Tập san Tui Mê Kịch

Tui Mê Kịch Đoàn - Hội khoa Báo chí và Truyền thông Câu lạc bộ Kịch khoa Báo chí và Truyền thông

Chương 1

Đằng sau mỗi vở kịch (trang 3 - 12)

Chương 2

Chân dung người nghệ sĩ (trang 13 - 21)

Chương 3

Có thể bạn chưa biết? (trang 22 - 26)

Chương 1

Đằng sau mỗi vở kịch

3

Hamlet

và triết lý sống “TỒN TẠI HAY KHÔNG TỒN TẠI” đó, lòng chàng luôn tràn ngập sự căm phẫn và chán ghét cuộc sống, suy nghĩ duy nhất của chàng chỉ là trả thù. Tuy nhiên, chàng vẫn đủ sáng suốt để đề phòng trường hợp đây là một linh hồn tà ác hiện lên để xúi giục chàng làm điều bậy, hòng kéo linh hồn của chàng xuống Địa Ngục, vì vậy, chàng giả điên, phần để thăm dò tin tức, phần để che mắt những kẻ được Claudius phái đi để theo dõi chàng.

Hamlet mời một đoàn hát rong vào cung điện để diễn lại cảnh Claudius giết cha mình bằng cách rót thuốc độc vào tai, khiến cả vị vua và Hoàng hậu Gertrude đều thấp thỏm lo sợ, cầm chặt cây thánh giá mà cầu nguyện.

“Tobe or not tobe” -“Tồn tại hay không tồn tại” là câu hỏi vốn không có câu trả lời, mà nếu có thì cũng không thể thoả mãn được tất cả mọi người. Đó cũng là nỗi trăn trở của chàng hoàng tử Hamlet trong vở kịch cùng tên – một vở bi hài kịch với những ý nghĩa tâm lí lịch sử sâu sắc nhất mà Shakespeare từng sáng tác.

LỊCH SỬ TÁC PHẨM Tác phẩm có nhan đề đầy đủ là “Bi kịch Hamlet, Hoàng tử Đan Mạch” (Tragedy of Hamlet, Prince of Denmark), được Shakespeare viết vào khoảng 1601 và công diễn vào 1602. Ban đầu, Shakespeare viết Hamlet theo thể melodrama (kịch tuồng), một hình thức sân khấu thịnh hành ở nước Anh thời ấy. Qua nhiều lần trình diễn, ông sửa dần thành kịch nói. Văn bản được in thành sách vào năm 1623 và được dùng cho đến ngày nay. Hamlet có cốt truyện phỏng theo câu chuyện cổ Đan Mạch. Truyện này được Saxo Grammaticus, một thầy tu Đan Mạch sống vào thế kỉ XII, ghi lại trong cuốn truyện lịch sử Đan Mạch. Tuy rằng kịch bản dựa trên câu chuyện đó nhưng tư tưởng cũng như tính cách nhân vật của Shakespeare hoàn toàn khác với hai câu chuyện kia.

NỘI DUNG CỦA VỞ KỊCH HAMLET Vở kịch mở ra bằng một thông điệp từ thế giới bên kia, khi hồn ma của người cha hiện về, báo cho Hamlet biết Claudius ( em trai và là người kế vị Vua sau khi ông qua đời, đồng thời cũng thành hôn luôn với chị dâu mình, Hoàng hậu Gertrude) chính là người đã giết ông để chiếm đoạt ngai vàng, và ông mong con trai mình sẽ thay mình trả thù đôi gian phu dâm phụ. Kể từ giây phút

4

Hamlet không ra tay ngay lập tức, vì chàng cho rằng giết kẻ thù của mình khi hắn đang cầu nguyện thì linh hồn của hắn sẽ sạch tội ác và lên thiên đường, và như thế không tương xứng với cái chết mà cha chàng phải chịu. Biết Hamlet đã tường tận sự thật, Claudius lập mưu trừ khử chàng bằng cách mượn tay vua Anh. Trước chuyến đi, Hoàng hậu Gertrude muốn nói chuyện riêng với Hamlet với ý đồ khơi gợi tình mẫu tử để biết rõ tâm tình của chàng . Cuộc nói chuyện không thành và kết thúc bằng việc Hamlet vô tình đâm chết quan đại thần Polorius, thân phụ của người tình chàng, vì tưởng nhầm rằng đó là Claudius đang theo dõi cuộc nói chuyện. Ophelia-người yêu của Hamlet do thất vọng trước sự điên loạn của tình nhân và bị sốc vì cái chết đầy bí ẩn của cha mình, nàng đã hoá điên, lang thang khắp lâu đài và cuối cùng nhảy xuống hào sâu mà chết. Laertes con trai cả của Polorius trở nên thù hằn với chàng.

Nhân vật Hoàng tử Hamlet thủ vai bởi nam diễn viên Laurence Olivier

nhà vua không lường trước được tương lai, khi Hamlet thắng điểm, Hoàng hậu lại là người uống cốc rượu để mừng con. Đến hiệp tiếp theo, Laertes đâm Hamlet bị thương, đổi kiếm, Laertes lại bị Hamlet đâm trúng. Hoàng hậu lúc này đã ngấm rượu độc và chết ngay bên cạnh nhà vua, trước sự sửng sốt của toàn triều đình.

Laertes biết mình sắp chết nên hối hận nói ra toàn bộ sự thật rằng: Claudius là kẻ chủ mưu và Hamlet cũng sẽ chết vì chất độc trong thanh kiếm. Căm phẫn tột độ, Hamlet dùng mũi gươm tẩm độc kết liễu nhà vua. Kết thúc vở kịch là Fortinbras, sau khi chinh phục Ba Lan trở về, lên ngôi vua trị vì đất nước Đan Mạch trong tiếng đại bác và tiếng nhạc tiễn linh hồn Hamlet về nơi an nghỉ…

Sau tất cả, sự trả thù đó đã để lại những gì?

Một triều đại Đan Mạch tan hoang, giờ đây thuộc về kẻ khác, cùng sự khủng khiếp của những gì đã diễn ra khiến trái tim người trong cuộc tan nát?

Trên con thuyền sang Anh, Hamlet đã lợi dụng sự sơ ý của Rosencrants và Guildenstern – hai tên tay sai được cử đi để hộ tống chàng sang Anh – đã tráo tờ mật lệnh yêu cầu vua Anh giết ngay Hamlet bằng một tờ chiếu khác yêu cầu giết hai tên tay sai đi cùng. Mọi chuyện diễn ra theo đúng kế hoạch được định sẵn.

Sau khi giải quyết xong hai tên cận thần, Hamlet cảm thấy nghi ngờ về mục đích sống của mình, và chỉ những diễn viên lão luyện mới có thể đem đến cho khán giả những góc nhìn khác nhau về nhân vật chính. Liệu chàng là một người con có hiếu, đại diện cho công lý diệt trừ những thứ tà ác, hay vì quyền lực mà có thể giết chết anh ruột của mình, hoặc chàng cũng chỉ là một kẻ ngu muội, lấy danh nghĩa trả thù mà làm điều xằng bậy?

Nguồn tham khảo: Spiderum

Sau chuyến hành trình dài, Hamlet trở về Đan Mạch. Thấy kế hoạch của mình đã đổ bể, vua Claudius lợi dụng mối thù của Laertes để dựng lên một vở kịch với kết thúc là cái chết của nhân vật chính, để mà hoàng hậu cũng không biết, thân dân cũng không hay, và cuộc đấu kiếm giữa Hamlet và Laertes diễn ra. Hắn chuẩn bị cho Laertes một thanh kiếm tẩm thuốc độc, lo xa hơn, hắn còn cho thuốc độc vào rượu mừng cho người thắng cuộc phòng Laertes thất bại. Nhưng

5

hài kịch

MÔN ĐĂNG HỘ ĐỐI

một hoạt cảnh bi hài xã hội đầy châm biếm

Xuất phát từ mặc cảm nghèo, nỗi sợ bị xã hội khinh thường mà ông Tiêu (cố NS Chí Tài) đã xúi con trai mình là Tùng (Hoài Tâm) phải “nổ” để có thể “môn đăng hộ đối”, kết hôn với Lê Vy (Hương Thủy) - con gái của bà Lý Lệ Thanh (Việt Hương) một phụ nữ thừa hưởng số tài sản kếch xù từ người chồng quá cố. Tuy nhiên,...

Tùng là một chàng trai Việt Kiều có ăn học, có chí lớn, hiện đang làm một công nhân của một công ty điện lực bên Mỹ. Anh chăm chỉ làm việc để có tiền hàng tháng gửi về cho cha mình là ông Tiêu trả nợ.

Trong một lần Tùng về Việt Nam chơi, ông Tùng thấy con trai mình đã tới tuổi lấy vợ bèn sắp xếp một buổi gặp mặt với mẹ con bà Lý Lệ Thanh - người mà thiên hạ đồn có khối tài sản “ăn ba 3 đời cũng không hết”.

Quay ngược dòng thời gian, ông nội của Tùng khi hấp hối bên giường bệnh đã trăn trối: “Trên đời này không có cái nghề nào sướng bằng nghề lấy vợ giàu.” Điều đó cộng với mặc cảm nghèo, nỗi sợ bị xã hội khinh thường hằng ám ảnh trong tâm trí ông Tiêu. Theo ông Tiêu: “Chưa có cái nỗi nhục nào lớn hơn nỗi nhục không có tiền”, càng thôi thúc ông muốn con trai mình lấy vợ giàu để cuộc sống sau này đỡ khổ hơn. Và để cuộc hôn nhân diễn ra thuận lợi, ông Tiêu xúi Tùng phải “nổ” để có thể trở nên “môn đăng hộ đối” với bên sui gia.

Phần lớn thời lượng của vở kịch hầu hết tập trung xoay quanh buổi gặp mặt của 2 bên gia đình, với những màn “khoe của” cực kỳ hài hước. Hình ảnh 2 mẹ con nữ đại gia được thể hiện một cách sống động và đầy đủ chi tiết từ diễn xuất Việt Hương và Hương Thủy. Nào là chiếc túi xách gắn liền với cái tên, quê quán của bản thân. Nào là câu chuyện khi ông nhà bị tai nạn xe qua đời. Nào là nhà cửa, két sắt,... khiến người ta phải trầm trồ. Ở phía đối diện, Tùng cảm thấy sự mặc cảm và tội lỗi của bản thân mình đang ngày càng lớn dần lên khi anh cũng phải phóng đại tất cả mọi thứ từ tiền lương, nghề nghiệp của bản thân. Càng khó khăn cho Tùng vì Lê Vy là một người con gái rất xinh đẹp và anh đã rơi vào tiếng sét ái tình với cô.

Biết không thể để mọi chuyện trở nên quá xa và mất kiểm soát, Tùng đành thừa nhận tất cả rằng mọi việc chỉ là do anh và ba anh đang “nổ”. Cuối vở kịch là một cú plot-twist đầy bất ngờ, éo le và dở khóc dở cười, nhưng khép lại là một cái kết hạnh phúc, vẹn cả đôi đường.

6

Nữ đại gia Lý Lệ Thanh thật sự là vai diễn kinh điển của Việt Hương khi mà cô đã hoàn toàn chinh phục được các khán giả khó tính nhất bằng sự duyên dáng, thanh lịch, tao nhã, đúng chất của một quý tộc thứ thiệt. Nữ nghệ sĩ sinh năm 1976 đã xuất sắc lèo lái những bạn diễn của mình, cầm trịch được tiết tấu, nhịp điệu và tốc độ của vở kịch. Những miếng hài của Việt Hương thật sự chắc, thở câu nào câu nấy cũng đầy dư vị của muối biển nhưng cũng rất tiết chế, vừa vặn, không bị lố. Và câu nói “Thiệt là đau lòng” đã trở thành thương hiệu “vợ Sáu Bảnh”.

Cố nghệ sĩ Chí Tài vẫn hoàn toàn làm tốt vai trò nâng đỡ bạn diễn của mình. Nhưng không vì vậy mà không thể nói vai diễn ông Tiêu không có sức hút. Một người cha thương con, bộc trực, thẳng thắn, đậm chất đời thường nhưng cũng không kém phần vui tính. Bên cạnh đó, Hoài Tâm trong vai Tùng thật sự lột xác trở thành một chàng trai chững chạc, trưởng thành, có ăn học, biết suy nghĩ, khác xa với hình ảnh một Hoài Tâm loi nhoi, lí lắc, lanh lợi trên sân khấu thường ngày. Trong khi đó, nữ ca sĩ Hương Thủy thể hiện ở mức tròn vai.

Trình diễn lần đầu trong cuốn Paris By Night 103 “Tình Sử Trong m Nhạc Việt Nam” - một chủ đề kể về những chuyện tình của các nhạc sĩ bị người yêu bỏ chỉ vì nghèo, với sự tham gia của cố nghệ sĩ Chí Tài, Việt Hương, Hoài Tâm và nữ ca sĩ Hương Thủy, vở kịch đã gây được tiếng vang lớn với khán giả.

Kịch bản được chắp bút bởi nhà văn - MC Nguyễn Ngọc Ngạn - một người có giọng điệu rất trào phúng, “Môn Đăng Hộ Đối” thật sự là một bức tranh hoạt cảnh xã hội bi hài và đầy sự châm biếm, một câu chuyện thường thấy như cơm bữa trong xã hội Việt Nam. Những mặc cảm về nghèo, không có tiền, nỗi sợ bị người khác khinh thường từ lâu đã là một đức tính xấu của người Việt. Việc phải “nổ” là một hệ quả tất yếu, và thông thường sẽ không có kết cục tốt.

Trên đời này không có cái nỗi nhục nào lớn hơn nỗi nhục không có tiền, cho nên mình phải nổ

Chỉ vì “chửa hoang” - cái thai oan nghiệt của con Út mà cả đại gia đình ông Hai nháo nhào, náo loạn con cào cào cả một buổi tối đêm khuya thanh vắng, thanh tịnh. Nhưng hóa ra, tất cả chỉ là những hoang tưởng và sự thiếu hiểu biết của con Út bắt nguồn từ sự lạc hậu, thiếu giáo dục của cha mẹ. Ông Hai (cố nghệ sĩ Chí Tài thủ vai) là một người cứng nhắc, gia trưởng, khó gần và nghiêm khắc và là cha của 4 đứa con “sinh ra toàn là chướng khí” (theo kịch bản). Ngoài ra, trong đại gia đình còn có sự xuất hiện của vợ chồng em gái bà Hai bị hiếm muộn suốt bao nhiêu năm nhưng không có nổi một mụn con nào. Những người trong nhà đặc biệt là mấy đứa con luôn sợ hãi trước sự giận dữ, khó khăn, gắt gao của ông Hai. Chỉ cần xảy ra một lỗi nhỏ, trong nhà sẽ cảm nhận được mùi vị “chết chóc” bởi sự trách phạt giống như “tàn sát” cả gia tộc của ông Hai. Mở đầu bằng tiếng khóc tu tu nức nở của con Út (Bé Tí) biết được mình mang thai trong khi mới có 18 tuổi và chưa lấy chồng. Kịch bản được xây dựng theo từng lớp nhân vật khi mà từng người lần lượt biết được bí mật động trời này và bắt đầu nháo nhào tìm cách đối phó không để cho ông Hai phát hiện ra. Nhưng tất cả mọi thứ trở nên rùm beng, rối ren và càng làm cho… nhiều người biết thêm thôi dù đã hứa với nhau là chỉ có nhiêu đó người biết. Đến khi dượng út (Hoài Linh) phát hiện ra vụ việc, cả hội trường sân khấu bùng nổ những tràng cười với những câu nói đi vào lòng đất của diễn viên sinh năm 1969. Phải nói rằng, nhân vật dượng út chính là người cầm nhịp, là nhân tố quan trọng nhất của vở kịch và dẫn dắt các bạn diễn khác.

Dượng luôn đề xuất ra những ý tưởng nhưng không đâu ra đâu, ngược lại luôn bị châm chọc là “yếu sinh lý”, “đạn lép”.

Bí mật động trời chỉ 1 mình con Út biết bắt đầu lan ra cho… nguyên đại gia đình đều biết. Đến khi ông Hai tỉnh dậy, cũng chính dượng út là người chèo lái các thành viên khác, trả lời đối đáp khôn ngoan, đầy duyên dáng chống lại sự nghiêm khắc đến đáng sợ của ông Hai. Thế nhưng, tất cả đều không ăn thua khi ông Hai nổi trận lôi đình thật sự.

hài kịch

Cuối cùng, mọi việc vỡ lẽ ra con Út chỉ… nắm tay người yêu và chẳng có làm gì cả. Những triệu chứng như mệt, nhức đầu, ói làm con Út hiểu nhầm là... đang mang thai. Được trình diễn lần đầu vào năm 2013 trong Paris

By Night 109 VIP Party, với sự tham gia diễn xuất của các danh hài gạo cội và hàng đầu như Hoài Linh, Chí Tài, Việt Hương, Thúy Nga, Long Đẹp Trai dẫn dắt các diễn viên trẻ như Hoài Tâm, Bé Tí, Nguyên Khoa.

Vở hài kịch Đại Gia Đình phê phán sự lạc hậu, thiếu giáo dục, tìm hiểu trong bối cảnh xã hội hiện đại chỉ vì sự gia trưởng, nghiêm khắc của các bậc trưởng bối trong nhà. Ngoài ra, vở kịch còn khắc họa rõ nét cuộc sống trong một đại gia đình: những câu nói va chạm, lời qua tiếng lại thường xuyên giữa những người trong nhà; những cá tính, tính cách, đặc điểm của từng thành viên trong gia đình là rất riêng biệt, muôn hình vạn chạng. Và đã là người nhà với nhau thì phải chấp nhận và sống chung với điều đó.

Các câu thoại đều rất chặt chẽ, gọn gàng và dứt khoát, câu nào gây cười câu đấy. Những tình huống sau này trở nên huyền thoại và “iconic” như điệu hát tập thể dục “ngộ tắc tăng tăng” của cả đại gia đình, màn dự báo thời tiết rất duyên dáng của dượng út,...

Có lẽ nhân vật ông Hai của cố nghệ sĩ Chí Tài thật sự nặng đô vì đây là nhân vật duy nhất trong vở kịch không nở nụ cười, phải nhịn cười mà thể hiện sự nghiêm khắc từ đầu đến cuối.

tất cả những bí mật rồi cũng sẽ bị khui ra và lan truyền khi bạn sống trong một...

ĐẠI GIA ĐÌNH khi nhà là nơi mà bạn không thể che giấu được mọi thứ

7

Diễn viên Trí Quang thể hiện khá nhuyễn vai tướng cướp Bạch Hải Đường. Bên cạnh sự lạnh lùng của một tên cướp chuyên nghiệp, Trí Quang còn thể hiện rõ nét nỗi khát khao vươn lên của một con người từng bị khinh rẻ chỉ vì nghèo. Đó là một cuộc đời luôn bị oằn nặng chữ tình nợ với nhân gian. Những nặng nợ ân tình ấy đã tạo nên một Bạch Hải Đường có vẻ ngoài mạnh mẽ, lạnh lùng nhưng tận trong sâu thẳm là khao khát tình yêu thương, mong chờ vào một mái ấm gia đình hạnh phúc. Những đối nghịch tâm lý, những khắc khoải đời sống của con người trong xã hội muôn màu ấy đã khiến Bạch Hải Đường cuốn hút người xem.

Vở kịch Bạch Hải Đường (nguyên tác cải lương: Nguyễn Huỳnh, chuyển thể: Hoàng Thái Thanh, đạo diễn: Ái Như) trên sàn kịch Hoàng Thái Thanh đang nhận được nhiều tình cảm của khán giả. Vở kịch có sự tham gia biểu diễn của NSƯT Thành Hội, NSƯT Tuyết Thu, NS - đạo diễn Ái Như, NS Trí Quang, Thanh Sơn, Thế Hải, Nguyễn Long, Tấn Đạt, Đức Tuấn, bé Hoài Phương…

TỪ CHUYỆN ĐỜI MỘT TÊN CƯỚP...

Tác phẩm vẫn giữ nguyên tác, câu chuyện kịch kể về cuộc đời lắm dông gió của tướng cướp Bạch Hải Đường. Trong vỏ bọc của anh tài xế xe tải hiền lành, Đặng Hoàng Minh (diễn viên Trí Quang) trong mắt bao người là người chồng hiền lành, rất yêu vợ, sống có tình có nghĩa với bạn bè, người thân, đặc biệt là 2 người bạn: bầu Trung (diễn viên Thế Hải) - người say mê làm gánh hát cải lương và trưởng ty cảnh sát - cò Bằng (NSƯT Thành Hội).

Nhưng phía sau vẻ hiền lành chất phác ấy, Hoàng Minh là một tướng cướp khét tiếng. Anh cướp của người giàu chia cho người nghèo, người có hoàn cảnh khó khăn. Sự giúp đỡ âm thầm của anh đã giúp bao gia đình, hoàn cảnh tai ương vượt qua được số phận nghiệt ngã. Nhưng, rồi cũng có lúc mọi sự che giấu đều phơi bày, Bạch Hải Đường bị bắt. Câu chuyện với nhiều tình tiết gay cấn đã làm bao khán giả từng rơi lệ khi xem phiên bản cải lương, thì ở câu chuyện kịch trên sàn diễn Hoàng Thái Thanh, cũng khiến không ít khán giả rưng rưng, nghèn nghẹn khi dõi theo cảnh Bạch Hải Đường bị bắt, đau đớn khi bị vợ phản bội, buộc phải rời xa con gái nhỏ khi con còn nằm nôi.

VÀ MỘT BẢN DỰNG ĐẦY XÚC CẢM Vẫn trung thành với phong cách vốn có của Hoàng Thái Thanh, Bạch Hải Đường không xây dựng những tình huống bất ngờ, kịch tính, mà chọn cách chạm vào trái tim người xem bằng những lớp diễn đầy cảm xúc.

Xem kịch, ai cũng sẽ đoán biết tướng cướp Bạch Hải Đường rồi sẽ bị xộ khám. Nhưng lớp diễn tên cướp khét tiếng chia tay đứa con gái nhỏ và cách xử lý tâm lý, hành động của tất cả nhân vật có mặt khiến người xem phải rơi nước mắt thương cho phận người bất hạnh, thương cái tình, cái nghĩa người dưng xa lạ dành cho nhau… Để chợt nhận ra rằng, ở mỗi con người đều có những góc khuất, những nỗi niềm riêng. Và chỉ khi thấu cảm được tất cả nỗi niềm đó, con người sẽ sống khoan dung, nhân ái và yêu thương nhau nhiều hơn.

Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh đang tiếp tục đi đúng hướng phát triển của mình sau 11 năm duy trì hoạt động, luôn giữ vững phong độ là một sân khấu kịch nói chuyên dòng kịch tâm lý xã hội, khai thác khéo léo chiều sâu tính cách và tâm lý nhân vật. Điều thú vị khi thưởng thức vở kịch Bạch Hải Đường trên sân khấu Hoàng Thái Thanh còn là không gian xưa, những năm 1960 được tái hiện tinh tế qua từng chi tiết nhỏ trong trang trí sân khấu, xử lý âm nhạc, đạo cụ… để có thể đưa khán giả trở về thập niên 1960. Những tiếng ồ lên thích thú trong khán phòng khi bài hát Ta thấy gì đêm nay, Những đồi hoa sim, Nó… phát ra từ chiếc máy hát. Tờ giấy thấm vết mực lem cũng khiến không ít khán giả thuộc thế hệ đầu 7X trở về trước ngạc nhiên.

Chỉ một chi tiết nhỏ cũng đủ cho những ký ức xưa chợt ùa về. Và càng thú vị hơn, khi tờ giấy thấm tưởng chỉ là đạo cụ mang người xem đi ngược thời gian, lại có một sự kết nối đầy thú vị với mạch kịch.

...ĐẾN GIỌT NƯỚC MẮT ĐÀN ÔNG Giữa nhiều vở diễn sân khấu nói về thân phận người phụ nữ, Bạch Hải Đường khai thác bi kịch của người đàn ông.

Xem vở, người ta thương Đặng Hoàng Minh (tức Bạch Hải Đường) khi số phận cùng cực thiếu nơi nương tựa đã khiến anh ta đi lệch hướng. Chứng kiến mẹ mình ra đi trong đau đớn, nghèo khổ và thèm thuồng một cái cái bánh bao mà đến chết vẫn không có để ăn, cái bánh bao vấy máu là thứ đầu tiên mà cậu bé khờ dại cướp đoạt của người khác. Và nó cũng là nỗi hận, sự mặc cảm thân phận để Đặng Hoàng Minh trượt dài và trở thành Bạch Hải Đường, dù là chỉ cướp của người giàu có và chia sẻ cho người nghèo.

Nguồn: SGGP, Tuổi Trẻ Online & Phụ Nữ Online

8

BÀN TAY CỦA TRỜI

bi kịch mang tên

Vở kịch Bàn Tay Của Trời phiên bản 2020 công diễn ở sân khấu Hoàng Thái Thanh khiến khán giả rung lên niềm xúc cảm trước tiếng chuông cảnh tỉnh về câu chuyện giáo dục con người.

NỘI DUNG CHÍNH Vở mở màn với giấc mơ của tướng cướp Tư Chớp khi trời mờ sáng. Gã nghe thấy tiếng chuông thúc giục từng hồi, vang vang lời cảnh báo của Lê Quý Đôn từ 300 năm trước về 5 nguy cơ là mầm mống gây đại loạn: "Trẻ không kính già, trò không trọng thầy, binh kiêu tướng thoái, tham nhũng tràn lan, sĩ phu ngoảnh mặt".

Toát mồ hôi tỉnh giấc, Tư Chớp chợt lóe lên giấc mơ có con đỗ đạt trạng nguyên. Và rồi đêm đó vợ Tư Chớp chuyển dạ, cùng lúc vợ thầy đồ trong làng cũng sắp sinh.

Tên cướp nghĩ ra cách tráo con qua nhà thầy đồ để nương nhờ người hay chữ, nuôi lớn giấc mơ quan quyền…

"Cướp đêm là giặc, cướp ngày là quan", ông muốn con trai nhỏ của mình sẽ làm quan để kế nghiệp nhà (cướp) trên một tầng cao mới. Và đó cũng là lúc bi kịch thật sự bắt đầu.

MỘT VỞ DIỄN GIÀU CẢM XÚC Xuyên suốt vở kịch là màu sắc đối lập giữa gia đình Thầy Đồ và gia đình tướng cướp. Hai cách sống khác nhau tự nó tạo ra sự đối lập ấy. Đạo diễn Ái Như đã giản lược tối đa cảnh trí so với bản dựng trước. Cảnh trí chủ đạo là hai chiếc bục xoay vòng tạo bối cảnh nhà Thầy Đồ, nhà Tư Chớp. Sự tối giản này thú vị ở chỗ có lẽ cuộc đời suy cho cùng cũng chỉ có từng ấy thứ xoay vòng, nếu rơi vào nhà người tốt sẽ là ánh sáng và rơi vào nhà kẻ xấu sẽ là bóng tối và cách sử dụng ánh sáng vở kịch cũng theo quy luật này. Ánh sáng luôn soi chiếu về phía nhà Thầy Đồ với tiếng học bài ê a của con trẻ, với trái tim thanh sạch của cha con Thầy Đồ - những người không nhận lấy bất cứ thứ gì không phải tối luôn ở phía nhà Tư Chớp - nơi chứa đựng điều ác và mưu toan.

Nhân vật oan hồn Bà Đồ xuất hiện trong bản dựng này là điều hay (những bản dựng trước không có). Nếu Tư Chớp hằng ngày đem tiền gạo để trước nhà Thầy Đồ và dõi theo sự học của con trai thì Bà Đồ cũng từng bước dõi theo đứa con tội nghiệp của mình. Cha mẹ nào cũng muốn chở che cho con, nhưng khi cái xấu mà gia đình Tư Chớp là đại diện quá mạnh thì một oan hồn yếu ớt như Bà Đồ dù rất nỗ lực hướng con mình đến điều thiện lương chẳng dễ dàng gì.

Với bản dựng lần này, nghệ sĩ Ái Như cũng nhấn mạnh hơn vào chuyện học hành thi cử. Quan nhận hối lộ, dân chạy điểm thi, chạy chức chạy quyền nên quan không ra quan, dân không ra dân và trò cũng chẳng ra trò. Một vở kịch dân gian nhưng đặt ra một câu hỏi lớn cho hiện tại: Chúng ta có đang như vậy không? Nếu có và nếu cứ như vậy, chúng ta sẽ nhìn những đứa trẻ lớn lên theo cách nào và một xã hội trong tương lai sẽ được tạo dựng ra sao?

Sân khấu đẹp và sang trọng với cảnh trí giản đơn, cách đánh sáng đầy ý nghĩa, phục trang tinh tế được lấy cảm hứng từ tranh khắc gỗ dân gian cùng với câu chuyện nhân quả báo ứng và góp một tiếng nói để xây dựng tương lai chắc hẳn sẽ hấp dẫn khán giả, dù đã được ra mắt lần thứ ba.

SỰ KẾT HỢP NHỊP NHÀNG GIỮA CÁC THẾ HỆ DIỄN VIÊN Bản dựng lần này có sự tham gia của khá nhiều diễn viên trẻ của sân khấu Hoàng Thái Thanh. Đây là có lẽ áp lực không nhỏ đối với họ vì cả hai bản dựng trước đều đã thành công. Tuy vậy, bên cạnh sự dày dạn của các nghệ sĩ gạo cội như Thành Hội, Ái Như, các nghệ sĩ thế hệ tiếp theo như Ngọc Tưởng, Quốc Thịnh, Hoàng Vân Anh, Thế Hải cũng đã thể hiện được bản lĩnh của mình và lớp diễn viên mới nhất như Lê Thuý cũng diễn rất tròn vai.

Cả “ba phiên bản” Tư Chớp của nghệ sĩ Thành Hội đều rất hấp dẫn. Đây là nhân vật có nhiều nét tâm lý để khai thác và cần một diễn viên giỏi để diễn ra vai. Thành Hội vào vai một tên cướp, hằng ngày làm điều ác nhưng vẫn khiến khán giả thương vì trên cả sự hung ác là tấm lòng của người cha hướng về đứa con của mình. Nhìn ông hằng ngày lấm lét để gạo, để tiền trước cửa nhà thầy đồ ròng rã bao nhiêu năm để con được ăn mặc no đủ và đau khổ thấy cha con thầy đồ thà đói rách chứ không lấy thứ không phải của mình sao mà cảm động.

Với vai Đào, diễn viên Hoàng Vân Anh cho thấy tuổi nghề đang đến độ chín. Cô đào thương quen thuộc của sân khấu Hoàng Thái Thanh nay hoá thành đào lẳng, lố mà duyên vô cùng. Vai Đức trước kia Quốc Thịnh đã diễn rất thành công, vừa bố láo vừa ngơ ngác nay Thế Hải cũng có được nét riêng của mình. Ngọc Tưởng chuyên vào các vai hiền lành nay “biến mình” thành tên cướp Phi Long và Quốc Thịnh luôn hài hước trên sân khâu nay chững chạc với vai Thầy Đồ cũng là những thay đổi thú vị.

Vở diễn vẫn thường xuyên được biểu diễn tại Sân Khấu Kịch HOÀNG THÁI THANH. Nguồn: Doanh Nhân Plus

9

“Lôi Vũ” hay còn có thể gọi là “Giông Tố” - tác phẩm đầu tay của nhà văn, nhà soạn kịch Trung Quốc Tào Ngu sáng tác năm 1933, lấy bối cảnh tỉnh Thiên Tân thời kỳ Dân quốc. Được dựng trên bối cảnh xã hội kiểu thực dân với chế độ áp bức, bóc lột và sự phân hóa giàu nghèo sâu sắc, điển hình là “chủ nghĩa gia trưởng áp đặt”. Lôi Vũ được xếp vào danh sách những tác phẩm kinh điển trong lĩnh vực sân khấu thế giới.

Tác phẩm kể lại cuộc sống phức tạp của một gia đình phong kiến - tư sản hóa điển hình vào những năm 1930, hình ảnh tượng trưng của xã hội thực dân nửa phong kiến ở Trung Quốc. Những vấn đề về môn đăng hộ đối, luân lý trong gia đình được tác giả đánh giá một cách chuẩn xác trong tác phẩm của ông. Tào Ngu thành công tái hiện thời kỳ đen tối khi giai cấp phong kiến bắt tay với tư sản mại bản tạo ra một chế độ xã hội kỳ quái.

Năm 1988, vở kịch “Lôi Vũ” của đạo diễn Hoa Hạ dàn dựng ra mắt và gây sốt với công chúng, sau đó được HTV quay hình năm 1989. Thời điểm đó, “Lôi Vũ” có đến 4 bản dựng từ 4 đơn vị khác nhau từ kịch nói đến cải lương là Nhà hát kịch Sân khấu nhỏ TP. HCM (Sân khấu 5B), Kịch Kim Cương, Đoàn cải lương 284 và Nhà hát Kịch TP.HCM nhưng bản dựng của Sân khấu 5B được xem là ăn khách nhất. Đây là một trong những vở diễn nổi tiếng nhất của Sân khấu 5B, cũng là bệ phóng đưa tên tuổi của các nghệ sĩ: Hồng Vân, Thành Lộc, Việt Anh, Hữu Châu, Minh Trang, Quốc Thảo, Minh Hải, Phương Linh… vụt sáng. “Lôi Vũ” đã khiến khán giả nghẹn ngào rơi lệ và để lại ấn tượng cũng như giá trị sâu sắc cho đến tận bây giờ. Hơn 30 năm sau,vở kịch kinh điển này được dựng lại dưới bàn tay tài hoa của NSND Việt Anh. Với sự diễn xuất tài năng của các diễn viên trẻ, “Lôi Vũ” một lần nữa “làm mưa làm gió”, câu chuyện cũ nhưng vẫn lấy được nước mắt của đông đảo khán giả. Vở kịch lần nữa tái hiện thành công bức tranh thu nhỏ của xã hội cũ, cho thấy sự phân biệt giai cấp gây nên nhiều bi kịch cho số phận con người. Nhất là những người phụ nữ mang thân phận thấp cổ bé họng, không có tiếng nói trong xã hội.

Tháng 9/2019, “Tiếng sét trong mưa” chính thức được phát sóng, đây là bộ phim truyền hình được thực hiện bởi Mega GS do NSƯT Nguyễn Phương Điền làm đạo diễn.

Phim được phóng tác theo vở cải lương “Lôi Vũ” của soạn giả Hồng Căn - Thế Châu. Với tài nghệ của biên kịch Hạ Thu, “Tiếng sét trong mưa” vẫn giữ nguyên cốt truyện của tác phẩm gốc đồng thời được chuyển đổi để phù hợp với văn hóa Việt Nam. Bộ phim là bức tranh đa chiều về những bi kịch của sự phân biệt giai cấp trong xã hội cũ. “Tiếng sét trong mưa” lấy bối cảnh Nam bộ Việt Nam những năm 1950, có nội dung là những bi kịch xoay quanh hai nhân vật chính là Khải Duy (Cao Minh Đạt), Thị Bình (Nhật Kim Anh) và những nhân vật khác. Chính sự phân biệt giai cấp, lòng tham, sự ích kỷ và cám dỗ của những mối quan hệ sai lầm đã tạo ra nhiều bi kịch cho chính cuộc đời họ. Bộ phim đã chiếm được khá nhiều tình cảm của khán giả và đạt các giải thưởng tại các liên hoan truyền hình cũng như lễ trao giải.

10

kịch kinh điển

LÔI VŨ

được phóng tác thành phim

29

ANH VỀ

Tóm tắt nội dung: Vì một bức điện tín có nội dung "29 anh về, em ra ga đón anh", mà suốt 25 năm qua, mỗi tháng đến ngày 29, cô giáo Diệu Hoài lại tất tả ra ga đón chồng, nhưng đều trở về mình không. Bình An - con trai cô, cũng vì vậy mà phải sống trong nỗi khắc khoải buồn sầu.

Kịch bản vở diễn này được tác giả Nguyễn Thị Minh Ngọc và Hoàng Thái Thanh đồng sáng tác, NSƯT Thành Hội đạo diễn, biểu diễn tại Sân Khấu Kịch Hoàng Thái Thanh.

Vở diễn kể về cuộc sống của mẹ con cô giáo Diệu Hoài (Ái Như đóng), người phụ nữ sống suốt 25 năm chung thủy với tình yêu, chờ đợi ngày chồng trở về bởi cô đã nhận được điện tín của chồng: “29 anh về, ra ga đón anh”. Những dòng chữ của bức điện tín tưởng chừng sẽ mang lại tin vui, niềm hạnh phúc cho cô giáo trẻ ấy nhưng niềm vui chưa thể trọn vẹn bởi từ ngày nhận được thư cũng là khởi đầu cho chuỗi ngày mỏi mòn chờ đợi và hy vọng.

Đời dài nhưng chỉ sống một tháng

Vì nỗi buồn và bệnh tật, cô giáo Diệu Hoài mất trí nên nghỉ dạy, gần như quên tất cả, chỉ nhớ mỗi ngày 29, nhớ đứa con trai và bức ảnh, đầu mối của sự sum họp muộn màng sau này. Suốt 2/3 vở diễn, người xem chung sống với nỗi đợi chờ và trách cứ vì sự quay lưng của người chồng. Cái tài tình của kịch bản là cho Diệu Hoài sống cuộc đời một tháng, quên tất cả, chỉ đợi mỗi ngày 29 thôi. Bởi nếu người ta phải sống 25 năm trong u hoài như vậy, chắc sức người không chịu nổi.

Thế nhưng, trong quãng thời gian ấy, tuy một thân một mình làm lụng nuôi con vất vả, nhưng cô luôn gieo vào con cái (Thương, Ngọc Tưởng đóng) một niềm tin, một nhân cách sống lễ nghĩa, thương người.

Dù cuộc sống khó khăn, phải bươn chải, kiếm sống phụ mẹ bằng nghề bán chong chóng dạo nhưng mỗi khi ra đường gặp những chuyện bất bình. Chính lòng tốt của Thương đã nhận được sự cảm kích của nhiều người xung quanh, đặc biệt là cô gái trẻ đẹp tên Mộng (Ngọc Lan đóng, sau này là Hoàng Vân Anh) bán nước ở sân ga. Mộng như một làn gió mát nhẹ nhàng thổi vào từng cánh chong chóng của Thương và tình yêu của cả hai diễn ra thật đẹp, thật hồn nhiên và đáng yêu của tuổi trẻ. Còn cô giáo Hoài, cuối cùng cũng được mẹ chồng từ miền Trung xa xôi lặn lội tìm gặp mặt để nói những lời “ăn năn” và báo một thông tin quan trọng về người chồng bấy lâu mình chờ đợi. Đây là một cảnh được tác giả kịch bản và đạo diễn xây dựng mang lại nhiều xúc cảm cho người xem.

Khán giả đã cười sảng khoái với những màn khẩu chiến tay đôi giữa mẹ chồng (Thanh Thủy, sau này là Hồng Ánh và Ngọc Duyên đóng) với nàng dâu (Ái Như) nhưng rồi lại lắng lòng với giây phút mẹ chồng nhận ra nàng dâu và cháu nội…

Có thể nói, vở kịch "29 Anh Về" đã chuyển tải đến người xem được nhiều thông điệp ý nghĩa. Đó không chỉ là hình ảnh về sự chung thủy của người phụ nữ Việt Nam mà còn ẩn chứa sự chịu thương, chịu khó, lòng bao dung, cách nuôi dạy con cái… của người vợ, người mẹ.

Nguồn: Sài Gòn Giải Phóng & Thể Thao

11

“Ngày Xửa Ngày Xưa” Tuổi thơ của tôi và bạn!

Vào năm 2000, thương hiệu kịch “Ngày xửa ngày xưa” do sân khấu kịch Idecaf phối hợp với Nhà hát Bến Thành chính thức sản xuất số đầu tiên, khởi nguồn từ chương trình “Chuyện ngày xưa” do đài truyền hình HTV thực hiện trước đó. Hơn 21 năm hình thành và phát triển, Ngày xửa ngày xưa đã tạo được nhiều dấu ấn trong lòng của khán giả Việt Nam dù ở bất kỳ độ tuổi nào.

"Ngày xửa ngày xưa" được lấy chất liệu từ các câu chuyện cổ tích - truyền thuyết - thần thoại trên toàn thế giới. Nơi mà những ông bụt, bà tiên, công chúa, hoàng tử luôn khơi gợi trí tưởng tượng cho khán giả cùng với những bài học bổ ích trong cuộc sống. Chúng được các nghệ sĩ đã sáng tạo, biến hóa, “nêm nếm” cho phù hợp với thiếu nhi Việt Nam. Các nhân vật, câu chuyện được thể hiện trên sân khấu chính là tuổi thơ của biết bao người. Nổi bật nhất phải kể đến vở “Tấm Cám”, vở kịch này hiện nay đã được tách ra thành một vở kịch độc lập không còn nằm trong khuôn khổ của “Ngày xửa ngày xưa”, thế nhưng về kịch bản thì vẫn được giữ nguyên 80% so với bản gốc cách đây 21 năm. “Tấm Cám” cũng chính là vở diễn mở màn cho chương trình kịch sân khấu dành cho thiếu nhi của Idecaf.

Ngoài ra, chắc hẳn các bạn cũng không thể nào quên bà mẹ Lee Kim Chi đánh đổi gương mặt xinh đẹp của mình, lấy gương mặt xấu xí của chúa quỷ để bảo vệ các con. Hay Chàng Lang Thang dù xấu xí, nghèo khổ nhưng với tình yêu thương chân thành và hi sinh sẽ được hạnh phúc bên nàng công chúa Tùy Tiện và hàng

chục vở diễn ấn tượng khác. Dù đến độ tuổi nào, khi nhắc về “Ngày xửa ngày xưa”, chúng ta vẫn bồi hồi nhớ lại từng khoảnh khắc, cung bậc cảm xúc thời thơ ấu. Đến với “Ngày xửa ngày xưa”, chúng ta không chỉ được thưởng thức những vở kịch được các nhân vật đối thoại thông thường mà mỗi câu chuyện, thông điệp đều được nghệ sĩ diễn tả hấp dẫn qua các trường đoạn hát múa vui nhộn, sáng tạo, làm nên nhịp điệu và cao trào cho vở kịch. Nhờ đó, các bài học dù khô cứng, sâu sắc và thâm thúy nhưng vẫn đến được với các em một cách thật hài hước, nhẹ nhàng mà gẫn gũi. Quả thật, những bài hát từ trong vở kịch chính là điểm nhấn, giúp chúng ta thuộc lòng và ghi nhớ câu chuyện. Không chỉ sâu sắc về nội dung, chương trình đầu tư, dàn dựng hoành tráng, trang phục, đạo cụ cực kỳ đẹp mắt cũng là một điểm cộng to lớn cho sự thành công của thương hiệu. Từng cảnh trí được trau chuốt kỹ lưỡng, khắc họa sống động những trang truyện cổ tích.

Bên cạnh đó, lối diễn xuất chân thật, hài hước của các bậc nghệ sĩ yêu nghề kính nghiệp như NSUT Thành Lộc, NSUT Hữu Châu, NSUT Thanh Thủy, NS Bạch Long, Hoàng Trinh, Đình Toàn, Đại Nghĩa… cũng góp phần to lớn tạo nên thương hiệu “Ngày xửa ngày xưa” uy tín, phát triển tốt đẹp như hôm nay.

Có thể nói, quãng thời gian 21 năm đủ để “Ngày xửa ngày xưa” khẳng định được một thương hiệu kịch duy nhất dành cho trẻ em mà khó có chương trình nào vượt qua, trở thành chiếc nôi nâng đỡ những đứa con yêu nghệ thuật thế hệ mới.

12

Chương 2

Chân dung người nghệ sĩ

13

NSƯT Thành

Thành Lộc, tên đầy đủ là Nguyễn Thành Lộc. Ông sinh ngày 3 tháng 11 năm 1961 và là một diễn viên kịch người miền Nam. Thành Lộc sinh trưởng trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Cha ông là nghệ sĩ nhân dân Thành Tôn, mẹ là nữ nghệ nhân Huỳnh Mai, họ đều là những cây đa cây đề có rất nhiều đóng góp cho nghệ thuật hát bội Việt Nam. Hai anh chị của ông- nghệ sĩ Bạch Long và Bạch Lê cũng là những nghệ sĩ nổi tiếng của nghệ thuật cải lương miền Nam hồi thập niên 80.

Năm 1969, khi vừa tròn 8 tuổi, Thành Lộc đã làm quen sân khấu với vai trò là thành viên ban kịch của Đài truyền hình Việt Nam Cộng Hòa. Khi đó, ông lấy nghệ danh là Thành Tâm. Năm 1982, Thành Lộc tốt nghiệp khoa diễn viên trường Cao đẳng Sân khấu Điện ảnh Thành phố Hồ Chí Minh.

Một năm sau, ông đầu quân cho đoàn kịch Tuổi Trẻ TP. Hồ Chí Minh đồng thời gia nhập CLB Kịch thể nghiệm TP. Hồ Chí Minh. Đến năm 1997, Thành Lộc chuyển về biểu diễn tại Sân khấu kịch IDECAF.

Trong khoảng thời gian này, Thành Lộc dần dần khẳng định được tài năng của mình qua các vai diễn được đánh giá là "kinh điển" của sân khấu kịch Thành phố nói riêng và Việt Nam nói chung, ông lần lượt thể hiện nhiều loại vai với tính cách đa dạng như: vai anh chàng thư sinh Chu Xung bất hạnh trong vở Lôi Vũ, vai ông Tư - một ông già sống nơi xứ người, ẩn ức khi nghĩ đến con cháu "mất gốc" trong vở Dạ cổ hoài lang, vai ông Thiện trong Ngôi nhà không có đàn ông - một ông già tuy đã ngoài 50 nhưng yêu một cô gái mới chỉ 20 tuổi, đây là vai diễn mà Thành Lộc tâm đắc nhất. Ông tâm sự: "Lúc đầu có người ngộ nhận vai ông Thiện phải là một vai hài. Tôi nhận thức rõ ý tác giả và đã diễn khác. Ông Thiện xuất hiện ít nhưng là một vai diễn có chiều sâu trong tâm hồn và có nhiều đất để người diễn viên sáng tạo. Tôi rất thích những vai dù ít xuất hiện, nhưng có chiều sâu để mình tập trung sáng tạo và thể hiện đầy đủ tính cách của nhân vật".

Tháng 4 năm 2000, Thành Lộc và ông bầu Huỳnh Anh Tuấn Chủ nhiệm CLB Múa Rối Nụ Cười (Nhà thiếu nhi Quận 1) cùng nhau thành lập Công ty TNHH Sân khấu và Nghệ thuật Thái Dương (IDECAF), đây là một công ty gần như duy nhất tại Việt Nam chuyên dàn dựng những vở kịch dành riêng cho lứa tuổi thiếu nhi. Tại đây, ông vừa là phó chỉ đạo nghệ thuật, kiêm luôn diễn viên chính của đoàn. Thành Lộc tiếp tục đảm nhiệm thêm vị trí đạo diễn dàn dựng sân khấu. Với sân khấu kịch này, Thành Lộc đã dàn dựng rất thành công chương trình Ngày xửa ngày xưa - một chương trình hài kịch dành cho thiếu nhi. Với những vai rất hồn nhiên và nhí nhảnh như vai Thần Nhẫn trong Aladin và đủ thứ thần, Chó ghẻ trong Cậu bé rừng xanh, Cú mèo trong Nữ thần Lee Kim Chi, Ốc mượn hồn trong Sơn Tinh - Thủy Tinh...

Ngoài sân khấu kịch, Thành Lộc còn tham gia vào nhiều lĩnh vực nghệ thuật khác trong đó có điện ảnh.

14

“Phù thủy” đặc biệt của sân khấu kịch miền Nam

1. CÁM (TẤM CÁM) Tấm Cám là vở diễn mở màn chương trình kịch dành cho thiếu nhi Ngày xửa ngày xưa của sân khấu Idecaf vào năm 2000. Từ đó tới nay, nhiều khán giả vẫn nhắc nhớ về Tấm Cám như một “hoa khôi” ấn tượng nhất trong các chương trình Ngày xửa ngày xưa từ dạo ấy đến giờ. Nhân vật Cám do NSƯT Thành Lộc thủ vai được xem là một vai diễn nổi bật, gây sức hút cho vở diễn. Đặc biệt màn kêu gọi cá bống hài hước của nhân vật Cám trong vở kịch đã trở thành một huyền thoại không thể nào quên trong lòng khán giả nhiều thế hệ.

2. KUMEOBUMI (HUYỀN THOẠI NỮ THẦN LEE KIM CHI) Huyền thoại nữ thần Lee Kim Chi được ra mắt vào mùa trung thu năm 2005 và gây được nhiều tiếng vang trong lòng khán giả. Trong vở diễn này, NSƯT Thành Lộc vào vai con cú mèo có tên là Kumeobumi - cú mèo bực mình. Với tần suất bực mình không điểm dừng, con cú mèo này ngoài tiếng cú, còn biết kêu tiếng mèo, thậm chí là tiếng sủa của chó tạo nên nhiều khoảnh khắc vui nhộn trong vở diễn.

3. BÒ CẠP CÂM (HOÀNG TỬ AI CẬP) Trong vở kịch Hoàng tử Ai Cập được ra mắt vào mùa trung thu năm 2007, NSƯT Thành Lộc vào vai chú Bò cạp câm đen nhẻm với giọng nói không ai hiểu được, phải được phiên dịch thông qua người bạn Bọ cạp diêm dúa. Đây là một trong những màn hóa thân độc đáo và ấn tượng nhất của NSƯT Thành Lộc trong kho tàng ngày xửa ngày xưa.

Những vai diễn ấn tượng trong

“Ngày xửa ngày xưa” 4. THÚY MAMA (CÔNG CHÚA CHÍCH CHÒE) Trong vở kịch Công chúa chích chòe được lấy bối cảnh triều đình nhà Thanh, NSƯT Thành Lộc nổi bật với vai diễn Thúy mama - nickname trong cung là tằm ma lão bà. Nét duyên dáng của Thúy mama được lột tả qua cách bà ru công chúa ngủ, tặng son cho thái giám để được nịnh nọt cùng những màn đấu khẩu đầy hài hước với bà tiên đỡ đầu.

5. NỮ THẦN NHẢY MÚA (CHUYỆN THẦN TIÊN Ở XỨ SỞ PHÙ TANG) Chuyện thần tiên ở xứ sở Phù Tang là một trong những vở Ngày xửa ngày xưa làm mưa làm gió tại thời điểm lúc bấy giờ.

Trong vở diễn, NSƯT Thành Lộc hóa thân vào vai diễn Nữ thần nhảy múa. Với tạo hình độc đáo khi có hẳn một đàn bướm dạo chơi trên đầu, “chị ba” nữ thần khiến khán giả cười sảng khoái với tính trẻ con hay dỗi hờn, nhưng cũng chứa chan tình thương rộng lớn.

15

6. THẦN NHẪN (ALADIN VÀ ĐỦ THỨ THẦN Trong vở Aladin và đủ thứ thần của Sân khấu kịch Idecaf, NSƯT Thành Lộc vào vai Thần nhẫn - người đã giúp cho Aladin giải cứu công chúa thoát ra khỏi hang.

Với những câu thoại gây hài, đây được xem là một trong những vai diễn độc đáo, ghi dấu ấn của ông trong lòng khán giả nhí.

Nguồn: Bài viết được tổng hợp từ nhiều nguồn.

NSƯT Hữu Châu (tên đầy đủ là Nguyễn Hữu Châu, sinh năm 1966) là một diễn viên đa tài hoạt động năng nổ trong nhiều lĩnh vực. Từ điện ảnh, truyền hình cho đến sân khấu kịch, sân khấu cải lương. Trong những lĩnh vực anh tham gia, đều để lại dấu ấn cá nhân rõ nét về một diễn viên thực lực, diễn bi hay diễn hài đều xuất sắc.

Vốn là con nhà nòi khi sinh ra trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật cải lương có tiếng. Cả gia đình điều theo nghiệp cải lương, đặc biệt có bà nội anh là nghệ sĩ Nguyễn Quỳnh Thơ, chủ đoàn hát Thanh Minh, là một trong 5 gánh hát cải lương lớn nhất đất Sài Gòn vào thời điểm đó. Bà bà nổi tiếng một thời qua biệt danh "Bầu của những ông bà bầu gánh hát cải lương". Ngoài ra còn có cô ruột là nghệ sĩ Thanh Nga, ngay cả chú của anh cũng là một nghệ sĩ có tên tuổi - Nghệ sĩ ưu tú Bảo Quốc, người em ruột là nghệ sĩ Hữu Lộc., người em ruột là nghệ sĩ Hữu Lộc.

16

CON ĐƯỜNG NGHỆ THUẬT Năm 1985, Hữu Châu tốt nghiệp trường Nghệ thuật Sân khấu 2 (nay là trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh TP. HCM). Sau khi ra trường, anh làm nhiều công việc để mưu sinh như bơm xe, đi cắt cây đường phố, bán báo… trước khi có vai diễn thầy bói trong vở kịch Hoàng tử và con gái lão chăn cừu – vai diễn đầu tiên trong sự nghiệp của anh. Để lại nhiều ấn tượng sau vai diễn đầu tiên đó, Hữu Châu được mời tham gia nhiều vở khác như: Lá sầu riêng, Nhân danh công lý và Người tình trễ xe.

Vào thập niên 80, sân khấu kịch phát triển mạnh, Hữu Châu cũng nung nấu ý định thử sức với thể loại này. Sau nhiều lần gia nhập và thành lập các nhóm hài, tại sân khấu kịch Thành phố bắt đầu nổi lên một diễn viên hài Hữu Châu có nét diễn tự nhiên, rặt chất Nam bộ với các vai diễn ấn tượng trong Thầy đồ, Ai lấy, Hội ngộ, Người giàu cũng khóc, Ba giai tứ xuất, Nồi cháo gà, Sống giả chết giả... Hữu Châu trở thành một trong những nghệ sĩ hài đắt show nhất thời điểm bấy giờ.

Nổi tiếng với hài kịch nhưng Hữu Châu vẫn mặn mà hơn với thể loại chính kịch, anh từng tâm sự: "...Dù đi tấu hài kiếm được đủ tiền nuôi mẹ nuôi em, chớ tôi vẫn mong được hát trong một vai đàng hoàng...". Những vai diễn mà anh tâm đắc nhất đều là những vai chính kịch và đặc biệt là Hữu Châu rất có duyên với các vai ông lão, anh có một gia tài đồ sộ về các nhân vật này với hơn 100 vai già và 10 vai nữ, một số vở tiêu biểu trong số đó như: vai đạo sĩ trong vở Đời luận anh hùng của soạn giả Lê Chí Trung. Với vai diễn này, anh đã đoạt Huy chương vàng Hội diễn toàn quốc năm 1990, đây cũng là một trong những vai diễn đầu tiên làm nên tên tuổi của Hữu Châu. Tiếp nối là vai ông Cả trong vở Cái tráp vàng diễn tại sân khấu IDECAF (Mai Vàng năm 2000), vai chàng công tử đào hoa nhưng bạc mệnh Ferdinand trong vở âm mưu và tình yêu, đây là một nhân vật hết lòng với người yêu nhưng lại mù quáng rơi vào cạm bẫy để rồi mang lại cho chính người mình yêu một cái chết đầy bi thảm, vai chính Nguyễn Trãi trong vở Bí mật vườn Lệ Chi, đây là vai diễn mà anh đầu tư công sức nhiều nhất, đến nỗi khi vở diễn đang đến hồi cao trào, Hữu Châu đột ngột ngã quỵ vì quá đuối sức sau thời gian tập luyện căng thẳng (nhưng ngay sau đó anh đã trở lại sân khấu và tiếp tục diễn), đây cũng là vở diễn mà anh giành được giải "Nam nghệ sĩ kịch nói được yêu thích nhất" tại giải Mai Vàng năm 2007. Ngoài ra còn phải kể đến các vai như ông Vạn Tuế trong vở Lò heo quay và vai ông Minh trong vở kịch Anh sui chị sui...

Ngoài lĩnh vực sân khấu hài - kịch, Hữu Châu còn tham gia vào một số bộ phim điện ảnh và truyền hình như: vai ông Bảy trong phim Đam mê, vai ông Bình trong phim Cuộc chiến hoa hồng của đạo diễn Đinh Đức Liêm, vai Hoàng trong phim Cái bóng bên chồng, vai thầy thể dục trong phim hài Giải cứu thần chết,... Bên cạnh đó, Hữu Châu cũng thử sức với vai trò là một đạo diễn sân khấu, anh đã dàn dựng thành công một số vở diễn như: *Quan huyện về làng. * Do những đóng góp và thành tựu của mình trong nghệ thuật, Hữu Châu được Nhà nước Việt Nam trao tặng danh hiệu Nghệ sĩ ưu tú năm 2012.

BI KỊCH GIA ĐÌNH Sự nghiệp nghệ thuật luôn rộng mở và gặt hái được nhiều thành công. Nhưng khi màn nhung kép lại, Hữu Châu trở về với cuộc đời đã trải nhiều thương đau. Đó là nỗi đau khi nhìn thấy những người thân trong gia đình của mình lần lượt ra đi.

Năm 1978, cô ruột anh là nữ nghệ sĩ Thanh Nga, nổi tiếng một thời qua các vai diễn trên sân khấu cải lương Sài Gòn thập niên 1970, vợ chồng bà bị kẻ xấu dùng súng sát hại ngay trước cổng nhà riêng sau khi đi biểu diễn về. Tiếp đó vào năm 1979 là cái chết của anh ruột anh, diễn viên múa Hữu Hải, trong một lần theo đoàn hát Thanh Minh đi lưu diễn ở miền Bắc đã qua đời vì chứng xuất huyết bao tử, an táng tại tỉnh Bắc Thái (nay là tỉnh Thái Nguyên và Bắc Kạn). Bất hạnh đến với anh không chỉ dừng lại đó, vào cuối năm 1980, cha của anh là nghệ sĩ Hữu Thìn đột ngột qua đời do bị kẻ xấu ám

17

hại. Người em ruột của anh là nghệ sĩ Hữu Lộc đã qua đời ngày 17 tháng 5 năm 2010 do tai nạn giao thông.

Và gần đây nhất, chú ruột anh là nghệ sĩ cải lương Chí Tiên cũng đã qua đời ngày 19 tháng 6 năm 2016 do bệnh gan. Ngoài những người được nêu trên thì anh còn một người chú ruột là tác giả Đào Chí Tiên đã tự tử lúc 22 tuổi (không rõ năm mất).

Sau thống nhất đất nước năm 1975, cả miền Nam bước vào thời kỳ bao cấp, hàng loạt doanh nghiệp tư nhân trở thành doanh nghiệp nhà nước. Năm 1981, đoàn hát Thanh Minh do bà anh làm chủ phải tập thể hóa theo chủ trương lúc bấy giờ. Đến năm 1988 thì bà qua đời do chứng xuất huyết não. Anh tâm sự: "Sự qua đời sớm của cha tôi nghệ sĩ Hữu Thìn, cô tôi nghệ sĩ Thanh Nga và bà nội tôi bà bầu Thơ là một thiệt thòi lớn cho cuộc đời nghệ sĩ của tôi. Tôi cảm thấy quá bơ vơ khi bước vào nghề hát, cũng may còn có bạn bè, chú bác nghệ sĩ và chú Bảo Quốc thương mến, đó cũng là niềm an ủi để tôi hành nghề sinh sống và kiếm tiền nuôi mẹ và hai em".

KHÔNG VỢ CON VÀ SỐNG VỚI MẸ GIÀ Trải qua từng ấy nghiệt ngã, tình thương và trách nhiệm kéo anh về với thực tại. Khi đứa cháu đầu con anh cả đang bơ vơ mồ côi cha, khi đứa cháu con nghệ sĩ Hữu Lộc đang rất cần tình thương của người chú.

Vậy nên cho đến hiện tại, dù đã 55 tuổi nhưng Hữu Châu vẫn lẻ bóng một mình, anh quyết định không lập gia đình, chấp nhận là chỗ dựa vững chắc cho những đứa cháu và tận hiếu cho người mẹ của mình.

Ngoài gia đình, Hữu Châu chọn sân khấu kịch làm người bạn đồng hành, ở đó đam mê của người nghệ sĩ tài hoa vẫn miệt mài cống hiến. Gắn gần cả cuộc đời với sân khấu, Hữu Châu bảo nhiệt huyết với nghề chưa bao giờ cạn, trái lại mỗi lúc càng đong đầy. Từ hiện tại ngẫm về quá khứ, nam nghệ sĩ tiếc cho sân khấu một thời vàng son đã lùi vào dĩ vãng. “Nếu có kiếp sau, tôi cũng xin được làm nghệ sĩ để được đứng diễn mỗi ngày trên sân khấu”.

Bên cạnh công việc diễn xuất, Hữu Châu đã gắn bó nhiều năm trong công việc giảng dạy các thế hệ sinh viên tại các sân khấu vàm trường ĐH Sân khấu – Điện ảnh TP.HCM. Bắt đầu từ việc nhận lời truyền dạy kỹ năng cho các lứa sinh viên cách đây hơn 10 năm, đến nay Hữu Châu đã chở biết bao chuyến đò là những người trẻ trên bước đường chập chững chạm ngõ nghệ thuật.

“Trước tôi khó tính, nghiêm khắc với chính mình và mọi người xung quanh. Nhưng từ khi đi dạy, tiếp xúc các em khiến tôi thay đổi nhiều trong suy nghĩ. Sau giờ dạy, tôi thỉnh thoảng dẫn chúng đi ăn uống, tâm sự.

Tôi truyền những kinh nghiệm mình có được cho chúng về chuyện đời chuyện nghề. Đổi lại, các em khiến tôi trẻ ra vì niềm vui, sự hồn nhiên của tuổi trẻ”, nam nghệ sĩ chia sẻ.

Nguồn: Wikipedia

Cố Nghệ sĩ Chí Tài Cả đời mang tiếng cười đến cho khán giả

Mỗi khi giai điệu quen thuộc này vang lên, có lẽ chúng ta đều nghĩ ngay đến một nhân vật, đó là cố nghệ sĩ Chí Tài người đã dành cả cuộc đời cống hiến cho nghệ thuật, mang tiếng cười đến cho bao thế hệ khán giả.

Chí Tài tên khai sinh là Nguyễn Chí Tài (sinh ngày 15 tháng 8 năm 1958 mất ngày 9 tháng 12 năm 2020), là một nghệ sĩ hài, nhạc sĩ, ca sĩ người Việt hoạt động tại Việt Nam và hải ngoại. Trong những năm thập niên 1990, anh còn là một nhạc sĩ hòa âm tại hải ngoại và là nhạc sĩ sáng tác, viết lời Việt cho một số ca khúc. Sau này, Chí Tài được biết đến nhiều hơn nhờ vào các tiết mục hài và anh là bạn diễn đóng cặp với nghệ sĩ Hoài Linh trong hơn 20 năm cho đến khi qua đời.

Những năm 1976 - 1977, Chí Tài đã tham gia thành lập ban nhạc Lướt Sóng và hoạt động văn nghệ trong phong trào "Ca khúc chính trị" của Thành đoàn Thành phố Hồ Chí Minh với vai trò chơi đàn guitar.

Năm 1981, Chí Tài sang Mỹ định cư, anh từng có ý định ngừng tham gia văn nghệ, tạo dựng cuộc sống mới tại Mỹ bằng cách đi học tiếng Anh và vi tính. Tuy nhiên, anh vẫn giữ niềm đam mê nghệ thuật bất chấp sự phản đối của gia đình, Chí Tài ghi danh đi học khóa dạy đàn và lớp nhạc jazz.

Cha anh mua cho anh một dàn âm thanh điện tử để anh lập một nhóm nhạc trẻ, từ đó anh thành lập ban nhạc gia đình "Chi Tai's Brothers" với anh trai Chí Thiện (keyboard), Quang Mỹ (bass), ca sĩ Phương Loan (ca sĩ chính), diễn viên hài Kiều Linh (trumpet), em trai Chí Thái (trống), nhạc sĩ Trịnh Nam Sơn (saxophone, keyboard) và Chí Tài (guitar chính, hát nền). Ban nhạc ổn định phát triển và gắn bó với trung tâm Thúy Nga từ Paris By Night 18 (riêng Chí Tài cộng tác từ Paris By Night 15 với vai trò nhạc sĩ hòa âm). Chí Tài sau đó đã mở một studio làm hòa âm và thu âm tại hải ngoại, các soundtrack trong các vở hài kịch của Paris By Night cũng đều do Chí Tài tự hòa âm. Lối hòa âm vui nhộn, trẻ trung và bắt tai từ các bài nhạc ngoại đã biến Chí Tài trở thành một trong những nhạc sĩ hòa âm hàng đầu tại hải ngoại thời điểm đó bên cạnh những cái tên như Duy Cường, Trúc Hồ, Trúc Sinh hay Tùng Châu.

18

Năm 1987, Chí Tài kết hôn với ca sĩ Phương Loan, vợ chồng anh thống nhất sẽ không sinh con để tập trung cho sự nghiệp. Mặc dù vậy, Chí Tài từng bày tỏ anh cảm thấy không khỏi hụt hẫng và tiếc nuối do không có con nối nghiệp mình.

Năm 1997, Chí Tài được dịp thử sức với diễn hài cùng Hoài Linh: “Vào thời điểm tôi tách khỏi Vân Sơn, hai bầu show ở Cali đã gợi ý tôi kết hợp cùng Chí Tài. Nhìn thấy cái duyên "trầm" ở anh ấy có thể tung hứng cùng cái duyên "bổng" của tôi nên tôi đồng ý. Sự kết hợp này đã nâng cánh cho cả hai chúng tôi thăng hoa trên con đường nghệ thuật. Điều đáng quý nhất là suốt chừng ấy thời gian, hai chúng tôi chưa từng có một mâu thuẫn nào xảy ra”, Hoài Linh chia sẻ.

Năm 2000, Chí Tài chuyển sang vai trò nghệ sĩ hài, anh gắn bó với nhóm kịch Thúy Nga và xuất hiện với vai trò nghệ sĩ hài trong loạt chương trình Paris By Night cùng Quang Minh, Hồng Đào, Trang Thanh Lan, Kiều Linh, Uyên Chi, Kiều Oanh, Lê Tín, Hoài Linh, Thúy Nga, Hoài Tâm, Việt Hương, Hương Thủy, Bé Tí…

Khi hoạt động ở Việt Nam, anh là một trong những nghệ sĩ gắn bó khá lâu với sân khấu Nụ cười mới. Về sau, anh xuất hiện nhiều trên các gameshow truyền hình cùng các nghệ sĩ Hoài Linh, Việt Hương, Trấn Thành, Trường Giang… với những màn tung hứng mảng miếng nhịp nhàng mang đến nhiều niềm vui cho khán giả đồng thời mang đến lượng rating khá cao trong các chương trình anh tham gia. Năm 2017, Chí Tài tổ chức liveshow đầu tiên trong sự nghiệp làm nghệ thuật của mình mang tên Liveshow Chí Tài - Những Chuyện Tình Nghiệt Ngã. Năm 2019, Liveshow Chí Tài - Những Chuyện Tình Nghiệt Ngã 2 được tổ chức.

13h35 ngày 9 tháng 12 năm 2020, Chí Tài đã qua đời do đột quỵ, lễ viếng được tổ chức tại Nhà tang lễ Bộ Quốc phòng số 5 ngày 12 tháng 12 theo nghi thức Công giáo. Đông đảo nghệ sĩ Việt và hàng ngàn khán giả mến mộ đã đến viếng, chiều cùng ngày linh cữu Chí Tài được đưa ra sân bay Tân Sơn Nhất để đưa về Mỹ theo nguyện vọng của gia đình. Tại Mỹ, lễ viếng được diễn ra vào ngày 18 tháng 12 năm 2020 tại Cộng đoàn Giáo xứ Thánh linh (Holy Spirit Catholic Church), người thân và đồng nghiệp của anh ở hải ngoại đã đến viếng. 13h ngày 19 tháng 12, linh cữu Chí Tài được hỏa táng sau đó an táng tại nghĩa trang Holy Sepulcher Cemetery, Quận Cam, California. Di ảnh của cố nghệ sĩ Chí Tài cũng đang được nghệ sĩ Hoài Linh thờ cúng tại đền thờ ở Việt Nam. Dù đã ra đi nhưng hình ảnh một danh hài đa tài với cây đàn guitar và những tác phẩm anh để lại vẫn luôn ở đó, luôn tồn tại trong lòng các anh chị em nghệ sĩ cũng như khán giả.

“Màn nhung cuộc đời đã khép lại sau lưng, nhưng có lẽ với một trái tim, với tính cách yêu đời nhường ấy, sẽ chẳng bao giờ ngủ yên” - (Theo: Thanh niên) Nguồn: Wikipedia

Nghệ sĩ Thanh Thủy

“Nghệ sĩ của... muôn mặt” Thanh Thủy, tên thật Huỳnh Thị Thanh Thủy (sinh ngày 24 tháng 9 năm 1963) là một nghệ sĩ hài, nghệ sĩ kịch nói, diễn viên điện ảnh, người dẫn chương trình và đạo diễn sân khấu nổi tiếng của miền Nam Việt Nam. Cô từng đoạt năm giải Mai Vàng của báo Người lao động và nhiều giải thưởng khác.

Cô sinh ra trong một gia đình công chức. Mặc dù cả gia đình cũng như chính bản thân đều muốn theo nghề giáo, nhưng Thanh Thủy lại thành danh trên sân khấu với vai trò diễn viên. Thanh Thủy tin sự ảnh hưởng của ông nội - một họa sĩ đã từng là giảng viên mỹ thuật Trường Mỹ thuật Biên Hòa - Đồng Nai đã hướng cô đến với nghệ thuật.

Mặc dù được đào tạo chính quy ngành đạo diễn tại Trường Nghệ thuật Sân khấu 2, Thanh Thủy lại nổi tiếng với vai trò diễn viên trong nhiều thể loại cũng như sân khấu cải lương. Năm 23 tuổi khi tốt nghiệp, Thanh Thủy làm giáo viên phụ giảng khóa đào tạo diễn viên điện ảnh

đầu tiên tại TP.HCM cho thầy Nguyễn Văn Phúc và cô Kim Chi được 4 năm. Khi ra trường, cô đã từng cùng Mỹ Dung, Phùng Nguyên mở tiệm bán quần áo trên đường Cống Quỳnh. Tiệm đóng cửa, cô về quê gần 3 năm cho đến khi nhận lời tái xuất trong chương trình ca nhạc hài kịch "Việt Nam thương nhớ" của nghệ sĩ Minh Phượng.

Tuy chương trình thành công lớn, nhưng Thanh Thủy vẫn ngần ngại quay lại với nghề. Mãi sau này, khi được BTV Ban Văn nghệ Đài Truyền hình TP.HCM là Thu Hồng mời làm vở “Trở về mái nhà xưa” tại Nhà hát kịch - sân khấu nhỏ 5B Võ Văn Tần, Thanh Thủy mới nhận ra niềm khao khát mãnh liệt với nghệ thuật và mong muốn được theo nghề trở lại.

Cô lập nhóm tấu hài với Quốc Thảo và Minh Phượng, từng là bạn diễn ăn ý của NSƯT Thành Lộc trong các vở hài kịch ở Sân khấu IDECAF như Cậu đồng, Cô chủ quán xinh đẹp, Cái tráp vàng, Người tốt thành Tứ Xuyên,... cũng như cùng NSƯT Hoài Linh tham gia nhiều vở hài kịch thành công trên sân khấu Nụ cười Mới của ông bầu Hữu Lộc như Người nhà quê, Chuyện sân ga,...

Cô phụ trách vai trò MC trong loạt kịch thiếu nhi Chuyện Ngày Xưa trên HTV7 và Ngày Xửa Ngày Xưa trên sân khấu kịch Idecaf với vai két La La của nhóm Líu Lo (2000 - 2006). Khi Ngày Xửa Ngày Xưa ra đời, cô liên tục góp mặt và trở thành một trong những trụ cột không thể thiếu của đoàn diễn. Hình ảnh nghệ sĩ Thanh Thúy được ghi dấu ấn đậm nét trong tâm trí các bạn nhỏ qua các vai diễn như là Lee Kim Chi/Nữ thần Mặt Trăng trong Huyền thoại Nữ thần Lee Kim Chi, Cá Chỉ Vàng Mê Lô trong Nàng tiên cá, Nữ thần Mặt Trời trong Chuyện thần tiên xứ Phù Tang, Bà Tiên trong Công chúa Chích Chòe, Thần Mùa Xuân trong Cậu bé khoai lang tây và ba bà tiên,...

Thanh Thủy có khả năng diễn xuất đa dạng từ bi đến hài nên cô được mệnh danh là "nghệ sĩ của muôn mặt". Cô từng đoạt giải Mai Vàng ở hạng mục Nữ diễn viên kịch nói được yêu thích nhất với các vai diễn Đông Nghi (Xóm nhỏ Sài Gòn, 1998), nữ thần Lee Kim Chi (Huyền thoại Nữ thần Lee Kim Chi, 2005), Thần phi Nguyễn Thị Anh (Bí mật vườn Lệ Chi, 2007). Cô cũng tham gia nhiều vở kịch và có được thành công lớn như Hãy khóc đi em (vai cô giáo Hạnh), Cánh đồng bất tận (vai Sương), Ông ngoại bà nội (vai bà nội),... Ngoài ra, cô còn thành công ở vai trò Đạo diễn sân khấu khi giành được giải Mai Vàng năm 2003 với vở Tiếng sạc vành.

“Gọi Thanh Thủy là “nghệ sĩ của muôn mặt” vì cô có khả năng đảm nhiệm nhiều vai diễn từ hài đến bi, mang sức nặng về tâm lý, yêu cầu khuôn mặt phải bộc lộ nhiều biểu cảm khác nhau và đòi hỏi sự trải nghiệm sâu sắc trong cuộc sống đời thường.”

Ngoài lĩnh vực sân khấu, cô còn tham gia các bộ phim truyền hình với các vai Bà mẹ nhẹ nhàng, dịu dàng, nhân hậu, yêu thương con cái, “hơi quê mùa”, “không duyên nhưng rất có duyên” và không kém phần hài hước như là Tam nam vẫn phú, Bỗng dưng muốn khóc, Vừa đi vừa khóc, Tết ơi! Xuân à, Cưới chạy kịp xuân,... Khoảng 10 năm trở lại đây, người ta nhớ đến Thanh Thủy với những vai diễn nhiều sức nặng về tâm lý, đòi hỏi ở diễn viên cả kỹ năng cũng như sự trải nghiệm sâu sắc trong cuộc sống đời thường.

19

“Với “Với khán khán giảgiả mến mến mộ,mộ, Vân Vân SơnSơn - Bảo - Bảo Liêm Liêm là những là những cái cái têntên đã đã trởtrở thành thành mộtmột phần phần ký ký ức ức khókhó quên. quên.

DùDù hiện hiện tại,tại, mỗimỗi người người đềuđều có những có những ngãngã rẽ khác rẽ khác nhau, nhau, song song dấudấu ấn ấn họ họ để để lại lại trong trong lòng lòng khán khán giảgiả vẫnvẫn nguyên nguyên vẹnvẹn như như thuở thuở nào.” nào.”

VỀVỀ THỂ THỂ LOẠI LOẠI SONG SONG TẤU: TẤU: Cặp Cặp đôiđôi Vân Vân SơnSơn - Bảo - Bảo Liêm Liêm là một là một trong trong những những têntên tuổituổi ăn ăn khách khách nhất nhất tại tại làng làng nghệ nghệ thuật thuật hảihải ngoại ngoại vàovào thập thập niên niên 90 90 - 2000.

- 2000.

CảCả 2 là2 bộ là bộ đôiđôi tấutấu hàihài cựccực kỳ kỳ ăn ăn ý với ý với nhau nhau trong trong thểthể loạiloại hàihài song song tấutấu rất rất riêng riêng biệtbiệt và và đậm đậm chất chất ViệtViệt Nam Nam (dựa (dựa trêntrên thểthể loạiloại Stand-up Stand-up Comedy Comedy củacủa MỹMỹ (hay (hay còncòn được được biếtbiết đếnđến như như hàihài độcđộc thoại)). thoại)).

Song Song tấutấu khác khác vớivới những những thểthể loạiloại kịchkịch nóinói khác. khác.

Song Song tấutấu không không hẳnhẳn là không là không cầncần kịchkịch bản. bản.

BấtBất kỳ kỳ vở vở kịchkịch nàonào cũng cũng cầncần phải phải lênlên kịchkịch bảnbản trước trước vớivới nhau. nhau.

NóiNói đúng đúng hơn, hơn, song song tấutấu không không có có mộtmột cốtcốt truyện truyện nhất nhất định. định. ĐôiĐôi khikhi đó đó chỉchỉ là một là một tìnhtình huống huống đơnđơn giản giản được được dựng dựng lênlên làmlàm cái cái “cớ” “cớ” để để diễn diễn viênviên có có thểthể gặpgặp nhau nhau và và bắtbắt đầuđầu tấutấu hài.hài.

Nhắc Nhắc đếnđến song song tấu,tấu, người người diễn diễn viênviên không không chỉchỉ “tấu “tấu hài” hài” mộtmột cách cách đúng đúng nghĩa nghĩa màmà còncòn phải phải “độc “độc tấu” tấu” những những tài tài năng năng khác khác củacủa bảnbản thân thân để cho để cho vở vở diễn diễn trởtrở nênnên phong phong phúphú và và lôi lôi cuốn cuốn hơnhơn như như ca ca hát,hát, nhảy nhảy múa, múa, làmlàm thơ,... thơ,...

Không Không cầucầu kỳ,kỳ, không không có nhiều có nhiều đạođạo cụ,cụ, bụcbục đứng đứng lỉnhlỉnh kỉnh. kỉnh.

ChỉChỉ cầncần 2 cái 2 cái micro micro là cũng là cũng đủ đủ để để thực thực hiện hiện mộtmột màn màn tấutấu hàihài thông thông thường. thường.

Thông Thông thường, thường, ở phía ở phía sausau bộ bộ đôiđôi song song tấutấu sẽ có sẽ ban có ban nhạc nhạc hỗ hỗ trợ.trợ.

Những Những mảng mảng miếng miếng tung tung hứng hứng vớivới nhau nhau và và tương tương táctác vớivới khán khán giảgiả để gây để gây cười, cười, sử dụng sử dụng bấtbất kỳ bộ kỳ bộ phận phận nàonào trêntrên cơ cơ thểthể củacủa mình mình để tấu để tấu hàihài là một là một trong trong những những đặcđặc điểm điểm nổinổi bậtbật củacủa thểthể loạiloại hàihài song song tấutấu này.này.

Bộ Bộ đôiđôi danh danh hàihài rất rất trautrau chuốt chuốt trong trong việcviệc viếtviết lời lời thoại, thoại, câucâu từ sử từ sử dụng dụng phải phải luôn luôn luôn luôn vầnvần điệu, điệu, linhlinh hoạt, hoạt, gầngần gũigũi và và quan quan trọng trọng nhất nhất là dễ là dễ hiểu. hiểu.

Trong Trong những những màn màn song song tấu,tấu, sự sự thoải thoải mái, mái, thăng thăng hoahoa nhưng nhưng duyên duyên dáng dáng là một là một trong trong những những yếuyếu tố quyết tố quyết định định sự sự thành thành công công củacủa vở vở diễn. diễn.

Một Một mô-típ mô-típ quen quen thuộc thuộc trong trong những những vở vở song song tấutấu thường thường bắtbắt đầuđầu bằng bằng lời lời chào chào mởmở màn màn củacủa Vân Vân SơnSơn - Bảo - Bảo Liêm.

Liêm.

SauSau đó,đó, bộ bộ đôiđôi danh danh hàihài có có thểthể vàovào vaivai những những người người bạnbạn lâulâu ngày ngày không không gặp,gặp, hoặc hoặc là thí là thí sinhsinh - giám - giám khảo khảo đăng đăng ký ký tham tham giagia những những cuộc cuộc thi thi vớivới mộtmột mục mục đích đích chính: chính: “kiểm “kiểm tra tra tài tài năng” năng” củacủa nhau. nhau. ĐóĐó có có thểthể là những là những màn màn ca hát, ca hát, làmlàm thơthơ theo theo chủchủ đề đề chocho trước, trước, những những màn màn đố đố vuivui và cũng và cũng có thể có thể là bắt là bắt chước chước những những nghệ nghệ sĩ nổi sĩ nổi tiếng. tiếng.

VỀVỀ VÂN VÂN SƠN SƠN - BẢO - BẢO LIÊM LIÊM Nghệ Nghệ sĩ Vân sĩ Vân SơnSơn gâygây chúchú ý khi ý khi đăng đăng tải tải vlogvlog kể về kể quãng về quãng thờithời gian gian khókhó khăn khăn khikhi sang sang MỹMỹ định định cư.cư.

Nam Nam danh danh hàihài chocho biếtbiết thờithời điểm điểm “chân “chân ướtướt chân chân ráo” ráo” sang sang Mỹ,Mỹ, anhanh phải phải làmlàm nhiều nhiều công công việcviệc để để mưu mưu sinh. sinh.

CụCụ thể,thể, Vân Vân SơnSơn bộcbộc bạch: bạch: “Thời “Thời gian gian đó,đó, tôi tôi đi làm đi làm chocho câycây xăng, xăng, banban ngày ngày đi phụ đi phụ khiêng khiêng máy, máy, bố bố trí trí cảnh cảnh quay. quay.

Một Một thờithời gian gian sau,sau, tôi tôi xinxin vàovào mộtmột hãng hãng điện điện tử để tử để lắplắp ráp.ráp.

SauSau đó,đó, tôi tôi mớimới quaqua ngành ngành chuyển chuyển âmâm toàn toàn thờithời gian…”. gian…”.

TuyTuy nhiên, nhiên, Vân Vân SơnSơn nhanh nhanh chóng chóng “đổi “đổi đời” đời” khikhi tìmtìm được được công công việcviệc phùphù hợp, hợp, mang mang lại lại thuthu nhập nhập ổn ổn định: định: “Tình “Tình cờ cờ tôi tôi làmlàm MCMC tiệctiệc cưới cưới chocho mộtmột người người bạnbạn cũ.cũ.

Qua Qua lầnlần đó đó thì thì tôi tôi được được nhiều nhiều người người mờimời tôi tôi hơn. hơn.

TừTừ đó,đó, hếthết người người nàynày đếnđến người người kiakia giớigiới thiệu, thiệu, tuần tuần nàonào tôi tôi cũng cũng có có show. show.

Thời Thời đó,đó, làmlàm MCMC đám đám cưới cưới thì thì được được 300300 - 500 - 500 USD USD mộtmột lần.lần.

MỗiMỗi tuần tuần như như vậyvậy tôi tôi mang mang về về 1.000 1.000 USD. USD. MỗiMỗi tháng tháng tôi tôi kiếm kiếm được được 5.000 5.000 - 6.000 - 6.000 USD, USD, từ từ việcviệc đi đi làmlàm MCMC cộng cộng thêm thêm nhiều nhiều công công việcviệc lặt lặt vặtvặt khác”. khác”.

Ngoài Ngoài ra, ra, anhanh còncòn tìmtìm được được công công việcviệc lồng lồng tiếng tiếng chocho phim phim củacủa dàndàn saosao đình đình đám đám như như Châu Châu Tinh Tinh Trì,Trì, Lý Lý Liên Liên Kiệt...

Kiệt...

20

SONG SONG

VÂN VÂNSƠN SƠN-

TẤU: TẤU:

Mặc Mặc dù dù có công có công việcviệc mơmơ ướcước và thu và thu nhập nhập đáng đáng nể nể ở thập ở thập niên niên 1990, 1990, tuytuy nhiên, nhiên, Vân Vân SơnSơn thừa thừa nhận nhận bảnbản thân thân luôn luôn trăntrăn trởtrở vì vì mong mong được được trởtrở lại lại sânsân khấu khấu chuyên chuyên nghiệp. nghiệp.

Nam Nam nghệ nghệ sĩ bồi sĩ bồi hồihồi kể kể lại lại kỷ kỷ niệm niệm được được mờimời diễn diễn chocho mộtmột trường trường đạiđại họchọc tại tại bang bang California: California: “Lúc “Lúc đó,đó, đạođạo diễn diễn Charlie Charlie Nguyễn Nguyễn họchọc tại tại ĐạiĐại họchọc Long Long Beach, Beach, tất tất niên niên thì thì sinhsinh viênviên ViệtViệt Nam Nam thường thường tổ chức tổ chức chương chương trình trình vănvăn nghệ”. nghệ”.

“Charlie “Charlie Nguyễn Nguyễn hỏihỏi tôi tôi có tiết có tiết mục mục nàonào trình trình diễn diễn gópgóp vuivui chocho chương chương trình trình không. không.

TôiTôi nghĩ nghĩ ngay ngay những những màn màn song song tấutấu hayhay diễn diễn vớivới BảoBảo Quốc, Quốc, BảoBảo Liêm Liêm ở Việt ở Việt Nam. Nam. Nhưng Nhưng do do cầncần bạnbạn diễn, diễn, tôi tôi mờimời luôn luôn Charlie Charlie Nguyễn.

Nguyễn.

KhiKhi tôi tôi cùng cùng Charlie Charlie đứng đứng chào chào mộtmột câucâu theo theo vần, vần, theo theo điệu điệu trêntrên sânsân khấu khấu là cả là cả rạprạp đứng đứng dậydậy vỗ vỗ taytay 1-21-2 phút. phút.

Bình Bình thường thường diễn diễn 12 12 phút phút thôi, thôi, hôm hôm đó đó chúng chúng tôi tôi diễn diễn đếnđến 18 18 phút phút vì sinh vì sinh viênviên hưởng hưởng ứngứng quáquá nhiều nhiều vì vì tiếttiết mục mục kiểukiểu MỹMỹ nhưng nhưng do do người người ViệtViệt diễn”, diễn”, Vân Vân SơnSơn kể lại. kể lại. Đáng Đáng chúchú ý, Vân ý, Vân SơnSơn gâygây bấtbất ngờngờ khikhi chocho biếtbiết anhanh tìnhtình cờ cờ hộihội ngộngộ BảoBảo Liêm Liêm tại tại Mỹ.Mỹ.

Nam Nam nghệ nghệ sĩ thích sĩ thích thúthú chocho biếtbiết do do anhanh thường thường xuyên xuyên có có show show tại tại hộihội chợchợ nênnên được được phía phía banban tổ chức tổ chức treotreo poster poster thông thông báobáo lịchlịch diễn. diễn.

Trong Trong mộtmột lầnlần tìnhtình cờ cờ đưađưa vợ vợ concon đi chơi, đi chơi, danh danh hàihài BảoBảo Liêm Liêm đã đã phát phát hiện hiện và và lậplập tứctức liênliên hệ hệ vớivới banban quản quản lý để lý để gặpgặp anh. anh.

SauSau khikhi để để lại lại số điện số điện thoại, thoại, cả cả haihai nhanh nhanh chóng chóng liênliên lạc lạc sausau mộtmột thờithời gian gian xa xa cách. cách. ĐặcĐặc biệt, biệt, Vân Vân SơnSơn thừa thừa nhận nhận anhanh là người là người đề đề nghị nghị BảoBảo Liêm Liêm chuyển chuyển sang sang California California sống sống để để hoạt hoạt động động nghệ nghệ thuật thuật trởtrở lại.lại.

DoDo chichi phíphí khákhá đắtđắt đỏ đỏ nênnên haihai nghệ nghệ sĩ đã sĩ đã cùng cùng nhau nhau thuê thuê mộtmột căncăn hộ hộ và chia và chia đôiđôi tiềntiền nhà. nhà.

SauSau thờithời gian gian hoạt hoạt động, động, cả hai cả hai nhận nhận ra sức ra sức mạnh mạnh truyền truyền thông thông đốiđối vớivới nghệ nghệ sĩ. Vì sĩ. Vì thế,thế, Vân Vân SơnSơn đề đề nghị nghị BảoBảo Liêm Liêm cùng cùng thành thành lậplập trung trung tâmtâm để để biểu biểu diễn. diễn.

SảnSản phẩm phẩm đầuđầu tiêntiên củacủa bộ bộ đôiđôi được được ra đời ra đời là đĩa là đĩa Tiếng Tiếng cười cười Cali, Cali, và thành và thành công công đã đã đếnđến ngoài ngoài sự sự mong mong đợiđợi khikhi cuộn cuộn băng băng nàynày được được khán khán giảgiả yêuyêu mến, mến, mua mua đếnđến 20.000 20.000 bảnbản vớivới giágiá 15 15 USD/cuốn USD/cuốn (khoảng (khoảng 350.000 350.000 đồng). đồng).

“Thừa “Thừa thắng thắng xông xông lên”, lên”, cả hai cả hai chocho ra mắt ra mắt nhiều nhiều sảnsản phẩm, phẩm, lấylấy ý tưởng ý tưởng dựadựa trêntrên cuộc cuộc sống sống đờiđời thường thường nênnên được được đông đông đảođảo Kiều Kiều bàobào yêuyêu mến. mến.

Năm Năm 1994, 1994, Vân Vân SơnSơn thành thành lậplập Trung Trung tâmtâm Vân Vân Sơn, Sơn, vừavừa biểu biểu diễn diễn vừavừa đàođào tạotạo nhiều nhiều ca ca sĩ, danh sĩ, danh hàihài nổinổi tiếng tiếng trong trong giớigiới vănvăn nghệ nghệ ViệtViệt Nam Nam ở hải ở hải ngoại. ngoại.

BảoBảo Liêm Liêm có hợp có hợp táctác vớivới Trung Trung tâmtâm Vân Vân SơnSơn ở cuốn ở cuốn đầuđầu tiêntiên và sau và sau đó đó BảoBảo Liêm Liêm đã đã ngừng ngừng hợphợp táctác vì có vì một có một số bất số bất hòahòa giữa giữa Vân Vân SơnSơn và Bảo và Bảo Liêm.

Liêm.

Năm Năm 1996, 1996, trong trong thờithời gian gian ngừng ngừng hợphợp táctác vớivới BảoBảo Liêm, Liêm, anhanh đã đã phát phát hiện hiện và và diễn diễn chung chung vớivới danh danh hàihài Hoài Hoài Linh Linh để để thay thay thếthế BảoBảo Liêm.

Liêm.

Năm Năm 1999, 1999, sausau khikhi Hoài Hoài Linh Linh trởtrở về về ViệtViệt Nam, Nam, BảoBảo Liêm Liêm được được mờimời trởtrở lại lại hợphợp táctác vớivới Trung Trung tâmtâm Vân Vân SơnSơn bắtbắt đầuđầu từ từ cuốn cuốn số 12. số 12.

Cặp Cặp đôiđôi Vân Vân Sơn-Bảo Sơn-Bảo Liêm Liêm đã đã cùng cùng xuất xuất hiện hiện trong trong 30 30 cuốn cuốn do do Trung Trung tâmtâm Vân Vân SơnSơn sảnsản xuất. xuất.

Năm Năm 2008, 2008, BảoBảo Liêm Liêm đã đã ngừng ngừng hợphợp táctác lầnlần nữanữa sausau khikhi phát phát hành hành cuốn cuốn số 41. số 41.

Từng Từng có có nhiều nhiều tin tin đồnđồn chocho rằng rằng BảoBảo Liêm Liêm và và Vân Vân SơnSơn mâu mâu thuẫn thuẫn chuyện chuyện tiềntiền bạcbạc nênnên ngừng ngừng hợphợp tác,tác, nhưng nhưng Vân Vân SơnSơn đã đã bácbác bỏ bỏ tin tin đồnđồn này.này.

“Tôi “Tôi và và BảoBảo Liêm Liêm không không còncòn diễn diễn chung chung không không phải phải vì chuyện vì chuyện tiềntiền bạc.bạc.

Theo Theo thờithời gian, gian, mọimọi thứthứ đềuđều thay thay đổi,đổi, không không có gì có tồn gì tồn tại tại mãi”. mãi”.

Vân Vân SơnSơn chocho biếtbiết BảoBảo Liêm Liêm là bạn là bạn diễn diễn ăn ăn ý nhất ý nhất củacủa mình: mình: “Giai “Giai đoạn đoạn diễn diễn chung chung vớivới BảoBảo Liêm Liêm trởtrở thành thành mộtmột phần phần quan quan trọng trọng trong trong sự nghiệp sự nghiệp củacủa tôi.tôi. Đến Đến nay,nay, nhiều nhiều khán khán giảgiả nóinói vớivới tôi tôi họ họ thuộc thuộc lòng lòng từng từng lời lời thoại, thoại, nhiều nhiều tiểutiểu phẩm phẩm trởtrở thành thành mộtmột phần phần ký ức ký ức tuổituổi thơ”. thơ”.

Những Những vở vở hàihài kịchkịch tiêutiêu biểu: biểu: Những Những nẻonẻo đường đường miền miền Tây, Tây, CôCô Tấm Tấm ngày ngày nay,nay, Song Song tấutấu LanLan và Điệp,... và Điệp,...

Nguồn Nguồn tham tham khảo: khảo: tin247.news, tin247.news, vnexpress.net, vnexpress.net, baogialai.com, baogialai.com, bestie.vn, bestie.vn, Wikipedia.

Wikipedia.

--BẢO BẢOLIÊM LIÊM

21

Chương 3

Có thể bạn chưa biết?

22

Thời Pháp đô hộ, hát Tiều thịnh hành nhất trong Nam. Hát Tiều không dùng trang phục lòe loẹt, đắt tiền như Kinh kịch hoặc hát Quảng, mà đơn sơ như hát bội ta. Trang trí sân khấu cũng chỉ dùng màn trướng với một cái bàn và mấy cái ghế. Lối hóa trang cũng tương tự hát Quảng và Kinh kịch. Họ diễn theo lối tượng trưng: đi thì múa với con roi, đi xe bằng hai tấm vải có thêu hình bánh xe, do hai tên quân căng ra chui dưới tấm vải là độn thổ lên đứng trên bàn là thăng thiên...

Tại Hồng Kông, người ta đã quay thành phim một số tuồng tiêu biểu của nghệ thuật hát Tiều, và có mang sang chiếu ở Chợ Lớn: Địch Thanh Lạc Thơn; Mạnh Lệ Quân thoát hài; Mộc Quế Anh dâng cây; Triệu Ngũ Nương Nguyên Tiêu Án; Bích Ngọc Trâm; Nhị Thuế Phu... Diễn viên nổi tiếng của bộ môn này , được biết có các nghệ sĩ Trần Sở Huệ, Trang Tuyết Quyên (chuyên vai kép), Phương Xảo Ngọc, Tăng Sang Phụng, Trương Ứng Viêm, Trần Văn Xương (Theo tài liệu của ông Thân Văn Nguyễn Văn Quí).

Hát Tiều xuất hiện ở Nam Việt Nam và Sài Gòn vào những năm đầu thế kỷ này. Đó là những đoàn lưu diễn từ các tỉnh Nam Trung Quốc, mang những tên Lão Ngọc Xuân Hương, Lão Bửu Lai Xuân, Lão Mai Chánh, Tân Nhất Chi Hương... vào Chợ Lớn rồi đi xuống các tỉnh phía Tây, Nam đồng bằng Nam Bộ biểu diễn cho người Tiều và Việt xem. Người Việt Nam đặt tên cho các đoàn đó là Thùng xanh, Thùng đỏ, Thùng đen, căn cứ theo các màu sơn của rương hàm chứa đựng phục trang của họ. Đồng bào ta ở các tỉnh thích xem hát Tiều lắm, vì họ diễn những tích trong truyện Tàu, xem cũng dễ hiểu.

Diễn viên của các đoàn này là những thiếu niên khoảng 7 đến 16 tuổi, toàn là em trai, có em đóng vai nữ rất xuất sắc. Chủ gánh hát tuyển chọn và mua đứt các em, con của gia đình nghèo túng bên Trung Quốc, đào tạo thành diễn viên trên bước đường lưu diễn.

Sau khi cha mẹ nhận tiền bán con, các em trở thành vật sở hữu của chủ gánh, không được trả lương, chỉ được ăn cơm hàng ngày. Theo ông Mai Sinh, phó đoàn Hát Tiều hiện giờ, thì lúc ấy, chế độ ăn uống của các diễn viên thiếu niên được đặt trên căn bản tài năng, hát hay được ăn no, ngon, diễn kém phải chịu đói. Kỷ luật khe khắt được áp đặt lên các em, giờ giấc ăn, tập, phân minh, nghiêm cấm các em tiếp xúc với người địa phương, để phòng các em trốn. Thể thức truyền nghề của hát Tiều không giống như hát Quảng là một thầy dạy một trò mà là một thầy dạy nhiều trò, nhiều vai, nhân vật khác nhau. Hát diễn không vừa ý thầy là phải chịu hình phạt roi đòn, bỏ đói. Khả năng của các em được khai thác tối đa, vì thế mà những em có tài được nổi bật rõ rệt. Nghệ thuật ca xướng của hát Tiều đòi hỏi diễn viên phải có giọng hát trong trẻo, hát bằng giọng thật chứ không dùng hơi gió, cho nên các em nào bước vào tuổi dậy thì, bị vỡ giọng thì lập tức bị thay vai, đưa ra làm các việc khác, đương nhiên phần bồi dưỡng cũng bị hạ theo. Có em đang là diễn viên quan trọng, bỗng nhiên bị đẩy ra làm quân sĩ, phần ăn bị truất bớt ngay.

Hát Tiều

Các đoàn hát bên Tàu qua, biểu diễn ở những nơi đông người gốc Triều Châu - Chợ Lớn, Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Rạch Gi , Hà Tiên - phục vụ ở các khu chợ, xóm chùa miễu. Để bổ sung lực lượng, thay thế một số em sắp thành thanh niên, chủ cho người về nước tuyển mộ thêm, hoặc đi vào các làng Khơme, tìm mua các em gốc Tiều.

Từ khi chiến tranh thế giới lần thứ hai chấm dứt, hát Tiều không còn thấy hoạt động ở các tỉnh nữa. Hát Tiều đã chịu thua các hình thức văn nghệ hấp dẫn khác. Ở Chợ Lớn, trước đây hát Tiều rất thịnh, các nghệ sĩ hát bội ta, sau khi vãn hát, thường đi xem hát Tiều, vì họ diễn kéo dài trọn đêm. Ngay tại Chợ Lớn, nghệ thuật này cũng lần lần sa sút so với hát Quảng hay những bộ môn văn nghệ khác.

Kể từ năm 1960 trở về sau, các người gốc Triều Châu ở Chợ Lớn, thành lập các nhạc xã (như hình thức sinh hoạt văn nghệ nghiệp dư bây giờ). Những người tham gia sinh hoạt trong các nhạc xã là những người ái mộ nghệ thuật cổ truyền, thuộc nhiều thành phần trong xã hội: có người là nghệ sĩ chính quy bị thất nghiệp, có người là dân lao động, là học sinh nhiệt tình, thích ca hát, hoặc có người tham gia để làm vui. Đáng kể nhất là 5 nhạc xã: Đông Phương, Ỷ Vân, Dương Minh Huyên, Ngọc Tuyết, Tân Nghệ. Các nhạc xã này hoạt động vào buổi tối, nhằm bảo vệ cuộc sống bình thường của các diễn viên lao động. Là những bạn hát Tiều nghiệp dư, họ chỉ diễn vào những dịp Tết, những kỳ cúng tế lễ lộc, hay là hát để gây quỹ phúc lợi. Thường thì hát ở sân Tinh Võ (Câu lạc bộ Thể dục thể thao Quận 5 bây giờ), chùa Ông, chùa Bà... Các nhạc xã tư nhân tự túc này vẫn sinh hoạt và tồn tại cho đến tháng 4-1975. Sau 30-4-1975 , từ 5 nhạc xã trên tự chắt lọc lại những diễn viên chuyên và không chuyên kỳ cựu để thành lập đoàn hát Tiều (Thống nhất Tiểu Quảng) ... Ngoài một số ít tuồng truyền thống mang nội dung cũ, được phục hồi để làm cơ sở phát triển, cũng như đoàn Quảng, đoàn Tiều đang diễn một kịch mục gồm các tuồng dân gian, cận và hiện đại Việt Nam. Danh sách diễn viên, nghệ nhân tên tuổi của đoàn gồm có: các diễn viên nữ như Lê Anh, Bảo San, Thục Anh, Đai Anh, Cẩm Linh... các diễn viên nam Dương Tỷ, Mai Sinh, Diêm Quế, Lưỡng Đức... Họ là những người đã sống và cống hiến cả đời mình cho sân khấu. Có thể nói, mỗi cuộc đời của từng nghệ nhân, nghệ sĩ lớn tuổi có một nét bất hạnh, khổ sở riêng gắn liền với cái khổ chung của lớp nghèo trắng tay ở nước Trung Hoa vào cuối đời Mãn Thanh và cận đại, giống như kiếp sống lam lũ của tầng lớp nghệ sĩ hát bội ta trong thời kỳ bị trị.

Trích: Địa chí văn hoá thành phố Hồ Chí Minh, tập III: Nghệ thuật, NXB TP.HCM, 1998.

23

Xưng hô tiếng NHO

trong tuồng cổ, cải lương: Bạn đã biết chưa?

A. Xưng hô trong Hoàng tộc

1- Cha vua (chưa từng làm vua): quốc lão 2- Cha vua (truyền ngôi cho con): Thái Thượng Hoàng 3- Mẹ vua (trước đó chồng làm vua): Thái hậu 4- Mẹ vua (chồng chưa từng làm vua): quốc mẫu 5- Anh vua: hoàng huynh 6- Em trai vua: hoàng đệ 7- Em gái vua: hoàng muội 8- Chị gái vua: hoàng tỉ 9- Chú vua: hoàng thúc 10- Bác vua: hoàng bá phụ 11- Cậu vua: quốc cựu phụ 12- Dì vua: quốc di mẫu 13- Cha vợ vua: quốc trượng 14- Chị vợ vua: hoàng di tỉ 15- Em gái vợ vua: hoàng di muội 16- Anh , em trai vợ vua: quốc cựu, hoàng cựu 17- Con trai vua (nói chung): hoàng tử 18- Con trai vua (sẽ nối ngôi): đông cung Thái tử 19- Con dâu vua nói chung: hoàng túc 20- Con dâu cả (vợ đông cung Thái tử): hoàng phi, vương phi 21- Chồng nữ hoàng: hoàng tế 22- Con gái vua: công chúa 23- Con rể vua: phò mã đô úy 24- Con trưởng vua chư hầu: Thế tử 25- Con gái vua chư hầu: quận chúa

Xưng hô bằng tiếng Nho quả là rắc rối sự đời kể cả trong gia đình người thường dân lẫn hoàng tộc.

Ngày nay những người soạn tuồng cổ hay hồ quảng, nói xin lỗi phần đông thuộc gia đình nòi đi hát riết có kinh nghiệm nhảy ra làm thầy tuồng, rồi soạn giả, thậm chí là cả giám khảo chấm tuồng. Tuồng của họ viết nội dung phần lớn chứa nhiều cách xưng hô trong cung đình hay chốn hoàng tộc đầy rẫy tiếng Nho mà bản thân họ không thạo chữ Hán lắm nên xưng hô tùy tiện, nếu không nói là bừa bãi, là chuyện đương nhiên.

Thật ra không riêng gì tuồng cổ hồ quảng mà ngay cả tuồng tích cải lương mang tính cách lịch sử cũng đầy chẳng những lời xưng hô loạn xà ngầu. Nhân đây chúng tôi xin nêu sơ lược cách xưng hô bằng tiếng Nho trong hoàng tộc và đời thường vừa phục vụ bạn đọc nói chung vừa gợi ý các soạn giả tuồng hồ quảng nên thận trọng hơn khi dùng từ.

Riêng đời Minh chế độ qui định tên gọi như sau: 1- Cô vua: Đại trưởng công chúa 2- Chị em gái vua: trưởng công chúa 3- Con gái vua: công chúa 4- Con gái thân vương: quận chúa 5- Con gái quận vương: huyện chúa 6- Cháu nội quận vương: quận quân 7- Cháu cố quận vương (gái): huyện quân 8- Chồng công chúa: phò mã đô úy 9- Chồng quận, huyện chúa: nghi tân 10- Vợ các vua chư hầu: tiểu quân 11- Xưng hô với các hoàng tử gọi: Điện hạ 12- Xưng hô với các công chúa là công nương Về đối xưng thì vua thường khiêm xưng mình với người khác là “quả nhân” có nghĩa là “Kẻ ít nhân đức”, hoặc “cô” tức kẻ cô độc và gọi quần thần là “chư khanh”, còn nói riêng với người nào thân kính thì nếu họ của người ấy kèm theo chữ “Khanh Gia” như nói với Bao Chửng (Bao Công) thì gọi “Bao Khanh gia”, nói với vua chư hầu thì gọi “Hiền hầu”. Thần dân nói chuyện với vua thì tung hô “muôn tâu bệ hạ” (ý nói mình chỉ dám tâu với cái bực thềm ở dưới đất chứ không dám tâu trực tiếp với vua) hoặc “Tâu lịnh muôn năm”, “Muôn tâu lịnh cửu trùng”, “Muôn tâu thánh thượng”, “Muôn tâu hoàng thượng”, “Muôn tâu đức thánh quân”, “Muôn tâu đức kim thượn ”,...

Sứ giả các nước chư hầu với nhau khi đến triều đình nước ngoài mà nói tới vua mình thì xưng khiêm tốn là: “ (Thưa Hiền hầu), quả quân chúng tôi...”. Hoàng thái hậu nói chuyện với thần liêu thì xưng là “Ai gia”. Thần liêu khi nói chuyện với hoàng hậu thì gọi là “Lịnh nương nương”. Thần điêu khi xưng mình với vua thì thường nói: “Kẻ hạ thần” hoặc “Thần đây”, còn gặp trường hợp sắp nói điều gì có thể nghịch ý vua hoặc không có chi nghịch ý cả mà do mình nịnh thì nhận tội trước như sau: “Kẻ hạ thần tội đáng muốn chết” hoặc nói trơn “Kẻ tội thần”.

Thần dân nói chuyện với các hoàng tử thì khiêm xưng “thưa Điện Hạ” tức ý nói mình chỉ dám nói với cái thềm điện mà hoàng tử ở chứ không dám nói thẳng với ngài. Các thái giám khi nói chuyện với vua, hoàng hậu gì đều xưng là “Kẻ nô tài". Các quan gọi bọn thái giám bằng họ của chúng kèm theo hai chữ “công công”, như “Quách công công”.

24

Nguồn: Lý Việt Dũng

B. Xưng hô trong dân gian

1- Ông nội: nội tổ – nội tổ phụ 2- Bà nội: nội tổ mẫu 3- Ông nội vợ: thái nhạc trượng 4- Bà nội vợ: Thái nhạc mẫu 5- Ông ngoại: ngoại tổ 6- Bà ngoại: ngoại tổ mẫu 7- Ông ngoại vợ Ngoại: Thái nhạc trượng 8- Bà ngoại vợ Ngoại: thái nhạc mẫu 9- Cha: phụ thân xuân đường, nghiêm đường 10- Mẹ: mẫu thân, huyên đường 11- Cha hờ (cha ghẻ): can gia 12- Mẹ hờ (mẹ ghẻ): can nương 13- Cha chồng: ông, gia ông, lão gia 14- Mẹ chồng: cô, gia cô 15- Cha vợ: nhạc trượng, nhạc phụ 16- Mẹ vợ: nhạc mẫu 17- Chồng: phu , phu tế, ngô tế, lang, lang quân 18- Vợ : Phụ, thê, nội tướng, nội nhân, nội tử, nhụ nhân 19- Con trai: nhi 20- Con gái: nữ 21- Con dâu: tức, tức nữ, tức phụ 22- Con rể: nghĩa tế, nữ tế, lang 23- Cháu nội ngoại gái: tôn nữ 24- Cháu rể nội ngoại: tôn tế 25- Cháu trai (đối với chú bác cậu đì): diệt 26- Cháu gái (như trên): diệt nữ 27- Cháu rể (như trên): diệt tế 28- Anh trai: huynh 29- Anh chồng: bá bá 30- Anh vợ: đại cựu, thế cựu 31- Anh rể: Tỉ phu, phu lang, lang 32- Em trai: đệ 33- Em trai của chồng: thúc thúc, tiểu thúc, thiếu gia, thiếu thúc 34- Em trai vợ: cựu tử, tiểu cựu 35- Em rể: muội phụ 36- Chị ruột: tỉ, tỉ tỉ 37- Chị chồng: đại cô, cô nãi 38- Chị vợ: đại tỉ, thê tỉ

25

39- Chị dâu: tẩu tẩu 40- Chị dâu cả: khâu tẩu 41- Em gái: Muội 42- Em gái chồng: cô cô, tiểu cô 43- Em gái vợ: di tử, tiểu di 44- Anh em con chú bác: đường huynh đệ 45- Chị em con chú bác: đường tỉ muội 46- Anh em con cô: cô biểu huynh đệ 47- Chị em con cô: cô biểu tỉ muội 48- Anh em con cậu: Cựu biểu huynh đệ 49- Chị em con cậu: cựu biểu tỉ muội 50- Anh em con dì: di biểu huynh đệ 51- Chị em con dì: di biểu tỉ muội 52- Anh em bạn rể: khâm huynh đệ, liên khâm, liên kế 53- Chị em bạn dâu: trục lý, đại nãi, tiểu nãi 54- Anh em cùng chi tổ: đồng đường huynh đệ 55- Anh em cùng cụ tổ: tụng đường huynh đệ 56- Anh em cùng kỵ tổ: tái tụng đường huynh đệ 57- Bác: bá phụ 58- Bác gái: bá mẫu 59- Chú: thúc phụ 60- Thiếm: thẩm 61- Cô: cô mẫu 62- Dượng (chồng cô): cô trượng 63- Dì: di mẫu 64- Dượng (chồng dì): di trượng 65- Cậu : cựu phụ 66- Mợ : câm 67- Ông bác: bá công 68- Bà bác: Bà bà 69- Ông chú: thúc công 70- Bà thím: thẩm bà 71- Ông cậu: cựu công 72- Bà mợ: cựu bà 73- Bà cố: cô tổ mẫu 74- Bà dì: di tổ mẫu 75- Ông dượng (chồng bà cô): cô trượng công 76- Ông dượng (chồng bà dì): di trượng công.

PHẠM TRÙ

Có thể nói, phạm trù cái bi của ba thể loại: chèo, tuồng và cải lương chính là một trong những khía cạnh tham gia cấu thành đặc trưng chủ đạo của sân khấu Việt Nam. Mỗi thể loại lại có cách diễn tả cái bi khác nhau làm nên đặc trưng cơ bản của thể loại đó.

CÁI BI

TUỒNG - BI HÙNG Tuồng, luông tuồng, hát bộ, hát bội là những cách gọi một loại hình nhạc kịch thịnh hành tại Việt Nam khác với các loại hình sân khấu khác như chèo, cải lương, tuồng mang theo âm hưởng hùng tráng với những tấm gương nhân vật tận trung báo quốc, xả thân vì đại nghĩa, những bài học về lẽ ứng xử của con người giữa cái chung và cái riêng, giữa gia đình và Tổ quốc, chất bi hùng là một đặc trưng thẩm mỹ của nghệ thuật Tuồng.

Có thể nói Tuồng là sân khấu của những người anh hùng. Đặc trưng trên đã cho thấy được cách thức thể hiện cái bi riêng biệt của nghệ thuật tuồng. Cái bi trong tuồng là bi hùng. không phải là cái bi ai oán hay giễu cợt. Chính vì đối tượng ca thán của tuồng là những bậc anh hùng hay những người đứng về phe chính nghĩa thế nên sự hy sinh của họ là đáng được ca ngợi.

của sân khấu Việt Nam

CHÈO - BI HÀI Chèo thuộc loại kịch hát bi, sự kết hợp giữa cái bi và cái hài hầu thành nguyên tắc kịch thuật của chèo (cổ). Có thể thấy rõ điều này thông qua cách thể hiện các nhân vật trong chèo. Phần lớn nhân vật chính yếu, trước hết là những nhân vật nữ của chèo (cổ) đều có quãng đời hết sức khổ cực (nghiêng về khổ cực vật chất, kẻ nghiêng về khổ cực tinh thần) ở đủ dạng, đủ vẻ, mang tính bi rõ rệt, như những Thị Phương, Cúc Hoa, Thị Kính, Châu Long, Phương Hoa, Kiều Liên, Mẫu Thoải, Chúa Ba,... tất tật. Tuy nhiên, những con người đó khi lên chiếu chèo, qua diễn xuất tài tình và nhiều khi tinh tế của nghệ nhân, kết hợp với đòi hỏi những hình thức quen thuộc của đông đảo bà con, rất nhiều cái cười đủ kiểu, đủ mức "pha" vào suốt thời gian diễn trò từ đầu đến cuối, chiếm tỷ lệ hàng 1/2 tới 2/3 buổi hát. Ðiều "quá đáng" lại được cái có hậu của tất cả các tích chèo hậu thuẫn, nên càng làm gia tăng tính lạc quan và góp phần quan trọng tạo sự thoải mái cho bà con khi thưởng thức. Đây được xem là hình thức diễn xướng bi, hài xen kẻ, hay nói khác hơn là hài pha vào bi. Trong các vở diễn, hình thức này thể hiện trong mỗi tình tiết, mỗi lớp, mỗi nhân vật, dưới các dạng: Khi là sử dụng cái hài để nhấn thêm cho cái bi "sâu" hơn, cười trong nước mắt (đoạn Lão Sùng"đùa" ông Mãng), lớp "giết chồng" chèo Quan m; đoạn hề Mồi hát bài Cu lớn cu bé lớp Lưu Bình gặp Trù Phòng khi sang nhờ bạn;... Khi dùng tiếng cười để châm biếm, đả kích; chê trách những hiện tượng chướng tai gai mắt, những hành động "vô đạo đức" của các bề trên, cả những thói hợm hĩnh kệch kỡm trong bà con xóm giềng (như vô số lớp hề theo Bác, Hề Mồi đồ đá, Mụ Mối - Xã Dốt, vợ Mõ - Xã trưởng).

CẢI LƯƠNG - BI AI Nói đến cái bi của cải lương, chúng ta có thể hình dung trong sự tương quan giữa nó với loại hình kịch nói. Cái bi của kịch nói chính là cái bi của ngoại cảnh tác động, của số mệnh đè nặng lên nhân vật. “Khi ở trong tình huống bi kịch, người ta trải nghiệm sự căng thẳng và sự lo âu sâu sắc trong tâm hồn, khiến người ta phải chịu những đau khổ thường rất nặng nề”. Trong khi đó, cái bi trên sân khấu cải lương là cái bi hướng nội, cái bi trong tâm lý phát tiết ra bên ngoài.

Cái bi của cải lương chỉ hé mở một nét buồn trong cuộc đời chứ không phải là bi kịch không lối thoát. Qua sự mất mát, đau thương, con người lại vươn lên, hướng tới tương lai. Chính vì vậy, tính bi mà vẫn trữ tình chỉ có ở sân khấu cải lương giúp người xem đi sâu vào thế giới nội tâm nhân vật. Bi ai chính là cái bi gợi lòng thương xót, qua cái bi, khán giả nhận ra những giá trị nhân bản trong mỗi con người. Mỗi nhân vật có một cuộc đời, một số phận đầy bi ai, nhưng kết cục thì mọi nỗi oan khiên đều minh bạch. Kết có hậu là đặc điểm sân khấu cải lương và sân khấu phương Đông, cũng là nét thẩm mỹ tích cực của sân khấu truyền thống Việt Nam.

26