6. Khai báo biến trong VB

Các phương thức (Method): mô tả hành vi, chức năng của đối tượng. Về bản chất, phương thức là các chương trình con được xây dựng bên trong lớp và chúng có nhiệm vụ xử lý các dữ liệu của chính lớp đó. Các sự kiện (Event): Sự kiện giúp cho lớp có khả năng giao tiếp với các lớp khác hoặc với môi trường ngoài. Trong khuôn khổ của giáo trình này, các vấn đề liên quan đến xây dựng lớp sẽ không được đề cập chi tiết. Tuy nhiên nếu ai quan tâm có thể tìm hiểu thêm trong giáo trình “Lập trình hướng đối tượng trong xây dựng” của bộ môn Tự động hóa thiết kế Cầu đường.

6. Khai báo biến trong VB

Trong VB, muốn sử dụng một biến có thể không cần khai báo, tuy nhiên cách làm này chỉ nên dùng khi viết các chương trình nhỏ, còn đối với các chương trình lớn, có nhiều mô-đun, thì nên bắt buộc khai báo biến trước khi sử dụng (theo cách thiết lập ở mục 2 của chương này). Khai báo biến, về thực chất, chính là việc tạo mã lệnh (lập trình) cho nên các đoạn mã lệnh khai báo biến có thể đặt ở bất cứ thành phần nào trong dự án VBA (mô-đun chuẩn, mô-đun lớp, và Userform). Tùy theo nhu cầu sử dụng biến mà người ta giới hạn phạm vi sử dụng của biến đó sao cho việc lập trình được thuận tiện nhất dựa trên những nguyên tắc sau: Khi biến khai báo trong chương trình con nào thì phạm vi sử dụng của nó được giới hạn trong chính chương trình con đó. Biến loại này được gọi là biến cục bộ.

Hình III-10: Phạm vi sử dụng của biến được khai báo trong chương trình con

Nếu biến được khai báo ở cấp mô-đun và biến được khai báo trong chương trình con có tên trùng nhau thì ở bên trong chương trình con, biến được sử dụng là biến được khai báo bên trong nó. Ta xét ví dụ sau:

Option Explicit Dim a As Double, b As Double Public Sub Test1() a = 100 : b = 200 End Sub Public Sub Test2() Dim a As Double, c As Double Test1 c = a + b Debug.Print "a = "; a; Debug.Print "b = "; b;

Debug.Print "c = "; c; End Sub

Biến a và b được khai báo ở cấp mô-đun, nghĩa là mọi chương trình con trong mô-đun này đều có thể sử dụng và tác động lên chúng. Giá trị của a và b được gán trong chương trình con Test1. Trong chương trình con Test2 một biến a khác được khai báo (trùng tên với biến a của môđun), và giá trị khởi tạo của nó bằng 0. Kết quả chạy chương trình con Test2 như sau:

Hình III-11: Mức độ ưu tiên trong sử dụng biến

Sử dụng từ khóa Public để xác định phạm vi sử dụng biến là trong toàn bộ dự án, nghĩa là từ bất cứ nơi đâu trong dự án (mô-đun chuẩn, mô-đun lớp, và Userform) đều có thể sử dụng biến này. Biến được khai báo với từ khóa Public thường được gọi là biến toàn cục. Trong mô-đun nào đó, nếu một biến được khai báo với từ khóa Dim, thì mặc định, biến đó là biến cục bộ, nghĩa là tương đương với việc sử dụng từ khóa Private.

CHÚ Ý Không sử dụng các từ khoá Public,Private hay Friend cho khai báo dữ liệu nằm bên trong chương trình con.

Hình III-12: Phạm vi sử dụng biến toàn cục

Ở mức độ rộng hơn, có thể coi biến như một khối dữ liệu của chương trình và mức độ toàn cục được chia làm hai loại như sau: Toàn cục ở mức ứng dụng: Trong trường hợp ứng dụng gồm nhiều dự án (multiprojects), nếu trong một mô-đun không có khai báo lựa chọn Option Private

Module thì tất cả các thành phần dữ liệu hay chương trình được khai báo Public trong mô-đun đó có phạm vi hoạt động toàn bộ ứng dụng – nghĩa là chúng còn có thể được tham chiếu từ những dự án khác trong ứng dụng.

Toàn cục ở mức dự án: Trong trường hợp ứng dụng gồm nhiều dự án (multi-projects), nếu trong một mô-đun có khai báo lựa chọn Option Private Module thì tất cả các thành phần dữ liệu hay chương trình được khai báo Public trong mô-đun đó chỉ có phạm vi hoạt động trong nội bộ dự án chứa mô-đun mà không thể được tham chiếu từ những dự án khác trong ứng dụng.

Hình III-13: Khai báo tùy chọn phạm vi biến ở mức dự án.

Sử dụng từ khóa Private để xác định phạm vi hoạt động của biến là trong nội bộ của mô-đun đó, tất cả các chương trình con hay bất cứ thành phần nào của mô-đun này đều có thể sử dụng biến loại này nhưng chúng không thể truy cập được từ những mô-đun hay

Userform khác trong dự án.

Hình III-14: Phạm vi sử dụng của biến tương ứng với từ khóa Public và Private.

CHÚ Ý Khi khai báo kiểu dữ liệu người dùng tự định nghĩa hoặc các chương trình con trong một mô-đun, nếu không chỉ rõ phạm vi hoạt động thì pham vi hoạt động mặc định là Public. Để tránh các nhầm lẫn do không nhớ phạm vi hoạt động mặc định, người dùng nên chỉ rõ phạm vi hoạt động của chương trình hay dữ liệu ngay khi khai báo.

Ngoài ra, trong các mô-đun lớp (Class Module) hoặc mô-đun lệnh của UserForm còn có thể sử dụng từ khóa Friend để xác định phạm vi hoạt động của một chương trình con (phương thức). Khi sử dụng từ khóa này, chương trình con có thể được truy xuất từ mọi nơi trong nội bộ dự án (Project) chứa nó nhưng không thể được truy xuất trong những dự án khác của ứng dụng (khác với khi dùng từ khóa Public – chương trình con có thể được truy xuất từ mọi nơi của ứng dụng).

CHÚ Ý Các khai báo dữ liệu với các từ khoá trên được thực hiện trong phần General của một mô-đun. Các dữ liệu đó còn được gọi là dữ liệu cấp mô-đun (module level). Trong mỗi mô-đun, phần đầu tiên (của phần viết mã lệnh) được gọi là phần General của mô-đun đó. Theo quy ước, các thiết lập cho mô-đun được đặt ở đây và VBA IDE sẽ tự động phân cách phần này. Không có giới hạn về kích thước cho phần này.

Hình III-15: Phần General trong mô-đun

6.1. Khai báo hằng số

Hằng số là một loại biến đặc biệt mà giá trị của nó được xác định ngay lúc khai báo và luôn không thay đổi. Ta nên dùng cách này cho những hằng số hay phải dùng lặp lại trong chương trình, ví dụ như hằng số π = 3.14159. Sau khi khai báo hằng số này:

Const Pi=3.14159

ta luôn có thể sử dụng giá trị 3.14159 bất cứ chỗ nào trong chương trình với cái tên dễ nhớ hơn là Pi. Cú pháp:

[Public/ Private] Const <tên_hằng>=<giá_trị_hằng_số>

Các từ khoá Public hay Private xác định phạm vi hiệu lực của hằng số, với từ khoá Public, hằng số này có thể sử dụng ở bất cứ đâu trong ứng dụng, còn với từ khoá Private thì hằng số này chỉ có thể sử dụng bên trong mô-đun nơi khai báo hằng số đó. Ý nghĩa của hai từ khóa này cũng không thay đổi cho tất cả các phần khác mà có sử dụng chúng.

6.2. Khai báo biến

Cú pháp:

Dim <tên_biến> as <Kiểu_dữ_liệu>

Khi dùng từ khóa Public hay Private nhằm xác định phạm vi hiệu lực của biến thay cho từ khóa Dim trong khai báo biến thì cú pháp như sau:

Public <tên_biến> as <Kiểu_dữ_liệu>

Hay:

Private <tên_biến> as <Kiểu_dữ_liệu>

6.3. Khai báo kiểu tự định nghĩa

Trong VB có thể khai báo các kiểu dữ liệu theo nhu cầu của người sử dụng. Cú pháp khai báo như sau: 38

Type <Tên_ kiểu> <tên_trường_1> as <Kiểu_dữ_liệu> <tên_trường_2> as <Kiểu_dữ_liệu> … <tên_trường_n> as <Kiểu_dữ_liệu> End Type

Sau khi khai báo kiểu tự định nghĩa, người dùng có thể sử dụng các biến có kiểu tự định nghĩa bằng cách khai báo như các biến thông thường, với <Kiểu_dữ_liệu> được thay bằng <Tên_kiểu>. Để truy cập tới một trường của biến kiểu bản ghi, dùng toán tử (.) hoặc dùng cặp

từ khóa With… End With.

CHÚ Ý Các từ khoá Public hay Private nhằm xác định phạm vi hoạt động của kiểu dữ liệu được khai báo. Đồng thời khai báo kiểu chỉ được thực hiện ở cấp mô-đun (không thực hiện được trong các chương trình con). Khi không chỉ rõ thì phạm vi hoạt động thì mặc định của một kiểu dữ liệu tự định nghĩa là Public.

6.4. Khai báo mảng tĩnh

Cú pháp:

[Public/Private/Dim] <tên_mảng> (<thông_số_về_chiều>) as <tên_kiểu>

Các thông số về chiều có thể biểu diễn qua các ví dụ sau:

Dim a(3 To 5) As Integer ‘ Mảng 1 chiều với các chỉ số từ 3 đến 5

Dim A(3) As Long ‘ Mảng 1 chiều với chỉ số đến 3 (mảng 1 chiều có 4 phần tử với chỉ số từ 0 đến 3)

Dim A(2 To 4, 6) As Double ‘ Mảng 2 chiều với một miền chỉ số từ 2 tới 4 và một miền có chỉ số từ 0 đến 6.

GỢI Ý Các từ khoá Public hay Private xác định phạm vi hoạt động của biến mảng (trong trường hợp mảng được khai báo mức mô-đun). Các qui định về phạm vi hoạt động của mảng tương tự với biến thông thường - đã được trình bày ở phần trước.

6.5. Khai báo mảng động

Cú pháp:

[Public/ Private/ Dim] <tên_mảng> () as <tên_kiểu>

Trong khai báo trên không chứa các thông số về chiều và đó thuần túy chỉ là một khai báo. Các phần tử của mảng chưa được tạo ra (hay nói cách khác mảng vẫn chưa thực sự được cấp phát bộ nhớ) và vẫn chưa sẵn sàng để sử dụng. Trước khi sử dụng mảng động hoặc khi muốn thay đổi kích thước của mảng, sử dụng lệnh Redim. Cú pháp như sau: