i Å&#x; te ep H r a BuNL
S
T a aN
İşte Bunlar Hep SANAT SIMON ARMSTRONG Özgün ismi: Cool Art Bu kitap ilk kez İngiltere’de, Portico Books tarafından, Pavillion Books Company Ltd. adına yayımlanmıştır. Copyright © Portico Books, 2014 Türkçe yayın hakları: © 2015 Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. Sertifika No: 12746 Domingo, Bkz Yayıncılık markasıdır. Çeviri: Emre Gözgü Sayfa Uygulama: Bahadır Erşık Kapak Uyarlama: Begüm Çiçekçi ISBN: 978 605 4729 36 4 Baskı: Ocak 2015 Ertem Basım Ltd. Şti. Nasuh Akar Mahallesi 25. Sokak No 19 Balgat Ankara Tel: (312) 640 16 23 Sertifika No: 26886 Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın tümünün veya içeriğinin herhangi bir bölümünün yayıncının yazılı izni olmadan, fotokopi yöntemi dahil, elektronik ya da mekanik herhangi bir yolla çoğaltılması yasaktır.
Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. Asmalımescit Mah. Ensiz Sok. No: 2 D: 7 Tünel İstanbul Tel: (212) 245 08 39 e-posta: domingo@domingo.com.tr www.domingo.com.tr
ilecek Hızlı Geç Kısım
st r on g on Ar m
S
Sim
i ş te r He p a L N u B
T a aN Ya R aTe IcI
zi h iN L R
5 0 bÜKyiüRK Fi
6 yasına ili Dün f A ın t Kazim 8 Sana iz! ir Ma Geldin i levich r le m Hoş Devri e n ö Bir S D n i e il m f id A n c e anat ın i Y t si Kübiz 10 anat Sana S s n m a s e n M ö R o dern Ya Büyük Sana pı Taş tın yor ıkışıp u 48 l S a ğ o a rı P d D a 2 n 1 b la l P o a k P r i A c a if t s k so Bi Efs 14 Perspe r 20. Y anesi üzyıl ayın 50 lm a S a K a is 6 L n 1 a a n t o u ı M ğ n u r c T la o a ıt Ç ş p ü a ı t d Y ö i ı K il ğ 8 ı Mes 1 Çözü Af rok’un mlem ajlar 52 ggio Ba Gerçe İfşa, lı Usta e, İlet a d Carava n a ll k o i ş ü H i s m t t d a ü n y a a c r ü m b t l ük B Uyan 20 Rem şu Yon ilinçd dırm 54 n Doğu ışını ak Salva 2 2 Heykeli d o in r d lı E D a r a K m l a í v ın e E n lle Çi Fotoğ 24 D anzara zilmi raflar su Var 56 rner M ş Düş şk Koku A a JMW Tu d sel a v a H n e m d iz E t t n li k 26 Roma ayatı Ta 58 çilik H Gerçek t a San Afili Yapıtlar Le Déjeuner sur l’Herbe (Kırda Piknik) 28 Hazır! Kıpırdama! Klik! Fotoğraf Çekmek 30 Afili Yapıtlar Yedi Elmalı Natürmort 32 Ana Renkler 34 36 Tamamlayıcı Renkler 38 Siyah ve Beyaz 40 ş Görü nık Bula lik İzlenimci 42 e Züpp imci İzlen et Claude Mon 44 şma Büyük Sanatsal Tartı 46 Gece Afili Yapıtlar Yıldızlı
60 62 mi? 64 r i l i ireb şme Çe Değişt neti 66 r a l İha eri pıt ızı 68 rin i Ya il mın Afil t Yaşa İmgele Galer 70 i l a r San apıtla nem Acı Ö Y e n i v er Afil anın E anat 72 y ki H S e n o t l ü ç D Kah heliler uluk İ 74 a Frid n Şüp rumc e 76 u ğa km a 1 Ola t Dışav ya Dö r ? ı a m rı u um Soy yi Dışa Bir: N kir Var Uzun 78 i r e F a Ş ni ah ıtla e p D Y a 80 iç an iY Afil nlük H akikad 82 lı ü D Kra Özg rt 15 n ı ’ A rt Pop ren Ün Pop A 84 l o Sü arh at l a W y n us And ve Sa Duyg 86 a o rel d k Mo ültü oth u K c R rk rum squiat Ma avu a Dış chel B i M n Jean hrama a K
Minimalizm 88 Afili Yapıtlar İsimsiz (Alışveriş Yapıyorum Öyleyse Varım) 92 Performans Sanatı Bütün Dün ya Bir Sahnedir 94 Ai Weiwei Çin’in Tartışmalı Ust ası 96 Hırsızların Bıraktığı İzler 98 Ham Sanat Sanat Dünyasının Dışında Çalışanlar 100 Sanatın Değeri 102 Damien Hirst Girişimci Sanatçı 104 Banksy Dünya Çapında bir Sok ak Sanatçısı 106 Önemli Sergiler 108 A’dan Z’ye Sanat 110
İÇİND
R E L EKİ
Sanatın Afili Dünyasına Hoş Geldiniz!
Sanat her yerde; her şeyin içindedir. Kimilerine göreyse hiçbir yerde, hiçbir şeyin içinde değil. Sanat televizyona çıkabilir, hatta televizyonun kendisi sanat olabilir. Hepimizi bölebilir ve hepimizi birleştirebilir. Bizi eğlendirebilir, eğitebilir ve yeni şeyler görmemizi sağlayabilir – üstelik tüm bunları aynı anda yapabilir. Dünyanın en ünlü oyun yazarı William Shakespeare, “Güzelliği satın alan gözün kararıdır,” derken haklıdır. Dünyadaki tüm sanat eserlerinin –billboard reklamlarından otoportrelere, ve arada kalan her şeye– güzelliği ve görkemi bakan kişinin gözlerindedir. YANİ SİZİN. Sanatın en iyi yanı budur –siz ona ne anlam verirseniz sanat odur. Ancak, birçok uzmanın ve tarihçinin inandığı üzere, sanat hakkında hüküm vermek ve detaylı incelemeler yapmak için, öncelikle zihninizi var olan tüm sanat türlerine açmalı, dünyanın her yerindeki çeşitli sanat tarzlarının muhteşem tarihini, nasıl yaratılıp değerlendirildiğini ve niyeti aksini yapmak da olsa etrafımızda olup bitenler hakkında, ne söyleyebileceğini öğrenmelisiniz! İşte Bunlar Hep Sanat’ı bu yüzden, sanatın tarihini ve önemli gerçekleri –tüm afili biçim ve boyutlarıyla– öğrenmek için okuyorsunuz, böylece hayal gücünüz en sevdiğiniz sanatçıların manzaralarında özgürce (fakat bilgi sahibi bir biçimde) dolaşacak ve kendi yaratıcı tutkularınızı ateşleyecek. Michelangelo’dan Banksy’e, Turner’dan Hirst’e, Warhol’dan her gün akıllı telefonuyla kendi sanatını üreten SİZE, sanat bulunduğumuz her yerde etrafımızı sarıyor ve 3000 yılı aşkın zaman önce mağara duvarlarına hayvan ve çöp adam resimleri çizen atalarımızdan bu yana insanların zihinsel gelişiminde ve evriminde harekete geçirici bir rol oynuyor. Sanat o zamandan bu yana çok gelişti. İşte Bunlar Hep Sanat tüm biçimleriyle sanat ve sanatçılara dair ömür boyu sürecek bir hayranlığın başlangıcı olacak, önemli sanatçıları, fikirleri ve teknikleri içeren heyecan verici bir sanat tarihi kitabı. Öyleyse başlayalım. Fırçalarınızı hazırladınız mı? Güzel. Haydi o zaman...
AFİLİ SANAT YAPITLARI #1
Mona Lisa Leonardo da Vinci Bu tablo kuşkusuz dünyadaki en tanınmış sanat yapıtlarından biridir. Sanat tarihçilerine göre Mona Lisa Floransalı parlak ipek tüccarı Francesco del Gioconda’nın karısı Lisa Gherardini’nin portresidir, fakat esasen o bundan çok daha fazlasıdır...
Kaşları Yok, Ama Çok Tatlı Bir Tebessümü Var
iler
Afili Bilg
a’nın bir Mona Lis 6’da var. 195 kusuru lı bir gaza ad Ugo Un ir abloya b adam t un ttı. Bun taş fırla nda sol sonucu daki in yanın dirseğin ü ve sar görd boya ha dan onarım ufak bir geçti.
14
Mona Lisa’nın “tebessümü” yüz yıldır konuşulup tartışılmaktadır. Mutlu olup olmadığını söylemek zor. Bunun nedeni esasen ne hissettiği konusunda hiçbir ipucu vermeyen gözleridir. Dudaklarındaki belli belirsiz tebessüm memnuniyetin ya da gerginliğin, hatta muhtemel bir muzırlığın göstergesi olabilir – siz ne düşünüyorsunuz?
Louvre’dan Kız Kaçırma Mona Lisa 1911 yılında, sergilendiği Paris’teki Louvre Müzesi’nden çalındı. Vincenzo Peruggia adlı hırsız bir gece boyunca bir dolapta saklandıktan sonra tabloyu asılı olduğu duvardan alarak basbayağı yürüdü gitti. İki yıl sonra tabloyu satmaya çalışırken yakalandı. O ise bunun hiçbir şekilde hırsızlık sayılamayacağını, vatanseverlik duygusu ile yapılan bir hareket olduğunu savundu – tablonun İtalya’ya geri dönmesini istiyordu. Tablo günümüzde kendi klima kontrol sistemi olan bir odada ve kurşun geçirmez cam içinde sergilenmektedir.
Ona hangi açıdan bakarsanız bakın, Mona Lisa doğrudan size bakıyor gibidir. Ürkütücü!
Leonardo dudakların kenarlarında buğulu sfumato efektini kullanarak gerçek gibi görünmelerini sağlamıştır.
Mona Lisa 15031506 yılları arasında yapıldı ve 1797 yılından bu yana Louvre’da sergilenmektedir.
Hiç kaşı yok! Kaşları tamamen tıraş etmek 15. yüzyılda Floransa’da çok yaygındı.
İmza yok! Da Vinci hiçbir resmini imzalamamış ve hiçbirine tarih atmamıştır.
15
A F İLİ
SANA TÇILA R
Banksy Dünya Çapında bir Sokak Sanatçısı
Banksy 1990’ların sonunda, önce doğduğu Bristol’da, ardından da Londra’daki Shoreditch ve Hackney’deki duvar ve köprüler üzerine yaptığı büyük boyutlu, hicivli şablon grafittileriyle tanındı. Alaycı, düzen karşıtı kelime oyunları ve itibarsızlaştırıcı işleri İngiltere’de ve ardından tüm dünya duvarlarında görünmeye başladı.
İnanabiliyor musunuz? Banksy, Bristol’da tipik bir grafitti sanatçısı olarak başlamıştı, ancak şablona geçince tutucu grafitti kitlesinden uzaklaştı. Tutucu grafitti sanatı yanlıları spreyi elleriyle sıkmaları ve “sprey kutusuna hakimiyetleriyle” iftihar eder; kesilmiş şablonlar hazırlamak hile yapmaktır ve kurallara aykırıdır, ancak Banksy bunları umursamamıştır. Kendi tanıtımını ustaca yapan Banksy, yapıtlarını stratejik bir biçimde havalı ve etki sahibi genç insanların görüp hakkında konuşabileceği bölgelere yerleştirmiştir. Günümüzde, sokakta yaptığı her yeni iş, tüm dünyada manşetlere çıkar. Grafitti karşıtı 106
belediyeleri tümüyle alt etmiştir – eğer bölgenizde bir Banksy yapıtı ortaya çıkarsa, belediye meclisinin kararı üzerini boyayarak kapatmak değil, onu yerel bir kültürel miras olarak korumaya almak olacaktır. Banksy’nin tüm işleri resim formatında değildir. 2004 yılında, Londra’daki Doğal Tarih Müzesi’ne etrafı camla kaplı bir fare yerleştirmeyi başarmıştır. Fare saatlerce fark edilmemişti, halbuki güneş gözlüğü takıyordu!
ilgiler
Afili B
i Exit lgesel e b ışlar i l tarih op (Çık dan) 0 h 1 S 0 t 2 f y ın e Gi Banks ükkan gh Th Eşya D Throu k li a e ad y Hediy car’a ile Os rildi. göste
BU ADAMI GÖRDÜNÜZ MÜ?
Şablon Kraldır! Grafitti sanatı 1980’lerin sonunda Birleşik Krallık’ta bir alt kültür eylemi olarak ortaya çıktı, polisin bunu kontrol altına alması ise yaklaşık on yıl sürdü. 1990’ların sonunda artık her yerde kapalı devre gözetleme kameraları vardı, tren istasyonlarında güvenlik arttırılmıştı, grafitti karşıtı polis ekipleri oluşturularak para cezaları ve mahkumiyetler ağırlaştırılmıştı, bu da grafittiyi ciddi ölçüde engellemişti. Sokakta iş yapmanın yolu gizli çalışmak ve son derece hızlı olmaktan geçiyordu: Şablonun Banksy’nin başarısının anahtarı olmasının temel sebebi buydu – çok hızlıydı.
sto rote i p ı n k mpı d’de it ka neylan ına r c e s t n , Di rini BD n ya ki A Banksy birini dan bi ek a d ’ r n a a amo gerç inde uml cıyl ntán k ama aletler cu tul umun a u n k e G e ni u h B ü etm eğlenc konik tur iş bir ma bir resmi i yük giym oyutlu ştirdi. e b Resim yerl
107