e g d E er h p o t s i r h C r Yaza
Çeviri
üyen Sumru Ağıryür
İllüstrasyon lar
Nathan Ree d
EN GüZEL öYKüNü YAZ Chrıstopher edge
Özgün ismi: How to Write Your Best Story Ever Bu kitabın Türkçe yayın hakları, İngilizce orijinalini ilk olarak 2015 yılında yayımlayan Oxford University Press’ten alınmıştır. © 2015 Christopher Edge İllüstrasyonlar © Nathan Reed Türkçe yayın hakları: © 2016 Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. Domingo, Bkz Yayıncılık markasıdır. Sertifika No: 12746
Çeviri: Sumru Ağıryürüyen Editör: Şiirsel Taş Kapak Uyarlama: Miray Doğan Sayfa Uygulama: Bahadır Erşık ISBN: 978 605 4729 61 6 Baskı: Ocak 2016 Kayhan Matbaacılık San. Tic. Ltd. Şti. Davutpaşa Cad. Güven Sanayi Sitesi C Blok No: 244 Topkapı Zeytinburnu İstanbul Tel: (212) 576 00 66 Sertifika No: 12156 Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın tümünün veya içeriğinin herhangi bir bölümünün yayıncının yazılı izni olmadan, fotokopi yöntemi dahil, elektronik ya da mekanik herhangi bir yolla çoğaltılması yasaktır. Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. Asmalımescit Mah. Ensiz Sok. No: 2 D: 7 Tünel İstanbul Tel: (212) 245 08 39 e-posta: domingo@domingo.com.tr www.domingo.com.tr
TEŞEKKÜR Kitapta göreceğin ilham verici alıntıların yazarlarına, kelimelerle böyle harika şeyler yaptıkları için minnettarız. Alıntılanan yabancı dilde yazılmış kitapların büyük kısmı Türkçeye çevirilmiş durumda ve biz bunları mümkün olduğunca çeviriye sadık kalarak paylaşmak istedik. Bu kitapları bizlerin okuyabilmesi için Türkçeye kazandıran yayınevlerine ve onların harika çevirmenlerine sonsuz teşekkür ediyoruz. Kitapta küçücük bir parçasını bulacağın bu harika öyküleri kütüphanene eklemeye ne dersin?
İÇİNDEKİLER
6
Sunuş
8
Bu Kitabı Nasıl Kullanacaksın?
10
İlham Perisi
14
38
Karakter Yaratmak
Gerçek Kılmak
18
42
Mekân Yaratmak
Kahramanı Konuştur
22
46
Olay Örgüsü
Yaratıcı Sözlük
26
50
Öyküyü Kim Anlatacak?
Son
30
54
Öyküye Başlamak
Başlık Seçmek
34
56
Aksiyon
Bitti mi?
60 En Güzel MACERA
96 En Güzel günlüğü Yaz
Öyküsünü Yaz
100 En Güzel HAYVAN
64 En Güzel POLİSİYE
Öyküsünü Yaz
Öyküyü Yaz
104 En Güzel SPOR
68 En Güzel KORKU
Öyküsünü Yaz
Öyküsünü Yaz
108 En Güzel OKUL
72 En Güzel MİZAHİ
Öyküsünü Yaz
Öyküyü Yaz
112 En Güzel GERİLİM
76 En Güzel fantastİk
Öyküsünü Yaz
öyküyü Yaz
116 En Güzel SENARYOYU
80 En Güzel BİLİMKURGU
Yaz
Öyküsünü Yaz
120 En Güzel KARMA
84 En Güzel CASUSLUK
Öyküyü Yaz
Öyküsünü Yaz
124
88
Bilmen Gereken Her Şeyi Okudun
En Güzel AŞK Öyküsünü Yaz
126
92 En Güzel TARİHİ
Dizin
Öyküyü Yaz
5
Z
B
u kitapta, unutulmaz karakterler ve harika sahneler yaratmana, gözleri fal taşı gibi açtıracak konular bulmana yardımcı olacak ipucu ve öneriler var. Öykünde okuyanı hayrete düşürecek tuhaf ve güzel kelimeler kullanmak için sözcük ağında dolanabilir, harika bir öykünün satır aralarında ya da bir çocuk kitabı yazarının tavsiyelerinde aradığın ilhamı bulabilirsin. İyi yazarlar tüm yazım kurallarını bilir ama gerektiğinde onları çiğnemekten de korkmazlar.
ı p uuuuuuv
Acımasız dilbilgisi kuralları seni hiç ürkütmesin; kitaptaki kırmızı alarmlar düşebileceğin hataları önceden fark etmeni ve öykünü olabildiğince hatasız yazmanı sağlayacak. Tek yapman gereken hayal gücüne başvurmak. Haydi, ne bekliyorsun? Sayfayı çevir ve en güzel öykünü yazmaya başla.
7
KARAKTER YARATMAK
Ö
nemli öyküler önemli karakterleri anlatır. Karakter profili çizmek, birbirinden farklı karakterler içerecek bir öykü yaratmana yardım eder. Unutma, karakterlerin birbirlerinden farklılaşmalı. Başkahramanınla kötü kişiyi aynı gösterip okurun kafasını karıştırma! Tabii böyle bir benzerlik konu açısından özellikle seçilmiş değilse.
Karakter Profili Şunlara karar ver: Karakterin nasıl biri? r mı? – ayırt edici bir özelliği va r? Nasıl konuşur, ne konuşu rak mı konuşur, ta ar ab ve – yüksek sesle zının içinden mi? yoksa utangaç şekilde ağ r? Neler yapar, neler düşünüt eder? ke – düşünmeden mi hare Ne ister, niye ister? – amacı nedir ve buna nasıl ulaşır? Diğerleri ona nasıl davranır? – ondan korkarlar mı, dost mudurlar, yoksa ona güler geçerler mi? Karakterin öykü boyunca değişim geçirecek – sonunda ne bakımdan ve neden farklı olac mi? ak?
14
Karakterin Dili
çil li
rah at
ka slı
et atl
sırık
zayıf
ı yüzlü
yem iş
kırmız
sivil celi
tık na z
r
es me
rn mode
aya z
ku sırım sur gib i s u pa z sol
ço z
ka ba
uk b
bi r
ş mi en tük
ani hırp
sü zg ün
m to
tli
ağırkanlı
göste rişli kavru k
i ib ıg as m bul
r ya
cı
15
gu n kib ar
m ça
alı göz
ba lık e
e
od n kara
ö
klı al yana
çopur
tıraşlı
sol
ız ıks kıl lık
i
el fk
bücür
nli
e yanık t
rük üş
şı k
seli cüs
ı lapac
yapışkan
m
yl
le
donuk
ek
ı kl a c ba
sert
de
d sa
on ny en mi tm r o sp
lı cak
ı ba çırp
ince yıp ra nm ış
if zar
ri
cim
kırışık yüzlü
yıt a lak e
tal han
sük pör
uk uç
ü süsl
ak ayl
ka sıs
dengesiz
badem gözlü an şişm
k
fe te k a uf
bıl hım
un uz ik
ak arl top
lı
iyi ml na i rin
et ıkl ys tü
iyi g
tli
k
t ha ce
ürk e
in
tıra şsı z
u oyl
ki lo lu
e uvv lü k güç
ab kıs
k ışı yıl
cılı z
Öykündeki farklı karakterleri tanımlamak için hangi sözcükleri seçerdin?
iri ya r
en
izl
de
ı
ri bi r
ke m
ik
i
ES
DU
ĞI Betimleyici ayrıntılar okura karakter hakkında çarçabuk bir fikir verir. Büzülmüştü, üşüyordu, hiç belli etmeden kapıdan kahveye süzüldü, kapının öteki ucunda köşede kendine bir yer bulup sandalyaya tünedi. Yırtık giyitleri bedenine yapışmış, kemikleri olduğu gibi dışarıya fırlamıştı. — yağmurla gelen, Yaşar Kemal Malfoy, Profesör Lupin’e küstah bir bakış attı. Bu, onun cüppesindeki yamaları ve eski püskü bavulunu da kapsayan bir bakıştı. — HARRY POTTER VE AZKABAN TUTSAĞI, J. K. Rowling
diyor ki . r a .. z Ya koyduğun
lerine Karakter r hakkında adlar, onla erecektir. cu v okura ipu kop adlı bir op Kraliçe K rin nasıl karakte asını davranm ? beklersin
İN
RA
A
na karakterini öykünün yıldızı yapmalısın. Her hareketi olayı ileri taşımalı. Bu, ister okulda herkesi ezen bir öğrenciye karşı koymak, ister bir orduyla uzaylı istilacıların üzerine yürümek olsun, karakter kendi kimliğine uygun davranışlar sergilemeli. Her bir karaktere verdiğin güçlü ve zayıf özellikleri düşün. Kahramanının örümcek korkusu gibi gizli bir derdi var mı? Kötü karaktere, onu daha ilginç kılmak için, büyükannesini her gün aramak gibi olumlu bir özellik vermek ister misin?
Topak ad ında bir uzaylı neye ben ziyor olabilir sence?
16
KARAKTER YARATMAK
A LAR M Sıfatlar, isimler hakkında daha fazla bilgi vermeye yarar. Öykündeki karakterler hakkında daha fazla bilgi vermek için sen de sıfatlardan faydalanabilirsin.
Küçük yeşil uzaylı, ödü patlamış öğrencinin üzerine atladı. Küçük ve yeşil sıfatları uzaylı hakkında, ödü patlamış sıfatı da öğrenci hakkında daha fazla bilgi veriyor. Sıfatların genellikle isimlerin önüne konulduğunu unutma.
17
En Güzel Casusluk Öyküsünü Yaz
G
özünü kan bürümüş katiller, acımasız gizli ajanlar, çocuk yaştaki siber-casuslar… Dünyanın kaderi söz konusu olduğunda, bizi kurtaracak şey bir casustan başkası değildir. Kahramanının ne gibi marifetleri ve özellikleri var? Tehlike tanımayan, savaş sanatları ustası bir kadın ya da lakabı “Dikkat Sıfır Sıfır” olan
sakar bir casus! Tarzı ne olursa olsun, seçtiğin karakter aksiyonun tam kalbinde yer alacak. Öyküne okurun dikkatini çekecek şekilde, bam diye gir. Örneğin, kahramanın parlamentoyu havaya uçuracak bir bombayı ya da başbakana kilitlenmiş bir katil robotu etkisiz hale getirsin.
84
Casusluk Dili
e
asus usta c
karargâh
tihbarat yanlış is
CIA
vle ts ırr ı
de
ihb ar e
ı
ötmek
gizli k amera
r nla
esp iyo na j
ı ar ht na
a re şif
yo ras
pe
85
tme k
kim lik
ığ aç ik nl ve gü
la ro a p
i kr
sa hte
ırma
lo öze
ı s ı vc m a z ö us iç s y ca fre şi
M
u oc pt
gon
re şif
ıcı r ı k
I6
ı va akl yat
trge kon
bilgi sı zd
reis
rilla
ta or bı um şif rel aa em ltı na e alm a
gizli gö rev erv din is lem şi ec fre iha ki k zı
giz li s
bilgi almak
syon opera
k slu u s ca
lı ajan
zıcı
ek
t
çift tara f
a şifre y
yın a y
I
isti hba ra
ispiyonlamak
cı a r a
FB
im
d isin ger
gö ze t
kripto lamak
gizli
m
e
iri lb tro
ver m
n ını lar hat i
n ko
iz li
ica ilt
bilg i
n ma düş
T Mİ
ço kg
köstebek
Casuslar dünyasının da kendine özgü bir dili vardır. Bu karanlık tipleri ve konuları tasarlarken sözcük ağından yararlanabilirsin.
H
ES
İN
DU RA
er casusluk öyküsünde bir hain vardır. Ölümcül ışınlarıyla dünyayı yok etmeye niyetli deli profesör gibi bayat bir karakter kullanmaktan kaçın. Haini böyle sinsi planlar yapmaya iten gerekçeleri göster. Şaşırtmacaları ve tehlikeleri dengeli kullanırsan, okurun sayfaları heyecanla çevirmeye devam edecektir. Belki kahraman, dost bildiği birinin ihanetine uğrar ya da ölümden kıl payı kurtulur. Öykünün sonunda ana karakter hainle karşı karşıya gelmeli ve onun şeytani planını, canı pahasına önlemeye çalışmalıdır.
ĞI Karakterlerin duygularını göstermek gerilimi artırabilir. Alex alçaktan uçan C-130 savaş uçağının arkasında iki büklüm oturuyordu, midesi altüst olmuştu. — ALEX RIDER - ŞİMŞEKKIRAN, Anthony Horowitz Jip ıstırap verici bir yavaşlıkla hareket ediyor, bu durum Artemis’in göğsüne çöken beklentiyle birleşince daha da acı verici hale geliyordu. — Artemis Fowl, Eoin Colfer
86
En Güzel CASUSLUK ÖYKÜSÜNÜ Yaz
yor ki . . i d . zar a Y asus lmez bir c
, ale ge Akla hay e dersin? Örneğin an yan yaratmay eçirmeyi amaçla le g aya dünyayı e sarmanı durdurm n kötü ruhlu uçular Servisi’nde Tehl çalışan, K ncekemik Bond ik k İ a n dar b e ne gizli aja da bir öykü h eyec ü hakkın an d yürse . in s ir a arta yazabil r. Ok o kadar u d tuta iken üst runu cak ü nd yara bir olay e ör tmay a ça güsü lış.
A LAR M Yan cümle (cümlecik), temel cümlenin anlamını tamamlayan ve kendi yüklemi olan bölümdür. • Bir cümlede bir ya da birden fazla yan cümle olabilir. Bu tür cümlelere birleşik cümle denir. • Birbirinden bağımsız cümlelerin virgül ya da noktalı virgül ile bağlanmasıyla ortaya sıralı cümle çıkar. • Aralarındaki ilişkiden dolayı birbirlerine ama, fakat, oysa, çünkü gibi bir bağlaçla bağlanan cümlelere bağlı cümle denir.
Kısa ve güçlü bir cümle okuru şaşırtabilir. Uzun bir cümle ise belirsizlik hissi yaratabilir.
87