tüm araflt›rmac›lara bilgi sa¤lamak amac›yla hizmet veriyor.

Kurumsal bir çal›flma yürütülünce, do¤al olarak “Yoksulluk” kavram›n› bir flekilde tan›mlamak gerekiyor. Siz kimi yoksul kabul ediyorsunuz?

Elbette “yoksul”, flu kifli ve kiflilerdir demek kolay de¤il. DEYAM olarak, yoksullu¤un derinlemesine ve çok yönlü bir olgu oldu¤unu, bu nedenle birçok de¤iflik aç›dan tan›mlanabilece¤ini düflünüyoruz.

Yoksulluk ve yoksullukla mücadele konusundaki çal›flmalarda aranan bu çok yönlülü¤ü sa¤layabilmek amac›yla farkl› disiplinlerden bir araya gelen gönüllü akademisyenlerin katk›lar›ndan istifade ediyoruz. Bu önemli bir kazan›m. Zira, yoksullukla ilgili her tan›m, bak›fl, kavray›fl ve tahayyül yoksullukla mücadelede belli politikalar -ki bu politikalar sadece devlet poli-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

ÒÓÒÚ‡‚ÎflÎ 429 ÚÛ . ÎË . ÑÓÎfl „ ‡Ê‰‡Ì, ̇ıÓ‰fl˘ËıÒfl ̇ „ ‡ÌË „ÓÎÓ‰‡ ‚ 2003 Ë 2004 „. ·˚· Ó‰Ë̇ÍÓ‚‡ – 1,29%. çÓ ˜ËÒÎÂÌÌÓÒÚ¸ ÌÂËÏÛ˘Ëı „ ‡Ê‰‡Ì ‚ ˆÂÎÓÏ Ûԇ· Ò 28,12% ‰Ó 25,6%. Ç ‰‡ÌÌÓÏ ÒÎÛ˜‡Â TUIK ËÒÔÓθÁÛÂÚ ‰‚ÓÈÌÛ˛ ÒËÒÚÂÏÛ ÔÓ‰Ò˜ÂÚ‡. íÂ, ÍÚÓ Ì ‚ ÒÓÒÚÓflÌËË Ô ÓÍÓ ÏËÚ¸ Ò·fl, ̇ıÓ‰flÚÒfl ̇ „ ‡ÌË „ÓÎÓ‰ÌÓÈ ÒÏ ÚË. ëÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ë ‚ÚÓ ÓÈ Í ËÚ ËÈ – ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ Ì ÚÓθÍÓ Ô ÓÍÓ ÏËÚ¸ Ò·fl, ÌÓ Ë Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó flÚ¸ ÓÒÌÓ‚Ì˚ ÊËÁÌÂÌÌ˚ ÔÓÚ Â·ÌÓÒÚË. íÂ, ÍÚÓ ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÚ Á‡Ú Û‰ÌÂÌËfl ‚ ˝ÚÓÏ, ÊË‚ÛÚ Á‡ ˜Â ÚÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚË. ùÚË ‰‡ÌÌ˚ ‰‡˛Ú Ô Ë·ÎËÁËÚÂθÌÓÂ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËÂ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ú‡ÍÓ ·Â‰ÌÓÒÚ¸ ̇ Û Ó‚Ì ˆËÙ , ‡ Ú‡ÍÊÂ Ò ÚÓ˜ÍË Á ÂÌËfl „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ë ÒӈˇθÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË. àÚ‡Í, ÏÓÊÌÓ Ò‰Â·ڸ ‚˚‚Ó‰, ˜ÚÓ ˜ÂÚ‚Â Ú¸ ÚÛ ÂˆÍËı „ ‡Ê‰‡Ì ÊË‚ÂÚ Á‡ „ ‡Ì¸˛ ·Â‰ÌÓÒÚË, Ë ·Â‰ÌÓÒÚ¸ fl‚ÎflÂÚÒfl ÌÂ Ô ÓÒÚÓ Ô Ó·ÎÂÏÓÈ ‰ÓıÓ‰‡, ÌÓ Ë ÓÒÓ·ÓÈ ÙÓ ÏÓÈ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ, ÙÓ ÏÓÈ Ò‚flÁË ÏÂÊ‰Û „Ó Ó‰ÓÏ, ‰Â ‚ÌÂÈ, ˚ÌÓ˜Ì˚ÏË ÓÚÌÓ¯ÂÌËflÏË, ˚ÌÍÓÏ Ú Û‰‡, Ò Â‰ÓÈ Ó·ËÚ‡ÌËfl, ÒÂϸÂÈ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ, ˜ÎÂ̇ÏË ÒÂϸË. è ˂‰ÂÌÌ˚ ÒÚ‡ÚËÒÚ˘ÂÒÍË ‰‡ÌÌ˚ ‚ÂҸχ ‰‡ÎÂÍË ÓÚ ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓÒÚË Ë ÌÂÚÓ˜Ì˚; Ëı ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Í ËÚ˘ÂÒÍË ‡Ì‡ÎËÁË Ó‚‡Ú¸, ÛÚÓ˜ÌflÚ¸. Ç Ú‡ÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â, ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, Û Ó‚Â̸ ·Â‰ÌÓÒÚË ÌÂÓ‰Ë̇ÍÓ‚ ‚ Á‡‚ËÒËÏÓÒÚË ÓÚ Ò Â‰˚? ç‡ÒÍÓθÍÓ Ó˜Â‚Ë‰Ì‡ ‰‡Ì̇fl ‡ÁÌˈ‡, Ò͇ÊÂÏ, ̇ Ô ËÏ  „Ó Ó‰‡ Ë ‰Â ‚ÌË? ä ÒÓʇÎÂÌ˲, ‚ ÔÓÒΉÌ ‚ ÂÏfl ËÒÒΉӂ‡ÌËfl ·Â‰ÌÓÒÚË ˜‡˘Â Ô Ó‚Ó‰flÚÒfl ‚ „Ó Ó‰Â, ˜ÂÏ ‚ ‰Â ‚ÌÂ. àÒıÓ‰fl ËÁ Ú ‡‰ËˆËË ÒӈˇθÌÓÈ Ì‡ÛÍË, ‡ÁÏ˚¯Îfl˛˘ÂÈ Ó Ò‚ÓËı ËÒÚÓ͇ı, Ï˚ Ò˜ËÚ‡ÂÏ ÔÓÎÂÁÌÓÈ ‰ËÒÍÛÒÒ˲ Ó Ô Ë˜Ë̇ı ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó ÒÏ¢ÂÌËfl ‡ÍˆÂÌÚÓ‚. äÓ̘ÌÓ, ‚ Ô ‚Û˛ Ә ‰¸ ˝ÚÓ Ò‚flÁ‡ÌÓ Ò Ï‡ÎÓËÁÛ˜ÂÌÌ˚Ï ‚ íÛ ˆËË Ô ÓˆÂÒÒÓÏ ÏË„ ‡ˆËË ËÁ ‰Â ‚ÌË ‚ „Ó Ó‰ Ë, ‚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË, Ò ÔÓÎËÚËÍÓÈ Ô ÂÒÂÎÂÌËfl ÔÓ ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓÏÛ Ô ËÁ̇ÍÛ. ç‡‰Ó Ò͇Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ÔӉӷ̇fl ÔÓÎËÚË͇ ÔÓ‰ÒÚ„ÌÛ· ‰‡ÌÌ˚ ËÒÒΉӂ‡ÌËfl. èÓ‰Ó·Ì˚ ËÒÒΉӂ‡ÌËfl Ì ÒÚÓθÍÓ ‡Ì‡ÎËÁË Û˛Ú ‰Ë̇ÏËÍÛ ÒÂθÒÍÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚË Ë Â ҂flÁÂÈ Ò „Ó Ó‰ÒÍÓÈ ÌˢÂÚÓÈ, ÒÍÓθÍÓ ‡ÒÒÏ‡Ú Ë‚‡˛Ú ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â Ó·˙ÂÍÚ‡ ËÌÚ ÂÒ‡ ËÏÂÌÌÓ Ô ÂÒÂÎË‚¯ËıÒfl ‚ „Ó Ó‰ ·Â‰ÌflÍÓ‚, ËÁÛ˜‡˛Ú Ëı, ÓÔ‡Ò‡˛ÚÒfl Ëı, Ô Ó‚Ó‰flÚ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË ÌËı ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌÛ˛ ÔÓÎËÚËÍÛ. ÖÒÎË ‚˚ ËÁÛ˜ËÚ ÎËÚ ‡ÚÛ Û, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÛ˛ «Ó·˘ÂÒÚ‚Û ËÒ͇», ÚÓ Ì‡È‰ÂÚ ‚ ÌÂÈ ÒΉ˚ ˝ÚËı ÓÔ‡ÒÂÌËÈ. Ç ÓÚÌÓ¯ÂÌËË „Ó Ó‰ÒÍËı ·Â‰ÌflÍÓ‚ Ô Ó‚Ó‰flÚÒfl χүڇ·Ì˚ ËÒÒΉӂ‡ÌËfl, ÚÓ„‰‡ Í‡Í ËÒÚÓ Ëfl, ÍÛθÚÛ ‡, ÊËÁ̸, ÒÂÏÂÈÌ˚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl, ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ÒÓÎˉ‡ ÌÓÒÚË Ë ‰ Û„Ë ҂flÁË ÒÂθÒÍÓÈ

GÜZ 2007, SAYI: 26

tikas› de¤il, ayn› zamanda bir toplumda sosyal refah› üreten ve katk›da bulunan di¤er aktörlerin, yani piyasa, sivil toplum, aile ve bireyin katk›lar›n› da kapsamaktad›r- ve yoksullukla mücadele stratejileri öne sürmektedir. Yani her bir yoksulluk tan›m› bizleri yoksullu¤un farkl› bir veçhesine ve yoksullar›n toplumsal hayata tam anlam›yla kat›l›m›n› sa¤layacak bir dizi farkl› aktöre dayanan politikalar üretmeye götürecektir. Örne¤in açl›k s›n›r›n› günlük 1 ABD dolar›n›n alt›ndaki sat›n alma gücü paritesi, mutlak yoksulluk s›n›r›n› ise 2 ABD dolar›n›n alt›ndaki sat›n alma gücü paritesi olarak tan›mlamak ve anlamak bizleri sadece belli bir tür yoksulluk, insan, toplum kavray›fl›na ve dolay›s›yla e¤er derdimiz yoksullukla mücadele ise belli bir tür politikalar üretmeye ve o politikalar› uygulayacak aktörlere, -mesela Dünya Bankas›- vurgu yapmam›za neden olur.

Ancak genellikle maddi ve iflçi piyasas›ndan kaynakl›, ayr›ca sosyal ve kültürel etmenlerle de birleflerek her bir ülke ve bölgede de¤iflen yoksullu¤u toplumsal hayata tam anlam›yla kat›l›m› engelleyen bir olgu olarak veya bir toplumsal d›fllanma biçimi olarak tan›mlad›¤›m›zda, yoksullu¤u hem say›sal veriler hem de niteliksel etmenlerle flekillenen bir toplumsal sorun olarak görmeye bafllar›z.

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

Международный симпозиум по проблемам бедности 1-3 февраля 2008/Стамбул - Турция. www.yoksulluk.org То, насколько разнообразны действующие лица, принимающие участие в битве с нищетой, заслуживает отдельного внимания. Государства, представители частного бизнеса и неправительственные организации, в том числе международные – всех их интересует проблема бедности. Для обсуждения этих проблем 1-3 февраля 2008 г. в Стамбуле состоится Международный симпозиум по проблемам бедности. Основная цель мероприятия – обеспечить встречу всех, кого интересует тема борьбы с нищетой: представителей научных кругов, общественных и международных организаций, активистов, предпринимателей, государственных служащих разных стран, самих неимущих и добровольцев, желающих им помочь; обсудить накопленные знания по данной теме, поделиться опытом, стратегиями борьбы с бедностью, а также вынести данные вопросы на повестку дня тех, кто имеет отношение к движению, развить у них чувство социальной ответственности. Обсуждение проблем бедности будет проходить по пяти основным направлениям: I Бедность как социальное, историческое и

экономическое явление I Бедность в общественной политике I Бедность, гражданское общество и

международные организации I Глобализация, неравенство и бедность I Стратегии борьбы с бедностью I Грамотное самоуправление, стабильность и

бедность I Природные ресурсы, окружающая среда и

бедность

Uluslararas› Yoksulluk Sempozyumu 1-3 fiubat 2008/‹stanbul-Türkiye. www.yoksulluk.org Yoksullukla mücadelede rol oynayan aktörler konusundaki çeflitlilik dikkate de¤erdir.

Devletler, sivil toplum kurulufllar›, piyasa aktörleri ve uluslararas› STK’lar da yoksulluk konusuyla ilgilenmekte. Yoksullu¤u tart›flmak amac›yla 1-3 fiubat 2008 tarihleri aras›nda Uluslararas› Yoksulluk Sempozyumu düzenlenecek. Temel amaç, yoksullukla mücadele konusuyla ilgilenen bilim adamlar›n›, aktivistleri, sivil toplum kurulufllar›n›, uluslararas› kurulufllar›n temsilcilerini, piyasa aktörlerini, de¤iflik ülkelerdeki kamu görevlilerini, yoksullar›n kendilerini ve gönüllüleri bir araya getirerek konuyla ilgili bilgi birikimini, de¤iflik deneyimleri ve stratejileri masaya yat›r›p tart›flmak ve buradan hareketle ilgililerin gündemine girerek sosyal sorumluluk duygusunun geliflimine katk›da bulunmakt›r.

Yoksulluk befl ana bafll›k alt›nda tart›fl›lacak: I Sosyal,

Tarihsel ve Ekonomik Bir Olgu Olarak Yoksulluk

I Kamu

Politikalar› içinde Yoksulluk

I Yoksulluk,

Sivil Toplum ve Uluslararas›

Kurulufllar I Küreselleflme, I Yoksullukla I ‹yi

Eflitsizlik ve Yoksulluk

Mücadele Stratejileri

Yönetiflim, Sürdürülebilirlik ve Yoksulluk

I Do¤al

Kaynaklar, Çevre ve Yoksulluk

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

61

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

человечество нуждается в помощи insanl›k yard›ma muhtaç

Yoksul kim?

O halde yoksullukla ilgili kimi aç›klamalar gerçeklikten uzak m›? Mesela Türkiye’de aç›klanan açl›k ve yoksulluk s›n›r› rakamlar› gerçekleri ne kadar yans›t›yor?

·Â‰ÌÓÚ˚ ‡ÒÒÏ‡Ú Ë‚‡˛ÚÒfl Î˯¸ ‚ ÚÓÈ ÒÚÂÔÂÌË, ‚ ͇ÍÓÈ ÓÌË ÒÛÏÂÎË ËÎË Ì ÒÛÏÂÎË ËÌÚ„ Ë Ó‚‡Ú¸Òfl ‚ „Ó Ó‰ÒÍÛ˛ ÍÛθÚÛ Û. ùÚÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÙÓ ÏË Ó‚‡Ì˲ ‚ÒÂÔÓ„ÎÓ˘‡˛˘Â„Ó „Ó Ó‰ÒÍÓ„Ó ‚ˉÂÌËfl, ‡ Ú‡ÍÊ ÛÏÂ̸¯‡ÂÚ Óθ ÁÂÏÎfl˜ÂÒÚ‚. àÁ-Á‡ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı Ô Â‰Û·ÂʉÂÌËÈ fl‚ÎÂÌË ÒÂθÒÍÓÈ ·Â‰ÌÓÒÚË ‚ ÔÓÒΉÌ ‚ ÂÏfl ËÁÛ˜ÂÌÓ ‚ÂҸχ χÎÓ, Á‡ ‰ÍËÏË ËÒÍβ˜ÂÌËflÏË; ̇ ˝ÚÛ ÚÂÏÛ Ì ̇ÔËÒ‡ÌÓ ÏÓÌÓ„ ‡ÙËÈ, Ì ‚‰ÛÚÒfl ÔÓ΂˚ ËÒÒΉӂ‡ÌËfl. ì˜˚Ú˚‚‡fl ‚Á‡ËÏÓ‚˚ Û˜ÍÛ Ë ÒÓÎˉ‡ ÌÓÒÚ¸, ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘Ë ‚ ÒÂθÒÍÓÈ ÏÂÒÚÌÓÒÚË, ÏÓÊÌÓ ÎË Ûڂ ʉ‡Ú¸, ˜ÚÓ ·Â‰ÌÓÒÚ¸ ΄˜Â Ô ÂÌÓÒËÚÒfl ‚ ‰Â ‚ÌÂ, ˜ÂÏ ‚ „Ó Ó‰Â? ÖÒÎË Ô ËÌflÚ¸ ‚Ó ‚ÌËχÌËÂ, ˜ÚÓ ·Â‰ÌÓÒÚ¸ ÔÓ Óʉ‡ÂÚÒfl Ó‰ÌËÏË Ë ÚÂÏË Ê ÏÂı‡ÌËÁχÏË, ÚÓ ‡ÒÒÛʉ‡Ú¸, „‰Â Ó̇ ΄˜Â, ‡ „‰Â ÚflÊÂÎÂÂ, ·ÂÒÒÏ˚ÒÎÂÌÌÓ. ʼnÌÓÒÚ¸ ÏÓÊÂÚ ÔÓ- ‡ÁÌÓÏÛ Ô Ófl‚ÎflÚ¸Òfl ‚ ‰Â ‚ÌÂ Ë „Ó Ó‰Â, Ӊ̇ÍÓ ‰Â ‚Ìfl Ë „Ó Ó‰ – Ì ‡ÁÌ˚ ÏË ˚. ùÚÓ ÙÓ Ï˚ ÒӈˇθÌÓÈ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË, ‰Ë̇ÏË͇ ÒӈˇθÌÓ-˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl ÍÓÚÓ ˚ı ËÌÓ„‰‡ ÒÓ‚Ô‡‰‡ÂÚ, ËÌÓ„‰‡ ÌÂÚ, ÍÓÚÓ ˚ ÙÓ ÏË Û˛ÚÒfl ‚ ıӉ ÍÓÌÚ‡ÍÚÓ‚ Ò Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ, „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÓÏ, ÒÂϸÂÈ. èÓ˝ÚÓÏÛ ‡ÁÌˈ‡ ÏÂÊ‰Û ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛ ‚ „Ó Ó‰Â Ë ‰Â ‚Ì Á‡Íβ˜‡ÂÚÒfl Ì ‚  ÒӉ ʇÌËË, ‡ ‚ ı‡ ‡ÍÚ  Â ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ÏË ÓÏ. ë‚flÁË Ò ÓÍ Ûʇ˛˘ËÏ ÏË ÓÏ, ÒÚ ‡ÌÓÈ, ˚ÌÍÓÏ, ÒӈˇθÌ˚ÏË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËflÏË, ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë ÓÔ Â‰ÂÎfl˛Ú ı‡ ‡ÍÚÂ Ë ‡Á΢Ëfl ÏÂÊ‰Û „Ó Ó‰ÒÍÓÈ Ë ÒÂθÒÍÓÈ ·Â‰ÌÓÚÓÈ. ë ˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË Á ÂÌËfl ‡Á΢ˠÏÂÊ‰Û „Ó Ó‰ÓÏ Ë ‰Â ‚ÌÂÈ fl‚ÎflÂÚÒfl Ô ÂÏÂÌÌ˚Ï, Ë ·Â‰ÌÓÒÚ¸ ‚ ‰Â ‚ÌÂ Ë „Ó Ó‰Â – Ì ‰‚‡ ‡Á΢Ì˚ı fl‚ÎÂÌËfl, ‡ Î˯¸ ‚‡ ˇˆËË ÓÚ‚ÂÚÓ‚ ̇ Ó‰ËÌ Ë ÚÓÚ ÊÂ Ô ÓˆÂÒÒ „ÎÓ·‡Î¸ÌÓ„Ó Ó·Â‰ÌÂÌËfl, ÙÓ Ï˚ ÒӈˇθÌÓÈ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË, ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛˘Ë ‚ Ó‰ËÌ Ë ÚÓÚ Ê ‚ ÂÏÂÌÌÓÈ ÓÚ ÂÁÓÍ.

62

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ç‡Ï Ô ËÒÛ˘ ÓÒÓ·˚È, ÌÂÒڇ̉‡ ÚÌ˚È ÔÓ‰ıÓ‰ Í ·Ó ¸·Â Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛. ä‡ÍÓ‚‡ ‚‡¯‡ ÒÚ ‡Ú„Ëfl ‚ ˝ÚÓÈ ·Ó ¸·Â? îÓ̉ «åÓ ÒÍÓÈ Ï‡flÍ» ËÏÂÂÚ ÏÌÓ„ÓÔ·ÌÓ‚Û˛ ÒÚ ‡Ú„˲ ·Ó ¸·˚ Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛. Ö ˆÂθ – ÌÂ Ô ÓÒÚÓ ÔÓ‚˚¯ÂÌË ÔÓÍÛÔ‡ÚÂθÌÓÈ ÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚË ˜ÂÎÓ‚Â͇, ‡ Â˘Â Ë ÛÒÚ ‡ÌÂÌË ‡Á΢Ì˚ı χÚ ˇθÌ˚ı, ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËı, ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı, ÍÛθÚÛ Ì˚ı, ÒӈˇθÌ˚ı Ë ‰ Û„Ëı Ô ÂÔflÚÒÚ‚ËÈ, ϯ‡˛˘Ëı ÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓÏÛ Û˜‡ÒÚ˲ ÌÂËÏÛ˘Ëı ÒÂÏÂÈ, ÊÂÌ˘ËÌ Ë ‰ÂÚÂÈ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË. èÓ˝ÚÓÏÛ Ì‡¯ ÙÓ̉ ‚ Ô ‚Û˛ Ә ‰¸ ËÁ· ‡Î Ò‚ÓÂÈ ÒÚ ‡Ú„ËÂÈ ÔÓÏÓ˘¸ ÌÂ Ô ÓÒÚÓ ·ÓθÌ˚Ï Ë ÌÂËÏÛ˘ËÏ, ÌÓ Ë ÚÂÏ, ÍÚÓ Ì ‚ ÒÓÒÚÓflÌËË Ò·fl Ô ÓÍÓ ÏËÚ¸ ËÁ-Á‡ Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË Ô Ó‰ÓÎʇڸ Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌËÂ, ÎË·Ó Ì ‚ ÒÓÒÚÓflÌËË Û˜ËÚ¸Òfl ËÁ-Á‡ ÌÂı‚‡ÚÍË Ò Â‰ÒÚ‚ – ‰Îfl ÌËı ÒÓÁ‰‡Ì‡ ̇¯‡ ÒÂÚ¸ ‚Á‡ËÏÓÔÓÏÓ˘Ë Ë ‰Ó‚ Ëfl. ëÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú ÎË Ô ËÓ ËÚÂÚÌ˚Â Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËfl ‚ ·Ó ¸·Â Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛? éÚ‚Â˜Û Ì‡ ‚‡¯ ‚ÓÔ ÓÒ Í ‡ÚÍÓ. éÒÌÓ‚Ì˚ÏË Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËflÏË ·Ó ¸·˚ Ò ·Â‰ÌÓÒÚ¸˛, ̇ ÏÓÈ ‚Á„Îfl‰, fl‚Îfl˛ÚÒfl ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó ÏÂÊ‰Û „ ‡Ê‰‡ÌÒÍËÏ Ó·˘ÂÒÚ‚ÓÏ, Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËflÏË, „ ‡Ê‰‡Ì‡ÏË; Ó·ÂÒÔ˜ÂÌË ‡ÁÛÏÌÓ„Ó Û Ó‚Ìfl ‰ÓıÓ‰Ó‚, ÔÓÁ‚ÓÎfl˛˘Â„Ó Ô ÓÍÓ ÏËÚ¸ Ò·fl Ë Ì ‚Â‰Û˘Â„Ó Í ÌˢÂÚÂ, Ô Ë‚Î˜ÂÌË ‚ÌËχÌËfl Ô Âʉ ‚ÒÂ„Ó Í Ô Ó·ÎÂÏ ·Â‰ÌÓÒÚË ‰ÂÚÂÈ, ÒÚ‡ ËÍÓ‚ Ë ÊÂÌ˘ËÌ; Ó „‡ÌËÁ‡ˆËfl ‚ÒÂÓ·˘ÂÈ ÒËÒÚÂÏ˚ Á‰ ‡‚ÓÓı ‡ÌÂÌËfl, ÂÙÓ Ï‡ Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌËfl, Ô Â‚ ‡˘ÂÌË ӷ ‡ÁÓ‚‡ÌËfl ‚ χÚ ˇθÌ˚È ÒÚËÏÛÎ ‰Îfl ÌÂËÏÛ˘Ëı ‰ÂÚÂÈ Ë Ëı ÒÂÏÂÈ, ÒÚËÏÛÎ Í Ëı Û˜‡ÒÚ˲ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË. lj¸ ËÌÓÈ ‡Á ÒÍ·‰˚‚‡ÂÚÒfl ÒËÚÛ‡ˆËfl, ÍÓ„‰‡ ‡ÁÓ‚‡fl ÔÓÏÓ˘¸ Î˯¸ ̇ ‚ ÂÏfl ӷ΄˜‡ÂÚ ÒËÚÛ‡ˆË˛. I

Burada en son, yani 2004 tarihli Türkiye ‹statistik Kurumu (TÜ‹K) verilerini göz önüne ald›¤›m›zda, 2004 y›l›nda Türkiye’de yaklafl›k 909 bin kifli açl›k s›n›r›n›n; 17 milyon 991 bin kifli ise yoksulluk s›n›r›n›n alt›nda. 2004 y›l›nda, 4 kiflilik hanenin ayl›k açl›k s›n›r› 182 milyon TL, ayl›k yoksulluk s›n›r› ise 429 milyon TL’dir. 2003 y›l›nda %1,29 olarak tahmin edilen açl›k s›n›r›n›n alt›nda yaflayan fert oran› 2004 y›l›nda da ayn› kalm›flt›r. Buna karfl›n yoksul fert oran› %28,12’den %25,6’ya düflmüfltür.

Burada TU‹K ikili bir ölçme sistemi kullan›yor. Buna göre, g›da ihtiyaçlar›n›n karfl›lanmas›ndaki s›n›r›n alt›nda yaflayanlar açl›k s›n›r›n›n alt›nda yafl›yor deniliyor. ‹kinci ölçüt ise, g›da ve temel yaflamsal ihtiyaçlar›n karfl›lanmas› için gereken alt s›n›r› belirliyor. Bu s›n›r›n alt›nda yaflayanlar da yoksulluk s›n›r›n›n alt›nda yafl›yor deniliyor. Bu veriler kabaca bize yoksullu¤un say›sal olarak ve devlet ve sosyal politika düzleminde ne ifade etti¤ine dair baz› temel bilgiler verebilir. Buradan ç›karabilece¤imiz en net sonuç Türkiye Cumhuriyeti vatandafllar›n›n dörtte birinin yoksulluk s›n›r›n›n alt›nda yaflad›¤›d›r ve yoksulluk bir gelir düzeyi sorunu olman›n ötesinde sosyal-toplumsal bir sosyal iliflki, kentle, köyle, piyasayla, ifl piyasas›yla, yaflan›lan çevreyle, aileyle, ailenin toplumla, aile fertlerinin kendi aralar›ndaki bir iletiflim biçimine dönüflmektedir. Bu haliyle veriler gerçe¤i yans›tman›n çok ötesinde, eksiktir; verilerin elefltirilmeye, gelifltirilmeye ihtiyac› vard›r.

Bu durumda yaflanan yere göre yoksullu¤un seviyesi de¤ifliklik gösteriyor galiba. Acaba köy ve flehre göre de¤erlendirdi¤imizde nas›l bir farkl›l›k ortaya ç›k›yor?

Son dönemlerde yap›lan araflt›rmalar ne yaz›k ki, kent ve köy yoksullu¤unun araflt›r›lmas› dengesinde odak noktalar›n› h›zla kente do¤ru kayd›rmaktad›r. Öncelikle, kendi oluflum kaynaklar› üzerine düflünen bir sosyal bilim gelene¤i aç›s›ndan bu kayman›n ve ilginin nedenlerini tart›flmakta fayda oldu¤unu düflünüyoruz. Elbette bunun Türkiye’de pek tart›fl›lmayan köyden kente göç, özellikle de etnik kökene dayal› içgöç politikas›yla yak›ndan ilgi-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insanl›k yard›ma muhtaç человечество нуждается в помощи

Борьба с бедностью – не просто повышение покупательной способности человека, а еще и устранение различных материальных, экономических, исторических, культурных, социальных и других препятствий, мешающих полноценному участию неимущих семей, женщин и детей в общественной жизни. yoksullukla mücadelenin önündeki temel sorun, onu sadece bir al›m güçlü¤ü giderilmesi olarak de¤il, ayn› zamanda büyük oranda maddi ve ekonomik; ikincil olarak toplumsal, tarihsel, kültürel ve sosyal nedenlerden ötürü yoksullar›n, yoksul ailelerin, kad›nlar›n ve çocuklar›n toplumsal hayata tam bir kat›l›m›n›n önündeki engellerin kald›r›lmas› olarak görülmemesidir. li. Bu politikan›n bu araflt›rma hamlesine katk›da bulundu¤unu tespit etmek gerekir. Ancak, burada kentli veya seçkinci bir korku refleksi oldu¤unu da söylemeden geçemeyiz.

Bu araflt›rmalar k›rsal yoksullu¤u kendi dinamikleri ve kentle iliflkileri düzleminde kavramaktansa, onu yoksullar› kente geldi¤inde anlafl›labilir, incelenebilir, duruma göre korkulabilir, üzerinden politika üretilebilir bir merak ve ilgi nesnesine dönüfltürüyor. Risk toplumu literatürüne de bakarsan›z, bu korkunun emarelerini bulabilirsiniz. Kent yoksullu¤una yönelik niteliksel çal›flmalar yap›lmakta, ancak k›rsal alan yoksullar›n›n tarihi, hayat›, kültürü, aile iliflkileri, dayan›flma a¤lar› veya ba¤lant›lar› sadece içgöç sürecinden sonra kent yaflam›na eklemlenip eklemlenmeme ölçüsünde ele al›nmaktad›r. Bu da hemfleri derneklerinin patolojiklefltirilmesi ve küçümsenmesi gibi anlamaktan ziyade mahkûm etmeye dayal› “kentli” reflekse katk›da bulunmaktad›r. Bu önyarg›n›n neticesinde son dönemde k›rsal alan yoksullu¤u son derece az araflt›r›lm›fl, bu durumun istisnas› olmakla beraber derinlemesine monografik veya bölgesel çal›flmalar pek yap›lmam›flt›r.

lay›s›yla köy kent yoksullu¤u aç›s›ndan fark özsel de¤il, iliflkiseldir. Dünyan›n ve ülkenin bütünüyle, piyasayla, yard›mlaflma a¤lar›yla, sosyal kurumlarla kurulan iliflkiler köy ve kent yoksullu¤una rengini ve farkl›l›¤›n› vermektedir. Bu aç›dan, köy ve kent ayr›m› evrimsel bir çizgi ve yoksulluklar› da bu çizgide köy ve kentin farkl› yerlere eklemlenmesinden ziyade ayn› küresel yoksullaflma sürecine farkl› cevaplar›n verilebildi¤i, ayn› zaman dilimini paylaflan toplumsal örgütlenme biçimleri olarak görülmelidir.

Yoksullukla mücadelede al›fl›lagelmiflin d›fl›nda farkl› bir yaklafl›m›n›z var. Bu mücadele nas›l bir strateji izliyorsunuz?

Deniz Feneri Derne¤i yoksullukla çok yönlü bir mücadele stratejisi benimsemifltir. Bu aç›dan yoksullukla mücadelenin önündeki temel sorun, onu sadece bir

ГЛАВНАЯ ТЕМА / DOSYA

al›m güçlü¤ü giderilmesi olarak de¤il, ayn› zamanda büyük oranda maddi ve ekonomik; ikincil olarak toplumsal, tarihsel, kültürel ve sosyal nedenlerden ötürü yoksullar›n, yoksul ailelerin, kad›nlar›n ve çocuklar›n toplumsal hayata tam bir kat›l›m›n›n önündeki engellerin kald›r›lmas› olarak görülmemesidir. m›n›n önündeki engellerin kald›r›lmas› olarak görülmemesidir. Bu aç›dan derne¤imiz, yoksul oldu¤u için hastalanan veya hasta oldu¤u için yoksullaflan, ayn› flekilde e¤itimine devam edemedi¤i için kendisinin geçimini temin edemeyen veya yoksul oldu¤u için e¤itimine devam edemeyen vatandafllar›m›za yard›m etmeyi, bir dayan›flma ve güvenlik a¤› kurmay› öncelikli mücadele stratejisi olarak benimsemifltir.

Bu durumda, yoksullukla etkin bir mücadele yürütmek için baz› bafll›klar öne mi ç›k›yor?

Bu sorunuza k›saca cevap vermek istiyorum. Sivil toplum, kamu, vatandafl iflbirli¤i, makul geçinilebilir ve kiflileri yoksulluk sarmal›na mahkûm etmeyecek bir gelir da¤›l›m›n›n sa¤lanmas›, çocuk, yafll› ve kad›n yoksullu¤una özel önem verilmesi, sa¤l›k sisteminin tüm vatandafllar› kapsayacak flekilde yeniden örgütlenmesi, e¤itim reformuna gidilmesi, e¤itimin yoksul çocuklara ve ailelere maddi ve güçlendirici bir sosyal kat›l›m sistemine dönüfltürülmesi, yoksullukla mücadelede öne ç›kan bafll›klar olmal›d›r. Yoksa kimi zaman yap›lan yard›mlar, sadece o anki durumu hafifletmenin ötesine gidemiyor. I

Dayan›flma yollar› dikkate al›nd›¤›nda “Yoksulluk Köyde kolay, flehirde zor” gibi bir tespit yapmak mümkün mü?

Yoksullu¤u yaratan›n ayn› mekanizmalar ve iliflkiler oldu¤u bilindi¤inde, nerede zor nerede kolay oldu¤u tespiti anlams›z kalmaktad›r. Yoksulluk köyü ve kenti farkl› farkl› etkileyebilir ancak köy ve kent iki ayr› dünya de¤il. Ayn› dünyadaki toplumsal ve ekonomik dinamiklere “bazen örtüflen” bazen de ayr› tepkiler veren, toplumla, devletle, aile ile etkileflimle kurulan sosyal örgütlenme biçimleridir. Do-

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

63

стратегия strateji

Значение пограничной службы растет Токтогул Какчекеев Политолог (Кыргызстан).

S›n›r güvenlik birimleri önem kazan›yor Toktogul Kakçekeyev Siyaset bilimci (K›rg›zistan).

˛·Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó ËÏÂÂÚ „ ‡ÌˈÛ, ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌÛ˛ ̇ ÓÒÌÓ‚Â ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚ı ‰Ó„Ó‚Ó Ó‚ Ë ‰Ó„Ó‚Ó Ó‚ Ò ÒÓÔ Â‰ÂθÌ˚ÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ÏË. ä˚ „˚ÁÒ͇fl êÂÒÔÛ·ÎË͇ Ì ËÒÍβ˜ÂÌËÂ. ëÍÓ ÓÚ˜Ì˚È ‡ÒÔ‡‰ ëëëê ‚˚ÌÛ‰ËÎ ·˚‚¯Ë ÒÓ˛ÁÌ˚ ÂÒÔÛ·ÎËÍË, ‚ Ó‰ÌÓ˜‡Ò¸Â ÒÚ‡‚¯Ë ÒÛ‚Â ÂÌÌ˚ÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ÏË, Ô Â‰Ô ËÌflÚ¸ ‚ ÂÏÂÌÌ˚ Ï ˚ ÔÓ Óı ‡Ì ҂ÓËı „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı „ ‡Ìˈ, Ó· ‡ÁÓ‚‡‚¯ËıÒfl ̇ ÓÒÌÓ‚Â ‡‰ÏËÌËÒÚ ‡ÚË‚ÌÓ-Ú ËÚÓ Ë‡Î¸ÌÓ„Ó ‡Á‰ÂÎÂÌËfl ëëëê. ùÚË ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl Ò ÔÓÌËχÌËÂÏ ·˚ÎË Ô ËÌflÚ˚ ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚Ï ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚ÓÏ ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ÏÂ Ô Â‰ÓÚ‚ ‡˘ÂÌËfl ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ ‚ Ô ËÓ‰ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËfl ‚ÌÓ‚¸ Ó· ‡ÁÓ‚‡‚¯ËıÒfl ÒÚ ‡Ì, ‚ӯ‰¯Ëı ‚ ëÓ‰ ÛÊÂÒÚ‚Ó çÂÁ‡‚ËÒËÏ˚ı ÉÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚. ì Ó‚Â̸ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl ÌÓ‚˚ı „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ ·˚Î ‡Á΢Ì˚Ï, Ë ÔÓÚÓÏÛ ÌÂÓ‰Ë̇ÍÓ‚˚ÏË ·˚ÎË Ëı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‚ ÒÓÁ‰‡ÌËË ÔÓÎÌÓˆÂÌÌ˚ı ÔÓ„ ‡Ì˘Ì˚ı ÒÎÛÊ·. ä˚ „˚ÁÒÚ‡Ì Ë í‡‰ÊËÍËÒÚ‡Ì – χÎ˚ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ ‚ Ò ‡‚ÌÂÌËË Ò ‰ Û„ËÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ÏË ñÂÌÚ ‡Î¸ÌÓÈ ÄÁËË. é‰ÌÓÈ ËÁ Ô Ë˜ËÌ ÌÂÒÚ‡·ËθÌÓÒÚË ‚ ˝ÚËı ÂÒÔÛ·ÎË͇ı ·˚· ÌÂÒÓÔÓÒÚ‡‚ËÏÓÒÚ¸ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËı ÛÒÎÓ‚ËÈ ÊËÁÌË Ò ÛÒÎÓ‚ËflÏË ‚ ÒÓÔ Â‰ÂθÌ˚ı ÒÚ ‡Ì‡ı, ӷ·‰‡˛˘Ëı ·Ó„‡Ú˚ÏË Á‡Ô‡Ò‡ÏË ÌÂÙÚË Ë „‡Á‡ Ë ‡Á‚ËÚÓÈ Ô ÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚ¸˛. ùÚÓ ‚˚Á‚‡ÎÓ ÏË„ ‡ˆË˛ ËÁ ˝ÚËı ÒÚ ‡Ì, Ë ‚ ÚÓ Ê ‚ ÂÏfl Ò˛‰‡ ıÎ˚ÌÛÎ ÔÓÚÓÍ ÏË„ ‡ÌÚÓ‚ ËÁ ÒÚ ‡Ì Ò ËÁ·˚ÚÓ˜Ì˚Ï Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÏ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒΠۘ‡ÒÚÌËÍË ‚ÓÂÌÌÓ„Ó Ô ÓÚË‚ÓÒÚÓflÌËfl ‚ ÄÙ„‡ÌËÒڇ̠– ·˚‚¯Ë ˜ÎÂÌ˚ ‰‚ËÊÂÌËfl í‡ÎË·‡Ì Ë ÏӉʇı‰˚. ç ‰ÍÓ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ „ ‡ÌËˆÛ Ô ÂÒÂ͇ÎË Ë ˜ÎÂÌ˚ Ú ‡ÌÒ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌ˚ı Ô ÂÒÚÛÔÌ˚ı „ ÛÔÔ. ÇÓÁÌËÍÎË ÛÒÚÓȘ˂˚Â Ô ÂÒÚÛÔÌ˚Â

ã

64

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

er devletin uluslararas› anlaflmalara ve s›n›rdafl devletlerle yap›lan anlaflmalara dayanan s›n›rlar› vard›r. K›rg›zistan bir istisna de¤ildir. SSCB’nin h›zl› bir flekilde da¤›lmas›yla birli¤in bir anda egemen devletler haline gelen eski cumhuriyetleri SSCB’ni idari yönetim esas›na göre oluflan devlet s›n›rlar›n› korumak için geçici tedbirler almak zorunda b›rakt›. Dünya kamuoyu bu durumu, Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u’nda yeni kurulan devletlerin anlaflmazl›klar› önlemek için ald›¤› tedbirler olarak kabul etti. Yeni devletlerin ekonomik geliflme düzeyleri farkl›yd›. Bu yüzden de s›n›r güvenlik hizmetlerinin tam anlam›yla verilme imkân› da ayn› de¤ildi.

H

ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡, ̇·‰Ë‚¯ËÂ Ú ‡ÙËÍ Ì‡ ÍÓÚËÍÓ‚ ˜Â ÂÁ „ ‡Ìˈ˚ 퇉ÊËÍËÒڇ̇, ä˚ „˚ÁÒڇ̇, ìÁ·ÂÍËÒڇ̇ Ë ä‡Á‡ıÒڇ̇ ‚ êÓÒÒËÈÒÍÛ˛ ‡ˆË˛ Ë ‰‡Î ̇ á‡Ô‡‰. è‡ ‡ÎÎÂθÌÓ Ò ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌÂÌËÂÏ Ó „‡ÌËÁÓ‚‡ÌÌÓÈ Ô ÂÒÚÛÔÌÓÒÚË ÏÌÓÊËÎËÒ¸ Ë Ô ÂÛÒÔ‚‡ÎË Ô ÓÔӂ‰ÌËÍË ËÁ ˝ÍÒÚ ÂÏËÒÚÒÍËı „ ÛÔÔË Ó‚ÓÍ Ë ‡‰Ë͇θÌ˚ı ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı Ú˜ÂÌËÈ, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‚ ˛ÊÌÓÈ ˜‡ÒÚË ä˚ „˚ÁÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË. Ç Ú‡ÍËı ÛÒÎÓ‚Ëflı ä˚ „˚ÁÒ͇fl êÂÒÔÛ·ÎË͇ ‚ 1992 „. Á‡Íβ˜Ë· Òӄ·¯ÂÌËÂ Ò êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰ ‡ˆËÂÈ «é· Óı ‡Ì „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ „ ‡Ìˈ˚ ä˚ „˚ÁÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË êÓÒÒËÈÒÍËÏË èÓ„ ‡Ì˘Ì˚ÏË ‚ÓÈÒ͇ÏË». Ç ÒÓÒÚ‡‚ êÓÒÒËÈÒÍËı èÓ„ ‡Ì˘Ì˚ı ‚ÓÈÒÍ ·˚ÎË 28 ÔÓ„ ‡Ì˘Ì˚ı Á‡ÒÚ‡‚ Ë Ú Ë

K›rg›zistan ve Tacikistan di¤er Merkezi Asya devletlerine k›yasla küçük devletlerdir. Bu devletlerdeki istikrars›zl›¤›n sebeplerinden biri hayati ekonomik flartlar›n zengin petrol, gaz kaynaklar›na ve geliflmifl sanayiye sahip s›n›rdafl ülkelerdeki flartlara benzememesiydi. Bu da bu ülkelerden göçe sebep oldu. Öte yandan Afganistan’daki askeri mukavemete kat›lan Taliban hareketinin eski üyeleri ve eski mücahitler de dâhil olmak üzere, kalabal›k nüfusa sahip ülkelerden bu ülkelere göçmenler ak›n etti. Ülke s›n›r›n› s›k s›k çokuluslu organize suç örgütlerinin mensuplar› da ihlal etti. Tacikistan, K›rg›zistan, Özbekistan ve Kazakistan s›n›rlar›ndan Rusya Federasyonu’na ve daha uza¤a bat›ya uyuflturucu ak›fl› trafi¤ini düzenleyen organize suç örgütleri ortaya ç›kt›.

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

strateji стратегия

ÔÓ„ ‡Ì˘Ì˚ı ÓÚ fl‰‡, ‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ˚ ‚ „Ó Ó‰‡ı é¯, ç‡ ˚Ì Ë è Ê‚‡Î¸ÒÍ. êÓÒÒËÈÒ͇fl ÔÓ„ ‡Ì˘̇fl ÒÎÛÊ·‡ ‰ÂÈÒÚ‚Ó‚‡Î‡ ÔÓ ÏÂÊ„ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÏÛ Òӄ·¯ÂÌ˲ ‰Ó 30 ‡‚„ÛÒÚ‡ 1999 „. ÑÂÌÓÌÒË Ó‚‡ÌË Òӄ·¯ÂÌËfl ‚ ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘ÂÏ Ò˚„ ‡ÎÓ ÌÂχÎÓ‚‡ÊÌÛ˛ Óθ Ô Ë ÓÚÚÓ ÊÂÌËË ìÁÂÌ„ËÍÛ¯‡ ‚ ÔÓθÁÛ äçê.

Organize cinayetlerin yay›lmas›yla özellikle K›rg›zistan Cumhuriyeti’nin güney kesiminde afl›r› gruplar ve radikal dini ak›m taraftarlar› artt› ve geliflti.

Bu flartlar içinde 1992 y›l›nda K›rg›zistan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu ile “K›rg›zistan Cumhuriyeti devlet s›n›rlar›n›n Rus s›n›r güçleriyle korunmas›” anlaflmas›n› imzalad›.

Пограничная служба становится самостоятельной

Rusya’n›n s›n›r güçleri Ofl, Nar›n ve Prjevalsk flehirlerinde konuflland›r›lmak üzere 28 s›n›r karakolu ve üç s›n›r müfrezesinden olufluyordu. Rusya s›n›r görevi devletleraras› anlaflmaya göre 30 A¤ustos 1999 y›l›na kadar yürürlükteydi. Anlaflman›n bitti¤inin ilan edilmesinde Uzengikufla’n›n Çin Halk Cumhuriyeti’ne ilhak edilmesinin az›msanmayacak rolü vard›.

ë 31 ‡‚„ÛÒÚ‡ ÚÓ„Ó Ê „Ó‰‡ Í Óı ‡Ì „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ „ ‡Ìˈ˚ Ô ËÒÚÛÔËÎÓ ìÔ ‡‚ÎÂÌË ÔÓ„ ‡Ì˘ÌÓÈ ÒÎÛÊ·˚ åËÌËÒÚ ÒÚ‚‡ Ó·Ó ÓÌ˚ ä˚ „˚ÁÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË, ‡ 29 ÓÍÚfl· fl èÓ„ ‡Ì˘̇fl ÒÎÛÊ·‡ Ó· · ÒÚ‡ÚÛÒ Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂθÌÓÈ ÒÎÛÊ·˚. Ç ÔÓÒÎÂ‰Û˛˘ÂÏ èÓ„ ‡Ì˘̇fl ÒÎÛÊ·‡, ÔÓ Ô ËÏÂ Û êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰ ‡ˆËË, ·˚· Ô ‰‡Ì‡ ëÎÛʷ ̇ˆËÓ̇θÌÓÈ ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ä˚ „˚ÁÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË. é‰Ì‡ÍÓ ÂÓ „‡ÌËÁ‡ˆËfl Ó͇Á‡Î‡Ò¸ ÌÂÊËÁÌÂÒÔÓÒÓ·ÌÓÈ, Ë ·˚ÎÓ Â¯ÂÌÓ ‚ ÌÛÚ¸Òfl Í Ô ÂÊÌÂÏÛ ÒÚ‡ÚÛÒÛ ÒÎÛÊ·˚ Í‡Í Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂθÌÓ„Ó Ó „‡Ì‡ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÔ ‡‚ÎÂÌËfl, ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚Îfl˛˘Â„Ó Óı ‡ÌÛ Ë Ó·Ó ÓÌÛ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ „ ‡Ìˈ˚. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ ÂÏfl ÒÓÁ‰‡Ì˚ ÔÓ„ ‡Ì˘Ì˚ ÓÚ fl‰˚ ‚ ŇÚÍÂÌÒÍÓÈ, Ñʇ·Î-Ä·‡‰ÒÍÓÈ, é¯ÒÍÓÈ, ç‡ ˚ÌÒÍÓÈ, àÒÒ˚Í-äÛθÒÍÓÈ Ë óÛÈÒÍÓÈ Ó·Î‡ÒÚflı, ˜ÚÓ ÔÓÁ‚ÓÎËÎÓ ‚ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌÓÈ ÒÚÂÔÂÌË ‚ÁflÚ¸ ÔÓ‰ ÍÓÌÚ Óθ ÒËÚÛ‡ˆË˛ ‚ Ô Ë„ ‡Ì˘Ì˚ı ‡ÈÓ̇ı ÂÒÔÛ·ÎËÍË. é‰Ì‡ÍÓ Ô Ó‚Â‰ÂÌÌ˚ Ï ÓÔ ËflÚËfl Ó͇Á‡ÎËÒ¸ ̉ÓÒÚ‡ÚÓ˜Ì˚ÏË ËÁ-Á‡ ÓÚÒÛÚÒÚ‚Ëfl Ò Â‰ÒÚ‚ ‰Îfl ÓÒ̇˘ÂÌËfl èÓ„ ‡Ì˘ÌÓÈ ÒÎÛÊ·˚ Ò Â‰ÒÚ‚‡ÏË Ò‚flÁË, ‚ ÚÓÎÂÚÌÓÈ ‡‚ˇˆËÂÈ, ‡‚ÚÓÚ ‡ÌÒÔÓ ÚÓÏ, Ó·ÏÛÌ‰Ë Ó‚‡ÌËÂÏ, ‚ÓÓ ÛÊÂÌËÂÏ Ë ËÌÊÂÌ Ì˚ÏË Ò Â‰ÒÚ‚‡ÏË Óı ‡Ì˚ „ ‡Ìˈ˚ Ë Ú. ‰. ÑÓ ÒËı ÔÓ Ì ‡Á ‡·Óڇ̇ äÓ̈ÂÔˆËfl ‡Á‚ËÚËfl ÔÓ„ ‡Ì˘ÌÓÈ ÒÎÛÊ·˚ Ë „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌ̇fl ÔÓÎËÚË͇ ‚ ˝ÚÓÈ Ó·Î‡ÒÚË. ÑÂÈÒÚ‚Û˛˘Ë Á‡ÍÓÌ˚ ä˚ „˚ÁÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË «é „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ „ ‡Ìˈ» Ë «é ÔÓ„ ‡Ì˘ÌÓÈ ÒÎÛʷ» Ì ÔÓÁ‚ÓÎfl˛Ú ¯‡Ú¸ ÒÚ ‡Ú„˘ÂÒÍË Á‡‰‡˜Ë ‚ ÒËÒÚÂÏ ̇ˆËÓ̇θÌÓÈ ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË. èÓ„ ‡Ì˘̇fl ÒÎÛÊ·‡, Ó „‡ÌËÁÓ‚‡Ì̇fl Í‡Í Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂθÌ˚È „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚È ËÌÒÚËÚÛÚ, ÔÓ͇Á‡Î‡ Ò‚Ó˛

GÜZ 2007, SAYI: 26

ÊËÁÌÂÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸ Ô Ë ÌÂÔÓÒ Â‰ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÔÓ‰˜ËÌÂÌËË è ‡‚ËÚÂθÒÚ‚Û ä˚ „˚ÁÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË. åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó Ó·Ó ÓÌ˚ Ô˚Ú‡ÎÓÒ¸ ‚Íβ˜ËÚ¸ èÓ„ ‡Ì˘ÌÛ˛ ÒÎÛÊ·Û ‚ ÒÓÒÚ‡‚ ‚ÓÓ ÛÊÂÌÌ˚ı ÒËÎ, Ì ۘËÚ˚‚‡fl ÚÓ Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚Ó, ˜ÚÓ ÔÓ„ ‡Ì˘̇fl ÒÎÛÊ·‡, Í‡Í Ë ‚ÌÛÚ ÂÌÌË ‚ÓÈÒ͇, ÔÓ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÈ Í·ÒÒËÙË͇ˆËË ÓÚÌÓÒflÚÒfl Í Ô ‡‚ÓÓı ‡ÌËÚÂθÌ˚Ï Ó „‡Ì‡Ï. ùÚÓ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÛÂÚ Ó·flÁ‡ÚÂθÒÚ‚‡Ï ÒÚ ‡Ì˚ ÔÓ ‰ÂÏËÎËÚ‡ ËÁ‡ˆËË Ë „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ Ô Ó„ ‡ÏÏ ‰ÂˆÂÌÚ ‡ÎËÁ‡ˆËË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ó „‡ÌÓ‚. Ç ëçÉ Ú‡ÍËÏ ÔÛÚÂÏ ÔÓ¯ÎË êÓÒÒËÈÒ͇fl ‡ˆËfl Ë êÂÒÔÛ·ÎË͇ ä‡Á‡ıÒÚ‡Ì. Ç ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËË èÓ„ ‡Ì˘ÌÓÈ ÒÎÛÊ·˚ ‚ÂÒÓÏÛ˛ ÔÓÏÓ˘¸ ä˚ „˚ÁÒÚ‡ÌÛ Ó͇Á˚‚‡ÎË Ë Ó͇Á˚‚‡˛Ú ëòÄ Ë Ö‚ ÓÒÓ˛Á. ë Ëı ÔÓÏÓ˘¸˛ ·˚ÎË ÔÓÒÚ ÓÂÌ˚ ÍÓÌÚ ÓθÌÓÔ ÓÔÛÒÍÌ˚ ÔÛÌÍÚ˚ ̇ ‚ÒÂı

S›n›r güvenlikçileri özerklefliyor 31 A¤ustosta K›rg›zistan Cumhuriyeti Savunma Bakanl›¤›’na ba¤l› S›n›r Güvenlik Hizmetleri Yönetimi ülke s›n›rlar›n› korumaya bafllad› ve 29 Ekimde s›n›r güvenlik birimleri özerk statüye kavufltu. Sonraki y›l Rusya Federasyonu’nda oldu¤u gibi bu organ K›rg›zistan Cumhuriyeti Ulusal Güvenlik Konseyi’ne devredildi. Ancak yeniden yap›lanma varl›¤›n› sürdüremedi tekrar önceki ülke s›n›rlar›n› koruyan ve savunan özerk devlet kurumu statüsüne dönme karar› al›nd›.

Bugün Batken, Celalabat, Ofl, Nar›n, Iss›k Göl ve Çuy eyaletlerinde s›n›r müfrezeleri kuruldu, bu da Cumhuriyetin s›n›r bölgelerinde durumu kontrol alt›na alma imkân› verdi. Fakat al›nan tedbirler; s›n›r güvenlik birimlerine teçhizat al›m›, iletiflim, helikopter, hava ulafl›m araçlar›, üniforma, silah ve mühendislik malzemeleri paras›zl›k yüzünden yetersiz kald›.

Bu sahada flimdiye kadar s›n›r güvenlik birimleri konsepti ve devlet poli-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

65

стратегия strateji

tikas› haz›rlanm›fl de¤il. K›rg›z Cumhuriyeti’nin “Devlet S›n›rlar›” ile ilgili yürürlükteki kanunlar› ulusal güvenlik sisteminde stratejik sorunlar› çözmeye imkân vermiyor. Ba¤›ms›z bir devlet organ› olarak kurulan s›n›r güvenlik birimleri, do¤rudan K›rg›z Cumhuriyeti hükümetine ba¤l› oldu¤unda kapasitesini gösterdi. Savunma Bakanl›¤›, s›n›r güvenlik birimlerinin uluslararas› s›n›fland›rmada iç güvenlik güçleri gibi güvenlik kuvvetleri s›n›f›na girdi¤ini dikkate almadan s›n›r birliklerini silahl› kuvvetlere dâhil etmeye çal›flt›. Bu da ülkenin sivilleflme ve devlet program›nda yer alan organlar›n yerinde yönetimi yükümlülüklerine uygundur. BDT ülkeleri bu yolla Rusya Federasyonu ve Kazakistan Cumhuriyeti’ni takip etmeye bafllad›lar.

S›n›r güvenlik hizmetlerinin kurulmas›nda K›rg›zistan’a ABD ve Avrupa Birli¤i önemli yard›mlarda bulundu.

Onlar›n yard›m›yla ülke s›n›rlar›yla kesiflen uluslararas› ana yollarda kontrol geçifl noktalar› kuruldu, yük ve yolcu denetim merkezleri uluslararas› standartlarda donat›ld›. Bu kontrol geçifl noktalar›nda bilgisayarl› denetim ve radyoelektronik iletiflim kuruldu. S›n›r güvenlik birimlerinin BDT ülkelerinin s›n›r güçleri komutas›n›n koordinasyon kurulunda temsilcili¤i var ve s›n›rdafl ülkelerle yard›mlaflma anlaflmalar› imzaland›. S›n›r güvenlik birimlerinde Rusya Federasyonu s›n›r güçlerinden subaylar dan›flman olarak bulunuyorlar. Bu da iki ülke iliflkilerinin güçlenmesi ve geliflmesini olumlu etkiliyor.

Ú ‡ÌÒ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı χ„ËÒÚ ‡Îflı, Ô ÂÒÂ͇˛˘Ëı „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ „ ‡ÌËˆÛ ÂÒÔÛ·ÎËÍË, Ó·Ó Û‰Ó‚‡Ì˚ ÔÓ ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚Ï Òڇ̉‡ Ú‡Ï ÔÛÌÍÚ˚ ‰ÓÒÏÓÚ ‡ „ ÛÁÓ‚ Ë Ô‡ÒÒ‡ÊË Ó‚. Ç ˝ÚËı äèè Ó „‡ÌËÁÓ‚‡Ì˚ ÒËÒÚÂÏ˚ ÍÓÏÔ¸˛Ú ÌÓ„Ó Û˜ÂÚ‡ Ë ‡‰ËÓ˝ÎÂÍÚ ÓÌÌÓÈ Ò‚flÁË. èÓ„ ‡Ì˘̇fl ÒÎÛÊ·‡ ËÏÂÂÚ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂθÒÚ‚Ó ‚ äÓÓ ‰Ë̇ˆËÓÌÌÓÏ ÒÓ‚ÂÚ ÍÓÏ‡Ì‰Û˛˘Ëı ÔÓ„ ‡Ì˘Ì˚ÏË ‚ÓÈÒ͇ÏË ÒÚ ‡Ì ëçÉ, ÔÓ‰ÔËÒ‡Ì˚ Òӄ·¯ÂÌËfl Ó ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËË Ò ÒÓÔ Â‰ÂθÌ˚ÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ÏË. Ç èÓ„ ‡Ì˘ÌÓÈ ÒÎÛÊ·Â ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ÒÓ‚ÂÚÌËÍÓ‚ ̇ıÓ‰flÚÒfl ÓÙˈ ˚ ËÁ

66

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÔÓ„ ‡Ì˘Ì˚ı ‚ÓÈÒÍ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰ ‡ˆËË, ˜ÚÓ ·Î‡„ÓÚ‚Ó ÌÓ ‚ÎËflÂÚ Ì‡ ÛÍ ÂÔÎÂÌËÂ Ë ‡Á‚ËÚË ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ‰‚ÛÏfl ÒÚ ‡Ì‡ÏË. êÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚ÓÏ ÒÚ ‡Ì˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ÍÓ̈ÂÔÚۇθÌÓ Â¯ÂÌ˚ ‚ÓÔ ÓÒ˚ Ô ÂÒΉӂ‡ÌËfl ̇ Û¯ËÚÂÎÂÈ „ ‡Ìˈ ̇ Ú ËÚÓ ËË ñÂÌÚ ‡Î¸ÌÓ‡ÁˇÚÒÍËı ÒÚ ‡Ì ÔÓ Ô ËÏÂ Û „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚, ‚ıÓ‰fl˘Ëı ‚ òÂÌ„ÂÌÒÍÓ Òӄ·¯ÂÌËÂ. ÑÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ Ô ËÌflÚ˚ Ï ˚ ÔÓ ÌÓ Ï‡ÚË‚ÌÓ-Ô ‡‚Ó‚ÓÏÛ Ó·ÂÒÔ˜ÂÌ˲ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÔÓ„ ‡Ì˘ÌÓÈ ÔÓÎËÚËÍË, ÓÚ ‡Ê‡˛˘Ë ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚ ӷflÁ‡ÚÂθÒÚ‚‡

Ülke yönetimi fianghay anlaflmas›na üye ülkeler örne¤inde oldu¤u gibi Merkezi Asya ülkeleri topraklar›nda s›n›r ihlalleri yapanlar›n takibi sorununu, prensip olarak, çözmelidir. K›rg›zistan Cumhuriyeti’nin uluslararas› yükümlülüklerini yans›tan kavramsal ve hukuki temelde devletin s›n›r güvenlik hizmetleri politikas›n› belirleyen tedbirler al›nmal›d›r. Ülke s›n›rlar›n›n tespit çal›flmalar›n› bitirmek gerekir. Çünkü bu çal›flmalar›n geciktirilmesi nüfusu fazla ülkelerden K›rg›zistan topraklar›na sessiz bir yay›lmay› tetikler. Ülkenin güney kesimlerinde s›n›rdafl ülkelerden gelen gruplar s›n›rdaki evleri veya arazileri, al›fl›ld›¤› üzere kanunsuz bir flekilde sat›n al›yorlar. Ülkenin s›n›r böl-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

strateji стратегия

ä˚ „˚ÁÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË. ç‡‰Ó Á‡‚ ¯ËÚ¸ ‰ÂÎËÏËÚ‡ˆË˛ Ë ‰Âχ ͇ˆË˛ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Û·ÂÊÂÈ, ÔÓÒÍÓθÍÛ Á‡Úfl„Ë‚‡ÌË ˝ÚÓÈ ‡·ÓÚ˚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÚËıÓÈ ˝ÍÒÔ‡ÌÒËË Ì‡ Ú ËÚÓ Ë˛ ä˚ „˚ÁÒڇ̇ ÒÚ ‡Ì Ò ËÁ·˚ÚÓ˜Ì˚Ï Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÏ. Ç ˛ÊÌ˚ı ‡ÈÓ̇ı ÒÚ ‡Ì˚ ˆÂÎ˚ „ ÛÔÔ˚ ‚˚ıÓ‰ˆÂ‚ ËÁ ÒÓÔ Â‰ÂθÌ˚ı ÒÚ ‡Ì ‚˚ÍÛÔ‡˛Ú Ô Ë„ ‡Ì˘Ì˚ ‰ÓÏÓÒÚ ÓÂÌËfl ËÎË Ê ÁÂÏÂθÌ˚ ̇‰ÂÎ˚, Í‡Í Ô ‡‚ËÎÓ, ÌÂÁ‡ÍÓÌÌÓ. ùÚÓ Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ ËÁ-Á‡ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ÊËÚÂÎË Ô Ë„ ‡Ì˘Ì˚ı Ú ËÚÓ ËÈ ÒÚ ‡Ì˚ ‚Íβ˜‡˛ÚÒfl ‚ ÔÓÚÓÍË ÏË„ ‡ÌÚÓ‚, Ë˘Û˘Ëı ‡·ÓÚÛ ‚ ÒÚ ‡Ì‡ı ·ÎËÊÌÂ„Ó Ë ‰‡Î¸ÌÂ„Ó Á‡ Û·Âʸfl. èÓ ÓˆÂÌÍ ‰ÂÔÛÚ‡ÚÓ‚ Ô‡ ·ÏÂÌÚ‡ ÂÒÔÛ·ÎËÍË, ÚÓθÍÓ ‚ êÓÒÒËÈÒÍÓÈ î‰ ‡ˆËË ‡·ÓÚ‡ÂÚ ·ÓΠ800 Ú˚Ò. ÏË„ ‡ÌÚÓ‚ ËÁ ä˚ „˚ÁÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍË – 600 Ú˚Ò. ËÁ ˛ÊÌ˚ı Ë 200 Ú˚Ò. ËÁ Ò‚ Ì˚ı ‡ÈÓÌÓ‚. è ÓˆÂÒÒ ÏË„ ‡ˆËË ÛÒÛ„Û·ÎflÂÚÒfl Ë ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ Ô Ë Ô ÂÊÌÂÈ ‚·ÒÚË ·˚ÎË ‡ÚËÙËˆË Ó‚‡Ì˚ åÂʉÛ̇ Ӊ̇fl ÍÓÌ‚Â̈Ëfl ééç «é ·ÂÊÂ̈‡ı», ˜ÚÓ Ò‡ÏÓ ÔÓ Ò· Ò˚„ ‡ÎÓ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌÛ˛ Óθ ‚ ‚˚ıӉ ÒÚ ‡Ì˚ ̇ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÛ˛ ‡ ÂÌÛ ‚ ӷ·ÒÚË „ÛχÌËÚ‡ ÌÓ„Ó Ô ‡‚‡. é‰Ì‡ÍÓ ÒÓ·˚ÚËfl ‚ Ä̉ËʇÌÒÍÓÈ Ó·Î‡ÒÚË ìÁ·ÂÍËÒڇ̇ ÔÓ͇Á‡ÎË, ˜ÚÓ Ì‡¯‡ ÒÚ ‡Ì‡ Ì „ÓÚÓ‚‡ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍË Í ‚˚ÔÓÎÌÂÌ˲ äÓÌ‚Â̈ËË, ˜ÚÓ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ Ì‰ӂÓθÒÚ‚Ó ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ÒÓÒ‰ÌËı ÒÚ ‡Ì. èÓ‰Ó·Ì˚ ¯ÂÌËfl, Ô ËÌËχÂÏ˚ ‚ Û„Ó‰Û ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏ Û‚Î˜ÂÌËflÏ, Û‚Â΢˂‡˛Ú ̇„ ÛÁÍË Ì‡ èÓ„ ‡Ì˘ÌÛ˛ ÒÎÛÊ·Û Ë Ì‡ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚È ·˛‰ÊÂÚ. àÌÚ ÂÒ˚ ò‡Ìı‡ÈÒÍÓÈ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚‡ Ë åÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÈ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÑÓ„Ó‚Ó ‡ Ó ÍÓÎÎÂÍÚË‚ÌÓÈ ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË Ú Â·Û˛Ú ‰‡Î¸ÌÂÈ¯Â„Ó ÒÓ‚Â ¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl èÓ„ ‡Ì˘ÌÓÈ ÒÎÛÊ·˚, Ú‡Í Í‡Í ‚Òfl ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸ ‡‰Ë͇θÌ˚ı Ó „‡ÌËÁ‡ˆËÈ, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ Ë ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ˝ÍÒÚ ÂÏËÒÚÓ‚, Ô ÂÒÚÛÔÌ˚ı „ ÛÔÔ, ̇ ÍÓχÙËË, ÌÂÁ‡ÍÓÌÌ˚È Ó·Ó ÓÚ Ó ÛÊËfl Ë ‚Á ˚‚˜‡Ú˚ı ‚¢ÂÒÚ‚, ÚÓ „Ó‚Îfl «ÊË‚˚Ï ÚÓ‚‡ ÓÏ» Ò‚flÁ‡Ì˚ Ò ÌÂ΄‡Î¸Ì˚Ï Ô ÂÒ˜ÂÌËÂÏ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ „ ‡Ìˈ˚ Ë ÌÂÁ‡ÍÓÌÌÓÈ Î„‡ÎËÁ‡ˆËÂÈ ‚ ÒÚ ‡Ì‡ı ·Û‰Û˘Â„Ó Ô Â·˚‚‡ÌËfl. ꇉË͇ÎËÁ‡ˆËfl ÒÂÔ‡ ‡ÚËÒÚÒÍËı ‰‚ËÊÂÌËÈ ‚ ÄÙ„‡ÌËÒÚ‡ÌÂ, è‡ÍËÒÚ‡ÌÂ, ̇ ˛„ íÛ ˆËË, ̇ 䇂͇ÁÂ, ‡Ò¯Ë ÂÌË ‰‚ËÊÂÌËfl ïËÁ-·ÛÚ – í‡ı Ë Ó‚ˆÂ‚ ‚˚Á˚‚‡˛Ú ÓÔ‡ÒÂÌËfl Û ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡. ÑÎfl Ô Â‚ÂÌÚË‚ÌÓ„Ó Ô ÓÚË‚Ó‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ‚ÒflÍÓ„Ó Ó‰‡ ̇ Û¯ËÚÂÎflÏ „ ‡Ìˈ˚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚ÏË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËflÏË Û‰ÂÎflÚ¸ ·Óθ¯Ó ‚ÌËχÌË ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË ÔÓ„ ‡Ì˘Ì˚ı ÒÎÛÊ·, ˜ÚÓ, ÌÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÛÍ ÂÔÎÂÌ˲ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ·ÂÁÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ÒÚ ‡Ì „ËÓ̇ Ë Ï ‰Ó‚ Ëfl Ò ÒÓÔ Â‰ÂθÌ˚ÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ÏË ëçÉ. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

В Пограничной службе в качестве советников находятся офицеры из пограничных войск Российской Федерации, что благотворно влияет на укрепление и развитие отношений между двумя странами.

S›n›r güvenlik birimlerinde Rusya Federasyonu s›n›r güçlerinden subaylar dan›flman olarak bulunuyorlar. Bu da iki ülke iliflkilerinin güçlenmesi ve geliflmesini olumlu etkiliyor.

gelerinde yaflayan insanlar›n yak›n ve uzak yabanc› ülkelerde ifl arayan göçmen ak›n›na kat›lmas› yüzünden oluyor bu. Cumhuriyet parlamentosu milletvekillerinin de¤erlendirmelerine göre sadece, Rusya Federasyonu’nda 600 bini güney, 200 bini kuzey bölgelerinden olmak üzere toplam 800 binden fazla K›rg›zistan göçmeni var. Göç süreci önceki hükümet döneminde BM’in uluslararas› “göçmen” haklar› anlaflmas›n›n onaylanmas›ndan dolay› da a¤›rlafl›yor. Bu anlaflma ülkenin insan haklar› alan›nda uluslararas› sahneye ç›kmas›nda kendili¤inden olumlu bir rol oynad›. Ancak Özbekistan’›n Andican eyaletinde meydana gelen olaylar ülkemizin anlaflmay› parasal olarak yerine getirmeye haz›r olmad›¤›n› bunun komflu ülke yönetimlerine rahats›zl›k verdi¤ini gösterdi. Politik hevesler u¤runa al›nan benzeri kararlar s›n›r güvenlik birimlerinin ve devlet bütçesinin yükünü a¤›rlaflt›r›yor.

fianghay ‹flbirli¤i Örgütü’nün ve kolektif güvenlik anlaflmas›n›n ç›karlar› s›n›r güvenlik birimlerinin iyilefltirilmesinin devam›n› gerektiriyor. Çünkü afl›r› dini örgütler, suç örgütleri, uyuflturucu mafyalar› dâhil, radikal örgütlerin bütün faaliyetleri; kanunsuzca silah ve patlay›c› madde edinme, “canl› mal” ticareti, devlet s›n›rlar›n›n kanunsuz bir flekilde geçilmesi ve gelecekte kalacaklar› ülkelerdeki kanunsuz bir flekilde legalleflmeleriyle ilintilidir. Afganistan, Pakistan, Türkiye’nin güneyindeki, Kafkasya’daki ayr›l›kç› hareketlerin radikalleflmesi ve Hizbuttahrir hareketinin yay›lmas› dünya kamuoyunu korkutuyor.

S›n›rlar› ne flekilde olursa olsun ihlal edenlerin dirençlerini önlemek için uluslararas› kurulufllarla beraber s›n›r güvenlik birimlerinin çal›flmalar›na büyük destek vermek gerekir. Bu da flüphesiz bölge ülkelerinin devlet güvenli¤ini ve s›n›rdafl BDT devletlerine güveni art›racakt›r. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

67

международные отношения uluslararas› iliflkiler

Межкультурный диалог – компромиссная стратегия сотрудничества Этибар Маммедов Руководитель отдела новостей Азербайджанского государственного телевидения.

Kültürleraras› diyalog stratejik iflbirli¤idir ‹tibar Mammedov Azerbaycan Devlet Televizyonu Haber Müdürü (Bakü).

ÛθÚÛ ‡ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÒÓ‚ÓÍÛÔÌÓÒÚ¸ ÏÌÓÊÂÒÚ‚‡ ÍÓÏÔÓÌÂÌÚÓ‚. Ç ÏÂÊÍÛθÚÛ ÌÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„Â ÍÛθÚÛ ‡ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó·˙ÂÍÚÓÏ, ÒÛ·˙ÂÍÚ‡ÏË Ê fl‚ÎflÂÏÒfl Ï˚, Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ‡Á΢Ì˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚, ÌÓÒËÚÂÎË ‡Á΢Ì˚ı ˝ÚÌÓÍÛθÚÛ Ë ‚ ÓËÒÔӂ‰‡ÌËÈ. ç‡ÒÍÓθÍÓ Ï˚ „ÓÚÓ‚˚ Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ ‡‚ÌÓÔ ‡‚Ë ‚ÒÂı ÒÛ·˙ÂÍÚÓ‚, ÍÓÚÓ ˚ ·Û‰ÛÚ Û˜‡ÒÚÌË͇ÏË ˝ÚÓ„Ó ‚‡ÊÌÂÈ¯Â„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡? ê‡ÎËË Ò„ӉÌfl¯ÌÂ„Ó ‰Ìfl Ú‡ÍÓ‚˚, ˜ÚÓ ËÌˈˇÚË‚‡ «‰Ë‡ÎÓ„‡ ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ÂÒÎË Ë Ì fl‚ÎflÂÚÒfl ‡·ÒÚ ‡ÍÚÌ˚Ï Ô ËÁ˚‚ÓÏ, ÚÓ ‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl ‚flÎÓ. Ä ˝ÚÓ ÌÂÊ·ÚÂθÌÓ, Ë·Ó ÏÓÊÂÚ Ô Ë‚ÂÒÚË Î˛·Ó ̇˜Ë̇ÌËÂ Í Í ‡ıÛ ÔÓ ÚÓÈ Ô ÓÒÚÓÈ Ô Ë˜ËÌÂ, ˜ÚÓ Ú‡ ËÎË Ë̇fl ˝ÚÌÓÍÛθÚÛ ‡ ÒÚ‡ÌÂÚ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ Ò·fl ‚Â‰Û˘ËÏ Á‚ÂÌÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„Ó‚Ó„Ó Ô ÓˆÂÒÒ‡ Í‡Í Ì‡ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÏ, Ú‡Í Ë Ì‡ „ËÓ̇θÌÓÏ Û Ó‚ÌÂ, ˜ÚÓ ‚ Ò‚Ó˛ Ә ‰¸ ˜ ‚‡ÚÓ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚflÏË, ÌÂÔ ËÂÏÎÂÏÓ Ë ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓ ·ÂÒÔ ÒÔÂÍÚË‚ÌÓ. àÌˈˇÚË‚ ÏÂÊÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ÛÒÔ¯ÌÓÈ ÚÓθÍÓ ‚ ÚÓÏ ÒÎÛ˜‡Â, ÂÒÎË ·Û‰ÂÚ ÒÓÁ‰‡Ì‡ ‡θ̇fl ‡ÚÏÓÒÙ ‡ ËÒÍ ÂÌÌÂ„Ó ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËfl ÏÂÊ‰Û ÒÛ·˙ÂÍÚ‡ÏË – ÌÓÒËÚÂÎflÏË ÍÛθÚÛ . ùÚÓ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ Ô ËÏÂÌËÏÓ Ì ÚÓθÍÓ Í ÓÚ‰ÂθÌ˚Ï Â„ËÓ̇Ï, ÓÌÓ ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌflÂÚÒfl ̇ ‚Ò ÏË Ó‚ÓÂ Ô ÓÒÚ ‡ÌÒÚ‚Ó, Ë·Ó ÏÂÊÍÛθÚÛ Ì˚È ‰Ë‡ÎÓ„ ‰ÓÎÊÂÌ ËÏÂÚ¸ Ó·˘ÂÏË Ó‚ÓÈ ÙÓ Ï‡Ú. é„ ‡Ì˘˂‡fl Â„Ó ‡Á΢Ì˚ÏË Â„ËÓ̇θÌ˚ÏË ‡Ï͇ÏË, Ï˚ Ì ÒÛÏÂÂÏ ‰ÓÒÚ˘¸ Ê·ÂÏÓ„Ó ÂÁÛθڇڇ. Ä ÚÂÔ ¸ ‰‡‚‡ÈÚ ÔÓ‰ÛχÂÏ: ‚ÓÍ Û„ ͇ÍÓÈ Ë‰ÂË ËÎË Í‡ÍÓÈ ËÌÚÂÎÎÂÍÚۇθÌÓÈ ·‡Á˚ Ì‡Ï ÒΉÛÂÚ Ó·˙‰ËÌflÚ¸Òfl? óÚÓ ‰ÓÎÊÌÓ ÒÎÛÊËÚ¸ ÓÚÔ ‡‚ÌÓÈ ÚÓ˜ÍÓÈ ‰Ë‡ÎÓ„‡? ÖÒÎË ˆÂθ˛ ‰Ë‡ÎÓ„‡

ä

68

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

В Азербайджане столетиями проживают мусульмане, христиане и иудеи. И, к великой нашей гордости, до сих пор между этими конфессиями не возникало каких-либо конфликтов.

ültür birçok parçan›n bir araya gelmesi ile oluflan bütündür. Kültürleraras› diyalo¤un nesnesini kültür olufltururken; öznesini de farkl› toplumlar›n üyeleri, farkl› etnik kültür ve inan›fllar›n temsilcileri olarak bizler olufltururuz. Bu en önemli diyalo¤un parçalar›n› oluflturacak tüm öznelerin eflitli¤ini sa¤lamaya ne kadar haz›r›z?

Azerbaycan’da yüzy›llard›r Müslümanlar, H›ristiyanlar ve Yahudiler bir arada yaflar. fiu ana kadar bu topluluklar aras›nda hiçbir çat›flma yaflanmam›flt›r ve hep bununla gurur duymufluzdur.

Günümüzde, medeniyetler diyalo¤u giriflimi, e¤er bu da soyut bir ça¤r› de¤ilse, çok c›l›z geliflmektedir. Bir etnik kültürün kendini di¤erlerinden üstün görüp, diyalog sürecinde uluslararas› ya da bölgesel düzeyde, bu inisiyatifte en önemli zinciri oluflturdu¤unu hissettirmeye bafllamas› gibi basit bir sebep, bu durumu her türlü bafllang›c›n k›r›lma noktas›na götürür.

Ô Â‰ÔÓ·„‡ÂÚÒfl ÓÚÍ ˚ÚÓ ËÎË ÒÍ ˚ÚÓ ‰ÓÏËÌË Ó‚‡ÌË ÚÓÈ ËÎË ËÌÓÈ ÍÛθÚÛ ˚ ËÎË ÂÎË„ËË Ì‡‰ ‰ Û„ËÏË, ÚÓ ‚ Ú‡ÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â ÍÛθÚÛ ‡-‰ÓÏË̇ÌÚ, ‚˚ÒÚÛÔ‡˛˘‡fl Ò ËÌˈˇÚË‚ÓÈ, ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ‡‚‡Ì„‡ ‰ÓÏ, ‡ ÔÓ‰‰Â ʇ‚¯Ë ËÌˈˇÚË‚Û Î˯¸ Ô ËÏ˚͇˛Ú Í ÌÂÈ. Ç ÂÁÛθڇÚÂ Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ ‡ÒÚ‚Ó ÂÌË ӉÌÓÈ ÍÛθÚÛ ˚ ‚ ‰ Û„ÓÈ, ÚÓ ÂÒÚ¸ ˝ÚÌÓÍÛθÚÛ Ì‡fl ‡ÒÒËÏËÎflˆËfl, ‡ ÚӘ̠„Ó‚Ó fl, ÍÛθÚÛ Ì‡fl ‡ÌÌÂÍÒËfl. ÇÏÂÒÚÓ ÏÂÊÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡, Í‡Í Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚ÛÂÚ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËÈ ÓÔ˚Ú, ‚ÓÁÌË͇˛Ú ÏÂÊÍÛθÚÛ Ì˚Â Ô ËÚflÁ‡ÌËfl Ë ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl.

Каким быть диалогу? 燘Ë̇fl ‰Ë‡ÎÓ„, Ì‡Ï Ô Ë‰ÂÚÒfl ÓÔ Â‰ÂÎËÚ¸ Ì ÚÓθÍÓ Â„Ó ÙÓ Ï‡Ú, ÌÓ Ë ÒÚ ‡Ú„˲,

K

Kültürleraras› diyalog giriflimi sadece bu özneler, yani kültürün varisleri aras›nda gerçek anlamda samimi bir empati atmosferi geliflmesine imkân tan›nd›¤›nda baflar›l› olabilir. Bu durum sadece ayr› bölgelere göre uygulanabilir olmamal›, tüm dünya co¤rafyas›na yay›l›p geneli kapsayan bir formata sahip olmal›d›r. Birtak›m bölgesel çerçevelerle bu format› s›n›rland›rarak arzu edilen sonuca ulaflmak pek de mümkün de¤ildir.

Durup düflünmek laz›m: Hangi fikir etraf›nda ya da hangi entelektüel temel üzerinden bütünleflmek laz›m? Diyalo¤un bafllang›ç noktas› ne olmal›d›r? Di-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

uluslararas› iliflkiler международные отношения

ÙÓ Ï˚ Ë ÏÂÚÓ‰˚ ‡ÎËÁ‡ˆËË. è Âʉ ‚ÒÂ„Ó ÒΉÛÂÚ ÓÚ‚ÂÚËÚ¸ ̇ ‚ÓÔ ÓÒ, ͇ÍÓÈ ‰ÓÎÊ̇ ·˚Ú¸ ËÒıӉ̇fl ˉÂfl. çÂÁ‡‚ËÒËÏÓ ÓÚ ÚÓ„Ó, ÍÂÏ ‚˚‰‚ËÌÛÚ‡ ˉÂfl, Ó̇ ‰ÓÎÊ̇ ·˚Ú¸ ‡ÒÒÏÓÚ Â̇ ‚ÒÂÏË ÒÛ·˙ÂÍÚ‡ÏË ‰Ë‡ÎÓ„‡, ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ ÛÒÎ˚¯‡Ì˚ Ëı Ô Â‰ÎÓÊÂÌËfl Ë Á‡Ï˜‡ÌËfl. Ç ÂÁÛθڇÚ ÒÓÁ‰‡ÂÚÒfl ‰Ë̇fl ÍÓÏÔ ÓÏËÒÒ̇fl ÒÚ ‡Ú„Ëfl, ÓÔË ‡˛˘‡flÒfl ̇ ÍÓÌÒÂÌÒÛÒ Ë Ì fl‚Îfl˛˘‡flÒfl Ô ËÒÎÛÊÌˈÂÈ Ó‰ÌÓÈ ÍÛθÚÛ ˚ ËÎË ‰Â ʇ‚˚, ‡ Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘‡fl ÒÓ·ÓÈ Ó·˘Â˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÛ˛ Ô Ó„ ‡ÏÏÛ, Ô ËÂÏÎÂÏÛ˛ ‰Îfl ‚ÒÂı ÒÚ ‡Ì ÏË ‡. çÓ Á‰ÂÒ¸ ‚ÓÁÌË͇ÂÚ Ì‡·Ó΂¯ËÈ Ë ‡ÍÚۇθÌ˚È ‚ÓÔ ÓÒ. ÖÒÎË 20 Ô ÓˆÂÌÚÓ‚ Ú ËÚÓ ËË Ó‰ÌÓÈ ÒÚ ‡Ì˚ (fl Ëϲ ‚ ‚Ë‰Û ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì) ÓÍÍÛÔË Ó‚‡Ì‡ ‰ Û„ÓÈ ÒÚ ‡ÌÓÈ (Ä ÏÂÌËÂÈ) Ë ·ÓΠÏËÎÎËÓ̇ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚, ÌÓÒËÚÂÎÂÈ ˝ÚÌÓÍÛθÚÛ ˚, Ò„ӉÌfl ËÏÂ˛Ú ÒÚ‡ÚÛÒ ·ÂÊÂ̈‚ Ë ‚˚ÌÛʉÂÌÌÓ Ô ÂÒÂÎÂÌÌ˚ı Îˈ, ÂÒÎË ‡Á Û¯ÂÌ˚ ÒÓÚÌË ÍÛθÚÓ‚˚ı ÒÓÓ ÛÊÂÌËÈ Ë ËÒÚÓ ËÍÓ-ÍÛθÚÛ Ì˚ı Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚, Ó„ ‡·ÎÂÌ˚ ÏÛÁÂË, ÚÓ Í‡ÍÓ ‡‚ÌÓÔ ‡‚Ë Ï˚ ÏÓÊÂÏ Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ Ë Ó Í‡ÍÓÏ ÔÓÎÌÓˆÂÌÌÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„Â ÏÓÊÌÓ „Ó‚Ó ËÚ¸? ç‡ fl‰Û Ò ‚˚fl‚ÎÂÌËÂÏ Ó·˘Ëı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ, ÏÓÊÂÚ ‚ÓÁÌËÍÌÛÚ¸ Ë ‰ Û„‡fl Á‡‰‡˜‡ – ÓÔ Â‰ÂÎÂÌËÂ Ë ÛÒÚ ‡ÌÂÌËÂ Ô ÓÚË‚Ó Â˜ËÈ ‚ ÏÂÊÍÛθÚÛ ÌÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„Â, ͇ÍÓ‚˚ı ËÏÂÂÚÒfl ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó Ë, ‰Ûχ˛, ÌÂÚ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË Ëı Ô ˜ËÒÎflÚ¸. ïÓÚÂÎÓÒ¸ ·˚ Î˯¸ ÓÚÏÂÚËÚ¸ ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ. ìÒÚ ‡ÌÂÌËÂ, ËÎË, ÂÒÎË ˝ÚÓ Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ,

GÜZ 2007, SAYI: 26

Доверие и взаимное уважение – важные элементы, которые составят прочную основу диалога культур и обеспечат его жизнеспособность.

Güven ve karfl›l›kl› sayg›, kültürlerin diyalo¤unun sa¤lam temelini oluflturan ve onlar› yaflanabilir k›lan en önemli etkenlerdir. ıÓÚfl ·˚ ҉ ÊË‚‡ÌËÂ Ô ÓÚË‚Ó Â˜ËÈ ÔÓÏÓ„ÎÓ ·˚ ÒÓÁ‰‡Ú¸ ÛÒÎÓ‚Ëfl, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛˘Ë ÛÍ ÂÔÎÂÌ˲ ‰Ó‚ Ëfl Ë ‚Á‡ËÏÌÓ„Ó Û‚‡ÊÂÌËfl. ÑÓ‚Â ËÂ Ë ‚Á‡ËÏÌÓ ۂ‡ÊÂÌË – ‚ÓÚ ‚‡ÊÌ˚ ˝ÎÂÏÂÌÚ˚, ÍÓÚÓ ˚ ÒÓÒÚ‡‚flÚ Ô Ó˜ÌÛ˛ ÓÒÌÓ‚Û ‰Ë‡ÎÓ„‡ ÍÛθÚÛ Ë Ó·ÂÒÔ˜‡Ú Â„Ó ÊËÁÌÂÒÔÓÒÓ·ÌÓÒÚ¸. ÇÁ‡ËÏÌÓ ۂ‡ÊÂÌË – ˝ÚÓ Û‚‡ÊÂÌË ‚ÒÂı ÍÓÏÔÓÌÂÌÚÓ‚, ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı ÍÛθÚÛ Û ÚÓ„Ó ËÎË ËÌÓ„Ó ˝ÚÌÓÒ‡, ̇ Ó‰‡, ̇ˆËË. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ̇ÈÚË Ë ÓÔË ‡Ú¸Òfl ËÏÂÌÌÓ Ì‡ Ú ÚÓ˜ÍË ÒÓÔ ËÍÓÒÌÓ‚ÂÌËfl, ÍÓÚÓ ˚ ÏÓ„ÎË ·˚ ÒÎÛÊËÚ¸ ̇ϘÂÌÌÓÏÛ ‰Ë‡ÎÓ„Û. ֢ ӉÌÓ ‚‡ÊÌÓ ÛÒÎÓ‚Ë ÏÂÊÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ‰Ë‡ÎÓ„‡ – ÚÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚ¸. íÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚ¸ – ˝ÚÓ ÌÂ Ô ÓÒÚÓ Ú ÔËÏÓÒÚ¸. ùÚÓ, ÒÍÓ ÂÂ, Ó·ÂÒÔ˜ÂÌË ‡‚ÌÓÔ ‡‚Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ÍÓÌÙÂÒÒËflÏË, „ ÛÔÔ‡ÏË, ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡ÏË. è Ë ˝ÚÓÏ ‰ÓÏËÌË Û˛˘‡fl ÒÚÓ Ó̇ ‚˚ÒÚÛÔ‡ÂÚ ‚ ÓÎË Ì ÚÓθÍÓ „‡ ‡ÌÚ‡, ÌÓ Ë Á‡˘ËÚÌË͇ Ô ‡‚ ÚÂı, ÍÚÓ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ ÏÂ̸¯ËÌÒÚ‚Â. ùÚÓ„Ó ÏÓÊÌÓ ‰Ó·ËÚ¸Òfl ÚÓθÍÓ Ô Ë ÚÓÏ ÛÒÎÓ‚ËË, ˜ÚÓ ÂÎË„Ëfl Ë ÍÛθÚÛ ‡ Ì ·Û‰ÛÚ ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ú¸Òfl ‚

yalo¤un amac›nda o ya da bu din ya da kültürün di¤erleri üzerinde aç›k ya da kapal› bir üstünlü¤ü olmas› durumunda, giriflimi bafllatan dominant kültür soyutlafl›rken, giriflimi destekleyen de onunla bütünleflir. Sonuçta da bir kültürün di¤erine kar›flmas›, yani etnik kültürün asimile edilmesi, daha da aç›k flekliyle kültürel haf›za kayb› gerçekleflir. Tarih tecrübesinin de gösterdi¤i gibi kültürleraras› diyalog yerine kültürleraras› ba¤›ml›l›k ya da çarp›flma yaflan›r.

Nas›l bir diyalog?

Diyalo¤a bafllarken, yaln›zca format›n› de¤il, strateji, biçim ve gerçeklefltirme metodunu da belirlemek gereklidir. Her fleyden önce cevaplanmas› gereken ilk soru, bafllang›ç fikrinin ne olmas› gerekti¤idir. Bu fikir her kim taraf›ndan gelifltirilmifl olursa olsun, diyalo¤un tüm

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

69

международные отношения uluslararas› iliflkiler

͇˜ÂÒÚ‚Â ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ‡ ‰Îfl ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı ˆÂÎÂÈ. äÛθÚÛ ‡, ÓÒÌÓ‚‡Ì̇fl ̇ „ÛχÌËÁÏÂ, ҇χ fl‚ÎflÂÚÒfl Ù‡ÍÚÓ ÓÏ ÚÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚË.

Источник террора – не религия, а человек é·˙ÂÍÚÓÏ ÚÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚË ‰ÓÎÊÌÓ ·˚Ú¸ Ó·˘ÂÒÚ‚Ó. çË Ó‰Ì‡ ÏË Ó‚‡fl ÂÎË„Ëfl ÌÂ Ô ÓÔӂ‰ÛÂÚ Ì‡ÒËÎËÂ, ‡ÒËÁÏ Ë Ì‡ˆËÓ̇ÎËÁÏ. ä Ô ËÏ Û, ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ÒÚÓÎÂÚËflÏË Ô ÓÊË‚‡˛Ú ÏÛÒÛθχÌÂ, ı ËÒÚˇÌÂ Ë ËÛ‰ÂË. à, Í ‚ÂÎËÍÓÈ Ì‡¯ÂÈ „Ó ‰ÓÒÚË, ‰Ó ÒËı ÔÓ ÏÂÊ‰Û ˝ÚËÏË ÍÓÌÙÂÒÒËflÏË Ì ‚ÓÁÌË͇ÎÓ Í‡ÍËı-ÎË·Ó ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚. çÓ ÂÒÚ¸ ‰ Û„‡fl ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸. çÂÚ ‡‰ËˆËÓÌÌ˚ ÂÎË„ËÓÁÌ˚ ÒÂÍÚ˚ Ë ‰‚ËÊÂÌËfl, ÍÓÚÓ ˚ ÔÓ‰ ÔÓÍ Ó‚ÓÏ ‰ÂÏÓÍ ‡ÚËË ÒÛÏÂÎË Ô ÓÌËÍÌÛÚ¸ ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ËÁ-Á‡ Û·Âʇ, ıÓÚÂÎË ·˚ ÔÓ‰ÚÓÎÍÌÛÚ¸ Í Ô ÓÚË‚ÓÒÚÓflÌ˲ Ì ÚÓθÍÓ Ô Ë‚Â ÊÂ̈‚ ˝ÚËı ÂÎË„ËÈ, ÌÓ Ú‡ÍÊÂ Ë Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ ‡Á΢Ì˚ı Ú˜ÂÌËÈ ‚ÌÛÚ Ë ÚÓÈ ËÎË ËÌÓÈ ÂÎË„ËË. ç ̇‰Ó, Ӊ̇ÍÓ, Á‡·˚‚‡Ú¸, ˜ÚÓ ÚÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚ¸ – ˝ÚÓ ÒÓÁ‰‡ÌË ‚ ‡Ï͇ı Á‡ÍÓ̇ Ë Ô Ë̈ËÔÓ‚ ‰ÂÏÓÍ ‡ÚËË ·Î‡„ÓÔ ËflÚÌ˚ı ÛÒÎÓ‚ËÈ ‰Îfl ÛÍ ÂÔÎÂÌËfl ÏÂÊ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı Ë ÏÂÊ ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ‚ ÚÓÈ ËÎË ËÌÓÈ ÒÚ ‡ÌÂ Ë ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ˝ÚÓÈ ÒÚ ‡Ì˚ Ò ‰ Û„ËÏË ÒÛ·˙ÂÍÚ‡ÏË ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ„Ó Ô ‡‚‡. ä Ô ËÏ Û, ÍÛθÚÛ Ì˚Â, ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÂ Ë ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÂ Ô Ó·ÎÂÏ˚ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚, Ô ÓÊË‚‡˛˘Ëı ‚ É ÛÁËË, fl‚Îfl˛ÚÒfl Ú‡ÍÊÂ Ô Ó·ÎÂχÏË ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡. Ä̇Îӄ˘Ì˚Â Ô Ó·ÎÂÏ˚ „ ÛÁËÌ, fl‚Îfl˛˘ËıÒfl „ ‡Ê‰‡Ì‡ÏË ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡, – ˝ÚÓ Ë Á‡·ÓÚ‡ É ÛÁËË. àÏÂÌÌÓ ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ ¯ÂÌË ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ‚ÓÔ ÓÒÓ‚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ÏÂÊÍÛθÚÛ ÌÓÏÛ ‰Ë‡ÎÓ„Û. åÓÊÌÓ ÎË Ò„ӉÌfl „Ó‚Ó ËÚ¸ Ó ÏÂÊÍÛθÚÛ ÌÓÏ ‰Ë‡ÎÓ„Â, ÂÒÎË ÚÂ Ó ËÒÚ˘ÂÒÍË ‡ÍÚ˚ Ò‚flÁ˚‚‡˛ÚÒfl Ò ÍÓÌÍ ÂÚÌÓÈ ÂÎË„ËÂÈ? ÖÒÎË ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌflÂÚÒfl ÏËÙ Ó· «ËÒ·ÏÒÍÓÏ ÚÂ Ó ËÁÏ», ÚÓ ÌÓÒËÚÂÎflÏË Í‡ÍÓÈ ÂÎË„ËË fl‚Îfl˛ÚÒfl Û˜‡ÒÚÌËÍË ÚÂ Ó ËÒÚ˘ÂÒÍËı „ ÛÔÔ ‚ à ·̉ËË, àÒÔ‡ÌËË Ë Ì‡ äÓ ÒËÍÂ? åÓÊÌÓ ÎË Ó·Ó·˘ËÚ¸ ‚Ò ÚÂ Ó ËÒÚ˘ÂÒÍË ‡ÍÚ˚, ÍÓÚÓ ˚ ·˚ÎË ÒÓ‚Â ¯ÂÌ˚ ‡ Ïfl̇ÏË ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÂ, ÛÌÂÒ¯ËÂ Ò ÒÓ·ÓÈ ÊËÁÌË ÒÓÚÌË ÌË ‚ ˜ÂÏ Ì ÔÓ‚ËÌÌ˚ı β‰ÂÈ, Ú ÏËÌÓÏ «ı ËÒÚˇÌÒÍËÈ ÚÂ Ó ËÁÏ»? ùÚË ÒÎÓ‚‡ ÏÓ„ÛÚ ÏÌÓ„ËÏ Ì ÔÓÌ ‡‚ËÚ¸Òfl. çÓ ÔÓ˜ÂÏÛ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ô ÓıÓ‰ËÚ¸ ÏËÏÓ ËÁÏ˚¯ÎÂÌËÈ, ÔÓ Ó˜‡˘Ëı ËÒ·Ï, ÍÓÚÓ ˚È, Í‡Í Ë ı ËÒÚˇÌÒÚ‚Ó, ËÛ‰‡ËÁÏ Ë ‰ Û„Ë ÂÎË„ËË, fl‚ÎflÂÚÒfl ÌÓÒËÚÂÎÂÏ „ÛχÌÌ˚ı ˉÂÈ? ì ÚÂ Ó ËÒÚÓ‚ ÌÂÚ ÂÎË„ËË, ÌÂÚ ÍÛθÚÛ ˚, ÌÂÚ Ó·˘Â˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. ê‡͈Ëfl Ó·flÁ‡ÚÂθÌÓ ‚˚Á˚‚‡ÂÚ ÍÓÌÚ Â‡ÍˆË˛, Ë ÂÒÎË Ï˚ „Ó‚Ó ËÏ Ó «‰Ë‡ÎÓ„Â ÍÛθÚÛ », ÚÓ Ì ‰ÓÎÊÌ˚ ‰ÓÔÛÒ͇ڸ Í·ÒÒËÙË͇ˆËË ÚÂ Ó ‡ ÔÓ ÂÎË„ËÓÁÌ˚Ï, ˝ÚÌ˘ÂÒÍËÏ Ë ‰ Û„ËÏ Ô ËÁ͇̇Ï. I

70

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Реакция обязательно вызывает контрреакцию, и если мы говорим о «диалоге культур», то не должны допускать классификации террора по религиозным, этническим и другим признакам.

Tepki mutlaka bir geri tepkiyi do¤urur ve e¤er bir kültürler diyalo¤undan bahsediyorsak, terörün dine ya da etnik kökene göre s›n›fland›r›lmas›na izin vermemeliyiz. üyeleri taraf›ndan dinlenmeli, onlar›n teklifleri ve uyar›lar› da dikkate al›nmal›d›r. Sonuçta bir konsensüse temel oluflturan ve bir kültür ya da güce hizmet etmeyen, bunun yan›nda dünyan›n tüm ülkeleri taraf›ndan kabul edilen genel insani bir programa sahip tek bir hoflgörü stratejisi oluflturulur.

Genel de¤erlerin ortaya konulmas› ile yeni bir görev de oluflur: Kültürleraras› diyalo¤un - burada saymay› gerekli görmedi¤im - ilk akla gelen z›tl›klar›n›n belirlenmesi ve giderilmesi. Giderme ya da e¤er bu mümkün de¤ilse, tüm bu karfl›tl›klar›n dondurulmas›, güven ve karfl›l›kl› sayg›n›n sa¤lamlaflt›r›lmas›n› sa¤layan flartlar› oluflturmaya yard›mc› olabilir. Güven ve karfl›l›kl› sayg›, kültürlerin diyalo¤unun sa¤lam temelini oluflturan ve onlar› yaflanabilir k›lan en önemli etkenlerdir. Karfl›l›kl› sayg›, her bir ›rk›, halk›, milliyeti oluflturan tüm parçalara sayg›d›r. ‹deal diyalo¤a hizmet eden kesiflim noktas›n› bulmal› ve ona odaklanmal›y›z.

Kültürleraras› diyalo¤un bir di¤er önemli flart› da toleranst›r. Tolerans sadece sab›r de¤ildir. Birlik, toplum ve topluluklar aras› eflitlikli iliflkilerinin sa¤lanmas›d›r ço¤unlukla. Bu esnada taraflardan dominant olan›n yaln›zca garantör taraf rolünü de¤il, az›nl›kta olan›n haklar›n›n savunucusu rolünü de oynamas› bir gerekliliktir. Böylesi bir duruma ancak din ve kültürün politik

amaç için araçsallaflt›r›lmamalar› flart›yla ulafl›l›r. ‹nsani niteliklerle temellendirilmifl kültürün kendisi, tolerans faktörüdür.

Terörist din de¤il, insand›r Tolerans›n nesnesini toplumun kendisi de teflkil edebilir. Hiç bir dünya dini fliddet, ›rkç›l›k ya da flovenizmi desteklemez. Örne¤in, Azerbaycan’da yüzy›llard›r Müslümanlar, H›ristiyanlar ve Yahudiler bir arada yaflar. fiu ana kadar bu topluluklar aras›nda hiçbir çat›flma yaflanmam›flt›r ve hep bununla gurur duymufluzdur. Ancak baflka bir tehlike do¤maktad›r. Demokrasi k›l›f›nda sunulan geleneksel olmayan dini tarikat ve topluluklar, yurtd›fl›ndan Azerbaycan’a girmeyi baflard›lar. Sadece mensubu olduklar› dinden olanlar ile de¤il, di¤er dinler içerisindeki farkl› ak›mlarla da çat›flmaya meylediyorlar. Unutulmamas› gereken husus; tolerans›n, milletler ve dinler aras› iliflkilerin ya da yine ayn› ülkenin uluslararas› hukukun di¤er ö¤eleri ile iliflkilerinin güçlenmesi için demokrasinin olumlu flartlar› çerçevesinde oluflturulmas› gerekti¤idir. Örne¤in, Gürcistan’da yaflayan Azerilerin kültürel, ekonomik ve politik problemleri, ayn› zamanda Azerbaycan’›n da problemidir. Ayn› flekilde Azerbaycan vatandafl› olan Gürcülerin problemleri için Gürcistan da endifle duyar. Böylesi problemlerin birlikte çözümü kültürleraras› diyalo¤un yolunu açar.

Terör olaylar›n›n dini sebeplere dayand›r›ld›¤› günümüzde herhangi bir kültür diyalo¤undan bahsetmek mümkün müdür? ‹slami terör efsanesi günden güne yayg›nlafl›rken insan soruyor, ‹rlanda, ‹spanya ve Korsika’daki terörist gruplar›n›n üyeleri hangi dine mensup?

H›ristiyanl›¤a mensup insanlar›n iflledi¤i terörü H›ristiyan terörü olarak adland›rmak ne kadar do¤ru? Bu kelimeler birçok kiflinin hofluna gitmeyebilir. Ancak, neden, ayn› H›ristiyanl›k ya da Musevilik gibi insanca düflüncelerin arac›s› olan ‹slam’› lekeleyen bu tür düflünceler yay›l›yor?

Teröristlerin dini, kültürü, insani de¤erleri yoktur. Tepki mutlaka bir geri tepkiyi do¤urur ve e¤er bir kültürler diyalo¤undan bahsediyorsak, terörün dine ya da etnik kökene göre s›n›fland›r›lmas›na izin vermemeliyiz. I

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

международные отношения uluslararas› iliflkiler

Болгарский упрек Беседовал: Реджеп Эрен Корреспондент журнала «ДА» (Турция).

Bulgaristan’dan Avrasya’ya sitem Konuflan: Recep Eren DA dergisi muhabiri (Türkiye).

ç‡ Ì‡˜‡Î¸ÌÓÏ ˝Ú‡Ô Ï ÓÔ ËflÚËfl è·ÚÙÓ Ï˚ ÑˇÎÓ„ Ö‚ ‡ÁËfl, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚ ‚ ‡ÁËÈÒÍËÏ Ô Ó·ÎÂχÏ, Ô ÓıÓ‰ËÎË Ò Û˜‡ÒÚËÂÏ ·Ó΄‡ ÒÍËı ‰ËÌÓÏ˚¯ÎÂÌÌËÍÓ‚. àı Ô Ë„Î‡¯‡ÎË, Í Ëı ÏÌÂÌ˲ Ô ËÒÎۯ˂‡ÎËÒ¸. çÓ Ö‚ ‡ÁËfl – Ú ËÚÓ Ëfl Ó·¯Ë ̇fl Ë ‡ÁÌÓÓ· ‡Á̇fl, ÒÓ ‚ ÂÏÂÌÂÏ ÒÙÓ ÏË Ó‚‡ÎËÒ¸ ÔÓ‰ıÓ‰˚ Í ‡ÁÌ˚Ï ‚ÓÔ ÓÒ‡Ï, ‡ ·Ó΄‡ ÒÍË ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡Î˚ ‚Ò ÂÊ ۘ‡ÒÚ‚Ó‚‡ÎË ‚ Ô Ó„ ‡Ïχı è·ÚÙÓ Ï˚. 片‚ÌÓ ‰‚‡ ·Ó΄‡ ÒÍËı ‡ ÚËÒÚ‡, „‡ÒÚ ÓÎË Ó‚‡‚¯Ë ‚ íÛ ˆËË, Ò ÍÓÚÓ ˚ÏË ÏÌ ÔÓÒ˜‡ÒÚÎË‚ËÎÓÒ¸ ‚ÒÚ ÂÚËÚ¸Òfl, ÛÔ ÂÍÌÛÎË Ì‡Ò ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ï˚ Ë„ÌÓ Ë ÛÂÏ ÅÓ΄‡ ˲. ë ˝ÚËÏ Ú Û‰ÌÓ Ì Òӄ·ÒËÚ¸Òfl. ÅÓ΄‡ ÒÍËÈ Ô‚ˆ åÛÒÚ‡Ù‡ ó‡Û¯Â‚ Ë ‡ ÚËÒÚÒ‡ÚË ËÍ à‚‡Ì Å‡Î҇χ‰ÊË‚ Ûڂ ʉ‡˛Ú, ˜ÚÓ ÅÓ΄‡ Ëfl, ÔÓ ÍÛθÚÛ Ì˚Ï Ë „ÂÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍËÏ ÓÒÌÓ‚‡ÌËflÏ, ËÏÂÂÚ ÔÓÎÌÓÂ Ô ‡‚Ó ‡ÍÚË‚ÌÓ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ Ô ÓÂÍÚ‡ı è·ÚÙÓ Ï˚ ÑÄ. ê‰ÊÂÔ ù ÂÌ: Ä ÚËÒÚ˚, ‚ ÒËÎÛ ÒÔˆËÙËÍË Ô ÓÙÂÒÒËË, ΄ÍÓ «‚ÊË‚‡˛ÚÒfl» ‚ ‡ÁÌ˚ ÍÛθÚÛ ˚. Ä Í‡Í ‚ÓÓ·˘Â ·Ó΄‡ ÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ ÓÚÌÓÒËÚÒfl Í ÌÓÒËÚÂÎflÏ ËÌ˚ı ÍÛθÚÛ , Í Î˛‰flÏ ËÌ˚ı ̇ˆËÓ̇θÌÓÒÚÂÈ? åÛÒÚ‡Ù‡ ó‡Û¯Â‚: Ç Ó·˘ÂÒÚ‚Â Á‡ÏÂÚÂÌ ÏË Óβ·Ë‚˚È Ì‡ÒÚ ÓÈ. ÖÒÚ¸ ÒÎÓÈ Î˛‰ÂÈ, Á̇˛˘Ëı ÛÒÒÍËÈ flÁ˚Í. äÓ̘ÌÓ, ÒÂȘ‡Ò ËÌÚ ÂÒ Í ÛÒÒÍÓÏÛ flÁ˚ÍÛ Ì ڇÍÓÈ, Í‡Í ‡Ì¸¯Â, ÌÓ ÓÌ Ô Ó‰ÓÎʇÂÚ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ‚ ÅÓ΄‡ ËË ÛÒÒÍÛ˛ ÍÛθÚÛ Û. ÖÒÎË ·˚ ‚‡¯ ÊÛ Ì‡Î ËÁ‰‡‚‡ÎÒfl ̇ ·Ó΄‡ ÒÍÓÏ Ë ÚÛ ÂˆÍÓÏ, ÓÌ ·˚Î ·˚ ‚ÓÒÚ Â·Ó‚‡Ì Û Ì‡Ò ‚ ÅÓ΄‡ ËË. á‰ÂÒ¸ ÏÌÓ„Ó ÚÛ ÓÍ. èÓ˝ÚÓÏÛ, ۂˉ‚ ‚‡¯ ÊÛ Ì‡Î Ë ÛÒÎ˚¯‡‚, ˜ÂÏ Á‡ÌËχÂÚÒfl è·ÚÙÓ Ï‡ ÑÄ, fl ‰‡ÊÂ Ò ÌÂÍÓÚÓ ÓÈ Ó·Ë‰ÓÈ ÔÓ‰ÛχÎ: «èÓ˜ÂÏÛ Ì‡Ò ÌÂ Ô Ë„Î‡¯‡˛Ú Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ ˝ÚÓÏ

72

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Ô ÓÂÍÚÂ?» lj¸ Ì‡Ï ÂÒÚ¸ ˜ÚÓ ‡ÒÒ͇Á‡Ú¸ Ë ÔÓ͇Á‡Ú¸ Ö‚ ‡ÁËË. Ä Ì ÒÎÛ˜ËÚÒfl ÎË Ú‡Í, ˜ÚÓ ÚÛ ÂˆÍÓflÁ˚˜Ì˚È ÊÛ Ì‡Î ‚˚ÁÓ‚ÂÚ ‡ÌÚËÔ‡Ú˲? ç ‰Ûχ˛, ˜ÚÓ ·Û‰ÂÚ ÓÚ Ëˆ‡ÚÂθ̇fl ‡͈Ëfl. íÂÏ ·ÓΠ˜ÚÓ ËÁ‰‡ÌËfl ÔÓıÓÊÂ„Ó ÙÓ Ï‡Ú‡ ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú Ë ‚ÓÒÔ ËÌËχ˛ÚÒfl ‚ÔÓÎÌ ÂÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ. ÅÓ΄‡ Ëfl – ÒÚ ‡Ì‡, „‰Â ÊË‚ÛÚ Ë ·Ó΄‡ ˚, Ë ÚÛ ÍË. ä‡ÍÓ‚‡ ˜ËÒÎÂÌÌÓÒÚ¸ ÚÛ ÓÍ ‚ ÅÓ΄‡ ËË? éÍÓÎÓ ‚ÓÒ¸ÏËÒÓÚ Ú˚Òfl˜.

Мы отмечаем праздники друг друга à‚‡Ì Å‡Î҇χ‰ÊË‚: åË ÒÛʇÂÚÒfl, ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ÚÂÒÌÂÂ. çÓ áÂÏÎfl – ‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓ ÏÂÒÚÓ ‰Îfl ÊËÁÌË Î˛‰ÂÈ, ÔÓ˝ÚÓÏÛ „ ‡Ìˈ˚ ÏÂÊ‰Û ÒÚ ‡Ì‡ÏË

Eskiden Diyalog Avrasya Platformu’nun Avrasya ile ilgili çal›flmalarda Bulgaristanl› kat›l›mc›lar davet edilir, onlar›n konulara yaklafl›mlar› merak edilirdi. Fakat co¤rafyan›n geniflli¤i ve çeflitlili¤i yüzünden, konulara yaklafl›mlar›n gittikçe daha merkezileflti¤i bir durum ald›. Böyle olunca Bulgar entelektüelleri listede görünememeye bafllad›lar. Yaln›z, k›sa bir süre önce, gezmek ve ifl görüflmeleri yapmak amac›yla Türkiye’ye gelen iki sanatç› bu durumdan bir hayli flikayet ettiler. Hani hakl›l›klar› da yok de¤il. Ses sanatç›s› Mustafa Çavuflev ve komedyen ‹van Balsamaciev’in de belirtti¤i gibi, Bulgaristan’›n da Diyalog Avrasya Platformu’nda yer almas› için gerek tarihi ve gerekse co¤rafi anlamda olsun, di¤er cumhuriyetlerden farkl› bir gerekçesi yoktur.

Recep Eren: Sanatç›, mesle¤i gere¤i

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

uluslararas› iliflkiler международные отношения

ÔÓÒÚÂÔÂÌÌÓ ÒÚË ‡˛ÚÒfl. Ç ¯ÂÒÚËÏËÎÎËÓÌÌÓÈ ÅÓ΄‡ ËË, ̇ fl‰Û Ò ÏÂÒÚÌ˚Ï Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÏ, ÊË‚ÛÚ ÍËڇȈ˚, ‡Ì„΢‡ÌÂ, Ëڇθfl̈˚, ÚÛ ÍË, ‚ ÂË Ë Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ·ÓΠ‰ÂÒflÚË ‰ Û„Ëı ̇ Ó‰ÌÓÒÚÂÈ, Ì ÚÓθÍÓ ÏÛÒÛθχÌÂ Ë ı ËÒÚˇÌÂ. ä‡Í ‰‡‚ÌÓ ÒÙÓ ÏË Ó‚‡ÎÓÒ¸ ˝ÚÓ ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ ‡ÁÌÓÓ· ‡ÁËÂ? åÓfl ҇χfl ·ÎËÁ͇fl ÔÓ‰ Û„‡ 뇷 Ë – ÚÛ ˜‡Ì͇, ÒÛÔ Û„‡ – Ò ·Í‡, Ó‰ËÌ ËÁ ÎÛ˜¯Ëı ‰ ÛÁÂÈ – ‡ ÏflÌËÌ, Ò‡Ï˚È Î˛·ËÏ˚È Ô‚ˆ – ÚÛ ÓÍ. Ç Ú‡ÍÓÈ ÒËÚÛ‡ˆËË Í‡Í ·˚ ‚˚ ÔÓÒÚÛÔ‡ÎË? å˚ ‚Ò„‰‡ ÔÓÁ‰ ‡‚ÎflÂÏ ÚÛ ÓÍ Ò ËÒ·ÏÒÍËÏË Ô ‡Á‰ÌË͇ÏË, ÓÌË Ì Á‡·˚‚‡˛Ú ÔÓÁ‰ ‡‚ÎflÚ¸ Ì‡Ò Ò Ì‡¯ËÏË. ç‡Ô ËÏ , ÌÂÒÍÓθÍÓ ÏÂÒflˆÂ‚ ̇Á‡‰ ÓÚϘ‡ÎÒfl ‰Â̸ ÓʉÂÌËfl è Ó Ó͇ åÛı‡Ïω‡. åÌ ‰Ó‚ÂÎÓÒ¸ Ô ËÒÛÚÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ̇ ÌÂÍÓÚÓ ˚ı Ï ÓÔ ËflÚËflı, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌ˚ı ˝ÚÓÏÛ ÒÓ·˚Ú˲. ÅÂÁ ÒÎÂÁ ÌÂθÁfl ·˚ÎÓ ˝ÚÓ ‚ˉÂÚ¸. ç ÏÓ„Û Ó·˙flÒÌËÚ¸, ÔÓ˜ÂÏÛ, ÌÓ ˜ÚÓ-ÚÓ ¯Â‚ÂθÌÛÎÓÒ¸ ‚ ‰Û¯Â, ÂÎË„ËÓÁÌ˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡ ‚ÒÍÓÎ˚ıÌÛÎËÒ¸. ü ı ËÒÚˇÌËÌ, ÌÓ ÒÎÂÁ˚ ÏÓË ·˚ÎË ‚˚Á‚‡Ì˚ ÚÂÏ, ˜ÚÓ Ò‚flÚÓ ‰Îfl ÏÛÒÛθχÌ... ùÚÓ ÚÓ, ˜ÚÓ fl ̇Á˚‚‡˛ ‚ÒÂÎÂÌÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ÓÈ. ÅÓ΄‡ Ëfl – ÒÚ ‡Ì‡ ÏÛÎÚËÍÛθÚÛ Ì‡fl Ë ÏÌÓ„Ó̇ˆËÓ̇θ̇fl. 燂 ÌÓÂ, ÔÓÚÓÏÛ, ˜ÚÓ ‚˚ ÔËÚ‡ÂÚÂÒ¸ ËÁ Ó·˘Â„Ó Â‚ ‡ÁËÈÒÍÓ„Ó ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ËÒÚÓ˜ÌË͇? ì Ú˛ ÍÒÍÓÈ Ë ·Ó΄‡ ÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ÏÌÓ„Ó ÚÓ˜ÂÍ ÒÓÔ ËÍÓÒÌÓ‚ÂÌËfl. ç‡¯Ë Ì‡ Ó‰˚ ÔÓıÓÊË, ·ÎËÁÍË. ä‡Í Ë ÚÛ ÍË, Ï˚ „Ó‚Ó ËÏ «Í·‡·», «˛ „‡Ì» (Ó‰ÂflÎÓ), «ËÏ‡Ï ·‡flΉ˚», «·‡Í·‚‡», «‡È ‡Ì» Ë «·ÓÁ‡». ì Ì‡Ò ÏÌÓ„Ó Ó·˘Ëı ÒÎÓ‚ Ë ÔÓÌflÚËÈ. í ËÚÓ ËÂÈ, „‰Â Ï˚ ÊË‚ÂÏ, ‚ ‡ÁÌ˚ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍË Ô ËÓ‰˚ ‚·‰ÂÎË Ë Ò·‚flÌÂ, Ë ÏÛÒÛθχÌÂ. åÌÓ„Ë ӷ˚˜‡Ë ÒÛ˘ÂÒÚ‚Û˛Ú Â˘Â Ò ÚÂı ‚ ÂÏÂÌ, Ë ˝ÚÓ Ò·ÎËʇÂÚ Ì‡Ò. ä‡Í-ÚÓ Ô ‰ ÍÓ̈ ÚÓÏ ‚ Ó‰ÌÓÏ Ï‡ÎÂ̸ÍÓÏ ·Ó΄‡ ÒÍÓÏ „Ó Ó‰Â fl · Ó‰ËÎ ÔÓ ÛÎˈ‡Ï Ë Ó͇Á‡ÎÒfl ‚ ͇ÍÓÏ-ÚÓ ·Â‰ÌÓÏ Í‚‡ Ú‡ÎÂ. åÓ ‚ÌËχÌËÂ Ô Ë‚ÎÂÍ ÒÍ ÓÏÌ˚È ÚÛ ÂˆÍËÈ ‰ÓÏËÍ. ü ÌËÍÓ„‰‡ Ì Á‡·Û‰Û ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Û‚Ë‰ÂÎ. éÚÍ ˚‚ ‰‚ ¸, fl Ó͇Á‡ÎÒfl ‚ χÎÂ̸ÍÓÈ ÍÓÏ̇ÚÂ. ÇÒfl ÒÂϸfl ·˚· ‚ Ò·Ó Â, ÓÚϘ‡ÎË Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÏÛÒÛθχÌÒÍËÈ Ô ‡Á‰ÌËÍ. чÊ ҇Ï˚ χÎÂ̸ÍËÂ, ÔÓ‰Ìfl‚ ÛÍË, ÏÓÎËÎËÒ¸. íÓ, ˜ÚÓ fl ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î ÚÓ„‰‡, Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ Ô ‰‡Ú¸ ÒÎÓ‚‡ÏË. èÂ Â‰Ó ÏÌÓÈ ·˚ÎË Î˛‰Ë, ‰Îfl ÍÓÚÓ ˚ı Ì ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÎÓ ÌË˜Â„Ó Ë ÌËÍÓ„Ó, Í ÓÏ Äηı‡.

Добрососедство – часть болгарской культуры óÂÏ ÓÚ΢‡˛ÚÒfl ·Ó΄‡ ˚ ÓÚ ‰ Û„Ëı ·‡Î͇ÌÒÍËı ̇ Ó‰Ó‚?

GÜZ 2007, SAYI: 26

hemen her kültüre kolayl›kla entegre olabiliyor. Bulgaristan’da yaflayan farkl› kültür ve milletlere karfl› halk›n tutumunu nas›l gözlemliyorsunuz?

Иван Балсамаджиев / ‹van Balsamaciev

Будь то христиане или мусульмане, мы с превеликим удовольствием поздравляем друг друга с праздниками. Мусульмане угощают нас баклавой, а мы их – пасхальными яйцами.

Müslüman ya da H›ristiyan olsun, herhangi bir dini bayramda bizler birbirlerimizi büyük bir sevgiyle kutlar›z. Onlar bize baklava getirirler biz ise paskalya yumurtas›. Ç ÅÓ΄‡ ËË Ô ‡‚flÚ ‰ ÛÊ·‡ Ë ÚÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚ¸. ÑÓ· ÓÒÓÒ‰ÒÚ‚Ó – ‚‡Ê̇fl ˜‡ÒÚ¸ ̇¯ÂÈ ÍÛθÚÛ ˚. ÅÛ‰¸ ÚÓ ı ËÒÚˇÌ ËÎË ÏÛÒÛθχÌÂ, Ï˚ Ò Ô Â‚ÂÎËÍËÏ Û‰Ó‚ÓθÒÚ‚ËÂÏ ÔÓÁ‰ ‡‚ÎflÂÏ ‰ Û„ ‰ Û„‡ Ò Ô ‡Á‰ÌË͇ÏË. åÛÒÛθχÌÂ Û„Ó˘‡˛Ú Ì‡Ò ·‡Í·‚ÓÈ, ‡ Ï˚ Ëı – Ô‡Òı‡Î¸Ì˚ÏË flȈ‡ÏË. åÂÊ‰Û Ì‡ÏË ÌÂÚ ÌË͇ÍËı Ô ÓÚË‚Ó Â˜ËÈ. Ä ÂÒÎË ÓÌË Ë ‚ÓÁÌË͇˛Ú, ÚÓ ËÁ-Á‡ «·Óθ¯ÓÈ ÔÓÎËÚËÍË». Ç˚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Â‚ ÓÔÂÈÒÍËÈ ËÎË ‚ÓÒÚÓ˜Ì˚È? ä‡Í ‡ ÚËÒÚ Ò‡ÚË Ë˜ÂÒÍÓ„Ó Ê‡Ì ‡, Ò˜ËÚ‡˛ Ò·fl ˜ÂÎÓ‚ÂÍÓÏ Â‚ ÓÔÂÈÒÍËÏ. ç‡ á‡Ô‡‰Â β‰Ë ·Óθ¯Â ÛÏÂ˛Ú ‡·ÓÚ‡Ú¸, Á‡ÚÓ Ï˚ ÛÏÂÂÏ ÊËÚ¸. Ç Í‡ÍÓÈ-ÚÓ ÏÓÏÂÌÚ

Mustafa Çavuflev: Toplumda bu yönde ciddi bir bar›fl gayreti var. Kültürel yönden zengin bir kesim var ki, halen Rusçay› bilir ve konuflurlar. Eskiden oldu¤u gibi belki yeteri kadar ilgi görmüyor. Ama bu dil orada her fleye ra¤men Rus kültürünü temsil ediyor. Bu nedenle ilgi biraz düflüyor olabilir. Derginiz Bulgarca ve Türkçe ç›kart›lm›fl olsa, ilgi görür. Zira burada çok say›da Türk de var. Bu nedenle, derginizi gördü¤ümde ve platformunuzun etkinliklerini duydu¤umda biraz al›nd›m. Kendi kendime “neden bizi de bu olufluma dahil etmiyorlar?” diye sordum. Halbuki, Avrasya ile paylaflacak o kadar çok fleyimiz var ki.

Peki Türkçe antipatiyle karfl›lanmaz m›?

Bu konuda bir tepki olaca¤›n› sanm›yorum. Çünkü zaten flu an bu formatta yay›n var. Ve asla tepki görmüyor. Bu co¤rafyada Bulgarlar yaflad›klar› gibi Türkler de yafl›yor.

Ne kadar Türk yafl›yor?

Sekiz yüz bin civar›nda. fiu an kimi yerlerde Türk flark›lar› çok seviliyor.

Birbirimizin bayramlar›n› kutluyoruz ‹van Balsamaciev: Dünya gittikçe daha da küçülüyor. Bizim bu dünyadan baflka yaflayacak bir mekân›m›z yok. Bu nedenle s›n›rlar biraz geçirgenleflti. Burada sadece Müslüman ya da H›ristiyanlar yaflam›yor. Alt› milyonluk Bulgaristan’da Çinli, ‹ngiliz, ‹talyan, Türk, Yahudi ve di¤er milletlerden yaklafl›k olarak on farkl› millet var.

Son zamanlarda m› böyle oldu?

Benim en iyi k›z arkadafl›m Sabriye (Türk), eflim S›rp, en iyi arkadafl›m Ermeni, en çok sevdi¤im flark›c› Türk. Böyle bir durumda siz olsan›z ne yapars›n›z? Biz Türklerin büyük bir dini bayramlar›n› kutluyoruz, onlar da bizim bayramlar›m›z›. Bundan k›sa süre önce Hz. Muhammed’in do¤um günü kutland›. Bu y›l, böyle bir günde yolum kut-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

73

международные отношения uluslararas› iliflkiler

Birlikte yaflamak Bulgaristan için bir kültür

Увидев ваш журнал и услышав, чем занимается Платформа ДА, я даже с некоторой обидой подумал: «Почему нас не приглашают участвовать в этом проекте?» Ведь нам есть что рассказать и показать Евразии.

Bulgarlar› di¤er Balkan ülkelerinden farkl› k›lan ne?

Bulgaristan’da dostluk ve hoflgörü hakim. Birlikte yaflamak bizim için bir kültür. Müslüman ya da H›ristiyan olsun, herhangi bir dini bayramda bizler birbirlerimizi büyük bir sevgiyle kutlar›z. Onlar bize baklava getirirler biz ise paskalya yumurtas›. ‹ster flehir içinde isterse özel iliflkilerde aram›zda hiçbir s›k›nt› yok. E¤er bir s›k›nt› varsa, bunun sebebi politiktir.

Derginizi gördü¤ümde ve platformunuzun etkinliklerini duydu¤umda biraz al›nd›m.

Kendi kendime “neden bizi de bu olufluma dahil etmiyorlar?” diye sordum. Halbuki, Avrasya ile paylaflacak o kadar çok fleyimiz var ki.

Kendinizi daha çok Do¤ulu mu, yoksa Bat›l› m› hissediyorsunuz?

Мустафа Чаушев / Mustafa Çavuflev

Ö‚ ÓÔ‡ Ì ÒÏÓÊÂÚ ·Óθ¯Â ‡·ÓÚ‡Ú¸, ÌÓ Ë ÊËÚ¸, Í‡Í Ï˚, Û ÌËı Ì ÔÓÎÛ˜ËÚÒfl. ÇÓÚ ÚÓ„‰‡ Ï˚ ·Û‰ÂÏ ‚ ‚˚Ë„ ˚¯Â! çÓ, „Ó‚Ó fl Ú‡Í, ‚˚ ÓÚ‰‡ÎflÂÚ Ò·fl ÓÚ Â‚ ÓÔÂȈ‚. åÛÒÚ‡Ù‡ ó‡Û¯Â‚: å˚ ÊË‚ÂÏ ‚ Ö‚ ÓÔÂ. Ç ÅÓ΄‡ ËË Ï˚ χÎÓ Á‡ ‡·‡Ú˚‚‡ÂÏ, ÌÓ Ô·ÚËÏ Ú‡ÍË Ê ̇ÎÓ„Ë, Í‡Í Ë Â‚ ÓÔÂȈ˚. éÌË Á‡ ‡·‡Ú˚‚‡˛Ú ·Óθ¯Â, ˜ÂÏ Ï˚. èÓ˝ÚÓÏÛ Ï˚ ÌËÍÓ„‰‡ ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ‚ ÓÔÂȈ‡ÏË Ì ÒÚ‡ÌÂÏ. à‚‡Ì Å‡Î҇χ‰ÊË‚: ÑÎfl ÏÂÌfl ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓ Ì ‚‡ÊÌÓ, ·˚Ú¸ ‚ ÓÔÂȈÂÏ ËÎË ‡ÁˇÚÓÏ. Ñ·˛ ÎË fl ˜ÚÓ-ÚÓ ÔÓÎÂÁÌÓ ‰Îfl β‰ÂÈ – ‚ÓÚ ˜ÚÓ „·‚ÌÓÂ. ü Ú‡ÍËÏ Ó· ‡ÁÓÏ ÓÔ Â‰ÂÎfl˛, ͇ÍÓ‚ fl ̇ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ. Ç Ì‡¯ÂÈ ÒÂϸ ‚Ò ‰ ÛÊ‡Ú Ë ·ÎËÁÍÓ Ó·˘‡˛ÚÒfl Ò Î˛‰¸ÏË, Ô Ë̇‰ÎÂʇ˘ËÏË Í ‡ÁÌ˚Ï ÍÛθÚÛ ‡Ï Ë ÂÎË„ËflÏ. ü Ô ËÌËχ˛ β‰ÂÈ Ú‡ÍËÏË, ͇ÍÓ‚˚ ÓÌË ÂÒÚ¸. Ä ÂÒÎË ÒÎÛ˜ËÚÒfl Ú‡Í, ˜ÚÓ ‚‡¯‡ ‰ ÛÊÂÒ͇fl ÔÓÏÓ˘¸ ·Û‰ÂÚ ÓÚ‚Â „ÌÛÚ‡? ùÚÓ ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓ Ì ËÏÂÂÚ Á̇˜ÂÌËfl. éÚ‚Â „ÌÛÚ‡ ËÎË Ô ËÌflÚ‡ – ‰ÂÎÓ Ì ‚ ˝ÚÓÏ. ü β·Î˛ β‰ÂÈ Ë ·Û‰Û Ô Ó‰ÓÎʇڸ β·ËÚ¸. åÓfl ÂÎË„Ëfl Û˜ËÚ ÏÂÌfl ·ÂÁ‚ÓÁÏÂÁ‰ÌÓ ÔÓÏÓ„‡Ú¸ β‰flÏ. ü ‰ÓÎÊÂÌ ˝ÚÓ ‰Â·ڸ. Å˚ÎÓ ‚ ÂÏfl, ÍÓ„‰‡ ‚ ÅÓ΄‡ ËË ÔÎÓıÓ ÓÚÌÓÒËÎËÒ¸ Í ÚÛ Í‡Ï, Ëı ‚˚ÌÛʉ‡ÎË ÔÓÍˉ‡Ú¸ Ó‰Ì˚ ÏÂÒÚ‡. Ç Ú ‰ÌË Ó‰Ì‡ ÚÛ ˜‡Ì͇ ÔӉӯ· ÍÓ ÏÌÂ Ë Ò͇Á‡Î‡, ˜ÚÓ Â ÏÛÊÛ ÌÛÊ̇ ÔÓÏÓ˘¸. óÚÓ fl ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Π҉·ڸ? ü ÔÓÒÚÛÔËÎ Ú‡Í, Í‡Í ‰ÓÎÊÂÌ ÔÓÒÚÛÔËÚ¸ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ: ÔÓÏÓ„. ä‡Í ·˚ÎÓ ·˚ Á‡Ï˜‡ÚÂθÌÓ, ÂÒÎË ·˚ β‰Ë ÊËÎË ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÏÓ„‡Ú¸ ‰ Û„ ‰ Û„Û! I

74

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

lama törenlerine düflmüfltü. Gördüklerim karfl›s›nda göz yafllar›ma hakim olamad›m. Neden a¤lad›¤›m› aç›klayamam ama bir anda dini duygular›m kabard›. Ben H›ristiyan›m ama Müslümanlar›n bir kutsal› için gözyafl› döküyordum… Ben bundan dolay› bunlar›n tamam›na birden “evrensel kültür” diyorum. Sadece Bulgaristan için söyleyecek bile olsak, bu böyle. Bulgaristan çok kültürlü ve çok milletli bir ülke.

Galiba Avrasya ile paylaflacak çok fleyiniz olmas›ndan kaynaklan›yor.

Türk ve Bulgar kültürünün ortak çok yönü var. Halk olarak yak›n›z ve benzerliklerimiz var. Mesela kebap, yorgan, döflek, imambay›ld›, baklava, ayran ve bozam›z ayn›. Kimi zaman ayn› kelimeleri konufluyoruz. Bu co¤rafya farkl› dönemlerde Slav ve Müslüman idarelerinde olmufl bir yer. Bu beraberlik dönemlerinden kalma birçok gelenek ve yaflam biçimleri bizi bugün birbirimize yak›nlaflt›r›yor. Bir gün küçük bir Bulgar flehrinde verece¤im konser öncesinde çok fakir bir mahallenin ara sokaklarda gezerken, mütevazi bir Türk evi dikkatimi çekmiflti. O gün yaflad›klar›m› asla unutamayaca¤›m. Kap›s›ndan içeri girince küçük bir oda gördüm. Aile bir araya toplanm›fl büyük bir dini bayram kutluyorlard›. Ufac›k çocuklar bile ellerini kald›rm›fl dua ediyorlard›. O anki yaflad›¤›m duygusal yo¤unlu¤u kelimelerle anlatamam. Karfl›mda kendini tamam›yla Allah’a vermifl insanlar vard›.

Ben bir komedyen olarak kendimizi daha çok Bat›l› görüyorum. Fakat tam olarak Bat›l›lar çal›flmay›, biz ise yaflamay› beceriyoruz. Avrupa bir gün çal›flamayacak duruma gelecek ve bizim gibi yaflayamayacaklar. ‹flte o zaman biz daha üstte kalaca¤›z.

Ama bu durumda yine kendinizi onlardan ay›r›yorsunuz.

Mustafa Çavuflev: Biz Avrupa’da yafl›yoruz. Biz Bulgaristan’da az kazan›yoruz ama bir Avrupal› kadar vergi veriyoruz.

Onlar çok kazan›yorlar. Bu nedenle asla tam Avrupal› olamayaca¤›z. ‹van Balsamaciev: Benim için Asyal› ya da Avrupal›l›k o kadar önemli de¤il.

Ben bir insana yard›m edebiliyor muyum? ‹flte benim as›l meselem bu. Ben kendimi bu flekilde bir insan olarak tan›ml›yorum. Ailemde her birimizin farkl› din ve kültürden insanlarla yak›n ve aile iliflkileri var. Herkesi kendi konumunda kabul ediyorum.

Ya her fleye ra¤men sizden gelecek bir yard›m› reddeden olursa?

Bence hiç önemli de¤il. ‹ster kabul etsin, ister reddetsin. Ben onlar› seviyorum ve hep sevece¤im. Benim dinim beni karfl›l›ks›z yard›m etmek üzere terbiye ediyor. Ben buna mecburum. Bulgaristan’da baz› dönemlerde Türklere kötü muamele ettiler, yurtlar›ndan ç›kar›ld›lar. O günlerde tan›mad›¤›m bir Türk bayan bana yaklaflt› ve kocas›n›n yard›ma muhtaç oldu¤unu söylemiflti. Benim bu durumda ne yapmam› istersiniz? Ben insanl›¤›m›n gere¤ini yapt›m. Yard›m ettim. Keflke insanlar birbirlerine bu hayatta yard›mc› olmak üzere yaflasalar. I

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

arkeoloji археология

Исторические города: часть мировой цивилизации Николоз Вачеишвили Первый заместитель министра культуры, охраны памятников и спорта Грузии.

Tarihi flehirler dünya kültürünün parçalar›d›r Nikoloz Vaçeiflvili Gürcistan Kültür An›tlar› Koruma ve Spor Bakan› Birinci Yard›mc›s›.

ÒÚÓ Ë˜ÂÒÍË „Ó Ó‰‡ fl‚Îfl˛ÚÒfl ‚‡ÊÌÂȯÂÈ ÒÓÒÚ‡‚ÌÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl É ÛÁËË. ê‡Á ‡·ÓÚ͇ ˝ÙÙÂÍÚË‚ÌÓ„Ó ÏÂı‡ÌËÁχ Ëı ÍÓÏÔÎÂÍÒÌÓÈ Óı ‡Ì˚ ÌÂÔÓÒ Â‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ò‚flÁ‡Ì‡ Ò ‚ÓÔ ÓÒ‡ÏË ÏẨÊÏÂÌÚ‡ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl. Ç 2005-2006 „„. ÏËÌËÒÚ ÒÚ‚ÓÏ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂ̇ Ô Ó„ ‡Ïχ ÔÓÎÌÓÈ ËÌ‚ÂÌÚ‡ ËÁ‡ˆËË ‚ „ ‡Ìˈ‡ı ÁÓÌ Óı ‡Ì˚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl í·ËÎËÒË. ëÓÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ Û˜ÂÚÌ˚ ͇ ÚÓ˜ÍË Ì‡ ̉‚ËÊËÏ˚ ԇÏflÚÌËÍË Ë Ó·˙ÂÍÚ˚ Ò Ô ËÁ͇̇ÏË Ô‡ÏflÚÌË͇. ÑÓ ‡·ÓÚ‡Ì˚ Ë Á‡ÔÓÎÌÂÌ˚ ÔÓ΂˚ ÙÓ Ï˚ ̇ ‚Ò ÒÚ ÓÂÌËfl Ë Ò‚Ó·Ó‰Ì˚ Ú ËÚÓ ËË, ̇ıÓ‰fl˘ËÂÒfl ‚ Ô Â‰Â·ı Óı ‡ÌÌ˚ı ÁÓÌ. ëÓÁ‰‡Ì˚ ˆËÙ Ó‚˚Â Ë ·‡ÁÓ‚˚ ‚ ÒËË ÚÂχÚ˘ÂÒÍËı ͇ Ú, ‡Á ‡·ÓÚ‡Ì˚ı ̇ ÓÒÌÓ‚Â ÌÓ‚ÂȯËı ‡˝ ÓÙÓÚÓÒ˙ÂÏÓÍ. é· ‡·ÓÚ͇ ÔÓÎÛ˜ÂÌÌÓÈ ËÌÙÓ Ï‡ˆËË Ô Ó‚Â‰Â̇ Ò ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌËÂÏ „ÂÓËÌÙÓ Ï‡ˆËÓÌÌ˚ı ÒËÒÚÂÏ, ‚ ÂÁÛθڇÚ ˜Â„Ó Ó·ÂÒÔ˜Â̇ ÛÌË͇θ̇fl ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ÒËÌÚÂÁ‡ ÚÂÍÒÚÓ‚˚ı Ë Í‡ ÚÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍËı ‰‡ÌÌ˚ı, Ô ÓÒÚÓÚ˚ ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌËfl, Ó· ‡·ÓÚÍË Ë Ó·ÌÓ‚ÎÂÌËfl ËÌÙÓ Ï‡ˆËË. ꇷÓÚ˚ Ú‡ÍÓ„Ó Ó‰‡ Ô Ó‚Ó‰ËÎËÒ¸ Ú‡ÍÊ ‚ ŇÚÛÏË; ÓÌË ÒÓÁ‰‡ÎË ÓÒÌÓ‚Û ‰Îfl ‰‡Î¸ÌÂȯÂÈ ‡Á ‡·ÓÚÍË ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚÓ‚ Óı ‡Ì˚ Ë Â‡·ËÎËÚ‡ˆËË ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı „Ó Ó‰Ó‚, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ‰Îfl ‡Á ‡·ÓÚÍË àÒÚÓ ËÍÓ-ÍÛθÚÛ Ì˚ı ÓÔÓ Ì˚ı Ô·ÌÓ‚. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, ÓÌË ÔÓÒÎÛÊ‡Ú ÏÓ‰Âθ˛ ‰Îfl ‡Ì‡Îӄ˘Ì˚ı ‡·ÓÚ ‚ ‰ Û„Ëı ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı „Ó Ó‰‡ı É ÛÁËË. éÔ Â‰ÂÎÂÌË Óı ‡ÌÌ˚ı ÁÓÌ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı „Ó Ó‰Ó‚, ‡ ıÂÓÎӄ˘ÂÒÍËı ‡ ‡ÎÓ‚ Ë ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı ÔÂÈÁ‡ÊÂÈ fl‚ÎflÂÚÒfl Ô ËÓ ËÚÂÚÓÏ ‰Îfl ÏËÌËÒÚ ÒÚ‚‡, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ ËÏÂÌÌÓ ˝ÚË Í‡ÚÂ„Ó ËË ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ‡ÒÍ ˚‚‡˛Ú ı ÓÌÓÎӄ˲ ‡Á‚ËÚËfl ÔÓÒÂÎÂÌËÈ Ì‡ Ú ËÚÓ ËË É ÛÁËË Ë ÂÁÛθڇÚ˚

à

GÜZ 2007, SAYI: 26

yi olan her fley, kendisini sevenlerle iflbirli¤i yapar ve bir gün onlara geri döner. Tarihi flehirler, Gürcistan kültür miras›n›n en önemli de¤erleridir. Bu flehirlerin tam anlam›yla korunmas› için etkin bir mekanizman›n kurulmas› do¤rudan kültürel miras›n yönetimiyle ilgilidir. 2005 – 2006 y›llar›nda Bakanl›k taraf›ndan Tiflis’in s›n›rlar› içerisindeki bölgenin kültür varl›¤›n›n bütün envanterinin ç›kar›lmas› program› gerçeklefltirildi.

Tafl›nmaz eserlerin ve objelerin özelliklerini belirten tan›t›c› kartlar haz›rland›.

Bütün yap›lar ve korunan bölgelerdeki bofl alanlar düzenlendi. Havadan çekilen en yeni foto¤raflar temel al›narak tan›t›c› kartlar›n temel ve dijital versiyonlar› haz›rland›. Co¤rafi bilgi sistemlerinin kullan›lmas›yla ulafl›lan veriler dijitallefltirildi ve bunun sonucunda metinsel ve kartografik verileri birlefltirme imkân› elde edildi; bilgiden en basit flekilde faydalanman›n, onu ifllemenin ve yenilemenin bir sentezi elde edildi… Batum’da bu yönde çal›flmalar yap›ld›, bu çal›flmalar; gelecekteki koruma araçlar› için, tarihi flehirlerin rehabilitasyonu ve bilhassa güçlü tarihsel kültürel planlar için bir temel haz›rlad›. Bu çal›flmalar Gürcistan’›n di¤er tarihi flehirlerindeki benzer çal›flmalara da model olacakt›r.

‹

Ú ‡‰ËˆËÓÌÌÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË ˜ÂÎÓ‚Â͇ ‚ ÒÔˆËÙ˘ÂÒÍÓÏ Ô Ë Ó‰ÌÓÏ Ô ÓÒÚ ‡ÌÒÚ‚Â, ı‡ ‡ÍÚ ËÁÛ˛ÚÒfl ‚˚ÒÓÍÓÈ ÍÓ̈ÂÌÚ ‡ˆËÂÈ Ì‰‚ËÊËÏ˚ı Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚, ÛÌË͇θÌÓÈ ÒÂÚ¸˛ ÛÎˈ Ë ÒÚ ÛÍÚÛ ÓÈ Á‡ÒÚ ÓÈÍË. åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ËÎÓ Ô ÓÂÍÚ˚ Óı ‡ÌÌ˚ı ÁÓÌ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı „Ó Ó‰Ó‚, ‡ ıÂÓÎӄ˘ÂÒÍË Á̇˜ËÏ˚ı Ú ËÚÓ ËÈ, ÛÌË͇θÌ˚ı ÍÓÏÔÎÂÍÒÓ‚ Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚. ùÚË Ô ÓÂÍÚ˚ ÔÓÒΠ΄‡ÎËÁ‡ˆËË Îfl„ÛÚ ‚ ÓÒÌÓ‚Û ÍÓÌÒ ‚‡ˆËË, ‡·ËÎËÚ‡ˆËË Ë ÛÒÚÓÈ˜Ë‚Ó„Ó ‡Á‚ËÚËfl Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚, ‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ˚ı ̇ Û͇Á‡ÌÌ˚ı Ú ËÚÓ Ëflı. åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó Ô Ó‚ÂÎÓ ÚẨ ÔÓ‰ ̇Á‚‡ÌËÂÏ «éÔ Â‰ÂÎÂÌË Óı ‡ÌÌ˚ı ÁÓÌ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl», ‚ ‡Ï͇ı ÍÓÚÓ Ó„Ó ·˚ÎË ‚˚fl‚ÎÂÌ˚ Óı ‡ÌÌ˚ ÁÓÌ˚ „Ó Ó‰Ó‚ äÛÚ‡ËÒË, ë˄̇„Ë, í·‚Ë Ë åˆıÂÚ‡, ‡ ıÂÓÎӄ˘ÂÒÍËı ÁÓÌ ‚ í·ËÎËÒË, åˆıÂÚÂ Ë Ä·Á‡ÌÒÍÓÈ ‰ÓÎËÌÂ, ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓ„Ó ‡ ‡· LJ ‰ÁËfl-ï ڂËÒËéÎÓ‰‡ Ë Ì‡ıÓ‰fl˘ËıÒfl ̇ Â„Ó Ú ËÚÓ ËË

Tarihi flehirler, arkeolojik sit alanlar› ve tarihi peyzajlar› koruma alanlar›n›n belirlenmesi Bakanl›¤›n önceliklerindendir çünkü kültürel miras›n bu kategorileri, Gürcistan topraklar›ndaki yerleflimin kronolojisini, tafl›nmaz eserleri, sokak

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

75

археология arkeoloji

По требованию Комитета Всемирного наследия был проведен мониторинг памятников Мцхеты, Кафедрала Баграта и Гелатского монастыря.

Dünya Kültür Miras› komitesinin talebi uyar›nca Mtsheta, Bagrat ve Gelati manast›rlar› gözlem alt›na al›nd›. a¤›n›n yap›s›n› ve insan›n do¤al mekândaki geleneksel faaliyetlerinin sonuçlar›n› ortaya ç›kar›yorlar.

Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚. åËÌËÒÚ ‡ÏË ÍÛθÚÛ ˚ Ë ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl É ÛÁËË Ûڂ ʉÂÌ˚ Óı ‡ÌÌ˚ ÁÓÌ˚ „. åˆıÂÚ‡, ‡ ıËÚÂÍÚÛ ÌÓ-‡ ıÂÓÎӄ˘ÂÒÍÓ„Ó ÍÓÏÔÎÂÍÒ‡ ÉÓÌËÓ-ÄÔÒ‡ ÓÒ ‚ ĉʇ ËË Ë Ó·Ì‡ ÛÊÂÌÌÓ„Ó ‚ çËÊÌÂÈ ä‡ ÚÎË ‰ ‚ÌÂÈ¯Â„Ó Ô‡ÏflÚÌË͇ „Ó ÌÓ‰Ó·˚‚‡˛˘ÂÈ Ô ÓÏ˚¯ÎÂÌÌÓÒÚË. LJÊÌÂȯÂÈ ˜‡ÒÚ¸˛ Óı ‡Ì˚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl fl‚ÎflÂÚÒfl Â„Ó ËÌ‚ÂÌÚ‡ ËÁ‡ˆËfl. ÑÂÔ‡ Ú‡ÏÂÌÚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ÒËÒÚÂχÚ˘ÂÒÍË ÔÓÔÓÎÌflÂÚ ÒÔËÒÍË Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚. åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó Ô Ó‚ÂÎÓ ‰‚Ûı˝Ú‡ÔÌ˚È ÓÚÍ ˚Ú˚È ÚẨ ̇ ÚÂÏÛ «àÌ‚ÂÌÚ‡ ËÁ‡ˆËfl ‡ÒÔÓÎÓÊÂÌÌ˚ı ‚ „Ó Ó‰‡ı Ë ‡ÈÓ̇ı É ÛÁËË Á̇˜ËÏ˚ı Ò ÚÓ˜ÍË Á ÂÌËfl ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl Ó·˙ÂÍÚÓ‚». í‡ÍË ‡·ÓÚ˚ ·˚ÎË Ô Ó‚Â‰ÂÌ˚ ‚ åˆıÂÚÂ, ÉÓ Ë, ÅÓ ÊÓÏË, èÓÚË, äÓ·ÛÎÂÚË, ä‡Á·Â„ÒÍÓÏ ‡ÈÓÌÂ, ÉÓ ‰ÒÍÓÏ Ò‡‰Û, ·‡ÒÒÂÈÌ å‡ÎÓÈ ãˇı‚˚. åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó Ú‡ÍÊ ‚‰ÂÚ ËÁÛ˜ÂÌËÂ, ÒËÒÚÂχÚËÁ‡ˆË˛ Ë ËÌ‚ÂÌÚ‡ ËÁ‡ˆË˛ ‰‚ËÊËÏ˚ı Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ Ë ÍÓÎÎÂ͈ËÈ, ‚˚fl‚Îfl˛ÚÒfl ̇˷ÓΠˆÂÌÌ˚ ӷ˙ÂÍÚ˚, ÌÛʉ‡˛˘ËÂÒfl ‚ ÌÂÓÚÎÓÊÌÓÈ ÍÓÌÒ ‚‡ˆËË Ë Â‡·ËÎËÚ‡ˆËË. Ç ÂÁÛθڇÚ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı ‡·ÓÚ ÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl ‚ÓÁÏÓÊÌ˚Ï ÓÔ Â‰ÂÎflÚ¸ ˚ÌÓ˜ÌÛ˛ ÒÚÓËÏÓÒÚ¸ Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËfl, ˜ÚÓ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ‡Á‚ËÚ˲ ΄‡Î¸ÌÓ„Ó ˚Ì͇ Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËÈ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡. èÓ˝Ú‡ÔÌÓ Ô Ó‚Ó‰ËÚÒfl ‡·ÓÚ‡ ÔÓ Û˜ÂÚÛ Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËÈ ÚÂ‡Ú ‡Î¸ÌÓ-‰ÂÍÓ ‡ÚË‚ÌÓ„Ó ËÒÍÛÒÒÚ‚‡ ‚

76

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÍÓÎÎÂ͈Ëflı ‡Á΢Ì˚ı ÚÂ‡Ú Ó‚ Ò ˆÂθ˛ Ëı ‚Íβ˜ÂÌËfl ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘Ë ÂÂÒÚ ˚; ÚÓθÍÓ ‚ ÚÂ‡Ú Â ËÏ. ä. å‡ ‰Ê‡Ì˯‚ËÎË ·˚ÎÓ Ô‡ÒÔÓ ÚËÁË Ó‚‡ÌÓ ÓÍÓÎÓ 2 Ú˚Ò. ˝ÍÒÔÓ̇ÚÓ‚. åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó ‡·ÓÚ‡ÂÚ Ì‡‰ ÒÓÁ‰‡ÌËÂÏ Ö‰ËÌÓÈ ËÌÙÓ Ï‡ˆËÓÌÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl. Ç ˝ÚÓÏ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËË ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌ fl‰ Ô ÓÂÍÚÓ‚: «àÌÌÓ‚‡ˆËÓÌ̇fl ÂÓ „‡ÌËÁ‡ˆËfl Ö‰ËÌÓÈ ËÌÙÓ Ï‡ˆËÓÌÌÓÈ ÒËÒÚÂÏ˚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl É ÛÁËË Ë ‚̉ ÂÌË ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚ı ÚÂıÌÓÎÓ„ËÈ ÛÔ ‡‚ÎÂÌËfl ÂÒÛ Ò‡ÏË ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl», «ëÓÁ‰‡ÌË ӷÌÓ‚ÎflÂÏÓÈ ÍÓÏÔÎÂÍÒÌÓÈ ·‡Á˚ ‰‡ÌÌ˚ı ̉‚ËÊËÏ˚ı Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚», «ëÓÁ‰‡ÌË ·‡Á˚ ‰‡ÌÌ˚ı ËÌÙÓ Ï‡ˆËÓÌÌ˚ı ÔÓÚÓÍÓ‚ Ó Ì‰‚ËÊËÏ˚ı Ô‡ÏflÚÌË͇ı Ë Ëı ‰Ë„ËÚ‡ÎËÁ‡ˆËfl».

В Грузии более 200 музеев различного профиля åËÌËÒÚ ÒÚ‚ÓÏ ÓÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌ ˆÂÎ˚È fl‰ Ô ÓÂÍÚÓ‚ ‚ „ËÓ̇θÌ˚ı Ë ÒÚÓ΢Ì˚ı ÏÛÁÂflı, ̇Ô˜‡Ú‡Ì˚ ÏÂÚӉ˘ÂÒÍË ÔÓÒÓ·Ëfl. ÑÎfl ‡·ËÎËÚ‡ˆËË Â„ËÓ̇θÌ˚ı ÏÛÁ‚ ÒÓÁ‰‡˛ÚÒfl Ú‡ÍË ÏÓ‰ÂÎË Ëı ÛÒÚ ÓÈÒÚ‚‡ Ë ÛÔ ‡‚ÎÂÌËfl, ÍÓÚÓ ˚ ӷÂÒÔ˜‡Ú ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ÛÒÚÓÈ˜Ë‚Ó„Ó ‡Á‚ËÚËfl ‚ÒÂÈ ÏÛÁÂÈÌÓÈ ÓÚ ‡ÒÎË. Ç ˜ËÒΠ‰ Û„Ëı Ô ÓÂÍÚÓ‚ ÒÚÓËÚ ‚˚‰ÂÎËÚ¸ ‡·ËÎËÚ‡ˆË˛ ÏÛÁÂfl ç. èË ÓÒχÌË ‚

Bakanl›k, tarihi flehirleri, arkeolojik öneme sahip yerleri, birbirinden k›ymetli eserleri korumaya yönelik projeler haz›rlad›. Yasalaflt›r›ld›klar›nda bu projeler, söz konusu yerlerdeki eserlerin rehabilitasyonu ve istikrarl› geliflimine temel olacaklard›r. Bakanl›k “Kültürel Miras›n Korunma Alanlar›n›n Belirlenmesi” ad› alt›nda Kutaisi, Signagi, Telavi ve Mtsheta flehirlerinin, Tiflis, Mtsheta ve Alazan vadisindeki arkeoloji alanlar›n›n, tarihi do¤al çevre Vardizya Hertvisi Olod ve oradaki eserlerin gezildi¤i bir tren gezisi düzenledi. Mtsheta flehri, Acara’daki Gonio Apsaros arkeolojik yap›lar, Nijn›y Kartli’de bulunan maden sanayisine ait eski eserler Gürcistan Kültür ve Ekonomi Kalk›nma bakanlar› taraf›ndan koruma alanlar› olarak onayland›.

Kültürel miras›n korunmas›n›n en önemli k›sm› eserlerin envanterinin ç›kar›lmas›d›r. Kültür Miras› Bölümü sistemli bir flekilde eserlerin listelerini ç›kar›yor. Bakanl›k “Gürcistan ‹l ve Bölgelerinde Tarihi Öneme Sahip Önemli Kültürel Miras Eserlerinin Envanterinin Ç›kar›lmas›” konulu iki etapl› aç›k bir ihale yapt›. Bu çal›flmalar Mtsheta, Gori, Borjomi, Poti, Kobuleti, Kazbegskiy bölgesi, Gordskiy bahçesi, Küçük Liahva havzas›nda yap›ld›. Bakanl›k ayn› flekilde tafl›n›r eserlerin ve koleksiyonlar›n araflt›r›lmas›n›, sistemlefltirilmesini gerçeklefltiriyor, acil rehabilitasyona ve korumaya muhtaç de¤erli eserler ortaya ç›kar›l›yor. Benzeri çal›flmalar sonunda eserin piyasa de¤erini tespit etmek mümkün oluyor bu da sanat eserleri pazar›n›n kanunlara uygun geliflmesini sa¤l›yor. Peyderpey tiyatro dekorasyon

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

arkeoloji археология

Ò. åË Á‡‡ÌË, Û˜ ÂʉÂÌË ÏÛÁÂflÁ‡Ôӂ‰ÌË͇ ÅÓθ¯ÓÈ ãˇı‚˚ ‚ ñıËÌ‚‡Î¸ÒÍÓÏ Â„ËÓÌÂ, ÒÓÁ‰‡ÌË ‚·ÒÚ ‡Ìˈ˚ ÏÛÁ‚ É ÛÁËË, ÏÌÓ„Ó˜ËÒÎÂÌÌ˚ ÔÛ·ÎË͇ˆËË Ì‡ ÏÛÁÂÈÌÛ˛ ÚÂÏÛ. Ç ˝ÚÓÏ „Ó‰Û ÏËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó ÔÓ Ú ‡‰ËˆËË Ô Ó‚ÂÎÓ ÑÌË Â‚ ÓÔÂÈÒÍÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl, ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÛ˛ ͇ÏÔ‡Ì˲ Ö‚ ÓÒÓ˛Á‡ Ë ëÓ‚ÂÚ‡ Ö‚ ÓÔ˚, ÍÓÚÓ ‡fl Ó·˙‰ËÌflÂÚ ‚Ò ÒÚ ‡Ì˚-˜ÎÂÌ˚ Ö‚ ÓÔÂÈÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ÌÓÈ ÍÓÌ‚Â̈ËË. íÂÏÓÈ ÑÌÂÈ 2006 „. ·˚ÎÓ «ç‡ÒΉˠ‚ËÌÓ‰ÂÎËfl», ˆÂθ˛ – ÔÓÔÛÎfl ËÁ‡ˆËfl ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl, Ò‚flÁ‡ÌÌÓ„Ó Ò ËÒÚÓ ËÂÈ „ ÛÁËÌÒÍÓ„Ó ‚ËÌÓ‰ÂÎËfl ̇ҘËÚ˚‚‡˛˘ÂÈ Ì ӉÌÛ Ú˚Òfl˜Û ÎÂÚ. åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÎÓ ˆÂÎ˚È fl‰ ÏÓÌÓ„ ‡ÙËÈ: «900 ÎÂÚ É·ÚË», «ï‡ıÛθÒÍËÈ Ú ËÔÚËı», «äÓÎıÒÍË ‰Óχ«Ó‰˚» ‚ ꇘ», «èÓÔ˚Ú͇ ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ı‡ ‡ÍÚ ËÒÚËÍË Ô Â‰ÏÂÚÓ‚, ӷ̇ ÛÊÂÌÌ˚ı ‚ Ä Ï‡ÁÒÍÓÏ ÌÂÍ ÓÔÓΠèËÚˇı¯ÂÈ» (É.ç. óÛ·Ë̇¯‚ËÎË), «êÛÍÓ‚Ó‰fl˘ËÂ Ô Ë̈ËÔ˚ ÛÔ ‡‚ÎÂÌËfl Ô‡ÏflÚÌË͇ÏË ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl», «êÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó ÔÓ ÛÔ ‡‚ÎÂÌ˲ ËÒ͇ÏË ‰Îfl ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl», «ï ÓÌÓÎÓ„Ëfl „ ‡‰ÓÒÚ ÓËÚÂθÌÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl åˆıÂÚ˚», Ò·Ó ÌËÍË «é ÏÛÁÂflı», «àÌÒÚ Û͈Ëfl ÔÓ Û˜ÂÚÛ Ë Óı ‡Ì ÏÛÁÂÈÌ˚ı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ», «åẨÊÏÂÌÚ ÏÛÁÂÈÌÓ„Ó ‰Â·», «èÛÚ‚ӉËÚÂθ ÔÓ ÏÛÁÂflÏ É ÛÁËË», «î ÂÒÍË ì·ËÒ˚», «äÓÎÎÂ͈Ëfl íÂ‡Ú ‡ ËÏ. ä. å‡ ‰Ê‡Ì˯‚ËÎË», «è ‡‚‡ Ë Ó·flÁ‡ÌÌÓÒÚË Ó „‡ÌÓ‚ ÏÂÒÚÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÛÔ ‡‚ÎÂÌËfl ‚ ‰ÂΠÓı ‡Ì˚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl» Ë ‰ Û„ËÂ. åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó Á̇˜ËÚÂθÌÓ ‡ÍÚË‚ËÁË Ó‚‡ÎÓ ‡·ÓÚ˚ ‚ ‡Ï͇ı ËÏÔÎÂÏÂÌÚ‡ˆËË äÓÌ‚Â̈ËË Ó· Óı ‡Ì ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ë Ô Ë Ó‰ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl. Ç 2006 „., ‚Ô ‚˚ ÔÓÒΠ1993 „., ·˚Î Ô ÂÒÏÓÚ ÂÌ ç‡ˆËÓ̇θÌ˚È Ô Â‰‚‡ ËÚÂθÌ˚È ÒÔËÒÓÍ Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚,

GÜZ 2007, SAYI: 26

Ô Â‰Ì‡Á̇˜ÂÌÌ˚ı ‰Îfl ÌÓÏË̇ˆËË ‚ ëÔËÒÓÍ ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ûçÖëäé. ëÔËÒÓÍ ·˚Î ‚Ô ‚˚ ÒÓÒÚ‡‚ÎÂÌ ‚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ËË Ò ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚ÏË Ú Â·Ó‚‡ÌËflÏË Ë ‡Ò¯Ë ÂÌ Ò 6 ‰Ó 14 Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚. ÉÓÚÓ‚ËÚÒfl ÌÓÏË̇ˆËfl ÑχÌËÒÒÍÓ„Ó ‡ ıÂÓÎӄ˘ÂÒÍÓ„Ó Ô‡ ͇ ‚ ëÔËÒÓÍ ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl; ‚ÒΉ Á‡ ÌËÏ Ô·ÌË ÛÂÚÒfl ÌÓÏË̇ˆËfl ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓÈ ˜‡ÒÚË í·ËÎËÒË, LJ ‰Áˇï ڂËÒÒÍÓ„Ó ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ÔÂÈÁ‡Ê‡ Ë ‰ Û„Ëı ‚‡ÊÌÂȯËı Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚. èÓ Ú Â·Ó‚‡Ì˲ äÓÏËÚÂÚ‡ ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ·˚Î Ô Ó‚Â‰ÂÌ ÏÓÌËÚÓ ËÌ„ Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ åˆıÂÚ˚, ä‡Ù‰ ‡Î‡ Ň„ ‡Ú‡ Ë É·ÚÒÍÓ„Ó ÏÓ̇ÒÚ˚ fl; ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Û˛˘Ë ÓÚ˜ÂÚ˚ ·˚ÎË Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌ˚ ‚ ñÂÌÚ ÇÒÂÏË ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ûçÖëäé.

Киевская Инициатива объединяет усилия ÉÓÚÓ‚ËÚÒfl Ô ËÒÓ‰ËÌÂÌËÂ É ÛÁËË Í äÓÌ‚ÂÌˈËË Ó· Óı ‡Ì ÌÂχÚ ˇθÌÓ„Ó ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl, äÓÌ‚Â̈ËË Ó· Óı ‡Ì ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ÏÌÓ„ÓÓ· ‡ÁËfl, Ö‚ ÓÔÂÈÒÍÓÈ ‡ÏÓ˜ÌÓÈ ÍÓÌ‚Â̈ËË Ó ÓÎË Ì‡ÒΉËfl ‰Îfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡, Ö‚ ÓÔÂÈÒÍÓÈ ÍÓÌ‚Â̈ËË ÔÂÈÁ‡ÊÂÈ. 燘‡Ú˚È ‚ 2005 „. ÒÓ‚ÏÂÒÚÌÓ Ò àääêéå (̇˷ÓΠ‡‚ÚÓ ËÚÂÚ̇fl ‚ ÏË Â ÏÂÊÔ ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌ̇fl Ó „‡ÌËÁ‡ˆËfl ‚ ÒÙ  Óı ‡Ì˚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl) Ô ÓÂÍÚ ÔÓ ÍÓÌÒ ‚‡ˆËË ä ÂÒÚÓ‚Ó„Ó ÏÓ̇ÒÚ˚ fl ‚ åˆıÂÚ ·Û‰ÂÚ Ô Ó‰ÓÎÊÂÌ ‚ 2007 „. Ò Û˜‡ÒÚËÂÏ ëÓ‚ÂÚ‡ Ö‚ ÓÔ˚ ‚ ‡Ï͇ı „ËÓ̇θÌÓÈ Ô Ó„ ‡ÏÏ˚ äË‚Ò͇fl àÌˈˇÚË‚‡. äË‚Ò͇fl àÌˈˇÚË‚‡ Ó·˙‰ËÌflÂÚ ÔflÚ¸ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚: Ä ÏÂÌ˲, ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì, É ÛÁ˲, åÓÎ‰Ó‚Û Ë ìÍ ‡ËÌÛ, ‚ ÌÂÈ Û˜‡ÒÚ‚ÛÂÚ ëÓ‚ÂÚ Ö‚ ÓÔ˚. Ç 2007 „. ‚ ŇÚÛÏË Ô·ÌË ÛÂÚÒfl Ô Ó‚Â‰ÂÌË åËÌËÒÚ ˇ· Ë ÑÓÌÓ ÒÍÓÈ ÍÓÌÙ Â̈ËË äË‚ÒÍÓÈ àÌˈˇÚË‚˚. éÒÓ·˚Ï ‰Ë̇ÏËÁÏÓÏ ÓÚ΢‡ÂÚÒfl ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó åËÌËÒÚ ÒÚ‚‡ Ò ëÓ‚ÂÚÓÏ Ö‚ ÓÔ˚ ‚ ÒÙ  Óı ‡Ì˚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl. ÇÔ ‚˚ ÒÓ ‰Ìfl Ô ËÂχ É ÛÁËË ‚ ˝ÚÛ Ó „‡ÌËÁ‡ˆË˛ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂθ ̇¯ÂÈ ÒÚ ‡Ì˚ ËÁ· ‡Ì ‚ ·˛ Ó ìÔ ‡‚Îfl˛˘Â„Ó ÍÓÏËÚÂÚ‡ ëÓ‚ÂÚ‡ Ö‚ ÓÔ˚ ÔÓ ÍÛθÚÛ ÌÓÏÛ Ì‡ÒΉ˲. åËÌËÒÚ ÒÚ‚ÓÏ Â„ÛÎfl ÌÓ Ô Ó‚Ó‰flÚÒfl χүڇ·Ì˚ ‡·ÓÚ˚ ÔÓ ÏÓÌËÚÓ ËÌ„Û Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ ̇ ‚ÒÂÈ Ú ËÚÓ ËË É ÛÁËË. éÒÛ˘ÂÒÚ‚ÎÂÌËÂ Ò ÔÓÏÓ˘¸˛ îÓ̉‡ Óı ‡Ì˚ Ë ÒÔ‡ÒÂÌËfl Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl É ÛÁËË, ÒÚ ‡Ú„˘ÂÒÍÓ„Ó Ô‡ ÚÌ ‡ ÏËÌËÒÚ ÒÚ‚‡, è Ó„ ‡ÏÏ˚ ‡·ËÎËÚ‡ˆËË Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó Ì‡ÒΉËfl ÔÓÁ‚ÓÎËÎÓ Ô Ó‚ÂÒÚË Â‡·ËÎËÚ‡ˆËÓÌÌ˚ ‡·ÓÚ˚ ̇ ‰ÂÒflÚ͇ı Ô‡ÏflÚÌËÍÓ‚, ̇ıÓ‰fl˘ËıÒfl ‚ Ò‡ÏÓÏ Ô·˜Â‚ÌÓÏ ÒÓÒÚÓflÌËË. I

sanatlar›nda çeflitli tiyatrolar›n koleksiyonlar›ndaki eserlerin kütüklere kayd› için say›m› yap›ld›. Sadece K. Mardjaniflvili Tiyatrosu’nda iki bine yak›n eser sertifikaland›r›ld›.

Bakanl›k kültürel mirasla ilgili tek bir bilgi sistemi üzerinde çal›fl›yor. Bu ba¤lamda; “Gürcistan Kültürel Miras›n Yeniden Düzenlenmesi ve Kültürel Miras›n Kaynaklar›n› Yönetme Tekniklerinin Kullan›lmas›”, “Tafl›nmaz Eserlerin Bilgi Temelinin Sa¤lanmas› ve Dijital Ortama Aktar›lmas›” gibi bir dizi proje gerçeklefltirildi.

Gürcistan’da farkl› branfllardan 200’den fazla müze var Bakanl›k baflkentteki ve di¤er bölgelerdeki müzelerde bir dizi proje gerçeklefltirdi, yard›mc› metodik yay›nlar bas›ld›. Bölge müzelerinin rehabilitasyonu için bütün müzelere istikrarl› flekilde geliflme ve yönetim flartlar› sa¤layan modeller gelifltiriliyor. Di¤er projeler aras›nda Mirzaani kasabas›ndaki N. Pirosmani müzesinin rehabilitasyonunu, Tsinvalskiy bölgesinde Büyük Liahva müze millî park›n›n kurulmas›n›, Gürcistan müzelerinin internet sayfalar›n›n yay›na bafllamas› gibi çok say›daki yay›n belirtilebilir.

Bakanl›k bu y›l Avrupa Birli¤i ve Avrupa Kültür Anlaflmas›’n› imzalayan bütün ülkeleri bir araya getiren Avrupa Konseyi ile geleneksel Avrupa Miras› Günleri’ni gerçeklefltirdi. 2006 y›l›nda Günün konusu “fiarap Üretimi Miras›” oldu, amac› Gürcistan’da binlerce y›ll›k flarap üretimi

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

77

археология arkeoloji

Основные направления работы Министерства культуры, охраны памятников и спорта Грузии в сфере охраны культурного наследия в прошедшем 2006 г.: • Программа охраны градостроительного наследия в исторических городах Грузии • Определение охранных зон культурного наследия • Инвентаризация памятников культурного наследия • Музейная реформа / Реабилитация музеев Грузии и совершенствование систем управления • Международное сотрудничество и освоение передовых достижений в области охраны культурного наследия • Мониторинг культурного наследия на всей территории Грузии • Создание единой информационной системы культурного наследия • Популяризация культурного наследия Грузии внутри страны и за ее пределами.

2006 y›l›nda kültür miras›n› korunma etkinlikleri • Gürcistan’›n tarihi flehirlerinde flehircilik miras›n›n korunmas› program› • Kültürel miras›n korunma bölgelerinin belirlenmesi • Kültür miras› eserlerinin envanterinin ç›kar›lmas› • Müze reformu, Gürcistan müzelerinin rehabilitesi ve idari sisteminin iyilefltirilmesi • Uluslararas› iflbirli¤i ve kültür miras›n›n korunmas›ndaki öncü kazan›mlar›n edinilmesi • Gürcistan topraklar›ndaki kültür miras›n›n gözetim alt›nda tutulmas› • Kültür miras› ile ilgili tek bir bilgi sisteminin kurulmas› • Gürcistan kültür miras›n›n yurt içinde ve d›fl›nda halka sevdirilmesi До 2009 г. будет осуществлен ряд совместных проектов в сфере культуры и культурного наследия. Приоритетами программы являются: • Подготовка дальнейшей реформы законодательства в сфере культуры и культурного наследия • Совершенствование юридических и управленческих инструментов охраны и реабилитации градостроительного наследия • Совершенствование администрирования и менеджмента культурного наследия • Инвентаризация культурного наследия и внедрение современных информационных систем • Тренинг специалистов в области современных технологий консервации памятников • Тренинг сайт-менеджеров • Культурный туризм • Реформа и реструктуризация киноиндустрии.

2009 y›l›na kadar yap›lacak etkinlikler • Kültür ve kültür miras› sahas›nda yap›lacak reformlar›n mevzuat›n›n haz›rlanmas› • fiehircilik miras›n›n korunmas› ve rehabilitasyonun hukuki ve idari organlar›n›n yetkinlefltirilmesi • Kültür miras›n›n yönetiminin iyilefltirilmesi • Kültürel miras›n envanterinin ç›kar›lmas› ve ça¤dafl sistemlerin kullan›lmas› • Eserlerin konservasyonu alan›nda uzmanlar›n e¤itilmesi • Site yöneticilerinin yetifltirilmesi • Kültür turizmi • Sinema endüstrisi reformu ve dönüflümü

78

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

tarihiyle ilintili kültürel miras› popüler hale getirmekti.

Kiev Giriflimi emekleri bir araya getiriyor

Bakanl›k, Gelati 900 Yafl›nda, Hahul ‹konu, Raçe’deki Kolhskiy Evleri, Armaz Nekropolü Pitiahfley’de Bulunan Objelerin Sanatsal Karakteristi¤i Denemesi (G. N. Çubinaflvili), Dünya Kültürel Miras› Eserlerinin ‹dari Prensipleri, Dünya Kültür Miras›n›n ‹dari Risklerinin Yönetimi, Mtsheta’da fiehircili¤inin Geliflme Kronolojisi, Müzeler kitap serisi, Müze De¤erlerinin Say› ve Korunmas› Talimat›, Müze Yönetimi, Gürcistan Müzeleri K›lavuzu, Ubisa Freskleri, K. Mardjaniflvili Tiyatrosunun Koleksiyonu, Yerel Yönetimlerin Kültür Miras›n›n Korunmas›nda Görev ve Haklar› gibi bir dizi monografi yay›nlad›.

Gürcistan, Manevi Kültür Miras›n› Koruma Anlaflmas›, Kültür Çeflitlili¤ini Koruma Sözleflmesi, Toplum ‹çin Kültür Miras› Çerçeve Anlaflmas› ve Avrupa Peyzaj Sözleflmesine kat›lmaya haz›rlan›yor.

Dünya Kültürel ve Do¤al Miras›n› Koruma Anlaflmas›’n›n yükümlülüklerini yerine getirilmesi önemli ölçüde aktiflefltirildi. 1993 y›l›ndan sonra ilk defa 2006 y›l›nda UNESCO’nun Dünya Kültür Miras› listesi için haz›rlanan ön liste tekrar gözden geçirildi. Liste ilk kez uluslararas› talepler do¤rultusunda haz›rland› ve eser say›s› 6’dan 14’e yükseldi. Dmanis Arkeoloji Park› Dünya Miras› listesine adayl›¤a haz›rlan›yor, onu takiben Tiflis’in tarihi k›sm›n›n, Vardzia Hertvis’in kültür peyzaj›n›n ve di¤er önemli eserlerin adayl›¤› planlan›yor. Dünya Kültür Miras› komitesinin talebi uyar›nca Mtsheta, Bagrat ve Gelati manast›rlar› gözlem alt›na al›nd›, gözlem raporlar› UNESCO’nun Dünya Kültür Miras› merkezine gönderildi.

2005 y›l›nda ICCROM (Dünyada kültür miras›n› korumaya yönelik hükümetler aras› en güçlü kurulufl) bölgesel program Kiev Giriflimi çerçevesinde Avrupa Konseyi’nin kat›l›m›yla bafllat›lan Mtsheta’daki Haçl› Kilisesi’nin restorasyonu projesine 2007 y›l›nda devam edilecek. Kiev Giriflimi Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova, Ukrayna ve Avrupa Konseyi’ni bir araya getiriyor: 2007 y›l›nda Batum’da bakanlar toplant›s› ve Kiev Giriflimi’nin Donörler Konferans›’n›n yap›lmas› planlan›yor. Bakanl›¤›n Avrupa Konseyi ile kültür miras› alan›nda yapt›¤› iflbirli¤i dikkate de¤er nitelikte. Gürcistan bu örgüte kabul edildi¤inden beri ilk defa bir temsilcisi kültür miras› komitesinin yönetim komitesine seçildi.

Bakanl›k düzenli olarak bütün Gürcistan’daki eserlerin gözetimiyle ilgili büyük çal›flmalar yap›yor. Bakanl›¤›n stratejik orta¤› Gürcistan Kültür Miras›n› Koruma ve Kurtarma Vakf›’n›n yard›m›yla gerçeklefltirilen Kültür Miras› Eserlerinin Rehabilite Program› en fazla yard›ma muhtaç onlarca eserin rehabilite edilmesine imkân verdi. I

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

актуально güncel

Шаг России к сближению с исламским миром Мустафа Армаган Главный консультант журнала «ДА» (Турция).

Rusya’dan ‹slam dünyas›yla yak›nlaflma ad›m› Mustafa Arma¤an Yazar-Bafldan›flman, DA dergisi (Türkiye).

ÓÒÒËfl, ÔÓÎۘ˂¯‡fl ÒÚ‡ÚÛÒ Ì‡·Î˛‰‡ÚÂÎfl ‚ é „‡ÌËÁ‡ˆËË àÒ·ÏÒ͇fl äÓÌÙ Â̈Ëfl, ҉·· ¢ ӉËÌ ¯‡„ Í Ò·ÎËÊÂÌ˲ Ò ËÒ·ÏÒÍËÏ ÏË ÓÏ. Ç Ö„ËÔÚ ÒÓÒÚÓfl·Ҹ åÂʉÛ̇ Ӊ̇fl ̇ۘÌÓ-Ô ‡ÍÚ˘ÂÒ͇fl ÍÓÌÙ Â̈Ëfl «àÒ·Ï: Ú ‡‰ËˆËfl Ë ˝ÚË͇», ‚ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÍÓÚÓ ÓÈ ‡ÍÚË‚ÌÓ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î‡ êÓÒÒËfl.

ê

ç‡ ÍÓÌÙ Â̈ËË, Ò Â‰Ë Ó „‡ÌËÁ‡ÚÓ Ó‚ ÍÓÚÓ ÓÈ åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó

80

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ËÌÓÒÚ ‡ÌÌ˚ı ‰ÂÎ êÓÒÒËË, åÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚È ÙÓ̉ «åË ˜Â ÂÁ ÍÛθÚÛ Û», åÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚È ËÌÒÚËÚÛÚ ÏË ‡ ̇ 䇂͇ÁÂ Ë è·ÚÙÓ Ï‡ ÑˇÎÓ„ Ö‚ ‡ÁËfl, Ó·ÒÛʉ‡Î‡Ò¸ Óθ ÂÎË„ËË ‚ ÙÓ ÏË Ó‚‡ÌËË ÛÌ˂ ҇θÌ˚ı ˝Ú˘ÂÒÍËı ˆÂÌÌÓÒÚÂÈ. äÓÌÙ Â̈Ëfl Ô ÓıӉ˷ ‚ ä‡Ë Â Ë ÄÎÂÍ҇̉ ËË Ò 20 ÔÓ 25 χfl 2007 „. Ë ÒÓÒÚÓfl· ËÁ ‰‚Ûı Á‡Ò‰‡ÌËÈ. äÓÌÙ ÂÌˆË˛ ÔÓ‰‰Â ʇÎË åËÌËÒÚ ÒÚ‚Ó ÍÛθÚÛ ˚ Ö„ËÔÚ‡, ä‡Ë ÒÍËÈ ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚ Ë ñÂÌÚ

slam Konferans› Örgütü’nde gözlemci statüsü elde eden Rusya, ‹slam dünyas›yla yak›nlaflma yönünde bir ad›m daha att›. M›s›r’da Rusya’n›n destek verdi¤i, “‹slam; Geleneksel ve Evrensel Ahlaki De¤erler” konferans› yap›ld›.

‹

Rusya D›fliflleri Bakanl›¤›, Uluslararas› Dünya Kültürleri Vakf›, Uluslararas› Kafkas Bar›fl Enstitüsü ve Diyalog Av-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

güncel актуально

Россия, подавшая заявку на членство в Организации Исламская Конференция (ОИК), проводит политику сближения с Турцией, Ираном и другими мусульманскими странами, поэтому не случайно аналитики задают вопрос: «Неужели мы вновь возвращаемся к многополярному миру?». Özellikle ‹slam Konferans› Örgütü’ne üyelik müracaat› yapan Rusya’n›n halk›n› topyekun kucaklamak amac›yla her geçen gün yeni aç›l›mlar gerçeklefltirmesi, Türkiye, ‹ran ve di¤er Müslüman ülkeleriyle yak›n iliflki içinde olmas›, uzmanlarca “acaba çok kutuplu döneme geri mi dönüyoruz?” fleklinde yorumlan›yor.

rasya Platformu’nun organizatörler aras›nda yer ald›¤› konferansta, evrensel ahlâkî de¤erlerin oluflmas›nda dinlerin üstlendikleri rol ele al›nd›. Kahire ve ‹skenderiye’de 20-25 May›s tarihlerinde iki ayr› oturumla gerçeklefltirilen konferans› M›s›r Kültür Bakanl›¤›, Kahire Üniversitesi ve Al-Ahram Stratejik Araflt›rmalar Merkezi de destekledi.

Organizatörler aras›nda yer alan Rusya Bilimler Akademisi fiarkiyat Enstitüsü Direktörü Prof. Dr. Rostislav Ribakov, ‹slam dünyas› ile iliflkileri gelifltirme ad›mlar›n›n Rusya’n›n iç politikada da elini kuvvetlendirdi¤ini dile getirdi. Bu durum iç politikaya bu flekilde yans›rken, d›fl politikan›n da yeniden flekillenece¤i flüphesiz. Özellikle ‹slam Konferans› Örgütü’ne üyelik müracaat› yapan Rusya’n›n halk›n› topyekun kucaklamak amac›yla her geçen gün yeni aç›l›mlar gerçeklefltirmesi, Türkiye, ‹ran ve di¤er Müslüman ülkeleriyle yak›n iliflki içinde olmas›, uzmanlarca “acaba çok kutuplu döneme geri mi dönüyoruz?” fleklinde yorumlan›yor. Rusya ile ‹slam ülkeleri aras›ndaki iliflkileri daha genifl çerçevede de¤erlendirmek ve muhtemel ‹KÖ üyeli¤inin

GÜZ 2007, SAYI: 26

Директор Института востоковедения Российской Академии наук, доктор исторических наук

Ростислав Рыбаков: Отношения с мусульманским миром укрепят внутреннюю политику России юбой шаг, сделанный на пути к развитию отношений с исламским миром, укрепляет и внутреннюю политику России. Эти два элемента неразрывно связаны друг с другом. Отношения России с Египтом и Турцией, особенно в последнее время, интенсивно развиваются. Конференция – это своего рода попытка построить диалог с исламским миром. Необходимо постараться понять регион. Это пытается сделать США в отношениях с Индией и Китаем. В России мусульмане занимают важное место как в культурной, так и в политической жизни страны. Мусульмане в этой стране живут в согласии с христианами. И в коммунистическое время российские мусульмане смогли сохранить свою культуру и ценности. Трудностью того времени было давление атеизма, преследование религии, что распространялось и на христиан, которые тоже немало пережили. Теперь открываются новые мечети, старые приводятся в надлежащий вид, появляются организации, занимающиеся религиозным образованием. Я верю, что в современной России общество будет более толерантным, и в стране будет царить мирная атмосфера. В управлении страной уважение к религии также играет важную роль. Мы видем, что в Татарстане церкви и мечети поддерживают между собой связь. Никого не тревожит вера другого. Нельзя допустить, чтобы эти отношения испортились. Все, кто молится в храмах, желают только блага человечеству. История творится прямо на наших глазах. Россия постепенно приходит в себя. Надеюсь, что мы будем двигаться от однополярного мира к многополярному. ОИК является важной организацией, созданной во имя совместного сосуществования и признания друг друга. Конечно, возможно, не всех устраивают такие понятия, как дружба и мир. Возможно, какие-то страны с опаской наблюдают за этим. И в США, и в России, и в других странах могут быть люди, которые не хотят диалога и мира. Иногда такие люди ради своих темных дел могут попытаться использовать религию. Есть проблемы, возникающие в силу невозможности понимать и любить друг друга. Ведь дороги загрязняются тогда, когда их начинают использовать в политических целях.

Л

Rusya Bilimler Akademisi fiarkiyat Enstitüsü Direktörü Prof. Dr.

Rostislav Ribakov: ‹slam dünyas›yla iliflkileri Rusya’n›n iç politikada elini güçlendirir slam dünyas› ile iliflkileri gelifltirmeye yönelik at›lan her ad›m Rusya’n›n iç

‹ politikas›nda da elini kuvvetlendirir. Bunlar birbirini destekleyen konular. Rusya’n›n

M›s›r ve Türkiye ile özellikle son dönemde iliflkileri gelifliyor. Konferans, ‹slam dünyas› ile bir diyalog çabas›d›r. Bölgeyi anlamaya çal›flmak laz›m. ABD, bunu Hindistan ve Çin özelinde denemeye çal›fl›yor.

Rusya’da Müslümanlar kültürel ve siyasi alanda önemli bir yere sahip. Müslümanlar bu ülkede H›ristiyanlarla hiçbir sorun yaflamadan dostluk ve kardefllik içinde yafl›yor.

Komünist dönemde de Rusya Müslümanlar› kendi kültür ve de¤erlerini korumay› baflard›. O dönemde yaflanan s›k›nt›lar daha çok dine karfl› ateizmin bir bask›s› idi.

Bundan H›ristiyanlar da fazlas› ile etkilendi. Yeni camiler aç›l›yor, eskiler imar ediliyor, din e¤itimi yapan kurumlar aç›l›yor. Modern Rusya’da bu durumun daha toleransl› hale gelece¤ine ve içeride bar›fl›k bir ortam›n geliflece¤ine inan›yorum. Yönetimde de dine sayg› en üst seviyeye ç›k›yor ve bu, her geçen gün gelifliyor. Tataristan’da kilise ile camiler aras›nda gidip gelmeler görüyoruz. Çok samimi bir kaynaflma var. Kimse kimsenin inanc›ndan rahats›z de¤il. Bunun zedelenmesine müsaade etmemek laz›m. ‹badethanelerde dua eden insanlar›n hepsi insanl›¤›n iyili¤ini istiyor.

Tarih gözümüzün önünde yaflan›yor. Rusya yeniden toparlanma aflamas›nda. Tek kutuplu dünyadan çok kutuplu ve bar›fl içinde dengelerin sa¤land›¤› bir dünyaya do¤ru gidece¤imizi ümit ediyorum. ‹KÖ birlikte yaflama ve birbirini tan›ma ad›na önemli bir kurum. Elbette dostluk ve bar›fl gibi kavramlar herkesin hofluna gitmeyebilir. Hatta baz› ülkeler de bundan rahats›z olabilir. ABD’de de, Rusya’da da farkl› ülkelerde de diyalog ve bar›fl› istemeyen insanlar olabilir. Bazen bu tür insanlar kendi karanl›k emelleri için dini kullanmaya da çal›flabilir. Birbirini anlayamamak, sevememekten kaynaklanan sorunlar var. Zira yollar politik hedefler için kullan›lmaya bafllan›nca kirleniyor.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

81

актуально güncel

Генеральный секретарь Платформы Диалог Евразия Эркам Туфан Айтав:

Diyalog Avrasya Platformu Genel Sekreteri Erkam Tufan Aytav:

Конференция, проведенная под руководством России, привлекает внимание своей темой и временем проведения. Эта конференция является важным вкладом в развитие отношений России с исламским миром. Этот процесс имеет важное значение, так как он принесет пользу как России, так и всему исламскому миру. Нельзя забывать и о том, что на территории России проживает гораздо больше мусульман, нежели в большинстве стран мусульманского Востока.

Rusya’n›n öncülü¤ünde gerçeklefltirilen forum, zamanlamas› ve konusu itibariyle dikkat çekici. Bu forum, Rusya’n›n ‹slam dünyas› ile iliflkilerinin gelifltirilmesinde önemli bir katk› sa¤layacak. Bu iliflkinin gelifltirilmesini oldukça önemli buluyorum.

Zira hem Rusya, hem de ‹slam dünyas› aç›s›ndan faydal› olacakt›r. Rusya topraklar›nda pek çok ‹slam ülkesinden daha fazla Müslüman’›n yafl›yor olmas› da dikkatten kaçmamal›.

В России проживает двадцать миллионов мусульман, и у нее есть богатый имперский опыт, что, несомненно, положительно скажется на ситуации в мусульманских странах.

Müslüman ülkelerin böyle bir zamanda, yirmi milyon yerleflik Müslüman vatandafla sahip Rusya gibi imparatorluk tecrübesine sahip bir devletle problemlerini paylaflmas› olumlu sonuçlar do¤uracakt›r.

yolunu açmak amac›yla kurulan Stratejik Vizyon Grubu’nun ‹stanbul’da düzenlenen son toplant›s›nda bu düflünce daha aç›k bir üslupla dile getirilmiflti. Kimi ‹slam ülkelerinin Rusya’n›n geliflen yeni dünya düzeninde o eski pozisyonunu yeniden kazanmas› gerekti¤i, aksi takdirde tek kutuplu dünyan›n milletler aras› ciddi y›k›mlara sebep olaca¤›n›n alt›n› çizmeleri, bunun bir ihtiyaç oldu¤u fleklinde alg›lanmas›na neden oldu.

ÒÚ ‡Ú„˘ÂÒÍËı ËÒÒΉӂ‡ÌËÈ «ÄθÄı ‡Ï».

Ô Ë˜ËÌÓÈ ‚ÓÒÔ ËflÚËfl ‰‡ÌÌÓÈ Ë‰ÂË ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ÌÂÍÓÂÈ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË.

é‰ËÌ ËÁ Ó „‡ÌËÁ‡ÚÓ Ó‚ ÍÓÌÙ Â̈ËË, ‰Ë ÂÍÚÓ àÌÒÚËÚÛÚ‡ ‚ÓÒÚÓÍӂ‰ÂÌËfl êÄç, ‰ÓÍÚÓ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı ̇ÛÍ êÓÒÚËÒ·‚ ê˚·‡ÍÓ‚ ÛÔÓÏflÌÛÎ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ¯‡„Ë Ì‡ ÔÛÚË Í ‡Á‚ËÚ˲ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ËÒ·ÏÒÍËÏ ÏË ÓÏ ÛÍ ÂÔÎfl˛Ú Ë ‚ÌÛÚ ÂÌÌ˛˛ ÔÓÎËÚËÍÛ êÓÒÒËË. ç ÒÚÓËÚ ‰‡Ê ÒÓÏÌ‚‡Ú¸Òfl ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÛÍ ÂÔÎÂÌË ‚ÌÛÚ ÂÌÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍË ÔÓÎÓÊËÚÂθÌÓ ÓÚ ‡ÁËÚÒfl ̇ ‚̯ÌÂÈ ÔÓÎËÚËÍ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡. êÓÒÒËfl, ÔÓ‰‡‚¯‡fl Á‡fl‚ÍÛ Ì‡ ˜ÎÂÌÒÚ‚Ó ‚ é „‡ÌËÁ‡ˆËË àÒ·ÏÒ͇fl äÓÌÙ Â̈Ëfl (éàä), Ô Ó‚Ó‰ËÚ ÔÓÎËÚËÍÛ Ò·ÎËÊÂÌËfl Ò íÛ ˆËÂÈ, à ‡ÌÓÏ Ë ‰ Û„ËÏË ÏÛÒÛθχÌÒÍËÏË ÒÚ ‡Ì‡ÏË, ÔÓ˝ÚÓÏÛ Ì ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ‡Ì‡ÎËÚËÍË Á‡‰‡˛Ú ‚ÓÔ ÓÒ: «çÂÛÊÂÎË Ï˚ ‚ÌÓ‚¸ ‚ÓÁ‚ ‡˘‡ÂÏÒfl Í ÏÌÓ„ÓÔÓÎfl ÌÓÏÛ ÏË Û?». ÑÎfl ·ÓΠ¯Ë ÓÍÓ„Ó ‡ÒÒÏÓÚ ÂÌËfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ êÓÒÒËË Ò ËÒ·ÏÒÍËÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ÏË, ‡ Ú‡ÍÊ ÓÚÍ ˚ÚËfl ÔÛÚÂÈ Í ‚ÓÁÏÓÊÌÓÏÛ ˜ÎÂÌÒÚ‚Û êÓÒÒËË ‚ éàä ·˚· ÒÓÁ‰‡Ì‡ É ÛÔÔ‡ ÒÚ ‡Ú„˘ÂÒÍÓ„Ó ‚ˉÂÌËfl «éàä – êÓÒÒËfl». ç‡ ÔÓÒΉÌÂÏ ÒÓ· ‡ÌËË ˝ÚÓÈ „ ÛÔÔ˚ ‚ ëڇϷÛΠ‰‡Ì̇fl Ô ÒÔÂÍÚË‚‡ ·˚· ÓÁ‚Û˜Â̇ ·ÓΠÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌÓ. çÂÍÓÚÓ ˚ ËÒ·ÏÒÍË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ ÔÓ‰˜Â ÍÌÛÎË, ˜ÚÓ êÓÒÒËË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ‚ ÌÛÚ¸ Ò‚ÓË ÒÚ‡ ˚ ÔÓÁˈËË ‚ ÛÒÎÓ‚Ëflı ÌÓ‚Ó„Ó ÏË ÓÔÓ fl‰Í‡, Ë̇˜Â Ó‰ÌÓÔÓÎfl Ì˚È ÏË ÏÓÊÂÚ ÒÚ‡Ú¸ Ô Ë˜ËÌÓÈ Ò ¸ÂÁÌ˚ı Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ͇ڇÒÚ ÓÙ. ùÚÓ ÒÚ‡ÎÓ

çÂθÁfl Ì ӷ ‡ÚËÚ¸ ‚ÌËχÌËfl ̇ ‰‡Ú˚ Ô Ó‚Â‰ÂÌËfl ÒÓ· ‡ÌËfl ‚ ëڇϷÛÎÂ Ë ÍÓÌÙ Â̈ËË ‚ Ö„ËÔÚÂ. é·Â ÍÓÌÙ Â̈ËË ÒÓÒÚÓflÎËÒ¸ ̇ ÙÓÌ ‡ÍÚË‚ÌÓ„Ó ËÁÛ˜ÂÌËfl ËÒ·χ ̇ á‡Ô‡‰Â, ÓÔ ‡ˆËË ëòÄ ‚ à ‡ÍÂ, ‚ ÓflÚÌÓÒÚË Ë ‡ÌÒÍÓÈ Ë ÒË ËÈÒÍÓÈ ÓÔ ‡ˆËÈ, ·Â‰ÒÚ‚ËÈ Ì‡ ë ‰ÌÂÏ ÇÓÒÚÓÍÂ, Ô ËÌÂÒÂÌÌ˚ı ëòÄ ‚ÏÂÒÚÓ ‰ÂÏÓÍ ‡ÚËË, „ÎÓ·‡Î¸ÌÓ„Ó ‡Á‚ Ú˚‚‡ÌËfl ‚ÓÓ ÛÊÂÌËÈ ÔÓ‰ Ô Â‰ÎÓ„ÓÏ fl‰Â ÌÓÈ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË. Ç êÓÒÒËË Ô ÓÊË‚‡ÂÚ ‰‚‡‰ˆ‡Ú¸ ÏËÎÎËÓÌÓ‚ ÏÛÒÛθχÌ, Ë Û Ì ÂÒÚ¸ ·Ó„‡Ú˚È ËÏÔ ÒÍËÈ ÓÔ˚Ú, ˜ÚÓ, ÌÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, ÔÓÎÓÊËÚÂθÌÓ Ò͇ÊÂÚÒfl ̇ ÒËÚÛ‡ˆËË ‚ ÏÛÒÛθχÌÒÍËı ÒÚ ‡Ì‡ı.

Gerek ‹stanbul’daki toplant› ve gerekse M›s›r’daki bu toplant›n›n zamanlama olarak, ‹slam’›n Bat›’da irdelendi¤i, ABD’nin Irak operasyonu, muhtemel ‹ran ve Suriye operasyonlar›, ABD’nin Ortado¤u’da demokrasi yerine y›k›mlara sebep oldu¤u, nükleer tehlike bahanesiyle küresel yay›lmac›l›¤›n yap›ld›¤› gibi de¤erlendirmelerle ayn› döneme denk gelmesi bak›m›ndan dikkat çekici. Müslüman ülkelerin böyle bir zamanda, yirmi milyon yerleflik Müslüman vatandafla sahip Rusya gibi imparatorluk tecrübesine sahip bir devletle problemlerini paylaflmas› olumlu sonuçlar do¤uracakt›r.

é˜Â‚ˉÌÓ, ˜ÚÓ ËÌˈˇÚË‚‡ Ò·ÎËÊÂÌËfl Ò ËÒ·ÏÒÍËÏ ÏË ÓÏ, ‚˚Ò͇Á‡Ì̇fl ̇ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ Û Ó‚ÌÂ Ë ÔÓ‰ı‚‡˜ÂÌ̇fl Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ó „‡ÌËÁ‡ˆËflÏË, ·Û‰ÂÚ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÒÚË ‡Ì˲ ͇ÍËı ·˚ ÚÓ ÌË ·˚ÎÓ Ô ÂÔflÚÒÚ‚ËÈ Ì‡ ÔÛÚË ÏË ÌÓ„Ó Ô ÓÊË‚‡ÌËfl ̇ Ó‰Ó‚. çÓ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó Ó̇ ‰ÓÎÊ̇ ·˚Ú¸ Ô ËÌflÚ‡ Ò‡ÏËÏ Ì‡ Ó‰ÓÏ. çÂθÁfl Ì Òӄ·ÒËÚ¸Òfl Ò ê. ê˚·‡ÍÓ‚˚Ï, ÍÓÚÓ ˚È Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ ‰‡Ê ÂÒÎË ‡ÚÏÓÒÙ ‡ ÏË ‡ ÍÓÏÛ-ÚÓ Ô Ë‰ÂÚÒfl Ì ÔÓ ‰Û¯Â, ‚Ò ‡‚ÌÓ Ï˚ ËÒÔ˚Ú‡ÂÏ Û‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó ÂÌË ÓÚ ‚˚ÔÓÎÌÂÌÌÓÈ ÏËÒÒËË. é· ˝ÚÓÏ „Ó‚Ó ËÚ Ë Ô ËÏ ÊËÁÌË å‡ı‡ÚÏ˚ ɇ̉Ë, ÍÓÚÓ ˚È ÔÓ„Ë· ÓÚ ÛÍË ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌË͇ Á‡ ·Î‡„ÓÒÍÎÓÌÌÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í ÏÛÒÛθχ̇Ï. I

Devletler ve Sivil Toplum Kurulufllar› arac›l›¤›yla bafllat›lan bu olumlu sürecin halk seviyesine indirgenmesi halinde, her iki toplumun bar›fl ve huzur içinde yaflayabilmeleri için hiçbir engel kalmayacakt›r. Yine Ribakov’un dedi¤i gibi, belki bu bar›fl ortam› birilerini rahats›z edebilir ama biz üzerimize düflen insanl›k misyonunu yerine getirmenin rahatl›¤›n› yaflam›fl oluruz. Ribakov’un bu konuda dikkat çekici bir örnek olarak Hindistan’da Mahatma Gandi’nin Hintli Müslümanlara daha iyi davrand›¤› için kendi insanlar› taraf›ndan öldürüldü¤ünü göstermesi de önemli bir mesaj. I

82

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

лицом к лицу yüz yüze

Уникальный шанс гагаузов Беседовал: Мехмет Зор Кая Представитель «ДА» в Молдове.

Gagauzlar›n tarihi f›rsat› Konuflan: Mehmet Zor Kaya Moldova DA Temsilcisi.

ɇ„‡ÛÁ˚ – Ó‰ËÌ ËÁ χÎ˚ı ̇ Ó‰Ó‚, ÍÓÚÓ ˚È ‚ ıӉ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ÒÚÓÎÍÌÛÎÒfl Ò ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸˛ ‡ÒÒËÏËÎflˆËË Ë ÔÓÚÂ Ë Ë‰ÂÌÚ˘ÌÓÒÚË. ùÚÓ Ú˛ ÍÒÍËÈ Ì‡ Ó‰, ËÒÔÓ‚Â‰Û˛˘ËÈ Ô ‡‚ÓÒ·‚ËÂ. ÇÒÂ„Ó ‚ ÏË Â Ì‡Ò˜ËÚ˚‚‡ÂÚÒfl ÓÍÓÎÓ 250 Ú˚Ò. „‡„‡ÛÁÓ‚, ·Óθ¯‡fl ˜‡ÒÚ¸ ÍÓÚÓ ˚ı Ô ÓÊË‚‡ÂÚ ‚ åÓΉӂÂ. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, Á̇˜ËÚÂθÌ˚ ӷ˘ËÌ˚ „‡„‡ÛÁÓ‚ ËϲÚÒfl ̇ ìÍ ‡ËÌÂ, ‚ êÓÒÒËË, ä‡Á‡ıÒÚ‡ÌÂ, ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÂ, É ÂˆËË, êÛÏ˚ÌËË, íÛ ˆËË. ɇ„‡ÛÁ˚ åÓΉӂ˚ ‚ ̇˜‡Î 90-ı „„. ÒÛÏÂÎË Ó·˙‰ËÌËÚ¸Òfl Ë ÒÓÁ‰‡Ú¸ ‡‚ÚÓÌÓÏÌÛ˛ ӷ·ÒÚ¸ ̇ Ú ËÚÓ ËË êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓΉӂ‡. Ç 1994 „. Ô‡ ·ÏÂÌÚ åÓΉӂ˚ Ô ËÌflÎ Á‡ÍÓÌ Ó· ÓÒÓ·ÓÏ Ô ‡‚Ó‚ÓÏ ÒÚ‡ÚÛÒ ɇ„‡ÛÁËË (ɇ„‡ÛÁ-Ö Ë), ‚ ÂÁÛθڇÚ ˜Â„Ó Ú ËÚÓ Ëfl Ò ÍÓÏÔ‡ÍÚÌ˚Ï Ô ÓÊË‚‡ÌËÂÏ „‡„‡ÛÁÓ‚ ·˚· ̇‰ÂÎÂ̇ Ô ‡‚‡ÏË ‡‚ÚÓÌÓÏËË. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ ÂÏfl ‚ ɇ„‡ÛÁËË Ú Ë ÓÙˈˇθÌ˚ı flÁ˚͇ – ÏÓΉ‡‚ÒÍËÈ, „‡„‡ÛÁÒÍËÈ Ë ÛÒÒÍËÈ. ë „Î‡‚ÓÈ É‡„‡ÛÁËË (Ň¯Í‡Ì) åËı‡ËÎÓÏ å‡Í‡ ӂ˘ÂÏ îÓ ÏÛÁ‡ÎÓÏ Ï˚ „Ó‚Ó ËÎË Ó Ôӂ҉̂ÌÓÈ ÊËÁÌË „‡„‡ÛÁÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡, Ó· ÓÔ˚Ú ÒÓı ‡ÌÂÌËfl ÍÛθÚÛ ÌÓÈ Ë‰ÂÌÚ˘ÌÓÒÚË Ì‡ Ó‰‡, ÍÓÚÓ ˚È ‰ÓÒÚÓËÌ ÒÚ‡Ú¸ Ô ËÏ ÓÏ ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ÏË ‡. åÂıÏÂÚ áÓ ä‡fl: äÚÓ Ú‡ÍË „‡„‡ÛÁ˚?

84

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

åËı‡ËÎ îÓ ÏÛÁ‡Î: ɇ„‡ÛÁ˚ – Ú˛ ÍÓflÁ˚˜Ì˚È Ì‡ Ó‰, Â„Ó ÍÓ ÌË ÛıÓ‰flÚ ‚ ‰‡ÎfiÍÓÂ Ô Ó¯ÎÓ - Ô ËÓ‰ í˛ ÍÒÍÓ„Ó Í‡„‡Ì‡Ú‡ Ë é„ÛÁÒÍÓÈ ‰Â ʇ‚˚. ëӄ·ÒÌÓ Ò‡ÏÓÈ ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌfiÌÌÓÈ ÍÓ̈ÂÔˆËË Ô ÓËÒıÓʉÂÌËfl „‡„‡ÛÁÓ‚, ̇¯ËÏË Ô Â‰Í‡ÏË ·˚ÎË Ô˜ÂÌ„Ë, ÔÓÎÓ‚ˆ˚ Ë Ó„ÛÁ˚. ìÔÓÏË̇ÌË ӄÛÁÓ‚ Ï˚ ‚Ô ‚˚ ̇ıÓ‰ËÏ ‚ Ó ıÓÌÒÍËı ̇‰ÔËÒflı: «å˚, ̇ Ó‰ Ú˛ ÍË-Ó„ÛÁ˚…». ë Â‰Ë Ú˛ ÍÒÍËı ̇ Ó‰Ó‚ ÚÓθÍÓ ‚ ˝ÚÌÓÌËÏ «„‡„‡ÛÁ» ÒÓı ‡ÌËÎÓÒ¸ ̇Á‚‡ÌË «Ó„ÛÁ», ÔÓ˝ÚÓÏÛ, Ò ‡Í‡‰ÂÏ˘ÂÒÍÓÈ ÚÓ˜ÍË Á ÂÌËfl, Ô Â‰ÔÓ˜ÚËÚÂθÌÂÂ Ô ËÏÂÌflÚ¸ Í Ì‡¯ÂÏÛ Ì‡ Ó‰Û Â„Ó ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓÂ, ‰ ‚ÌÂȯ ̇Á‚‡ÌË «„fiÍ-Ó„ÛÁ˚». ä‡ÍË ı‡ ‡ÍÚ Ì˚ ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚË ÓÚ΢‡˛Ú Ú˛ ͇-„‡„‡ÛÁ‡ ÓÚ ‡Ì‡ÚÓÎËÈÒÍÓ„Ó ËÎË ·ÎËÊÌ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓ„Ó

Gagauzlar küreselleflmenin geliflmesiyle asimilasyon tehlikesiyle karfl›laflan küçük halklardan biridir. Türkî milletlerdenler ve Ortodokslu¤a mensuplar… Gagauzlar›n bütün dünyada say›lar› 250 bin dolay›ndad›r; büyük ço¤unlu¤u Moldova’da yafl›yor. Ukrayna, Rusya, Özbekistan, Yunanistan, Romanya, Türkiye’de yaflayan önemli say›da Gagauz toplulu¤u var. Moldova Gagauzlar› 90’l› y›llar›n bafl›nda birleflip Moldova Cumhuriyeti topraklar›nda özerk bölgelerini kurmay› baflard›lar. 1994 y›l›nda Moldova Parlamentosu Gagauzya’n›n (Gagauz Yeri) özel statüsünü belirleyen bir kanun kabul etti; bunun sonucunda Gagauzlar›n yo¤un yaflad›¤› topraklara özerklik hakk› verildi. Bugün Gagauzya’da üç resmi dil var: Moldovaca,

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

yüz yüze лицом к лицу

É·‚Ì˚Ï Ó· ‡ÁÓÏ – ˝ÚÓ ‚ ÓËÒÔӂ‰‡ÌËÂ Ë ‰Ûıӂ̇fl Ò‚flÁ¸ ÒÓ Ò·‚flÌÒÍËÏ ÏË ÓÏ. è ‡‚ÓÒ·‚Ë fl‚ÎflÂÚÒfl ÒÚ ÊÌÂÏ Ì‡¯ÂÈ ˝ÚÌÓÍÛθÚÛ ÌÓÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË, Ó‰ÌÓÈ ËÁ „·‚Ì˚ı ÓÔÓ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁ̇ÌËfl. ùÚËÏ ÓÔ Â‰ÂÎflÂÚÒfl Ë Ì‡¯‡ „ÂÓÔÓÎËÚ˘ÂÒ͇fl Ó ËÂÌÚ‡ˆËfl ̇ åÓÒÍ‚Û, Í‡Í Ì‡ «í ÂÚËÈ êËÏ». ë ˝ÚÓÈ ÚÓ˜ÍË Á ÂÌËfl, ÔÎ˛Ò Ù‡ÍÚÓ „ÂÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍÓ„Ó ‡ÒÔÓÎÓÊÂÌËfl, Ï˚ fl‚ÎflÂÏÒfl ‚ ÓÔÂÈÒÍËÏ Ì‡ Ó‰ÓÏ. ïÓÚfl „‡„‡ÛÁÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌÓ‚ ÂÏÂÌÌÓ Ë ‚ÂÚ‚¸˛ Ú˛ ÍÒÍÓ„Ó ÒÛÔ ˝ÚÌÓÒ‡. ê‡ÒÒ͇ÊËÚ, ÔÓʇÎÛÈÒÚ‡, Ó· ÓÒÓ·ÂÌÌÓÒÚflı ÒӈˇθÌÓÈ ÊËÁÌË „‡„‡ÛÁÓ‚. ɇ„‡ÛÁ˚ – Ú Û‰Óβ·Ë‚˚ β‰Ë, Ë ·Óθ¯Û˛ ˜‡ÒÚ¸ ‚ ÂÏÂÌË Ô Ó‚Ó‰flÚ Á‡ ‡·ÓÚÓÈ. íÂÏ Ì ÏÂÌÂÂ, Ï˚ ̇ıÓ‰ËÏ ‚ ÂÏfl Ë ‰Îfl ÓÚ‰˚ı‡, Û˜‡ÒÚËfl ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı Ï ÓÔ ËflÚËflı. è Âʉ ‚Ò„Ó, ˝ÚÓ Ô ‡Á‰ÌËÍË, Ò‚flÁ‡ÌÌ˚Â Ò Ú ‡‰ËˆËÓÌÌ˚Ï Ì‡ Ó‰Ì˚Ï Í‡ÎẨ‡ fiÏ. ùÚË Ô ‡Á‰ÌËÍË Ô ÓıÓ‰flÚ ‚ ÙÓ Ï ӷ˘ÂÒÂθÒÍËı Ò·Ó Ó‚ Ë Ô ËÛ Ó˜Ë‚‡˛ÚÒfl Í ‚‡ÊÌ˚Ï ÂÎË„ËÓÁÌ˚Ï Ô ‡Á‰ÌË͇Ï, Ú‡ÍËÏ Í‡Í ìÒÔÂÌËÂ, ÇÓÁÌÂÒÂÌËÂ, í Óˈ‡…

Среди тюркских народов только в этнониме «гагауз» сохранилось название «огуз».

GÜZ 2007, SAYI: 26

å ÓÔ ËflÚËfl Ô ÓıÓ‰flÚ Ô Ë ·Óθ¯ÓÏ ÍÓ΢ÂÒڂ ̇ Ó‰‡, ‚ ÚÓÏ ˜ËÒΠËÁ ÒÓÒ‰ÌËı ÒfiÎ, ‚Íβ˜‡˛Ú ‚ Ò·fl ÒÓÒÚflÁ‡ÌËfl ÔÓ ·Ó ¸·Â, ËÚۇΠÊ ڂÓÔ ËÌÓ¯ÂÌËfl ÍÛ ·‡Ì (‚ ÊÂ Ú‚Û Ô ËÌÓÒËÚÒfl ·‡ ‡Ì ËÎË ÚÂÎfiÌÓÍ),ÔÂÌË ıÓ ÓÏ. á‚Û˜ËÚ ÏÛÁ˚͇. éÒÓ·Ó ÏÂÒÚÓ ‚ ÊËÁÌË Ì‡¯Â„Ó Ì‡ Ó‰‡ Á‡ÌËχÂÚ Ô ‡Á‰ÌËÍ ï˚‰Â ÎÂÁ, ÒÓ‚Ô‡‰‡˛˘ËÈ ÔÓ Ô ‡‚ÓÒ·‚ÌÓÏÛ Í‡ÎẨ‡ ˛ Ò ‰ÌfiÏ ë‚. ÉÂÓ „Ëfl, ÓÚϘ‡ÂÏ˚Ï 6 χfl. ç‡ ï˚‰Â ÎÂÁ Ô ÓıÓ‰flÚ ÓÒÓ·Ó Ô˚¯Ì˚ Ï ÓÔ ËflÚËfl, Á‡Úfl„Ë‚‡˛˘ËÂÒfl ËÌÓ„‰‡ ̇ ÌÂÒÍÓθÍÓ ‰ÌÂÈ. Ñ Û„‡fl ͇ÚÂ„Ó Ëfl Ï ÓÔ ËflÚËÈ – Ô ‡Á‰ÌÓ‚‡ÌË ÒÓ‚ÂÚÒÍËı Ô‡ÏflÚÌ˚ı ‰‡Ú. ëÓ‚ÂÚÒÍËÈ Ô ËÓ‰ fl‚ÎflÂÚÒfl ˜‡ÒÚ¸˛ ̇¯ÂÈ ËÒÚÓ ËË, ‚ ÍÓÚÓ ÓÈ, ÔÓÏËÏÓ Ú ‡„˘ÂÒÍËı ÏÓÏÂÌÚÓ‚, ·˚ÎÓ Ë ÏÌÓ„Ó Ò‚ÂÚÎÓ„Ó. ë‡Ï˚ „·‚Ì˚ ÍÛθÚÛ Ì˚ Ï ÓÔ ËflÚËfl, ÍÓ̈ Ú˚, ÙÂÒÚË‚‡ÎË ÛÒÚ ‡Ë‚‡˛ÚÒfl ÔÓ ÒÎÛ˜‡˛ 9 χfl, 7 ÌÓfl· fl Ë 23 Ù‚ ‡Îfl. çÓ‚˚È ˝Ú‡Ô ËÒÚÓ ËË, ̇˜‡‚¯ËÈÒfl Ò Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌËÂÏ „‡„‡ÛÁÒÍÓÈ ‡‚ÚÓÌÓÏËË, Ô Ë‚ÌfiÒ ‚ ÍÛθÚÛ ÌÛ˛ ÊËÁ̸ „‡„‡ÛÁÓ‚ ÏÌÓ„Ó ÌÓ‚Ó„Ó. Ç 1997 „. ‚ ó‡‰˚ -ãÛÌ„Â ·˚Î ÓÒÌÓ‚‡Ì ɇ„‡ÛÁÒÍËÈ Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚È ÚÂ‡Ú ËÏ. åËı‡Ë· ó‡ÍË ‡. Ç ˝ÚÓÏ ÚÂ‡Ú Â ‡·ÓÚ‡˛Ú Ó˜Â̸ ڇ·ÌÚÎË‚˚ ‡ÍÚfi ˚.

Gagauzca ve Rusça... Gagauzya’n›n bafl› (Baflkan) Mihail Formuzal ile Gagauzlar›n günlük hayat›n›, millî kimli¤ini, kültürünü, bütün dünyaya örnek olabilecek flekilde koruma tecrübelerini konufltuk.

Mehmet Zor Kaya: Gagauzlar kimlerdir?

Mihail Formuzal: Gagauzlar Türkçe konuflan milletlerdendir. Kökleri uzak geçmifle Türk ka¤anl›¤›na ve O¤uz soyuna dayan›r. Gagauzlar›n kökeniyle ilgili en yayg›n teoriye göre atalar›m›z Peçenekler, Kumanlar ve O¤uzlard›r. O¤uz ad›na ilk olarak Orhun Yaz›tlar›’nda rastlar›z. “Biz Türk O¤uz milletiyiz…” Türk milletleri içinde sadece Gagauzlar etnik adlar›nda “O¤uz” ad›n› koruyabildiler.

Gagauz Türkünü Anadolu veya yak›n do¤u Türkünden ay›ran karakteristik özellikler nelerdir?

Her fleyden önce din ve Slav dünyas›yla manevi ba¤d›r. Ortodoksluk, etnik kültürel kimli¤imizin temeli ve ulusal bilincin en önemli dayanaklar›ndan biridir.

Türk milletleri içinde sadece Gagauzlar etnik adlar›nda “O¤uz” ad›n› koruyabildiler.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

85

лицом к лицу yüz yüze

Гагаузия символизирует культурное многообразие ä‡ÍËÂ Û Ç‡Ò ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÓÏ? è Ó‚Ó‰ËÚ ÎË ‚˚ ͇ÍËÂ-ÌË·Û‰¸ Ï ÓÔ ËflÚËfl ̇ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ Û Ó‚ÌÂ? å ÓÔ ËflÚËÈ Ì‡ ÓÙˈˇθÌÓÏ Û Ó‚Ì ÌÂÏÌÓ„Ó. çÓ ‚ fl‰ ÎË ˝ÚÓ ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ Í ËÚ ËÂÏ Ì‡¯Ëı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÓÏ. ɇ„‡ÛÁËfl fl‚ÎflÂÚÒfl ˜‡ÒÚ¸˛ ÍÓÌÒÚËÚÛˆËÓÌÌÓ„Ó ÔÓÎfl êÂÒÔÛ·ÎËÍË åÓΉӂ‡ Ë ÔÓÒΠ„Ó fl˜Â„Ó Ô ËÓ‰‡ ̇˜‡Î‡ 90-ı „„. ˝ÚÓÚ Ù‡ÍÚ Ï‡ÎÓ ÍÂÏ ÔÓ‰‚ „‡ÂÚÒfl ÒÓÏÌÂÌ˲. ëÔ ‡‚‰Î˂ ·Û‰ÂÚ „Ó‚Ó ËÚ¸ ÌÂ Ó ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚ı Ï ÓÔ ËflÚËflı, ‡ Ó Ï ÓÔ ËflÚËflı Ò Û˜‡ÒÚËÂÏ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡. ç‡Ô ËÏ , ÍÓÌÌ˚ Ò͇˜ÍË, ÍÓÚÓ ˚ Ï˚ ÂÊ„ӉÌÓ Ó „‡ÌËÁÛÂÏ Ì‡ ï˚‰Â ÎÂÁ, Ô ÓıÓ‰flÚ Ô Ë ÔÓ‰‰Â ÊÍ ‚˚Ò¯Â„Ó ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚‡ ÒÚ ‡Ì˚. ó‡ÒÚÓ Ì‡ ˝ÚÓÏ Ï ÓÔ ËflÚËË Ô ËÒÛÚÒÚ‚ÛÂÚ Ò‡Ï Ô ÂÁˉÂÌÚ, ÚÂÏ ·ÓΠ˜ÚÓ Ó‰ËÌ ËÁ „·‚Ì˚ı Ô ËÁÓ‚ ÒÓ Â‚ÌÓ‚‡ÌËfl Ú‡Í Ë Ì‡Á˚‚‡ÂÚÒfl – äÛ·ÓÍ è ÂÁˉÂÌÚ‡ åÓΉӂ˚. ó‡‰˚ -ÎÛÌ„Ò͇fl ÍÓÌÂÙ χ, ÏÂÒÚÓ Ô Ó‚Â‰ÂÌËfl Ò͇˜ÂÍ, – ‰ËÌÒÚ‚ÂÌ̇fl ‚ åÓÎ‰Ó‚Â Ë ÒÓ·Ë ‡ÂÚ Û˜‡ÒÚÌËÍÓ‚ ÒÓ ‚ÒÂÈ ÂÒÔÛ·ÎËÍË. Ç

86

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

В процессе смешения мировых культур первыми жертвами становятся малочисленные народы, такие как наш, гагаузский. Поэтому вполне закономерны наши тревоги по поводу опасности растворения в «плавильном котле» глобализованного мира.

Dünya kültürlerinin kar›flmas› sürecinde ilk kurbanlar Gagauzlar gibi küçük milletlerdir. Bu ba¤lamda küreselleflen dünyan›n “döküm kazan›nda” erime endiflelerimiz pek tabiidir. Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚ı Ï ÓÔ ËflÚËÈ, ËÌˈˇÚË‚‡ ÒÍÓ ÂÂ Ô Ë̇‰ÎÂÊ‡Ú ÏÂÒÚÌ˚Ï ‡‰ÏËÌËÒÚ ‡ˆËflÏ É‡„‡ÛÁËË Ë åÓΉӂ˚, ‡ Ì ÓÙˈˇθÌ˚Ï äÓÏ ‡ÚÛ Ë ä˯ËÌfi‚Û. à ˝ÚÓ, ̇‚ ÌÓÂ, Ô ‡‚ËθÌÓ. àÏÂÌÌÓ Ú‡Í‡fl Ô ‡ÍÚË͇ ‰ÂˆÂÌÚ ‡ÎËÁ‡ˆËË ‚·ÒÚË Ë ‡Á‚ËÚËfl ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ ÏÂÊ‰Û ÏÂÒÚÌ˚ÏË ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡ÏË ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ò„ӉÌfl Ë ‚ Ö‚ ÓÔÂ. Ç ÛÒÎÓ‚Ëflı „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË ‚ÓÁÌË͇ÂÚ ÓÔ‡ÒÌÓÒÚ¸ ËÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌËfl χÎ˚ı ̇ Ó‰Ó‚. ä‡ÍËÏ ‚ˉËÚ Ò‚Ófi ·Û‰Û˘Â „‡„‡ÛÁÒÍËÈ Ì‡ Ó‰ Ë ˜ÚÓ ÓÌ ‰Â·ÂÚ ‰Îfl Ò‡ÏÓÒÓı ‡ÌÂÌËfl? ÑÎfl ÏÌÓ„Ëı χÎ˚ı ̇ Ó‰Ó‚ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËfl Òڇ· Ò ¸fiÁÌÓÈ

Bu bizim jeopolitik tercihimiz olarak “Üçüncü Roma”y› yani Moskova’y› da ba¤lar. Bu ba¤lam ve co¤rafi konumumuz faktörüyle Avrupal› bir ulusuz biz.

Gagauz ulusu ayn› zamanda Türkî süperetnisitenin bir dal›d›r.

Bize Gagauzlar›n sosyal yaflant›lar›n›n özelliklerinden bahseder misiniz?

Gagauzlar çal›flkan bir millettir; zamanlar›n›n ço¤unu iflbafl›nda geçirirler.

Bununla beraber dinlenmeye ve sosyal aktivitelere kat›lmaya da zaman buluruz.

Bunlar daha çok geleneksel millî takvime göre düzenlenen bayramlard›r. Meryem Ana’n›n vefat›, Gö¤e Yükselifl günü ve Kut-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

yüz yüze лицом к лицу

Православие является стержнем нашей этнокультурной самобытности, одной из главных опор национального самосознания.

Ortodoksluk, etnik kültürel kimli¤imizin temeli ve ulusal bilincin en önemli dayanaklar›ndan biridir. Ô Ó·ÎÂÏÓÈ. Ç Ô ÓˆÂÒÒ ÒϯÂÌËfl ÏË Ó‚˚ı ÍÛθÚÛ Ô ‚˚ÏË Ê ڂ‡ÏË ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl χÎÓ˜ËÒÎÂÌÌ˚ ̇ Ó‰˚, Ú‡ÍËÂ Í‡Í Ì‡¯, „‡„‡ÛÁÒÍËÈ. èÓ˝ÚÓÏÛ ‚ÔÓÎÌ Á‡ÍÓÌÓÏ Ì˚ ̇¯Ë Ú Â‚Ó„Ë ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ‡ÒÚ‚Ó ÂÌËfl ‚ «Ô·‚ËθÌÓÏ ÍÓÚλ „ÎÓ·‡ÎËÁÓ‚‡ÌÌÓ„Ó ÏË ‡. ÑÂÎÓ ‚ÓÁ ÓʉÂÌËfl „‡„‡ÛÁÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ˚ fl‚ÎflÂÚÒfl Í ‡ÂÛ„ÓθÌ˚Ï ‚ ̇¯ÂÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË. ç‡¯Ë ÔÓÒÚÓflÌÌ˚ Á‡‰‡˜Ë – ‚˚ÔÛÒ͇ڸ Í‡Í ÏÓÊÌÓ ·Óθ¯Â ÍÌË„ ̇ „‡„‡ÛÁÒÍÓÏ flÁ˚ÍÂ, ÔÓÔÓÎÌflÚ¸ ·Ë·ÎËÓÚ˜Ì˚ ÙÓ̉˚, ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ‰Îfl ‡·ÓÚÌËÍÓ‚ Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌËfl Ë ÍÛθÚÛ ˚ ‰ÓÒÚÓÈÌ˚ ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË. å˚ ÔÓ‰‰Â ÊË‚‡ÂÏ Ú‡ÍË ÙÓ Ï˚ „ÎÓ·‡ÎËÁ‡ˆËË, Ô Ë ÍÓÚÓ ˚ı ‚ÏÂÒÚÓ ÒϯÂÌËfl ÍÛθÚÛ Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ Ëı ‚Á‡ËÏÓÓ·Ó„‡˘ÂÌËÂ, ÔÓÁ‚ÓÎflfl ‚ÒÂÏ ·ÂÁ ËÒÍβ˜ÂÌËfl ̇ Ó‰‡Ï ÒÓı ‡ÌËÚ¸ Ò‚Ó˛ ˉÂÌÚ˘ÌÓÒÚ¸. àÏÂÌÌÓ Ú‡Í‡fl «ˆ‚ÂÚÛ˘‡fl ÒÎÓÊÌÓÒÚ¸», ÍÓ„‰‡ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ ÍÛθÚÛ ˚ Ì ÛÌËÙËˆË Û˛ÚÒfl ÔÓ‰ Á‡Ô‡‰Ì˚ ӷ ‡Áˆ˚, ‡ ‚ÓÒÔ ËÌËχ˛ÚÒfl ‚ Ëı Ì ‡Á ˚‚ÌÓÏ Â‰ËÌÒÚ‚Â, fl‚ÎflÂÚÒfl ‰Îfl Ì‡Ò Ë‰Â‡ÎÓÏ. ä‡ÍË ÓÔ‡ÒÌÓÒÚË ÒÚÓflÚ Ô ‰

GÜZ 2007, SAYI: 26

„‡„‡ÛÁÒÍËÏ Ì‡ Ó‰ÓÏ ‚ Ò‚flÁË Ò ‚ÓÁÏÓÊÌÓÈ ÔÓÚ ÂÈ Ì‡ˆËÓ̇θÌÓÈ Ò‡ÏÓˉÂÌÚËÙË͇ˆËË? Ç XX ‚. Ò Îˈ‡ ÁÂÏÎË ËÒ˜ÂÁÎË ÏÌÓ„Ë ˝ÚÌÓÒ˚. ÇÏÂÒÚÂ Ò ÌËÏË ËÒ˜ÂÁ‡ÎË Ë Ëı flÁ˚ÍË, ÍÛθÚÛ ˚ Ë Ó·˚˜‡Ë. ó‡ÒÚ¸ „‡„‡ÛÁÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡ ÛÊ Ô ÂÊË· ˝ÚÛ „Ó ¸ÍÛ˛ Û˜‡ÒÚ¸: „‡„‡ÛÁÒÍË ӷ˘ËÌ˚ ‚ É ÂˆËË, ÅÓ΄‡ ËË Ë êÛÏ˚ÌËË ÔÓÎÌÓÒÚ¸˛ ‡ÒÒËÏËÎË Ó‚‡ÎËÒ¸ Ò ÏÂÒÚÌ˚Ï Ì‡ÒÂÎÂÌËÂÏ. àÒ˜ÂÁÌÓ‚ÂÌË χÎ˚ı ̇ Ó‰Ó‚ ‰ÓÎÊÌÓ Á‡·ÓÚËÚ¸ Ì ÚÓθÍÓ Ò‡ÏËı «ËÒ˜ÂÁ‡˛˘Ëı», ÌÓ Ë ‚Òfi ÏË Ó‚Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Ó, ÍÓÚÓ ÓÂ, ‚ÒΉÒÚ‚Ë ÔÓ‰Ó·Ì˚ı Ô ÓˆÂÒÒÓ‚, Ú flÂÚ Ò‚Ófi ÍÛθÚÛ ÌÓ ·Ó„‡ÚÒÚ‚Ó Ë ‡ÁÌÓÓ· ‡ÁËÂ.

Контакты с тюркским миром слабы ä‡Í Ç˚ ÒÏÓÚ ËÚ ̇ ËÌÚ„ ‡ˆË˛ Ò ‰ Û„ËÏË Ú˛ ͇ÏË? àϲÚÒfl ÎË Í‡ÍËÂ-ÎË·Ó Ë‰ÂË Ë Ô ÓÂÍÚ˚ ‚ ˝ÚÓÏ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌËË? ɇ„‡ÛÁ˚ ‚Ò„‰‡ „ÓÚÓ‚˚ Í ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Û ÔÓ ËÌÚ„ ‡ˆËË Ó· ‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌ˚ı, ÍÛθÚÛ Ì˚ı Ô ÓˆÂÒÒÓ‚, ÔÓ Â‡ÎËÁ‡ˆËË ÒÓ‚ÏÂÒÚÌ˚ı Ô ÓÂÍÚÓ‚ ‚ ӷ·ÒÚË ˝ÍÓÌÓÏËÍË. é‰Ì‡ÍÓ

sal Üçlü gibi önemli gün ve dini bayramlarla ayn› günlere rastlayan bu bayramlar bütün köylülerin toplant›s› fleklinde geçer.

Etkinlikler komflu köylerden gelenlerle beraber büyük kat›l›mlarla gerçeklefltirilir.

Bu etkinliklerin içine gürefl, kurban kesme töreni (koç veya kuzu kurban edilir), koro hâlinde söylenen flark›lar girer. Bütün bunlar müzik eflli¤inde yap›l›r. Ulusumuzun hayat›nda en önemli yeri, Ortodoks takviminde Aziz Georgiy gününe denk gelen 6 May›s günü kutlanan, bazen birkaç gün süren H›drellez bayram› al›r.

Etkinliklerin di¤er kategorisi Sovyetler Birli¤i’nin önemli günlerini kutlamakt›r.

Sovyet dönemi tarihimizin bir parças›d›r; trajik dönemlerden baflka çok mutlu günlerin de oldu¤u bir dönem. En önemli kültürel faaliyetler, konserler 9 May›s, 7 Kas›m ve 23 fiubat günlerinde düzenlenir.

Gagauz Özerk Bölgesi’nin kurulmas›yla bafllayan tarihin bu yeni dönemi Gagauzlar›n kültür hayat›na yeni olaylar katm›flt›r. 1997 y›l›nda Çad›r Lunga’da, Mihail Çak›r Gagauz Millî Tiyatrosu aç›ld›. Bu tiyatroda çok kabiliyetli aktörler çal›fl›yor.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

87

лицом к лицу yüz yüze

baflkan› kupas› ad›n› tafl›r. Moldova’da at yar›fllar›n›n yap›ld›¤› tek yer, Çad›r Lungskiy At Çiftli¤i’dir ve bütün Cumhuriyetten kat›l›mc›lar buraya toplan›r. Ortak faaliyetlerdeki inisiyatif daha çok Gagauzya ve Moldova’n›n yerel yönetimlerine aittir; resmî Komrat’a ve Kiflinev’e de¤il.

Do¤ru olan da budur herhalde. ‹ktidar›n bu flekilde yerelleflmesi ve yerel topluluklar aras›ndaki iliflkilerin gelifltirilmesi bugün Avrupa’da uygulan›yor.

Küreselleflme flartlar›nda küçük halklar›n önünde muhtemel ortadan kaybolma problemi var. Gagauz milleti gelece¤ini nas›l görüyor ve kendini korumak için ne yap›yor?

̇ ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓÏ ˝Ú‡Ô ËÁ ‚ÒÂ„Ó Ú˛ ÍÒÍÓ„Ó ÏË ‡ ɇ„‡ÛÁËfl ËÏÂÂÚ ÔÓÒÚÓflÌÌÓ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó Î˯¸ Ò íÛ ÂˆÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍÓÈ Ë êÂÒÔÛ·ÎËÍÓÈ í‡Ú‡ ÒÚ‡Ì ‚ êÓÒÒËË. ùÚË Ò‚flÁË ‰Ó‚ÓθÌÓ ÚÂÒÌ˚Â, ÓÌË ‚Íβ˜‡˛Ú ÚÓ „Ó‚Ó˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓÂ, ̇ۘÌÓÂ Ë ÍÛθÚÛ ÌÓ ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó. ë ÓÒڇθÌ˚ÏË Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎflÏË Ú˛ ÍÒÍÓ„Ó ÏË ‡ ‰Ó ÒËı ÔÓ Û Ì‡Ò, Í ÒÓʇÎÂÌ˲, ·˚ÎË Î˯¸ ˝ÔËÁӉ˘ÂÒÍË ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚. ä‡Í ‚˚„Îfl‰ËÚ É‡„‡ÛÁËfl ̇ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÏ Û Ó‚ÌÂ? ç‡Ô ËÏ , ÎÂÚÓÏ 2006 „. ‚ äÓÏ ‡ÚÂ Ô Ó¯fiÎ ÇÒÂÏË Ì˚È Ò˙ÂÁ‰ „‡„‡ÛÁÓ‚, ̇ ÍÓÚÓ ˚È Ò˙Âı‡ÎËÒ¸ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË „‡„‡ÛÁÒÍËı Ó·˘ËÌ ËÁ ·ÓΠ˜ÂÏ ‰ÂÒflÚ͇ ÒÚ ‡Ì. è ӂ‰ÂÌË ˝ÚÓ„Ó Ï ÓÔ ËflÚËfl, Á‡Ï˜ÂÌÌÓ„Ó Ì‡ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÏ Û Ó‚ÌÂ, ·ÂÁÛÒÎÓ‚ÌÓ, ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ Á‡ÒÎÛ„ÓÈ É‡„‡ÛÁËË. å˚ ӷ·‰‡ÂÏ ·Óθ¯ËÏ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÏ ÔÓÚÂ̈ˇÎÓÏ. Ç É‡„‡ÛÁËË, ÔÓ Ò ‡‚ÌÂÌ˲ Ò ÓÒڇθÌÓÈ åÓΉӂÓÈ, ÒÓÁ‰‡Ì‡ ҇χfl ·Î‡„ÓÔ ËflÚ̇fl ËÌ‚ÂÒÚˈËÓÌ̇fl Ò Â‰‡. å˚ ÒÓÁ‰‡ÎË Ú‡ÍË ÛÒÎÓ‚Ëfl, ˜ÚÓ Î˛·ÓÈ Ô Â‰Ô ËÌËχÚÂθ, ‚Í·‰˚‚‡˛˘ËÈ ‚ ‡θÌ˚È ÒÂÍÚÓ Ì‡¯ÂÈ ˝ÍÓÌÓÏËÍË ·ÓΠ250 Ú˚Ò. ‰Óη Ó‚ ËÌ‚ÂÒÚˈËÈ, ÓÒ‚Ó·Óʉ‡ÂÚÒfl ÓÚ ÛÔ·Ú˚ ̇ÎÓ„Ó‚ Ò ÓÍÓÏ ‰Ó ÔflÚË ÎÂÚ. çË„‰Â ‚ åÓΉӂ ÌÂÚ Ú‡ÍËı ÛÒÎÓ‚ËÈ! ì Ì‡Ò ÂÒÚ¸ ÛÌË͇θÌ˚È ¯‡ÌÒ ÒÚ‡Ú¸ ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ÏË ‡ ÏÓ‰Âθ˛ ‡Á ¯ÂÌËfl ˆÂÎÓ„Ó ÍÓÏÔÎÂÍÒ‡ Ô Ó·ÎÂÏ, – ÓÚ

88

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Gagauzya kültürel zenginli¤i temsil ediyor Devletle iliflkileriniz nas›l? Beraber faaliyetler yürütüyor musunuz?

Resmî düzeyde ortak faaliyetler çok de¤il. Ama bunu devletle iliflkilerin ölçüsü olarak kabul etmemeli. Gagauzya, Moldova Cumhuriyeti’nin anayasal topra¤›d›r ve s›cak geçen 90’l› y›llardan sonra kimse bundan flüphe etmiyor. Ortak faaliyetlerden çok, devletin kat›ld›¤› faaliyetlerden bahsetmek daha do¤ru olacakt›r. Mesela her y›l H›drellez’de düzenledi¤imiz at yar›fllar›, ülkenin yönetiminin deste¤inde yap›l›r. Bu etkinli¤e Cumhurbaflkan› s›k s›k kat›l›r; üstelik en büyük ödüllerden biri Moldova Cumhur-

Гагаузия имеет постоянное сотрудничество лишь с Турецкой Республикой и Республикой Татарстан в России.

Gagauzya’n›n Türk dünyas›ndan yaln›z Türkiye Cumhuriyeti ve Rusya’da Tataristan Cumhuriyeti ile devaml› iflbirli¤i var.

Birçok küçük millet için küreselleflme ciddi bir problem oldu. Dünya kültürlerinin kar›flmas› sürecinde ilk kurbanlar Gagauzlar gibi küçük milletlerdir. Bu ba¤lamda küreselleflen dünyan›n “döküm kazan›nda” erime endiflelerimiz pek tabiidir. Her zamanki davam›z Gagauz dilinde daha çok kitap ç›karmak, kütüphane kaynaklar›n› art›rmak, e¤itim ve kültür çal›flanlar›n›n faaliyetleri için uygun flartlar sa¤lamakt›r. Biz küreselleflmenin, kültürlerin kar›flmas› yerine karfl›l›kl› zenginlefltikleri, istisnas›z her millete kendi kimli¤ini koruma imkân› veren flekillerini destekliyoruz. Özellikle millî kültürler Bat› modelinin alt›nda erimeyen kopar›lmaz bir bütün olarak benimsendi¤i zaman “geliflen çeflitlilik” bizim için idealdir.

Gagauz milletini ulusal kimlikle ilgili ne tür tehlikeler bekliyor?

XX. yüzy›lda yeryüzünden birçok eflsiz ulus silindi. Onlarla beraber dilleri, kültürleri ve âdetleri de yok oldu. Gagauzlar›n bir k›sm› bu ac› kaderi yaflad›. Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya’daki Gagauz nüfusu yerel halka kar›fl›p tamamen asimile oldu. Küçük uluslar›n kaybolmas› sadece “kaybolanlar›” de¤il, ayn› süreçlerden ötürü kültürel zenginlik ve çeflitliliklerini kaybeden bütün dünya kamuoyunu endiflelendirmelidir.

Türk dünyas› ile iliflkiler zay›f Di¤er Türklerle entegrasyona nas›l bak›yorsunuz? Bu yönde herhangi bir düflünce ve projeniz var m›?

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

yüz yüze лицом к лицу

ÏÂÊ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ‰Ó ˝ÍÓÌÓÏËÍÓÒӈˇθÌ˚ı. å˚ ̇‰ÂÂÏÒfl ̇ ‚ÌËχÌËÂ Ë Á‡ËÌÚ ÂÒÓ‚‡ÌÌÓÒÚ¸ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡. Å·„ÓÔÓÎۘˠɇ„‡ÛÁËË ÔÓÏÓÊÂÚ ÏË Ó‚ÓÏÛ ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚Û ‚ ‡Á ¯ÂÌËË ˆÂÎÓÈ Ò ËË Á‡ÚflÌÛ‚¯ËıÒfl ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ ‚ Ú‡ÍËı Ô Ó·ÎÂÏÌ˚ı ÚӘ͇ı Ô·ÌÂÚ˚, Í‡Í äÓÒÓ‚Ó, ç‡„Ó Ì˚È ä‡ ‡·‡ı, ûÊ̇fl éÒÂÚËfl… èÓÒΉӂ‡ÚÂθÌÓ ‡Á‚ËÚË ̇¯ÂÈ ‡‚ÚÓÌÓÏËË Ô Ë·ÎËÁËÚ Ë ‡Á ¯ÂÌË è ˉÌÂÒÚ Ó‚ÒÍÓ„Ó ÍÓÌÙÎËÍÚ‡. Ç ˝ÚÓÏ ‚ÓÔ ÓÒ, ·Óθ¯Ë ̇‰Âʉ˚ Ï˚ ‚ÓÁ·„‡ÂÏ Ì‡ ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl ÓÙˈˇθÌÓ„Ó ä˯ËÌfi‚‡, „·‚ÌÓÈ Á‡ËÌÚ ÂÒÓ‚‡ÌÌÓÈ ÒÚÓ ÓÌ˚. ë ̇¯ÂÈ ÒÚÓ ÓÌ˚ ÛÊ ҉ÂÎ‡Ì Ô ‚˚È ¯‡„ – Ï˚ ˜fiÚÍÓ Á‡fl‚ËÎË, ˜ÚÓ Á‡ËÌÚ ÂÒÓ‚‡Ì˚ ‚ Ú ËÚÓ Ë‡Î¸ÌÓÈ ˆÂÎÓÒÚÌÓÒÚË ÂÒÔÛ·ÎËÍË Ë Ì‡ÒÚ ÓÂÌ˚ ̇ ÍÓÌÒÚ ÛÍÚË‚Ì˚È Ë ÔÎÓ‰ÓÚ‚Ó Ì˚È ‰Ë‡ÎÓ„ Ò ä˯ËÌfi‚ÓÏ. ëÓ ÒÚÓ ÓÌ˚ ˆÂÌÚ ‡Î¸Ì˚ı ‚·ÒÚÂÈ Ï˚ ‡ÒÒ˜ËÚ˚‚‡ÂÏ Ì‡ Û‚‡ÊÂÌËÂ Ë Òӷβ‰ÂÌËÂ Ô Ë̈ËÔÓ‚ ̇¯ÂÈ ‡‚ÚÓÌÓÏËË. ÖÒÚ¸ ÎË Û É‡„‡ÛÁËË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ‚ Ò Â‰ÒÚ‚‡ı χÒÒÓ‚ÓÈ ËÌÙÓ Ï‡ˆËË, ÍÓÚÓ ˚ ·˚ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÎË ‡‚ÚÓÌÓÏ˲ ̇ ÏË Ó‚ÓÈ ‡ ÂÌÂ? ê‡ÁÛÏÂÂÚÒfl, Ì‡Ï ·˚ ıÓÚÂÎÓÒ¸ ËÏÂÚ¸ ÔÓ‰Ó·ÌÓ„Ó Ó‰‡ ëåà. 片‚ÌÓ, ÍÒÚ‡ÚË, ÔÓ‰Ó·ÌÛ˛ ˉ² ‡ÎËÁÓ‚‡Î‡ êÂÒÔÛ·ÎË͇ åÓΉӂ‡, Ëϲ˘‡fl ÚÂÔ ¸ Ò‚ÓÈ ÒÔÛÚÌËÍÓ‚˚È Í‡Ì‡Î, Ô ‰‡˜Ë ÍÓÚÓ Ó„Ó ÏÓ„ÛÚ ÒÏÓÚ ÂÚ¸ ‰‡Ê ÊËÚÂÎË å‡‰‡„‡Ò͇ ‡. ì Ì‡Ò Ê ÔÓ‰Ó·Ì˚ Á‡ÚÂË, Í ÒÓʇÎÂÌ˲, ̇ڇÎÍË‚‡˛ÚÒfl ̇ fl‰ Ú Û‰ÌÓÒÚÂÈ. è ‚‡fl ÒÎÓÊÌÓÒÚ¸ – ÒÍÛ‰Ì˚ ÙË̇ÌÒÓ‚˚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË É‡„‡ÛÁËË. ÇÚÓ ÓÈ ‚ÓÔ ÓÒ – Ô ÓÙÂÒÒËÓ̇θÌ˚È Û Ó‚Â̸ ÊÛ Ì‡ÎËÒÚÓ‚. Ç ˝ÚÓÏ „Ó‰Û Ï˚ Ô·ÌË ÛÂÏ ÓÚÔ ‡‚ËÚ¸ „ ÛÔÔÛ „‡„‡ÛÁÒÍËı ÊÛ Ì‡ÎËÒÚÓ‚ ‚ ÒÚ ‡Ì˚ Öë Ò ˆÂθ˛ Ó·ÏÂ̇ ÓÔ˚ÚÓÏ Ë ÔÓ‚˚¯ÂÌËfl Í‚‡ÎËÙË͇ˆËË. ÑÛχ˛, ‚ÓÔ ÓÒ Ô ÓÙÂÒÒËÓ̇θÌÓÈ ÔÓ‰„ÓÚÓ‚ÍË Í‡‰ Ó‚ Ì‡Ï Û‰‡ÒÚÒfl ‡Á ¯ËÚ¸. óÚÓ Í‡Ò‡ÂÚÒfl ÚÂıÌ˘ÂÒÍÓÈ ÒÚÓ ÓÌ˚ ‚ÓÔ ÓÒ‡, ÚÓ Ë Á‰ÂÒ¸ ‚ÓÁÏÓÊÌ˚ ÔÓÎÓÊËÚÂθÌ˚ Ô ÒÔÂÍÚË‚˚. ëÂȘ‡Ò ÌÓ‚Ó ÛÍÓ‚Ó‰ÒÚ‚Ó É‡„‡ÛÁËË Ô Ë·„‡ÂÚ ÛÒËÎËfl ÔÓ ‚˚‚Ó‰Û ‡‚ÚÓÌÓÏËË ËÁ Í ËÁËÒ‡. éÔ Â‰ÂÎfiÌÌ˚ ̇‰Âʉ˚ Ï˚ ‚ÓÁ·„‡ÂÏ Ë Ì‡ ÔÓÏÓ˘¸ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ„Ó ÒÓÓ·˘ÂÒÚ‚‡. å˚ Ì Ú¯ËÏ Ò·fl ËÎβÁËflÏË Ë ‰‡ÎÂÍË ÓÚ Ï˚ÒÎË, ˜ÚÓ ‚ÒÍÓ Â ÔÓfl‚ËÚÒfl „‡„‡ÛÁÒÍËÈ ÒÔÛÚÌËÍÓ‚˚È Í‡Ì‡Î Ò ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚Ï ÔÓÍ ˚ÚËÂÏ. é‰Ì‡ÍÓ ËÒÔÓθÁÓ‚‡ÌË ‡‰ËÓ ‰Îfl Ô Ó‰‚ËÊÂÌËfl ɇ„‡ÛÁËË Ì‡ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÛ˛ ‡ ÂÌÛ – ‚ÔÓÎÌ ‡θ̇fl ˆÂθ. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

lefltirilmesi Gagauzya’n›n baflar›s›d›r flüphesiz. Büyük ekonomik potansiyellere sahibiz. Moldova’n›n geri kalan k›sm›na göre en uygun yat›r›m ortam› Gagauzya’da var. Reel sektöre 250 bin dolardan fazla yat›r›m yapan her ifladam› befl y›la kadar vergiden muaf tutulur.

Gagauzlar e¤itim ve kültür süreçlerinin entegrasyonunda, ekonomik alanda ortak projelerin gerçeklefltirilmesinde iflbirli¤ine her zaman haz›rd›r. Fakat flu an itibariyle bütün Türk dünyas›ndan yaln›z Türkiye Cumhuriyeti ve Tataristan Cumhuriyeti ile devaml› iflbirli¤imiz var. Bu iliflkiler gayet sa¤lam; ticarî, ekonomik, bilimsel ve kültürel alan› kaps›yor. Türk dünyas›n›n di¤er temsilcileriyle flimdiye kadar sadece ara s›ra kurulan iliflkiler var maalesef.

Günümüzde Gagauzya’da uluslararas› düzeyde hangi hizmetler veriliyor?

2006 yaz›nda mesela Komrat’ta on ülkeden Gagauz topluluklar›n›n temsilcilerinin kat›ld›¤› “Dünya Gagauzlar› Kongresi” düzenlendi. Uluslararas› düzeyde kabul gören bu kongrenin gerçek-

Благополучие Гагаузии поможет мировому сообществу в разрешении целой серии затянувшихся конфликтов в таких проблемных точках планеты, как Косово, Нагорный Карабах, Южная Осетия.

Gagauzya’n›n refah› dünya kamuoyuna Kosova, Da¤l›k Karaba¤, Güney Osetya gibi “sorunlu” bölgelerde birçok anlaflmazl›klar›n çözümünde yard›mc› olacakt›r.

Halklar aras› problemlerden sosyoekonomik problemlere bir bütün halinde zor sorunlar›n çözümünde dünyaya örnek olmak gibi büyük bir flans›m›z var.

Dünya kamuoyunun dikkatine ve ilgisine güveniyoruz. Gagauzya’n›n refah› dünya kamuoyuna Kosova, Da¤l›k Karaba¤, Güney Osetya gibi “sorunlu” bölgelerde birçok anlaflmazl›klar›n çözümünde yard›mc› olacakt›r. Özerk bölgemizin devam eden geliflimi Pridnestrov anlaflmazl›¤›n›n çözümünü de h›zland›racakt›r. Bu konuda en önemli ilgili taraf olan Kiflinev’in resmî tutumuna büyük ümit besliyoruz. Bizim taraf›m›zdan ilk ad›m at›ld›. Biz, cumhuriyetin toprak bütünlü¤ünden yana oldu¤umuzu ve yap›c› ve verimli bir diyaloga haz›r oldu¤umuzu net olarak ifade ettik. Merkez yönetimden özerkli¤imize sayg› bekliyor ve ilkelerine uyulaca¤›na inan›yoruz.

Gagauzya özerk bölgesinin dünya arenas›nda temsil edecek yay›n araçlar›na ihtiyac› var m›?

Elbette. Moldova Cumhuriyeti yay›nlar›n›n Madagaskar’dan bile seyredilebilmesini sa¤layacak kendi uydu kanal›n› açt›. Bizim de benzer teflebbüslerimiz var fakat maalesef bir dizi zorlukla karfl›lafl›yoruz. ‹lk zorluk Gagauzya’n›n k›t ekonomik imkânlar›, ikincisi gazetecilerin profesyonel seviyeleri. Bu y›l bir grup Gagauz gazeteciyi tecrübe al›flverifli ve yeterlilik e¤itimi amac›yla Avrupa Birli¤i ülkelerine göndermeyi planl›yoruz. Profesyonel kadrolar›n haz›rlanmas› sorununu çözebilece¤imizi düflünüyorum.

Sorunun teknik k›sm›na gelince burada da olumlu perspektifler var. Gagauzya’n›n yeni yönetimi bölgeyi krizden ç›karmak için büyük bir gayret sarf ediyor.

Uluslararas› kamuoyunun yard›m›ndan da büyük beklentilerimiz var.

Kendimizi hayallerle avutmuyoruz ve “yak›nda uluslararas› yay›n yapacak bir uydu kanal›m›z olacak” düflüncelerinden uza¤›z. Fakat Gagauzya’n›n uluslararas› arenaya uydu yay›n› arac›l›¤›yla ç›kmas› gerçeklefltirilebilecek bir hedeftir. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

89

путешествия gezi

Этнический туризм – наша надежда Али Жаббаров Нахчыванский государственный университет.

Etnik turizm umut veriyor Ali Cabbarov Nahç›van Devlet Üniversitesi.

˛‰ÂÈ ÔÓ·Ûʉ‡˛Ú Í ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚ËflÏ ‡ÁÌ˚Â Ô Ë˜ËÌ˚: Á‡ÌflÚ¸ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌÌÓ ÏÂÒÚÓ ‚ Ó·˘ÂÒÚ‚Â, ÛÚ‚Â ‰ËÚ¸ Ò‚ÓÈ ‡‚ÚÓ ËÚÂÚ, ÔÓ‚˚ÒËÚ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚È ÒÚ‡ÚÛÒ Ë Ú.‰. ê‡Á‚ËÚË ÚÂıÌÓÎÓ„ËÈ Ë ÔÓ‚˚¯ÂÌËÂ Û Ó‚Ìfl ÒӈˇθÌÓ-˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl Ó·˘ÂÒÚ‚‡ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛Ú ÔÓfl‚ÎÂÌ˲ Û Î˛‰ÂÈ Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ„Ó ‚ ÂÏÂÌË, ˜ÚÓ Ô Ë‚Ó‰ËÚ Í ·ÓΠ‡ÍÚË‚ÌÓÏÛ ËÒÔÓθÁÓ‚‡Ì˲ ËÏË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ÚÛ ËÁχ. íÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÚÛ ËÁÏ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ ‡Á‚ËÚ˲ ˝ÍÓÌÓÏËÍË, ÒӈˇθÌÓ-ÍÛθÚÛ ÌÓÈ ÒÙ ˚ Ë ‰‡Ê ÏÂʉÛ̇ Ó‰Ì˚ı ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ. Ç ÌÂÍÓÚÓ ˚ı ÒÚ ‡Ì‡ı ÚÛ ËÁÏ fl‚ÎflÂÚÒfl „·‚ÌÓÈ ÒÚ‡Ú¸ÂÈ ‰ÓıÓ‰‡, Ô Â‰ÒÚ‡‚Îflfl ÒÓ·ÓÈ ‚‡ÊÌ˚È Ù‡ÍÚÓ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl Ë Ûڂ ʉÂÌËfl ÒӈˇθÌÓÈ ÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÒÚË. çÂÚ Û‰ÌÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ÚÛ ËÁÏ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ Ò·ÎËÊÂÌ˲ ÒËθÌ˚ı Ë Ò··˚ı „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚. ü‚ÎflflÒ¸ Ò Â‰ÒÚ‚ÓÏ ÓÚ‰˚ı‡ Ë ‡Á‚ΘÂÌËÈ, ÚÛ ËÁÏ Ó‰ÌÓ‚ ÂÏÂÌÌÓ Ë„ ‡ÂÚ ‚‡ÊÌÛ˛ Óθ ‚ Ô ÓˆÂÒÒ ËÌÚ„ ‡ˆËË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ, ÓÌ Ò·ÎËʇÂÚ Ì‡ Ó‰˚, Ûڂ ʉ‡ÂÚ ÚÓΠ‡ÌÚÌÓÒÚ¸, Û‚‡ÊÂÌËÂ Í ‡Á΢Ì˚Ï ÂÎË„ËflÏ, flÁ˚͇Ï, Ó·˚˜‡flÏ. ë„ӉÌfl ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Û˛Ú Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎË ‚ÒÂı ÒӈˇθÌ˚ı ÒÎÓ‚, ‚Â‰Û˘Ë ‰Ë̇Ï˘Ì˚È Ó· ‡Á ÊËÁÌË. ë ‰ Û„ÓÈ ÒÚÓ ÓÌ˚, Ô Ë‚flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ Í Ó‰ËÌÂ Ë Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡ Ô Ó‰ÓÎʇ˛Ú Ë„ ‡Ú¸ ‚‡ÊÌÛ˛ Óθ ‚ ÊËÁÌË Î˛‰ÂÈ. ùÚËÏ ˝ÏÓˆËÓ̇θÌ˚Ï ÛÒÚ ÂÏÎÂÌËflÏ Óڂ˜‡ÂÚ ˝ÚÌ˘ÂÒÍËÈ ÚÛ ËÁÏ, ÍÓÚÓ ˚È ÓÔË ‡ÂÚÒfl ̇ ËÒÚÓ ËÍÓ-̇ˆËÓ̇θÌÛ˛ ÒÙÂ Û ÊËÁÌË. çÂÒÏÓÚ fl ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ Ì‡ Ô ÓÚflÊÂÌËË ËÒÚÓ ËË ÏÂÌflÎËÒ¸ ÏÂÒÚ‡ Ô ÓÊË‚‡ÌËfl ̇ Ó‰Ó‚, ˝ÏÓˆËÓ̇θÌÓ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÂ Í Ó‰Ì˚Ï ÏÂÒÚ‡Ï Ì ÔÓÍˉ‡ÂÚ Î˛‰ÂÈ. è ˘ËÌ ÏË„ ‡ˆËË Ì‡ Ó‰Ó‚ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó: ÔÓËÒÍ ÎÛ˜¯Ëı ÛÒÎÓ‚ËÈ ‰Îfl ÊËÁÌË, ÒÚ ÂÏÎÂÌËÂ Í ‰ÓÒÚÓÈÌÓÏÛ Á‡ ‡·ÓÚÍÛ, Á‡ı‚‡Ú ÌÓ‚˚ı ÁÂÏÂθ, ·Â„ÒÚ‚Ó, ‚˚Á‚‡ÌÌÓ ‚ÓÈ̇ÏË, ̇ÒËÎËÂÏ, ˝ÔˉÂÏËflÏË ËÎË ÂÔ ÂÒÒË‚Ì˚Ï ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËÏ ÂÊËÏÓÏ. åË„ ‡ˆËË ËÏÂ˛Ú ÏÂÒÚÓ Ë ÒÂȘ‡Ò.

ã

90

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

nsanlar› seyahat etme¤e iten birçok neden vard›r: Cemiyette yer edinmek, kendi mevkiini baflkalar›na kabul ettirmek ve yüksek statü kazanmak… Sosyal geliflmeye ayr›lan dikkat, ço¤u zaman kendini turizm hizmetlerinde de gösteriyor.

‹

Toplumun sosyo-ekonomik düzeyinin yükselmesi ve bilimsel geliflmelerden dolay› artan bofl vakit imkânlar› turizm seyahatlerini art›r›rken, turizmde, ekonomik, sosyal, kültürel ve tarihi alanlarda, hatta uluslararas› iliflkilerde ortaya ç›kan birçok alan›n lokomotifine dönüflmüfltür. Baz› ülkelerde turizm esas gelir alan›d›r; öyle ülkeler vard›r ki, buralarda turizm, ekonomik geliflimin ve sosyal adaletin esas unsuru olarak ortaya ç›kar. Turizmin etkilerine bakt›¤›m›z zaman, geliflmifl ve zay›f ülkeleri bir araya getiren yegane vas›ta oldu¤unu görmek mümkündür.

Tarihi kökleri geçmifle dayanan turizm, ça¤dafl anlay›fltaki gibi sadece bir dinlenme/e¤lenme arac› de¤il, ayn› zamanda medeniyetlerin entegrasyonunda önemli bir vas›tad›r. Turizm, bugüne kadar halklar›n yak›nlaflmas›n›n, farkl› dinlere, dillere, âdetlere, hayat tarz›na sayg›yla bakman›n ve hoflgörünün s›nanm›fl bir formülü olmufltur. Ça¤dafl sosyal s›n›flar, çok hareketli ve dinamik hayat tarz›na uyum sa¤lam›fl seyahati çok seven insanlardan oluflur. Günümüzde vatana ba¤l›l›k hislerinin, sosyal ve manevi motiflerin hayat›m›zda tuttu¤u yer hâlâ çok yüksektir. Bu durum, nostaljik hislerin esas motif say›ld›¤› etnik turizm üzerinden kendini göstermektedir. Tarih boyu muhtelif se-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

gezi путешествия

Национальные чувства стали потенциалом для туризма àÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓ ̇ÒΉˠÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡, Â„Ó „ÂÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍÓ ÔÓÎÓÊÂÌËÂ, ‡ Ú‡ÍÊÂ Û Ó‚Â̸ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓ„Ó ‡Á‚ËÚËfl ÒÓÁ‰‡˛Ú ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚ ÛÒÎÓ‚Ëfl ‰Îfl ‡Á‚ËÚËfl ÚÛ ËÁχ. Ç ÔÓÒΉÌË „Ó‰˚ Ò‰ÂÎ‡Ì ·Óθ¯ÓÈ ¯‡„ ‚Ô ‰. Ç ÒÚÓÎËˆÛ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ ŇÍÛ Ë ‰ Û„Ë „Ó Ó‰‡ Ë Ó·Î‡ÒÚË ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì‡ Ô Ë·˚‚‡ÂÚ ‚Ò ·Óθ¯Â β‰ÂÈ Ò ‰ÂÎÓ‚˚ÏË ËÎË ÚÛ ËÒÚ˘ÂÒÍËÏË ˆÂÎflÏË. Å˚ÒÚ Ó ‡Á‚ËÚË ËÌÙ ‡ÒÚ ÛÍÚÛ ˚, ‡Ò¯Ë ÂÌË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ‰Îfl ÚÛ ËÁχ Ô Ë‚ÎÂ͇˛Ú Ò˛‰‡ β·ËÚÂÎÂÈ ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚ËÈ. ùÚÓ Ì‡Ô ‡‚ÎÂÌË ˝ÍÓÌÓÏËÍË ÍÓÓ ‰ËÌË ÛÂÚÒfl „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÓÏ Ë ÔÓ‰‰Â ÊË‚‡ÂÚÒfl ÒÔˆˇθÌ˚ÏË „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚ÏË Ô Ó„ ‡ÏχÏË. Ç ‰‡ÌÌÓÈ Òڇڸ fl ıÓ˜Û ÍÓÒÌÛÚ¸Òfl ‚ÓÔ ÓÒ‡ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ Ô Â‰Ô ËÌflÚ¸ ‰Îfl ‡Á‚ËÚËfl ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ„Ó ÚÛ ËÁχ ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÂ Ë ˜ÚÓ ˝ÚÓ ‰‡ÒÚ Ì‡¯ÂÏÛ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Û. óÚÓ Ê ڇÍÓ ˝ÚÌ˘ÂÒÍËÈ ÚÛ ËÁÏ? ùÚÌ˘ÂÒÍËÈ ÚÛ ËÁÏ – ˝ÚÓ ÔÓÒ¢ÂÌË ÊËÚÂÎflÏË Ó‰ÌÓÈ ÒÚ ‡Ì˚ Ò‚ÓËı Ó‰Ì˚ı Ë ·ÎËÁÍËı, ‰ ÛÁÂÈ Ë Á̇ÍÓÏ˚ı, ÊË‚Û˘Ëı ‚ ‰ Û„ÓÈ ÒÚ ‡ÌÂ. ÜËÚÂÎË Ì‡¯ÂÈ ÒÚ ‡Ì˚ Ë Î˛·Ó„Ó ‰ Û„Ó„Ó ‰ÂÏÓÍ ‡Ú˘ÂÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚‡ ÔÓÒ¢‡˛Ú ‡ÁÌ˚ ÒÚ ‡Ì˚ Ò ˆÂθ˛ ÓÚ‰˚ı‡, ‡Á‚ΘÂÌËfl Ë Ú.‰. èÓÒ¢ÂÌË ӉËÌ˚ Ô Â‰ÍÓ‚, ‡ Ú‡ÍÊ ӉÌ˚ı Ë ·ÎËÁÍËı, Á̇ÍÓÏÒÚ‚Ó Ò ÏÂÒÚÌ˚Ï Ó· ‡ÁÓÏ ÊËÁÌË Ë Ú.‰. – Ú‡ÍÓÈ ‚ˉ ÚÛ ËÁχ Ô Ë‚ÎÂ͇ÂÚ Î˛‰ÂÈ, ÊË‚Û˘Ëı ‚‰‡ÎË ÓÚ Ó‰ËÌ˚.

GÜZ 2007, SAYI: 26

Туризм сближает народы, утверждает толерантность, уважение к различным религиям, языкам, обычаям.

Turizm, bugüne kadar halklar›n yak›nlaflmas›n›n, farkl› dinlere, dillere, âdetlere, hayat tarz›na sayg›yla bakman›n ve hoflgörünün s›nanm›fl bir formülü olmufltur. Путешествие на родину предков – альтернативный вид туризма ì ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚, ‚ÓÎÂÈ ÒÛ‰¸·˚ Ë ‡Á΢Ì˚ı ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËı Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚ Ó͇Á‡‚¯ËıÒfl ‚‰‡ÎË ÓÚ Ó‰ËÌ˚, Ó˜Â̸ ÒËθ̇ ÔÓÚ Â·ÌÓÒÚ¸ ÔÓÒ¢ÂÌËfl Ó‰Ì˚ı Í ‡Â‚. ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ìˆ˚, ˜ËÒÎÂÌÌÓÒÚ¸ ÍÓÚÓ ˚ı ‚ ÏË Â ÒÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ 50 ÏÎÌ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ Ò ¸ÂÁÌ˚È ÔÓÚÂ̈ˇΠ‰Îfl ÚÛ ËÒÚ˘ÂÒÍÓÈ ÓÚ ‡ÒÎË. àı ÔÛÚ¯ÂÒÚ‚Ëfl ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì fl‚Îfl˛ÚÒfl ÌÂ Ô ÓÒÚÓ ÔÓÂÁ‰ÍÓÈ ÔÓ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËÏ ÏÂÒÚ‡Ï. ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ìˆ˚ ‰ÛÚ Ì‡ Ó‰ËÌÛ, ˜ÚÓ·˚ Ôӂˉ‡Ú¸Òfl Ò ·ÎËÁÍËÏË, ÔÓÒÂÚËÚ¸ ÏÓ„ËÎ˚ Ô Â‰ÍÓ‚, ‰Óχ, ‚ ÍÓÚÓ ˚ı ÊËÎË Ëı ‰Â‰˚ Ë Ô ‡‰Â‰˚. í‡ÍËÏ Ó· ‡ÁÓÏ, ÔÓÂÁ‰ÍË ˝ÚÌ˘ÂÒÍËı ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚ ‚ êÂÒÔÛ·ÎËÍÛ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ Ó‰ÌËÏ ËÁ ÔÓ͇Á‡ÚÂθÌ˚ı Ô ËÏ ӂ ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ„Ó ÚÛ ËÁχ. èÓ ‡ÁÌ˚Ï Ô Ë˜ËÌ‡Ï Â˘Â ‚ ë ‰ÌË ‚Â͇ ‡Á ·‡È‰Ê‡Ìˆ˚ ̇˜‡ÎË Ô ÂÒÂÎflÚ¸Òfl ‚ ë Â‰Ì˛˛ ÄÁ˲, êÓÒÒ˲, ÒÚ ‡Ì˚ Ö‚ ÓÔ˚ Ë ‰ Û„Ë „ËÓÌ˚. Ç Ì‡ÒÚÓfl˘Â ‚ ÂÏfl 10 ÏÎÌ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚ Ô ÓÊË‚‡ÂÚ ‚ ‡ÁÌ˚ı

bepler yüzünden milletler bir yerden baflka bir yere hareket etseler de, vatana ba¤l›l›k hisleri her zaman üstün gelmifltir. Kendine yeni bir hayat kurmak, çal›fl›p daha iyi kazanç elde etmek, yeni araziler edinip onu benimsemek için ya da savafllardan, tecavüzlerden, bulafl›c› hastal›klardan ve demokratik olmayan rejimlerden kurtulmak amac›yla insanlar ve topluluklar tarih boyunca hep göç etmifller ve hâlâ da etmektedir. Azerbaycan’›n tarihi, Azerbaycan halk›n›n ça¤dafl gerçekleri ve karfl›laflt›¤› problemler ça¤dafl etnik turizm prizmas› aç›s›ndan oldukça renkli ve merak uyand›r›c›d›r.

Etnik hareketler turizm potansiyeli oldu E¤er meseleye s›rf turizm aç›s›ndan yaklafl›rsak, Azerbaycan’›n sahip oldu¤u tabii ve tarihi miras, co¤rafi ve jeostratejik konum, ekonomik geliflmeye paralel olarak turizmin birçok çeflidine genifl pers-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

91

путешествия gezi

Привязанность к родине и национальные чувства продолжают играть важную роль в жизни людей. Этим эмоциональным устремлениям отвечает этнический туризм, который опирается на историко-национальную сферу жизни.

Günümüzde vatana ba¤l›l›k hislerinin, sosyal ve manevi motiflerin hayat›m›zda tuttu¤u yer hâlâ çok yüksektir. Bu durum, nostaljik hislerin esas motif say›ld›¤› etnik turizm üzerinden kendini göstermektedir.

ÒÚ ‡Ì‡ı ÏË ‡, ËÏÂfl ÒÚ‡ÚÛÒ ·ÂÊÂ̈‚ ËÎË Ô ÂÒÂÎÂ̈‚. ó‡ÒÚ¸ ËÁ ÌËı ÒÛÏ· ‡‰‡ÔÚË Ó‚‡Ú¸Òfl Í ÒӈˇθÌÓ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍËÏ ÛÒÎÓ‚ËflÏ ÊËÁÌË ‚ ‰ Û„ÓÈ ÒÚ ‡ÌÂ Ë ÒÓı ‡ÌËÚ¸ Í ÂÔÍË ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÄÁ ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍÓÈ. à Ëı ÌÂ Ú‡Í ÛÊ Ï‡ÎÓ. Ç ÒÓ‚ÂÚÒÍËÈ Ô ËÓ‰ ÓÍÓÎÓ 15 Ú˚Ò. ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚ Ó·Û˜‡ÎËÒ¸ ‚ ‚ÛÁ‡ı 50 ‡ÁÌ˚ı ÓÒÒËÈÒÍËı „Ó Ó‰Ó‚. é‰ÌË ‚ ÌÛ·Ҹ ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì, ‰ Û„Ë ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ‚ ˝ÚËı „Ó Ó‰‡ı. íÂÔ ¸ ÓÌË ÔÓÒ¢‡˛Ú ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ÚÛ ËÒÚÓ‚. çÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÓÚÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ Ú‡ÍÓÈ ‚ˉ ÚÛ ËÁχ ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌÂÌ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË Â. èÓÂÁ‰ÍË ÌÂψ‚ ‚ èÓ‚ÓÎÊ¸Â Ë ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍËÈ „Ó Ó‰ ï‡Ì (ãÓÚˆÂÌı‡ÛÁÂÌ), ËÁ ‡ËθÒÍËı ˝ÏË„ ‡ÌÚÓ‚ ‚ Ô ÂÊÌË ÏÂÒÚ‡ Ô ÓÊË‚‡ÌËfl, ‚ ÚÓÏ

92

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

˜ËÒΠ‚ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍË „Ó Ó‰‡ äÛ·‡ Ë Å‡ÍÛ, Ô ÓÊË‚‡˛˘Ëı ‚ Á‡Ô‡‰Ì˚ı ÒÚ ‡Ì‡ı ÍËڇȈ‚ ‚ äËÚ‡È, ÌÂψÍËı Ë „Óη̉ÒÍËı ÚÛ ÓÍ ‚ íÛ ˆË˛ fl‚Îfl˛ÚÒfl Ô ËÏ ‡ÏË ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ„Ó ÚÛ ËÁχ. íÓ Ê ҇ÏÓ ÏÓÊÌÓ Ò͇Á‡Ú¸ Ó ÔÓÂÁ‰Í‡ı ‚ ÄÁ ·‡È‰Ê‡Ì ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, Ô ÓÊË‚‡˛˘Ëı ‚ àÒ·ÏÒÍÓÈ êÂÒÔÛ·ÎËÍÂ à ‡Ì (30 ÏÎÌ), êÓÒÒËË Ë íÛ ˆËË (Ô ËÏ ÌÓ ÔÓ 3 ÏÎÌ), ëòÄ, ä‡Ì‡‰Â, ‚ ÓÔÂÈÒÍËı ÒÚ ‡Ì‡ı, ìÍ ‡ËÌÂ, É ÛÁËË Ë ‚ ë ‰ÌÂÈ ÄÁËË. ê‡ÒÒÏ‡Ú Ë‚‡fl ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÛ˛ ÒÚÓ ÓÌÛ ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ„Ó ÚÛ ËÁχ, ΄ÍÓ Á‡ÏÂÚËÚ¸, ˜ÚÓ ÓÌ Ó·Î‡‰‡ÂÚ Ò‚ÓÂÈ ÒÔˆËÙËÍÓÈ. ùÚÌ˘ÂÒÍË ÚÛ ËÒÚ˚ Ì ‰ÍÓ ÓÒڇ̇‚ÎË‚‡˛ÚÒfl ‚ ‰Óχı Ò‚ÓËı Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, ‡ Ì ‚ „ÓÒÚËÌˈÂ. é‰Ì‡ÍÓ ÏÓÎÓ‰Âʸ ‚Ò ÊÂ Ô Â‰ÔÓ˜ËÚ‡ÂÚ ‰Ó Ó„ËÂ

pektifler sunabilecek kapasiteye sahip oldu¤u görülmektedir. Azerbaycan d›fl turizminde çok önemli geliflmeler yaflanm›flt›r. ‹ster baflkent Bakü’de, ister di¤er bölgelerimizde ifl veya gezi maksad›yla gelen turistleri görmek ola¤anlaflm›flt›r. Ülkemizde süratle iyileflen alt yap›, turizm hizmetine verilen sosyal alanlar ve yüksek konfor turiste hitap etmektedir. Bu yönde devam ettirilen faaliyet devletimizin özel takibinde olup, sosyal alan›n gelifltirilmesine yöneltilmifl önemli devlet programlar›yla desteklenmektedir. Bununla beraber, Azerbaycan’da etnik turizmin nas›l gelifltirilmesiyle ilgili konu ve elde edebilece¤imiz sonuçlara da de¤inmek isterim.

Etnik turizm nedir? Etnik turizm: Akrabal›k ba¤lar›na göre bir ülke vatandafllar›n›n di¤er bir ülkeye kendi yak›nlar›n›, akrabalar›n› ve dostlar›n› ziyaret etmeye gitmesiyle oluflan bir turizmdir.

Di¤er turizm seferlerinden farkl› olarak burada “hemflerilik” hisleri esas motif olarak kendini gösterir. Ülkemiz gibi demokratik ülkelerde yaflayan her bir insan çeflitli dinlenme, e¤lence vb. maksatl› geziler için dünyan›n herhangi bir ülkesine seyahat etmekte. Ancak, atababa yurduna seyahat edip, buradaki

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

gezi путешествия

ÓÚÂÎË, ˜ÚÓ ÏÓÊÌÓ Ó·˙flÒÌËÚ¸ Ô Ë‚˚˜ÍÓÈ Í ÍÓÏÙÓ ÚÛ. ùÚÌ˘ÂÒÍË ÚÛ ËÒÚ˚ Ô ËÌÓÒflÚ ÌÂχÎ˚È ‰ÓıÓ‰ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Û. ç‡Ô ËÏ , ‰ÓıÓ‰˚ íÛ ˆËË ÓÚ ÚÛ ËÁχ ‚ 2003 „. ÒÓÒÚ‡‚ËÎË 9 ÏÎ ‰ 676 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ëòÄ, ËÁ ÍÓÚÓ ˚ı 3 ÏÎ ‰ 526 ÏÎÌ ‰ÓÎÎ. ÒÓÒÚ‡‚ËÎË ‰ÓıÓ‰˚, ÔÓÎÛ˜ÂÌÌ˚ ÓÚ ÚÛ ÓÍ, Ô ÓÊË‚‡˛˘Ëı Á‡ „ ‡ÌˈÂÈ. «ëÍ ˚ÚÓÈ» ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÓÈ ‚˚„Ó‰ÓÈ ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ„Ó ÚÛ ËÁχ ÏÓÊÌÓ Ò˜ËÚ‡Ú¸ ‰ÂÌÂÊÌ˚ Ô ‚Ӊ˚, ÔÓÒ˚ÎÍË Ë ÔÓ‰‡ ÍË, ÓÚÔ ‡‚ÎflÂÏ˚ ‚ Ú˜ÂÌË „Ó‰‡ ËÎË ÔÓ Ô ‡Á‰ÌËÍ‡Ï Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌËÍ‡Ï Ë ‰ ÛÁ¸flÏ. èӉӷ̇fl ÔÓÏÓ˘¸ Ó‰ÒÚ‚ÂÌÌË͇Ï, ÊË‚Û˘ËÏ Ì‡ Ó‰ËÌÂ, ‰ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ˝ÙÙÂÍÚ˂̇. ç‡Ô ËÏ , ‚ äËÚ‡Â, ˝ÍÓÌÓÏË͇ ÍÓÚÓ Ó„Ó fl‚ÎflÂÚÒfl Ó‰ÌÓÈ ËÁ Ò‡Ï˚ı ‰Ë̇Ï˘Ì˚ı ‚ ÏË Â, ‰ÓıÓ‰ ÓÚ ÔÓ‰‡ ÍÓ‚ Ë Ï‡Ú ˇθÌÓÈ ÔÓÏÓ˘Ë Ó‰Ì˚ı Ë ·ÎËÁÍËı ËÏÂÂÚ ÓÚ‰ÂθÌÛ˛ ÒÚ‡Ú¸˛ ‚ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ·˛‰ÊÂÚ ÒÚ ‡Ì˚. ùÚÌ˘ÂÒÍËÈ ÚÛ ËÁÏ ÏÓÊÂÚ Ó͇Á‡Ú¸Òfl ·ÓΠ‚˚„Ó‰Ì˚Ï ‰Îfl ‡·ÓÚÌËÍÓ‚ ˝ÚÓÈ ÒÙ ˚. ç‡Ô ËÏ , ÌÂ Ú Â·Û˛ÚÒfl „ˉ˚ ÒÓ Á̇ÌËÂÏ ËÌÓÒÚ ‡ÌÌÓ„Ó flÁ˚͇. Ä ˝ÚÓ ÓÁ̇˜‡ÂÚ ÒÌËÊÂÌË Ò·ÂÒÚÓËÏÓÒÚË ÛÒÎÛ„ Ë ÓÒÚ ‰ÓıÓ‰Ó‚. ÑÓ·‡‚ËÏ, ˜ÚÓ Ô Ë ÔÓÒ¢ÂÌËË ˝ÚÌ˘ÂÒÍËÏË ÚÛ ËÒÚ‡ÏË Ò‚ÓÂÈ Ó‰ËÌ˚ ‰Ó ÏËÌËÏÛχ ÒÌËʇÂÚÒfl ËÒÍ ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ¯Ó͇ ËÎË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ÒÓˆËÓÍÛθÚÛ ÌÓÈ ‡‰‡ÔÚ‡ˆËË. á̇ÌËÂ Ë ÔÓÌËχÌËÂ Ú ‡‰ËˆËÈ Ë Ó·˚˜‡Â‚, ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ˜Û‚ÒÚ‚ Ë Ó· ‡Á‡ ÊËÁÌË Î˛‰ÂÈ ÔÓÏÓ„‡ÂÚ ËÁ·Âʇڸ ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚ Ò ÚÛ ËÒÚ˘ÂÒÍËÏË ‡„ÂÌÚÒÚ‚‡ÏË, ÍÓÚÓ ˚ ‚˚ÒÚÛÔ‡˛Ú ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â ÔÓÒ Â‰ÌËÍÓ‚. èÓÂÁ‰ÍË ÚÛ ËÒÚÓ‚, ˝ÚÌ˘ÂÒÍË Ë ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍË Ò‚flÁ‡ÌÌ˚ı ÒÓ ÒÚ ‡ÌÓÈ, ÌÓ Ó‰Ë‚¯ËıÒfl ‚‰‡ÎË ÓÚ Ì Ë, ‚ÓÁÏÓÊÌÓ, Ì ËÏ‚¯Ëı ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ÌË ‡ÁÛ ÔÓÒÂÚËÚ¸ ÂÂ, ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Û˛Ú ‡Á‚ËÚ˲ ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ Ò ‰Ë‡ÒÔÓ ÓÈ Ë ÙÓ ÏË Ó‚‡Ì˲ ̇ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ÎÓ··Ë Á‡ Û·ÂÊÓÏ. ùÚÌ˘ÂÒÍËÈ ÚÛ ËÁÏ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚ÛÂÚ Ò·ÎËÊÂÌ˲ ÊË‚Û˘Ëı Á‡ „ ‡ÌˈÂÈ ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚, ·ÓΠ„ÎÛ·ÓÍÓÏÛ ÔÓÁ̇Ì˲ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı Ó·˚˜‡Â‚ Ë Ó· fl‰Ó‚, Ô Â‰ÓÒÚ‡‚ÎflÂÚ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚ¸ ۂˉÂÚ¸ Ò‚ÓËÏË „·Á‡ÏË Í ‡ÒÓÚÛ Ó‰ÌÓÈ ÁÂÏÎË, ‡ Á̇˜ËÚ ÒÎÛÊËÚ ÛÍ ÂÔÎÂÌ˲ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ˜Û‚ÒÚ‚ ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚. ëÚ‡‚¯ËÂ Ú ‡‰ËˆËÓÌÌ˚ÏË ‚ÒÂÏË Ì˚ Ò˙ÂÁ‰˚ ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌˆÂ‚, ‚ÒÚ Â˜Ë ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍÓ‚ Ë „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚Â Ô Ó„ ‡ÏÏ˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÒÚËÏÛÎË Ó‚‡Ú¸ ‡Á‚ËÚË ˝ÚÌ˘ÂÒÍÓ„Ó ÚÛ ËÁχ. ë ÔÓÏÓ˘¸˛ ÚÛ ËÁχ Ï˚ ÒÏÓÊÂÏ Ì ÚÓθÍÓ Ó·ÂÒÔ˜ËÚ¸ ÔÓÒÚÛÔÎÂÌË ÔÓÒÚÓflÌÌÓ„Ó ‰ÓıÓ‰‡ ‚ „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ͇ÁÌÛ, ÌÓ Ë ÔÓÎÛ˜ËÏ ‰Â¯Â‚˚È Ë Ò‡Ï˚È Ì‡‰ÂÊÌ˚È ÒÔÓÒÓ· Ô ‰‡˜Ë ‚ÒÂÏÛ ÏË Û Ô ‡‚‰Ë‚ÓÈ ËÌÙÓ Ï‡ˆËË Ó Ì‡¯ÂÈ ÒÚ ‡ÌÂ. I http://acabbarov.iatp.az

GÜZ 2007, SAYI: 26

insanlar›n hayat tarz› ile tan›flmak, sa¤ kalan akrabalar ile iliflkiyi devam ettirmek, mezarlar› ziyaret etmek vb. maksatl› seyahatler ise, her bir insan›n kendine ana vatan sayd›¤› bir yere gitmesiyle mümkün olur.

Anavatana seyahat farkl› bir turizm alan›

tahminen 50 milyondan fazla olan dünya Azerbaycanl›lar› genifl bir turizm potansiyeline sahiptirler. Bu insanlar›n ba¤›ms›z Azerbaycan devletine seyahatleri, di¤er turizm ihtiyaçlar›yla beraber, yak›nlar›, dostlar›, ata-babalar›n›n yaflad›klar› yerlerini ve mezarlar›n› ziyaret etmek gibi amaçlar tafl›mas›yla etnik-nostaljik turizme belki de dünyada en tutarl› örne¤i sunmaktad›r.

Azerbaycan insan›nda vatana seyahat hisleri çok kuvvetlidir. Bunu, de¤iflik sebeplerden dolay› dünyan›n her taraf›na da¤›lm›fl veya tarihi adaletsizlik sonucunda Azerbaycan devletinden uzakta yaflamak zorunda kalan Azerbaycanl›larla ifade etmek mümkündür. Say›s›

Azerbaycanl›lar yaklafl›k olarak orta as›rlardan bafllayarak çeflitli sebeplerden dolay› dünyan›n farkl› ülkelerine, Orta Asya’ya, Avrupa’ya, Rusya’ya ve di¤er ülkelere gitmeye bafllam›fllar. Günümüzde dünyan›n befl k›tas›nda 10 milyon Azerbaycanl› göçmen statüsü ile ya-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

93

путешествия gezi

Этнический туризм – это посещение жителями одной страны своих родных и близких, друзей и знакомых, живущих в другой стране.

Etnik turizm: Akrabal›k ba¤lar›na göre bir ülke vatandafllar›n›n di¤er bir ülkeye kendi yak›nlar›n›, akrabalar›n› ve dostlar›n› ziyaret etmeye gitmesiyle oluflan bir turizmdir. flamaktad›r. Bunlar aras›nda yaflad›klar› ülkenin sosyal ve ekonomik hayat›na baflar›yla adapte olmufl ve Azerbaycan Cumhuriyeti ile de iliflkilerini koruyanlar olmufltur. Bugün için bunlar›n say›s› az›msanacak gibi de¤ildir. Eski SSCB döneminde en az 15 bin Azerbaycanl› 50’den fazla Rus flehrinde yüksek e¤itim görmüfltür. Bunlar›n birço¤u kendi vatanlar›na dönseler de, bir k›sm› e¤itim ald›klar› bu flehirlerde kalm›fllard›r. Bunlar›n Azerbaycan’a turist olarak gelmeleri etnik iliflkilerin kuvvetlenmesi bak›m›ndan da önemlidir. fiunu da belirtmek gerekir ki, bu turizm çeflidi asl›nda birçok ülkeye yay›lm›flt›r. Almanlar›n, Rusya’n›n Volgaboyu bölgesine ve Azerbaycan’›n Hanlar flehrine, ‹srail vatandafllar›n›n eski yaflam yerlerine, ayn› zamanda Azerbaycan’a (Bakü’ye ve Quba’ya), Bat› ülkelerinde yaflayan Çinlilerin kendi ülkelerine, Almanya ve Hollanda’da yaflayan Türklerin Türkiye’ye yapt›klar› seferler birçok yönden etnik turizm gibi de¤erlendirilir.

Bu bak›mdan, millî etnik turizm haritas›nda ilk s›rada ‹ran ‹slam Devleti (yaklafl›k olarak 30 milyon kifli), Rusya ve Türkiye (her birinde yaklafl›k olarak 3 milyon kifli), ABD, Kanada, Avrupa ülkeleri, Ukrayna, Gürcistan ve Orta Asya ülkelerinde yaflayan Azerbaycanl›lar›n Azerbaycan Cumhuriyeti’ne yapt›klar› seferler örnek gösterilebilir.

Etnik turizme ekonomik yönden bakt›¤›m›zda, di¤er turizm çeflitlerinden fark›n› turistlerin taleplerinde görmek

94

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

mümkündür. Enik turist bazen otel hizmetlerinden imtina edip akrabalar›n›n evlerinde kalmay› tercih edebilirler. Ancak flunu da söylemek gerekir ki, genç etnik turistlerin taleplerinde, geldikleri büyük flehirlerin toplu hayat tarz› medeniyetinin tesiri alt›nda kalarak pahal› otelde konaklamak e¤ilimi yayg›nd›r. Bu ise ça¤dafl etnik turistlerin ekonomik yönden daha faydal› olmas› demektir. Belki de bundan ötürü 2003 y›ll›nda Türkiye’ye gelen yabanc› turistlerden elde edilen 9 milyar 676 milyon ABD Dolar› gelirin, 3 milyar 526 milyonu yabanc› ülkede yaflayan Türklerin Türkiye’deki turizm harcamalar›ndan elde edilmifltir. Etnik turizmin “gizli” ekonomik faydas›na, gezilerden sonra do¤an yak›nl›ktan dolay› y›l boyu düzenli olarak veya en az›ndan bayram günlerinde yak›nlara gönderilen hediye ve paray› örnek verebiliriz. Bu araçlar sadece aile bütçesine de¤il, devlet bütçesine bir yard›md›r. Genellikle yabanc› ülkelere daha iyi kazanç sa¤lamak amac›yla göç eden vatandafllar›n memleketindeki akrabalar›na yapt›klar› maddi yard›m önemli bir ekonomik de¤ere sahiptir. Mesela gelece¤in en önemli güçleri aras›nda gösterilen, bugün de h›zla büyüyen bir ekonomiye sahip Çin’de yabanc› vatandafllar›n gönderdi¤i maddi yard›m, devlet bütçesinde bile özel bir kalem olarak belirtilmifltir.

Turizm çok emek isteyen, pahal› bir hizmet alan›d›r. Bu bak›mdan etnik turistlere hizmet vermek turizmciler aç›s›ndan di¤er turistlere göre daha kârl› olabilir. Mesela etnik turizmde, turizm

flirketleri için en pahal› iflçiler olan yabanc› dil bilen rehberler talep edilmiyor.

Bu da, tur harçlar›n›n afla¤› çekilmesi, kâr pay›n›n artmas› demektir. Etnik turistlerin anavatana ziyaretleri s›ras›nda kültürel ve sosyal uyum zorluklar›n›n yaflanma ihtimalinin çok az oldu¤unu da belirtmek gerekir. Geleneklere, millî duyarl›l›¤a ve hayat tarz›na yak›nl›k, ülkedeki herhangi bir turizm flirketi ile arada oluflabilecek sosyal nitelikli çat›flma ihtimalini s›f›ra indirir.

Düzenli olarak ata yurduna seyahat eden veya yabanc› bir ülkede do¤up hayat›nda hiç kendi ülkesini ziyaret etmemifl vatandafllar›m›z›n vatana seyahatlerinden beklenilen en önemli netice, modern zamanlarda ülkemizin daha çok ihtiyaç duydu¤u diasporan›n dayan›flmas› ve lobicilik faaliyetinin güçlendirilmesidir. Vatandafllar›m›z›n yaflad›klar› ülkelerde bir araya gelerek, kendi vatanlar›n› daha iyi tan›malar›, onun güzelliklerini canl› olarak görebilmeleri ve millî iliflkilerin sa¤lamlaflt›r›lmas› için etnik turizmin gelifltirilmesi gerekir. Art›k gelenekselleflen dünya Azerbaycanl›lar›n›n düzenli olarak toplanmas›, kurultaylar, görüflmeler düzenlenmesi ve bu alanda devletimizin organize etti¤i özel çal›flmalar turizm flirketi sahiplerini, etnik turizme heveslendirmeli. Bunu yapabilirsek ekonomik faydayla beraber, ülke gerçeklerinin dünyaya iletilmesinin en iyi, en kolay ve en güvenilir yolunu bulmufl oluruz. I http://acabbarov.iatp.az

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

музыкa müzik

тавенер

tavener

Маленькие шаги музыки на пути к миру Жюлиде Карахан Журналист (Стамбул).

Bar›fla giden yolda müzi¤in küçük ad›mlar› Jülide Karahan Gazeteci (‹stanbul).

96

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

müzik музыкa

ÄÌ„ÎËÈÒÍËÈ ÍÓÏÔÓÁËÚÓ c˝ ÑÊÓÌ í‡‚ÂÌ ‚ ÔÓÒΉÌË ‰ÌË Ë˛Ìfl ‚˚ÒÚÛÔËÎ ‚ ãÓ̉ÓÌÂ Ë ëڇϷÛÎÂ Ò ÍÓ̈ ڇÏË. éÌ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÎ Ò‚ÓÂ Ô ÓËÁ‚‰ÂÌË «ä ‡ÒË‚˚ ËÏÂ̇», ̇ ÒÓÁ‰‡ÌË ÍÓÚÓ Ó„Ó Â„Ó ‚‰ÓıÌÓ‚ËÎË 99 ËÏÂÌ Äηı‡. äÓ̈ Ú, ‚˚Á‚‡‚¯ËÈ ‚ ãÓ̉ÓÌÂ Í ËÚËÍÛ Ë Ô ÓÚÂÒÚ˚ ÒÓ ÒÚÓ ÓÌ˚ ÍÓÌÒ ‚‡ÚË‚Ì˚ı ͇ÚÓÎËÍÓ‚, ‚ ëڇϷÛΠ·˚Î ‚ÒÚ Â˜ÂÌ Ò ˝ÌÚÛÁˇÁÏÓÏ. 퇂ÂÌ ̇Á˚‚‡ÂÚ Ôӂ‰ÂÌË ͇ÚÓÎËÍÓ‚ ÌÂÛÏÂÒÚÌÓÈ Ô‡ ‡ÌÓÈÂÈ Ë „Ó‚Ó ËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÒÂȘ‡Ò ÏË ·Óθ¯Â ˜ÂÏ ÍÓ„‰‡-ÎË·Ó ÌÛʉ‡ÂÚÒfl ‚ ÔÓ‰Ó·Ì˚ı Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËflı. «àÒÍÛÒÒÚ‚Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ Ò‚Ó‰ËÚ¸ ̇ ÌÂÚ „ ‡Ìˈ˚ ÏÂÊ‰Û ÂÎË„ËflÏË Ë ÍÛθÚÛ ‡ÏË», – Ò˜ËÚ‡ÂÚ ÓÌ. «... ëÚÂÏÌÂÎÓ, ‚‡ ‚‡ ˚ ÌÂ Ô Ë¯ÎË. à, ÒÛ‰fl ÔÓ ÒÎÓ‚‡Ï ‚ÂÒÚÌËÍÓ‚, ‚ ÌÛ‚¯ËıÒfl Ò „ ‡Ìˈ˚, / é͇Á˚‚‡ÂÚÒfl, ·Óθ¯Â Ì ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ ÌÂÍËı ‚‡ ‚‡ Ó‚. Ä ˜ÚÓ Ê Ï˚ ÒÂȘ‡Ò ·Û‰ÂÏ ‰Â·ڸ ·ÂÁ ‚‡ ‚‡ Ó‚? / éÌË ·˚ÎË Ò‚ÓÂ„Ó Ó‰‡ ¯ÂÌËÂÏ Ì‡¯Ëı Ô Ó·ÎÂÏ...» í‡Í ÔË҇Π䇂‡ÙËÒ ‚ Ò‚ÓÂÏ ÒÚËıÓÚ‚Ó ÂÌËË ÔÓ‰ ̇Á‚‡ÌËÂÏ «Ç ÓÊˉ‡ÌËË ‚‡ ‚‡ Ó‚». è ӯ‰¯Â„Ó Ò ÚÂı ÔÓ ‚ ÂÏÂÌË Ó͇Á‡ÎÓÒ¸ ̉ÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ‰Îfl ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ «‰ Û„ÓÈ» Ì ‚‡ ‚‡ . ç‡Û˜Ì‡fl ‡·ÓÚ‡ ï‡ÌÚËÌ„ÚÓ̇, ‚˚ÔÛ˘ÂÌ̇fl ÔÓ‰ ̇Á‚‡ÌËÂÏ «ëÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ» ‚ 1993 „., Ò˜Ëڇ·Ҹ ÎÛ˜¯ÂÈ ËÁ ÎÛ˜¯Ëı. Ç ‡ ‚ ÚÓ, ˜ÚÓ ·Û‰Û˘Ë ‚ÓÈÌ˚ ·Û‰ÛÚ Ô ÓËÒıÓ‰ËÚ¸ ̇

GÜZ 2007, SAYI: 26

ÒÚ˚Í ı ËÒÚˇÌÒÍÓÈ Ë ÏÛÒÛθχÌÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ , ÔÓ‰Ú‚Â ‰Ë·Ҹ «Ú ‡„‰ËÂÈ ·‡¯ÂÌ·ÎËÁ̈ӂ». à Ò ÚÓ„Ó ‚ ÂÏÂÌË á‡Ô‡‰ Ò Ì‡ ‡ÒÚ‡˛˘ÂÈ Ô‡ ‡ÌÓÈÂÈ Ô ËÌflÎÒfl ‰ÓÊˉ‡Ú¸Òfl ‚‡ ‚‡ Ó‚. à ‚Ò Ê ‚ ÏË Â ÂÒÚ¸ Ë ÚÂ, ÍÚÓ ÔÓ‰‰Â ÊË‚‡ÂÚ Ô ËÏË ÂÌË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ ‚ÏÂÒÚÓ ÒÚÓÎÍÌÓ‚ÂÌËfl Ë Á̇ÂÚ, ˜ÚÓ «‰ Û„Ë» ‚Ó‚Ò Ì ‚‡ ‚‡ ˚, ‡ β‰Ë. é‰ÌËÏ ËÁ Ú‡ÍËı β‰ÂÈ fl‚ÎflÂÚÒfl ‡Ì„ÎËÈÒÍËÈ ÍÓÏÔÓÁËÚÓ Ò˝ ÑÊÓÌ í‡‚ÂÌ , ÍÓÚÓ ˚È „Ó‚Ó ËÚ ÒÎÂ‰Û˛˘ÂÂ: «ÖÒÎË ·˚ ÚÓθÍÓ Î˛‰Ë, ‚ÏÂÒÚÓ ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ·˚ ÒÔÓ ËÚ¸ ‚ÓÍ Û„ ÒÚÓ· Ë Ô Ë‰ÛÏ˚‚‡Ú¸ Ô·Ì˚, Í‡Í Û·ËÚ¸ ‰ Û„ ‰ Û„‡, ÔÓÁ‚ÓÎËÎË ÓÚÍ ˚Ú¸ Ò‚Ó Ò ‰ˆÂ...» èÓÒΠ̇ԇ‰ÂÌËÈ, ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌ˚ı 11 ÒÂÌÚfl· fl, 퇂ÂÌ ӷÂÒÔÓÍÓËÎÒfl ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û Ì‡Ô‡‰ÓÍ Ì‡ ËÒÎ‡Ï Ë, Ó· ‡ÚË‚¯ËÒ¸ Í ÏËÒÚ˘ÂÒÍÓÈ ÏÛÁ˚ÍÂ, Ô ÂÎÓÊËΠ̇ ÏÛÁ˚ÍÛ 99 ËÏÂÌ Äηı‡ ̇ ‡ ‡·ÒÍÓÏ flÁ˚Í (ùÒχ-Ûθï˛Ò̇). ñ ÍÓ‚¸ Ë ÏÌÓ„Ë ‰ ÛÁ¸fl ÍÓÏÔÓÁËÚÓ ‡ ÌÂ Ô ËÌflÎË Â„Ó ‡Î¸·ÓÏ «ä ‡ÒË‚˚ ËÏÂ̇» (Beautiful Names). 퇂ÂÌ , ÒÓÁ‰‡‚¯ËÈ Ò‚Ó ÒÓ˜ËÌÂÌËÂ, ÔÓ Â„Ó ÒÎÓ‚‡Ï, ‰Îfl ÓÒÛʉÂÌËfl ÌÂ̇‚ËÒÚË, ËÒÔ˚Ú˚‚‡ÂÏÓÈ á‡Ô‡‰ÓÏ Í ËÒ·ÏÛ, „Ó‚Ó ËÚ: «ü ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓ Ì ÔÓÌËχ˛ ÚÂı, ÍÚÓ, Ì ÔÓÁ̇‚ ËÒ·ÏËÁχ, ÁÎÓÒÎÓ‚ËÚ Ì‡ Â„Ó Ò˜ÂÚ. íÂ Ó ËÒÚ˘ÂÒÍË ‰ÂÈÒÚ‚Ëfl, ÒÓ‚Â ¯‡˛˘ËÂÒfl ‚Ó ËÏfl ËÒ·χ, ÌËÍÓËÏ Ó· ‡ÁÓÏ Ì ҂flÁ‡Ì˚ Ò Ò‡ÏËÏ ËÒ·ÏÓÏ». äÓÏÔÓÁËÚÓ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Ó Ô ÂÊË‚‡ÂÚ ‰ÛıÓ‚Ì˚È Í ËÁËÒ Ë ‚Ò Ê ̇‰ÂÂÚÒfl ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ ÏÛÁ˚͇, ÔÛÒÚ¸ Ë ÌÂ̇ÏÌÓ„Ó, ÌÓ ÛÎÛ˜¯ËÚ ÒÓÒÚÓflÌË β‰ÂÈ.

‹ngiliz besteci Sir John Tavener’in Allah’›n 99 isminden esinlenerek besteledi¤i “Güzel ‹simler”, Haziran ay›n›n son günlerinde Londra ve ‹stanbul’da gerçekleflen iki konserle seyirci karfl›s›na ç›kt›. Londra’da muhafazakâr Katoliklerin elefltiri ve protestolar›na maruz kalan konser, ‹stanbul’da coflkuyla karfl›land›.

Katoliklerin tavr›n› gereksiz bir paranoyaya ba¤layan Tavener, dünyan›n böyle eserlere her zamankinden çok ihtiyac› oldu¤unu söylüyor ve ekliyor: “Sanat, dinler ve kültürleraras› s›n›rlar›n kalkmas› için var.” “... Hava karard›, barbarlar gelmedi / Ve s›n›r boyundan dönen habercilere göre, / Barbarlar diye kimseler yokmufl art›k / Peki, biz ne yapaca¤›z flimdi barbarlar olmadan? / Bir çeflit çözümdü onlar sorunlar›m›za...” demiflti Kavafis, “Barbarlar› Beklerken” isimli fliirinde. Geçen zaman “öteki”nin barbar de¤il, insan oldu¤unu anlamaya yetmedi. Huntington’›n 1993 y›l›nda ortaya att›¤› Medeniyetler Çat›flmas› tezi iyiden iyiye benimsendi. Gelece¤in savafllar›n›n H›ristiyan ve Müslüman medeniyetlerin kültür fay hatlar› boyunca gerçekleflece¤ine olan inanç, ‘ikiz kule facias›’yla tasdiklendi. Ve Bat›, o

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

97

музыкa müzik

98

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

müzik музыкa

«Меня расстроили отзывы моих коллег» í‡‚ÂÌ ӉËÎÒfl ‚ 1945 „. ‚ ãÓ̉ÓÌÂ, ‚ ̇·ÓÊÌÓÈ ı ËÒÚˇÌÒÍÓÈ ÒÂϸÂ. ë‚ÓÈ ËÌÚ ÂÒ Í ÏÛÒÛθχÌÒÚ‚Û ÓÌ Ó·˙flÒÌflÂÚ Ú‡Í: «åÓÈ ÓÚˆ ͇ÍÓÂ-ÚÓ ‚ ÂÏfl ‡·ÓڇΠ‚ Ä ‡‚ËË. ü ·˚Î Á̇ÍÓÏ Ò ËÒ·ÏÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ÓÈ. Ç Ì‡¯ÂÏ ‰ÓÏ ·˚· ÍÓÏ̇ڇ, „‰Â ̇ıÓ‰ËÎËÒ¸ äÓ ‡Ì Ë ÅË·ÎËfl. äÓ„‰‡ fl ·˚ΠχÎÂ̸ÍËÈ, fl Ëı ÔÓ˜ËÚ˚‚‡Î». äÓÏÔÓÁËÚÓ , ÊË‚Û˘ËÈ ‚ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓÏ ÔÓÏÂÒڸ ‚ „Ó Ó‰Â ÑÓ ÒÂÚ, ̇ ˛„ ÄÌ„ÎËË, Ò ÊÂÌÓÈ Ë ‰‚ÛÏfl ‰Ó˜Â ¸ÏË, ‚ 1970- „Ó‰˚ ‚˚· ‡Î é ÚÓ‰ÓÍ҇θÌÛ˛ ˆÂ ÍÓ‚¸ Ë Â¯ËÎ ÔÓÒΉӂ‡Ú¸ ̇ÒÚ‡‚ÎÂÌËflÏ Ó‰ÌÓ„Ó ËÁ ‚‡ÊÌÂȯËı ËÏÂÌ ˝ÚÓ„Ó Ï‡Òı‡·‡ – ê‡ıË·Â íÂÍ·. èÓÒΠڠ‡ÍÚ‡ 11 ÒÂÌÚfl· fl 퇂ÂÌ , Ô ÓÚÂÒÚÛfl Ô ÓÚË‚ ÔÓ‰Ìfl‚¯ÂÈÒfl ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË Â ÌÂ̇‚ËÒÚË Í ËÒ·ÏÛ, ̇˜‡Î ÒÓ˜ËÌflÚ¸ ÏÛÁ˚ÍÛ, ‡ÒÍ ˚‚‡˛˘Û˛ ÏËÒÚˈËÁÏ ËÒ·χ. Ç ÂÁÛθڇÚÂ Û ÌÂ„Ó ËÒÔÓ ÚËÎËÒ¸ ÓÚÌÓ¯ÂÌËfl Ò ÊÂÌÓÈ íÂÍÎÓÈ. çÓ ÒËθÌ ‚ÒÂ„Ó Â„Ó Ú ÓÌÛ· ‡͈Ëfl ÍÓÎ΄-ÍÓÏÔÓÁËÚÓ Ó‚: «åÛÁ˚͇ – „ÎÓ·‡Î¸Ì˚È flÁ˚Í, flÁ˚Í Î˛·‚Ë. åÂÌfl ‰ÂÈÒÚ‚ËÚÂθÌÓ ÒËθÌÓ ‡ÒÒÚ ÓË· Í ËÚË͇ ÏÛÁ˚͇ÌÚÓ‚, ÍÓÚÓ ˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ Ò‡Ï˚ÏË ·Î‡„ÓÊ·ÚÂθÌ˚ÏË Î˛‰¸ÏË». ëÓ˜ËÌÂÌË «ä ‡ÒË‚˚ ËÏÂ̇», ̇‰ ÍÓÚÓ ˚Ï í‡‚ÂÌ ̇˜‡Î ‡·ÓÚ‡Ú¸ ÔÓ Á‡Í‡ÁÛ Ô Ë̈‡ ì˝Î¸ÒÍÓ„Ó ó‡ ÎÁ‡, ÓÒÚ‡‚ËÎÓ „ÎÛ·ÓÍËÈ ÒΉ ‚ Â„Ó ‰Û¯Â. äÓÏÔÓÁËÚÓ „Ó‚Ó ËÚ, ˜ÚÓ, ÒÓÁ‰‡‚‡fl ˝ÚÛ ÏÛÁ˚ÍÛ, ÓÌ Ô ÂÊË‚‡Î ‚ÓÁ‚˚¯ÂÌÌ˚ ˜Û‚ÒÚ‚‡, ÍÓÚÓ ˚ Ì‚ÓÁÏÓÊÌÓ Ô ‰‡Ú¸ ÒÎÓ‚‡ÏË. Ä ‡·ÒÍÓÂ Ô ÓËÁÌÓ¯ÂÌËÂ Ë Ò‡ÏÓ Á̇˜ÂÌË ÒÎÓ‚ ̇ÒÚÓθÍÓ ÒËθÌÓ ÔÓ‚ÎËflÎË Ì‡ 퇂ÂÌ ‡, ˜ÚÓ ÓÌ Á‡ıÓÚÂÎ, ˜ÚÓ·˚ ÓÌË ·˚ÎË ÓÁ‚Û˜ÂÌ˚ ‡ ‡·ÒÍËÏË ÏÂÎÓ‰ËflÏË. 퇂ÂÌ „Ó‚Ó ËÚ, ˜ÚÓ ‚ˉËÚ ‚ ͇ʉÓÏ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÓÚ ‡ÊÂÌË ˝ÚËı ËÏÂÌ. ç‡Ô ËÏ , ÓÌ Ò˜ËÚ‡ÂÚ, ˜ÚÓ Â„Ó ÊÂ̇ ÌÓÒËÚ ËÏfl ùθ-ã‡ÚËÙ.

Концерт, раскритикованный в Лондоне, в Турции был встречен с энтузиазмом è Âϸ ‡ ÒÓ˜ËÌÂÌËfl 퇂ÂÌ ‡ ÒÓÒÚÓfl·Ҹ 19 ˲Ìfl ‚ ÇÂÒÚÏËÌÒÚ ÒÍÓÏ Í‡Ù‰ ‡Î¸ÌÓÏ ÒÓ·Ó Â, ÌÓ Í ËÚ˘ÂÒÍË ÔÛ·ÎË͇ˆËË ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ Á‡‰ÓÎ„Ó ‰Ó ÍÓ̈ ڇ. Ç ÌËı ‚˚ ‡Ê‡ÎÓÒ¸ Ì„Ӊӂ‡ÌË ÔÓ ÔÓ‚Ó‰Û ÚÓ„Ó, ˜ÚÓ ‚ ı ËÒÚˇÌÒÍÓÏ ı ‡Ï ·Û‰ÂÚ ËÒÔÓÎÌflÚ¸Òfl ÏÛÁ˚͇θÌÓÂ Ô ÓËÁ‚‰ÂÌË ̇ ËÒ·ÏÒÍÛ˛ ÚÂÏÛ. è ÓÚË‚ÌËÍË ÍÓ̈ ڇ ‰‡Ê ӷ ‡ÚËÎËÒ¸ Ò ÔËÒ¸ÏÓÏ Í „·‚ ‡Ì„ÎËÈÒÍËı ͇ÚÓÎËÍÓ‚ ͇ ‰Ë̇ÎÛ é’äÓÌÌÓ Û. Ç ÌÂÏ „Ó‚Ó ËÎÓÒ¸, ˜ÚÓ ËÒÔÓÎÌÂÌË ÒÓ˜ËÌÂÌËfl, ÒӉ ʇ˘Â„Ó 99 ËÏÂÌ Äηı‡, ‚ ͇Ù‰ ‡Î¸ÌÓÏ ÒÓ·Ó Â ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ ‚ÓÒÔ ËÌflÚÓ Í‡Í Òӄ·ÒË ˆÂ Í‚Ë Ò ËÒ·ÏÒÍÓÈ ‚ ÓÈ. çÓ Ì‡ÒÚÓflÚÂθ ÒÓ·Ó ‡ ÔÓ‰‰Â ʇΠÍÓÏÔÓÁËÚÓ ‡, Á‡fl‚Ë‚:

GÜZ 2007, SAYI: 26

«ùÚÓ Ì ÂÎË„ËÓÁ̇fl, ‡ ÏÛÁ˚͇θ̇fl ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚ¸. äÓÌˆÂ Ú Ì ·Û‰ÂÚ ÓÚÏÂÌÂÌ». ãÓ̉ÓÌÒ͇fl Ô Âϸ ‡, ÌÂÒÏÓÚ fl ̇ ‚Ò ÒÔÓ ˚ Ë Ô ÓÚË‚Ó‰ÂÈÒÚ‚Ëfl, Ô Ó¯Î‡ ·ÂÁ ˝ÍÒˆÂÒÒÓ‚. Ö‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌÓ Ê·ÌË 퇂ÂÌ ‡ ÒÓÒÚÓËÚ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ·˚ ÒÌËÁËÚ¸ Ì‡Ô flÊÂÌÌÓÒÚ¸ ‚ ÓÚÌÓ¯ÂÌËflı ÏÂÊ‰Û ÂÎË„ËflÏË. éÌ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÏ Ó· ‡ÁÓÏ ÓÚ‚ÂÚËÎ Ò‚ÓËÏ Í ËÚË͇Ï: «ä‡Í ʇθ, ˜ÚÓ Ï˚ ‰Ó ÒËı ÔÓ Ì‡ıÓ‰ËÏÒfl ‚ ÔÎÂÌÛ ‰ ‚ÌËı ÂÎË„ËÓÁÌ˚ı ÍÓ̈ÂÔˆËÈ. ä‡ÚÓÎËÍË, Ô˚Ú‡‚¯ËÂÒfl Á‡Ô ÂÚËÚ¸ ÍÓ̈ Ú, fl‚Îfl˛ÚÒfl Ô ËÏ ÓÏ Ú‡ÍÓ„Ó ÓÚÒÚ‡ÎÓ„Ó Ï˚¯ÎÂÌËfl». ó ÂÁ Ú Ë ‰Ìfl ÔÓÒΠÎÓ̉ÓÌÒÍÓÈ Ô Âϸ ˚ ÚÂÌÓ ÑÊÓÌ å‡ Í ÄËÌÒÎË Ë ÍÓχ̉‡, ÒÓÒÚÓfl˘‡fl ËÁ ·ÓΠ˜ÂÏ 200 ÏÛÁ˚͇ÌÚÓ‚ ÒËÏÙÓÌ˘ÂÒÍÓ„Ó Ó ÍÂÒÚ ‡ Ë ıÓ ‡ BBC ÔÓ‰ ÛÔ ‡‚ÎÂÌËÂÏ ‰Ë ËÊ ‡ ÜË Ë ÅÂÎÓı·‚Â͇, ‰‡ÎË ÍÓÌˆÂ Ú ‚ ëڇϷÛÎÂ. «ä ‡ÒË‚˚ ËÏÂ̇» ÒÚ‡ÎË Ó‰ÌËÏ ËÁ ËÌÚ ÂÒÌÂȯËı ÓÚÍ ˚ÚËÈ ëڇϷÛθÒÍÓ„Ó ÙÂÒÚË‚‡Îfl ÏÛÁ˚ÍË. ÅËÎÂÚ˚ ·˚ÎË ‡ÒÔ Ó‰‡Ì˚ Á‡ ÌÂÒÍÓθÍÓ ‰ÌÂÈ ‰Ó Ó·˙fl‚ÎÂÌÌÓÈ ‰‡Ú˚ ËÒÔÓÎÌÂÌËfl. 퇂ÂÌ ÔÓÎÛ˜ËΠ̇„ ‡‰Û 35 åÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓ„Ó ÏÛÁ˚͇θÌÓ„Ó ÙÂÒÚË‚‡Îfl. ᇠÌÂÒÍÓθÍÓ ÏËÌÛÚ ‰Ó ̇˜‡Î‡ ÍÓ̈ ڇ, ÒÓÒÚÓfl‚¯Â„ÓÒfl Ô Ë ÒÓÚ Û‰Ì˘ÂÒÚ‚Â IKSV Ë ÍÓÌÒÛθÒÚ‚‡ ÇÂÎËÍÓ· ËÚ‡ÌËË, ÍÓÏÔÓÁËÚÓ Ô Ë‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡Î ÔÛ·ÎËÍÛ, ÒÓ· ‡‚¯Û˛Òfl ‚ ˆÂ Í‚Ë Ò‚. à ËÌ˚, ÒÎÓ‚‡ÏË «ë‡Î‡ÏÛÌ ÄÎÂÈÍÛÏ». ëÓÚÌË ˜ÂÎÓ‚ÂÍ, Á‡Ú‡Ë‚ ‰˚ı‡ÌËÂ, Ô ÓÒÎÛ¯‡ÎË ÔÓ‰ Û‚Â̘‡ÌÌ˚Ï Í ÂÒÚÓÏ ÍÛÔÓÎÓÏ ˆÂ Í‚Ë Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËÂ, ‚ ÍÓÚÓ ÓÏ ÛÔÓÏË̇˛ÚÒfl 99 ËÏÂÌ Äηı‡. íÂÏ Ò‡Ï˚Ï ÓÌË ÔÓ‰‰Â ʇÎË ÒÚ ÂÏÎÂÌË 퇂ÂÌ ‡ ÒÔÓÒÓ·ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ‚ÓÒÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌ˲ ÏË ‡ ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË Â. ëÓ˜ËÌÂÌË Á‚Û˜‡ÎÓ 80 ÏËÌÛÚ, Ë ‚ ÌÂÏ ‚ ÂÏÂ̇ÏË ÏÓÊÌÓ ·˚ÎÓ ÛÒÎ˚¯‡Ú¸ ÔÂÌË ÔÚˈ, ‚ ÂÏÂ̇ÏË – ‡Á‡Ì. ïÓÚfl ÏÛÁ˚͇ Ë Ì ӘÂ̸ ÔÓÌ ‡‚Ë·Ҹ ÒÎÛ¯‡ÚÂÎflÏ, ÌÓ ÓÌË Ì‡„ ‡‰ËÎË Â„Ó ·Û Ì˚ÏË ‡ÔÎÓ‰ËÒÏÂÌÚ‡ÏË Á‡ ÒӉ ʇÌËÂ. I

gün bu gündür artan bir paranoyayla barbarlar› beklemeye koyuldu.

Neyse ki, “öteki”lerin barbar de¤il, insan oldu¤unu bilen, medeniyetler çat›flmas› yerine uzlaflmas›n› savunan birileri var dünyada. “‹nsanlar masan›n etraf›na toplan›p tart›flmak ve birbirlerini öldürme planlar› yapmak yerine yüreklerindekini a盤a ç›karsalar...” diyen ‹ngiliz besteci Sir John Tavener onlardan biri. Tavener, 11 Eylül sald›r›lar›ndan sonra ‹slam’a yöneltilen yaftalardan duydu¤u rahats›zl›kla mistik müzi¤e yönelerek Allah’›n 99 ismini (Esmaü’lHüsna) besteledi. Sanatç›n›n Allah’›n isimlerinin Arapças›ndan oluflan “Güzel ‹simler” (Beautiful Names) adl› albümü baflta kilise olmak üzere birçok arkadafl› taraf›ndan yad›rgansa da o, barbarlar› beklemenin yersizli¤inin fark›nda.

“Güzel ‹simler”i Bat›’n›n ‹slam’a duydu¤u nefreti k›namak için besteledi¤ini söyleyen Tavener, “‹slamiyet’i tan›madan ona dil uzatanlar› hiç anlam›yorum. ‹slam ad›na yap›lan terör faaliyetlerinin ‹slam’la uzaktan yak›ndan ilgisi yok.” diyor. ‹nsanl›¤›n manevi dünyas›n›n krizde oldu¤unu düflünen sanatç›, müzi¤in insanlar› bir nebze olsun iyilefltirmesini umuyor.

“Meslektafllar›m›n tepkilerine çok üzüldüm” 1945 y›l›nda Londra’da, dindar bir H›ristiyan ailenin o¤lu olarak dünyaya gelen Tavener, ‹slamiyet’e olan ilgisini “Babam Arabistan’da çal›flt› bir süre. ‹slam kültürünü tan›yordum. Ben küçükken

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

99

музыкa müzik

evimizde bir oda vard›. Orada Kur’an ve ‹ncil dururdu, okurdum.” sözleriyle aç›kl›yor. ‹ngiltere’nin güneyindeki Dorset kentinde bir çiftlik evinde, efli ve iki k›z›yla birlikte yaflayan sanatç›, 1970’lerde Ortodokslu¤u seçti ve bu mezhebin önemli isimlerinden Rahibe Tekla’y› kendine önder edindi. 11 Eylül sald›r›lar›n›n ard›ndan, dünyada ‹slam’a karfl› oluflan nefrete tepki olarak ‹slam mistisizmini simgeleyen eserler bestelemeye bafllay›nca Tekla ile aras› aç›ld›. Dini çevrelerden çok, müzisyenlerin tepkilerine üzülen Tavener, “Müzik evrensel bir dil, sevginin dili. Müzisyenler en çok hoflgörü sahibi olmas› gereken kiflilerken onlar›n elefltirileriyle karfl›laflmak beni gerçekten üzdü.” diyor.

Galler Prensi Charles’›n siparifliyle bestelemeye bafllad›¤› “Güzel ‹simler” Tavener üzerinde derin izler b›rakm›fl.

Eseri bestelerken kelimelere dökemedi¤i bir ruh haline girdi¤ini söyleyen sanatç›, Arapça telaffuz ve anlamlardan çok etkilendi¤i için seslendirmenin de Arapça olmas›n› istemifl. Her insanda bu isimlerin yans›malar›n› gördü¤ünü söyleyen Tavener, eflinin El-Latif ismini tafl›d›¤›n› düflünüyor örne¤in.

100

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Londra’da elefltirilen konser, Türkiye’de coflkuyla karfl›land›

sözleriyle dile getiriyor elefltirilere olan tepkisini.

Eserin dünya prömiyeri 19 Haziran tarihinde Londra Westminster Katedrali’nde gerçekleflti. Konserden haftalar önce bafllayan elefltirilerin temelinde, bir H›ristiyan yap›s›nda ‹slami içerikli bestenin seslendirilmesi yat›yordu. Yap›t›n katedralde seslendirilmesine karfl› ç›kan muhafazakârlar, konserin iptali için ‹ngiliz Katoliklerinin lideri Kardinal O’Connor’a bir mektup yazd›. Mektupta, Allah’›n 99 isminin geçti¤i ilahinin katedralde söylenmesinin Kilise’nin ‹slam inanc›n› destekledi¤i fleklinde alg›lanabilece¤i yaz›yordu. Katedral yöneticisi ise, “Bu dinî de¤il, müzikal bir etkinlik. ‹ptal edilmeyecek.” sözleriyle konseri savundu.

Londra’daki konserden üç gün sonra; flef Jiri Belohlavek yönetimindeki BBC Senfoni Orkestras› ve Korosu’nun 200’ü aflk›n müzisyeni ile tenor John Mark Ainsley’den oluflan ekip, ‹stanbul’da ç›kt› seyirci karfl›s›na. “Allah’›n Güzel ‹simleri”, ‹stanbul Müzik Festivali’nin en çok ilgi gören konserlerinden biri oldu ve biletleri günler öncesinden tükendi. ‹KSV ve British Council iflbirli¤iyle gerçekleflen konserin bafllamas›na dakikalar kala 35. Uluslararas› Müzik Festivali’nin Yaflam Boyu Baflar› Ödülü’nü alan Tavener, “Selam›n Aleyküm” diyerek Aya ‹rini’deki müzikseverleri selamlad›.

Londra’daki konser, tüm bu tart›flmalara ra¤men yo¤un güvenlik önlemleri sayesinde kazas›z belas›z gerçekleflti. Tek iste¤inin dinler aras› hoflgörüsüzlü¤ü azaltmak oldu¤unu söyleyen Tavener, “Ne yaz›k ki, dinlerimizi hala eski ça¤ zihniyeti içinde yorumluyoruz. Konsere tepki gösteren Katolikler, bu bunam›fl zihniyetin örnekleri.”

Aya ‹rini’deki Haç sembolünün alt›nda Allah’›n 99 isminin zikredildi¤i konseri neredeyse nefes almadan dinleyen yüzlerce kifli, dünyan›n bar›fla kavuflabilece¤i umuduyla yaflad›¤›n› söyleyen Tavener’in çabas›na küçük de olsa katk›da bulunmufl oldu. Zaman zaman kufl seslerinin, zaman zaman da ezan sesinin efllik etti¤i 80 dakikal›k konser, müzikal aç›dan çok be¤enilmese de, verdi¤i mesaj sebebiyle büyük takdir kazanarak dakikalarca alk›flland›. I

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

gelenekler традиции

Бандура – голос украинской души Гекхан Демир Представитель «ДА» в Украине.

Ukrayna ruhunun gizemli sesi: Bandura Gökhan Demir DA Ukrayna Temsilcisi.

‡ ìÍ ‡ËÌ fl ÊË‚Û ÛÊ ÌÂÒÍÓθÍÓ ÎÂÚ. çÓ ÚÓ ÎË Ô Ë Ó‰Ì˚È Ì‰ÓÒÚ‡ÚÓÍ Î˛·ÓÔ˚ÚÒÚ‚‡, ÚÓ ÎË ÔÓÒÚÓflÌ̇fl Á‡ÌflÚÓÒÚ¸ Ë ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚ¸ ˜‡ÒÚ˚ı Ô ÂÎÂÚÓ‚ ËÁ ìÍ ‡ËÌ˚ ‚ íÛ ˆË˛ Ë Ó· ‡ÚÌÓ Ì ÔÓÁ‚ÓÎËÎË ÏÌ „ÎÛ·ÓÍÓ ÓÁ̇ÍÓÏËÚ¸Òfl Ò ÍÛθÚÛ ÓÈ ˝ÚÓÈ ÒÚ ‡Ì˚. åÌÂ Ô ËıÓ‰ËÎÓÒ¸ ‚ˉÂÚ¸, ÔÛÒÚ¸ Ì ˜‡ÒÚÓ, ̇ Ó‰Ì˚ ÛÍ ‡ËÌÒÍË ڇ̈˚, ÒÎÛ¯‡Ú¸ ̇ Ó‰Ì˚ ÔÂÒÌË. ÇÒ ͇Á‡ÎÓÒ¸ Í ‡ÒË‚˚Ï Ë Ó Ë„Ë̇θÌ˚Ï, ÌÓ Ì ˜ÛÊËÏ. éÒÓ·ÂÌÌÓ ÔÂÒÌË Ò‚ÓËÏ ‰Û¯Â‚Ì˚Ï Ì‡ÒÚ ÓÂÏ Ë ÏÂÎӉ˘ÌÓÒÚ¸˛ ̇ÔÓÏË̇ÎË ÏÌ ÚÛ ÂˆÍË «Ú˛ Ͳ», ÍÓÚÓ ˚ ‰Ó ÒËı ÔÓ Ò Û‰‚Ó‚ÓθÒÚ‚ËÂÏ ÔÓ˛Ú ‚ íÛ ˆËË Ë ÒÚ‡ Ë Ï·‰. åÓ Á̇ÍÓÏÒÚ‚Ó Ò ·‡Ì‰Û ÓÈ ·˚ÎÓ Ó˜Â̸ ÌÂÓÊˉ‡ÌÌ˚Ï. à Ô ÓËÁÓ¯ÎÓ ÓÌÓ Ì ̇ ìÍ ‡ËÌÂ. ü Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î ‚ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË ‚˜ ‡, ÔÓÒ‚fl˘ÂÌÌÓ„Ó Ô ÂÁÂÌÚ‡ˆËË Ô ‚Ӊ‡ ̇ ÚÛ ÂˆÍËÈ flÁ˚Í Óχ̇ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó ÛÍ ‡ËÌÒÍÓ„Ó ÔËÒ‡ÚÂÎfl 臂· ᇄ ·ÂθÌÓ„Ó «êÓÍÒÓ·̇». ëӄ·ÒÌÓ Á‡Ï˚ÒÎÛ ÂÊËÒc ‡, Ô ÂÁÂÌÚ‡ˆËfl ‰ÓÎÊ̇ ·˚· Ô ÓıÓ‰ËÚ¸ ‚ ‚ˉ ÚÂ‡Ú ‡Î¸ÌÓ„Ó Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl, ‚ ıӉ ÍÓÚÓ Ó„Ó Ô·ÌË Ó‚‡ÎÓÒ¸ Ô Ó‰ÂÏÓÌÒÚ Ë Ó‚‡Ú¸ ‚Ò ÓÒÌÓ‚Ì˚ ˝Ú‡Ô˚ ÊËÁÌË êÓÍÒÓ·Ì˚ –  ‰ÂÚÒÚ‚Ó Ì‡ ìÍ ‡ËÌÂ, ÔÎÂÌ, Ô ËÂÁ‰ ‚ ëڇϷÛÎ, ÊËÁ̸ ‚ ÒÛÎÚ‡ÌÒÍÓÏ ‰‚Ó ˆÂ Ò̇˜‡Î‡ ‚ ͇˜ÂÒڂ ̇ÎÓÊÌˈ˚ ÒÛÎڇ̇ ëÛÎÂÈχ̇ ÇÂÎËÍÓÎÂÔÌÓ„Ó, ‡ ÔÓÚÓÏ Ë Â„Ó Á‡ÍÓÌÌÓÈ ÒÛÔ Û„Ë. ÑÎfl Û˜‡ÒÚËfl ‚ ˝ÚÓÏ ÚÂ‡Ú ‡Î¸ÌÓÏ ‰ÂÈÒÚ‚Â ÏÂÌfl ÔÓÔ ÓÒËÎË Ì‡ÈÚË ‰‚Ûı ‰Â‚Û¯ÂÍ-·‡Ì‰Û ËÒÚÓÍ. é‰ÂÚ˚ ‚ ÍÓÒÚ˛Ï˚ ÒÛÎÚ‡ÌÒÍËı ̇ÎÓÊÌˈ XVI ‚., ‰Â‚Û¯ÍË ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚ÎË ËÒÔÓÎÌËÚ¸ ÌÂÒÍÓθÍÓ ÏÂÎÓ‰ËÈ Ì‡ ·‡Ì‰Û Â Ë „ ÛÒÚÌÛ˛ ̇ Ó‰ÌÛ˛ ÔÂÒÌ˛, ‚ ÍÓÚÓ ÓÈ ÒÎ˚¯‡ÎËÒ¸ ·˚ ÓÚ˜‡flÌËÂ Ë ÚÓÒ͇ êÓÍÒÓ·Ì˚ ÔÓ Ó‰Ì˚Ï ÏÂÒÚ‡Ï.

ç

GÜZ 2007, SAYI: 26

krayna’da birkaç y›ld›r yafl›yorum. Fakat kâh tabiat›mdan gelen merak yetersizli¤i, kâh devaml› meflguliyetim ve Ukrayna – Türkiye aras› yapmak zorunda kald›¤›m s›k seyahatler bu ülkenin kültürüyle derin bir flekilde tan›flmama imkân vermedi. S›k olmasa da Ukrayna ulusal danslar›n› görmek ve halk flark›lar›n› dinlemek f›rsat› buldum. Her fley güzel ve orijinal fakat hiçbir fley yabanc› de¤ildi benim için. Özellikle flark›lar, içtenli¤i ve melodileriyle bana Türkiye’nin hâlâ büyükten küçü¤e zevkle söyledi¤i türküleri hat›rlat›yorlard›.

U

á‡ÍÓ̘ËÎËÒ¸ ÔÓÒΉÌËÂ Ô Ë„ÓÚÓ‚ÎÂÌËfl, ÂÊËÒÒ ‰‡Î ÒÚ‡ Ú ‡ÍÚ ‡Ï Ë Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌË ̇˜‡ÎÓÒ¸. ᇉÛÏ͇ ·˚· Ó˜Â̸ ËÌÚ ÂÒÌÓÈ, Ë Á ËÚÂÎË Ò Û‚Î˜ÂÌËÂÏ Ì‡·Î˛‰‡ÎË Á‡ Ô ÓËÒıÓ‰fl˘ËÏ Ì‡ ÒˆÂÌÂ. lj Û„ ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓ ÌÂÓÊˉ‡ÌÌÓ ÓÚÍÛ‰‡-ÚÓ ËÁ‰‡ÎÂ͇ ÔÓÒÎ˚¯‡Î‡Ò¸ ÌÂÊ̇fl ÏÛÁ˚͇, ÍÓÚÓ ‡fl ·Óθ¯Â ̇ÔÓÏË̇· Á‚ÛÍ ÚÂÍÛ˘Â„Ó Û˜¸fl, Í ÍÓÚÓ ÓÏÛ Ô Ë·‡‚ËÎÒfl „ÓÎÓÒ, ͇Á‡‚¯ËÈÒfl ÚÓ ˘Â·ÂÚÓÏ ÔÚˈ ‚ ÎÂÒÛ, ÚÓ ¯ÂÎÂÒÚÓÏ ÎËÒڸ‚, ÔÓÚ Â‚ÓÊÂÌÌ˚ı ‚ÂÚ ÓÏ. ü ÒÎÛ¯‡Î, Í‡Í Á‡‚Ó ÓÊÂÌÌ˚È. èÓ‚Â ÌÛ‚¯ËÒ¸ ‚ ÒÚÓ ÓÌÛ, ÓÚÍÛ‰‡ ‰ÓÌÓÒËÎËÒ¸ ‚Óί·Ì˚ (fl ÌÂ Ô ÂÛ‚Â΢˂‡˛) Á‚ÛÍË, fl ۂˉÂÎ ‰Â‚Û¯ÂÍ-·‡Ì‰Û ËÒÚÓÍ, ËÒÔÓÎÌfl‚¯Ëı „ ÛÒÚÌÛ˛ ÏÂÎӉ˲, ÒÓÔ Ó‚Óʉ‡ÂÏÛ˛ ÔÂÒÌÂÈ Ó Ó‰ÌÓÏ Í ‡Â Ë Ï‡Ú ËÌÒÍÓÈ Î˛·‚Ë... í‡Í ‚ÓÚ Í‡Í Á‚Û˜ËÚ ·‡Ì‰Û ‡!.. ü ·˚Î ÔÓÚ flÒÂÌ Á‚Û˜‡ÌËÂÏ ˝ÚÓ„Ó ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ‡, ‰‡ Ë Ì ÚÓθÍÓ fl... ÇÁ„Îfl‰˚ ‚ÒÂı „ÓÒÚÂÈ ·˚ÎË Ó· ‡˘ÂÌ˚ Í ‰‚ÛÏ ÏËÌˇڲ Ì˚Ï ÛÍ ‡ËÌÒÍËÏ ‰Â‚ۯ͇Ï, ÍÓÚÓ ˚ Ïfl„ÍÓ ÔÂ Â·Ë ‡ÎË ÒÚ ÛÌ˚ ˝ÚÓ„Ó Û‰Ë‚ËÚÂθÌÓ„Ó ÏÛÁ˚͇θÌÓ„Ó ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ‡. ü ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Î, ˜ÚÓ ‚β·ÎÂÌ ‚

Bandura ile tan›flmam hiç beklenmedik bir flekilde oldu. Ve bu Ukrayna’da olmad›. Ünlü Ukrayna yazar› Pavlo Zagrebelniy’in Türkçeye çevrilen eseri Roksolana’n›n tan›t›m akflam›na kat›ld›m. Yönetmenin düflüncesine göre tan›t›m, Roksolana’n›n; Ukrayna’daki çocuklu¤u, esareti, ‹stanbul’a gelifli, sarayda Kanuni Sultan Süleyman’›n önce cariyesi, sonra efli olmas› gibi hayat›n›n bütün önemli devirlerinin gösterilece¤i bir tiyatro temsili fleklinde sunulacakt›. Bu tiyatroya kat›lmas› için benden bandura çalacak iki genç bayan bulmam› istediler. XVI. yüzy›l›n sultan cariyeleri k›yafetlerini giymifl k›zlar›n, Roksolana’n›n vatan hasretini ve çaresizli¤ini duyuran hüzünlü milli melodiler çalmalar› gerekiyordu.

Son haz›rl›klar bitti ve yönetmen oyunculara “baflla” deyip, gösteri bafl-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

101

традиции gelenekler

Это инструмент, которого нет больше ни у одного народа, это то, что нас отличает от других и придает нам изюминку. Жаль только, что мало кто это понимает.

Baflka hiçbir millette olmayan, bizi di¤erlerinden ay›ran ve bize ayr›cal›k veren bir enstrümand›r bandura. Yaz›k ki büyük ço¤unluk bunu anlam›yor.

·‡Ì‰Û Û Ë ‰ÓÎÊÂÌ ÛÁ̇ڸ Ó ÌÂÈ Í‡Í ÏÓÊÌÓ ·Óθ¯Â. Ä ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó fl ¯ËÎ ‚ÒÚ ÂÚËÚ¸Òfl Ò Ó‰ÌÓÈ ËÁ ‰Â‚Û¯ÂÍ, ·Î‡„Ó‰‡ fl ÍÓÚÓ ˚Ï fl ÓÚÍ ˚Î ‰Îfl Ò·fl ˝ÚÓÚ ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ. ÅÂÒ‰‡ Ò Ñ‡ ËÌÓÈ ë‡˜ÂÌÍÓ ÒÓÒÚÓfl·Ҹ ÛÊ ‚ äË‚Â, ÔÓ ‚ÓÁ‚ ‡˘ÂÌËË ËÁ ëڇϷÛ·. ÉÓÎ۷ӄ·Á‡fl Ò‚ÂÚÎÓ‚ÓÎÓÒ‡fl ч Ë̇ ͇Á‡Î‡Ò¸ ÏÌÂ Ô ÂÍ ‡ÒÌÓÈ ÙÂÂÈ, fl Ë ÒÂȘ‡Ò Ú‡Í ‰Ûχ˛, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Â „ÓÎÓÒ Ë Ë„ ‡ ̇ ·‡Ì‰Û  – ̇ÒÚÓfl˘Â ‚Óί·ÒÚ‚Ó.

В этой семье и собака любит музыку ч Ë̇, Í‡Í ÔÓÎÛ˜ËÎÓÒ¸, ˜ÚÓ Ú˚ Ò‚flÁ‡Î‡ Ò‚Ó˛ ÊËÁ̸ Ò ÏÛÁ˚ÍÓÈ? ü Ӊ˷Ҹ ‚ ÒÂϸ ÏÛÁ˚͇ÌÚÓ‚. ì Ì‡Ò ‚Ò β·flÚ ÏÛÁ˚ÍÛ, ‰‡Ê ÒÓ·‡ÍË. åÓ Á̇ÍÓÏÒÚ‚Ó Ò ÏÛÁ˚͇θÌ˚ÏË ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ‡ÏË Ì‡˜‡ÎÓÒ¸ Ò ‡ÌÌÂ„Ó ‰ÂÚÒÚ‚‡. ë̇˜‡Î‡ ˝ÚÓ ·˚ÎÓ ÙÓ ÚÂÔˇÌÓ, ÔÓÚÓÏ ‰Ó·‡‚Ë·Ҹ ·‡Ì‰Û ‡. ÖÒÎË ˜ÂÒÚÌÓ, fl Ó˜Â̸ Ì β·Ë· Ë„ ‡Ú¸ ̇ ÙÓ ÚÂÔˇÌÓ,

102

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ıÓÚ¸ ˝ÚÓ Ï̠΄ÍÓ ‰‡‚‡ÎÓÒ¸. ä‡Í Ë ‚Ò ‰ÂÚË, ÏÌÓ„Ó ‡Á Ô˚ڇ·Ҹ · ÓÒËÚ¸ ¯ÍÓÎÛ, Ô Ë‰ÛÏ˚‚‡fl ‡ÁÌ˚ ÓÚ„Ó‚Ó ÍË ËÎË Ô ËÚ‚Ó flflÒ¸ ·ÓθÌÓÈ. í‡Í ·˚ÎÓ Ì ÚÓθÍÓ Ò ÏÛÁ˚͇θÌÓÈ ¯ÍÓÎÓÈ, ÌÓ Ë Ò Ó·˘ÂÓ· ‡ÁÓ‚‡ÚÂθÌÓÈ, Ë Ò ıÓ ÂÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍÓÈ. ÇÓÚ Ú‡ÍÓÈ fl ·˚· χÎÂ̸ÍÓÈ ‚ Û̸ÂÈ! á̇˜ËÚ, ÏÛÁ˚͇ ‚ Ú‚ÓÂÈ ÊËÁÌË – Ì ÒÎÛ˜‡ÈÌÓÒÚ¸, ‡ ÒÍÓ Â ÒÂÏÂÈ̇fl Ú ‡‰ËˆËfl. Ä Î˛·Ó‚¸ Í ·‡Ì‰Û  ÍÓ„‰‡ ÔÓfl‚Ë·Ҹ? ç Ò͇ÊÛ, ˜ÚÓ ·‡Ì‰Û ‡ ÏÌ ӘÂ̸ Ì ‡‚Ë·Ҹ, ÌÓ ‚˚Á˚‚‡Î‡ Û ÏÂÌfl β·ÓÔ˚ÚÒÚ‚Ó. ùÚÓ, ̇‚ ÌÓÂ, ÓÚÚÓ„Ó, ˜ÚÓ Ì‡ ÌÂÈ Ë„ ‡Î‡ χχ. åÌ ӘÂ̸ Ì ‡‚ËÎÓÒ¸, ÍÓ„‰‡ χχ ‚· Ò‚ÓË Ô‡ ÚËË ‚ Ó ÍÂÒÚ Â (‚ ÚÓ ‚ ÂÏfl Ó̇ ‡·Óڇ· ‚ ̇ Ó‰ÌÓÏ ‡Ì҇ϷÎÂ). å˚ Ò ÌÂÈ ˜‡ÒÚÓ ÔÂÎË ÔÓ‰ ·‡Ì‰Û Û, ÔÓÂÏ Ë ÒÂȘ‡Ò. äÓ„‰‡ ‚ÓÁÌËÍ ‚ÓÔ ÓÒ, ÍÛ‰‡ ÔÓÈÚË Û˜ËÚÒfl, fl Ò͇Á‡Î‡: «ïÓ˜Û ÔÓÒÚÛÔ‡Ú¸ ‚ ÏÛÁ˚͇θÌÓ ۘËÎË˘Â Ì‡ Ò‡ÍÒÓÙÓÌ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ

lad›. Fikir orijinaldi ve seyirciler merakla sahnede olanlar› izliyorlard›. Birden hiç beklenmedik bir flekilde uzaklardan bir yerlerden dere ak›fl›n› hat›rlatan okflay›c› bir müzik yay›ld›. Bu müzi¤e bazen ormanda kufl sesleri, bazen rüzgâr›n sallad›¤› a¤açlar›n h›fl›rt›lar› kat›l›yordu. Büyülenmifl gibi dinliyordum, gönlümü flefkatle titreten bu sihirli (abartm›yorum) seslerin geldi¤i yöne döndüm. O an gördüklerim beni daha da sarst›. Bandura çalan k›zlar, öz vatanlar› ve ana sevgisini anlatan türküyü hüzünlü bir ezgi eflli¤inde çal›yorlard›. Me¤er nas›l da ses verirmifl bandura! Bu enstrüman›n sesiyle sars›ld›m. Sadece ben de¤il üstelik. Bütün misafirlerin bak›fllar› bu flafl›rt›c› müzik aletinin tellerine dokunan Ukraynal› iki küçük k›za do¤ru yönelmiflti.

Banduraya âfl›k oldu¤umu ve onu daha çok tan›mam gerekti¤ini hissettim. Bunun için de bu aleti sayelerinde keflfetti¤im k›zlardan biriyle görüflmeye karar verdim. Darina Saçenko ile görüflme ‹stanbul dönüflü Kiev’de gerçekleflti. Mavi gözlü sar› saçl› Darina periyi and›r›yordu. fiimdi de böyle düflünüyorum çünkü sesi ve banduray› çal›fl› mucizeden baflka bir fley de¤il.

Bu ailede köpek bile müzik seviyor Darina, nas›l oldu da hayat›n› müzi¤e ba¤lad›n?

Ben müzisyen bir ailede do¤dum.

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

gelenekler традиции

Í Û˜Â». ïÓÚ· Ë„ ‡Ú¸, Í‡Í Ô‡Ô‡. çÓ ÔÓÚÓÏ ˜ÚÓ-ÚÓ ‚Ó ÏÌ ËÁÏÂÌËÎÓÒ¸, Ë fl ¯Ë· ÔÓÒÚÛÔ‡Ú¸ ‚ Í·ÒÒ ·‡Ì‰Û ˚. èÓÁ‰ÌÂÂ Í ÌÂÈ Ô ËÒÓ‰ËÌË·Ҹ „ËÚ‡ ‡. àÚÓ„Ó ÔÓÎÛ˜ËÎÓÒ¸ Ú Ë ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ‡. ä ÓÏ ÚÓ„Ó, fl ۘ˷Ҹ ‚ ıÓ ÂÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍÓÈ ¯ÍÓÎÂ. *** ч Ë̇ – ÒÔÓÍÓÈ̇fl Ë Ó˜Â̸ ÒÍ ÓÏ̇fl, ‡ÒÒ͇Á˚‚‡fl Ó Ò·Â, ÒÏÛ˘‡ÂÚÒfl, ˜ÚÓ ÚÓÊ ‚˚‰‡ÂÚ ‚ ÌÂÈ ÌÂÁ‡Û fl‰ÌÛ˛ ΢ÌÓÒÚ¸. èÓÒΠÏÛÁ˚͇θÌÓ„Ó Û˜ËÎˢ‡ ч Ë̇ Ô Ó‰ÓÎÊË· Û˜Â·Û ‚ ìÌË‚Â ÒËÚÂÚ ÍÛθÚÛ ˚ Ë ÒÌÓ‚‡ ÔÓ Í·ÒÒÛ ·‡Ì‰Û ˚. Ç ÒÚÛ‰Â̘ÂÒÍË „Ó‰˚, Í‡Í Ë ‚Ò ҂ ÒÚÌˈ˚, Ô ÂÊË· Ò ¸ÂÁÌÛ˛ β·Ó‚¸, ‡ ÔÓÚÓÏ Â˘Â Ó‰ÌÛ. à ÔÛÒÚ¸ β·Ó‚¸ Ô ËÌÂÒ· ‡ÁÓ˜‡ Ó‚‡ÌËÂ, ч Ë̇ Ì ÓÚ˜‡Ë‚‡ÂÚÒfl: ‚‰¸ β·˚ Ô ÂÊË‚‡ÌËfl, ‰‡Ê ·Óθ, Ô Ë·‡‚Îfl˛Ú ÓÔ˚Ú‡ Ë ÏÛ‰ ÓÒÚË. ÉÓ‰˚ Ó·Û˜ÂÌËfl ‚ ÏÛÁ˚͇θÌÓÏ Û˜ËÎˢ ÔÓÏÓ„ÎË Ñ‡ ËÌ ÔÓÌflÚ¸, ˜ÚÓ Ó̇ Á‡ÌËχÂÚÒfl β·ËÏ˚Ï ‰ÂÎÓÏ. Ä ‚ÓÚ ‚ ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚ ̇˜‡Î‡Ò¸ ̇ÒÚÓfl˘‡fl ‚Á ÓÒ·fl ÊËÁ̸. ч Ë̇: ᇠ˝ÚÓÚ Ô ËÓ‰ fl ̇ۘË·Ҹ ÏÌÓ„ËÏ ‚‡ÊÌ˚Ï ‚¢‡Ï, Òڇ· Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂθÌÓÈ. Ç ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚÂ Ô ÓËÁÓ¯ÎÓ ÏÓÂ Ú‚Ó ˜ÂÒÍÓ ÒÚ‡ÌÓ‚ÎÂÌËÂ Í‡Í ÏÛÁ˚͇ÌÚ‡. ü ҇χ Òڇ· ÔÓ‰·Ë ‡Ú¸ ÏÛÁ˚ÍÛ Ì‡ ·‡Ì‰Û Â, ÒÓÁ‰‡‚‡Ú¸ ‰Û˝Ú˚. à„ ‡Î‡ Ò „ËÚ‡ ËÒÚÓÏ, ˜‡ÒÚÓ ‚˚ÒÚÛԇ· ̇ ÙÂÒÚË‚‡Îflı. å˚ ‰‡ÊÂ Ô Ë‰ÛχÎË Ú‡ÍÓÈ ÌÓÏ : ·‡Ì‰Û ‡, ·‡ ‡·‡Ì˚, „ËÚ‡ ‡ Ë Ô‡ ÌË-Ú‡ÌˆÓ ˚. çÓÏ ‚˚¯ÂÎ fl ÍËÈ, ÒÍÓ Â ‰Îfl ¯ÓÛÔ Ó„ ‡ÏÏ˚. ëÂȘ‡Ò fl Á‡ÔËÒ˚‚‡˛ Ò‚ÓÈ ‰ËÒÍ. ç‡‰Â˛Ò¸, Â„Ó Á‡ÏÂÚflÚ. ꇷÓÚ‡ ̇‰ ‰ËÒÍÓÏ Ô Ó‰‚Ë„‡ÂÚÒfl ωÎÂÌÌÓ, ÔÓÚÓÏÛ ˜ÚÓ Ô ÓÔËÒ˚‚‡˛ ‚Ò ԇ ÚËË Ò‡Ï‡. í‡Ï ÂÒÚ¸ Ë ·‡Ì‰Û ‡, Ë „ËÚ‡ ‡, Í·‚˯Ë, ÌÂÏÌÓ„Ó Ô ÍÛÒÒËË, ÌÛ Ë „ÓÎÓÒ. ë „ÓÎÓÒÓÏ Û Ñ‡ ËÌ˚ Ò‚flÁ‡Ì‡ ÓÒÓ·‡fl ËÒÚÓ Ëfl. ֢ ԇ Û ÎÂÚ Ì‡Á‡‰ Ó̇ ̇ÓÚ ÂÁ ÓÚ͇Á‡Î‡Ò¸ ÔÂÚ¸, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÔÓ‰ ·‡Ì‰Û Û. íÓ„‰‡ Ó̇ ÔÂÚ¸ Ì β·Ë·, ‡ ÒÂȘ‡Ò Á‡ÔËÒ˚‚‡ÂÚ ‰ËÒÍ – ·‡Ì‰Û ‡ Ò ‚Ó͇ÎÓÏ, Í ÓÏ ÚÓ„Ó, ÔÓÂÚ ‚ ‰‚Ûı „ ÛÔÔ‡ı: ‚ Ó‰ÌÓÈ ‰ÛıÓ‚Ì˚ ÔÂÒÌË, ‚ ‰ Û„ÓÈ Ì‡ Ó‰Ì˚Â. ì ч ËÌ˚ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó Ú‚Ó ˜ÂÒÍËı ˉÂÈ, ̇ ÍÓÚÓ ˚Â, Í ÒÓʇÎÂÌ˲, Ì ‚Ò„‰‡ ı‚‡Ú‡ÂÚ ‚ ÂÏÂÌË Ë ‰ÂÌ„. 片‚ÌÓ Ó̇ Á‡ÍÓ̘Ë· χÒÚ -Í·ÒÒ ‡ÍÚ ÒÍÓ„Ó Ï‡ÒÚ ÒÚ‚‡, ÍÓÚÓ ˚È, ÔÓ Â ÒÎÓ‚‡Ï, ÔÓÏÓ„ ÂÈ ÒÚ‡Ú¸ ·ÓΠ‡ÒÍÓ‚‡ÌÌÓÈ Ë Ô Ë·‡‚ËÎ Û‚Â ÂÌÌÓÒÚË ‚ Ò·Â. ÇÓÚ Ú‡ÍÓÈ Ñ‡ Ë̇ ˜ÂÎÓ‚ÂÍ: ‚ÂÒÂÎ˚È, Ì ÛÌ˚‚‡˛˘ËÈ ÔÓ ÔÛÒÚfl͇Ï, Ò ÚÓÌÍËÏ ˜Û‚ÒÚ‚ÓÏ ˛ÏÓ ‡ Ë ÓÚÏÂÌÌ˚Ï ÏÛÁ˚͇θÌ˚Ï ‚ÍÛÒÓÏ.

GÜZ 2007, SAYI: 26

Жизнь без бандуры? Это невозможно ÅÂÒ‰Ûfl Ò Ñ‡ ËÌÓÈ, fl Ì ÏÓ„ Ì ÒÔ ÓÒËÚ¸ Ó ·‡Ì‰Û Â. lj¸ ÔÓ‚Ó‰ÓÏ ‰Îfl ̇¯ÂÈ ·ÂÒ‰˚ ÒڇΠ˝ÚÓÚ ÒÚ‡ ËÌÌ˚È Ì‡ Ó‰Ì˚È ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ. ÇÓÓ·˘Â, ÛÍ ‡Ë̈˚ – ̇ˆËfl Ô‚ۘ‡fl. ÇÓ ‚ÒflÍÓÏ ÒÎÛ˜‡Â, ËÌÓÒÚ ‡Ìˆ‡Ï ‡ÒÒ͇Á˚‚‡˛Ú, ˜ÚÓ ÔÂÒÌfl Ë ÏÛÁ˚͇ ÌÂÓÚ‰ÂÎËÏ˚ ÓÚ ÊËÁÌË ÛÍ ‡Ë̈‚, ·ÂÁ ÔÂÒÌË Ë ·ÂÁ ̇ Ó‰ÌÓÈ ÏÛÁ˚ÍË ÓÌË Ì ÏÓ„ÛÚ ÊËÚ¸. í‡Í ÎË ˝ÚÓ Ì‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂÎÂ? ч Ë̇: ÖÒÎË „Ó‚Ó ËÚ¸ ËÏÂÌÌÓ Ó Ì‡ Ó‰ÌÓÈ ÏÛÁ˚ÍÂ, ÚÓ, Í ÒÓʇÎÂÌ˲, ÌÂÚ. ëÓ‚ ÂÏÂÌÌÛ˛ ÏÛÁ˚ÍÛ ÒÎÛ¯‡˛Ú ‚ÒÂ,  β·flÚ, ÔÓÌËχ˛Ú. ã˛·flÚ Ë Ì‡ Ó‰ÌÛ˛ ÏÛÁ˚ÍÛ, ÌÓ ÌÂ Ò‚Ó˛, ‡ ËڇθflÌÒÍÛ˛, ËÒÔ‡ÌÒÍÛ˛, Ë Î‡Ì‰ÒÍÛ˛, ‚ÓÒıˢ‡˛ÚÒfl ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÍÛθÚÛ ÓÈ, ÒÓ‚ÒÂÏ Á‡·˚‚‡fl Ó Ò‚ÓÂÈ. åÌ ͇ÊÂÚÒfl, ˜ÚÓ ‚ ˝ÚÓÏ ·Óθ¯‡fl ‚Ë̇ 70-ÎÂÚÌÂÈ ÒÓ‚ÂÚÒÍÓÈ Ô ÓÔ‡„‡Ì‰˚. ã˯¸ ÌÂÏÌÓ„ËÏ Û‰‡ÂÚÒfl ۉ ʇڸ Ë ‰ÓÌÂÒÚË Ó‰ÌÛ˛ ÔÂÒÌ˛ Ë ÏÛÁ˚ÍÛ ‚ χÒÒ˚. ùÚÓ Ë Ô ‡‚‰‡ ÌÂ΄ÍÓ. äÓ„‰‡ ÍÓÏÛ-ÚÓ „Ó‚Ó Ë¯¸, ˜ÚÓ Ú˚ Ë„ ‡Â¯¸ ̇ ·‡Ì‰Û Â, ̇ Ú·fl ÒÏÓÚ flÚ ÒÚ ‡ÌÌÓ, ÏÌÓ„Ë Ì ÔÓÌËχ˛Ú, ˜ÚÓ ˝ÚÓ ‚ÓÓ·˘Â Ú‡ÍÓÂ. çÓ ÏÌÂ Ì ‡‚ËÚÒfl. åÓÈ ÒÎÂ‰Û˛˘ËÈ ‚ÓÔ ÓÒ ÌÂÔÓÒ Â‰ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ó ·‡Ì‰Û Â. èӘ ÔÌÛÚ‡fl ÏÌÓÈ ËÁ ‡ÁÌ˚ı ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚ ËÌÙÓ Ï‡ˆËfl „Ó‚Ó ËÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ·‡Ì‰Û ‡ – ÒÚ‡ ËÌÌ˚È ÛÍ ‡ËÌÒÍËÈ Ì‡ Ó‰Ì˚È ÒÚ ÛÌÌ˚È ÏÛÁ˚͇θÌ˚È ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ. Å‡Ì‰Û ‡ ·˚· ‚ÓÒÔÂÚ‡ ‚ ̇ Ó‰Ì˚ı ÔÂÒÌflı, ÔÓÏÓ„‡Î‡ ‚ ·Óflı Á‡ÔÓ ÓÊÒÍËÏ Í‡Á‡Í‡Ï, ÒÍ ‡¯Ë‚‡Î‡ ‰Ó΄ËÈ ÔÛÚ¸ Á‡ ÒÓθ˛ ˜Ûχ͇Ï. Å‡Ì‰Û ‡ ·˚· ÌÂÔ ÂÏÂÌÌ˚Ï „ÓÒÚÂÏ Ò‚‡‰Â·,

Bizde köpe¤imize var›ncaya herkes müzisyendir. Müzik aletleriyle tan›flmam erken çocuklu¤umda bafllad›. Önce piyano oldu, buna sonra bandura eklendi. Rahat ö¤renmeme ra¤men piyano çalmay› hiç sevmiyordum aç›kças›. Bütün çocuklar gibi ben de çeflitli bahaneler uydurup veya hasta numaras› yap›p birçok kez okulu b›rakmay› denedim. Bunu sadece müzik okulunda de¤il lisede, koreografi okulunda da yapt›m. Böyle küçük bir yalanc›yd›m iflte.

Demek müzikle ilgilenmen tesadüf de¤il bir aile gelene¤i. Peki, bandura sevgisi ne zaman ortaya ç›kt›?

Banduran›n çok hofluma gitti¤ini söyleyemeyece¤im ama oldukça ilgi çekiciydi. Belki annem onu çald›¤› içindi bu. Annem orkestra partilerini (halk müzi¤i bandosunda çal›fl›yordu o zaman) çald›¤› zaman çok hofluma giderdi. Onunla bandura eflli¤inde çok flark› söylerdik, flimdi de söylüyoruz. E¤itimime hangi dalda devam edece¤im konusu ortaya ç›k›nca “müzik okulunda saksafon bölümüne gitmek istiyorum, çünkü daha haval›” dedim. Babam gibi çalmak istiyordum. Fakat sonra içimde bir fleyler de¤iflti ve ben bandura s›n›f›na kaydolmaya karar verdim. Daha sonra gitar buna eklendi. Portföyümde böylece üç enstrüman var. Bundan baflka koreografi okulunda okudum. *** Darina sakin ve çok sevecen biri.

Kendisinden bahsederken oldukça çekiniyor. Asl›nda bu da onun s›radan bir insan olmad›¤›n›n iflareti. Müzik okulunu bitirdikten sonra e¤itimine Kültür Üniversitesi’nde yine bandura s›n›f›nda devam etmifl. Ö¤rencilik y›llar›nda bütün yafl›tlar› gibi afl›k olmufl, sonra bir kez daha… Aflk ona hayal k›r›kl›¤› getirmifl olsa da, Darina ümidini yitirmemifl çünkü yaflanan her fley hatta ac› bile onda tecrübe ve bilgeli¤i zenginlefltirmifl.

Müzik okulunda geçirdi¤i e¤itim y›llar› Darina’ya sevdi¤i ifli yapt›¤›n› anlama f›rsat› vermifl. Fakat onun gerçek yetiflkin hayat› üniversitede bafllad›. “Bu dönem boyunca birçok fley ö¤rendim, kendi bafl›ma hareket etmeye

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

103

традиции gelenekler

‰Ó·‡‚Îflfl ËÏ ‚ÂÒÂθfl, Á‚Û˜‡Î‡ ·‡Ì‰Û ‡ Ë Ì‡ ÔÓıÓ Ó̇ı. é· ‡˘‡fl ‚ÌËχÌË ̇ ÒıÓ‰ÒÚ‚Ó ·‡Ì‰Û ˚ Ò ‰ ‚ÌËÏË ÍËÚ‡ÈÒÍËÏË Ë Ë̉ËÈÒÍËÏË ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ‡ÏË, ËÒÒΉӂ‡ÚÂÎË ‰Â·˛Ú ‚˚‚Ó‰ Ó ‰ ‚ÌÂÏ Ô ÓËÒıÓʉÂÌËË ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ‡. Å‡Ì‰Û ‡ ̇ÔÓÏË̇ÂÚ ÒÓ·ÓÈ ËÒÔ‡ÌÒÍÛ˛ „ËÚ‡ Û, ‡ Ú‡ÍÊ ËÏÂÂÚ ÒıÓ‰ÒÚ‚Ó Ò ·ÁÛ ÓÈ, ̇ Ó‰Ì˚Ï ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚÓÏ Í ˚ÏÒÍËı Ú‡Ú‡ . ëÓ‚ ÂÏÂÌ̇fl ·‡Ì‰Û ‡ Ô ÂÚ Ô· ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó ËÁÏÂÌÂÌËÈ. é̇ ·˚· ÒÓÁ‰‡Ì‡ ‚Ó ‚ÚÓ ÓÈ ÔÓÎÓ‚ËÌÂ Ô Ó¯ÎÓ„Ó ‚Â͇ χÒÚ ÓÏ Ä.ë. äÓ ÌË‚ÒÍËÏ, ÍÓÚÓ ˚È ‚ÌÂÒ ‚ ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ ÏÌÓ„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ËÁÏÂÌÂÌËÈ, ·Î‡„Ó‰‡ fl ÍÓÚÓ ˚Ï ·‡Ì‰Û ‡ Ô ËÓ· · „ÎÛ·ÓÍÓ ı ÓχÚ˘ÂÒÍÓ Á‚Û˜‡ÌËÂ, ÔÓ‰Ó·ÌÓ ‡ ÙÂ. ч Ë̇, ÔÓ˜ÂÏÛ Ú˚ ËÁ· ‡Î‡ ‰Îfl Ë„ ˚ ËÏÂÌÌÓ ·‡Ì‰Û Û? lj¸ ÒÛ˘ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ú‡Í ÏÌÓ„Ó ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚ı ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚÓ‚ Ò Ò‡Ï˚ÏË ‡ÁÌÓÓ· ‡ÁÌ˚ÏË ‰Ë‡Ô‡ÁÓ̇ÏË Á‚Û͇ Ë ¯Ë ÓÍËÏË ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚflÏË, ‡ Ú˚ ËÁ· ‡Î‡ ÒÚ‡ ËÌÌ˚È ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ? ç‡ Ò‡ÏÓÏ ‰ÂΠÒÓ‚ ÂÏÂÌ̇fl ·‡Ì‰Û ‡ – ˝ÚÓ ÏÓÎÓ‰ÓÈ Ë ‰Ë̇Ï˘ÌÓ ‡Á‚Ë‚‡˛˘ËÈÒfl ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ. àÁ ÌÂ„Ó ÏÓÊÌÓ ËÁ‚ÎÂ͇ڸ ÏÌÓÊÂÒÚ‚Ó ‡Á΢Ì˚ı ÚÂÏ· Ó‚, ÓÚÚÂÌÍÓ‚, ËÌÚ ÂÒÌ˚ı ÒÓÁ‚Û˜ËÈ. í‡Í‡fl ÒÚ‡‰Ëfl ‡Á‚ËÚËfl ‰‡ÂÚ ¯Ë ÓÍËÈ ÒÔÂÍÚ ‰Îfl Ú‚Ó ˜ÂÒÚ‚‡. ÅÓθ¯ËÌÒÚ‚Ó ·‡Ì‰Û ËÒÚÓ‚ ̇˜Ë̇˛Ú ˝ÍÒÔ ËÏÂÌÚË Ó‚‡Ú¸, ‚‚Ó‰fl ·‡Ì‰Û Û ‚ ÒÓÒÚ‡‚ ÓÍ-ÍÓχ̉˚, ‰Ê‡Á·˝Ì‰‡, ÙÓÎÍ-„ ÛÔÔ˚. äÓ„‰‡ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ Ë„ ‡Â¯¸ ˜ÚÓ-ÌË·Û‰¸ ̇ ·‡Ì‰Û Â, ÓÌ ÒÎÛ¯‡ÂÚ Ò ·Óθ¯ËÏ Û‰Ë‚ÎÂÌËÂÏ Ë ‰‡Ê Ә‡ Ó‚‡ÌËÂÏ, Û ÌÂ„Ó Ô Ó·Ûʉ‡ÂÚÒfl ËÌÚ ÂÒ, ÓÌ Ò‡Ï Ò· Ì ‚ ËÚ, ˜ÚÓ Û ·‡Ì‰Û ˚ Ú‡ÍÓ Á‚Û˜‡ÌËÂ, ˜ÚÓ Ó̇ ÏÓÊÂÚ Ë„ ‡Ú¸ ‚ ‰Û˝ÚÂ Ò Î˛·˚Ï ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚÓÏ, ̇ ÌÂÈ ÏÓÊÌÓ Ë„ ‡Ú¸ Í‡Í Ì‡ Ó‰ÌÛ˛ ÏÛÁ˚ÍÛ, Ú‡Í Ë ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÛ˛. ùÚÓ ËÌÒÚ ÛÏÂÌÚ, ÍÓÚÓ Ó„Ó ÌÂÚ ·Óθ¯Â ÌË Û Ó‰ÌÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡, ˝ÚÓ ÚÓ, ˜ÚÓ Ì‡Ò ÓÚ΢‡ÂÚ ÓÚ ‰ Û„Ëı Ë Ô Ë‰‡ÂÚ Ì‡Ï ËÁ˛ÏËÌÍÛ. ܇θ ÚÓθÍÓ, ˜ÚÓ Ï‡ÎÓ ÍÚÓ ˝ÚÓ ÔÓÌËχÂÚ. ÇÓÚ Ú‡ÍÓÈ ‡Á„Ó‚Ó ÔÓÎÛ˜ËÎÒfl Û Ì‡Ò Ò Ñ‡ ËÌÓÈ. å˚ ÔÓÔ Ó˘‡ÎËÒ¸, Ë Ó̇ ΄ÍÓÈ ÔÓıÓ‰ÍÓÈ Û‰‡ÎË·Ҹ. åÌ Ì ıÓÚÂÎÓÒ¸  ÓÚÔÛÒ͇ڸ, ıÓÚÂÎÓÒ¸ Ô Ó‰ÓÎʇڸ „Ó‚Ó ËÚ¸ Ó ÏÛÁ˚ÍÂ Ë Ó ·‡Ì‰Û Â. çÓ Ñ‡ Ë̇ – ˜ÂÎÓ‚ÂÍ Á‡ÌflÚÓÈ, Û Ì ÏÌÓ„Ó Ô·ÌÓ‚ Ë Ô ÓÂÍÚÓ‚: Ó̇ Á‡ÔËÒ˚‚‡ÂÚ ‰ËÒÍ, Ë„ ‡ÂÚ ‚ „ ÛÔÔÂ, „ÓÚÓ‚ËÚ Ò · ‡ÚÓÏ Ô Ó„ ‡ÏÏÛ ‚ ÒÚËΠÙÓÎÍ-‰Ê‡Á. Ä Â˘Â, ÒÓ·Ë ‡flÒ¸ ‚ÏÂÒÚ ‚ÒÂÈ ÒÂϸÂÈ, Ó‰Ìfl ч ËÌ˚ ÔÓÂÚ, ˜ÚÓ Ò·ÎËʇÂÚ Ëı Ë ‰Â·ÂÚ ÒËθÌÂÂ. åÓÊÂÚ ·˚Ú¸, ‚ ˝ÚÓÏ ÒÂÍ ÂÚ Ëı ÌÂËÒÒfl͇ÂÏÓÈ ˝Ì „ËË? I

104

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

gelenekler традиции

bafllad›m. Üniversitede müzisyen kimli¤imin flekillendi¤ini hissettim. Ben art›k bandura için beste yazmaya ve düet oluflturmaya bafllad›m. Bir gitaristle çald›m ve festivallere kat›ld›m.

Hatta flöyle bir uyarlama haz›rlad›k: Bandura, davullar, gitar ve dansç› gençler. Çok canl› bir uyarlama oldu, daha çok flov program› için uygundu. fiimdi kendi cd’min kayd›n› yap›yorum. ‹lgi çekece¤ini ümit ediyorum.

Kay›tlar çok yavafl gidiyor çünkü bütün enstrümanlar› ben çal›yorum.

Bandura da var gitar da, org, biraz perküsyon ve ses var.”

trümanlar›na benzerli¤ini dikkate alan araflt›rmac›lar, çalg›n›n kökenini çok eskiye götürüyorlar. Bandura ‹spanya gitar›n› and›r›yor ve eski Yunan mitolojisindeki rapsodlar›n 2 kahramanlar›n›n yi¤itliklerini anlatt›¤› kitharaya, yine K›r›m Tatarlar›n›n milli çalg›s› olan uda benzer. Günümüz banduras› birçok de¤iflikli¤e u¤ram›fl ve geçen yüzy›l›n ikinci yar›s›nda banduray› arptaki gibi derin kromatik sese ulaflt›ran esasl› de¤ifliklikleri yapan usta A. S. Korniyevskiy taraf›ndan gelifltirilmifl.

Sesle ilgili Darina’n›n özel bir hikâyesi var. Bir iki y›l önce flark› söylemeyi kesinlikle reddetmifl; özellikle bandura eflli¤inde. O zamanlar flark› söylemeyi sevmedi¤ini flimdi ise banduraya vokal yapt›¤› bir CD kayd› yapt›¤›n› belirtiyor. Ayr›ca birinde ilahi, di¤erinde halk türküleri söyledi¤i iki koroda da flark› söylüyor.

Darina, neden özellikle banduray› tercih ettin? Çok farkl› ses diyapazonlar›na ve genifl imkanlara sahip ça¤dafl o kadar çok enstrüman varken sen eski bir çalg› aleti seçmiflsin.

Darina’n›n maalesef bazen zaman ve paras›n›n yetmedi¤i birçok sanat projesi var. Geçenlerde daha rahat olmas›n› sa¤layan ve kendine güvenini art›ran aktörlük bölümünü bitirdi. Darina böyle bir insan iflte; nefleli, küçük olumsuzluklara boyun e¤meyen, ince bir mizah duygusuna ve mükemmel bir müzik zevkine sahip biri.

Banduras›z bir hayat m›? Asla…

Darina’yla konuflurken banduray› sormazl›k edemedim. Çünkü sohbetimizin vesilesi bu kadim halk enstrüman›yd›. Ukrayna milleti flark› söylemeyi seven bir millettir. En az›ndan biz yabanc›lara flark› ve müzi¤in, her saniye dahil Ukraynal›lar›n hayat›nda var oldu¤u anlat›l›r. Ukraynal›lar türküsüz ve müziksiz yaflayamazlarm›fl. Gerçekten böyle mi?

“E¤er söz konusu özellikle halk müzi¤i ise maalesef hay›r. Ça¤dafl müzi¤i herkes dinliyor, bu müzi¤i seviyorlar ve anl›yorlar. Halk müzi¤i de seviliyor ama bizim de¤il: ‹talya, ‹spanya, ‹rlanda halk müzi¤i iyi biliniyor. Kendi müziklerimizi büsbütün unutup do¤u müzi¤ine hayranl›k duyuluyor. Bence suç yetmifl y›ll›k Sovyet propagandas›-

GÜZ 2007, SAYI: 26

Люди восхищаются восточной культурой, совсем забывая о своей. Мне кажется, что в этом большая вина 70-летней советской пропаганды.

Kendi müziklerimizi büsbütün unutup do¤u müzi¤ine hayranl›k duyuluyor. Bence suç yetmifl y›ll›k Sovyet propagandas›n›n. n›n. Say›l› sanatç› halk flark›lar›n› icra ederek onlar› kitlelerle buluflturuyor.

Bu gerçekten kolay de¤il. Birine bandura çald›¤›n› söyledi¤in zaman sana garip bir flekilde bak›yorlar, birço¤u bunun ne demek oldu¤unu bile bilmiyor.

Ama ben seviyorum”.

Benim s›radaki sorum do¤rudan bandura ile ilgili. Çeflitli kaynaklardan devflirdi¤im bilgiler banduran›n Ukrayna’n›n eski, telli, milli bir müzik çalg›s› oldu¤unu söylüyor. Bandura halk flark›lar›n› terennüm edermifl, savafllarda Zaporojye Kozaklar›na moral verirmifl, tuz almaya giden Çumaklar›n1 o uzun yolunu zevkli hale getirirmifl.

Dü¤ünlerin vazgeçilmez enstrüman›, dü¤ünlere nefle katan bandura cenazelere ise hüzün üstüne hüzün katarm›fl. Banduran›n eski Çin ve Hint ens-

Asl›nda günümüz banduras› genç ve dinamik bir flekilde geliflen bir alettir. Onda çeflitli tonlar, nüanslar ve ilginç ahenkler bulmak mümkün. Geliflimin bu tür safhas› sanat için genifl bir tayf sa¤lar. Birçok bandura sanatç›s› banduralar›n› rock gruplar›, jazz-band ve folk gruplar›nda kullan›rlar. Birisine bandurada bir fleyler çald›¤›n zaman, büyük bir flaflk›nl›kla hatta hayranl›kla dinler. Bir ilgi uyan›r kendisinde, banduran›n böyle bir sesi oldu¤una, her enstrümanla düet yapabildi¤ine, onunla halk müzi¤i de, ça¤dafl müzik de yap›labilece¤ine inanmaz. Baflka hiçbir millette olmayan, bizi di¤erlerinden ay›ran ve bize ayr›cal›k veren bir enstrümand›r bandura. Yaz›k ki büyük ço¤unluk bunu anlam›yor.

Darina ile iflte böyle bir sohbet yapt›k. Vedalaflt›k ve rahat ad›mlarla uzaklaflt›. Onu b›rakmak istemiyordum, bandura ve müzikten konuflmaya devam etmek istiyordum. Fakat Darina meflgul birisi, çok plan› ve projesi var.

Kay›t yap›yor, grupta çal›yor, kardefliyle folk jazz tarz›nda program haz›rl›yor. Bir de Darina ve bütün ailesi toplanarak flark› söylerlermifl arada bir. Bu da onlar› yak›nlaflt›r›yor ve daha güçlü yap›yor. Bitmek tükenmez enerjilerinin s›rr› bu olmas›n? I 1

Ukrayna’da eski zamanlarda tuz, bal›k, bu¤day al›flverifli yapan köylüler.

2

Yunancada halk ozanlar›.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

105

интервью с классиком klasiklerle söylefli

Интервью длиной в 100 лет с Николаем Бердяевым

Азиатская и европейская душа Аман Гоша Журналист – публицист (Туркменистан).

Nikolay Berdayev’le yüz y›ll›k röportaj

Asyal› ve Avrupal› Ruh Aman Gofla Gazeteci-yazar (Türkmenistan).

Å ‰fl‚ çËÍÓÎ‡È ÄÎÂÍ҇̉ ӂ˘ (18741948) – ÛÒÒÍËÈ ÙËÎÓÒÓÙ. ì˜ËÎÒfl ‚ äË‚Â: Ò̇˜‡Î‡ ‚ ͇‰ÂÚÒÍÓÏ ÍÓ ÔÛÒÂ, Á‡ÚÂÏ ‚ ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚÂ. ç‡ Á‡  XX ‚. – Ó‰ËÌ ËÁ „·‚Ì˚ı ˉÂÓÎÓ„Ó‚ ·Ó„ÓËÒ͇ÚÂθÒÚ‚‡. 옇ÒÚ‚Ó‚‡Î ‚ ̇ÔËÒ‡ÌËË Ô Ó„ ‡ÏÏÌ˚ı χÌËÙÂÒÚÓ‚ ÛÒÒÍÓ„Ó Ë‰Â‡ÎËÁχ: «è Ó·ÎÂÏ˚ ˉ‡ÎËÁχ» (1902), «ÇÂıË» (1909), «àÁ „ÎÛ·ËÌ˚» (1918). èÓÒΠéÍÚfl· ¸ÒÍÓ„Ó ÔÂ Â‚Ó ÓÚ‡ 1917 „. – Ô ÓÙÂÒÒÓ åÓÒÍÓ‚ÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚ‡, ÒÚÓflÎ Û ËÒÚÓÍÓ‚ ÇÓθÌÓÈ ‡Í‡‰ÂÏËË ‰ÛıÓ‚ÌÓÈ ÍÛθÚÛ ˚. Ç 1922 „. ·˚Î ‚˚ÒÎ‡Ì ËÁ ëëëê Ë ÊËÎ ‚ Å ÎËÌÂ, „‰Â Ó „‡ÌËÁÓ‚‡Î êÂÎË„ËÓÁÌÓ-ÙËÎÓÒÓÙÒÍÛ˛ ‡Í‡‰ÂÏ˲. èÓÒΠ˝ÚÓ„Ó Ô ÂÂı‡Î ‚ è‡ ËÊ, ‰‡ÍÚË Ó‚‡Î ÊÛ Ì‡Î «èÛÚ¸» (1926-1939). á‰ÂÒ¸ ÓÌ ÒÓÁ‰‡Î fl‰ Í ÛÔÌ˚ı ÙËÎÓÒÓÙÒÍËı ‡·ÓÚ, ÍÓÚÓ ˚Â Ô ËÌÂÒÎË ÂÏÛ ÏË Ó‚Û˛ ËÁ‚ÂÒÚÌÓÒÚ¸. îËÎÓÒÓÙÒÍË ‡ÁÏ˚¯ÎÂÌËfl ç.Ä. Å ‰fl‚‡ Ó ÒÓÓÚÌÓ¯ÂÌËË ˆË‚ËÎËÁ‡ˆËÈ Ë ÍÛθÚÛ , Ó ‰ÛıÓ‚Ì˚ı ˆÂÌÌÓÒÚflı Ö‚ ÓÔ˚ Ë ÄÁËË ÒÚ‡ÌÓ‚flÚÒfl ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ‡ÍÚۇθÌ˚ÏË ‚ ̇¯Ë ‰ÌË, ÍÓ„‰‡ fl‚ÒÚ‚ÂÌÌÓ ‚˚ ËÒÓ‚˚‚‡ÂÚÒfl Ó‰ÌÓÔÓÎfl ̇fl ÍÓÌÒÚ Û͈Ëfl ÌÓ‚Ó„Ó ÏË ÓÔÓ fl‰Í‡. èÛ·ÎËÍÛfl ̇ ÒÚ ‡Ìˈ‡ı ÊÛ Ì‡Î‡ «ÑÄ» ‚ÓÓ· ‡Ê‡ÂÏÓ ËÌÚ ‚¸˛ ÒÓ Á̇ÏÂÌËÚ˚Ï ÛÒÒÍËÏ Û˜ÂÌ˚Ï, ‰‡ÍˆËfl Ò˜ËÚ‡ÂÚ Ò‚ÓËÏ ‰Ó΄ÓÏ, ‚Ó ËÁ·ÂʇÌË Á‡·ÎÛʉÂÌËÈ, ÔÓflÒÌËÚ¸, ˜ÚÓ ÓÌÓ ÒÓÒÚ‡‚ÎÂÌÓ ËÁ Ù ‡„ÏÂÌÚÓ‚ Â„Ó ÒÚ‡ÚÂÈ Ë ÍÌË„, ÓÔÛ·ÎËÍÓ‚‡ÌÌ˚ı ‚ ‡ÁÌÓ ‚ ÂÏfl. ëÓı ‡ÌÂÌ˚ ÒÚËθ ËÁÎÓÊÂÌËfl, Ú ÏËÌÓÎÓ„Ëfl Ë Ú‚Ó ˜ÂÒÍËÈ Ô‡ÙÓÒ ‡‚ÚÓ ‡. ÄÏ‡Ì ÉÓ¯‡: Ä͇‰ÂÏ˘ÂÒÍËÂ Ë ÔÓÔÛÎfl Ì˚ ÒÛʉÂÌËfl, ‰Â·‡Ú˚ Ó ‚Á‡ËÏÓ‚ÎËflÌËË Ë ‚Á‡ËÏÓËÒÍβ˜ÂÌËË

106

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Именно крайнее русское западничество и есть явление азиатской души.

Rusya’n›n afl›r› Bat› taraftarl›¤› Asyal› ruhunun bir tezahürüdür. ÇÓÒÚÓ͇ Ë á‡Ô‡‰‡ Ì ÚÓθÍÓ Ì ÛÚËı‡˛Ú, ‡ ÒÍÓ ÂÂ, Ì‡Ó·Ó ÓÚ, Ô ËÓ· ÂÚ‡˛Ú ‚Ò ·ÓΠ‡ÍÚۇθÌ˚È, ‰Ë̇Ï˘Ì˚È ı‡ ‡ÍÚ . ë‰‚Ë„Ë ‚ ̇ˆËÓ̇θÌÓÏ Ò‡ÏÓÒÓÁ̇ÌËË Ì‡ Ó‰Ó‚, Ó·ËÚ‡˛˘Ëı ̇ ˝ÚÓÏ „ÂÓÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÏ ÍÂÌÚ‡‚ Â, Ú Â·Û˛Ú ÌÓ‚˚ı ÓˆÂÌÓÍ, ÌÓ‚˚ı ÔÓ‰ıÓ‰Ó‚. ä‡Í ÓÚÌÓÒËÚÒfl Í ÌËÏ Û˜ÂÌ˚È çËÍÓÎ‡È ÄÎÂÍ҇̉ ӂ˘ Å ‰fl‚, ÊË‚¯ËÈ ·ÓΠ‚Â͇ ̇Á‡‰? ç. Å ‰fl‚: åÓÊÌÓ ÔÓ‰Ûχڸ, ˜ÚÓ ËÁÛ˜ÂÌËÂ Ë Í ËÚË͇ ̇¯ÂÈ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË ÚÓθÍÓ ÚÂÔ ¸ ‰ÓÎÊÌ˚ ̇˜‡Ú¸Òfl. èÓ‰ÎËÌÌÓ ̇ˆËÓ̇θÌÓ ÒÓÁ̇ÌË ÏÓÊÂÚ ·˚Ú¸ Î˯¸ Ú‚Ó ˜ÂÒÍËÏ, ÓÌÓ Ó· ‡˘ÂÌÓ ‚Ô ‰, ‡ Ì ̇Á‡‰… å˚ ÛÊ ‚ÒÚÛÔ‡ÂÏ ‚ ÚÓÚ ‚ÓÁ ‡ÒÚ Ì‡¯Â„Ó ·˚ÚËfl, ÍÓ„‰‡ Ï˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Ô ÂÈÚË Í ·ÓΠÁ ÂÎ˚Ï ÙÓ Ï‡Ï Ì‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó Ò‡ÏÓÒÓÁ̇ÌËfl. Ç ‰‡ÌÌ˚È ˜‡Ò ËÒÚÓ ËË ËÌÚÂÎÎË„Â̈Ëfl ÌÛʉ‡ÂÚÒfl Ì ‚ Ò‡ÏÓ‚ÓÒı‚‡ÎÂÌËË, ‡ ‚ Ò‡ÏÓÍ ËÚËÍÂ. Ç ˝ÔÓıÛ Í ËÁËÒ‡ ËÌÚÂÎÎË„Â̈ËË Ë ÒÓÁ̇ÌËfl Ò‚ÓËı ӯ˷ÓÍ, ‚ ˝ÔÓıÛ Ô ÂÓˆÂÌÍË ÒÚ‡ ˚ı ˉÂÓÎÓ„ËÈ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓ ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚ¸Òfl Ë Ì‡ ̇¯ÂÏ ÓÚÌÓ¯ÂÌËË Í ÙËÎÓÒÓÙËË. äÓÌÒ ‚‡ÚËÁÏ Ë ÍÓÒÌÓÒÚ¸ ‚ ÓÒÌÓ‚ÌÓÏ ‰Û¯Â‚ÌÓÏ ÛÍ·‰Â Û Ì‡Ò ÒÓ‰ËÌflÎËÒ¸ ÒÓ ÒÍÎÓÌÌÓÒÚ¸˛ Í ÌÓ‚ËÌ͇Ï, Í ÔÓÒΉÌËÏ Â‚ ÓÔÂÈÒÍËÏ

Berdyayev Nikolay Aleksandroviç (18741948) Rus filozofu… Kiev’de ö¤renim gördü. Önce askeri okulda sonra üniversitede… 20. yüzy›l›n flafa¤›nda Tanr› aray›c›lar›n›n önde gelenlerinden biriydi. Rus idealizminin Problemleri (1920), Vehi (Merhaleler) (1909), ‹z Glubini (Derinliklerden) (1918) ve program manifestolar›n›n yaz›m›na kat›ld›. 1917 Ekim Devriminden sonra Moskova Devlet Üniversitesi’nde profesör oldu. Manevi Kültürü Özgürlefltirme Akademisinin kurucular›ndan biriydi. 1922 y›l›nda SSCB’den sürüldü ve Din ve Felsefe Akademisi’ni kurdu¤u Berlin’de yaflad›. Bundan sonra Paris’e tafl›nd›. Orada Put (Yol 192639) dergisini ç›kard›. Burada kendisini bütün dünyada üne kavuflturan bir dizi büyük felsefi eser yay›nlad›. Medeniyetlerin ve kültürlerin iliflkileri, Avrupa ve Asya’n›n manevi de¤erleri ile ilgili N. A. Berdyayev’in felsefi düflünceleri özellikle tek kutuplu yeni bir dünya düzeninin belirdi¤i günümüzde yeniden önem kazan›yor. Yaz› iflleri olarak, ünlü Rus bilim adam›n›n bu hayali röportaj›n› Da dergisinin sayfalar›na koyarken, baz› okuyucularda do¤acak flaflk›nl›klar› gidermek için röportaj›n filozofun kaleminden ç›km›fl eserlerinden al›nt› yap›larak haz›rland›¤›n› özellikle söylemek istiyoruz. Yazar›n üslubu ve düflüncelerinin ve terimlerin ifadeleri ve edebi tarz› korundu.

Aman Gofla: Do¤u ve Bat›’n›n karfl›l›kl› etkileflimleri ve karfl›l›kl› d›fllamalar› ile ilgili akademik ve popüler fikirler, tart›flmalar dinmiyor, tam tersine daha aktüel ve dinamik bir hal al›yor. Bu ortamda ya-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

klasiklerle söylefli интервью с классиком

Ú˜ÂÌËflÏ, ÍÓÚÓ ˚ ÌËÍÓ„‰‡ Ì ÛÒ‚‡Ë‚‡ÎËÒ¸ „ÎÛ·ÓÍÓ. Ç˚ ıÓÚËÚ Ò͇Á‡Ú¸, ˜ÚÓ Ë Ò„ӉÌfl ‰Îfl Ì‡Ò „·‚ÌÓ – ÓÒ‚Ó·ÓʉÂÌË ̇¯ÂÈ ÔÒËıÓÎÓ„ËË ÓÚ «‡ÁˇÚÒÍËı ̇ÒÎÓÂÌËÈ»? àÏÂÌÌÓ Í ‡ÈÌ ÛÒÒÍÓ Á‡Ô‡‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó Ë ÂÒÚ¸ fl‚ÎÂÌË ‡ÁˇÚÒÍÓÈ ‰Û¯Ë. ë‡ÏÓˆÂÌÌÓÒÚ¸ Ê Ï˚ÒÎË Ë ÔÓÁ̇ÌËfl Û Ì‡Ò ‚Ò„‰‡ ÓÚ Ëˆ‡Î‡Ò¸. ÇÓÚ ÓÚ ˝ÚÓ„Ó ‡ÁˇÚÒÚ‚‡ ÔÓ ‡ ·˚ ÓÒ‚Ó·Ó‰ËÚ¸Òfl. ëÚ‡ ‡fl Ë ‚ ÓÒÌÓ‚Â Ò‚ÓÂÈ ‚ ̇fl Ï˚Òθ Ó ÒÓÁ ˆ‡ÚÂθÌÓÒÚË ÇÓÒÚÓ͇ Ë ‰ÂÈÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË á‡Ô‡‰‡ ‚Û脇 ËÁË ÛÂÚÒfl Ë ËÁ·„‡ÂÚÒfl ÒÎ˯ÍÓÏ ˝ÎÂÏÂÌÚ‡ ÌÓ. åÓÊÌÓ ‰‡Ê ‚˚Ò͇Á‡Ú¸ Ú‡ÍÓÈ Ô‡ ‡‰ÓÍÒ: Ò·‚flÌÓÙËÎ˚, ‚Á„Îfl‰˚ ÍÓÚÓ ˚ı, ÍÒÚ‡ÚË Ò͇Á‡Ú¸, fl ‚ ·Óθ¯ÂÈ ˜‡ÒÚË Ì ‡Á‰ÂÎfl˛, ·˚ÎË Ô ‚˚ÏË ÛÒÒÍËÏË Â‚ ÓÔÂȈ‡ÏË, Ú‡Í Í‡Í ÓÌË Ô˚Ú‡ÎËÒ¸ Ï˚ÒÎËÚ¸ ÔÓ‚ ÓÔÂÈÒÍË Ò‡ÏÓÒÚÓflÚÂθÌÓ, ‡ Ì ÔÓ‰ ‡Ê‡Ú¸ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ï˚ÒÎË, Í‡Í ÔÓ‰ ‡Ê‡˛Ú ‰ÂÚË. ë·‚flÌÓÙËÎ˚ Ô Ó·Ó‚‡ÎË ‰Â·ڸ ‚ êÓÒÒËË ÚÓ ÊÂ, ˜ÚÓ ‰Â·Π‚ É χÌËË îËıÚÂ, ÍÓÚÓ ˚È ıÓÚÂÎ ‚˚‚ÂÒÚË „ χÌÒÍÓ ÒÓÁ̇ÌË ̇ Ò‡ÏÓ·˚ÚÌ˚È ÔÛÚ¸. Ä ‚ÓÚ Ë Ó· ‡Ú̇fl ÒÚÓ Ó̇ Ô‡ ‡‰ÓÍÒ‡: Á‡Ô‡‰ÌËÍË ÓÒÚ‡‚‡ÎËÒ¸ ‡ÁˇڇÏË, Ëı ÒÓÁ̇ÌË ·˚ÎÓ ‰ÂÚÒÍÓÂ, ÓÌË ÓÚÌÓÒËÎËÒ¸ Í Â‚ ÓÔÂÈÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ Â Ú‡Í, Í‡Í ÏÓ„ÎË ÓÚÌÓÒËÚ¸Òfl ÚÓθÍÓ Î˛‰Ë, ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓ ˜Ûʉ˚ ÂÈ, ‰Îfl ÍÓÚÓ ˚ı ‚ ÓÔÂÈÒ͇fl ÍÛθÚÛ ‡ ÂÒÚ¸ Ϙڇ Ó ‰‡ÎÂÍÓÏ, ‡ Ì ‚ÌÛÚ ÂÌÌflfl Ëı ÒÛ˘ÌÓÒÚ¸. á‡Ô‡‰ – Ó·ÂÚÓ‚‡Ì̇fl ÁÂÏÎfl, χÌfl˘ËÈ Ó· ‡Á ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓÈ ÊËÁÌË. á‡Ô‡‰ ÓÒÚ‡ÂÚÒfl ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌÓ ‚̯ÌËÏ, Ì‚‰ÓÏ˚Ï ËÁÌÛÚ Ë, ‰‡ÎÂÍËÏ.

Позитивизм и материализм отрицают свободу и творческую волю çÂÛÊÂÎË Ì‡¯Ë Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌËfl Ó Á‡Ô‡‰ÌÓÈ ‰ÂÏÓÍ ‡ÚËË, Á‡˘ËÚ‡ Ô ‡‚ Ë Ò‚Ó·Ó‰ ΢ÌÓÒÚË ÂÒÚ¸ ÙÓ Ï‡ ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ Ô‡ÒÒË‚ÌÓÒÚË ËÎË Ê Á‡Ô‡‰Ì˘ÂÒÚ‚Ó, ËÒ͇ÊÂÌÌÓ Ë ÛÔ Ó˘ÂÌÌÓ ‚ÓÒÔ ËÌËχ˛˘Â ÒÎÓÊÌÛ˛ Ë ·Ó„‡ÚÛ˛ ˝ÍÓÌÓÏ˘ÂÒÍÛ˛ ÊËÁ̸ á‡Ô‡‰‡? Ö‚ ÓÔ‡ ·ÂÒÍÓ̘ÌÓ ÒÎÓÊÌÂÂ, ˜ÂÏ ˝ÚÓ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚÒfl, ·ÂÒÍÓ̘ÌÓ ·Ó„‡˜Â... ùÚË Ï‡Ú ˇÎËÒÚ˘ÂÒÍË ÚÂÓ ËË Á‡Â‰‡˛˘ÂÈ ÒӈˇθÌÓÈ Ò Â‰˚, ˝ÚË Ô ËÌËʇ˛˘Ë ۘÂÌËfl Ó ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË ‚ÒÂ„Ó ÒÓ‚Â ¯‡˛˘Â„ÓÒfl Î˯¸ ÔÓÚ‚Ó ÒÚ‚Û˛Ú ‚ÓÒÚÓ˜ÌÓÈ ÎÂÌË, Ò··Ó‚ÓÎ˲, ·ÂÁÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. èÓËÒÚËÌ ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ Ë ÌÂÓÚÎÓÊÂÌ …Ô ËÁ˚‚ Í ÔÓ‚˚¯ÂÌ˲ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓÈ ‡ÍÚË‚ÌÓÒÚË, ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓ„Ó Ú‚Ó ˜ÂÒÚ‚‡, ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓÈ ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚË. èÓÁËÚË‚ËÁÏ Ë Ï‡Ú ˇÎËÁÏ ÓÚ Ëˆ‡˛Ú ÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÂÌÌÓÒÚ¸, Ò‚Ó·Ó‰Û, Ú‚Ó ˜ÂÒÍÛ˛ ‚Óβ, ÓÚ Ëˆ‡˛Ú ˜ÂÎÓ‚Â͇ Ë ÒÚ ÓflÚ

GÜZ 2007, SAYI: 26

flayan halklar›n bilincindeki de¤iflimler yeni de¤erler, yeni yaklafl›mlar talep ediyor. Yüz y›ldan fazla zaman önce yaflayan bilim adam› Nikolay Aleksandroviç Berdyayev buna nas›l yaklafl›yor?

Восточный человек совсем не романтик и не мечтатель, его религиозность совсем другого типа. Нет романтизма и в Индии, на Востоке нехристианском. Можно ли назвать йога романтиком?

Do¤u insan› hiç romantik ve hayalperest de¤ildir, dindarl›¤› tamamen farkl› bir flekildedir.

H›ristiyan olmayan Do¤u Hindistan’da da romantizm yoktur. Yogaya romantiktir demek mümkün mü? ·ÂÁ‚ÓθÌÛ˛ ÚÂÓ Ë˛ ÒӈˇθÌÓÈ Ò Â‰˚ Ë ‚·ÒÚË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÓÒÚË, ÏÓ„Û˘ÂÒÚ‚‡ ‚̯ÌËı Ó·ÒÚÓflÚÂθÒÚ‚. êÂÎË„ËÓÁÌÓ Ê ÒÓÁ̇ÌË ‰ÓÎÊÌÓ ·Ó ÓÚ¸Òfl Ò ˝ÚËÏË ‡Á·„‡˛˘ËÏË Ë Ó·ÂÒÒËÎË‚‡˛˘ËÏË ÚÂÓ ËflÏË ÒӈˇθÌÓÈ Ò Â‰˚ ‚Ó ËÏfl Ú‚Ó ˜ÂÒÍÓÈ ‡ÍÚË‚ÌÓÒÚË ˜ÂÎÓ‚Â͇, ‚Ó ËÏfl Â„Ó ‚˚Ò¯ÂÈ Ò‚Ó·Ó‰˚, ‚Ó ËÏfl ‚˚Ò¯Â„Ó ÒÏ˚Ò· ÊËÁÌË. Ç ‡ ‚ ˜ÂÎÓ‚Â͇, ‚ Â„Ó Ú‚Ó ˜ÂÒÍÛ˛ Ò‚Ó·Ó‰Û Ë Ú‚Ó ˜ÂÒÍÛ˛ ÏÓ˘¸ ‚ÓÁÏÓÊ̇ Î˯¸ ‰Îfl ÂÎË„ËÓÁÌÓ„Ó ÒÓÁ̇ÌËfl, ÍÓÚÓ Ó ÒÏÓÚ ËÚ Ì‡ ˜ÂÎÓ‚Â͇, Í‡Í Ì‡ ÂÙÎÂÍÒ Ï‡Ú ˇθÌÓÈ Ò Â‰˚, Ô Ë Ó‰ÌÓÈ Ë ÒӈˇθÌÓÈ. à ¢ Ì ÒΉÛÂÚ Òϯ˂‡Ú¸ ÚÂÏÌÓ„Ó, ‰ËÍÓ„Ó, ı‡ÓÚ˘ÂÒÍÓ„Ó ‡ÁˇÚÒÍÓ„Ó ÇÓÒÚÓ͇ Ò ‰ ‚ÌÂÈ ÍÛθÚÛ ÓÈ ‡ÁˇÚÒÍÓ„Ó ÇÓÒÚÓ͇, Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛˘Â„Ó Ò‡ÏÓ·˚ÚÌ˚È ‰ÛıÓ‚Ì˚È ÚËÔ, Ô Ë‚ÎÂ͇˛˘ËÈ ‚ÌËχÌË ҇Ï˚ı ÍÛθÚÛ Ì˚ı ‚ ÓÔÂȈ‚. ëÚ‡ ËÌ̇fl ÍÛθÚÛ Ì‡fl ‚ ÓÔÂÈÒ͇fl ‰Û¯‡ Ì ÏÓÊÂÚ Ë‰ÓÎÓÔÓÍÎÓÌÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ô ‰ ‚ ÓÔÂÈÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ÓÈ Ë Ì ÏÓÊÂÚ Ô ÂÁË ‡Ú¸ ÍÛθÚÛ Û

N. Berdyayev: Kendi kültürümüzün ö¤renilmesine ve tenkidine ancak flimdi bafllan›lmal› diye düflünülebilir. Gerçek millî bilinç yarat›c› ve ileriye dönük olmal›d›r, geriye de¤il. Varl›¤›m›z›n daha olgun biçimine geçmemiz gerekti¤i ça¤day›z art›k. Ayd›nlar›m›z tarihin bu an›nda kendilerini övme de¤il, elefltirme eksikli¤i hissediyorlar. Ayd›nlar›n bunal›m› ve hatalar›n› anlama, eski ideolojileri gözden geçirme devrinde felsefemizde kararl› olmal›y›z.

Muhafazakârl›k ve eskiye ba¤l›l›k hiçbir zaman derin bir flekilde benimsemedi¤imiz Avrupa’n›n son ak›mlar›na meylimizle birleflerek tuhaf bir halita oluflturdu.

Siz bizim için bugün de en önemli fleyin, psikolojimizin “Asya vas›flar›ndan” kurtar›lmas› oldu¤unu mu söylemek istiyorsunuz?

Rusya’n›n afl›r› Bat› taraftarl›¤› Asyal› ruhunun bir tezahürüdür zaten. Fikirlerin ve alg›lar›n özde¤eri ise bizde her zaman yok say›lm›flt›r. ‹flte bu Asyal›l›ktan kurtulmak gerekir. Eski ve esas›nda do¤ru olan Do¤u’nun pasif oldu¤u ve Bat›’n›n etkinli¤i düflüncesi baya¤›laflt›r›l›yor ve haddinden fazla basit tasvir ediliyor. fiöyle bir paradoks bile dile getirilebilir: Ço¤u görüfllerini paylaflmad›¤›m Slavyanofiller Rusya’n›n ilk Avrupal›lar› idiler çünkü Avrupal›lar gibi özgürce düflünmeye çal›fl›yorlard›, Bat› düflüncesini çocuklar gibi taklit etmeye de¤il. Slayanofiller Alman bilincini özgün yoluna koymak isteyen Fichter’in Almanya’da yapt›¤›n› Rusya’da yapmay› denediler. Paradoksun di¤er yüzü: Bat› taraftarlar› Asyal› kald›lar, bilinçleri çocuk bilinciydi, Avrupa kültürü kendileri için uzaktaki bir hayaldi, iç mahiyetleri olmad› ve ona büsbütün yabanc› gibi davrand›lar.

Bat›, vaat edilmifl toprak, mükemmel bir hayat›n bafltan ç›karan tarz›d›r. Bat› içeriden görünmeyen, uzak bir d›fl dünya olarak kald›.

Pozitivizm hürriyeti ve yarat›c› iradeyi yok say›yor Bat› demokrasisi hakk›ndaki düflüncelerimiz, kifli hak ve özgürlüklerinin savunulmas› Do¤u pasifli¤inin bir flekli midir, yoksa Bat›’n›n çetrefil ve zengin hayat›-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

107

интервью с классиком klasiklerle söylefli

Скоро наступит такое время, что все равно уже будет, кто победит. Все одинаково будут побеждены.

Yak›nda öyle bir devir bafllayacak ki, kimin kazand›¤› önemli olmayacak. Herkes ayn› flekilde ma¤lup olacak. ÇÓÒÚÓ͇. íÓθÍÓ ÚÂÏ̇fl ¢ ‡ÁˇÚÒ͇fl ‰Û¯‡, Ì ӢÛÚË‚¯‡fl ‚ Ò‚ÓÂÈ Í Ó‚Ë Ë ‚ Ò‚ÓÂÏ ‰ÛıÂ Ô Ë‚Ë‚ÓÍ ÒÚ‡ ÓÈ Â‚ ÓÔÂÈÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ˚, ÏÓÊÂÚ Ó·Ó„ÓÚ‚Ó flÚ¸ ‰Ûı ‚ ÓÔÂÈÒÍÓÈ ÍÛθÚÛ ˚ Í‡Í ÒÓ‚Â ¯ÂÌÌ˚È, ‰ËÌ˚È Ë Â‰ËÌÒÚ‚ÂÌÌ˚È. à Ó̇ Ê Ì ˜Û‚ÒÚ‚ÛÂÚ ‰ ‚ÌËı ÍÛθÚÛ ÇÓÒÚÓ͇. Ç˚ıÓ‰ËÚ, ˜ÚÓ Â‚ ÓÔÂȈ˚ ÎÛ˜¯Â Ì‡Ò ÔÓÌËχ˛Ú ̇¯Ë ‰ ‚ÌË ËÒÚÓÍË? í‚Ó ˜ÂÒ͇fl Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚ¸ Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌ̇ ‚ ÓÔÂÈÒÍÓÏÛ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÛ. í‡Í ·˚ÎÓ Û ‚ÒÂı ̇ Ó‰Ó‚ Ö‚ ÓÔ˚. í‡Ï, ̇ á‡Ô‡‰Â, ÂÒÚ¸ Ì ÚÓθÍÓ ÔÓÎÓÊËÚÂθ̇fl ̇Û͇ Ë Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ‰ÂflÌËÂ. à Ú‡Ï Ë˘ÛÚ ÅÓ„‡ Ë ‚˚Ò¯Â„Ó ÒÏ˚Ò· ÊËÁÌË, Ë Ú‡Ï ÚÓÒ͇ ÓÚ ·ÂÒÒÏ˚ÒÎˈ˚ ÊËÁÌË. àÏÂÌÌÓ Á‡Ô‡‰Ì˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ – ÓχÌÚËÍ Ë ÒÚ ‡ÒÚÌ˚È Ï˜ڇÚÂθ. ÇÓÒÚÓ˜Ì˚È ˜ÂÎÓ‚ÂÍ ÒÓ‚ÒÂÏ Ì ÓχÌÚËÍ Ë Ì Ï˜ڇÚÂθ, Â„Ó ÂÎË„ËÓÁÌÓÒÚ¸ ÒÓ‚ÒÂÏ ‰ Û„Ó„Ó ÚËÔ‡. çÂÚ ÓχÌÚËÁχ Ë ‚ à̉ËË, ̇ ÇÓÒÚÓÍ ÌÂı ËÒÚˇÌÒÍÓÏ. åÓÊÌÓ ÎË Ì‡Á‚‡Ú¸ ÈÓ„‡ ÓχÌÚËÍÓÏ? ÄÁˇÚÒ͇fl ‰Û¯‡, ÔÓ Ç‡¯ÂÏÛ ÓÔ Â‰ÂÎÂÌ˲, ÂÒÚ¸ ÏÂÚ‡ÙËÁ˘ÂÒ͇fl Ë ÏËÒÚ˘ÂÒ͇fl ‡ÁÌӂˉÌÓÒÚ¸ ÍÓÎÎÂÍÚË‚ËÁχ, Ë Ó̇ Ô ÓÚË‚ÓÔÓÒÚ‡‚ÎÂ̇ ÒıÓ·ÒÚ˘ÂÒÍÓÏÛ ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡ÎËÁÏÛ, ‡ˆËÓ̇ÎËÁÏÛ Á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ï˚ÒÎË, Í ‡ÈÌÂÏÛ Ô ‡„χÚËÁÏÛ Ëı Ó· ‡Á‡ ÊËÁÌË. ç ˝ÚÓ ÎË fl‚ÎflÂÚÒfl ͇ÏÌÂÏ Ô ÂÚÍÌÓ‚ÂÌËfl ‚Ó ‚Á‡ËÏÓÔÓÌËχÌËË ˝ÚËı ‰‚Ûı ÍÛθÚÛ ? ç‡ á‡Ô‡‰Â ·˚ÎÓ ·Óθ¯Â ·Ó„‡ÚÒÚ‚Ó Ë ‡ÁÌÓÓ· ‡ÁË Ï˚ÒÎË. í‡Ï ÂÒÚ¸ Ë ÂÎË„Ëfl, Ë ÏËÒÚË͇, Ë ÏÂÚ‡ÙËÁË͇, Ë ÓχÌÚ˘ÂÒÍÓ ËÒÍÛÒÒÚ‚Ó, Ú‡Ï ÂÒÚ¸ ÒÓÁ ˆ‡ÌËÂ Ë Ï˜ڇÚÂθÌÓÒÚ¸. ï ËÒÚˇÌÒÍËÈ á‡Ô‡‰ ¯ÂÎ ÔÛÚflÏË Í ËÚ˘ÂÒÍÓÈ Ï˚ÒÎË, ‚ ÍÓÚÓ ˚ı ·˚· ̇ Û¯Â̇ Ó „‡Ì˘ÂÒ͇fl ˆÂθÌÓÒÚ¸ Ï˚¯ÎÂÌËfl Ë Ó „‡Ì˘̇fl Ò‚flÁ¸ Ò ÊËÁ̸˛. á‡Ô‡‰ ÒËÎÂÌ ÒÎÓÊÌ˚Ï ‡Á‚ Ú˚‚‡ÌËÂÏ Ò‚ÓÂ„Ó Ï˚¯ÎÂÌËfl, Ò‚ÓÂÈ ÂÙÎÂÍÒËÂÈ Ë Í ËÚËÍÓÈ, Ò‚ÓËÏ ÛÚÓ˜ÌÂÌÌ˚Ï

108

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ËÌÚÂÎÎÂÍÚÛ‡ÎËÁÏÓÏ. çÓ ÚÛÚ Ë ·˚· ̇ Û¯Â̇ Ò‚flÁ¸ ÔÓÁ̇˛˘Â„Ó Ë Ï˚ÒÎfl˘Â„Ó Ò Ô ‚Ó·˚ÚËÂÏ Ë Ô ‚ÓÊËÁ̸˛. ç‡ ˝ÚÓÈ ÔÓ˜‚ á‡Ô‡‰ÓÏ ·˚ÎË Ò‰Â·Ì˚ ‚ÂÎËÍË Á‡‚Ó‚‡ÌËfl, ÌÓ ÓÚ ˝ÚÓ„Ó ‡ÁÎÓÊËÎÒfl ËÁ̇˜‡Î¸Ì˚È ÓÌÚÓÎÓ„ËÁÏ Ï˚¯ÎÂÌËfl, Ï˚¯ÎÂÌË Ì ÔÓ„ ÛʇÎÓÒ¸ ‚ „ÎÛ·ËÌÛ ÒÛ˘Â„Ó. á‡Ô‡‰ ÒÓÁ‰‡Î ̇ۘÌ˚È ‰Ûı, ÍÓÚÓ ˚È Ë Ú‡Ï ·˚Î Ô Â‚ ‡˘ÂÌ ‚ Ó Û‰Ë ·Ó ¸·˚ Ô ÓÚË‚ ÂÎË„ËË Ë ÏÂÚ‡ÙËÁËÍË. ã˯¸ Ò΄͇ Ô ËÍÓÒÌÛ‚¯ËÒ¸ Í ÔÓ‚Â ıÌÓÒÚË Â‚ ÓÔÂÈÒÍÓ„Ó Á̇ÌËfl, ÏÓÊÌÓ Ú‡Í ÛÔ Ó˘ÂÌÌÓ ÔÓÍÎÓÌflÚ¸Òfl ‡ÁÛÏÛ Ë Ì‡ÛÍÂ Ë ‚ ÌËı ‚ˉÂÚ¸ ԇ̇ˆÂ˛ ÓÚ ‚ÒÂı ÁÓÎ. íÓÚ, ÍÚÓ Ì‡ıÓ‰ËÚÒfl ‚ÌÛÚ Ë, ‚ Ò‡ÏÓÈ „ÎÛ·ËÌ ‚ ÓÔÂÈÒÍÓ„Ó Ô ÓˆÂÒÒ‡ ÔÓÁ̇ÌËfl, ‡ Ì ÒÓ ÒÚÓ ÓÌ˚ ·Î‡„Ó„Ó‚ÂÈÌÓ Ì‡ ÌÂ„Ó ÒÏÓÚ ËÚ, ÔÓÒÚË„‡ÂÚ ‚ÌÛÚ ÂÌÌ˛˛ Ú ‡„‰˲ ‚ ÓÔÂÈÒÍÓ„Ó ‡ÁÛχ Ë Â‚ ÓÔÂÈÒÍÓÈ Ì‡ÛÍË, „ÎÛ·ÓÍËÈ Ëı Í ËÁËÒ, ÏÛ˜ËÚÂθÌÛ˛ ÌÂÛ‰Ó‚ÎÂÚ‚Ó ÂÌÌÓÒÚ¸, ËÒ͇ÌË ÌÓ‚˚ı ÔÛÚÂÈ.

Мы должны будем усвоить некоторые западные добродетели Ç˚ ÌÂÓ‰ÌÓÍ ‡ÚÌÓ Ûڂ ʉ‡ÎË, ˜ÚÓ ÇÓÒÚÓÍ – ˝ÚÓ ÍÓÎ˚·Âθ ‚ÒÂı ‚ÂÎËÍËı ÂÎË„ËÈ Ë ÍÛθÚÛ . çËÍÓÎ‡È ÄÎÂÍ҇̉ ӂ˘, ‚˚ Ë ÒÂȘ‡Ò ÓÒÚ‡ÂÚÂÒ¸ Ô Ë‚Â ÊÂ̈ÂÏ Ë‰ÂË ÏÓ ‡Î¸ÌÓ„Ó Ô Â‚ÓÒıÓ‰ÒÚ‚‡ ÇÓÒÚÓ͇ Ô ‰ á‡Ô‡‰ÓÏ? ü ‰ÛχÎ, ˜ÚÓ ÏË Ô Ë·ÎËʇÂÚÒfl ÔÛÚÂÏ ÒÚ ‡¯Ì˚ı Ê ڂ Ë ÒÚ ‡‰‡ÌËÈ Í Â¯ÂÌ˲ ‚ÒÂÏË ÌÓËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓÈ Ô Ó·ÎÂÏ˚ ÇÓÒÚÓ͇ Ë á‡Ô‡‰‡. çÓ fl Ì ‰ÛχÎ, ˜ÚÓ ÄÁËfl ÏÓÊÂÚ ÓÍÓ̘‡ÚÂθÌÓ ‚ÓÁӷ·‰‡Ú¸ ̇‰ Ö‚ ÓÔÓÈ, ˜ÚÓ Ò·ÎËÊÂÌË ÇÓÒÚÓ͇ Ë á‡Ô‡‰‡ ·Û‰ÂÚ Ôӷ‰ÓÈ Í ‡ÈÌÂ„Ó ÇÓÒÚÓ͇ Ë ˜ÚÓ Ò‚ÂÚ ı ËÒÚˇÌÒÍÓÈ Ö‚ ÓÔ˚ ·Û‰ÂÚ Û„‡Ò‡Ú¸. àÒÍβ˜ËÚÂθÌÓ ÔÓ„ ÛÊÂÌË ւ ÓÔ˚ ‚ ÒӈˇθÌ˚ ‚ÓÔ ÓÒ˚, ¯‡ÂÏ˚ ÁÎÓ·ÓÈ Ë

n›n tahrif edilmifl ve basit bir flekilde alg›layan Bat›l›laflma anlay›fl› m›d›r?

Avrupa düflünüldü¤ünden daha fazla çetrefil, daha fazla zengindir… Sosyal çevreyi yiyip bitiren bu materyalist teoriler, bütün yap›lanlar›n gereklili¤ini küçümseyen ö¤retiler Do¤u’nun tembelli¤ini, zay›f iradesini, sorumsuzlu¤unu yaln›zca teflvik ediyor. ‹nsanlar›n gayretini, yarat›c›l›¤›n›, sorumlulu¤unu art›rma ça¤r›s› gereklidir, acildir. Pozitivizm ve materyalizm sorumlulu¤u, hürriyeti, yarat›c› iradeyi yok say›yor, insan› yok say›yor ve iradesiz bir nesne olarak, d›fl sebeplerin ürünü olarak insan teorisini kuruyor. Buna karfl› dini bilinç insan›n yarat›c› gayreti, onun en büyük özgürlü¤ü, hayat›n en yüce anlam› ad›na sosyal çevreyi bozan, zay›flatan teorilerle savaflmal›d›r. ‹nsan›n yarat›c› özgürlü¤üne ve yarat›c› gücüne inanmak, ancak ona maddi, do¤al ve sosyal çevrenin bileflimi olarak bakan dini bilinç için mümkündür.

Bir de karanl›k, yabani, kaotik Asya Do¤usunu en kültürlü Avrupal›lar›n dikkatini celp eden özgün manevi bir örnek olan kadim Asya Do¤usunun kültürüyle kar›flt›rmamak gerekir. Avrupa’n›n eski kültür ruhu Avrupa kültürüne tap›namaz ve Do¤u’nun kültürünü hor göremez. Ancak kan›nda ve ruhunda Avrupa kültürünü hissetmeyen Asya’n›n hâlâ karanl›k ruhu mükemmel tek ve biricik olan Avrupa kültürünü ilahlaflt›rabilir. Do¤u’nun kadim kültürlerini hissetmeyen de odur.

Yani Avrupal›lar eski köklerimizi bizden daha m› iyi biliyorlar?

Yarat›c› özgünlük Avrupa insan›na hast›r. Bütün Avrupa milletlerinde böyleydi. Orada Bat›’da sadece pozitif bilimler ve toplumsal hareketler yok. Orada da Tanr›’y›, hayat›n yüce anlam›n› ar›yorlar; orada da hayat›n saçmal›¤›ndan do¤an s›k›nt› var. As›l Bat› insan› romantiktir ve tutkulu bir hayalperesttir. Do¤u insan› hiç romantik ve hayalperest de¤ildir, dindarl›¤› tamamen farkl› bir flekildedir. H›ristiyan olmayan Do¤u Hindistan’da da romantizm yoktur. Yogaya romantiktir demek mümkün mü?

Sizin teflhisinize göre Asya ruhu, kolektivizmin metafizik ve mistik çeflididir ve bu ruh, skolâstik entelektüalizme, Bat› düflüncesinin rasyonalizmine, Avrupal›lar›n hayat tarzlar›n›n afl›r› pragmatizmine karfl› konumland›r›lm›flt›r. ‹ki kültü-

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

klasiklerle söylefli интервью с классиком

ÌÂ̇‚ËÒÚ¸˛, ÂÒÚ¸ Ô‡‰ÂÌË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡. ê¯ÂÌË ÒӈˇθÌ˚ı ‚ÓÔ ÓÒÓ‚, Ô ÂÓ‰Ó΂‡˛˘Â ÒӈˇθÌÛ˛ ÌÂÔ ‡‚‰Û Ë ·Â‰ÌÓÒÚ¸, Ô Â‰ÔÓ·„‡ÂÚ ‰ÛıÓ‚ÌÓ Ô  ÓʉÂÌË ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ·Û‰ÂÏ ÛÒ‚ÓËÚ¸ Ò· ÌÂÍÓÚÓ ˚ Á‡Ô‡‰Ì˚ ‰Ó· Ó‰ÂÚÂÎË. å˚ ‰ÓÎÊÌ˚ ÔÓ˜Û‚ÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ Ë ‚ á‡Ô‡‰ÌÓÈ Ö‚ ÓÔ ÚÛ Ê ‚ÒÂÎÂÌÒÍÛ˛ Ò‚flÚ˚Ì˛, ÍÓÚÓ ÓÈ Ë Ï˚ Ò‡ÏË ·˚ÎË ‰ÛıÓ‚ÌÓ ÊË‚˚, Ë ËÒ͇ڸ ‰ËÌÂÌËfl Ò ÌÂÈ. åË ‚ÒÚÛÔ‡ÂÚ ‚ Ô ËÓ‰ ‰ÎËÚÂθÌÓ„Ó Ì··„ÓÔÓÎÛ˜Ëfl Ë ‚ÂÎËÍËı ÔÓÚ flÒÂÌËÈ. çÓ ‚ÂÎËÍË ˆÂÌÌÓÒÚË ‰ÓÎÊÌ˚ ·˚Ú¸ Ô ÓÌÂÒÂÌ˚ ˜Â ÂÁ ‚Ò ËÒÔ˚Ú‡ÌËfl. ÑÎfl ˝ÚÓ„Ó ‰Ûı ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËÈ ‰ÓÎÊÂÌ Ó·Î˜¸Òfl ‚ ·Ú˚, ‰ÓÎÊÂÌ ·˚Ú¸ ˚ˆ‡ ÒÍË ‚ÓÓ ÛÊÂÌ. ê‡ÒÒÏ‡Ú Ë‚‡fl Ú Ë ÚËÔ‡ ‚ ÂÏÂÌË (ÍÓÒÏ˘ÂÒÍÓÂ, ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓÂ Ë ˝ÍÁËÒÚÂ̈ˇθÌÓÂ, ËÎË ÏÂÚ‡ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓÂ) Ç˚ ÔÓ ÒÂÈ ‰Â̸ „·‚Ì˚Ï Ó· ‡ÁÓÏ ÓÁ‡‰‡˜ÂÌ˚ Ô Â‰Ò͇Á‡ÌËÂÏ ÚÓ„Ó, Í‡Í «ÏÂÚ‡ËÒÚÓ Ëfl ‚ıÓ‰ËÚ ‚ ËÒÚÓ Ë˛», Ó·ÓÒÌÓ‚‡ÌËÂÏ Ô Ë·ÎËÊÂÌËfl ÍÓ̈‡ ËÒÚÓ ËË. à ˝ÚÓ Ô Â‰ÛÔ ÂʉÂÌË ÓÒÓ·ÂÌÌÓ ÒËθÌÓ Á‚Û˜ËÚ Ò„ӉÌfl, Ô ‰ ÎˈÓÏ ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓÈ Û„ ÓÁ˚, Í‡Í Ú Â‚ÓÊÌ˚È Ò˄̇Î. ë·ÎËÁËÚ ÎË ÍÓÌÚËÌÂÌÚ˚ ËÎË, Ì‡Ó·Ó ÓÚ, ÓÚ‰‡ÎËÚ ‰ Û„ ÓÚ ‰ Û„‡ Ì˚̯ÌËÈ ‚ÒÔÎÂÒÍ ˝ÍÓÒÓÁ̇ÌËfl ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚‡, ÔÓÌËχÌËÂ Ô Ë·ÎËÊÂÌËfl „ÎÓ·‡Î¸ÌÓÈ ˝ÍÓÎӄ˘ÂÒÍÓÈ Í‡Ú‡ÒÚ ÓÙ˚? íÂχ ˝Ú‡ Ú Â·ÛÂÚ ·Óθ¯Ó„Ó ÙËÎÓÒÓÙÒÍÓ„Ó Û„ÎÛ·ÎÂÌËfl. ÅÓ„ – ·ÂÒÍÓ̘ÂÌ; Ô Ë Ó‰Ì‡fl ÊËÁ̸ – Ó„ ‡Ì˘Â̇ Ë ÍÓ̘̇. çÓ ˝Ì „Ëfl ·ÓÊÂÒÚ‚‡ Ô ÂÎË‚‡ÂÚÒfl ‚ Ô Ë Ó‰Ì˚È ÏË , ‚ÓÁ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ Ì‡ ÌÂ„Ó Ë Ô ÓÒ‚ÂÚÎflÂÚ Â„Ó. åË ‚ÒÚÛÔËÚ ‚ Ú‡ÍÓ ËÁÏ ÂÌË ҂ÓÂ„Ó ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓ„Ó ·˚ÚËfl, ˜ÚÓ ˝ÚË ÒÚ‡ ˚ ͇ÚÂ„Ó ËË ·Û‰ÛÚ ÛÊ ÌÂÔ ËÏÂÌËÏ˚. ëÍÓ Ó Ì‡ÒÚÛÔËÚ Ú‡ÍÓ ‚ ÂÏfl, ˜ÚÓ ‚Ò ‡‚ÌÓ ÛÊ ·Û‰ÂÚ, ÍÚÓ Ôӷ‰ËÚ. ÇÒ ӉË̇ÍÓ‚Ó ·Û‰ÛÚ ÔÓ·ÂʉÂÌ˚. ÇÂÎËÍË ÏË Ó‚˚ ÒÓ·˚ÚËfl ‚˚‚Ó‰flÚ Ì‡Ò ‚ ÏË Ó‚Û˛ ¯Ë ¸, Í ÏË Ó‚˚Ï Ô ÒÔÂÍÚË‚‡Ï. çÂθÁfl ÒÓ‚Â ¯ÂÌÒÚ‚Ó‚‡Ú¸Òfl, ÂÒÎË Ì‡ıӉ˯¸Òfl ‚ ÛÔÓÂÌËË ÓÚ ÒÓ·ÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ‚ÂÎËÍËı Ò‚ÓÈÒÚ‚, ÓÚ ˝ÚÓ„Ó ÛÔÓÂÌËfl Ï ÍÌÛÚ Ë ÔÓ‰ÎËÌÌÓ ·Óθ¯Ë ‰ÓÒÚÓËÌÒÚ‚‡. ç‡ ÇÓÒÚÓÍ ‰ÓÎÊ̇ ·˚Ú¸ Ô Ó·ÛʉÂ̇ Ò‡ÏÓ·˚Ú̇fl Ú‚Ó ˜ÂÒ͇fl ‡ÍÚË‚ÌÓÒÚ¸, ÒÓÁˉ‡˛˘‡fl ÌÓ‚Û˛ ÍÛθÚÛ Û, Ë ˝ÚÓ ‚ÓÁÏÓÊÌÓ Î˯¸ ̇ ÂÎË„ËÓÁÌÓÈ ÔÓ˜‚Â. ä ÌÓ‚ÓÏÛ ÒÓÁ̇Ì˲ Ï˚ ÏÓÊÂÏ Ô ÂÈÚË Î˯¸ ˜Â ÂÁ ÔÓ͇flÌËÂ Ë Ò‡ÏÓӷ΢ÂÌËÂ. ùÌ „Ëfl ÅÓÊÂÒÚ‚ÂÌ̇fl ‰ÂÈÒÚ‚ÛÂÚ ÒÍ ˚ÚÌÓ ‚ ˜ÂÎÓ‚ÂÍÂ Ë ‚ ÏË Â. ÅÓ„ Ë ·ÓÊÂÒÚ‚ÂÌ̇fl ÊËÁ̸ Ì ÔÓıÓÊË Ì‡ ÏË Ô Ë Ó‰Ì˚È Ë Ô Ë Ó‰ÌÛ˛ ÊËÁ̸, ÚÛÚ ÌÂθÁfl Ô Ó‚Ó‰ËÚ¸ ‡Ì‡ÎÓ„ËË. Ç ˝ÚË ‚ ÂÏÂ̇ ÌÛÊÌÓ Ô ËÁ˚‚‡Ú¸ ‰ Û„Û˛ ˜‡ÒÚ¸ Ó·˘ÂÒÚ‚‡ Í Ò‡ÏÓÍ ËÚËÍ ·ÓÎÂÁÌÂÈ. íÓ„‰‡ ‰‚ ÒËÎ˚ ̇ȉÛÚ Ò·ÎËÊÂÌË ‰ Û„ Í ‰ Û„Û. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

На Востоке должна быть пробуждена самобытная творческая активность, созидающая новую культуру, и это возможно лишь на религиозной почве.

Do¤u’nun yeni bir kültür yaratan özgün, yarat›c› aktifli¤inin uyanmas› gerekir, bu da ancak din esas al›narak yap›labilir. rün birbirlerini anlamalar›n› engelleyen sak›n bu olmas›n?

Bat›’da zenginlik ve düflünce çeflitlili¤i daha fazlayd›. Orada din de, mistisizm de, metafizik de, romantik sanat da vard›r; orada tefekkür de hayalperestlik de vard›r.

H›ristiyan Bat›, organik bütünlü¤ün ve hayatla organik ba¤›n bozuldu¤u elefltirel düflünce yolunda ilerledi. Bat›, düflüncesinin girift hareketlili¤i, refleksleri ve tenkitleriyle, sarih entelektüalizmiyle güçlüdür.

Fakat burada ö¤renen ve düflünen ile ilk hayat ve hayat›n bafllang›c› aras›ndaki ba¤ kopar›lm›flt›r. Bu ba¤lamda Bat›’da büyük fetihler yap›lm›flt›r fakat bundan da düflüncenin temelindeki ontoloji tahrif oldu, düflünce varl›¤›n derinli¤ine nüfuz etmedi. Bat› orada da dine ve metafizi¤e karfl› mücadele silah› haline getirilen bilimsel bir ruh yaratt›.

Avrupa bilgisine yüzeysel bir temasta bile ak›l ve bilimine hayran olmak ve onlarda derde deva her fleyi görmek mümkündür. ‹çeride, Avrupa bilimi sürecinin derinli¤inin ta içinde olan birisi ona d›flar›dan biri gibi sayg›yla bakmaz; Avrupa akl› ve biliminin içsel trajedisini, derin krizini, ›st›rap veren tatminsizli¤ini, yeni yollar aray›fl›n› anlar.

Bat›’n›n baz› erdemlerini benimsemek zorunda kalaca¤›z Birçok defa Do¤u’nun bütün büyük din ve kültürlerin befli¤i oldu¤unu ifade ettiniz. Do¤u’nun Bat›’ya karfl› manevi üstünlü¤ü oldu¤una hâlâ inan›yor musunuz?

Ben dünyan›n verilmifl kurbanlar ve s›k›nt›lar aras›nda tarihî Do¤u-Bat› probleminin çözümüne yak›nlaflt›¤›n› düflünü-

yordum. Ama Asya’n›n nihai bir flekilde Avrupa’ya hâkim olaca¤›n›, Do¤u ve Bat› yak›nlaflmas›nda zaferin koyu Do¤u’nun olaca¤›n›, H›ristiyan Avrupa’n›n ›fl›¤›n›n sönece¤ini düflünmedim. Avrupa’n›n kin ve nefretle çözdü¤ü toplumsal sorunlara ola¤anüstü bir flekilde dalmas› insanl›¤›n düflüflüdür. Toplumsal sorunlar›n sosyal yalan ve fakirli¤in üstesinden gelen çözümü, insanl›¤›n yeniden dirilmesini gerektirir. Bat›’n›n baz› erdemlerini benimsemek zorunda kalaca¤›z. Manevi olarak onunla canl› kald›¤›m›z ve kendisiyle birleflmeyi arad›¤›m›z ayn› evrensel kutsallar› Bat› Avrupa’da da hissetmeliyiz. Dünya uzun sürecek s›k›nt›l› ve büyük sars›nt›lar›n olaca¤› döneme giriyor. Ama büyük de¤erler bütün s›namalardan geçmeliler.

Bunun içinde insanî ruh z›rh›n› kuflanmal› ve flövalye gibi silahlanmal›d›r.

Zaman›n üç halini (kozmik, tarihsel ve varoluflsal veya metatarih “tarihüstü”) incelerken en çok tarihin sonunun yaklaflt›¤›na delil olan “metatarih tarihe girdi” öngörüsü sizi flafl›rtm›fl. Ve bu ikaz, özellikle çevre formülü, kuvvetli bir tehlike iflareti gibi görünüyor. ‹nsanlar›n günümüzdeki çevre bilinci dalgas›, insanlar›n küresel çevre felaketine karfl› sorumluluk duygusu k›talar› yak›nlaflt›racak m› yoksa tam tersine uzaklaflt›racak m›?

Bu konu felsefi büyük bir derinlik gerektiriyor. Tanr› sonsuzdur, do¤al hayat s›n›rl› ve fanidir. Fakat tanr›sal enerji tabiat dünyas›na dolar, onu etkiler ve ayd›nlat›r.

Dünya tarihsel varl›¤›n›n öyle bir boyutuna geçecek ki bu eski kategoriler uygulanmayacak. Yak›nda öyle bir devir bafllayacak ki, kimin kazand›¤› önemli olmayacak.

Herkes ayn› flekilde ma¤lup olacak. Dünya çap›nda büyük olaylar bizi dünyan›n enginli¤ine, dünyan›n ufuklar›na götürecek.

E¤er büyük yeteneklerine hayransan kemale ermen mümkün de¤ildir, bu hayranl›kta gerçekten büyük meziyetler kaybolur. Do¤u’nun yeni bir kültür yaratan özgün, yarat›c› aktifli¤inin uyanmas› gerekir bu da ancak din esas al›narak yap›labilir. Yeni yola tövbe ile ve sadece kendimizi suçlayarak geçebiliriz ancak. Tanr›’n›n enerjisi insanda ve dünyada gizlice tesir eder. Tanr› ve ilahi hayat tabiat dünyas›na ve do¤al hayata benzemez, burada benzetme yap›lamaz. Bu zamanda toplumun di¤er kesimini hastal›klar›n› elefltirmeye davet etmek gerek. O zaman iki güç birbirlerine yak›nl›k bulacaklar. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

109

литература edebiyat

Сказание о Йусуфе как источник вдохновения для татарской литературы Нурмухаммет Хисамов доктор филологических наук, профессор (Казань, РФ).

K›ssa-i Yusuf Tatar edebiyat›na ilham oldu Nurmuhammed Hisamov Prof. Dr., Filolog (Kazan, Rusya Federasyonu).

‡Ú‡ Ò͇fl ÍÛθÚÛ ‡ ·˚· Ì ‡Á ˚‚ÌÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ ÍÛθÚÛ ˚ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó ÇÓÒÚÓ͇. ÅÓ„ÓÒÎÓ‚Ò͇fl Ë Ì‡Û˜Ì‡fl Ï˚Òθ, ÎËÚ ‡ÚÛ Ì˚ ҂ ¯ÂÌËfl ‡Á‚Ë‚‡ÎËÒ¸ ̇ ÓÒÌÓ‚Â Ó·˘Ëı ‰ÓÒÚËÊÂÌËÈ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó ÏË ‡ ‚ ̇Á‚‡ÌÌ˚ı ӷ·ÒÚflı. ÖÒÎË ·Ó„ÓÒÎÓ‚Ë ÓÔË ‡ÎÓÒ¸ Ô ÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ Ì‡ ‡ ‡·ÒÍË ËÒÚÓ˜ÌËÍË, ÚÓ ÎËÚ ‡ÚÛ ‡ ‡Á‚Ë‚‡Î‡Ò¸ ‚ ÚÂÒÌÓÏ ‚Á‡ËÏÓ‰ÂÈÒÚ‚ËË Ò Ô ÒˉÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ÓÈ. ëÓ·ÒÚ‚ÂÌÌÓ Ú˛ ÍÒ͇fl ÎËÚ ‡ÚÛ ‡ Í Ì‡˜‡ÎÛ XIII ‚. ̇ÍÓÔË· ‚ÂҸχ ÒÓÎˉÌ˚È ÓÔ˚Ú ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÙËÎÓÒÓÙÒÍËı ÔÓËÒÍÓ‚. èÓ˝Ï‡ «äÛÚ‡‰„Û ·ËÎËÍ» ûÒÛÙ‡ Ň·҇„ÛÌË (XI ‚.), ÔÓ˝Ú˘ÂÒ͇fl ‡ÌÚÓÎÓ„Ëfl ËÁ «ÑË‚‡Ì‡» å‡ıÏÛ‰‡ 䇯„‡ Ë (XI ‚.), ÔÓ˝Ï‡ «ïË·‡Ú ‡Î-ı‡Í‡ËÍ» Äıω‡ û„̇ÍË Ë ÎË Ë͇ ‚ÂÎËÍËı ÒÛÙË‚ XII ‚. Äıω‡ üÒÂ‚Ë Ë ëÛÎÂÈχ̇ ŇÍ˚ „‡ÌË ÒÓÒÚ‡‚ËÎË ÏÓ˘Ì˚È ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ ‰Îfl ÌÓ‚˚ı ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌ˚ı ÓÚÍ ˚ÚËÈ. í˛ ÍÒ͇fl ÎËÚ ‡ÚÛ ‡ – ‡ Ú‡Ú‡ Ò͇fl ÎËÚ ‡ÚÛ ‡ fl‚Îfl·Ҹ ÂÂ Ó „‡Ì˘ÂÒÍÓÈ ˜‡ÒÚ¸˛ – ˜ÛÚÍÓ ÒΉË· Á‡ ‡Á‚ËÚËÂÏ Ô ÒˉÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ Ë Í‡Ê‰Ó Á̇˜ËÚÂθÌÓ ‰ÓÒÚËÊÂÌË ‚ ÌÂÈ ‚ÓÒÔ ËÌËχ· Í‡Í ÚÓΘÓÍ ‰Îfl ÌÓ‚˚ı ÔÓËÒÍÓ‚. ä ̇˜‡ÎÛ XIII ‚. ‚˚Ò¯ËÏ ‰ÓÒÚËÊÂÌËÂÏ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ ÏÛÒÛθχÌÒÍÓ„Ó ÇÓÒÚÓ͇ ÒÚ‡ÎÓ Ú‚Ó ˜ÂÒÚ‚Ó ‚ÂÎËÍÓ„Ó Ë ‡ÌÓ‡Á ·‡È‰Ê‡ÌÒÍÓ„Ó ÔÓ˝Ú‡ çËÁ‡ÏË, ÍÓÚÓ ˚È ÒÓÁ‰‡Î ÏÓ‰Âθ ÔÓ˝Ú˘ÂÒÍÓ„Ó „ÛχÌËÁχ, ÓÒÌÓ‚‡‚ Ò˛ÊÂÚ Ò‚ÓËı ÔÓ˝Ï Ì‡ β·Ó‚ÌÓÈ ‰ ‡Ï ‰‚Ûı ÏÓÎÓ‰˚ı Í ‡ÒË‚˚ı β‰ÂÈ. Ç Ú˛ ÍÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË Â˘Â ÓÒÚ‡‚‡ÎÒfl

atar kültürü Do¤u Müslüman kültürünün ayr›lmaz bir parças›n› oluflturmaktad›r. ‹lahiyat ve bilimde olsun, edebi alanda olsun Tatar kültürü Müslüman dünyas›n›n bulufllar›ndan etkilenmifltir. Teoloji bafll›ca Arapça kaynaklara dayanm›fl, edebiyat da Fars edebiyat›yla derin bir etkileflim içinde geliflmifltir. Türk edebiyat› XIII. yüzy›l›n bafllar›nda bile edebi ve felsefi aray›fllar konusunda gayet etkileyici deneyimlere sahip olmufltur. Balasagunlu Yusuf’un Kutadgu Bilig (XI. yüzy›l) eseri, Kaflgarl› Mahmut’un Divanü Lugati’t-Türk’ü (XI. yüzy›l), Ahmet Yukneki’nin Atabetu’l-Hakayik manzumesi ve Ahmet Yesevi, Süleyman Bak›rgani gibi XII. yüzy›l›n ünlü mutasaff›vlar›n›n fliirleri yeni edebi bulufllar için güçlü bir temel oluflturmufllard›r.

T

í

110

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÌÂÓÒ‚ÓÂÌÌ˚Ï ÓÔ˚Ú îË ‰ÓÛÒË (XI ‚.), ‡‚ÚÓ ‡ ‚ÂÎËÍÓ„Ó ˝ÔÓÒ‡ «ò‡ı-̇Ï» Ë ÔÓ˝Ï˚ «âÛÒÛÙ Ë áÛÎÂÈı‡». Ç Ú Â‚ÓÊÌÛ˛ ˝ÔÓıÛ Ô ‚ÓÈ Ú ÂÚË XIII ‚. ‚ èÓ‚ÓÎʸ ڇڇ ÒÍËÈ ÔÓ˝Ú äÛΠɇÎË ‚˚· ‡Î ‰Îfl Ò‚ÓÂÈ ÔÓ˝Ï˚ ÚÓÚ ÊÂ Ò˛ÊÂÚ Ó âÛÒÛÙÂ, ËÌÚ ÂÒÌ˚È Ë Ú‚Ó ˜ÂÒÍË ·Î‡„Ó‰‡ÚÌ˚È ÛÊ ÚÂÏ, ˜ÚÓ Â„Ó ËÒÚÓ˜ÌËÍÓÏ fl‚Îfl˛ÚÒfl ÅË·ÎËfl Ë äÓ ‡Ì. 燘‡Î¸Ì˚Ï ËÏÔÛθÒÓÏ ÔÓ˝ÚÛ ÔÓÒÎÛÊË· ÔÓ˝Ï‡ îË ‰ÓÛÒË, Ӊ̇ÍÓ ÒӈˇθÌÓ-ËÒÚÓ Ë˜ÂÒ͇fl ‡ÍÚۇθÌÓÒÚ¸ Ò˛ÊÂÚ‡ ÒÚ‡ÌÂÚ Ó˜Â‚Ë‰ÌÓÈ, ÂÒÎË Ô ËÌflÚ¸ ‚Ó ‚ÌËχÌË ˝ÔÓıÛ, ÍÓ„‰‡ Ú‡Ú‡ ÒÍÓÂ

Türk edebiyat›, dolay›s›yla onun ayr›lmaz bir parças› olan Tatar edebiyat› da, Fars edebiyat›ndaki geliflmeleri yak›ndan takip etmifl ve onlar›n edebi baflar›lar›n› kendi aray›fllar› için bir etken olarak görmüfltür. XIII. yüzy›l›n bafllar›nda Do¤u Müslüman edebiyat›n›n en önemli baflar›s›, kendi manzumelerinde iki gencin aflk dram›n› yans›tarak “fliirde insanc›ll›k” modelini oluflturan ünlü Azerbaycan flairi Nizami’nin eserleri olmufltur. fiahname ve Yusuf u Züleyha eserlerinin yazar› olan Firdevsi’nin (XI. yüzy›l) deneyimleri Türk edebiyat› için hâlâ gizli kalmaya devam etmifltir.

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

edebiyat литература

Ó·˘ÂÒÚ‚Ó ÔÓÎÛ˜ËÎÓ Ú Â‚ÓÊÌ˚È Ò˄̇Πӷ Û„ ÓÁ ̇¯ÂÒÚ‚Ëfl ÒÚÂÔÌflÍÓ‚. ÑÎfl ÒÚ ‡Ì˚ Ò‡Ï˚Ï „·‚Ì˚Ï ‚ ˝ÚËı ÛÒÎÓ‚Ëflı ÒÚ‡ÌÓ‚ËÎÓÒ¸ ‰ËÌÒÚ‚Ó, Ë ÓÒÛʉÂÌË ‚ ÔÓ˝Ï ‡ÒÔ ÂÈ · ‡Ú¸Â‚ Ô ÓÁ‚Û˜‡ÎÓ ÔÓÛ˜ËÚÂθÌ˚Ï Û ÓÍÓÏ Ë Ô Â‰ÛÔ ÂʉÂÌËÂÏ Ô ‰ ÎˈÓÏ Ì‡ÒÚÛÔ‡˛˘Â„Ó ‚ ‡„‡.. äÛΠɇÎË, ¯Ë ÓÍÓ Ó· ‡ÁÓ‚‡ÌÌ˚È Ï˚ÒÎËÚÂθ Ò‚ÓÂ„Ó ‚ ÂÏÂÌË, ËÏÂÎ ÔÓ‰ ÛÍÓÈ ·Óθ¯ÓÈ Ì‡·Ó ËÒÚÓ˜ÌËÍÓ‚, ̇˜Ë̇fl ÓÚ «íÂÙÒË »‡ 퇷‡ Ë (IX ‚.), ÍÓ̘‡fl ÔÓ˝ÏÓÈ îË ‰ÓÛÒË Ë ÒÓ˜ËÌÂÌËÂÏ ÄÌÒ‡ Ë (XI ‚.). èÓ˝Ï‡ äÛΠɇÎË Ô ËϘ‡ÚÂθ̇ ‚Ó ÏÌÓ„Ëı ÒÏ˚Ò·ı. «ä˚ÒÒ‡-Ë âÛÒÛÙ» («ë͇Á‡ÌËÂ Ó âÛÒÛÙ») – ÔÓ ÒÛÚË ‰Â· Ô ‚ÓÂ Ò˛ÊÂÚÌÓÂ Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËÂ Ò Â‰Ì‚ÂÍÓ‚ÓÈ Ú‡Ú‡ ÒÍÓÈ, Ë, ÂÒÎË ‚ÁflÚ¸ ¯Ë Â, – Ú˛ ÍÓ-Ú‡Ú‡ ÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË. ùÚÓÚ Ù‡ÍÚ ËÁ̇˜‡Î¸ÌÓ Ó·ÂÒÔ˜˂‡Î ‰‡ÒÚ‡ÌÛ Á‡ÌËχÚÂθÌÓÒÚ¸. çÂÒÔ ÓÒÚ‡ ÔÓ˝Ï‡ fl‚Îfl·Ҹ Ò‡ÏÓÈ Î˛·ËÏÓÈ ÍÌË„ÓÈ Ú‡Ú‡ ÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡ ̇ Ô ÓÚflÊÂÌËË ‚ÒÂÈ Â„Ó ÏÌÓ„Ó‚ÂÍÓ‚ÓÈ ËÒÚÓ ËË. Ç ë ‰Ì‚ÂÍÓ‚¸Â ÌÂ Ò‡Ï Ò˛ÊÂÚ Â¯‡Î Ô Ó·ÎÂÏÛ Ó Ë„Ë̇θÌÓÒÚË, ‡ Ú ‡ÍÚӂ͇ „Ó, ÍÓÚÓ ‡fl ‚ÓÔÎÓ˘‡Î‡Ò¸ ‚ Ì˛‡ÌÒ‡ı. «ä˚ÒÒ‡-Ë âÛÒÛÙ», ·Û‰Û˜Ë

GÜZ 2007, SAYI: 26

Ô ‚ÓÈ Ú˛ ÍÒÍÓÈ ‚ ÒËÂÈ ËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó Ò˛ÊÂÚ‡, ËÏ· ‚Ó ÏÌÓ„ÓÏ ÓÒÓ·ÂÌÌ˚È Ì‡ˆËÓ̇θÌ˚È ÍÓÎÓ ËÚ Ë ÚÂÏ Ò‡Ï˚Ï Á‡‰‡Î‡ ÚÓÌ ‡Á‚ËÚ˲ ÔÓ˝ÁËË ‚Ó ‚ÒÂı „ËÓ̇ı Ú˛ ÍÒÍÓ„Ó ÍÛθÚÛ ÌÓ„Ó ÏË ‡ – èÓ‚ÓÎʸÂ, ë ‰ÌÂÈ Ë å‡ÎÓÈ ÄÁËË. èÓÒÍÓθÍÛ ÎËÚ ‡ÚÛ ‡ Ú˛ ÍÒÍËı ̇ Ó‰Ó‚, Ú‡Ú‡ Ò͇fl ‚ ÚÓÏ ˜ËÒÎÂ, Ì ËÏ· ÓÔ˚Ú‡ ÒÓÁ‰‡ÌËfl ·Óθ¯Ó„Ó Ò˛ÊÂÚÌÓ„Ó ÔÓÎÓÚ̇, ÔÓ˝Ú ‚ ÔÓËÒ͇ı Ó· ‡Áˆ‡ Ó· ‡ÚËÎÒfl Í Ú˛ ÍÒÍÓÏÛ ˝ÔÓÒÛ. ùÚÓ Ì‡¯ÎÓ ÓÚ ‡ÊÂÌË ‚ ÍÓÏÔÓÁˈËÓÌÌÓÏ ÔÓÒÚ ÓÂÌËË ÔÓ‚ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl (‰Ë‡Îӄ˘ÌÓÒÚ¸ ˜Ë), ÏÓ‰ÂÎË ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ „ Ó‚, ÍÓÎÎËÁËflı, ÒÓÒÚ‡‚Îfl˛˘Ëı ‡Á‚ËÚË ه·ÛÎ˚, ˝ÚÌÓ„ ‡Ù˘ÂÒÍËı ‰ÂÚ‡Îflı Ë Ú. ‰. Ç ˜ÂÏ Ê ÒÓÒÚÓËÚ ÌÓ‚ËÁ̇ Ò˛ÊÂÚ‡, ‚˚ÒÚ ÓÂÌÌÓ„Ó äÛΠɇÎË, ÔÓ Ò ‡‚ÌÂÌ˲ Ò Í·ÒÒ˘ÂÒÍËÏ Ò˛ÊÂÚÓÏ îË ‰ÓÛÒË? è Âʉ ‚Ò„Ó, ‚ Íβ˜Â‚ÓÏ ˝ÎÂÏÂÌÚ ه·ÛÎ˚: Ú ‡ÍÚÓ‚Í ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ „ Ó‚. ì îË ‰ÓÛÒË, Ì‡Ô ËÏ , „ ÓËÌfl – ÍÓ ÂÌ̇fl „ËÔÚflÌ͇. Ç Ú‡ÍÓÏ ‚‡ ˇÌڠ ̇ÒÚÓȘ˂˚ ‰ÓÏÓ„‡ÚÂθÒÚ‚‡ Í ‡ÒË‚Ó„Ó ‡·‡ âÛÒÛÙ‡ ËÏÂÂÚ Ó‰ÌÛ Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ ÓÍ ‡ÒÍÛ. Ç ÔÓ˝Ï äÛΠɇÎË – áÛÎÂÈı‡ fl‚ÎflÂÚÒfl ‰Ó˜Â ¸˛ ˆ‡ fl ‰ Û„ÓÈ ÒÚ ‡Ì˚ («å‡„ Ë·‡»), Ó̇

Orta ‹dil boyunda XIII. yüzy›l›n ilk otuz y›l›n› kapsayan dalgal› dönemde Tatar flairi Kul Ali, kendi manzumesinin temel konusu olarak, Kur’an’da an›lan ilginç ve zengin içerikli Hz. Yusuf konusunu seçmifltir. Firdevsi’nin manzumesi ise, bu karar›n al›nmas›nda en önemli etken olmufltur. Tatar toplumunun, bozk›rlar›n hücum tehlikesi uyar›s›n› ald›¤› o dönemin gerçe¤i flair için bu konuyu cazibeli k›lm›flt›r. Bu durumda ülke için en önemli korunma arac› birlik ve beraberliktir.

Kardefllerin anlaflmazl›klar›n› yad›rgayan bir konu, düflman hücumunu bekleyen bir ülke taraf›ndan ibret verici bir ders niteli¤inde görülebilecekti.

Devrinin genifl bak›fl aç›s›na sahip düflünürü Kul Ali, Taberi’nin Tefsir’inden (XI. yüzy›l) Firdevsi’nin manzumesi ve Ansari’nin eseri (XI. yüzy›l) ile biten zengin kaynaklar› elinin alt›nda bulundurmufltur.

Kul Ali’nin manzumesi birçok aç›dan dikkat çekicidir. K›ssa-i Yusuf (Yusuf’un Hikâyesi) Ortaça¤ Tatar, genifl bakmak gerekirse, Türk-Tatar edebiyat›n›n hikâye

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

111

литература edebiyat

‚β·ÎflÂÚÒfl ‚ âÛÒÛÙ‡, Ì ‚ˉfl „Ó, ‚Ó ÒÌÂ. ùÚÓ ‰ Û„ÓÈ Ó·Ó ÓÚ ÒÓ·˚ÚËÈ, Ë Ì ‡‚ÒÚ‚ÂÌ̇fl ÓˆÂÌ͇ „ ÓËÌË Á‰ÂÒ¸ ‰ Û„‡fl. í‡Í‡fl ÒıÂχ ‚Á‡ËÏÓÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ „ Ó‚ ÔӘ ÔÌÛÚ‡ ËÁ ‰‡ÒÚ‡ÌÌÓ„Ó ˝ÔÓÒ‡. è ‚ÂȯÂÂ Ú Â·Ó‚‡ÌËÂ Í Ô ‡‚ËÚÂβ ‚ ‰ ‚ÌÂÚ˛ ÍÒÍÓÏ ˝ÔÓÒÂ, ‚ ˜‡ÒÚÌÓÒÚË, ‚ ˝ÔÓÒ ӄÛÁÓ‚, – ˝ÚÓ ÚÓ, ˜ÚÓ Í‡„‡Ì ‰ÓÎÊÂÌ ËÏÂÚ¸ Í ÂÔÍÓ ÏÛÊÒÍÓ ÔÓÚÓÏÒÚ‚Ó. Ñ‚Â̇‰ˆ‡Ú¸ Ò˚ÌÓ‚ÂÈ âÛÒÛÙ‡ Û͇Á˚‚‡˛Ú ËÏÂÌÌÓ Ì‡ ˝ÚÓÚ ÏÓÚË‚. lj¸ ‚ ÅË·ÎËË, ÍÓ ‡Ì˘ÂÒÍËı ÚÂÙÒË ‡ı Ë Û îË ‰ÓÛÒË âÛÒÛÙ ËÏÂÂÚ ‰‚Ûı Ò˚ÌÓ‚ÂÈ. í˛ ÍÒÍË ˜Â Ú˚ ‚ Ó· ‡Á „ Ófl Á‡ÏÂÚÌ˚ ‚ Â„Ó ‚̯ÌÓÒÚË: ÒÔ ‚‡ ⇒ÍÛ·, ÔÓÚÓÏ áÛÎÂÈı‡ Á‡ÔÎÂÚ‡˛Ú ‚ÓÎÓÒ˚ âÛÒÛÙ‡ ‚ ÍÓÒ˚. ùÚÓ Í ‡ÒÌÓ Â˜Ë‚‡fl ‰Âڇθ, ‚‰¸ Û ‰ ‚ÌËı Ú˛ ÓÍ ÍÓÒ˚ ҂ˉÂÚÂθÒÚ‚Ó‚‡ÎË Ó Á̇ÚÌÓÒÚË Ó‰‡.1

Следы Йусуфа в древнем Булгаре è Ë̈ËÔˇθ̇fl ÌÓ‚ËÁ̇ ‚ Ú ‡ÍÚÓ‚Í ÓÚÌÓ¯ÂÌËÈ „ Ófl Ë „ ÓËÌË ÒÓÒÚÓfl· ‚ ÔÓÒΉӂ‡ÚÂθÌÓÏ ÓÚÒڇ˂‡ÌËË Ë‰ÂË ÏÓÌÓ„‡ÏËË. èÓ˝Ú ÔÓ͇Á˚‚‡ÂÚ Ì‡ Ô ËÏ  ⇒ÍÛ·‡ Ô‡„Û·ÌÓÒÚ¸ ÏÌÓ„ÓÊÂÌÒÚ‚‡ ‰Îfl ÒÛ‰¸·˚ ‰ÂÚÂÈ (Û ÒÚ‡ ˆ‡ ·˚ÎÓ ˜ÂÚ˚  ÊÂÌ˚). çÂÒÔ ÓÒÚ‡ âÛÒÛÙ Ô Ë ‚ÒÚ Â˜Â Ò ÓÚˆÓÏ „Ó‚Ó ËÚ: «ÑÂÚË ‚Ò ̇¯Ë, ‚Ò ÓÌË ÓÚ áÛÎÂÈıË». á‰ÂÒ¸ Á‡ÏÂÚÌÓ ‚ÎËflÌË ‰‚Ûı Ù‡ÍÚÓ Ó‚: ‚Ó-Ô ‚˚ı, ̇ Ó‰ÌÓÈ Ú ‡‰ËˆËË, Á‡Ô˜‡ÚÎÂÌÌÓÈ ‚ Ú˛ ÍÒÍÓÏ ˝ÔÓÒÂ, ‚Ó‚ÚÓ ˚ı, Ô ËÏ ‡ çËÁ‡ÏË, ÓÚÒڇ˂‡‚¯Â„Ó ÏÓÌÓ„‡Ï˲. èÓÒÎÂ‰Û˛˘Ë ڲ ÍÒÍË ÔÓ˝Ú˚ ‚ ÔÓËÒ͇ı ˉ‡· ÒÔ ‡‚‰ÎË‚Ó„Ó ˆ‡ fl ÌÂËÁÏÂÌÌÓ ÓÚÚ‡ÎÍË‚‡ÎËÒ¸ ÓÚ ÙÓ ÏÛÎ˚ äÛΠɇÎË. ÑÓÎ„Û˛ ÊËÁ̸ ÔÓ˝Ï ӷÂÒÔ˜ËÎ Ô‡ÙÓÒ ÏË Óβ·Ëfl. ÉÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚Ó,

ÍÓÚÓ ˚Ï ÛÔ ‡‚ÎflÂÚ âÛÒÛÙ, ÌËÍÓÏÛ Ì ۄ ÓʇÂÚ Ë ÌË Ò ÍÂÏ Ì ‚Ó˛ÂÚ. èÓ˝Ï‡ ·˚ÒÚ Ó Ë „ÎÛ·ÓÍÓ ‚ӯ· ‚ ‰ÛıÓ‚ÌÛ˛ ÊËÁ̸ Ú‡Ú‡ ÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡. ã˛·ÓÔ˚ÚÌÓ, ˜ÚÓ ˜Â ÂÁ ¯ÂÒÚ¸‰ÂÒflÚ ÎÂÚ ÔÓÒΠ ÔÓfl‚ÎÂÌËfl ‚ ÅÛ΄‡ ‡ı ·˚Î ÔÓÒÚ‡‚ÎÂÌ Ì‡‰„ Ó·Ì˚È Ô‡ÏflÚÌËÍ, „‰Â ·˚ÎÓ Ì‡˜Â Ú‡ÌÓ: «å‡ÏËλ – ËÏfl Ï·‰¯Â„Ó Ò˚̇ âÛÒÛÙ‡.2 60 ÎÂÚ – Ò Â‰Ìflfl Ô Ó‰ÓÎÊËÚÂθÌÓÒÚ¸ ÊËÁÌË. í‡ÍËı ÒÓı ‡ÌË‚¯ËıÒfl ˝ÔËÚ‡ÙËÈ ‚ Ú‡Ú‡ ÒÍÓÈ ËÒÚÓ ËË Ì‡Ò˜ËÚ˚‚‡ÂÚÒfl ÒÂϸ. ÇÒ ҂ˉÂÚÂθÒÚ‚ÛÂÚ Ó ÚÓÏ, ˜ÚÓ ÔÓ˝Ú äÛΠɇÎË ÔÓ„Ë· ‚Ó ‚ ÂÏfl ÏÓÌ„ÓθÒÍÓ„Ó Ì‡¯ÂÒÚ‚Ëfl. ëΉ˚ ˝ÚÓ„Ó Á‡ÏÂÚÌ˚ Ë ‚ Ò‡ÏÓÈ ÔÓ˝ÏÂ: ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ÌÂÁ‡‚ ¯ÂÌÌ˚ ÒÚ ÓÙ˚, ÂÒÚ¸ ÔÓ‚ÚÓ ÂÌËfl ÒÚ ÓÍ, ‚˚ ‡ÊÂÌËÈ Ë ˆÂÎ˚ı ÒÚ ÓÙ, ˜ÚÓ Ì ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚ÛÂÚ Û Ó‚Ì˛ ‡‚ÚÓ ÒÍÓ„Ó Ú‡Î‡ÌÚ‡. ÇˉËÏÓ ÓÌË Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ ÌÂÁ‡‚ ¯ÂÌÌ˚ ‚‡ ˇÌÚ˚, ÍÓÚÓ ˚ ÔÓ˝Ú Ô Â‰ÔÓ·„‡Î ‚ÔÓÒΉÒÚ‚ËË ‰Ó ‡·ÓÚ‡Ú¸. èÓıÓÊÂ, Û ‡‚ÚÓ ‡ Ì Ó͇Á‡ÎÓÒ¸ ‰Îfl ˝ÚÓ„Ó ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË. Ä Û˜ÂÌËÍË ÒÓ˜ÎË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚Ï ÒÓı ‡ÌËÚ¸ ‚ ÌÂÔ ËÍÓÒÌÓ‚ÂÌÌÓÒÚË ‚ÒÂ, ˜ÚÓ ‚˚¯ÎÓ ËÁ-ÔÓ‰ Ò‚fl˘ÂÌÌÓ„Ó Ô ‡ ‚ÂÎËÍÓ„Ó Ï‡ÒÚ ‡. «ä˚ÒÒ‡-Ë âÛÒÛÙ» Ó͇Á‡Î‡ Ó„ ÓÏÌÓ ‚ÎËflÌË ̇ ‡Á‚ËÚË ڇڇ ÒÍÓÈ Ë ‚ÒÂÈ Ú˛ ÍÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË. Ç Ó·˘ÂÚ˛ ÍÒÍÓÏ Ô·̠ ÏËÒÒËfl ÒÓÒÚÓËÚ ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ó̇ ‚ÔÎÓÚÌÛ˛ ÔÓ‰‚· ‰ÓÏÓÌ„ÓθÒÍÛ˛ Ú˛ ÍÒÍÛ˛ ÔÓ˝Á˲ Í ÓÒ‚ÓÂÌ˲ ‰ÓÒÚËÊÂÌËÈ ‚ÂÎËÍÓ„Ó çËÁ‡ÏË, Í ÍÓÚÓ ÓÏÛ Ú˛ ÍÒ͇fl ÔÓ˝ÁËfl èÓ‚ÓÎʸfl ÒÏӄ· Ó· ‡ÚËÚ¸Òfl ËÁ-Á‡ ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍÓ„Ó Í‡Ú‡ÍÎËÁχ Î˯¸ ˜Â ÂÁ ÒÚÓ ÎÂÚ. ë˛ÊÂÚ âÛÒÛÙ‡ Ë áÛÎÂÈıË ‚ÒΉ Á‡ äÛΠɇÎË ÒڇΠ‰‚Ë„‡ÚÂÎÂÏ Ô Ó„ ÂÒÒ‡ Ò Â‰Ì‚ÂÍÓ‚ÓÈ Ú˛ ÍÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË. ÇÒΉ Á‡ «ä˚ÒÒ‡-Ë âÛÒÛÙ» ‚ ÚÓÏ Ê ‚ÂÍ ÒÚ‡ÎË ÔÓfl‚ÎflÚ¸Òfl ̇ÁË Â (ÔÓ‰ ‡Ê‡ÌËfl Ë

türünde ilk fliirsel eseri olmufltur. Hikâye içerikli olmas› manzumeye farkl› bir ilgi kazand›rm›flt›r. Bu manzumenin Tatar milletinin yüzy›llar boyunca süregelen tarihinin en sevilen kitab› olmas› da bununla iliflkilendirilmektedir.

Ortaça¤da orijinallik meselesi içerikle de¤il de, içeri¤in sunuluflu ve detaylar›yla ilgili olarak çözümlenmifltir. Hikâyenin ilk Türkçe versiyonunu canland›ran K›ssa-i Yusuf birçok aç›dan Türk ruhunu yans›tm›fl ve Türk medeniyetinin ‹dil boyu, Orta ve Küçük Asya gibi bölgelerinde fliir sanat›n›n geliflimine farkl› bir yön katm›flt›r.

Türk edebiyat›n›n, Tatar edebiyat› dâhil, hikâye içerikli büyük eser tecrübesi olmad›¤›ndan, flair örnek amaçl› Türk destan› tecrübesine baflvurmufltur. Bu, hikâyenin kompozisyon özelliklerinde (diyalog), kahramanlar›n iliflki modelinde, konu çözümleniflinin çat›flmal› dü¤ümleniflinde, kahramanlar›n d›fl görünümlerinde ve yapt›klar›nda ortaya ç›kan yerel detaylarda yans›m›flt›r.

Yusuf hikâyesinin Firdevsi sonras› yenileniflinin temel esaslar› nelerdir? Her fleyden önce konu örgüsünün temel unsurunu oluflturan kahraman iliflkilerinin yorumlan›fl›d›r. Örne¤in, Firdevsi’de Züleyha, do¤ma büyüme M›s›r k›z›d›r. Kul Ali versiyonunda ise, Züleyha Magrib ülkesi hükümdar›n›n k›z›d›r, Yusuf’a da görmeden rüyas›nda âfl›k olur. Bu, bambaflka bir geliflim çemberidir. O yüzden ahlaki de¤erlendirme de farkl› olmal›d›r.

Kahraman iliflkilerinin bu flemas› destandan al›nmad›r. Eski Türk destanlar›nda (özellikle de, O¤uz destanlar›nda) hükümdar›n sa¤lam erkek çocuklara sahip olmas› o karakterin olmazsa olmaz özelliklerinden biridir. Yusuf’un 12 o¤lu da bu gerekçeyle tasvir edilmifllerdir. Oysa Kutsal Kitap’ta, Kur’an tefsirlerinde ve Firdevsi’de de Yusuf’un iki o¤lu vard›r. Türk çizgileri kahraman›n d›fl görüntüsünde de mevcuttur; önce Yakup, sonra Züleyha Yusuf’un saçlar›n› örerler. Saç örgüsü, soylulu¤un simgesini anlatan eski Türk etnografyas›ndan al›nma bir detayd›r.1

Bulgar flehrinde Hz. Yusuf izleri Temel kahramanlar aras›ndaki iliflkilerin yorumlan›fl›ndaki yenilik, eserin bafl›ndan sonuna kadar tek efllilik fikrinin ileri

112

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

edebiyat литература

kilde Tatar ruhunun ta içine yerleflti.

Manzumenin yaz›l›fl›ndan 60 sene sonra Bulgar’da Yusuf’un küçük o¤lu Mamil’in ad› yaz›l› bir mezar tafl›n›n bulunmas› da ilgi uyand›r›c› bir olay olmufltur.2 60 y›l insan ömrünün ortalama uzunlu¤udur. Tatar tarihindeki bu tür mezar tafl› yaz›tlar›n›n say›s› yediyi bulmufltur.

Tüm araflt›rmalar flair Kul Ali’nin Mo¤ollar zaman›nda flehit düfltü¤ünü göstermektedir. Manzumede de bunu gözlemleyebiliriz. Baz› m›sralar›n tamamlanmamas›n›n yan› s›ra, flairin ustal›¤›n›n alt›nda bir üslupla yaz›lan ve olaylar›n geliflimini engelleyen m›sralara, ifadelere, sat›rlara ve onlar›n tekrarlanmas›na da rastlanm›flt›r. Büyük ihtimalle, onlar flairin icat laboratuar›nda düzeltilmeyi bekleyen deneme versiyonlar› olmufltur. Görünen o ki, flair onlar› uygun bir flekle getirmek için ne zaman, ne de f›rsat bulabilmifltir. Ö¤rencileri de büyük üstatlar›n›n kalemi alt›ndan ç›kan kutsal sat›rlar› saklamay› uygun görmüfllerdir.

K›ssa-i Yusuf, Tatar ve tüm Türk edebiyat›n›n geliflimi için çok büyük bir etkide bulunmufltur. Türk edebiyat› için onun önemi, Nizami’nin baflar›lar›n› Mo¤ol öncesi Türk edebiyat›na kazand›rmas›ndad›r. Oysa ‹dil boyu Türk edebiyat› tarihi felaketlerden dolay› bu hazineyi ancak yüz sene sonra kullanmaya bafllayabilmifltir.

ÒÓÒÚflÁ‡ÌËfl) ̇ ÌÂÂ. Ç ä ˚ÏÛ ÔÓfl‚Ë·Ҹ Ó·¯Ë ̇fl ÔÓ˝Ï‡ å‡ıÏÛ‰‡ ä ˚ÏÎ˚, ‚ å‡ÎÓÈ ÄÁËË – ò‡Èȇ‰‡ ï‡ÏÁ˚ Ë ëÛÎË î‡ÍËı‡. чΠÒÓÁ‰‡‚‡ÎËÒ¸ ÔÓ ÌÂÒÍÓθÍÛ ÔÓ˝Ï ‚ ͇ʉÓ ÒÚÓÎÂÚËÂ. Ç XIV ‚. ÔÓfl‚Ë·Ҹ ÔÓ˝Ï‡ «àÛÒÛÙ Ë áÛÎÂÈı‡» ÚÛ ÂˆÍÓ„Ó ÔÓ˝Ú‡ ÄıωË, ̇ Ì ÓÔË ‡ÎÒfl ÑÛ ·ÂÍ, ‰‡Î ÔÓfl‚ËÎËÒ¸ ÔÓ˝Ï˚ ï‡Ï‰Ë, äÂχÎfl 臯‡Á‡‰Â Ë í‡¯Î˚ʇÎ˚ üı¸Ë. äÛ ‰Ò͇fl ÔÓ˝Ï‡ «âÛÒÛÙ Ë áÛÎÂÈı‡» ëÂÎËχ ëÎÂχ̇ ̇ÔË҇̇ ̇ ÓÒÌÓ‚Â ÔÓ˝Ï˚ ëÛÎË î‡ÍËı‡. ÇÓ ‚ÒÂı ÌËı ÓÚ ‡Ê‡ÂÚÒfl ·Î‡„Ó‰‡ÚÌ˚È ıÛ‰ÓÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓÌ ‡‚ÒÚ‚ÂÌÌ˚È Ë ÒӈˇθÌÓÙËÎÓÒÓÙÒÍËÈ ÏË «ä˚ÒÒ‡-Ë âÛÒÛÙ». I 1

ëÏ.: LJÈ̯ÚÂÈÌ ë.à., ä ˛ÍÓ‚ å.Ç. é· Ó·ÎËÍ ‰ ‚ÌËı Ú˛ ÍÓ‚ // í˛ ÍÓÎӄ˘ÂÒÍËÈ Ò·Ó ÌËÍ. – å., 1966. – ë. 177-178.

2

ëÏ.: ïËÒ‡ÏÓ‚ ç.ò. èÓ˝Ï‡ «ä˚ÈÒÒ‡-Ë âÛÒÛÙ» äÛÎ ÄÎË. – å., «ç‡Û͇», 1979, Ò. 23-24; ÓÌ ÊÂ. Å?ÂÍ flÁÏ˚¯Î˚ ÂÒ . ä‡Á‡Ì, 1984, 29 ·.

GÜZ 2007, SAYI: 26

sürülmesindedir. fiair, Yakup örne¤inde çok efllili¤in çocuklar›n kaderindeki ölümcül etkisini gösterir (Yakup’un 4 kar›s› olmufltur). Yusuf da babas›yla görüfltü¤ünde: “Çocuklar›m›z; hepsi bizim, hepsi Züleyha’dan…” der. Burada birkaç gelene¤in etkisini görebiliriz. Bunlar, öncelikle, Türk destanlar›nda yaflayan halk gelene¤i; ikincisi de, Nizami’nin flahsi ve edebi örne¤i olan bilinçli flekilde tek efllili¤i benimseme gelene¤idir.

Sonraki devirlerin flairleri adaletli hükümdar ideali aray›fllar›nda mutlak flekilde Kul Ali’nin formülünden yola ç›km›fllard›r. Manzumenin uzun ömürlülü¤ü, içinde bar›nd›rd›¤› bar›flseverlik düflüncesiyle aç›klanabilir. Yusuf’un yönetti¤i ülke hiçbir zaman hiç kimseyi tehdit etmez ve hiçbir ülkeyle savafl halinde olmaz. K›ssa-i Yusuf manzumesi çabuk ve derin bir fle-

Yusuf ve Züleyha’n›n hikâyesi, Kul Ali’den sonra Ortaça¤ Türk edebiyat›n›n geliflim bafllat›c› eseri olmufltur. K›ssa-i Yusuf’tan sonra ayn› devirde ona nazireler (benzetme eserler) yaz›lm›flt›r. K›r›m’da Mehmet K›r›ml›’n›n, Küçük Asya’da fiayyad Hamza ve Suli Fakih’in de manzumeleri ortaya ç›km›flt›r. Sonras›nda her yüzy›lda birkaç manzume yaz›lm›flt›r. XIV. yüzy›lda Türk flairi Ahmedi, Yusuf ve Züleyha manzumesini yazm›flt›r. Durbek de kendi eserini yazarken onun manzumesine dayanm›flt›r. Sonra Hamdi, Kemalpaflazade ve Tafll›cal› Yahya’n›n da manzumeleri mevcuttur. Selim Sleman’›n Kürtçe yazd›¤› Yusuf ve Züleyha manzumesi Suli Fakih’in eserine dayan›r. Bu manzumelerin hepsinde K›ssai Yusuf’un sosyal-felsefi ve sanatsal-ahlaki dünyas› yans›maktad›r. I 1

Bak.: Vaynflteyn, S.‹., Kryukov, M.V., “Ob oblike drevnih tyurkov”, Turkologicheskiy sbornik. – M., 1966, s. 177- 178.

2

Bak. Hisamov,N.fi. Poema “K›ysa-i Yusuf” Kul Ali. – M., Nauka, 1979, s. 23-24; Böek yazm›fll› eser. Kazan, 1984, s. 29.

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

113

литература edebiyat

Туркестанская птица Гамаюн: узбекская литература Хюсеин Барган Публицист (Стамбул).

Türkistan’›n Hüma Kuflu: Özbek Edebiyat› Hüseyin Bargan Araflt›rmac›, yazar (‹stanbul).

Ó‰Ó·ÌÓ Á̇ÏÂÌËÚ˚Ï ÂÍ‡Ï ë˚ ‰‡ ¸fl Ë ÄÏÛ‰‡ ¸fl, ÔËÚ‡˛˘ËÏ Ò‚ÓËÏË ‚Ó‰‡ÏË Â„ËÓÌ, ÔÓ ÍÓÚÓ ÓÏÛ ÓÌË Ô ÓÚÂ͇˛Ú, ÛÁ·ÂÍÒ͇fl ÎËÚ ‡ÚÛ ‡ ̇ Ô ÓÚflÊÂÌËË ÒÚÓÎÂÚËÈ Ó·Ó„‡˘‡Î‡ ‚ÒÂÏË ÌÓ ÎËÚ ‡ÚÛ ÌÓ ̇ÒΉËÂ, Ë Í XX ‚. ·˚ÎÓ Á‡‚ ¯ÂÌÓ ÒÓÁ‰‡ÌË ÎËÚ ‡ÚÛ ÌÓ„Ó Á‡Ï͇ Ì·˚‚‡ÎÓÈ Í ‡ÒÓÚ˚, ‚ÓÁ‚‰ÂÌÌÓ„Ó Ì‡ ÙÛ̉‡ÏÂÌÚ „ÎÛ·ÓÍËı ÎËÚ ‡ÚÛ Ì˚ı Ú ‡‰ËˆËÈ. ìÁ·ÂÍÒ͇fl ÎËÚ ‡ÚÛ ‡ XX ‚. ÒÓÒÚÓËÚ Ô ÂËÏÛ˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ ËÁ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ ÒÓ‚ÂÚÒÍÓ„Ó Ô ËÓ‰‡, Á‡ ËÒÍβ˜ÂÌËÂÏ 1900-1920 „„. Ë ÔÓÒΉÌÂ„Ó ‰ÂÒflÚËÎÂÚËfl. çÂÒÏÓÚ fl ̇ ˝ÚÓ, ‚ÓÎ̇ ‰Ê‡‰Ë‰ËÁχ, ÔÓ‰Ìfl‚¯‡flÒfl Ô ‚Ó̇˜‡Î¸ÌÓ ‚ ëڇϷÛÎÂ Ë ä‡Á‡ÌË Ë Á‡ıÎÂÒÚÌÛ‚¯‡fl ‚ Ô ‚ÓÈ ˜ÂÚ‚Â ÚË XX ‚. ‚ÂÒ¸ Ú˛ ÍÒÍËÈ ÏË , Ó͇Á‡Î‡ Ó„ ÓÏÌÓ ‚ÎËflÌË ̇ ÛÁ·ÂÍÒÍÛ˛ ÎËÚ ‡ÚÛ Û. é̇ ·˚· Î˯Â̇ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚË ‡Á‚Ë‚‡Ú¸Òfl Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ Ë ÒÎÓ‚ÌÓ Ô Ë„Ó‚Ó Â̇ ÓÚ˜‡flÌÌÓ ·ËÚ¸Òfl ‚ ÒÂÚflı ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍËı Ô Â‰ ‡ÒÒÛ‰ÍÓ‚. èÓ ÒÎÓ‚‡Ï Ä·‰ÛÎÎ˚ ä‡ıı‡ ‡, «Ú‚ ‰‡fl, Í‡Í ‡ÚÓÏ, ÎËÚ ‡ÚÛ ‡, ·˚· Ô Â‚ ‡˘Â̇ ‚ Ó Û‰Ë ‰Îfl ÍÓÎÍË ‰ Ó‚», ıÓÚfl ÛÁ·ÂÍÒÍË χÒÚ ‡ ÒÎÓ‚‡ ӷ·‰‡ÎË ‚ÒÂÏË ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏ˚ÏË Ô Â‰ÔÓÒ˚Î͇ÏË ‰Îfl ÒÓÁ‰‡ÌËfl ̇ÒÚÓfl˘Ëı ÎËÚ ‡ÚÛ Ì˚ı ¯Â‰Â‚ Ó‚, ˜ÂÈ ÎËÍ ·˚Î ·˚ Ó· ‡˘ÂÌ Í ˜ÂÎӂ˜ÂÒÚ‚Û.

XX ‚. ÔÓ‰‡ ËÎ ìÁ·ÂÍËÒÚ‡ÌÛ Ô ËÁ̇ÌÌ˚ı ‡‚ÚÓ Ó‚ ‚ ‡ÁÌ˚ı Ê‡Ì ‡ı. ë·‚‡ ÏÌÓ„Ëı ÛÁ·ÂÍÒÍËı ÔÓ˝ÚÓ‚ Ë Ô ÓÁ‡ËÍÓ‚ ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌË·Ҹ ‰‡ÎÂÍÓ Á‡ Ô Â‰ÂÎ˚ ÒÚ ‡Ì˚. ãËÚ ‡ÚÛ Ì˚È ÔÛÚ¸ Ä·‰ÛÎÎ˚ 䇉˚ Ë Ì‡˜‡ÎÒfl Ò Óχ̇ «åËÌÛ‚¯Ë ‰ÌË», ÔÓÁ‰Ì ‡‚ÚÓ ÒڇΠӉÌËÏ ËÁ Ò‡Ï˚ı Á̇ÏÂÌËÚ˚ı Ô ÓÁ‡ËÍÓ‚ ìÁ·ÂÍËÒڇ̇. ìÁ·ÂÍÒ͇fl ÔÓ˝ÁËfl ËÏÂÂÚ ·Ó„‡ÚÓÂ Ô Ó¯ÎÓÂ Ë Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ Ì‡ÒÚÓfl˘Û˛ ÁÓÎÓÚÛ˛ ÊËÎÛ ÎËÚ ‡ÚÛ ÌÓÈ Ú ‡‰ËˆËË, ·Î‡„Ó‰‡ fl ˜ÂÏÛ ‚ XX ‚. ÔÓ˝ÁËfl

è

114

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

XX в. подарил Узбекистану признанных авторов в разных жанрах. Слава многих узбекских поэтов и прозаиков распространилась далеко за пределы страны.

20. As›r Özbek edebiyat›, edebiyat›n bütün türlerinde büyük yazarlar yetifltirir. Özellikle fliir ve romanda ünü ülke s›n›rlar›n› aflan pek çok yazar vard›r. ÒÛÏ· ÒÓı ‡ÌËÚ¸ ‰ÓÏËÌË Û˛˘Ë ÔÓÁˈËË ‚ ÎËÚ ‡ÚÛ Â. èÓ˝Ú˚ ìÁ·ÂÍËÒڇ̇ Í ÂÔÍÓ Ô Ë‚flÁ‡Ì˚ Í Ú ‡‰ËˆËË. åËÌÛÎË ÒÚÓÎÂÚËfl, ÌÓ Ë ÒÂȘ‡Ò ‚Ò ·ÂÁ ËÒÍβ˜ÂÌËfl ÛÁ·ÂÍÒÍË ÔÓ˝Ú˚ Ô ÂÍÎÓÌfl˛Ú „ÓÎÓ‚Û Ô ‰ ÎËÚ ‡ÚÛ Ì˚Ï „ÂÌËÂÏ ÄÎ˯ ‡ 燂ÓË. ëÍÓθÍÓ ·˚ ÌË Ô Â‰Ô ËÌËχÎÓÒ¸ ÔÓÔ˚ÚÓÍ Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ Ú ‡‰ËˆË˛ ‚ ͇˜ÂÒÚ‚Â Ô ÂÊËÚ͇ Ô Ó¯ÎÓ„Ó, ÔÓÎÛ˜‡ÎÓÒ¸ Í‡Í ‡Á Ì‡Ó·Ó ÓÚ Ô ‰‡‚‡ÂÏ˚ ÏÓÎÓ‰ÓÏÛ ÔÓÍÓÎÂÌ˲ ÓÚ Ô Â‰ÍÓ‚ Ú ‡‰ËˆËË Ô Ó‰ÓÎʇ˛Ú ÓÒÚ‡‚‡Ú¸Òfl „·‚ÌÓÈ ˆÂÌÌÓÒÚ¸˛ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚. äÚÓ ËÁ ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚ı ÔÓ˝ÚÓ‚ ÓÒÏÂÎËÚÒfl ÓÚ Ëˆ‡Ú¸ ڇ·ÌÚ Ë ÏÂÒÚÓ ‚ ÙÓ ÏË Ó‚‡ÌËË ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌÓÈ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ Ä·‰ÛÎÎ˚ 䇉˚ Ë ËÎË óÓÎԇ̇, ÊË‚¯Ëı Ë Ú‚Ó Ë‚¯Ëı ‚ ̇˜‡Î ‚Â͇? à ÍÚÓ ÒÏÓÊÂÚ ÓÔ Ó‚Â „ÌÛÚ¸ ÚÓÚ Ù‡ÍÚ, ˜ÚÓ ÒÓ‚ ÂÏÂÌ̇fl Ô ÓÁ‡ ·Â ÂÚ Ì‡˜‡ÎÓ Ò ÓχÌÓ‚ «åËÌÛ‚¯Ë ‰ÌË» Ë «ëÍÓ ÔËÓÌ

zbek edebiyat›, Seyhun ve Ceyhun ›rmaklar›n›n bereketi gibi, geçmiflten günümüze, edebiyata as›r as›r zenginlik katm›fl ve 20. asra gelindi¤inde, bu köklü gelene¤in temelleri üzerinde muhteflem bir edebiyat saray› kurulmufltur. 20. asr›n ilk yirmi ve son on y›l›n› saymazsak, 70 y›ll›k bir dönem Özbek edebiyat›n›n Sovyetler dönemini oluflturur. Ama özellikle as›r bafl›ndaki çeyrek yüzy›lda, ‹stanbullu ve Tatar kaynaklara yaslanarak geliflmifl olan cedid edebiyat› bütün asr› kuflatm›flt›r. E¤er bu edebiyat, y›llarca siyasi önyarg›lar›n örümcek a¤lar›na mahkûm edilmeden, muhtariyetlerin korunmas›yla birlikte devam edebilmifl olsayd›; Abdullah Kahhar’›n ifadesiyle, “Atomdan güçlü olan edebiyat, odun yarmaya” alet edilmeyecek, belki de büyük kabiliyetler her teksif ettikleri mesaiden yüzü insana aç›k edebiyat flaheserleri kotarabileceklerdi.

Ö

20. As›r Özbek edebiyat›, edebiyat›n bütün türlerinde büyük yazarlar yetifltirir. Özellikle fliir ve romanda ünü ülke s›n›rlar›n› aflan pek çok yazar vard›r. Abdullah Kadiri’nin Ötgen Künler’le bafllayan roman türü geliflerek güçlenir ve pek çok güzel örneklerle kendini ispat eder. Zengin bir geçmifle sahip olan Özbek fliiri, Özbek edebiyat gelene¤inin alt›n damar›n› oluflturur. Bundan dolay›d›r ki, fliir eskiden oldu¤u gibi 20. as›rda da baflat olma özelli¤ini yitirmez.

Gelene¤in güçlü kollar›, özellikle flairleri yaln›z b›rakmaz. Aradan as›rlar da

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

edebiyat литература

Абдулла Арипов – автор Национального гимна Узбекистана. Это является предметом гордости поэта: ведь Государственный флаг Узбекистана поднимается под звуки гимна, слова к которому написаны им.

Abdullah Aripov, bir flair için en büyük k›vanç olabilecek, devlet millî marfl›n› yazma flerefine de nail olur ve ba¤›ms›zl›k bayra¤› onun Methiye’siyle dalgalan›r. Абдулла Арипов / Abdullah Aripov

ËÁ ‡ÎÚ‡ fl»? í Û‰ÌÓ ÒÂ·Â Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚ¸ ıÓÚfl ·˚ Ó‰ÌÓ„Ó ÛÁ·ÂÍÒÍÓ„Ó ÔÓ˝Ú‡, ̇ ÍÓÚÓ Ó„Ó Ì Ó͇Á‡Î‡ ·˚ ‚ÎËflÌË ÚÓÌ͇fl ÎË Ë͇ óÓÎԇ̇ – Ò‡ÏÓ„Ó Ú‡Î‡ÌÚÎË‚Ó„Ó Ë Ì‡Ë·ÓΠËÁ‚ÂÒÚÌÓ„Ó ÛÁ·ÂÍÒÍÓ„Ó ÔÓ˝Ú‡ ÔÓÒΠ燂ÓË. à ‰‡Ê ҇Ï˚ «ÒÓ‚ÂÚÒÍË» ÔÓ˝Ú˚ ìÁ·ÂÍËÒڇ̇ Ì ÓÒÚ‡ÎËÒ¸ ‡‚ÌÓ‰Û¯Ì˚ÏË Í Â„Ó Ú‚Ó ˜ÂÒÚ‚Û, ÍÓÚÓ Ó χÌËÎÓ Ëı, Ë ÓÌË, ÔÛÒÚ¸ Ú‡ÈÌÓ, Á‡˜ËÚ˚‚‡ÎËÒ¸ ËÏ.

Золотые годы узбекской лирики ìÁ·ÂÍÒ͇fl ÎË Ë͇, ӷ·‰‡˛˘‡fl ·Ó„‡Ú˚Ï Ô Ó¯Î˚Ï, fl‚ÎflÂÚÒfl ÁÓÎÓÚ˚Ï ÙÓ̉ÓÏ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚. ÑÎfl Ô ÓÒÚÓ„Ó ÊËÚÂÎfl ìÁ·ÂÍËÒڇ̇ ÔÓ˝Ú Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ ÒÓ·ÓÈ ÔÓÎÛÏËÙ˘ÂÒÍÛ˛ „ Ó˘ÂÒÍÛ˛ ΢ÌÓÒÚ¸, ÓÍ ÛÊÂÌÌÛ˛ Ó ÂÓÎÓÏ ÓÒÓ·ÓÈ Ò‚flÚÓÒÚË. 燂ÓË Ë å‡¯ ‡·, îÛ Í‡Ú Ë åÛÍËÏË, óÓÎÔ‡Ì Ë ìÒÏ‡Ì ç‡Ò˚ , ÄÈ·ÂÍ Ë òÂÈıÁ‡‰Â, Ä·‰Ûη Ä ËÔÓ‚ Ë ù ÍËÌ Ç‡ıˉӂ, Ä·‰Û ‡ÛÙ è‡ ÙË Ë ÄÏ‡Ì å‡Ú˜‡Ì ÒÚ‡ÎË Ï‡fl͇ÏË ‰Îfl ‚ÒÂ„Ó ÛÁ·ÂÍÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡, ÒÛÏ‚ Á‡‚·‰ÂÚ¸ Ò ‰ˆ‡ÏË Î˛·ËÚÂÎÂÈ ÔÓ˝ÁËË ‚Ó ‚ÒÂÏ ÏË Â. ì ËÒÚÓÍÓ‚ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË XX ‚. ÒÚÓËÚ ‰˛ÊË̇ ÔÓ˝ÚÓ‚-‰Ó· Ó‚ÓθˆÂ‚. óÓÎÔ‡Ì, éÒÏ‡Ì ç‡Ò˚ Ë ÏÌÓ„Ë ‰ Û„Ë ÔÓ˝Ú˚ ‰Ó Ó„Ó Á‡Ô·ÚËÎË Á‡ Ò‚ÓË ˜ËÒÚ˚ ÒÚ ÂÏÎÂÌËfl Í ÌÂÁ‡‚ËÒËÏÓÒÚË Ë Ò‚Ó·Ó‰Â. ÄÈ·ÂÍ, åË ÚÂÏË , ɇÙÛ ÉÛÎflÏ, òÂÈıÁ‡‰Â, áÛθÙËÂ, òÛÍ ÛÎÎÓ – ÒÎÓ‚ÌÓ ÏÓÒÚ, ÒÓ‰ËÌfl˛˘ËÈ Ì‡˜‡ÎÓ Ë ÍÓ̈ ÒÚÓÎÂÚËfl. èÓ˝ÁËfl ù ÍË̇ LJıˉӂ‡ Ë Ä·‰ÛÎÎ˚ Ä ËÔÓ‚‡ Òڇ· ‚Â̈ÓÏ XX ‚. Ä·‰ÛÎ-ï‡Ïˉ ëÛÎÂÈÏ‡Ì óÓÎÔ‡Ì – Ó‰ËÌ ËÁ Í ÛÔÌÂȯËı ÛÁ·ÂÍÒÍËı ÔÓ˝ÚÓ‚ XX ‚. äÓ„‰‡ ‚ êÓÒÒËË Ô ÓËÁӯ· éÍÚfl· ¸Ò͇fl ‚ÓβˆËfl, óÓÎÔ‡Ì ·˚Î ÏÓÎÓ‰˚Ï Ë Ô˚ÎÍËÏ ÔÓ˝ÚÓÏ, ‚ÌËχÌËÂ Í Ò· ÓÌ

Ô Ë‚ÎÂÍ ·Î‡„Ó‰‡ fl ÒÚ‡Ú¸flÏ, ÔËÒ‡Ú¸ ÍÓÚÓ ˚ ̇˜‡Î ¢ ‚ 1914 „. óÓÎÔ‡Ì Ò˜ËÚ‡Î, ˜ÚÓ «ÂÒÎË ·Û‰ÂÚ ÊËÚ¸ ÎËÚ ‡ÚÛ ‡, ÚÓ ·Û‰ÂÚ ÊËÚ¸ Ë Ì‡ Ó‰». Ö„Ó ÎËÚ ‡ÚÛ Ì‡fl ÒÛ‰¸·‡ ÒÍ·‰˚‚‡Î‡Ò¸ ÔÓ‰ ‚ÎËflÌËÂÏ ÛÁ·ÂÍÒÍËı Ô Â‰ÒÚ‡‚ËÚÂÎÂÈ Ì‡·Ë ‡‚¯Â„Ó Ò 1905 „. ÒËÎÛ ‰‚ËÊÂÌËfl ‰Ê‡‰Ë‰ËÁχ, Ò Â‰Ë ÍÓÚÓ ˚ı ·˚ÎË å‡ıÏÛ‰ ÅÂı·Û‰Ë, Ä·‰Ûη Ă·ÌË Ë Ä·‰Û ‡ÛÙ îËÚ ‡Ú. çÂÚ ÒÓÏÌÂÌËfl ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ Ó‰ÛıÓÚ‚Ó ÂÌËÂ, ÍÓÚÓ ˚Ï ‰˚¯‡Ú Â„Ó ÒÚËıË, Ô ¯‡„ÌÛÎÓ ÔÓ Ó„ XX ÒÚÓÎÂÚËfl. òÛÍ ÛÎÎÓ ‚Íβ˜ËÎ òÂÈıÁ‡‰Â Ë É‡ÙÛ ‡ ÉÛÎflχ ‚ «˜ÂÚ‚Â ÍÛ ÎÛ˜¯Ëı ÛÁ·ÂÍÒÍËı ÔÓ˝ÚÓ‚». Ç ÎËÚ ‡ÚÛ Ì˚ı ·ÂÒ‰‡ı Ú‡ÍÊ ÙË„Û Ó‚‡ÎË ËÏÂ̇ Ä·‰ÛÎÎ˚ ä‡ıı‡ ‡ Ë ÄÈ·Â͇. ùÚ‡ ‚ÂÎË͇fl ˜Âڂ ͇ Ò‚ÓËÏË

geçmifl olsa, Ali fiir Nevai’nin eserlerinin önüne diz çökmeyen Özbek flairi yok gibidir. Gelenek, y›llarca yeni nesillere bafltan ç›kart›l›p at›lmas› gereken eski bir mihver gibi gösterilse de, atalardan yadigar kalan k›ymetler, milletin de¤erler manzumesini oluflturmaya devam eder. As›r bafl›nda yetiflmifl olan Abdullah Kadiri ve Çolpan’›n Sovyetler dönemindeki bütün romanc› ve flairler için köfle tafl› mesabesinde olmad›¤›n› kim söyleyebilir? Özbek roman› ve özellikle de tarih romanc›l›¤›n›n Ötgen Künler ve Mihraptan Çayan’dan beslenmedi¤ini kim iddia edebilir? fiiirde Nevai’den sonra belki de en büyük ürperti olarak ortaya ç›kan Çolpan’›n lirik ve nefis fliirlerinden etkilenmeyen bir Özbek flairi düflünülemez. Özbek flairinin en Sovyet olan› bile onun cazibesi karfl›s›nda ilgisiz kalamaz ve gizliden gizliye de olsa, onu mutlaka okur.

fiiirde alt›n y›llar Çok köklü ve güçlü bir geçmifle sahip olan Özbek fliiri, Özbek edebiyat gelene¤inin alt›n damar›n› oluflturur. Özbek insan›n›n gözünde flair, yar› velilik postunda oturan esatiri bir kahramand›r.

Nevai’den Meflreb’e, Furkat’tan Mukimiye, Çolpan’dan Osman Nas›r’a Aybek’ten fieyhzade’ye, Abdullah Aripov’dan Erkin Vahidov’a ve Rauf Parfi’den Aman Matçan’a kadar hepsi fliirleriyle Özbek insan›n›n yolunu ayd›nlatm›fl, bununla da kalmay›p s›n›rlar afl›p dünya edebiyat okurunun kalbini avlamas›n› bilmifllerdir.

20. as›r Özbek fliirinin p›nar bafllar›n› bir düzine gönüllü flair tutar. ‹stiklal arzular›yla dertlenip bu yolda bedel ödemifl Çolpanlar, Osman Nas›rlar vard›r as›r bafl›nda. Aybek, Mirtemir, Gafur Gulam, fieyhzade, Zülfiye, fiükrullah birer köprü olurlar asr›n ortas›nda. Erkin Vahidov, Abdullah Aripov ve Rauf Parfi güzel fliirleriyle hitama erdirirler asr›.

Abdülhamid Süleyman Çolpan yirminci as›r Özbek edebiyat›n›n önde gelen büyük flairlerinden birisi, hatta birincisidir. Rusya’da Ekim ‹htilali gerçekleflti¤inde yirmili yafllarda genç ve coflkun bir flair olan Çolpan, 1914’te yazmaya bafllad›¤› makaleleriyle dikkatleri üzerinde toplar. “Edebiyat yaflarsa, millet de yaflar.” diyen flair, 1905 y›llar›nda güçlenmeye bafllayan ceditçilik ak›m›-

Эркин Вахидов / Erkin Vahidov

GÜZ 2007, SAYI: 26

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

115

литература edebiyat

Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËflÏË ‚ÌÂÒ· ÌÂÓˆÂÌËÏ˚È ‚Í·‰ ‚ ÛÁ·ÂÍÒÍÛ˛ ÎËÚ ‡ÚÛ Û. äÓ̘ÌÓ, Ë Û ÌËı ÂÒÚ¸ Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËfl, ̇ÔËÒ‡ÌÌ˚Â, ˜ÚÓ·˚ ÒÓÓÚ‚ÂÚÒÚ‚Ó‚‡Ú¸ ÒӈˇÎËÒÚ˘ÂÒÍÓÏÛ Â‡ÎËÁÏÛ. ùÚË Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËfl – «ÒÎÓ‚ÂÒ̇fl ‚ÁflÚ͇». çÓ ÂÒÎË Ó ÌËı „Ó‚Ó flÚ Ë ·Û‰ÛÚ „Ó‚Ó ËÚ¸ Í‡Í Ó ‚ÂÎËÍËı ÔÓ˝Ú‡ı, ‚ ˜ÂÏ ÌÂÚ ÒÓÏÌÂÌËfl, ÚÓ ˝ÚËÏ ÓÌË Ó·flÁ‡Ì˚ ÒÚËı‡Ï, ̇ÔËÒ‡ÌÌ˚Ï Ì ÔÓ Á‡Í‡ÁÛ Ô‡ ÚËË, ‡ ÔÓ ‚ÂÎÂÌ˲ Ò ‰ˆ‡, ÒÚËı‡Ï, ‚ ÍÓÚÓ ˚ı ÂÒÚ¸ ÏÂÒÚÓ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍËÏ ˆÂÌÌÓÒÚflÏ Ë Ò‚Ó·Ó‰ÌÓÏÛ Ô Û. Å·„Ó‰‡ fl Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËflÏ ù ÍË̇ LJıˉӂ‡, Ä·‰ÛÎÎ˚ Ä ËÔÓ‚‡ Ë ê‡ÛÙ‡ è‡ ÙË, ‚ 1960-ı „Ó‰‡ı ÔÓ˝ÁËfl ‚ ÌÛ· ÛÚ flÌÌ˚Â Ô ÂÊ‰Â Ô ÂÒÚËÊ Ë ‰Ó‚ ËÂ. ùÚË Ú Ë ÔÓ˝Ú‡ - ÒÎÓ‚ÌÓ Ú Ë Ò ‰ˆ‡, ͇˜‡˛˘ËÂ Í Ó‚¸, ÌÂÓ·ıÓ‰ËÏÛ˛ ‰Îfl ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl Ë ‡Òˆ‚ÂÚ‡ ËÒÍÛÒÒÚ‚‡, ÍÓÚÓ Ó ÊË‚ÂÚ Ë ‡Á‚Ë‚‡ÂÚÒfl ‡‰Ë Ò‡ÏÓ„Ó Ò·fl, ̇˜Ë̇flÒ¸ Ë Á‡Í‡Ì˜Ë‚‡flÒ¸ ‚ Ò·Â. éÌË ‚ÓÁ‚˚¯‡˛Ú ÛÁ·ÂÍÒÍÛ˛ ÔÓ˝Á˲ Ë Ô Ë·ÎËʇ˛Ú ÂÂ Í ÚÂÔÎÓÚÂ Ë ˜ËÒÚÓÚ Ò ‰Âˆ ÔÓÍÓÎÂÌËfl óÓÎԇ̇ Ë éÒχ̇ ç‡Ò˚ ‡, ÊË‚¯Ëı ̇ ÔÓ Ó„Â XX ‚. ëΉÛfl Í·ÒÒ˘ÂÒÍÓÈ Ú ‡‰ËˆËË ‚ «ÑË‚‡Ì ÏÓÎÓ‰ÓÒÚË», ù ÍËÌ Ç‡ıˉӂ ‚ Ô ËÒÛ˘ÂÈ ÂÏÛ Ï‡Ì  ÒÚ ÂÏËÎÒfl ‡Ò¯Ë ËÚ¸ Ë ‚ÓÁ‚˚ÒËÚ¸ ‚ÌÛÚ ÂÌÌËÈ ÏË Ò‚ÓÂ„Ó ÔÓÍÓÎÂÌËfl. éÌ Ì‡ÒÚÂʸ ‡ÒÚ‚Ó ËÎ ‚ ‡Ú‡ Ò‡‰‡ Í·ÒÒ˘ÂÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË, ÍÓÚÓ ˚ Ô˚Ú‡ÎËÒ¸ Á‡Ú‚Ó ËÚ¸ ̇‚Ò„‰‡, Ò˜ËÚ‡fl ÛÒÚ‡ ‚¯ËÏË Ë ÓÚÊË‚¯ËÏË. á̇˜ÂÌË «ÑË‚‡Ì‡ ÏÓÎÓ‰ÓÒÚË» Â˘Â Ë ‚ ÚÓÏ, ˜ÚÓ ˝ÚËÏ Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËÂÏ ù ÍËÌ Ç‡ıˉӂ ÔÓ͇Á‡Î ¯Ë ÓÚÛ ‚ÓÁÏÓÊÌÓÒÚÂÈ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË. ë Â‰Ë Â„Ó Á̇˜ËÚÂθÌ˚ı Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËÈ – «ÇÓÒÒÚ‡ÌË ·ÂÒÒÏ ÚÌ˚ı» Ë ‰ ‡Ï‡Ú˘ÂÒ͇fl Ô¸ÂÒ‡ «ëڇϷÛθÒ͇fl Ú ‡„‰Ëfl». ëÚËıÓÚ‚Ó ÂÌË «ü – ÛÁ·ÂÍ» ÏÌÓ„Ë Á̇˛Ú ̇ËÁÛÒÚ¸, ÓÒÓ·ÂÌÌÓ Á‡ÔÓÏË̇ÂÚÒfl ËÒÔÓÎÌÂÌË ò ‡ÎË ÑÊÓ ‡Â‚‡.

Абдулле Арипову выпала честь стать автором Государственного гимна

n›n öncüleri olan Mahmudhoca Behbudi, Abdullah Avlani ve Abdurrauf F›trat gibi Özbek ayd›nlar›ndan etkilenerek flahsiyetini kazan›r. Ve onun fliirinin oluflturdu¤u büyük ürperti hiç kuflkusuz 20. as›rla s›n›rl› da kalmayacakt›r...

Шукрулло / fiükrullah

ÎË Ë˜ÂÒÍÓÈ Ú ‡‰ËˆËË, ÍÓÚÓ ˚ÏË Ô ÓÌËÁ‡Ì˚ ÒÚËıË ÔÓÍÓÎÂÌËfl óÓÎԇ̇ Ë ÄÈ·Â͇. Ç Î˘ÌÓÒÚË è‡ ÙË ÒÓ‰ËÌÂÌ˚ ‚ ÌÓÒÚ¸ Ó‰ËÌÂ Ë ÒÚ ‡ÒÚ¸ Í ÔÓ˝ÁËË. éÌ – ÔÓ˝Ú, ‚Â΢ˠÍÓÚÓ Ó„Ó Ì ‚ ÍÓ΢ÂÒڂ ω‡ÎÂÈ, ‡ ‚ ÒÍ ÓÏÌÓÒÚË Ë ·Î‡„Ó Ó‰ÒÚ‚Â. Ö„Ó Î˛·Ó‚¸ Ë Ô Ë‚flÁ‡ÌÌÓÒÚ¸ Í Ó‰ÌÓÈ ÁÂÏΠ̠ÔÓÁ‚ÓÎËÎË ÂÏÛ ÔÓÍËÌÛÚ¸ Ó‰ËÌÛ, ÓÌ ÓÒÚ‡ÎÒfl ‚ ÂÌ Ò‚ÓÂÈ ÒÚ ‡ÌÂ, Ò‚ÓÂÏÛ Ì‡ Ó‰Û, ÒÎÓ‚ÌÓ ÒËÏ‚ÓÎ Ú ÔÂÌËfl. ä‡Í Ë ÏÌÓ„Ë ‰ Û„Ë Ò˚Ì˚ íÛ ÍÂÒڇ̇, ÓÌ ÒÛÏÂÎ ‚˚ÒÚÓflÚ¸ ‚ Ú Û‰Ì˚ ‰ÌË, ÒÚ‡‚ Ô ËÏ ÓÏ ‚ ÌÓÒÚË Ò‚ÓÂÏÛ ÓÚ˜ÂÒÚ‚Û. Ä·‰Û ‡ÛÙ è‡ ÙË, Ò Ô ËÒÛ˘ÂÈ ÂÏÛ ˝ÏÓˆËÓ̇θÌÓÒÚ¸˛ Ë Î˛·ÓÔ˚ÚÒÚ‚ÓÏ, Á‡Ï˜‡Î ÚÓ, ˜Â„Ó Ì Á‡Ï˜‡Î ÌËÍÚÓ, ‰Ó ÌÂ„Ó ‰ÓÌÓÒËÎËÒ¸ Á‚ÛÍË, ̉ÓÒÚÛÔÌ˚ ‰ Û„ËÏ. ìÒÎ˚¯‡ÌÌÓÂ Ë Û‚Ë‰ÂÌÌÓ ÓÌ ÓÔËÒ˚‚‡Î ‚ ÌÂÔÓ‚ÚÓ ËÏÓÈ Ï‡Ì Â, Ò‚ÓÈÒÚ‚ÂÌÌÓÈ ÚÓθÍÓ ÂÏÛ. ä‡Í Ë Î˛·ÓÈ Ì‡ÒÚÓfl˘ËÈ ÔÓ˝Ú, ÓÌ ‚Ò„‰‡ ·˚Î ‚ÌËχÚÂÎÂÌ Í Ô Ë Ó‰Â Ë ËÚÏÛ ˜ÂÎӂ˜ÂÒÍÓ„Ó Ò ‰ˆ‡. àÏfl ÔÓ˝Ú‡, ÍÓÚÓ ˚È ÊËÎ Ê·ÌËÂÏ ‰ÓÒÚËÊÂÌËfl ÔÓ˝Ú˘ÂÒÍÓÈ „‡ ÏÓÌËË, Ì ‡ÁÏÂÌË‚‡Î ‡‰Ë ‚˚„Ó‰˚ Ò‚ÓÈ Ú‡Î‡ÌÚ, ‚ÔËÒ‡ÌÓ ÁÓÎÓÚ˚ÏË ·ÛÍ‚‡ÏË ‚ ËÒÚÓ Ë˛ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ Ô Ó¯ÎÓ„Ó ‚Â͇. é‰ÌËÏ ËÁ ÓÒÌÓ‚ÓÔÓÎÓÊÌËÍÓ‚ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ Ô ÓÁ˚ fl‚ÎflÂÚÒfl Ä·‰Ûη

Ç Ì‡˜‡Î 1960-ı „„. ̇ ÔÓ˝Ú˘ÂÒÍÓÏ éÎËÏÔ ìÁ·ÂÍËÒڇ̇ ÔÓfl‚ÎflÂÚÒfl ÏÓÎÓ‰ÓÈ ÔÓ˝Ú Ä·‰Ûη Ä ËÔÓ‚. Ö„Ó Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËfl «áÓÎÓÚ‡fl ˚·Í‡», «ÇÂÎËÍËÈ íËÏÛ », «í˚ ÔÓ ‚ÂÒÌ Ì Á‡ÒÍÛ˜‡Î‡?», «åÛÌÓʇڻ, «ã˛‰Ë», «ÑÓ Ó„‡ ‚ ‡È», «ëÓÎÓ‚ÂÈ», «è ‚‡fl β·Ó‚¸», «å‡Ï‡» Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú ÒÓ·ÓÈ Ò‡Ï˚ ‚ÓÎÌÛ˛˘ËÂ, Ô ÓÌËÍÌÓ‚ÂÌÌ˚Â Ô ËÏ ˚ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÔÓ˝ÁËË XX ‚Â͇. Ä·‰Ûη Ä ËÔÓ‚ – ‡‚ÚÓ ç‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó „ËÏ̇ ìÁ·ÂÍËÒڇ̇. ùÚÓ, ÌÂÒÓÏÌÂÌÌÓ, fl‚ÎflÂÚÒfl Ô Â‰ÏÂÚÓÏ ÓÒÓ·ÓÈ „Ó ‰ÓÒÚË ÔÓ˝Ú‡: ‚‰¸ ÉÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌ˚È Ù·„ ìÁ·ÂÍËÒڇ̇ ÔÓ‰ÌËχÂÚÒfl ÔÓ‰ Á‚ÛÍË „ËÏ̇, ÒÎÓ‚‡ Í ÍÓÚÓ ÓÏÛ Ì‡ÔËÒ‡Ì˚ ËÏ. çÂθÁfl Ì ÛÔÓÏflÌÛÚ¸ Ó· Ä·‰Û ‡ÛÙÂ è‡ ÙË, ÍÓÚÓ Ó„Ó ÏÓÊÌÓ Ì‡Á‚‡Ú¸ Ô Ó‰ÓÎʇÚÂÎÂÏ Ë‰ÂË ·Ó ¸·˚ Ë

fiükrullah’›n “Özbek edebiyat›n›n dört büyük sanatkâr›” dedi¤i sanatç›lardand›r Gafur Gulam ve fieyhzade. Sohbet meclislerinde Abdulla Kahhar ve Aybek de vard›r. Ve bu dört büyük, büyüklere has eserlerle zenginlefltirirler Özbek edebiyat›n›. Tabii onlar›n da, “sosyalistik realizm” kal›plar›na uydurmak için yazm›fl olduklar› eserler vard›r. “Söz rüflveti”dir bunlar. Ama bugün isimleri büyük olarak zikredilmeye devam ediyorsa ve yar›n da edilecekse –ki edilecektir– sanat eserinin as›l önemli yan› olan; insani de¤erleri önemseyerek, partinin emriyle de¤il, vicdanlar›n›n hür kalemiyle yazm›fl olduklar› eserlere borçludurlar bunu.

Siyasi önyarg›lar›n örümcek a¤lar›na mahkûm edilmekle irtifa kaybetmifl olan fliir, 1960’l› y›llarda Erkin Vahidov, Abdullah Aripov ve Rauf Parfi sayesinde tekrar yükselifle geçer. Bu üç flair, kendi varl›¤›ndan baflka hedefi olmayan, kendinde bafllay›p kendinde biten ve asaleti de buradan gelen as›l sanat eserine kan pompalayan üç yürek olur. Özbek fliirini as›r bafl›ndaki Çolpan ve Osman Nas›rlar›n at›p duran kalp s›cakl›¤›na ve safl›¤›na yükseltir ve yönlendirirler.

Erkin Vahidov, klasik fliir ananelerinin izinden giderek kendine özgü tarzla yazd›¤› Gençlik Divan›’›yla gündefllerinin maneviyat ve keyfiyetlerini yükseltir. Alt›n kap›lar› köhne diye kapat›lmak istenen gazel bahçesini, aruzun teberrük ahengiyle sonuna kadar açar. Gençlik Divan›, 20. as›r Özbek dilinin poetik imkânlar›n›n ne kadar zengin ve genifl oldu¤unun bir ispat›d›r âdeta. Ruhlar ‹syan› destan› ve manzum olarak kaleme ald›¤› ‹stanbul Facias› adl› dramas› Erkin Vahidov’un önemli eserleridir. Tabii Özbe¤im adl› kaside pek çoklar› taraf›ndan ezbere bilindi¤i gibi, özellikle sanatkâr fierali Cörayev icras›nda zevkle dinlenmektedir de.

Milli marfl› yazmak Abdullah Aripov’a nasip oldu Abdullah Aripov, 1960’l› y›llar›n bafl›nda fliirleriyle edebiyat dünyas›na girer. Özellikle Alt›n Bal›kç›k, Demir Adam, Саид Ахмад / Said Ahmed

116

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

edebiyat литература

䇉˚ Ë, ˜ÂÈ ÓÏ‡Ì «åËÌÛ‚¯Ë ‰ÌË» ÒڇΠÔ ‚˚Ï ÒÓ‚ ÂÏÂÌÌ˚Ï ÓχÌÓÏ ‚ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ Â. ᇠÌËÏ ÔÓÒΉӂ‡ÎË Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËfl ÄÈ·Â͇ Ë Ä·‰ÛÎÎ˚ ä‡ıı‡ ‡, ‚ 1960-ı „„. ÔÓfl‚Ë·Ҹ Á‡Ï˜‡ÚÂθ̇fl ÔÎÂfl‰‡ Ô ÓÁ‡ËÍÓ‚, Ò Â‰Ë ÍÓÚÓ ˚ı ÄÒ͇ åÛıÚ‡ , èË ËÏÍÛΠ䇉˚ Ó‚ Ë Ä‰Ëθ üÍÛ·Ó‚. ë Â‰Ë Ê‡Ì Ó‚Ó„Ó ‡ÁÌÓÓ· ‡ÁËfl ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ Ô ÓÁ˚ ‚˚‰ÂÎflÂÚÒfl ËÒÚÓ Ë˜ÂÒÍËÈ ÓχÌ. ÑÓÒÚ‡ÚÓ˜ÌÓ ÛÔÓÏflÌÛÚ¸ ÓχÌ˚ «ç‡‚ÓË» ÄÈ·Â͇, «óË̇ » ÄÒ͇ ‡ åÛıÚ‡ ‡, «ëÓÍ Ó‚Ë˘Ìˈ‡ ìÎÛ„·Â͇», «á‚ÂÁ‰Ì˚ ÌӘ˻ èË ËÏÍÛ· 䇉˚ Ó‚‡. ç‡ ‡Á‚ËÚË ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ Ó͇Á‡ÎË ‚ÎËflÌË Ô ‚Ӊ˚ ÛÒÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚. Ç 1930-Â Ë 40- „„. Ô ‚ӉËÎËÒ¸ „·‚Ì˚Ï Ó· ‡ÁÓÏ Í·ÒÒËÍË: èÛ¯ÍËÌ, íÓÎÒÚÓÈ, óÂıÓ‚, ÉÓ„Óθ. ÇÎËflÌË ÉÓ ¸ÍÓ„Ó Ë å‡flÍÓ‚ÒÍÓ„Ó ·˚ÎÓ Ó˜Â̸ ÔÓ‚Â ıÌÓÒÚÌ˚Ï Ë Ò‚ÂÎÓÒ¸ Í ÔÓ‰ ‡Ê‡ÚÂθÒÚ‚Û. ê‡ÒÒ͇Á˚ ‚ ˜ÂıÓ‚ÒÍÓÏ ÒÚËÎÂ, ̇ÔËÒ‡ÌÌ˚ ķ‰ÛÎÎÓÈ ä‡ıı‡ ÓÏ, ÒÚ‡ÎË ÔÓÔ˚ÚÍÓÈ ÔÓÒÏÓÚ ÂÚ¸ ̇ ÊËÁ̸ ˜ÂıÓ‚ÒÍËÏ ‚Á„Îfl‰ÓÏ. ë‡Ë‰ Äıχ‰ ‚ Ò‚ÓËı ‡ÒÒ͇Á‡ı ÔÓ‚ÂÒÚ‚ÛÂÚ Ó Ô ÓÒÚ˚ı β‰flı, ÍÓÚÓ ˚ Ì ÒÚ‡ÎË „ ÓflÏË Ë Ì ÓÚ΢‡˛ÚÒfl ÓÒÓ·˚ÏË ‰Ó· Ó‰ÂÚÂÎflÏË. í ËÎÓ„Ëfl «ÉÓ ËÁÓÌÚ», ÓÏ‡Ì «ÑÊËωÊËÚÎËÍ», Ô¸ÂÒ‡ «ÅÛÌÚ Ì‚ÂÒÚÓÍ» – ‚Ò ˝ÚÓ ËÒÚÓ ËË Ó Ô ÓÒÚ˚ı β‰flı. à ÛÊ ̇ Á‡Í‡Ú ÊËÁÌË ÓÌ Â¯ËÎÒfl ÓÔËÒ‡Ú¸ ÊËÁ̸ ‚ ÒË·Ë ÒÍËı ·„ flı, Á‡Ú ‡„Ë‚‡fl ÚÂÏÛ, ‰Ó΄Ë „Ó‰˚ Ì ‰‡‚‡‚¯Û˛ ÂÏÛ ÔÓÍÓfl... «åË ‡Ê» Ä·‰ÛÎÎ˚ ä‡ıı‡ ‡, «ÉÓ ËÁÓÌÚ» ë‡Ë‰‡ Äıχ‰‡, «áÓÎÓÚÓ Ì ʇ‚ÂÂÚ» òÓı ‡‰‡, «èÓ„ ·ÂÌÌ˚ ·ÂÁ Ò‡‚‡Ì‡» òÛÍ ÛÎÎÓ, «åÂÒÚÓ Ô ‡‚ÓÒÛ‰Ëfl» ĉËÎfl üÍÛ·Ó‚‡, «ÜËÁ̸, Ô ÓÊËÚ‡fl ‚Ó ÒÌ» ìÚÍË ‡ ËÏÓ‚‡, «í‚ÓÈ ‰ Û„ ڲθԇÌÓ‚˚È Ò‡‰» åÛ ‡‰‡ å‡ı‡Ïχ‰‡, «ëÚ ‡¯ËÎˢ» òÛÍÛ ‡ ïÓÎÏË Á‡Â‚‡, «óÂÎÓ‚ÂÍ Ô ‰ Á ͇ÎÓÏ» Äχ̇ åÛıÚ‡ ‡, «èÓÎfl ÏÓÂ„Ó ÓÚˆ‡» 퇄‡fl åÛ ‡‰‡, «ÅÎËÁÍË ÏË ˚» Êˇͷ‡ ‡ òÓÈıÓ‚‡, «ò‡Èڇ̇ڻ í‡ıË ‡ å‡ÎË͇ – Î˯¸ ÌÂÍÓÚÓ ˚Â Ô ËÏ ˚ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ Ô ÓÁ˚ XX ‚. ÑÓÒÚÓÈÌ˚ ÛÔÓÏË̇ÌËfl Ë ‡‚ÚÓ ˚ Ì·Óθ¯Ëı ‡ÒÒ͇ÁÓ‚ ïÛ ¯Ë‰ ÑÓÒÚÏÛı‡Ïχ‰, ë·ÏÂÚ ÇÂÙ‡ Ë ç‡Á‡ ù¯‡ÌÍÛÎ. Ç 1950- „„. Ä·‰Ûη ä‡ıı‡ ÒÂÚÓ‚‡Î ̇ ÚÓ, ˜ÚÓ ÛÁ·ÂÍÒ͇fl ÎËÚ ‡ÚÛ ‡, ÒÓÒ Â‰ÓÚӘ˂¯ËÒ¸ ̇ Ò‡ÏÓÈ Ò·Â, ËÏÂfl ˆÂθ˛ Î˯¸ Ô Ó‰ÓÎÊÂÌË ҂ÓÂ„Ó ÒÛ˘ÂÒÚ‚Ó‚‡ÌËfl, ̇ÔÓÏË̇ÂÚ ÔÚËˆÛ É‡Ï‡˛Ì, ÛÍ ‡¯‡˛˘Û˛ Ò‚ÓËÏË ËÁÛÏ Û‰Ì˚ÏË Í ˚θflÏË ÓÍ ÂÒÚÌÓÒÚË ÂÍ ÄÏÛ‰‡ ¸fl Ë ë˚ ‰‡ ¸fl. à ıÓÚfl, ÔÓ ÒÎÓ‚‡Ï ÔËÒ‡ÚÂÎfl, ÔÓ‰Ó·Ì˚È ÓڂΘÂÌÌ˚È ÔÓ‰ıÓ‰ Í ÎËÚ ‡ÚÛ Â Ô Ë‚ÂÎ Í ÚÓÏÛ, ˜ÚÓ «Ò·‚‡ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ ‡ÒÔ ÓÒÚ ‡ÌflÂÚÒfl Ì ‰‡Î¸¯Â é ÂÌ·Û „‡», Ï˚ ‚Ò Ê ÓÒÏÂÎËÏÒfl Á‡fl‚ËÚ¸, ˜ÚÓ, ·Î‡„Ó‰‡ fl ڇ·ÌÚÛ ÔËÒ‡ÚÂÎÂÈ Ë ÔÓ˝ÚÓ‚, Ò·‚‡ ÛÁ·ÂÍÒÍÓÈ ÎËÚ ‡ÚÛ ˚ Ô ¯‡„ÌÛ· ÍÓÌÚËÌÂÌÚ˚. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

Münacat, Sen Bahar› Özlemedin mi?

Adamlar, Bülbül, ‹lk Muhabbetim, Anac›¤›m, Cennete Yol gibi fliirleriyle 20. as›r Özbek fliirinin en nefis, en coflkun ve en dilruba numunelerini verir. Abdullah Aripov, bir flair için en büyük k›vanç olabilecek, devlet millî marfl›n› yazma flerefine de nail olur ve ba¤›ms›zl›k bayra¤› onun Methiye’siyle dalgalan›r. fiair Çolpan ve Aybeklerin dava ve lirizmini yirmi birinci asra tafl›yan en güçlü Özbek flairlerinden birisi de Rauf Parfi’dir. Ondaki fliir tutkusu ve vatana olan sadakat çok daha baflka ufuklardad›r. Madalyalarla yükselen de¤il, isti¤nas›yla yüceleflen flairdir o. Yana yak›la sevdi¤i ve yana yak›la flark›s›n› söyledi¤i vatandan terk-i diyar eden de¤il, vatan

Трудно себе представить хотя бы одного узбекского поэта, на которого не оказала бы влияние тонкая лирика Чолпана – самого талантливого и наиболее известного узбекского поэта после Навои. fiiirde Nevai’den sonra belki de en büyük ürperti olarak ortaya ç›kan Çolpan’›n lirik ve nefis fliirlerinden etkilenmeyen bir Özbek flairi düflünülemez. topra¤›nda sabit kadem ve Sab›r A¤ac› nice Türkistan evlad› gibi dik durmas›n› bilen mefkûre adam›d›r o. Rauf Parfi, ince duygular› ve güçlü tecessüsleriyle herkesin duyduklar›ndan baflka fleyler duyar ve herkesin gördüklerinden baflka fleyler görür ve bunlar› “Raufane” bir üslupta ifade eder. Bütün soylu sanatç›lar gibi tabiata ve özellikle de insan kalbinin ritmine olan dikkatini hiç yitirmemifltir. Büyük poetik armoniye ulaflmak arzusuyla, istidad›n› menfaate boyun e¤dirmeyen, kelimelerin içindeki flifay› bir ömür boyu arayan Rauf Parfi de 20. as›r Özbek edebiyat›na ad›n› alt›n harflerle yazd›r›r.

Abdullah Kadiri’nin Geçmifl Günler eseriyle bafllayan Özbek romanc›l›¤› Ay-

bek ve Abdullah Kahhar’la devam etmifl, 1960’l› y›llar›n romanc›lar› Askat Muhtar, Pirimkul Kadirov ve Adil Yakubov gibi usta romanc›larla gücüne güç katm›flt›r. Özellikle tarih romanc›l›¤› Özbek roman›n›n ana damar›n› oluflturur. Aybek’in Nevayi, Askad Muhtar’›n Ç›nar, Adil Yakubov’un Ulu¤bek Hazinesi, Pirimkul Kadirov’un Y›ld›zl› Geceler gibi eserleri zikredilmeye de¤er.

30’lu 40’l› y›llardaki Rusçadan yap›lan tercümelerin Özbek edebiyat› üzerindeki etkisi tabii bir süreçtir. Ama bunlar ço¤unlukla Puflkin, Tolstoy, Çehov ve Gogol gibi 19. as›r klasik Rus yazarlar›d›r. Mayakovski ve Gorki etkisi, yüzeysel yak›flt›rmacadan baflka bir anlama gelmez. Abdullah Kahhar’›n Çehov tarz›nda kaleme ald›¤› hikâyeler, kendi ifadesiyle, “hayata Çehov’un mübarek gözlükleriyle” bakmas›n›n yans›malar›d›r.

“Tipik faziletler” abidesi “örnek kahramanlar”dan çok, halktan düz insanlar›n öykülerini yazar Said Ahmed yüzlerce hikayesinde. Ufuk trilogyas› ve Cimcitlik romanlar›, Gelinler ‹syan› tiyatrosunda da bu düz insanlar vard›r. Y›llarca yüre¤i dayanamad›¤› için yazamad›¤› meflum Sibirya kamplar›n› sekseninci yafl›n› devirdikten sonra kaleme al›r.

Abdullah Kahhar’›n Serap, Said Ahmed’in Ufuk, fiuhrat’›n Alt›n Paslanmaz, fiükrullah’›n Kefensiz Gömülenler, Adil Yakubov’un Adalet Menzili, Ötk›r Haflimov’un Düflte Geçen Ömürler, Murad Muhammed Dost’un Lalezar, fiükür Halmirzayev’in Alabuc›, Aman Muhtar’›n Ayna Önündeki Adam, Tagay Murad’›n Atamdan Kalan Tarlalar, Hac›ekber fieyhov’un Tutafl Alemler, Tahir Melik’in fieytanat’› gibi baflar›l› örnekler 20. as›r Özbek romanc›l›¤›n›n; Hurflid Dostmuhammed, Selamet Vefa ve Nazar Eflankul’un güzel hikayeleri de hikayecili¤in yüz aklar›d›r.

Abdullah Kahhar, 1950’li y›llarda, kendi varl›¤›ndan baflka hedefi olmayan, kendinde bafllay›p kendinde biten, Seyhun ve Ceyhun havzas›n› zümrüt kanatlar›n› açm›fl hüma kuflu güzelli¤iyle süsleyecek saf edebiyat ad›na; “Özbek edebiyat›n›n nam› Orenburg’tan öteye geçmiyor.” diye serzeniflte bulunsa da, nitelikli pek çok flair ve yazar›yla Özbek edebiyat› bugün k›talar dolafl›yor. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

117

118

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

Борис Мариан

Борис Тихонович Мариан – известный публицист, поэт, переводчик, общественный деятель, член Союза писателей РМ (до 1992 г. – и СССР). Пишет на русском и молдавском языках. Автор пяти стихотворных сборников на русском языке («Прощание с любимой», «Третья радуга», «Тюремная тетрадь» и др.) и нескольких книг документальной прозы на молдавском языке, а также ряда книжек для детей на обоих языках. Переводил на русский стихи М. Эминеску, А. Лупана, В. Тулника, П. Кэраре и других выдающихся поэтов. Родился 27 сентября в 1936 г. в Приднестровье (с. Красногорка Григориопольского р-на). Будучи студентом факультета журналистики Киевского госуниверситета, арестован в январе 1957 г. и осужден за «антисоветскую агитацию и пропаганду» на 5 лет в связи с Венгерской революцией. Срок отбыл от звонка до звонка в Дубравлаге (Мордовская АССР). Реабилитирован 25 лет спустя. В 1968 г. окончил Литературный институт им. Горького в Москве. Проработал 45 лет в республиканской печати – корреспондентом ряда кишиневских газет и журналов, заместителем председателя Союза журналистов Молдовы (а также членом Правления МКЖС со штабквартирой в Москве), главным редактором газеты «Независимая Молдова» , генеральным директором Информационного агентства «Молдпресс». Ныне – главный редактор популярного иллюстрированного журнала «Молдова». С 1989 г. активно участвует в политической жизни, ратуя за независимость и целостность своей страны и отстаивая идею самобытности молдавского народа, его право на государственность. Лауреат Национальной премии в области публицистики (2000 г.). Награжден орденами «Глория Мунчий» и «Венгерская революция 1956 года», а в минувшем году – Орденом Республики, который в Молдове является высшей наградой.

Boris Marian

человек insan

Boris Tihonoviç Marian, ünlü gazeteci, flair, tercüman, sivil toplumcu, Moldova Cumhuriyeti Yazarlar Birli¤i üyesidir (1992 y›l›na kadar SSCB Yazarlar Birli¤i üyesi).

Rusça ve Moldovanca yazar. Rusça alt› kitap (Sevgiliye Veda, Üçüncü Gökkufla¤›, Zindan Defteri v.d.) yazd›, Moldovanca birkaç belgesel kitap, çocuklar için her iki dilden küçük kitaplar yazd›. M. Eminesku, A. Lupan, V. Tulnik ve di¤er önde gelen flairlerin fliirlerini Rusçaya çevirdi.

27 Eylül 1936 y›l›nda Pridnestrov’da (Grigoriopolskiy ilçesinin Krasnogork köyü) do¤du. Kiev Devlet Üniversitesi ö¤rencisiyken Ocak 1957 y›l›nda tutukland›. Macar Devrimi münasebetiyle Sovyet karfl›t› propaganda yapt›¤› suçlamas›yla 5 y›la mahkûm edildi. Bu süreyi bafltan sona kadar Mordova Dubravn›y çal›flma kamp›nda geçirdi. 25 y›l sonra kendisine iade-i itibar yap›ld›. 1968 y›l›nda Moskova’da Gorki Edebiyat Enstitüsü’nü bitirdi.

45 y›l Cumhuriyet bas›n›nda çal›flt›, bir süre Kiflinev gazetesi ve dergisinde muhabirlik yapt›, Moldova Gazeteciler Birli¤i’nde (Moskova merkezli MKJS Uluslararas› Gazeteci Birlikleri Konferans› yönetim kurulu üyesi), Nezavisimaya Moldova (Ba¤›ms›z Moldova) gazetesi Yay›n Yönetmenli¤i ve Moldpress haber ajans› Genel Müdürlü¤ünde bulundu. Halen popüler Moldova dergisinin Genel Yay›n Yönetmenidir.

1998 y›l›ndan beri aktif politik hayatta yer al›yor, ba¤›ms›zl›k ve ülkenin bütünlü¤ü için savafl›yor ve Moldova halk›n› kimli¤ini ve devlet hakk›n› savunuyor.

2000 y›l›nda bas›n dal›nda devlet ödülü ald›. Goriya Muncii ve Macar Devrimi 1956 niflanlar›yla, geçen y›l da Moldova’n›n en büyük ödülü olan Cumhuriyet niflan›yla ödüllendirildi.

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insan человек

Борис Мариан награжден Орденом Республики Мехмет Зор Кая Представитель «ДА» в Молдове.

Boris Marian’a Cumhuriyet Madalyas› Mehmet Zor Kaya Moldova DA Temsilcisi.

Á‚ÂÒÚÌ˚È ÏÓΉ‡‚ÒÍËÈ ÎËÚ ‡ÚÓ Ë ÊÛ Ì‡ÎËÒÚ ÅÓ ËÒ å‡ Ë‡Ì, ˜¸Â 70-ÎÂÚˠ̉‡‚ÌÓ ÓÚÏÂÚËÎË ÏÌÓ„Ë ÔÓ˜ËÚ‡ÚÂÎË Â„Ó ÓÒÚ Ó„Ó Ô ‡, ‚ ͇ÌÛÌ Ò‚ÓÂ„Ó ˛·ËÎÂfl Ô ÂÔÓ‰ÌÂÒ ËÏ, ‰‡ Ë Ò·Â, ‡ÁÛÏÂÂÚÒfl, Ò‚ÓÂÓ· ‡ÁÌ˚È ÔÓ‰‡ ÓÍ: Ә ‰ÌÓÈ (ÚÓθÍÓ Ì‡ ÛÒÒÍÓÏ flÁ˚Í – ÛÊ ¯ÂÒÚÓÈ ÔÓ Ò˜ÂÚÛ) ÔÓ˝Ú˘ÂÒÍËÈ Ò·Ó ÌËÍ – «ç‡Â‰ËÌ ÒÓ ‚ÒÂÏË».

à

Ç ÍÌË„Û, ‚˚ÔÛ˘ÂÌÌÛ˛ ËÁ‰‡ÚÂθÒÚ‚ÓÏ «ä‡ Úfl åÓΉӂÂÈ», ‚Íβ˜ÂÌ˚ ÎÛ˜¯Ë ÒÚËıÓÚ‚Ó ÂÌËfl Ë ÔÓ˝Ï˚, ÒÓÁ‰‡ÌÌ˚ Á‡ ÔÓ΂Â͇ Â„Ó ‡ÍÚË‚ÌÓÈ Ú‚Ó ˜ÂÒÍÓÈ ‰ÂflÚÂθÌÓÒÚË. è ˘ÂÏ, ̇ fl‰Û Ò Ô ÓËÁ‚‰ÂÌËflÏË, ÛÊ Á̇ÍÓÏ˚ÏË ˜ËÚ‡ÚÂÎflÏ ÔÓ ‡Ì ‚˚¯Â‰¯ËÏ Ò·Ó ÌËÍ‡Ï («ÇÂÒÂÌÌË ÚÂ΄ ‡ÏÏ˚», «è Ó˘‡ÌËÂ Ò Î˛·ËÏÓÈ», «í ÂÚ¸fl ‡‰Û„‡», «í˛ ÂÏ̇fl ÚÂÚ ‡‰¸», «äÓ ‡·Î¸ «ëÛ‰¸·‡» Ë ‰ .), ‚ Ì˚̯ÌÂÏ, ËÁ· ‡ÌÌÓÏ, Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎÂÌ˚ ÌÂÍÓÚÓ ˚ ӷ ‡Áˆ˚ „ ‡Ê‰‡ÌÒÍÓÈ, ωËÚ‡ÚË‚ÌÓÈ Ë ËÌÚËÏÌÓÈ ÎË ËÍË, Ô Âʉ ÔÓfl‚Îfl‚¯ËÂÒfl Î˯¸ ̇ ÒÚ ‡Ìˈ‡ı ÏÂÒÚÌÓÈ Ô ËÓ‰ËÍË ÎË·Ó ‚ÓÓ·˘Â ÔÛ·ÎËÍÛÂÏ˚ ‚Ô ‚˚Â. ë‡ÏÓÈ ÊÂÒÚÓÍÓÈ Ë ÌÂÒÔ ‡‚‰ÎË‚ÓÈ ÔÓÎËÚ˘ÂÒÍÓÈ ˝ÍÁÂÍÛˆËË Å. å‡ Ë‡Ì (‚ ÚÓÚ ÏÓÏÂÌÚ ÒÚÛ‰ÂÌÚ Ù‡ÍÛθÚÂÚ‡ ÊÛ Ì‡ÎËÒÚËÍË äË‚ÒÍÓ„Ó „ÓÒÛÌË‚Â ÒËÚÂÚ‡) Û‰ÓÒÚÓËÎÒfl Ó‚ÌÓ ÔÓ΂Â͇ ̇Á‡‰ – Ô ËÒÌÓÔ‡ÏflÚÌÓÈ ÓÒÂ̸˛ 1956-„Ó. ÅÓ ËÒ, ÔÓ‰Ó·ÌÓ ÏÌÓ„ËÏ ˛Ì˚Ï ÒÓÓÚ˜ÂÒÚ‚ÂÌÌËÍ‡Ï Û‚Â Ó‚‡‚¯ËÈ, ˜ÚÓ ÔÓÒΠ‡Á‚Â̘‡ÌËfl ̇ ïï Ò˙ÂÁ‰Â äèëë ÍÛθڇ ΢ÌÓÒÚË ëÚ‡ÎË̇ ‰ÓÁ‚ÓÎÂÌÓ ‚˚Ò͇Á˚‚‡Ú¸Òfl Ò‚Ó·Ó‰ÌÓ, ‚ÏÂÒÚÂ Ò ÌÂÍÓÚÓ ˚ÏË ‰ Û„ËÏË ÒÚÛ‰ÂÌÚ‡ÏË ‚ÛÁ‡ ÓÒÏÂÎËÎÒfl Ô ÓÚÂÒÚÓ‚‡Ú¸ Ô ÓÚË‚ ÔÓ‰‡‚ÎÂÌËfl ÒÓ‚ÂÚÒÍËÏË ‚ÓÈÒ͇ÏË Ì‡ Ó‰ÌÓ„Ó ‚ÓÒÒÚ‡ÌËfl ‚ ÇÂÌ„ ËË. ê‡ÒÔ ‡‚‡ ·˚· ÒÍÓ ÓÈ Ë ·ÂÁʇÎÓÒÚÌÓÈ: ‡ ÂÒÚ, ÓÒÛʉÂÌË Á‡

GÜZ 2007, SAYI: 26

u y›l 70. yafl günü kutlanan Moldova’l› ünlü edebiyatç› ve gazeteci Boris Marian’›n keskin kaleminin birçok hayran› var. Jübilesinin arifesinde onlara kendisine özgü bir hediye verdi: Rusçadaki alt›nc› eseri olan fliir kitab›, Herkesle Bafl Bafla.

B

Kartya Moldovey Yay›nevi’nin ç›kard›¤› kitaba, Marian’›n yar›m yüzy›ll›k aktif sanat hayat›n›n en güzel fliir ve manzumeleri girdi. Okuyucular›n daha önceki eserlerinden bildi¤i baz› fliirlerin yan› s›ra, kitapta (“Bahar Telgraflar›”, “Sevgiliye Veda”, “Üçüncü Gökkufla¤›”, “Zindan Defteri”, “Gemi”, “Yazg›” v.d.) daha önce yerel bas›n sayfalar›nda yay›nlanan ve ilk defa bu kitapta okuyucu karfl›s›na ç›kacak fliirler var. В ГУЛАГе с друзьями-диссидентами (Молдова, 1959).

GULAG’da muhalif arkadafllar›yla (Moldova, 1959).

«‡ÌÚËÒÓ‚ÂÚÒÍÛ˛ ‡„ËÚ‡ˆË˛ Ë Ô ÓÔ‡„‡Ì‰Û», ÔflÚËÎÂÚÌ Á‡ÚÓ˜ÂÌË – ÓÚ Á‚ÓÌ͇ ‰Ó Á‚ÓÌ͇ ‚ ÒÚ ‡¯Ì˚ı ÏÓ ‰Ó‚ÒÍËı ÒÚ‡ ÂȯËı ÔÓÎËÚ·„ flı. á‰ÂÒ¸-ÚÓ Ë Óʉ‡ÎËÒ¸ Ô ‚˚ ̇ÒÚÓfl˘Ë ÒÚËıË (ÒÓÒÚ‡‚Ë‚¯Ë ‚ÔÓÒΉÒÚ‚ËË Ò·Ó ÌËÍ «í˛ ÂÏ̇fl ÚÂÚ ‡‰¸»), Ó ÔÛ·ÎË͇ˆËË ÍÓÚÓ ˚ı ̇ Ô ÓÚflÊÂÌËË ÏÌÓ„Ëı ÎÂÚ ÓÒÚ‡‚‡ÎÓÒ¸ ÚÓθÍÓ Ï˜ڇڸ. 燉ÂÂÏÒfl Ú‡ÍÊÂ, ˜ÚÓ ÔÓ˝Ú, ÓÌ Ê ÏÌÓ„ÓÓÔ˚ÚÌ˚È „‡ÁÂÚÌÓ-ÊÛ Ì‡Î¸Ì˚È ‚ÓÎÍ (‚ Ò‚Ó ‚ ÂÏfl ‚ÓÁ„·‚Îfl‚¯ËÈ «çÂÁ‡‚ËÒËÏÛ˛ åÓΉӂۻ, ‡ Ì˚Ì – „·‚Ì˚È Â‰‡ÍÚÓ ÊÛ Ì‡Î‡ «åÓΉӂ‡»), ¢ ‰ÓÎ„Ó ·Û‰ÂÚ ‡‰Ó‚‡Ú¸ Ò‚ÓËı

B. Marian en ac›mas›z ve haks›z politik infaza (o zamanlar Kiev Devlet Üniversitesi Gazetecilik Fakültesi ö¤rencisiydi) tam yar›m yüzy›l önce, 1956’n›n unutulmaz sonbahar›nda u¤rad›. Marian, Sovyetler Birli¤i Komünist Partisi’nin XX. kongresinden sonra Stalin’in gözden düflmesi ile beraber kifliye tap›nman›n özgürce elefltirilebilece¤ine inanan genç vatandafllar› gibi üniversitenin di¤er baz› ö¤rencileriyle beraber Sovyet ordusunun Macaristan halk ayaklanmas›n› bast›rmas›n› protesto etme “cüretinde” bulunmufltu. Cezalar› çabuk geldi, ac›mas›zca tutukland›lar; “Sovyet karfl›t› ajitasyon ve propagandadan” mahkumiyetle Moldova’n›n korkunç eski siyasi kamplar›nda geçen befl y›ll›k hapis…

Uzun y›llar boyunca yay›nlamas›n› sa-

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

119

человек insan

Боль и любовь Кирилл Ковальджи рошли годы. Он горячо и страстно окунулся в общественную деятельность, защищая свободу и правду, лишний раз доказывая евтушенковский тезис, что «поэт в России – больше, чем поэт». И не только в России, добавим мы, поскольку судьба Молдавии тесно переплелась с судьбой России – и вчера, и сегодня, и завтра, несмотря на возникающие иногда между ними политические недоразумения. Наше время – время противоречий, время обретений и утрат, прямоты и смуты. Как видный журналист, в недавнем прошлом – редактор популярной республиканской газеты, ныне – республиканского журнала, Борис Мариан служит тому же делу, что и поэт. О чем и свидетельствует книга избранных его стихотворений – предварительный итог семи десятилетий, полных любви и боли.

П

Ac› ve Aflk Krill Kovaldji

Y

›llar geçti… Özgürlü¤ü ve gerçe¤i savunarak Yevtuflenko’nun “Rusya’da flair flairden fazla bir fleydir” tezini bir daha ispatlay›p hararetle ve tutkuyla toplumsal faaliyetlere girdi.

“Sadece Rusya’da de¤il”, diye ekleyelim biz. Çünkü Moldova’n›n kaderiyle Rusya’n›n kaderi s›k›ca birbirine geçti. Dün öyleydi, bugün de öyle ve yar›n da öyle olacakt›r; bazen aralar›nda ortaya ç›kan siyasi anlaflmazl›klara ra¤men. Bizim zaman›m›z çeliflkiler zaman›d›r, bulma ve kaybetme zaman›d›r, do¤ruluk ve kargafla zaman›. ‹leri gelen gazetecilerden Boris Marian, yak›n geçmiflte ülkenin popüler dergisinin flimdi ise, cumhuriyet dergisinin Yay›n Yönetmeni olarak ayn› davaya, fliire hizmet ediyor. Seçilmifl fliirlerinin topland›¤› yetmiflli y›llar›n ac› ve sevgi dolu ön bilânçosunu yapt›¤› kitap da bunu teyit ediyor.

«Моя муза – справедливость, ей и служу...» Виктор Чудин Бориса Мариана всегда было много друзей, но даже самым близким из них не решался он показать своих лагерных стихотворений! И вот, в 1996-м пришел, наконец, для их автора даже не долгожданный, поскольку надежды на издание не было, но, бесспорно, счастливый момент – выход неподцензурного сборника «Тюремная тетрадь», основу которого составили написанные в неволе стихи. Для читателей постарше произошло как бы возвращение (а для молодых – открытие) Мариана как поэта. Не стану вдаваться в подробности, важно, что книга вышла, преодолев две цензуры: прошлую, идеологическую, и нынешнюю, не менее жестокую, денежную. Ее с большим интересом встретили читатели. И не из-за конъюнктурности темы (впрочем, изрядно потускневшей ныне), а потому, что, помимо художественных достоинств, в ней, как мне кажется, ключ к разгадке личности Мариана, с младых ногтей болезненно воспринимавшего любую несправедливость.

У

“‹lham perim adalettir, ben ona hizmet ediyorum…”

Viktor Çudin

B

oris Marian’›n her zaman çok arkadafl› olmufltur ama en yak›nlar›na bile toplama kamp› fliirlerini göstermekte karars›z… Nihayet 1996 y›l›nda flairin bile beklemedi¤i -çünkü fliirleri yay›nlama ümidi yoktu- mutlu an, esaretteyken yazd›¤› Zindan Defteri’nin sansürsüz halinin bas›lmas› vakti geldi çatt›. Bu, yafll› okuyucular için flair Marian’›n dönüflü, gençler içinse bir keflif oldu. Teferruata girmeyece¤im; önemli olan kitab›n iki sansürü afl›p ç›kmas›; geçmiflin ideolojik sansürü ve flimdinin en az o kadar fliddetli parasal sansürü. Eser okuyucudan büyük ilgi gördü. Sebebi konunun konjonktürel olmas› de¤il (vak›a flimdi konu da epeyce sönük), bu eserde sanatsal k›ymet ve Marian’›n gençli¤inden beri birçok haks›zl›¤a maruz kalm›fl kiflili¤ini anlamak için ipuçlar› bulmas›d›r.

120

Д И А Л О Г Н АЧ И Н А Е Т С Я С « Д А »

ÔÓ˜ËÚ‡ÚÂÎÂÈ ËÌÚ ÂÒÌ˚ÏË ÔÛ·ÎË͇ˆËflÏË. à Í ÛÊ Ëϲ˘ËÏÒfl Û ÌÂ„Ó Ò‚Ë‰ÂÚÂθÒÚ‚‡Ï ¯Ë ÓÍÓ„Ó Ó·˘ÂÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó Ô ËÁ̇ÌËfl – é ‰ÂÌÛ êÂÒÔÛ·ÎËÍË Ë Ó ‰ÂÌ‡Ï «Gloria Muncii», «ÇÂÌ„Â Ò͇fl ‚ÓβˆËfl 1956 „Ó‰‡», Á‚‡Ì˲ Î‡Û Â‡Ú‡ 燈ËÓ̇θÌÓÈ Ô ÂÏËË ‚ ӷ·ÒÚË ÔÛ·ÎˈËÒÚËÍË – ‰Ó·‡‚flÚÒfl ÌÓ‚˚Â, ÒÚÓθ Ê Á‡ÒÎÛÊÂÌÌ˚Â.

Поэт в Молдове больше, чем поэт 燂 ÌÓÂ, Ì ÒÎÛ˜‡ÈÌÓ ÔÓ˝Ú Ë ÔÛ·ÎˈËÒÚ ÅÓ ËÒ å‡ Ë‡Ì ‚ÓÁ„·‚ÎflÂÚ ËÁ‰‡ÌË «åÓΉӂ‡», fl‚Îfl˛˘ÂÂÒfl ËÎβÒÚ Ë Ó‚‡ÌÌÓÈ ‚ËÁËÚÌÓÈ Í‡ ÚÓ˜ÍÓÈ ÒÚ ‡Ì˚ (‚˚ıÓ‰ËÚ Ì‡ ÏÓΉ‡‚ÒÍÓÏ, ÛÒÒÍÓÏ Ë ‡Ì„ÎËÈÒÍÓÏ flÁ˚͇ı). Ç ÒÏÛÚÌÓ ‚ ÂÏfl, ÍÓ„‰‡ Û ÏÌÓ„Ëı Í ÛÊËÎËÒ¸ „ÓÎÓ‚˚ ÓÚ ÛÌËÓÌËÒÚÒÍÓ„Ó Û„‡ ‡, ÓÌ ÏÛÊÂÒÚ‚ÂÌÌÓ Ë ‰Â ÁÍÓ ÓÚÒڇ˂‡Î ˉ² Ò‡ÏÓ·˚ÚÌÓÒÚË ÏÓΉ‡‚ÒÍÓ„Ó Ì‡ Ó‰‡, Ë ÒÂȘ‡Ò, ÍÓ„‰‡ ˝Ú‡ ˉÂfl Òڇ· ÓÙˈˇθÌÓ ‰ÓÏËÌË Û˛˘ÂÈ, ÓÌ ÏÓÊÂÚ ‚ Ò‚ÓÂÏ ÊÛ Ì‡Î ÒÔÓÍÓÈÌÓ Ë ‰ÓÒÚÓÈÌÓ Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÚ¸ ÒÚ ‡ÌÛ, Ô‡Ú ËÓÚÓÏ ÍÓÚÓ ÓÈ fl‚ÎflÂÚÒfl. ÇÓÚ Í‡Í ÂÏÍÓ Ë Í ‡ÚÍÓ ÅÓ ËÒ å‡ Ë‡Ì ‚˚Ò͇Á‡Î „·‚ÌÓÂ Ó Ò‚ÓÂÈ êÓ‰ËÌÂ: – åÓΉӂ‡, ÌÂÒÏÓÚ fl ̇ ͇ÍËÂ-ÚÓ Ì„‡ÚË‚Ì˚ ÏÓÏÂÌÚ˚  ÌÓ‚ÂȯÂÈ ËÒÚÓ ËË, ‚Ò Ê ÛÌË͇θ̇fl ÒÚ ‡Ì‡, ËÒÚËÌÌÓ ÏÌÓ„Ó̇ˆËÓ̇θ̇fl, ËÎË, Í‡Í „Ó‚Ó flÚ ÒÂȘ‡Ò, ÔÓÎË˝ÚÌ˘ÂÒ͇fl. å˚ ‚ ˝ÚÓÏ ÒÏ˚ÒΠÏÓÊÂÏ fl‚ËÚ¸ – Ë fl‚ÎflÂÏ – Ô ËÏ ‚ÒÂÈ Ö‚ ÓÔÂ. èÓ ·Óθ¯ÓÏÛ Ò˜ÂÚÛ, Û Ì‡Ò ‰ ÛÊÌ˚È Ì‡ Ó‰, ÌÂÚ ‚Á‡ËÏÌÓÈ ÌÂ̇‚ËÒÚË, χүڇ·Ì˚ı ÏÂÊ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı ÍÓÌÙÎËÍÚÓ‚. ü ·˚ Ò͇Á‡Î, ˜ÚÓ åÓΉӂ‡ – ˝ÚÓ ÏÌÓ„Ó̇ˆËÓ̇θÌ˚È ·ÛÍÂÚ. ç Á fl Ê ÔÓÔÛÎfl ÌÓÂ Ë Û Ì‡Ò, Ë ÓÒÓ·ÂÌÌÓ Á‡ Û·ÂÊÓÏ ‚ËÌÓ Ú‡Í Ë Ì‡Á˚‚‡ÂÚÒfl – «ÅÛÍÂÚ åÓΉӂ˚». …ë Â‰Ë ÒÚ‡ ÓÊËÎÓ‚ ÑÓχ Ô˜‡ÚË, ̇‚ ÌÓÂ, ÌÂÚ ÌË Ó‰ÌÓ„Ó, ÍÚÓ Ô Ë ‚ÒÚ Â˜Â Ò ÅÓ ËÒÓÏ íËıÓÌӂ˘ÂÏ Ì ÓÒÚ‡ÌÓ‚ËÚÒfl, ˜ÚÓ·˚ Ô ÂÍËÌÛÚ¸Òfl Ò Ï˝Ú ÓÏ Ô‡ ÓÈ ÒÎÓ‚. à ÓÌ ÓıÓÚÌÓ Ë‰ÂÚ Ì‡ ÍÓÌÚ‡ÍÚ, ‡ ËÌÓ„‰‡ ‰‡ÊÂ, ˜ÚÓ·˚ ÔÓ‰ÌflÚ¸Òfl ̇ Ò‚ÓÈ ÔflÚ˚È ˝Ú‡Ê, ÒÔˆˇθÌÓ ‚˚·Ë ‡ÂÚ Ú‡ÍÓÈ ÁË„Á‡„, ˜ÚÓ·˚ ‚ÒÚ ÂÚËÚ¸ ‰ ÛÁÂÈ, ‰ËÌÓÏ˚¯ÎÂÌÌËÍÓ‚, ÍÓÎ΄. àı Û ÌÂ„Ó ÏÌÓ„Ó, ‚‰¸ å‡ Ë‡Ì ‰Ó΄Ë „Ó‰˚ ‡·ÓÚ‡ÂÚ ‚ ÊÛ Ì‡ÎËÒÚÒÍÓÏ ˆÂı – Ò̇˜‡Î‡ ·˚Î, Í‡Í ÓÌ Ò‡Ï „Ó‚Ó ËÚ, ÎËÚ ‡·ÓÏ – ÚÓ ÂÒÚ¸ ÎËÚ ‡ÚÛ Ì˚Ï ‡·ÓÚÌËÍÓÏ, ÍÓ ÂÒÔÓ̉ÂÌÚÓÏ ÏÌÓ„Ëı „‡ÁÂÚ Ë ÊÛ Ì‡ÎÓ‚, ‡ ÔÓÚÓÏ ÔÓ‰ÌflÎÒfl – Ë ‚˚¯Â – ÒڇΠÁ‡ÏÔ Â‰Ò‰‡ÚÂÎfl ëÓ˛Á‡ ÊÛ Ì‡ÎËÒÚÓ‚, ‚ÓÁ„·‚ÎflÎ Ô ‡‚ËÚÂθÒÚ‚ÂÌÌÛ˛ „‡ÁÂÚÛ «çÂÁ‡‚ËÒËχfl åÓΉӂ‡», ‡ Á‡ÚÂÏ – ËÌÙÓ Ï‡ˆËÓÌÌÓ ‡„ÂÌÚÒÚ‚Ó «åÓÎ‰Ô ÂÒ».

ОСЕНЬ 2007, 26 НОМЕР

insan человек

В гостях у Папы Римского Иоанна Павла II, 1997 Papa II. Jean Paul’ün misafiri, 1997

çokuluslu ya da flimdi dedikleri gibi polietnik bir ülkedir. Bu anlamda bütün Avrupa’ya örnek olabiliriz, oluyoruz. Dost bir milletimiz var, karfl›l›kl› bir nefret, halklar aras› büyük anlaflmazl›klar yok. Moldova’n›n çokuluslu bir buket oldu¤unu söylemek isterim. Hem yurdumuzda, hem de d›fl›nda Moldova Buketi flarab›n›n ünlü olmas› sebepsiz de¤ildir.”

ä‡Í ÊÛ Ì‡ÎËÒÚ, ·˚Î Ë ‚ ÓÔÔÓÁˈËË, Ë ‚ ÓÔÔÓÁˈËË Í ÓÔÔÓÁˈËË, ÌÓ ‚Ò„‰‡ ÓÚÒڇ˂‡Î Ò‚Ó – Á‡˜‡ÒÚÛ˛ Ë‰Û˘Â ‚ ‡Á ÂÁ Ò Ó·˘ÂÔ ËÌflÚ˚Ï ÏÌÂÌËÂ. à ̇ۘËÎÒfl ‰Â ʇڸ Û‰‡ ˚, Ô ‚˚È ËÁ ÍÓÚÓ ˚ı Ô Ë¯ÂÎÒfl ̇ ‰‡ÎÂÍËÈ 1957 „Ó‰, ÍÓ„‰‡ ÒÚÛ‰ÂÌÚ äË‚ÒÍÓ„Ó „ÓÒÛ‰‡ ÒÚ‚ÂÌÌÓ„Ó ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚ‡ ÅÓ ËÒ å‡ Ë‡Ì ·˚Î ÓÒÛʉÂÌ Ì‡ ÔflÚ¸ ÎÂÚ Á‡ «‡ÌÚËÒÓ‚ÂÚÒÍÛ˛ ‡„ËÚ‡ˆË˛ Ë Ô ÓÔ‡„‡Ì‰Û» ‚ Ò‚flÁË Ò ÇÂÌ„Â ÒÍÓÈ Â‚ÓβˆËÂÈ. í‡Ï, ‚ ÏÓ ‰Ó‚ÒÍÓÏ ÉìãÄÉÂ, ÓÌ Ô Ó¯ÂÎ Ò‚ÓË ÛÌË‚Â ÒËÚÂÚ˚ Ë ÔÓÌflÎ, «Í‡Í Á‡Í‡ÎflÂÚÒfl Òڇθ» Ë «Í‡Í ‚˚ÊËÚ¸ Ë ÊËÚ¸ ‰Îfl ÔÓÚÓÏÍÓ‚»… åÓÊÌÓ Ò͇Á‡Ú¸, ˜ÚÓ ÒÓ ‚ ÂÏÂÌÂÏ Â„Ó ÌÂÛÂÏÌÓÈ, ‰ÂflÚÂθÌÓÈ Ì‡ÚÛ Â ÒÚ‡ÎÓ ÚÂÒÌÓ ‚ ̇ˆËÓ̇θÌ˚ı „ ‡Ìˈ‡ı – Ë ÓÌ ‚ 90- „Ó‰˚ ÒڇΠ̇·ÊË‚‡Ú¸ ÍÓÌÚ‡ÍÚ˚ Ò ÓÒÒËÈÒÍËÏË Ë ÛÍ ‡ËÌÒÍËÏË ÍÓÎ΄‡ÏË ‚ ‡Ï͇ı åÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÈ ÍÓÌÙ‰ ‡ˆËË ÊÛ Ì‡ÎËÒÚÒÍËı ÒÓ˛ÁÓ‚, ‡ Ò 1998-„Ó Ô Â‰ÒÚ‡‚ÎflÂÚ åÓÎ‰Ó‚Û ‚ ÏÂʉÛ̇ Ó‰ÌÓÈ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË è·ÚÙÓ Ï‡ ÑˇÎÓ„ Ö‚ ‡ÁËfl ÒÓ ¯Ú‡·Í‚‡ ÚË ÓÈ ‚ ëڇϷÛÎÂ. è ˘ÂÏ, ‡ÍÚË‚ÌÓ Û˜‡ÒÚ‚Ó‚‡Î ‚  ÒÓÁ‰‡ÌËË Ë ‡Á ‡·ÓÚÍ ìÒÚ‡‚‡, fl‚ÎflÂÚÒfl ˜ÎÂÌÓÏ è ‡‚ÎÂÌËfl, ‡ Ú‡ÍÊÂ Ô Â‰Ò‰‡ÚÂÎÂÏ ç‡ˆËÓ̇θÌÓ„Ó ÍÓÏËÚÂÚ‡ è·ÚÙÓ Ï˚ ‚ åÓΉӂÂ. éÌ Ê ÒÓÒÚÓËÚ ‚ ‰ÍÓÎ΄ËË ÊÛ Ì‡Î‡ ˝ÚÓÈ Ó „‡ÌËÁ‡ˆËË – «ÑÄ», „‰Â Ë Ô˜‡Ú‡ÂÚÒfl ËÌÓ„‰‡. I

GÜZ 2007, SAYI: 26

dece hayal etti¤i ilk gerçek fliirleri (sonradan Zindan Defteri ad›yla yay›nlanan kitap) iflte burada do¤du. Kendisi çok tecrübeli bir gazete ve dergi (zaman›nda Nezavisimaya Moldova gazetesini yönetti, flimdi ise Moldova dergisinin bafl editörü) kurdudur ve flairin daha uzun süre hayranlar›n› ilgi çekici eserlerle sevindirece¤ini ümit ediyoruz.

Toplumun sayg›s›n› kazand›¤›n› gösteren Cumhuriyet Madalyas›, Gloria Muncii niflan›, 1956 Macaristan Devrimi ödülü ve bas›n ulusal ödülüne yenileri ekleniyor.

Moldova’da flair, flairden daha fazla bir fleydir fiair ve gazeteci Boris Marian’›n ülkenin resimli kartviziti (Moldovanca, Rusça ve ‹ngilizce ç›k›yor) Moldova dergisini yönetmesi tesadüf olmasa gerek. Kar›fl›k günlerde, herkesin bafl› sendika zehriyle dönerken, o cesaretle ve so¤ukkanl›l›kla “Moldova milletinin kimli¤i” düflüncesini savundu ve flimdi bu fikir resmi olarak hâkim olunca dergide vatan›n› daha rahat temsil edebiliyor. Bak›n Boris Marian vatan›yla ilgili neler söylüyor: “Moldova, yak›n tarihinin olumsuz baz› durumlar›na ra¤men eflsiz, gerçekten

Bas›n dünyas›n›n eskilerinden Boris Tihonoviç Marian’la karfl›lafl›p da, bu söz ustas›yla göz göze gelmek istemeyen yoktur. O da seve seve karfl›l›k verir, hatta bazen beflinci kattaki bürosuna ç›karken dostlar›na, düflünce birli¤i etti¤i arkadafllar›na, meslektafllar›na rastlamak için özel bir zikzak çizer. Arkadafllar› çoktur çünkü Marian uzun süredir gazetecilik atölyesinde çal›flan biri. Kendi deyifliyle önce edebiyat iflçisi oldu, birçok gazetenin muhabirli¤ini yapt›; sonra yükseldi Gazeteciler Birli¤i’nin Baflkan Yard›mc›s› oldu, hükümet gazetesi Nezavisimaya Moldova’y› yönetti, ard›ndan haber ajans› Moldpres’i.

Gazeteci olarak muhalefette de bulundu, muhalefette muhalif de oldu. Ço¤u zaman herkesin kabul etti¤i fikirlerle çeliflen görüflleri savundu. Sars›nt›lara karfl› durmay› da ö¤rendi. Ta 1957 y›l›nda Kiev Devlet Üniversitesi ö¤rencisiyken Macaristan devrimi dolay›s›yla “Sovyet karfl›t› propaganda” suçuyla befl y›la mahkûm edildi. Orada üniversitesini okudu¤u Mordova GULAG’›nda “çeli¤e nas›l su verildi¤ini” ve “gelecek nesiller içi nas›l yaflamal› ve sa¤ kalmal›”y› ö¤rendi.

Zamanla onun yorulmak bilmeyen, yerinde durmayan mizac›na ulusal s›n›rlar dar gelmeye bafllad› ve 90’l› y›llarda Rus ve Ukraynal› meslektafllar›yla uluslararas› gazeteci birlikleri konferans› çerçevesinde iliflkiler kurdu. 1998 y›l›ndan beri de genel merkezi ‹stanbul’da olan Uluslararas› Diyalog Avrasya Platformu’nda Moldova’y› temsil ediyor. Platformun kurulmas›na ve tüzü¤ünün haz›rlanmas›na faal bir flekilde kat›ld›. Yönetim Kurulu üyesi olan Marian, ayn› zamanda Platformun Moldova Milli Komite baflkanl›¤› yap›yor. Arada bir yaz›lar›n›n yay›nland›¤›, Platformun yay›n organ› DA dergisinin Yay›n Kurulu üyeleri aras›nda yer al›yor. I

D‹YALOG

EVET’LE

BAfiLAR

121

актуально gündem

Ташкент признан столицей исламской культуры Taflkent, ‹slam medeniyetinin baflkenti seçildi

Халит Эрен Генеральный директор Центра исследований исламской истории, искусства и культуры при ОИК

збекистан на протяжении всей своей истории был центром культуры, науки и городской цивилизации, мостом, по которому распространялись знания. Благодаря этому современный Узбекистан с его неповторимым культурным и архитектурным наследием приобрел широкую известность в мировом сообществе. Исторические города занесены в Список всемирного наследия, многочисленные рукописные и печатные книги, изданные в этом регионе, и их копии вошли в библиотечные коллекции всего мира, стали ценнейшими источниками по истории культуры и науки.

У

Halit Eren ‹KÖ ‹slam Tarih, Sanat ve Kültür Araflt›rmalar› Merkezi Genel Direktörü

ört k›tada ‹slam kültürünün flekillenmesinde büyük öneme sahip olan birçok medeniyetin geliflimi içinde Özbekistan, Müslüman kültürün geliflmesinde paha biçilmez büyük katk› sa¤layan kilit ülkelerden biridir. Özbekistan, kendi tarihi süreci zarf›nda kültür ve bilim merkezi, bilim paylafl›m köprüsü konumunda olmufltur. Tüm bunlar kendine özgü kültürü ve mimari miras›yla günümüz Özbekistan’›n uluslararas› camias›nda tan›nmas›na vesile olmufltur. Bu bölgedeki kentler dünya miras› listesinde önemli yere sahip olup, birçok yaz›t ve eserler ile tüm dünya kütüphane koleksiyonlar›n›n parças› haline gelmifltir.

D

14-15 августа 2007 г. в Ташкенте состоялась международная научнопрактическая конференция «Вклад Узбекистана в развитие исламской цивилизации», посвященная объявлению Международной исламской организацией по вопросам образования, науки и культуры (ISESCO) города Ташкента столицей исламской культуры в 2007 г. Этого высокого и почетного звания Ташкент удостоен за выдающиеся заслуги Узбекистана перед исламской культурой и наукой, сохранение памятников и дальнейшее обогащение исламского наследия. ‹slam Ülkeleri E¤itim, Bilim ve Kültür Teflkilat› (ISESCO) taraf›ndan 2007 y›l›nda Taflkent ‹slam medeniyetinin kültür baflkenti seçildi. Bu ba¤lamda 1415 A¤ustos 2007 tarihinde Taflkent’te “‹slam Medeniyetinin Geliflmesinde Özbekistan’›n Katk›s›” konulu uluslararas› sempozyum yap›ld›. Özbekistan’›n dünyadaki ‹slam bilim ve kültürü yapt›¤› katk›lar›, ülkedeki ‹slam medeniyeti eserlerinin korunmas› ve zenginlefltirilmesinden dolay› Taflkent bu unvana lay›k görüldü.

Абдулазиз Усман ат-Тувайжри Генеральный директор ISESCO:

збекистан продолжает сохранять Уцивилизации. ценности ислама и общечеловеческой Свидетельством тому является возрождение культурноархитектурных ансамблей в таких исторических городах, как Ташкент, Самарканд, Бухара и Хива. Кроме того, узбекская земля славится своими великими имамами, оставившими богатое наследие исламских знаний. Имам Мухаммад ибн Исмаил Бухари, автор книги по толкованию Корана и сочинения по лингвистике «О совершенстве» Умар аз-Замахшарий, лекарь, физик и философ Абу Райхон Беруни, который написал уникальные монографии «О диагностике», «О лечении болезней и редких лекарствах», «Об Индии», и многие другие ученые являются великими предками великого народа.

Abdulaziz Osman At-Tuvaycri ‹SESCO Genel Baflkan›

zbekistan, ‹slam medeniyetinin geliflmesinde önemli konumunu koruyarak, ‹slami ve insani de¤erlere bir bütün olarak önem vermeye devam eden ülkedir. Taflkent, Semerkant, Buhara ve Hive gibi tarihi kentlerindeki kültürel ve mimari eserlerin yeniden yap›land›r›lma çal›flmalar› bunlar›n birer delilleri. Bunun d›fl›nda, buras› ‹slam biliminin en zengin miras›n› b›rakan alimlerin yaflad›¤› topraklar. El-Keflflaf yazar› ‹mam Buhari, Esas-ul Bela¤a adl› dilbilgisi kitab› yazar› Zemahfleri ve tabip, fizikçi ve filozof Ebu Reyhan Biruni ve di¤er de¤erli bilim adamlar› bu yüce milletin selefleri.

Ö

gündem актуально

ВЕФК на Балканах Восточно-Европейская финансовая корпорация (ВЕФК) открыла в Баня Лука, на территории сербской части Боснии и Герцеговины, банк, который является первым финансовым учреждением с российским капиталом на территории бывшей Югославии. Выступивший на открытии отделения банка президент корпорации ВЕФК Александр Гительсон подчеркнул, что главная цель проекта – способствовать установлению связей между российскими и сербскими бизнесменами. Финансовая корпорация ВЕФК имеет 228 отделений банков на территории Российской Федерации.

VEFK, Bosna S›rp Bölgesi’nde Yugoslavya da¤›ld›ktan sonra eski Yugoslav topraklar›nda ilk Rus bankas› VEFK, Bosna Hersek'in S›rp bölümünde yer alan Banya Luka'da flube açt›. Aç›l›flta konuflan VEFK'n›n Müdürü Alexander Gitelson, bankalar›n›n bafll›ca amac›n›n S›rp Cumhuriyeti ile Rusya'daki ifladamlar› aras›nda iliflki kurmak oldu¤unu belirtti. Bosnal› S›rp Baflbakan Milorad Dodik de, “Böyle bir grubun faaliyet göstermek için Banya Luka'ya gelmekte belli bir yarar görmesinden fleref duyduk” dedi. Rusya’n›n önemli bankalar› aras›nda olan VEFK’in ülke çap›nda 228 flubesi bulunuyor.

Плавучая ярмарка «Bluexpo» вышла в Черное море первые плавучая ярмарка в Черном море была проведена в 1926 г. по инициативе Мустафы Кемаля Ататюрка. Вторая ярмарка состоялась в этом году в черноморских портах. С 4 по 5 июня ярмарка находилась в болгарском порту Варна, 6 – 7 июня – в румынскому порту Констанца, 8 – 9 июня – в Одессе, 10 – 11 июня – в Ялте, 12 – 13 июня – в российском порту Сочи и 14 – 15 июня – в грузинском порту Батуми, далее корабль с плавучей ярмаркой последовал в Трабзон и вернулся в Стамбул. Организатором ярмарки стала компания ADG, генеральный директор которой Хакан Адыгузель сказал, что компания ADG в ноябре текущего года планирует выйти в тур по Северной Африке на двух судах: «Samsun» и «Ankara». Этот тур охватит Египет, Ливию, Тунис и Алжир. Адыгузель добавил: «Наш проект рассчитан на 10 лет. Некоторые туры будут состоять из четырех ярмарок».

Ташкентские самолеты отправятся в Иорданию Узбекистан изготовит два самолета для Иордании. В соответствии с соглашением, подписанным во время визита первого заместителя премьер-министра РФ Сергея Иванова в Ташкент, Ташкентский авиазавод совместно с российской компанией «Ильюшин» изготовит для Иордании два грузовых самолета Ил-76 МФ. Некоторые детали для самолетов будут изготовлены в ОКБ им. Ильюшина.

В

Taflkent’ten Ürdün’e uçak Özbekistan, Ürdün için 2 adet kargo uça¤› üretecek. Rusya Baflbakan 1. Yard›mc›s› Sergey ‹vanov'un Temmuz ay› bafl›nda Taflkent’e yapt›¤› ziyaret s›ras›nda imzalanan anlaflma uyar›nca, Taflkent Uçak Fabrikas›’nda, Rusya'n›n ‹lyuflin Havac›l›k flirketi ile iflbirli¤i içinde Ürdün için 2 adet IL-76 MF kargo uça¤› imal edilecek.

Taflkent Uçak Fabrikas›’ndan yap›lan aç›klamaya göre, imalat için gerekli baz› parçalar ‹lyuflin Havac›l›k flirketinden temin edilecek.

Турки построят мечеть в Мерве Турецкая строительная компания «Кылыч» выиграла тендер на строительство центральной мечети в древнем городе Мерв. Мечеть будет представлять собой комплекс, в состав которого войдут также небольшая гостиница и столовая. Стоимость проекта составит 13,7 млн долл. Из государственного бюджета будет выделено на строительство 12,7 млн долл, остальная часть средств будет предоставлена Фондом гуманитарной помощи при администрации президента Туркменистана.

Merv camisini Türk flirketi yapacak

Yüzen fuar “Bluexpo” Karadeniz’e aç›ld› lk kez 1926 y›l›nda Mustafa Kemal Atatürk taraf›ndan hayata geçirilen ve ikinci kez bu y›l gerçeklefltirilen “yüzen fuar” projesi “Bluexpo”, Karadeniz limanlar›nda gerçeklefltirildi. 4 - 5 Haziran'da Bulgaristan Varna, 6 - 7 Haziran'da Romanya Köstence, 8 - 9 Haziran'da Ukrayna Odessa, 10 - 11 Haziran'da Ukrayna Yalta, 12-13 Haziran'da Rusya Soçi ve 14 - 15 Haziran'da Gürcistan Batum rotas›n› izleyen gemi, daha sonra Trabzon’a u¤rayarak ‹stanbul’a geri döndü.

Fuar projesini baflka bölgelere de gerçeklefltireceklerini belirten ADG Fuarc›l›k Genel Müdürü Hakan Ad›güzel, flunlar› söyledi: “Samsun ve ikiz gemisi Ankara ile Kas›m ay›nda M›s›r, Libya, Tunus ve Cezayir'i kapsayan Kuzey Afrika turuna ç›kmay› planl›yoruz. Yüzen fuar projesini 10 y›l boyunca devam ettirmek istiyoruz. Kuzey Afrika d›fl›nda Bat› Afrika, Körfez ülkeleri, Güney Asya, Akdeniz Çana¤› ve Güney Afrika da planlar aras›nda yer al›yor. Baz› turlarda 4 fuara kadar da ç›kabilece¤iz.”

Türkmenistan'›n Merv flehrinde yap›lacak olan Merkez Camii inflaat›n›n ihalesini Türk K›l›ç ‹nflaat flirketi kazand›. Misafirhane ve aflevinin de yer alaca¤› inflaat›n maliyeti 13,7 milyon dolar olacak. Söz konusu bedelin 12,7 milyonunun devlet bütçesinden, geri kalan k›sm›n da Devlet Baflkanl›¤› ‹nsani Yard›mlar Fonu’ndan karfl›lanaca¤› aç›kland›.

‹

Экономика СНГ выросла на 8 процентов Экономический рост стран СНГ в период с января по май 2007 г. составил 8%. По информации Комитета статистики СНГ за первые пять месяцев нынешнего года наибольший экономический рост был отмечен в Азербайджане, где он составил 36,2%. В тот же период национальный доход Армении вырос на 10,2%, Кыргызстана – на 9,3%, Узбекистана – на 9,1%, Беларуси – на 9%, Украины – на 7,9%, Таджикистана – на 6,6%. Данные из некоторых других стран-членов СНГ в Комитет статистики не поступили. Ожидается, что в 2007 г. рост экономики СНГ составит около 7%. В отдельных странах рост экономики будет выглядеть следующим образом: в Азербайджане экономика вырастет на 30%, в Казахстане – на 9-10%, в Беларуси – на 9-10%, в Армении – на 79%, в Таджикистане – на 7%, в Украине – на 7%, в России – на 6%, в Кыргызстане – на 6%, в Узбекистане – на 6%, в Грузии – на 5%, в Молдове – на 4%.

BDT ekonomisi yüzde 8 büyüdü Ba¤›ms›z Devletler Toplulu¤u (BDT) ülkelerindeki ekonomik büyüme, bu y›l›n Ocak-May›s döneminde ortalama yüzde 8 olarak gerçekleflti. BDT Devletleraras› ‹statistik Komitesi’nden yap›lan aç›klamada, y›l›n 5 ay›ndaki en büyük ekonomik büyümenin yüzde 36,2 ile Azerbaycan’da gerçekleflti¤i bildirildi. Ayn› dönemde milli gelirin Ermenistan’da yüzde 10,2, K›rg›zistan’da yüzde 9,3, Özbekistan’da yüzde 9,1, Belarus’ta yüzde 9, Ukrayna’da yüzde 7,9, Tacikistan’da yüzde 6,6 olarak hesapland›¤› belirtilirken, baz› BDT ülkeleriyle ilgili verilerin komiteye henüz ulaflmad›¤› ifade edildi. Bu arada, bu y›l BDT ülkelerindeki ortalama büyümenin yüzde 7 olarak tahmin ediliyor. Ülke baz›nda tahminler ise flöyle: Azerbaycan yüzde 30, Kazakistan yüzde 9-10, Belarus yüzde 9-10, Ermenistan yüzde 7-9, Tacikistan yüzde 7, Ukrayna yüzde 7, Rusya yüzde 6, K›rg›zistan yüzde 6, Özbekistan yüzde 6, Gürcistan yüzde 5, Moldova yüzde 4.

актуально gündem

Азербайджанские студенты в Турции разрезали выпускной торт

Türkiye’de okuyan Azeri ö¤renciler mezuniyet pastas› kesti

последние годы Турция стала привлекательным центром для студентов из разных стран мира. Используя предоставленные им возможности, студенты не перестают удивлять своими успехами и становятся примером для молодежи. Сотни азербайджанских студентов, обучающихся в разных городах Турции, собрались на базе отдыха при мэрии Зейтинбурну для того, чтобы вместе порадоваться за своих соотечественников, получивших в этом году диплом о высшем образовании. Выпускной вечер почтили вниманием мэр района Зейтинбурну Мурат Айдын, Генеральный консул Азербайджана в Стамбуле Сайяд Салахлы, генеральный секретарь Ассоциации муниципалитетов тюркского мира Эртугрул Гази Саглам. Выступая на церемонии, Мурат Айдын сказал, что принимать у себя азербайджанских студентов – большая радость для него. Айдын отметил, что любые трудности можно преодолеть при помощи упорного труда. «Вы стали примером того, как необходимо трудиться и учиться. Несмотря на то, что вы находитесь за тысячу километров от своих семей, вы сумели продемонстрировать замечательные результаты. Я от всего сердца поздравляю вас», – сказал мэр. Подчеркнув, что Турция просто обязана совершенствовать систему образования для того, чтобы охватить весь тюркский мир, Айдын добавил: «Как орган местного самоуправления, мы оказываем всяческую поддержку образованию, помогаем учебным заведениям». Генеральный консул Азербайджана в Стамбуле Сайяд Салыхлы поблагодарил Мурата Айдына и Эртугрула Саглама за поддержку и участие. Салахлы выразил особую благодарность Мурату Айдыну за его усилия, предпринимаемые для того, чтобы облегчить жизнь студентов вдали от родины. Обращаясь к выпускникам, Салахлы сказал: «Я горжусь вами. Ваши успехи заставили нас радоваться».

T

В

ürkiye’de e¤itim gören yüzlerce yabanc› ö¤renci mezuniyet heyecan› yafl›yor. Türkiye, e¤itim alan›nda sunulan imkânlar nedeniyle birçok yabanc› ülke için adeta cazibe merkezi haline geldi.

Bu imkanlar› son derece iyi de¤erlendiren birçok yabanc› ö¤renci elde ettikleri baflar›larla herkesi flafl›rt›yor.

Okuduklar› okullarda dereceye giren ve ayr› ayr› illerde e¤itim gören yüzlerce Azeri ö¤renci, Zeytinburnu Belediyesi Sosyal tesisleri’nde bir araya gelerek mezuniyet coflkusunu doyas›ya yaflad›. Adeta flenlik havas›nda geçen kutlamalara Zeytinburnu Belediye Baflkan› Murat Ayd›n, Azerbaycan ‹stanbul Baflkonsolosu Sayyad Adilo¤lu Salahli ve Türk Dünyas› Belediyeler Birli¤i Genel Sekreteri Dr. Ertu¤rul Gazi Sa¤lam ile yüzlerce Azeri ö¤renci kat›ld›. Yemekli toplant›ya ev sahipli¤i yapan Baflkan Murat Ayd›n, baflar›l› ö¤rencilere a¤›rlamaktan büyük memnuniyet duydu¤unu söyledi. Çal›flarak üstesinden gelinemeyecek bir güçlük olmad›¤›n› ifade eden Ayd›n “Sizler çal›flman›n en güzel örneklerini verdiniz.

Ailelerinizden binlerce kilometre uzaktas›n›z ama buna ra¤men sizler okullar›n›zda büyük baflar›lar elde ettiniz. Ben sizleri can› gönülden kutluyorum” dedi. Ayd›n, Türkiye’nin e¤itim alan›nda daha da iyi noktalara gelerek tüm Türk dünyas›n› kucaklayabilecek duruma gelmesi gerekti¤ini belirterek “Bizler yerel yönetimler olarak Milli e¤itime tüm deste¤imizi veriyoruz. Okullar›m›z›n ihtiyaçlar›n›n giderilmesi noktas›nda her türlü yard›m› kendilerine sa¤l›yoruz” diye konufltu. ‹stanbul Baflkonsolosu Sayyad Adilo¤lu Salahl› da yapt›¤› konuflmada, Türk Dünyas› Belediyeler Birli¤i Baflkan› Erol Kaya ile Zeytinburnu Belediye Baflkan› Murat Ayd›n’a teflekkür etti.

Yap›lanlar› takdir eden Salahl›, “Ayr›ca bugün burada bizi a¤›rlad›¤› için, bu güzel ortam› bizlere haz›rlad›¤› için Baflkan Ayd›n’a teflekkür ediyorum. Ben sizlerle gurur duyuyorum. Elde etti¤iniz baflar›larla bizim yüzümüzü güldürdünüz” dedi.

gündem актуально

Турция отменила визовый режим с тремя странами Центральной Азии Правительство Турции в одностороннем порядке отменило визовый режим с рядом тюркоязычных стран. Соответствующее постановление было опубликовано в турецкой «Официальной газете» 29 июля. Постановление распространяется на граждан Узбекистана, Таджикистана, Туркменистана, Азербайджана и Монголии. При этом оно будет действовать только в отношении тех граждан, которые приезжают в Турцию на срок менее тридцати дней.

Türkiye Orta Asaya ülkelerine vize muafiyeti getirdi Türkiye Hükümeti baz› Türk Cumhuriyetleri için vize uygulamas›n› kald›rd›. Konuyla ilgili yönetmenlik 29 Temmuz tarihinde Resmi gazetede yay›nland›. Yeni usule göre Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan, Azerbaycan ve Mo¤olistan vatandafllar› 30 günü aflmamak üzere Türkiye’ye vizesiz girifl yapabileceklerdir.

Гиули Аласания: «Диалог продолжается» редседатель Национального комитета Платформы Диалог Евразия в Грузии Гиули Аласания во главе делегации из 65 человек приняла участие в 7-м Кавказском культурном фестивале, организованном Кавказским обществом турецкой провинции Инеголь. Выступая на открытии фестиваля, Гиули Аласания подчеркнула, что, благодаря Платформе Диалог Евразия, в Грузии был организован ряд международных мероприятий. Аласания выразила надежду на то, что они будут служить укреплению сотрудничества и связей между двумя странами. Фестиваль, который проводится в Турции в седьмой раз, в этом году был объединен с ежегодным грузинским праздником «Чвенебум». На фестивале, продлившемся два дня, были представлены разнообразные культурные и фольклорные программы. Сюда съехались грузины, проживающие в разных странах мира.

П

Таджикистан начнет производство автомобилей Второе после Узбекистана государство в Средней Азии готовится к производству автомобилей. Между Таджикистаном и Ираном подписано соглашение о намерении сотрудничества в автомобильной отрасли. На первом этапе Иран планирует инвестировать 60 млн долл. в производство автомобиля «Samand». Таджикистан заказал 2 тыс. автомобилей «Samand» для использования в городах в качестве такси.

Tacikistan otomobil üretecek Orta Asya ülkelerinden Özbekistan’dan sonra Tacikistan da binek otomobil üretimi konusunda yat›r›ma haz›rlan›yor. Bu çerçevede mutabakata varan Tacikistan ile ‹ran niyet protokolü imzalad›. ‹ran taraf›, “Samand” binek otomobili üretimi için ilk etapta 60 milyon dolarl›k yat›r›m planl›yor. Bu arada, Tacikistan üretimi öngörülen “Samand” modelinden flehir içinde taksi olarak kullanmak maksad›yla 2 bin adet siparifl verdi.

Железная дорога между Ираном и Казахстаном В 2012 г. планируется завершить строительство железной дороги, которая соединит Казахстан, Туркменистан и Иран. Железная дорога пройдет через города Узан, Берекет, Гызылгала, Гурген. Заместитель министра транспорта и путей сообщения Ирана Саид Нежад и генеральный директор «Железных дорог Казахстана» Касымлы Ибрагимов провели переговоры в Ашхабаде. Саид Нежад сказал, что новая железная дорога стартует из иранского города Гургена, пройдет через туркменистанский город Кызылетрек, пройдет через Берекет до казахстанского города Узана.

‹ran - Kazakistan demiryolu hatt›

Giuli Alasania: Diyalo¤a devam iyalog Avrasya Platformu Gürcistan Milli Komite Baflkan› Prof. Dr. Giuli Alasania, ‹negöl Kafkas Derne¤i'nin Türkiye’de bu y›l 7. kez düzenledi¤i Kafkas Kültür Festivali'ne 65 kiflilik bir heyetle kat›ld›. Bursa'n›n ‹negöl ilçesinde düzenlenen festivaldeki konuflmas›nda, Diyalog Avrasya Platformu sayesinde Gürcistan'da birçok uluslararas› etkinli¤e ev sahipli¤i yapt›klar›n› ifade eden Alasania, Kafkas Kültür Festivali'nin iki ülke aras›ndaki iflbirli¤ini daha da güçlendirmesi temennisinde bulundu. Türkiye’de 7. kez düzenlenen Festival, Gürcistan'da her y›l düzenlenen Çvenebun Festivali ile bu y›l birlefltirildi. ‹ki gün boyunca de¤iflik kültürel, folklor ve dans gösterileriyle renklenen festival, dünyan›n de¤iflik yerlerinden gelen Gürcüleri de bir araya getirmifl oldu.

D

Kazakistan, Türkmenistan ve oradan ‹ran'a uzanacak yeni Uzan-Bereket-G›z›lgala-Gürgen demiryolunun 2012 y›l›na kadar hayata geçirilmesi planlan›yor. ‹ran Ulaflt›rma Bakan Yard›mc›s› Sait Necati ve Kazakistan Devlet Demiryollar Genel Müdür Yard›mc›s› Kas›ml› ‹brahimov, demiryolunun güzergâh› ve maliyeti hakk›nda görüflmelerde bulunmak üzere Aflkabat’a gitti. ‹ran Ulaflt›rma Bakan Yard›mc›s› Sait Necati, yeni demiryolunun, ‹ran'›n Gürgen flehrinden bafllayarak Türkmenistan'›n G›z›letrek kasabas›na gelece¤ini, oradan Bereket’e uzan›p daha sonra Kazakistan'›n Uzan flehrine kadar varaca¤›n› aç›klad›.

Москва облюбовала Керченский полуостров Правительство Москвы заинтересовано в строительстве гостиничных комплексов в Крыму. Об этом, как передает «Вовремя.info», на пресс-конференции сказал министр курортов и туризма Крыма Владимир Савельев. «Москвичи высказали заинтересованность, я думаю, правительство будет активно этим заниматься и получит полную поддержку. Мы будем иметь на берегу Азовского моря несколько пятизвездочных комплексов», — сказал он. По словам Савельева, стоимость строительства гостиничных комплексов на Керченском полуострове составляет $1 млрд. Савельев отметил, что сейчас разрабатывается генеральный план развития данного участка Крыма. Министерство курортов и туризма Крыма прогнозирует увеличение количества туристов из России на курортах Крыма в связи с подготовкой Сочи (Россия) к проведению зимней Олимпиады-2014.

Moskova Kerç yar›madas›na talip Vovremya.info’nun haberine göre, K›r›m Turizm Bakan› Vladimir Savelyev, düzenlendi¤i bas›n toplant›s›nda “Moskoval›lar yeni projeye ilgi duydular. Hükümet tam destek verece¤ini belirtti.

San›r›m Azak denizin k›y›s›nda birkaç befl y›ld›zl› otel yap›lacak.” diye konufltu. Savelyev’in söylediklerine göre, Kerç yar›madas›nda yap›lacak olan otellerin toplam maliyeti 1 milyar Dolar.

K›r›m Turizm Bakanl›¤›na göre, 2014 y›l›nda Rusya’n›n Soçi flehrinde yap›lacak K›fl Olimpiyat› dolay›s›yla Rusya’dan K›r›m’a gelecek olan turist say›s›nda art›fl bekleniyor.

актуально gündem

Türk medyas› daha “etik” olmaya karar verdi

Турецкие СМИ приняли решение соответствовать нормам этики

ürkiye Radyo Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), radyo ve televizyon yay›nc›lar›n› 3 Temmuzda ‹stanbul Conrad Otel’de bir araya getirdi.

Medya etik de¤erlerinin tart›fl›ld›¤› programda toplam 12 maddeden oluflan bir deklarasyon televizyon ve radyo kurulufllar›n›n yetkilileri taraf›ndan imzaland›.

В

T

‹nsan haklar› ve etik de¤erlere uygun yay›nlar yapmak amac›na dönük ilkeler, prensipler ve kanun çal›flmalar›nda Avrupa ülkelerinin lider oldu¤u her defas›nda vurgulan›r. Fakat son y›llarda özellikle Danimarka ve Fransa’da baflta olmak üzere, gerek milliyetçilik ve gerekse “öteki” ile ilgili yay›nlar dünya kamuoyunda infiale sebep olmufltu. Türkiye’de uyulmad›¤› zamanlarda cezai müeyyide gerektiren 3984 say›l› etik ilkelerini içeren bir kanun var. Fakat medya, kurumsal kayg›lar ve siyasi sebeplerden dolay› zaman zaman etik kurallar›n› ihlal ediyor. Bu gerçekten hareketle böyle bir çal›flmay› bafllatan RTÜK Baflkan› Zahit Akman, dünyada bu çal›flman›n bir benzerinin olmad›¤›n› belirti. Proje “ilkeli yay›nc›l›kta gönüllülük ve medyaya güven” amac›n› güdüyor. Yapt›r›ms›z oldu¤u gerekçesiyle at›lan imzalar›n anlams›z kalaca¤› elefltirilerine Say›n Akman, ''Biz bu ilkelere kanun yoluyla de¤il, gönüllülük r›za esas›na göre uyulmas›n› istiyoruz. Medya kurulufllar›n›n kamuoyunda daha güvenilir kurulufllar haline gelmesinin en önemli yolunun, bu etik ilkelere uyulmas›ndan geçti¤ine inan›yoruz'' fleklinde cevap verdi.

Yay›nc›l›k Etik ‹lkleri • ‹nsan onuruna, temel hak ve özgürlüklere sayg›l› olmak.

• ‹fade özgürlü¤ü ve haber alma hakk› çerçevesinde olay ve olgular› do¤ru tarafs›z ve eksiksiz yay›nlamak.

• Yay›nc›l›¤› haks›z amaç ve ç›karlar do¤rultusunda kullanmamak.

• Çok seslili¤in ve kültürel çeflitlili¤in korunmas›na önem vermek.

• Yay›nlar›m›zda ›rk, renk, dil, din ve cinsiyet ayr›mc›l›¤›na, afla¤›lama ve ön yarg›lara yer vermemek.

• Kifli ve kurumlar›n cevap ve düzeltme haklar›na sayg›l› olmak.

• Toplumda korku ve infial yaratabilecek olaylar karfl›s›nda ve kriz zamanlar›nda sa¤duyulu davranmak.

• fiiddeti teflvik etmemeye ve meflrulaflt›rmamaya özen göstermek.

• Özel hayata ve mahremiyete sayg›l› olmak.

• Kad›nlar›n sorunlar›na duyarl› olmak ve kad›nlar› nesnelefltirmekten kaç›nmak.

• Çocuk ve gençleri uygun olmayan içerikten korumaya özen göstermek.

• ‹zleyicilerin ve dinleyicilerin gereksinim, be¤eni ve hassasiyetlerine önem vermek.

ысший совет радио и телевидения Турции (RTUK) провел 3 июля в отеле «Конрад» встречу с представителями радио и телевидения страны. На конференции обсуждались вопросы соответствия выступлений СМИ этическому кодексу и была принята декларация из 12 статей, которую подписали уполномоченные представители теле- и радиокомпаний. Европа считается лидером в вопросах журналистской этики, соблюдения прав человека и соответствия журналистской деятельности этическим нормам и принципам. Однако в последние годы недовольство мирового сообщества вызывают публикации, пропагандирующие ксенофобию и националистические идеи, особенно в Дании и Франции. Закон о соблюдении принципов этики и морали № 3984 Турецкой Республики предусматривает штрафные санкции за его нарушение. Несмотря на это, СМИ нередко не соблюдают этот закон, ссылаясь на политические и другие причины. Для разрешения этой ситуации глава Высшего совета радио и телевидения Турции Захит Акман выступил с беспрецедентной во всем мире инициативой, направленной на добровольное соблюдение журналистским сообществом этических принципов и тем самым на повышение доверия к СМИ. Были сформулированы этические принципы, свое согласие с которыми представители ведущих СМИ подкрепили своими подписями. На высказывания о том, что принципы, за нарушение которых не предусмотрено наказания, останутся лишь на бумаге, Акман ответил: «Мы хотим, чтобы соблюдение этих принципов было добровольным. Мы верим, что доверие общественности к СМИ будет расти прямо пропорционально соблюдению этих принципов».

Этические принципы СМИ • Уважение чести, основных прав и свобод человека.

• Опираясь на свободу слова и право получения информации, передавать информацию объективно и в полном объеме.

• Остерегаться использования СМИ для достижения личных целей и коррупции.

• Защищать культурное и этническое многообразие, плюрализм мнений.

• Избегать расовой, гендерной, религиозной и языковой дискриминации и основанных на этих различиях стереотипов.

• Относиться с уважением к праву частных лиц и организаций исправлять или комментировать информацию.

• Сохранять здравый смысл и спокойствие при освещении кризисных ситуаций, которые вызывают панику и страх в обществе.

• Избегать прямых и косвенных призывов к применению силы и легализации ее.

• Уважать неприкосновенность частной жизни.

• Сочувствовать проблемам женщин.

• Защищать детей и подростков от публикаций неподобающего содержания.

• Уважать вкусы и пожелания зрителей, слушателей и читателей.

gündem актуально

íÂÎÂÍÓÏÔ‡ÌËfl «ÇàÑ» (è ‚˚È Í‡Ì‡Î, êÓÒÒËfl) Ë „‡ÁÂÚ‡ «TUR PRESS PANORAMA» (íÛ ˆËfl) Ô Â‰ÒÚ‡‚Îfl˛Ú «ÜÑà åÖçü»

«Шишеджам» построит новую фабрику в Уфе урецкая компания по производству стеклотары «Шишеджам» ввела в эксплуатацию в столице Башкортостана Уфе третью стекловаренную печь. По сообщению руководства, компания, развивая сеть заводов в Турции, одновременно продолжает инвестиционную деятельность в Российской Федерации. На российском рынке компания «Шишеджам» начала работать в 2002 г. В городе Гороховец Владимирской области в 2003-2004 гг. были установлены дополнительные стекловаренные печи. На сегодняшний день в Гороховце действуют три печи и производится до 300 тыс. т стеклотары в год. В 2004 г. недалеко от Санкт-Петербурга компания «Анадолу Джам», входящая в группу «Шишеджам», приобрела Покровский стекольный завод и провела там модернизацию существующих печей. В 2005 г. была введена в эксплуатацию вторая печь, что позволило повысить производственную мощность завода до 200 тыс. т стеклотары в год. В настоящее время в соответствии с планом расширения производства было принято решение о введении третьей линии по производству стеклотары в Уфе.

Т

fiiflecam’dan Ufa’ya yeni tesis ürk cam flirketi fiiflecam, Rusya Federasyonu’na ba¤l› Baflkortostan’da kurdu¤u cam ambalaj tesislerinde 3. f›r›n› da devreye soktu. fiiflecam’dan yap›lan aç›klamada, fiiflecam Grubu’na ba¤l› Anadolu Cam'›n yurt içi yat›r›mlar›na devam ederken, Rusya Federasyonu’nda bafllatt›¤› yat›r›m ata¤›n› da sürdürdü¤ü bildirildi. ‹lk olarak 2002 y›l›nda Vladimir bölgesinde Gorohovets'te bafllat›lan yat›r›mlar›n, 2003 ve 2004 y›llar›nda devreye al›nan f›r›nlarla devam etti¤i belirtilen aç›klamada, bugün Gorohovets tesisinde 3 f›r›nda y›lda toplam 300 bin ton kapasiteye ulafl›ld›¤› kaydedildi. Anadolu Cam'›n 2004 y›l›nda St. Petersburg yak›nlar›ndaki Pokrovsky fabrikas›n› sat›n ald›¤›, mevcut f›r›n›n modernizasyonu ve 2005 y›l›nda devreye al›nan ikinci f›r›n yat›r›m› ile tesisin toplam kapasitesinin y›lda 200 bin tona ulaflt›¤› belirtildi. Bu arada büyük müflterilerin bölgesel büyüme planlar› paralelinde Baflkortostan'›n baflkenti Ufa'da 3. cam ambalaj tesisi yat›r›m›n›n bafllat›ld›¤› hat›rlat›ld›.

T

Ó Ó· ‡˘ÂÌËflÏ ‚ Ô Ó„ ‡ÏÏÛ «Ü‰Ë ÏÂÌfl» ̇ Ò„ӉÌfl¯ÌËÈ ‰Â̸ ̇ȉÂÌÓ ÛÊ ·ÓΠ50.000 ˜ÂÎÓ‚ÂÍ. è ˘ÂÏ, ‚ ˝ÙË Â ·˚ÎË ÔÓ͇Á‡Ì˚ ‰‡ÎÂÍÓ Ì ‚Ò ÒÓÒÚÓfl‚¯ËÂÒfl ‚ÒÚ Â˜Ë. çÂÍÓÚÓ ˚ ËÁ ˝ÚËı ÔÓËÒÍÓ‚ Ô Ó‰ÓÎʇÎËÒ¸ ·Óθ¯Â „Ó‰‡. ÖÒÚÂÒÚ‚ÂÌÌÓ, Ï˚ Ì ÏÓÊÂÏ „‡ ‡ÌÚË Ó‚‡Ú¸ ÂÁÛθڇڇ ÚÂÏ, ·ÓÎÂÂ, ·˚ÒÚ Ó„Ó Ë ÌÂωÎÂÌÌÓ„Ó, ÌÓ ‚˚ ‰ÓÎÊÌ˚ Á̇ڸ, ˜ÚÓ ÔÓ Í‡Ê‰ÓÏÛ ÒÎÛ˜‡˛ ˉÂÚ ‡·ÓÚ‡.

è

EN‹ BEKLE” Program› ilk yay›nlanmas›ndan bugüne kadar, 50.000 kifli arad›klar›na kavuflmufltur. Buluflmalar›n büyük bir k›sm› programlara yans›m›yor. Baz› araflt›rmalar bir y›ldan fazla zaman alm›flt›r. Bunlara ra¤men, aranan kiflinin bulunaca¤›na iliflkin %100 garanti hiçbir zaman veremiyoruz.

Hele hele araflt›rman›n k›sa zamanda ve hemen yap›lmas› garantisi hiç verilemiyor.

Yaln›z programa gelen her iste¤i veri taban›m›za al›p kesinlikle gereken araflt›rmay› yapt›¤›m›zdan kesinlikle emin olabilirsiniz.

“B

173102: Faruk (1940, Mançuriya, Çin) • 295289: Çelik Mustafa (Rose Svit, Alanya) • 171516: Mutev Sali fiukriyev(1948) • 298101: Rijinaflvili ‹sak ‹liçoviç(1934) • 164631: Saraf’›n akrabalar› • 20617: Kozma(Gantsa) Klavdiya Semyon k›z›(28.12.1969, Moldova) • 179283: Yusuf Dalc›(1964) • 179123: Agisov(Orenburg vilayetine ba¤l› Burtinsky reyon) • 298826: Pafla Abdullah Hac› o¤lu (Sual) • 176055: Ahmet (“Rose Beach” Oteli, Kemer) • 177295: fiamro Konstantin Andrey o¤lu( Krasnodar, Rusya) • 294518: Ansar (‹stanbul) • 170579: Kürflat(1983, Antalya) • 176897: Mamed o¤lu Sali • 170458: Jadan Vasiliy ‹van o¤lu(1962, Stavropol, Rusya) • 172883: Gayvorontseva Anna Vladimirovna(1978, Rostov, Rusya) • 177696: Useinov Enver Rustem o¤lu(1974, Çimkent, Kazakistan) • 293877: Mart›nenko ‹gor (1982) • 297938: Mehtiev Tandig Magomed-o¤lu (1955, Azerbaycan) • 176800: Yurt Binali (Türkiye) • 169469: Gökçek Süleyman (1976, Türkiye, Nevflehir) • 175418: Pançvidze Ledi Georgievna (Gürcistan) • 296970: Eduard (Türkiye) • 293751: Keliverdi Tatyana Antonovna (1978) • 174747: Atak Aslan (Samsun) • 296515: K›l›ç Gürbüz (1967, Ankara) • 171376: Canelyan Mart›ros Haçikoviç, Canel Jirayt Haçikoviç (Istanbul) • 175852: Sürgün Ali (1964) • 166911: Kaçan tuna (1975, ‹zmir) • 170063: Emre Ertekin (1982, Ankara) • 176379: Papufl Aleksandra Aleksandrovna(1987, Ukrayna Kiev do¤umlu) • 174125: Zaripov Sait(Sergaç bölgesi), Zaripov Fay›zrahman Saitoviç (1913, Sergaç bölgesi) • 179936: ‹ssagulov Gevork(1946) • 298145: Öztürk(Yusupova) Zarema Alimpamayevna(1971) • 164200: Ahmedov Oleg(1979, Özbekistan, Urgenç) • 172077: Krinitsin Vasiliy Guryanoviç(Rusya, Baflkortostan, ‹gkinsiy bölgesi) • 21: Tairov Amiledjan • 295483: Pilka ‹yosif(Türkiye) • 180424: Mamedova(Morozova) Tatyana Mihaylovna(1943, Karabafl) • 345346: Sonya(07.05.1962) • 302294: Kuliyeva(Tagiyeva) Gulnara Rafikovna(1959, Rusya, Da¤›stan Cumhuriyeti, Derbent) • 305439: Baz ‹rina ‹vanovna( 07.06.1967) • 341650: Tolikova Natalya Aleksandrovna • 263005: Ifl›n(1989, ‹stanbul, Türkiye), Meltem(‹stanbul, Türkiye) • 198615: Engin Merzali(1955, ‹stanbul, Türkiye), Elçin Merzali(1960, ‹stanbul, Türkiye) • 240809: Burgelya Nina ‹vanovna(1978i Moldavya Kabaeflti köyü, Kalaraflsky rayon) • 227922: R›dvan fiahin(veya fiahim) • 195817: Mehmet Bekir Can(1952, K›rcali, Bulgaristan) • 188134: Ahmedov Oleg Nariman o¤lu(1979, Özbekistan do¤umlu) • 199183: Ali Mahli(Türkiye) • 238397: Suliyev Rinat(1975, Almat›, Kazakistan), Tüleneva Natalya(1968, Rusya/Permskaya oblast, g.Çusovoy) • 305022: Çalangov fiahsüf fiahsadinoviç(1967) • 215937: Kolomin Andrey Sergeyeviç(1977, Pavlodar, Kazakistan) • 342478: Shvets(fivets) Natalya Viktorovna • 349826: Hamrayeva Tamara Hojiyevna(1964, Buahara,Özbekistan) • 356161: Mustafa Türkmen(1957) • 355125: Topalova Lyubov (1975, Moldova) • 272732: Kuzenkova Anna (1951, Vorkuta, Rusya) • 348925: Sokolova Tatyana (1972, Rusya) • 266811: Zekerya Emurlayev (1921, K›r›m) • 6101: Larionova Larisa Viktorovna(1972, Primorsky kray, Rusya) • 297367: Kuznetsova Marina Nikolayevna(1979, Ukrayna) • 355720: Pzayeva Hayale Kerim k›z› (1981, Azerbaycan, Kirovograd do¤umlu) • 263950: Muharrem Kinik (Malatya,Türkiye), Nizamettin Kinik (Malatya,Türkiye), Selahattin Kinik (Malatya,Türkiye) • 270352: Dibirov Abutalip Saparbiyeviç (1949, Da¤›stan›n Hurhi köyü do¤umlu) • 270117: Naz›m Estürk (1972, Türkiye) • 348640: Kob›lenko Svetlana Alexandrovna ve Dmitriy Alexandroviç • 279559: Özduman Serkan (1979, ‹stanbul, Türkiye) • 32408: Ahmetov Gumbat Zaman o¤lu (1975, Azerbaycan) • 347835: Aliflev Zelkionr ‹smailoviç (1948) • 276995: Renner (Mitina) Ekaterina (1979, Duflanbe, Tacikistan) • 354989: Lyaflkayeva Valentina Vladimirovna (1985, Rusya) • 347136: Voronina Lyudmila Andreyevna (1966, Aralsk flehri, Kazakistan) • 342164: Gökhan Göngördü (1974) • 6685: Totorkulov Osman Çomayeviç (1913, Karaçayevo-Çerkessiya, RF) • 325528: Komarova Svetlana Yuryevna(1981) • 154797: Perelomova Anna Vladimirovna(14.04.1988. RF Krasnodar Vilayeti) • 257156: Gönüllü Rüstem(1922, Ukrayna, Yalta, K›r›m) • 365907: Abibulaeva Niar Ablayevna(1930, Kerç, Ukrayna) • 342227: fiirinskaya Svetlana Viktorovna (1973, Kazakistan, fiimkent) • 345949: Ryabova Elena Valentinovna (1974, Donetsk ili, Ukrayna) • 39242: Urusova (Topala) Elena (02.09.1968, Moldova, Kiflinev) • 340243: Razvanov Hazar Alimagomedovç (15.02.1970, Rusya, Da¤›stan) • 343536: Letova (‹diyatullina) Alsu (06.05.1979, Zainsk flehri, Tataristan) • 341603: Topalova (Paçeva) Lyubov (1975, Moldova, Caltay köyü) • 351129: Rikat (10.08.1969, Turkiye) • 393918: Kapats›na (Lazareva) Anjela • 355234: Mejidov Mersuddin (Banya-Luka, Bosnia Hercogovina) • 392288: Sribnaya Zinaida (12.07.1977) • 351194: Veliksar Mariya Vasilyevna (1973,Moldova,Çad›r-Lunga flehri) • 348283: Karabulut Tuncay (05.10.1975) • 392426: Konifleva Ludmila Naz›movna (1978,Özbekistan,S›rdarya Bölgesi) • 394918: Dich Natalya Andreyevna(1976) • 388628: Chekir Mariya ‹vanovna (1974) • 393394: Yavorskaya Marina Yuryevna (1985 Ukrayna) • 354130: Petuhova Yelena Nikolayevna (1982 K›rg›zistan Çuiskaya bölgesi, Alamaedinsky ilçesi Lebedinofka Köyü): • 408371: Renner (Mitina) Yekaterina Sergeyevna (1979, Tacikistan, Duflanbe) • 418601: Halis (1985) • 447518: Son (Yartseva) Natalya Nikolayevna (09.01.1969, Rostov ili. Yegorl›kskiy ilçesi st. Novorogovskaya) • 434604: fiadiyev (Krivov) Aleksandr Huseynoviç (1991, Özbekistan, Taflkent) • 415082: Naif Arat (1980) • 381895: ‹lter Çakmak (16.04.1970, Tarsus, Adana yak›nlar›nda, Türkiye) • 43714: Jar›lkas›nova Rauflan Saylaubekovna (1978, K›z›lorda flehri, Kazakistan) • 47192: Stamatova Elena ‹vanovna (1987, Moldova, Basarabyaska flehi) • 56058: Selvi Tayfun(19.10.1996, ‹stanbul) • 498591: Taner Yaz›c› (Türkiye) • 508308: Jarkovskaya (Kononenko) Larisa ‹vanovna (04.01.1962, Rusya)

карикатура karikatür

Бехидже Колчак Шарк/Азербайджан Behice Kolçak fiark/Azerbaycan

Rixos_genel_avrasya dergisi 8/9/07 3:22 PM Page 1 C

Composite

M

Y

CM

MY

CY CMY

K