Psy-Q Psikolojik Zekânız ile Tanışmaya Hazır mısınız? ben a mb r ı d ge
PSY-Q BEN AMBRIDGE Özgün ismi: Psy-Q © 2014 Ben Ambridge Türkçe yayın hakları: © 2014 Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. Sertifika No: 12746 Domingo, Bkz Yayıncılık markasıdır. Çeviri: Murat Sağlam Sayfa Uygulama: Bahadır Erşık Kapak Tasarımı: Berat Pekmezci ISBN: 978 605 4729 33 3 Baskı: Kasım 2014 Pasifik Ofset San. Tic. Ltd. Şti. Cihangir Mah. Güvercin Cad. No: 3/1 Baha İş Merkezi A Blok Kat: 2 Haramidere Avcılar 34310 İstanbul Tel: (212) 412 17 77 Sertifika No: 12027 Tüm hakları saklıdır. Bu kitabın tümünün veya içeriğinin herhangi bir bölümünün yayıncının yazılı izni olmadan, fotokopi yöntemi dahil, elektronik ya da mekanik herhangi bir yolla çoğaltılması yasaktır.
Bkz Yayıncılık Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. Asmalımescit Mah. Ensiz Sok. No: 2 D: 7 Tünel İstanbul Tel: (212) 245 08 39 e-posta: domingo@domingo.com.tr www.domingo.com.tr
Psy-Q Psikolojik Zekânız ile Tanışmaya Hazır mısınız? ben a mb r ı d ge
Ç E V İRİ: M URAT S AĞLAM
Yazar Hakkında Ben Ambridge İngiltere Liverpool Üniversitesi’nde Psikoloji alanında akademisyendir. “Why Can’t We Talk to the Animals?” [Neden Hayvanlarla Konuşamıyoruz?] adlı makalesi 2012 yılında başarılı yeni bilim yazarlarına verilen Guardian-Wellcome Science Writing ödülü finalisti oldu. Psy-Q yazarın genel okura hitap eden ilk kitabı.
İçindekiler Teşekkür viii Önsöz: Psikoloji her şeydir 1 Leke Testi 3 Muzır Bir Fıkra 7 Kişilik Profiliniz 8 Bana Hepsi Çince 14 Farkı Fark Et 20 Bir Ampulü Değiştirmek İçin Kaç Klinik Psikolog Gerekir? 23 Meslekten Psikopatlar 24 Yok Ben Bekleyemem 27 İster Al İster Alma 31 Bir Maymundan Daha mı Aptalsınız? 34 Dosdoğru Bir Soru 38 Kitty Genovese’nin Trajik Öyküsü 39 Necker Küpü 41 Demir Alma Vakti 43 Şok Eden Deney 45 Mars’a Seyahat 50 Havuç mu Sopa mı? 53 Bana Yalan Söyle 56 Aldatan Dünya 60 Çizgi Uzunluğu Yanılsaması 65 Bir Köpek Çiz 69 Kusursuz Eşiniz 73 Dijital Aşk 79 Sevgililer Günü Katliamı 81 Çay Testi 84 Okuma ve Düzeltme 88 Peşrev mi Ağıt mı? 91 Hasta 101
Radyolog 105 Cerrah 109 Doktor 112 Sağlık Bakanı 114 Kırmızı mı Siyah mı? 118 Saldırganı Bul 123 Ahlak Oyunu 126 Sanat Eleştirmeni 131 Kart Hilesi 1 135 Ahlak Oyunu: Katılıyorum/Kesinlikle Katılıyorum 138 Kart Hilesi 2 139 Düşleyin Yeter 141 Düşlerin Yorumu 144 Ahlak Oyunu: Katılmıyorum/Kesinlikle Katılmıyorum 150 Zamanın Akışı 151 Bence Budur 157 Erkekler Mars’tan Kadınlar Venüs’ten? 160 Örgüne Odaklan 165 Kadın Psikolog 170 En İyi IQ Testi 171 Akılsız İçinden “Tanrı yok!” Der 183 Salaklar Ülkesi 187 Stereotipler 190 Yoksa Burçlar Doğru mu? 195 Bir Komplo Teorisyeni misiniz? 198 Bir Şeklin Sesi 201 Şekillerin Tatları 204 Yüzler ve Sırlar #1 207 Dansçılar İçin İpuçları 211 İsminde Ne Saklı? 214 Hitler’in Kazağı 217 Bak Yine Duygulandın 219 Gardiyanın Olayım Senin 224 Yüzler ve Sırlar #2: Konuşan Köpek 228 Okuma Yazma Testi 233 Üstten mi Alttan mı? 241
Boş İşler 243 Yüzler ve Sırlar #3: Kahverengi Gözlü Kız 252 Şimdi Ne Yapacağım? 255 Baskı Altında 256 Us ile Uslanmayanı? 259 Oyun Vakti? 261 Kapat Şu Facebook’u! 263 Bisküvi Bağımlısı? 265 Kaybolan Hayalet 269 Battı Balık Yan Gider 271 Seni Kaybetmeye Dayanamam 275 Kalsam mı Geçsem mi? 278 Madde mi Zihin mi? 280 Hafızanız Sınırsızdır 282 İnsanlar Rüyalarında Elektrikli Bir Koyun mu Görüyor? 286 Psikoloji Dünyayı Kurtarabilir mi? 288 Bilimsel El Falınız 293 Psikoloji Dünyayı Kurtarabilir mi?: “Paylaş” Topunu Seçtiniz 296 Yüzler ve Sırlar #4: Yüzleşme 297 Acının Psikolojisi 300 Solak Bir Anket 304 Bir Ben Var Bende 308 Altını mı Çizmeli Üstünü mü? 311 Psikoloji Dünyayı Kurtarabilir mi?: “Çal” Topunu Seçtiniz 314 Psikolog SENSİN 315 Psiko-Keşfe Devam 320 Kaynakça 321 Teşekkür 343
Önsöz: Psikoloji her şeydir Zekâyı gösteren IQ terimini duymuşsunuzdur. Peki ya Psy-Q? Acaba kendinizi ne kadar tanıyor ve ne kadar anlıyorsunuz? Başka insanların davranışlarını, hatta kendi davranışlarınızı tahmin etmede ne kadar başarılısınız? Bu kitabın amacı insanların yaptıkları bütün şeyleri nasıl ve niçin yaptıklarına dair psikolojinin verdiği cevapları sizinle paylaşmak. Ama elinizdeki kitap dinozorlar zamanından kalma sıkıcı teoriler ve deneylerle, bitmek bilmeyen psikoloji ders kitaplarından biri değildir. Sizin için önemli olan, psikolojinin size kendiniz hakkında neler öğreteceğidir. Durun, durun, bunu hemen söyleyecek değilim. En iyisi, bir dizi etkileşimli test, bulmaca, bilmece, oyun ve yanılsamalar yoluyla bunu bizzat görmeniz. Psikoloji her şeyi çözmüş bitirmiş değildir. Ama bu kitabın sonuna geldiğinizde elinizde hem bilimin verdiği en iyi cevaplara sahip olacak, hem de kendi psikolojiniz hakkında derin bir bilgiye kavuşacaksınız. Dikkat ederseniz “bilim” kelimesini kullandım. Bir psikoloji araştırmacısı olarak, her şeyden önce bir bilim insanıyım. Psikolojinin değerli olmasının sebebi onun bilimsel yöntemi takip etmesidir: teoriler ortaya atar, sonra mümkün en kontrollü deneylerle bu teorileri test ederiz. Bu kitapta karşılaşacağınız bütün araştırmalar bilimsel literatürlerden alınmıştır. Bilim insanlarının belli bir konuda aynı düşünmelerine çok nadir rastlansa da, verdiğim açıklamalar ve çıkardığım sonuçlar, günümüzde var olan en iyi kanıtlardan seçilmiştir. Yani uçuk çıkarımlar, sözde bilimler ve kesinlikle pop psikoloji yok. Hem en son hem de bir klasik haline gelmiş araştırmalarla karşılaşacaksınız, ama psikolojinin kendini deneysel bir bilim olarak tesis ettiği 1950’li yılların öncesine ait çok az şey bulacaksınız. Psy-Q sadece bu araştırmaları anlatmıyor, o bu araştırmaların bizzat kendisi. Bu kitapla kişiliğinizi, zekânızı, ahlaki değerlerinizi, düşünme biçiminizi, güdüselliğinizi, çizim yeteneğinizi, ö n s öz : p s i k olo j i h er şeydir 1
mantıksal akıl yürütme becerinizi, müzik zevkinizi, çoklu görev becerinizi, görsel ve zihinsel yanılsamalara yatkınlığınızı ve karşı cinste neleri tercih etiğinizi öğreneceksiniz. Belli bir tür olarak nasıl düşündüğümüzü, hissettiğimizi, gördüğümüzü, başkalarına nasıl davrandığımızı öğreneceksiniz. Şaşıracak, hayret edecek, eğlenecek, kızacak, dehşete düşecek, dumura uğrayacaksınız. Bir psikoloğa dönüşecek, kendi sonuçlarınızla karşılaştırmak için arkadaşlarınızdan ve yakınlarınızdan testleri yapmasını isteyeceksiniz. Araştırmaların online versiyonlarını tamamlamak için bilgisayarınıza koşacaksınız. Yolculuğunuzun sonunda, umarım, “psikoloji her şeydir” sözünün ne demek olduğunu, insana ait olup da şu ya da bu şekilde deneysel psikolojinin yöntemlerini kullanarak sorgulanamayacak hiçbir şey olmadığını anlayacaksınız. Kitabı nasıl takip edeceğiniz meselesi ise tümüyle size kalmıştır. Her ne kadar bu araştırmaları mantıksal bir sıraya sokmaya çalışıp eğlenceli olsun diye farklı türleri karıştırarak sunmuş olsam da, birbirleriyle ilişkili araştırmalarda istediğinizden başlayın veya kitabı tümüyle canınızın istediği gibi kullanın. Bu sizin kitabınız, sizin beyniniz, sizin keşif geziniz. Şimdi demir alın ve kendi psikoloji okyanusunuza yelken açın.
2 ö ns ö z : p s i ko l oji h e r ş e ydi r
Kırmızı mı Siyah mı? Hayret yahu! O kadar kötü işler çıkardınız ki size verdiğimiz her işten atıldınız. Sizi radyolog yaptık olmadı (kocaman gorili nasıl göremediniz?), doktor yaptık, sağlık bakanı yaptık olmadı (zaten o işleri nasıl kaptığınız da belli değil ya, her neyse). Ama hala umut var ve size yeni bir iş bulduk. Maaşı çok parlak olmasa da en azından havası var. İşiniz kumarhanelerdeki rulet makinelerinin doğru çalışıp çalışmadığını teftiş etmek. Patronunuz size ruletin temel kurallarını anlatıyor: Müşteriler rulet tekerinde dönen topun siyahta mı, kırmızıda mı, yoksa belli bir rakamda mı duracağını tahmin etmeye çalışırlar. Bakımları yapılmış eski ahşap rulet tekerleri hemen her zaman doğru işler ve adil bir sonuca ulaşır. Ne var ki bir bilgisayara bağlı çalışan elektronik rulet makineleri böyle değildir: kurnaz bir bilgisayar korsanının yazılıma müdahale etme riski her zaman vardır… İşte size de bunun için ihtiyaç var. Bazı rulet makinelerinin garip davrandığı bir gazinodan size ulaşan bir şikâyet var. Dört makineyi seçiyor, her birinde yirmi kere oynatıyor ve sonuçları not alıyorsunuz. İkisi sorunsuz görünüyor; fakat ikisinden kuşkulanıyorsunuz. Aşağıdaki sonuçları veren dört makineden ikisini biraz daha araştırmalısınız, bunlar hangileridir?
118 kı r mız ı mı s i ya h m ı ?
A Makinesi
B Makinesi
C Makinesi
D Makinesi
Kırmızı
Kırmızı
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Siyah
Kırmızı
Siyah
Siyah
Siyah
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Siyah
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Siyah
Siyah
Siyah
Kırmızı
Siyah
Siyah
Siyah
Siyah
Siyah
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Siyah
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Kırmızı
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Siyah
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Siyah
Siyah
Siyah
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Siyah
Kırmızı
Kırmızı
Siyah
k ı r m ı zı m ı siyah m ı? 119
Erkekler Mars’tan Kadınlar Venüs’ten? Psikolojik farklardan bahsedildiğinde “Erkekler Mars’tan, Kadınlar Venüs’ten” sözünü mutlaka işitmişsinizdir. Peki gerçekten farklı mıyız? Tahmininiz? Birçok psikolojik özellik için erkekler ile kadınlar arasında belirgin bir fark yoktur. Cinsiyete göre farklılık tespit edildiğinde genelde bunlar küçük farklardır ve sonradan hikâyeyi ilginç kılmak için aşırı abartılırlar. Erkekler ile kadınların belli bir ölçüm veya testte aldıkları ortalama sonuçlar arasında büyük farklar olduğu durumlarda ise, iki grubun kendi içindeki farklılaşmaları görmezden gelinir. Zira çoğu zaman cinsiyetler arası fark, aynı cinsiyetin kendi 40içinde gösterdiği farkın yanında devede kulak kalır. Bunun ne anlama geldiğini görmek için kadınlar ile erkeklerin gerçekten farklı sonuçlar elde ettikleri bir ölçüme bakalım: Bir topu ne kadar uzağa fırlatabilirler? Fırlatılan mesafe erkeklerin/kadınların yüzdesi
40 30 kadın erkek
20 10 0 ortalama altı
ortalama
ortalama üstü
Hem erkeklerin hem kadınların eğrisine normal dağılım veya çan eğrisi denir. Erkeklerin çoğu bir topu ortalama olarak uzağa, birkaçı gerçekten uzağa, bir kaçı da birazcık uzağa fırlatabilir; aynı şey kadınlar için de geçerlidir. Top fırlatmada ortalamalar (çanın 160 e r ke kl e r m a r s ’ ta n k a dı n l a r v e n ü s ’ t en ?
tepesi tarafından temsil edilen) birbirinden oldukça uzaktır ve iki eğrinin kesiştiği alan kıyasen küçüktür. Aslına bakılırsa ortalama bir erkek, topu, ortalama bir kadından daha uzağa fırlatmakla kalmayıp, tüm kadınların yüzde 98’inden daha uzağa fırlatıyor. Şimdi aynı ölçekle psikolojik cinsiyet farklılıklarına bakalım. Hangi 40 psikoloğa sorsanız size erkeklerin uzamsal algısının kadınlardan daha iyi olduğunu söyler.* Üstelik bu doğrudur da. Ama iyi derken acaba ne kadar iyi demek istiyorlar? Uzamsal farkındalık testi performansı erkeklerin/kadınların yüzdesi
40 30 kadın erkek
20 10 0 ortalama altı
ortalama
ortalama üstü
Biraz iyi, ama çok değil. İşin gerçeği, kadınların yüzde 33’ünün uzamsal algısı ortalama bir erkeğinkinden iyidir. Üstelik bu örneği seçmemin nedeni, uzamsal algının erkeklerin ortalamada belki de en büyük cinsiyet farkını gösterdiği psikolojik ölçüt olmasıdır. Bir de yine tipik olarak erkeklerin ortalamalarının kadınlardan yüksek olduğu bir örneğe bakalım: matematiksel problem çözme yeteneği.
* İlişkili bir bulgu da kadınların uzamsal algı görevlerinde adet dönemlerinde daha başarılı olmasıdır. Bu bulgu ilginçtir; çünkü uzamsal algı görevlerinde gözlemlenen (küçük de olsa) cinsiyet farklarının erkek ve kadın cinsiyet hormonlarıyla (özellikle testestoren ve estradiyol) doğrudan bağlantılı olduğunu gösterir. e r k e k l e r m a r s ’ ta n k a dı n l a r ven ü s’ t en ? 161
Matematik testi performansı erkeklerin/kadınların yüzdesi
40 30 kadın erkek
20 10 0 ortalama altı
ortalama
ortalama üstü
Evet erkekler daha başarılıdır*; ama çok küçük bir farkla. Öyle ki kadınların yüzde 47’si ortalama erkeklerden daha başarılıdır (Bu rakam yüzde 50 olsaydı, kadınlarla erkekler eşit performans gösteriyor olurdu). Şimdi de kadınların ortalamalarının erkeklerinkini geride bıraktığı bir alana bakalım: dil yetisi (elimizdeki örnek, Diferansiyel Yatkınlık Testi denilen bir testin parçası olarak gramer hatalarını tespit 40etmeyle ilgilidir). Buradaki fark uzamsal algı farkı gibidir, ama bu sefer ters yönde. Kadınların ortalaması erkeklerinkinden daha iyidir, ama erkeklerin yüzde 33’ü ortalama bir kadından daha iyi sonuç almaktadır. Dil yetisi testi performansı erkeklerin/kadınların yüzdesi
40 30 kadın erkek
20 10 0 ortalama altı
ortalama
ortalama üstü
* Bu küçük fark bile doğuştan getirdiğimiz genetik farklardan ziyade bir kehanetin kendi kendini gerçekleştirme etkisine dayanıyor olabilir: yani kızlar matematik sınavlarında daha başarısız olmaları beklendiği için daha başarısız oluyorlar. Özel bir “cinsiyete saygılı” matematik testine girdikleri söylendiğinde (tabii ki böyle bir şey yok) kızlar oğlanlar kadar başarılı oluyor. 162 e r ke kl e r m a r s ’ ta n k a dı n l a r v e n ü s ’ t e n ?
Yoksa Burçlar Doğru mu? Koç, Boğa ve İkizler genellikle Terazi ve Akrep’ten uzundur. doğru /yanlIş Balıkların şizofreni olma ihtimali diğer burçlarınkinden fazladır. doğru /yanlIş Terazi ve Akrep 100 yaşına kadar yaşama konusunda diğer burçlardan şanslıdır. En az yaşayan Balık’tır. doğru /yanlIş Terazi ve Akrep genelde okulda Yengeç ve Aslan’dan daha başarılıdır, ayrıca profesyonel futbolcu olma ihtimalleri daha fazladır. doğru /yanlIş Yay burcu çocuk yaşta anne olmaya bir Kova’dan daha yakındır (En azından İsviçre’de). doğru /yanlIş
yo k s a bu r ç l a r do ğ ru m u ? 195
Bir Komplo Teorisyeni misiniz?
Çok olası
Olası
Pek olası değil
Olasılık vermiyorum
Aşağıdaki iddialara ne kadar ihtimal verdiğinizi şu şıklara göre belirtiniz. (a) Olasılık vermiyorum, (b) Pek olası değil, (c) Olası (d) Çok olası:
1985 yılında çıkarılan “Yeni Kola” kasten daha kötü yapılmıştı ve Coca Cola Klasik çıkarıldığında satışları yükseltmek için tasarlanmıştı.* AIDS’in sebebi HIV virüsüdür. İnsan kaynaklı iklim değişikliği bir aldatmacadır. Martin Luther King ya FBI ya da CIA tarafından öldürüldü. Prenses Diana hanedan üyelerinin bir komplosuyla öldürüldü. Sigara içmek akciğer kanseri riskini arttırıyor. Aya inilmedi. ABD yönetimi (veya ordusu) uzaylılarla ilgili bulguları saklıyor (Roswell veya 51. Bölge) ABD yönetimi Afganistan’a saldırmak veya en azından ülkedeki özgürlükleri kısıtlamak için 11 Eylül saldırılarını kendi düzenledi veya bu saldırıya göz yumdu. ABD ikinci dünya savaşına girmek istediği için Pearl Harbor’a saldırılmasına göz yumdu. * Amerikalı olmayan okuyucular Yeni Kola efsanesini bilmiyor olabilir. Şirketin Yeni Kola’yı çok kısa bir süre sonra Coca Cola Klasik’i piyasaya sürmek üzere satışa sunduğu tartışmasız bir gerçektir. Sizin değerlendirmeniz gereken iddia Yeni Kola’nın kasıtlı olarak eski formülden daha kötü mü yapıldığıdır.
198 b i r ko mp l o t e o r i s ye n i m i s i n i z ?
Bir Şeklin Sesi Bu şekillerden biri kiki öteki bouba’dir. Hangisi hangisidir? Neden?
46
bir şeklin sesi 201
c eva p İlk şekle bouba, ikinci şekle kiki dediniz, doğru mu? Burada doğru cevap yok, ama katılımcıların yaklaşık %95’i bu cevabı veriyor. Bou sesi bir şekilde bize yuvarlaklığı hissettirirken, ki sesi keskin ve köşeli bir duyguya sahip. Bu duyguların kaynağı ne? Belki benzer kelimelerle bağlantı kuruyoruz. Mesela “balon”, “bulut”, “top” gibi. Bu sırada ki sesi de keskin köşeli sesleri hatırlatıyor. Mesela “kiriş”, “kirpi” “kibrit” gibi. Belki de çağrışım harflerle ilgili bir şeydir. Bouba’daki o ve u seslileri yuvarlak, kıvrımlı harfler iken ki’yi oluşturan harfler çizgilerden oluşuyor. Elimizdeki örnekte bu çağrışımların belli bir rol oynaması mümkün olsa da, her şeyi bunlarla açıklayamayız. Çünkü bir yandan, deneklere kendi dillerinde mevcut olan kelimelerle belirgin bir benzerliği olmayan kelimeler sunulduğunda da aynı etki gözlemleniyor (mesela anadili İngilizce olan birine şu iki kelime verildiğinde alınan cevapları tahmin edin: takete ve maluma). Diğer yandan, deney anadilleri İngilizceden çok farklı kelimelerden oluşan ve hatta farklı alfabeler kullanan deneklerle de yapılmış ve aynı sonuç alınmıştır (örn. Swahili, Bantu ve Tamil dilleri). Hatta henüz okumayı bilmeyen iki yaşındaki bir çocuk bile aynı cevabı vermektedir. Bu kadar farklı bir sürü dilde neden aynı ses-şekil ilişkilendirmesi var? Bu sesleri üretirken dudağınızın aldığı şekle bakın: bouba için büyük, açık ve yuvarlak bir ağız; kiki için dar bir açıklık, dudaklar incelmiş ve gergin. Yaygın bir teoriye göre bouba/kiki etkisi beynin görsel girdileri –hem basılı kâğıt üzerindeki şekiller hem de konuşmacının dudakları tarafından oluşturulan şekilleri– işleyen bölgeleri ile konuşma sesini algılamaktan ve üretmekten sorumlu bölgeleri arasındaki bağlantıdan kaynaklanmaktadır. Bouba gibi kelimeler bize “yuvarlak” gelmektedir, çünkü dudaklarınızın bu kelimeleri söylerken yuvarlak bir şekil aldığını hissediyorsunuz. Bu tür etkileri bir dilin içindeki kelimelerde de görürsünüz. Örneğin kocaman, büyük, iri, bol gibi kelimeler dudaklarımızı veya ağzımızı tamamen açmamızı gerektirirken, ince, minik, azıcık gibi 202 b i r ş e kl i n s e s i
kelimeleri söylemek için dudaklarımızı gerer ve ince bir boşluk bırakırız. Acaba başka duyular da böyle birbirleriyle bağlantılı olabilir mi? Eğer şekillerin bir tınısı varsa, belki tatları da vardır…?
bir şeklin sesi 203
Yüzler ve Sırlar #1 Kusursuz Eşiniz bölümünde çekici bir yüzün, özellikle erkekler
için önemli bir ölçüt olduğunu gördük. Peki bir yüzü diğerinden daha çekici yapan şey nedir? Bunu bulmak için aşağıdaki yüzlere bakıp en çekici bulduğunuz çifti seçin (a, b, c veya d çifti). Bundan sonra da neden belli bir seçeneği seçtiğinize dair bilinçaltı sebeplerinizi ve kendi yüzünüzün ne kadar çekici olduğunu öğrenmek için sayfayı çevirin. (a)
(b)
(c)
(d)
yü z l e r ve sırlar #1 207
Üstten mi Alttan mı? Tuvalet kâğıdınızı nasıl asmayı tercih ediyorsunuz? Kâğıdın ucu duvardan uzak mı (üstten) olmalı, yoksa duvara yakın mı (alttan) olmalı?
üstten
alttan
İtiraf etmeliyim ki biri (kim olduğunu hatırlamıyorum) tuvalet kâğıdını yanlış astığım (hangi yön olduğunu da hatırlamıyorum) ihtarını yapana kadar iki farklı şekilde asılabileceği aklımın ucundan bile geçmemişti. Bununla birlikte asma tercihinizin gelir durumunuzu gösterdiğine dair bazı kanıtlar var. Ya sizinki, üstten mi alttan mı?
ceva p Hiç kuşkusuz “doğru” cevap diyebileceğimiz bir şey yok. Fakat Amerika’da yapılan en kapsamlı alan araştırması katılımcıların yüzde 68’in üstten tercih ettiğini bulmuştur. Birçok başka küçük anket sonucunun ve gelişigüzel fikirlerinin ileri sürdüğünün aksine erkekler ile kadınlar, gençler ile yaşlılar arasında bir tercih farkı bulunamamıştır.
ü s t t e n m i alt tan m ı? 241