Nr.3. maart 2021
Door Blau we Ogen MAGAZINE
Art
Made Bayak Slinat
Travel Japan: Hiroshima en Nagasaki
Culture Geef geroofde kunst terug aan Indonesië!
Identity Familiegeschiedenis geeft power Indisch of Indo, de complexe samenleving
Bali special: Bali Bom-getuige Bulk stores veroveren Bali 100 jaar toerisme in het paradijs
Con ten t
Editor's letter. Goed verhaal, lekker kort p.4
Bali special. Omdat iedereen van Bali houdt p.6 Slinat. Artistiek gevecht tegen het kapitalisme p.8 Puputan op Bali: niet één maar twee raja's en hun gevolg plegen zelfmoord op een dag. En wie kijkt er toe...? p.12 100 jaar toerisme; eerste Nederlandse reisorganisatie in het paradijs p.14
Bali bom getuige. 57 gebouwen storten in door één aanslag. p.18 Bulk stores. Bring your own bag p.23
Made Bayak: Zijn visie op de nieuwe maatregelen p.26 Indisch of Indo? Na-deel-3-hebben- we-het-er-niet-meer-over p.31
De stilte van Nagasaki & Hiroshima. Mededogen door de atoombom p.34 Boek De Familieziel: Onderzoek jouw geschiedenis voor het te laat is p.42
Foto's uit Indië. Het rijke leven in de kolonie p.44
Should looted art be returned. Geef het terug! Excuus erbij, het hele pakket p.50 Tijdschrift d'Orient. Echt of photoshop? p.54
Creatief met batik. Heritage books p. 56
Edit or's lett er
Na mijn boek (2005) wilden er mensen met mij samenwerken om een documentaire en een magazine te maken. Dat enthousiasme om ‘iets’ met de Indische afkomst te doen om me heen, wilde ik vangen in De Pindaclub. Een denktank, die Indisch gerelateerde projecten produceert. Alleen zou ik nu wel de naam veranderen. Helaas, De Pindaclub ging niet door. De gelijkgestemden gingen liever alleen door met hun projecten. Ik gaf het snel op. Niet lang daarna had ik een interview met radio-dj Ruud de Wild tijdens zijn uitzending, omdat hij een magazine met de naam Pinda wilde uitgeven. Ik kreeg weer hoop op een Indo-project! Zijn versie van het Pinda magazine heeft hij helaas nooit gemaakt, vanwege zijn drukke werkschema. Ongeveer 10 jaar later blies ik leven in het blog Door Blauwe Ogen. Een eigentijds blog met artikelen over de Indische roots. Anders dan het boek bereikt het blog alle generaties en niet alleen de jonge Indo's. Een sprongetje naar weer 5 jaar later. Het jaar 2020 waar bijna niks meer kon en was toegestaan. Het thuiswerken gaf mij inspiratie om weer uitgebreid terug te gaan naar mijn roots. Zo is het Door Blauwe Ogen Magazine ontstaan. Een magazine speciaal voor de 3e en de 4e generatie om uit te leggen wat Indisch-zijn is en jongeren enthousiast te maken om hun familiegschiedenis te onderzoeken. Inmiddels staat het derde nummer online. Het was mijn insteek om in 3 nummers te vertellen waarom het belangrijk is zich voor de Indische afkomst, die voor sommigen al ver weg is, te blijven interesseren. Gevoelsmatig is er door de ‘toestanden in de wereld’ weer ruimte in mijn dagelijkse bezigheden om aan nieuwe ideeën te werken. Of om oude van de plank te halen. Om samen met gelijkgestemden lekker te produceren. Volgens mij ligt er nog wel wat, die denktank bijvoorbeeld.....Wie doet ermee? Wordt vervolgd, Sabina
BALI SPECIAL
Detail from painting by Made Bayak
Slinat
Gadis Bali membawa kepen 62.5x112cm Bali, 2018 Slinat
Als je ooit op Bali bent geweest, dan ken je zijn provocerende werk; de murals van de Balinese dame met een gasmasker op. Al jaren geeft kunstenaar Slinat commentaar met zijn confronterende kunst op het massatoerisme, De negatieve gevolgen van commercie en kapitalisme voor natuur en bewoners is de rode draad in zijn werk. Kunstenaar Slinat (1982) vertelt over zijn werk en Bali zonder toeristen in zijn galerie in Denpasar. Slinat, kort voor Silly with Art, schildert niet alleen op muren en canvas, maar op alles wat hij kan vinden. Deksels van verfpotten, pizzadozen en raamkozijnen, Zijn *upcycle techniek geeft een extra dimensie aan zijn werk. Zo wordt de boodschap erachter krachtiger dan deze al is. Hoe is het thema van de Balinese dame met het gasmakser ontstaan?
Slinat
Slinat:''De natuur raakte vervuild en de originele bewoners van Bali verwaarloosden hun cultuur, Mensen verruilden hun traditionele beroepen voor de toeristische branch. De rijstvelden maakten plaats voor beton, mensen kozen massaal voor het geld." Nu de miljoenen toeristen even niet komen, kan de natuur daardoor herstellen? ,,Ik zie nog geen verandering. Tijdens het regeneizoen wordt alles weggespoeld, waardoor het lijkt alsof alles mooi en normaal is.
2015, Slinat
Mensen gooien zonder nadenken afval op de grond. Gewoontes slijten moeilijk. Vroeger gebruikten men bananenblad als verpakking. Nu is dat schadelijk plastic." ,,Door mijn werk hoop ik dat het gedrag van mensen verandert. Stop met vervuilen. Zo'n boodschap moet elke dag worden herhaald, anders werkt het niet. Het liefst via de religieuze leiders, de gemeenschap en de scholen. Alleen zo worden mensen milieubewuster." En hoe gaat het met de mensen die door de pandemie geen werk meer hebben? Slinat:,,Mensen hebben nu tijd voor reflectie. Is toerisme wel een sterke branch? Is het beter om een ander beroep te kiezen? Doordat men al een jaar geen inkomen heeft, borrelen creatieve oplossingen op. *Upcyclen: het verwerken van oude materialen waardoor een waardevoller product ontstaat.)
Men gaat terug naar de kampung om groenten en fruit te verbouwen en verkoopt deze in de stad. De producten worden direct vanaf het land vanuit de auto langs de straat aangeboden. Zonder tussenpersoon, zo blijft de prijs laag." In zijn galerie voor zijn huis verkoopt Slinat schilderijen, t-shirts en notitieboekjes. Alles is uniek, recycled en voorzien van zijn artistieke handtekening. Wanneer je op Bali bent dan is zijn Art of Whatever galerie een aanrader. Voor een paar euro koop je daar een stukje kunst. Met een beetje mazzel is Slinat ook aanwezig. Je mag een foto met hem maken, maar niet publiceren. Het gaat hem puur om zijn werk. En dat kun je alleen maar respecteren. Instagram: @Slinat @Artofwhateverbali
Cardboard. Slinat
Mural collab Slinat x WD
PUPUTAN
HISTORY
PUPUTAN: RITUELE ZELFMOORD
Ruim 100 jaar geleden stonden op een open terrein
Vernederend schouwspel
400 meter van de tempel van Badoeng (nu
Bij aankomst van de Nederlanders gooiden de
Denpasar, Bali) gewapende Nederlandse militairen
Balinese
tegenover
naderende indringers. Terwijl dit vernederende
een
Balinese
koning
met
zijn
onderdanen. Het werd een bloedbad.
vrouwen
geld
en
juwelen
naar
de
schouwspel afspeelde, schoten de militairen onder het commando van Generaal-Majoor Rost van
Getuigen én aanstichters
Tonningen gericht op de menigte.
Een vergelding van het Nederlandse leger of een expeditie van verschillende bataillons om Bali onder
Op dat moment liet de raja zich door de priester in
Nederlands beheer te krijgen. Verschillende bronnen
het hart steken, zijn onderdanen beroofden zich van
noemen
Courant
het leven. Mannen, vrouwen en zelfs kinderen vielen
(20/9/1906) beschrijft dat op een dag niet één maar
dood neer. Dit bloedbad is de Balinese geschiedenis
twee vorstenfamilies door traditionele zelfdoding
ingegaan onder de naam Perang Puputan Badung.
andere
redenen.
De
Deli
zijn omgekomen. De koloniale troepen waren hiervan niet alleen getuigen, maar ook aanstichters. Zo
moet
het
ongeveer
zijn
gebeurd
op
20
september 1906: De raja droeg zijn onderdanen op zich in witte ceremoniële kleding met hun mooiste juwelen te hullen. Heldhaftig met een zwaard in de hand zette hij zijn eigen paleis in vuur en vlam. In stilte wachtte de raja in zijn draagstoel omringd door familie, Hindoe priesters en volgers, het Nederlandse leger op.
Duizenden slachtoffers Puputan is een Balinees ritueel gevecht tot de dood erop volgt en heeft begin vorige eeuw in een korte tijd meerdere keren plaatsgevonden op Bali. Van 1894 tot 1908 komen duizenden Balinezen om tijdens zo’n rituele zelfmoord. In alle gevallen hebben gespeeld.
de
koloniale
bezetter
hierbij
een
rol
PUPUTAN
HISTORY
Foto van de puputan in 1906. Bron: Museum van Wereldculturen, W.M. van Weede
Bloedige zelfvernietiging
De jongste zoon van de raja liep met zijn 200
Volgens het verslag in de Deli Courant van 20
lansdragers
september, trokken de bataillons 11 en 18 na de
tempelcomplex uit. Eén van zijn eigen mensen stak
traditionele zelfdoding van de Raja van Badoeng in
hem neer voor de ogen van het Nederlandse leger.
westelijke
Hij was slechts 10 jaar oud.
richting
naar
Pamutjoetan
(nu
Pemucutan, een wijk van Denpasar). Slechts een paar uur na de bloedige zelfvernietiging in Badoeng is het leger weer getuige van een soortgelijk schouwspel.
Badoeng dat hij tgezichtsverlies zou lijden, omdat hij te zwak zou zijn voor de Nederlanders, Ook deze raja droeg zijn onderdanen op om gekleed in de mooiste kleding en juwelen zich van het leven te beroven. Bij het naderen van de Nederlandse troepen stak de raja zichzelf en zijn vrouwen neer in zijn paleis. Buiten schoot het leger gericht op de onderdanen. Bataviaasch op
het
brandende
Feestelijke herdenking Elk jaar worden de puputans herdacht bij het monument op het Puputan plein in de hoofdstad. 100-jarige jubileum in 2006 is een week lang
De Raja van Pamutjoetan wist net als de Raja van
vrouwen
laatste
Hoe dramatisch de toedracht ook is geweest, het
Overgeven is geen optie
Het
als
Nieuwsblad
lijkenstapels
en
meldt:
‘klommen
stoten
zich,
aanschouwe der troepen, de kris in het lichaam.’
ten
herdacht met feest en ceremonies. Het hoogtepunt van het festival was de kroning van Ida Tjokorda Ngurah Denpasar IX, de nieuwe Raja van Denpasar. De toenmalige Nederlandse Koningin Beatrix was voor de festivalweek uitgenodigd. Maar ze kwam niet. Wel zijn er archieffoto’s van de puputan voor een tentoonstelling ingevlogen vanuit Nederland. De buitgemaakte juwelen bevinden zich net als de deuren van het paleis in Badoeng in Nederlandse musea.
100 jaar toerisme op Bali Ongeveer 100 jaar geleden begon het toerisme op Bali zich te ontwikkelen. Voor die tijd waren er al buitenlandse bezoekers, maar niet in georganiseerd verband. In 1920 bezoeken ongeveer 200 toeristen in groepen het paradijs dat toen bij Nederland hoorde. De KPM, Koninklijke Paket (met één ‘k’) Maatschappij bracht de toeristen per luxe cruise via Singapore en Java naar Bali. Eenmaal op het eiland werden de avonturiers een week lang door de maatschappij rondgereden.
Eén van deze 'early adapters' was de Britse acteur/regisseur/producent Charlie Chaplin. Tijdens zijn reis in 1932 liet hij een camera meedraaien voor een documentaire. Delen hiervan zijn online te bekijken. Chaplin en zijn gezelschap logeerden in Bali Hotel Denpasar, dat nog steeds bestaat. In dit speciale heritagehotel, dat nu Inna Bali heet, verbleven ooit Koningin Elizabeth, Mahatma Gandhi en voormalig President Soekarno. Chaplin ontmoette tijdens zijn reis de Duitse schilder, componist en muzikant Walter Spies. Spies, die sinds 1927 woonde op Bali, verbleef enkele jaren in Hotel Tjanpuhan in het artistieke Ubud. Ook nu nog kun je logeren in zijn kamer, waar hij zich heeft laten inspireren door de Balinese cultuur en natuur.
Een stil uit de docu Chaplin in Bali: Charlie Chaplin (links) met vriend Walter Spies,(tweede van rechts.)
Nog een stil uit de docu. Tijdens zijn reis hoopte hij ‘artistieke verjonging en inspiratie te vinden’.
De Duitser kunstenaar, die is geboren in Moskou, heeft veel voor de Balinese cultuur betekend. Hij stichtte het Museum voor Balinese Kunst en heeft de choreografie voor de Kecak voorstelling (de apendans) bedacht. Ook verkortte Spies de Barongdans, zodat deze aantrekkelijker werd voor de kijker. Deze dansen worden tot nu nog voorgedragen. In januari 1942 is Spies vanwege zijn Duitse afkomst gedeporteerd naar Ceylon (nu Srilanka), omdat Nederland in 1940 was bezet door de Duitsers. Het schip zinkt als het op een mijn vaart. Spies en zijn mede-landgenoten hebben deze ramp niet overleefd.
Wijnand Otto Jan Nieuwenkamp (1874 - 1950) was in 1904 de eerste Europese kunstenaar die Bali bezocht. De Nederlandse kunstenaar verkende het eiland op een manier die de aandacht trok, Nieuwenkamp verplaatste zich, heel Nederlands, op de fiets. Tijdens zijn reis verzamelde hij spullen om terug te nemen naar Nederland. Ook maakte hij veel schilderijen. Helaas, moest hij zijn verzamelreis door ziekte onderbreken. Hij nam veel tekeningen en artefacten naar Nederland, waarover hij een boek heeft geschreven. Toen hij in 1906 wilde terugkeren, is het eiland niet toegankelijk vanwege de expeditie van het Nederlandse leger. Toch kreeg hij toestemming van Gouveneur Generaal Van Heutsz om samen met het leger te reizen. Op deze manier was Nieuwenkamp getuige van de bloedige Puputan in Badung (nu Denpasar) waarbij duizenden Balinezen werden gedood door hun eigen kris of de geweren van het leger,
Werk van W.O.J. Nieuwenkamp
Een foto van een reliëf aan de zijkant van de Meduwe Karang-tempel, vlakbij Singaraja van W.O.J. Nieuwenkamp die Bali per fiets verkende.
Na deze rituele zelfdoding zijn de deuren van het paleis van de Raja van Badung buitgemaakt door het Nederlandse leger. De kunstenaar heeft deze paleis deuren naar Nederland laten verschepen. De metershoge deuren zijn nu in het bezit van Museum Volkenkunde in Leiden. W.O.J. Nieuwenkamp, was naast schilder, ook architect, schrijver, ethnograaf en ontdekkingsreiziger. De Balinezen hebben hem op zijn fiets vereeuwigd in een stenen reliëf dat deel uitmaakt van een belangrijke tempel vlakbij Sinagaraja. In totaal heeft de reislustige Nederlander 6 keer Bali bezocht. Www.wojnieuwenkamp.nl
BALI BOM BALI BOM 12 10 2002 12 10 2002
BALI BOM
INTERVIEW
'EEN VREEMDE REDDE MIJN LEVEN' INTERVIEW MET EEN BALI BOM GETUIGE
De bomaanslagen op Bali in 2002, schokte de
vrijgelaten, maar in 2011 veroordeeld voor de
wereld.
aanslagen. Indonesië heeft hem begin januari 2021
Eén
bom
ging
af
voor
het
Amerikaanse consulaat in Denpasar en twee
vrijgelaten vanwege zijn gezondheid en hoge
bommen in het uitgaansgebied van Kuta. In
leeftijd. De andere daders zijn in 2008 geëxecuteerd.
januari van dit jaar is het brein achter de aanslagen vervroegd vrijgelaten in Indonesië. Door Blauwe Ogen ontmoet een Balinese man die op het moment van de aanslagen in Kuta was. Terwijl gebouwen afbranden en gewonden worden afgevoerd, zoekt hij in de chaos naar zijn nichtje. Een zelfmoordterrorist blies zichzelf op in Paddy’s Pub. Voor Sari Club ontplofte zware explosieven in een busje. Op de oude locatie van Paddy’s Club (tegenover Sari Club staat een monument om alle 202 slachtoffers te herdenken. Vervroegd vrij gelaten Vlak na de aanslagen zijn de daders gearresteerd. Waaronder ook het veronderstelde geestelijke brein Abu Bakar Basir. In eerste instantie wordt hij
Reinigingsceremonies De Balinezen zijn ervan overtuigd dat de aanslagen een straf zijn van de Goden. Hindoe ceremonies hebben ervoor moeten zorgen de Goden gunstig te stemmen en de omgeving te reinigen. Als je rondvraag over de aanslagen, zijn er weinig mensen die erover willen vertellen. Onder voorwaarden deelt Gede wat hij heeft gezien op de bewuste avond. Alleen zijn voornaam mag worden genoemd en hij wil het verhaal slechts een keer vertellen. ,,Over die bom,” begint hij, ,,Dat is een slecht verhaal. Ik praat er nooit over, niet uit mezelf en niemand deelt zijn verhaal hierover met mij.” Hij concentreert zich even om terug te gaan naar de bewuste avond. en steekt een kretek sigaret aan.
BALI BOM
INTERVIEW
,,In 2002 werk ik als prive-chauffeur voor toeristen.
,,Als ervaren chauffeur ken ik de omgeving goed en
Soms huren mensen mij in voor een dag, af en toe
duik een klein zijstraatje in. Zo vermijd ik
een week. Ze willen de mooiste plekken van het
éénrichtings
eiland zien en ik rijd hen daar naartoe. Als mensen in
uitgaansgebied waar onder meer de Sari Club is. Het
de avond nog een drankje willen doen in de stad,
telefoontje heeft een perfecte timing, al weet ik dit
dan breng ik hen. Ik ben daardoor vaak in Kuta, het
op dat moment nog niet.''
verkeer
dat
leidt
langs
het
Kuta’s
uitgaangscentrum voor buitenlandse toeristen.'' Niemand denkt aan een aanslag Uitgelaten toeristen
,,Eenmaal thuis hoor ik doffe harde knallen. Alle
,,Op de avond van de aanslagen, die dan nog niet
buren beginnen te roepen naar elkaar:,,Wat waren
zijn gepleegd, rijd ik met een Japanse toerist op de
die
Jalan Legian. Het is rond 8 uur en verkeer is druk,
ontploft? Is er een vliegtuig neergestort?” Niemand
zoals altijd. Ik ben op weg naar het populaire Hard
weet het. Dat het bommen zijn, komt geen moment
Rock Café aan de Jalan Pantai Kuta. Mijn klant heeft
in me op.”
knallen?
Zou
de
elektriciteitscentrale
zijn
daar afgesproken. De rit gaat langzaam. Uitgelaten toeristen lopen langs de straten, de winkels zijn nog open. Kuta is niet anders dan normaal eigenlijk.
Foto's bron: Kaskus, Uzone.ID
Dan gaat de telefoon van mijn klant. Zijn vriend kan niet meer naar de afspraak komen. Een specifieke reden wordt niet gegeven, alleen dat hij zich heeft bedacht. We hoeven dus niet meer naar het Hard Rock Café en ik bedenk me hoe ik zo snel mogelijk uit de langzaam rijdende stroom van auto’s kan ontsnappen.''
Om 11.05 uur in de avond zijn 2 bommen ontplofd in het toeristische centrum van Kuta. Een ‘suicide bomber’ zorgt voor een ontploffing in Paddy’s Pub. Als iedereen naar buiten vlucht, explodeert op straat een bestelbusje met zware explosieven.
BALI BOM
In de buurt van de ontploffingen storten 57 gebouwen in. Binnen een omtrek van 500 meter sneuvelen alle ruiten. Verminkte slachtoffers ,,Net na de explosies weet niemand nog wat er aan de hand is. Dan belt mijn nichtje. Ze is op haar werk, een filiaal van Surfergirl, en is in grote paniek. Ze hoorde de dreunen en zag direct chaos in de straat ontstaan. Alle ramen van de winkels en die van de buren zijn kapot gesprongen. Voor het eerst hoor ik over een mogelijkheid dat het een bomaanslag kan
INTERVIEW
,,,Als ik het centrum nader zie ik hoofden en ledematen op straat liggen. Het lijkt wel oorlog. Mensen proberen elkaar te helpen, gebouwen en huizen zijn ingestort, overal ligt glas. Zoals ik al eerder zei, het is een slecht verhaal dat ik wil vergeten, maar dat lukt niet.” Op het moment dat ik hoor dat het om een aanslag gaat, realiseer ik me dat ik in de buurt van Paddy’s Pub had kunnen zijn, want ik rij bijna dagelijks door dit deel van Kuta.
zijn. Ik stap direct in de auto en rij naar haar toe.''
Foto's bron: Kaskus, Uzone.ID
Dat ene telefoontje ,,Al snel kom ik vast te staan en besluit te voet verder
Een wonder heeft mij gered. Dezelfde gedachte blijft
te gaan. Auto’s passeren mij met hoge snelheid, ze
terugkeren: Waarom belde die vriend van mijn klant
hebben gewonden bij zich. Ik kan zien dat zij
op tijd af? Dit telefoontje heeft ervoor gezorgd dat ik
verschrikkelijk zijn verminkt.
vroeg naar huis ben gegaan en niet in de buurt van de clubs ben als de aanslag wordt gepleegd. Het
Langzaam word me duidelijk wat de grootte van de
telefoontje van die onbekende persoon heeft mijn
ramp moet zijn. Het is compleet donker, omdat de
leven gered. Het was mijn tijd nog niet.”
elektriciteit is uitgevallen. De situatie is onwerkelijk.
De gulden biljetten zijn gebruikt in Nederlands-Indië tot 1942.
Voor de Tweede Wereldoorlog geeft de Javasche bank het geld uit in de kolonie.
Vanaf het begin van de bezetting in Nederlands-Indië in 1942 geeft Japan een nieuwe gulden uit..
Bulk Stores in Bali: Plastic -free zones!
Bring your own bag Bumi bulk and refillery store has just
things from a young age. Until now I hardly buy
opened its doors at the jalan Semer in
anything new for myself.’’
Kerobokan, Bali. This plastic free zone will make your life better ànd the
Bumi is the newest but not the only bulk store in Bali, and hopefully there will be many more
world cleaner. Shop owner Dominique
plastic-free shops soon. Bumi has been open
Ivonne (28)
since February 5th and the response has been
born and raised in
Jakarta, thinks people will get used to
positive.
bringing their own glass jars and bags: ,,It’s a mind set.”
,,We get a lot of support, but there is still a lot of misconception about recycling or being a
We have to kick the plastic habit, especially in Bali where waste management is a challenge. What motivated you to start this store with ecofriendly products without packaging? ,,I had some health problems in the past, instead of medication I searched for another solution. Like health stores, but I couldn't find an affordable one. They also used a lot of plastic packaging, which I didn’t understand. Since it always has been a dream to open a store like Bumi, tadaaa, here it is!’’
vegetarian for that matter. It takes time for people to learn. For the young generation reusing and recycling of products isn’t new anymore. It’s a mind set you have to adapt.’’ How do you give that little extra to your customers so they will come back to your shop? ,,I add extra information on the labels of the containers and explain how certain products can improve your immune system or boast your energy.’’
Recycling or reusing plastic bags or other materials isn’t popular in Indonesia. How come
Bulk stores nowadays are not specialized in
you are so passionate about recycling?
large quantities, neither in quantum discount. Modern bulk stores like Bumi buy in bulk
,,As a child my father taught me how to make the
themselves and don’t use plastic packaging for
things I needed myself. I repaired broken
reselling.
Bumi offers a selections of 150 products like
,,We do our best to only buy locally sourced. If a
nuts, oils, vinegar, dried herbs, spices and soy
supplier uses plastic to wrap the products in, we
saus. But also soy wax candles and beauty
will not buy from this supplier anymore. Or we
products like soap and shampoo, all without
ask to pack in cardboard the next time, even if it
added chemicals. Best seller is the home made
means we have to pay extra for it. But if bubble
jamu in a sachet, you add water yourself.
wrap has to be used to protect the groceries, we will keep the wrap in our storage and will reuse it
What about the suppliers you buy from, in what
some other time.’’
packaging are those products transported to your store?
What is the next step for Bumi in the near future? ,,Besides selling products, we have charity projects. Customers can give donations so that we can distribute food for free to people who need it. Soon we will plan workshops and a secondhand clothing swap. I always encourage people to reuse and reduce. Basically, to do your best to be kind to the earth.’’
Bumi Bulk sore & Refillery Jl. Raya Semer No.126, Kerobokan Insta @bumibulkstore
Beeld en tekst: Door Blauwe Ogen
Made Bayak
This painting depicts the Sanghyang: the sacred dance for Ibu Pertiwi, the goddess of the earth. Artist: Made Bayak.
M
ade Bayak, the artist who had himself buried alive for the preservation of the mangrove in Benoa, didn’t have to think twice:,, I just did it. It is my responsibility as an artist to stand up for the good cause.’’
Poland, Germany and the Netherlands have already
You have done art work for the movement Tolak
met the artist who wants to preserve culture and
Reklamasi in the past. But not always without
nature of Bali with his recycled art. Door Blauwe Ogen
danger, like your contribution in 2014, the so-called
spoke to the artist and activist in his studio last
"happening art".
February.
I had myself buried by a large excavator on Sanur
The meeting in the studio, a beautiful wooden joglo in
beach. Without thinking much beforehand, I
the middle of ricefields, is full of paintings and
underwent the burial. My person represented all living
installations by the widely known artist. The topics of
beings who would suffer if the sea was soon to be
plastic and land reclamation in Benoa are quickly
impoldered.
snowed under by the inevitable topic, the pandemic
Do you see the effects of your work?
that has gripped the world.
My exhibitions and visits in and to Europe gave me
You have been fighting the plastic problem for 10
some interesting insights about problems in the world.
years with your recycled art called Plasticology. What
I spoke to many people about mass tourism in
is the situation with regard to plastic at the moment?
Amsterdam and Bali. I found out that it actually
The last five years there has been improvement among the younger generation, they have become more critical. The youngsters stood up and started cleaning their villages. Now, due to the pandemic, the plastic problem is no longer a priority. The pandemic casts a shadow over environmental problems?
works like "copy-paste": money and investments are leading in every country. Through art and the conversations it creates, we can share the problems and look for a solution. A new theme in your work is, not surprisingly, the pandemic and its influence on everyday life. Looking at your last painting, you criticize smart phones?
Yes, for sure. But not only the problem of plastic is
The pandemic means people have to stay at home.
being pushed back, but also the actions against the
Everyone is just staring at their phone, with all the
harmful reclamation of the area of Benoa. The street
consequences that entails.
rallies of the movement Tolak Reklamasi, which fights
So I try to reflect the popularity of the smart phone.
against this tourist project, has come to a standstill.
The Tik Tok application makes you forget everything
But the core of the movement is still alert and ready to
around yourself. Some will even forget their culture
reject the project in the near future. A new law has
and history.
now even been passed prohibiting demonstrations.
By just one application?
This law also prescribes that the desas (villages) in Bali must give up their independence. This way we come under complete control from the government.
Yes, because people absorb the information that comes to them without any critical filter.
100x80cm Mixed Meda canvas, 2021,. Artist: Made Bayak.
It is better if you take in multiple information channels, such as books or discuss
topics
with
Always
question
other
people.
information
that
comes to you. But when you were young, were you critical of everything you learned and heard?
At the age of 20, right after Art School, I started digging for information. For example, I interviewed people about the Bali massacres in 1965. Not many people wanted to talk about this, but I have met the victims and even the killers. Those meetings gave me a completely different perspective. Happening art at Sanur Beach, 2014.
For those who do not know this piece of history: The
In the Netherlands people have mainly seen your
Indonesian mass killings of 1965–66 were large-scale
work with the theme of plasticology, such as in the
killings that occurred in Indonesia over several
exhibitions Paradise Bali – Behind the Scenes in het
months, targeting members of the Communist Party
Volkenkunde museum in Leiden (2019) and Bali –
of Indonesia, Communist sympathisers and ethnic
Welcome
Chinese. At least 80.000 men have been murdered in
Amsterdam (2020).
Bali. Why are the mass murders of 1965 - 1966 an
At the in Leiden looted art by soldiers in the Dutch
important theme in your work?
East Indies in the 1900s, so called "war treasures",
The mass murders from 1965/1966 have affected
were displayed. There were two life-size palace doors
everything in Bali: the political, social, religious and
against the wall but these were not considered
even the cultural landscape. 80,000 men were killed
stolen at that time. Do you think looted art like these
and the political opinion changed. A shift has also
doors should be returned to Indonesia?
to
Paradise
at
Tropen
museum
in
been observed in art. Back in the day the government supported artisans to promote Indonesia around the
I think it is better to keep the stolen art in the
world. But the paintings were not allowed to relate to
Netherlands. It's safe there. Don't bring it back to
political issues. Art as beauty or for the sake of art. The
Indonesia for now.
mass killings in Bali has been and always will be a very
The world has the opportunity to see and study it.
important topic for me.
Returning the goods could mean that it ends on the
Currently I make paintings and installations about
black market.
1965, but so far I have never had a solo exhibition on
Remarkably, there is more objects related to Balinese
this subject. Now is not the time to raise awareness of
culture in the museums in the Netherlands than in
this issue, but one day it will be.
museums on the island itself. It is better this way.
Plasticology, 20016.,. Artist: Made Bayak.
DEEL 3
INDISCH OF INDO?
DEEL 3
INDISCH OF INDO?
Over de betekenis van de termen Indisch
Om hierop verder in te gaan, is het nodig om kort de
en Indo is niet iedereen het eens. Dit is
samenleving in Indië te bespreken. Leven in Indië
het 3e en laatste deel van Indisch of Indo?
betekende leven in een land met mensen van verschillende afkomsten; De Hollanders, de gemengde Indo's, Soendanezen, Arabieren,
Deze discussie die al zeker 100 jaar aan de gang is,
Chinezen, andere Europeanen en de oorspronkelijke
heeft veel invloed op de Indische gemeenschap
bewoners, vroeger genaamd de inlanders van Indië.
gehad en heeft dat nog. In dit artikel een theorie waarom de term Indo zo gevoelig is en hopelijk zal
Erkende en niet erkende kinderen
stoppen bij de nieuwe generaties.
De Indisch gemengde bewoners konden zich
Korte recap:
onderscheiden van andere gemengde Indo-
Als je geboren bent in Nederlands- Indië en een
europeanen door een aantal kenmerken en
Europese en Indonesische voorouder hebt, dan ben
vaardigheden. Om te beginnen was het voordelig
je Indisch of Indo-Europeaan. Ben je in de
om de officiële Europese status te hebben, die
voormalige kolonie geboren en niet gemengd, maar 100% Europees, dan mag je jezelf Indisch noemen.
gemengdbloedige kinderen kregen als zij werden
Nazaten van Indo-Europeanen geboren in
nazaten werden niet gezien als Europeanen, maar
Nederland worden door sommige ouderen niet als
als tja, bastaards. Zij werden ook wel Indonesische
Indische erkend, zij (derde en vierde generatie)
Indo, Indo Tempéh of Kampong Indo genoemd. Ten
mogen zich ‘van Indische afkomst’ noemen.
tweede zorgde het beheersen van de Nederlandse
erkend door de Europese vader. Niet erkende
INDISCH OF INDO?
DEEL 3
taal voor onderscheid. Sprak je foutloos Nederlands,
Nadruk op Europeaan
ook al had je een kleurtje, dan zat je qua plek op de
De periode na de oorlog en de migratie naar
sociale ladder tussen de totoks min of meer goed.
Nederland tussen 1950 en 1960 heeft ook invloed
Ook werd de kans op een baan hierdoor vergroot.
gehad op het gebruik van de termen Indisch en
Verdwaalde Indo Wilde je je als volwassen Indo-Europeaan profileren als Hollander of Europeaan dan liet je op gebied van menaliteit en gedrag merken een voorkeur te hebben voor het Westen, dan wel Nederland. Wie dit deed werd Londo godong (nep-Hollander) of Indo kesasar (verdwaalde Indo), genoemd; Een Indo of inlander die erg Hollands doet. (bron; Petjoh, R. Cress). En zo is de groep Indo-Europeanen een verdeelde groep geworden. Van een saamhorige Indische groep, waarvan men graag spreekt, is eigenlijk nooit sprake geweest?
Indo. Om de voorkeur voor het Westen te benadrukken, noemden de Indischen (totoks en gemengden) zich niet meer Indisch of Indo maar Indische Nederlander. Het woord Indo verwees in deze tijd naar de minder bedeelde Indo's, zoals eerder beschreven, de Indo kampong of Indonesische Indo zonder Europese status. Een klasse waar men afstand van nam, al waren zij beiden van gemengde afkomst. De Indo's in bezit van de wettelijke Europese status gingen voor de term Indo-Europeaan, met de nadruk op Europeaan. Laat het gaan Oke, je kunt zeggen, dat dit ‘gewauwel’ vooral speelt bij de oudere generaties, bij de opa’s en oma’s. Dus
De Javaanse oma
waar hebben we het nog over? Mocht je het gevoel
Een rationele beslissing om de Hollandse kant
hebben dat de Indo’s nog geen hechte groep is: Voel
te kiezen en de eigen afkomst te verloochenen is
jij je geroepen om te zorgen dat de Indische
ontstaan in de kolonie. Om zich omhoog te werken
nakomelingen wel als een blok zich herenigen? Zorg
werden de Javaanse voorouderen liever niet
dan dat je bent voorbereid en de complexe
genoemd. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak en
geschiedenis kent van wie en wat is de Indo.
de totoks als eerste werden gevangen genomen door de Japanse bezetter, benadrukten de gemengd
Is het een idee om de hele discussie over Indisch,
bloedigen de Javaanse oma juist wel. Met het
Indo, Indonesische Indo, Londo en Indo kesasar te
aantonen van de gemengde bloedlijn hoopten zij
stoppen. Laat het gaan, de tijd van de kolonie is
buiten de hekken van het kamp te blijven.
voorbij.
De stilte van
Nagasaki & Hiroshima
TRAVEL
PERSOONLLIJK VERHAAL SABINA DE ROZARIO
De steden waar ruim 75 jaar
Mededogen voor de slachtoffers,
geleden de verwoestende
de militairen die hebben
atoombommen zijn gevallen,
gevochten, de krijgsgevangenen,
wilde ik met eigen ogen zien. In
alle mensen in de wereld die
2016 ben ik naar Japan gereisd
hebben geleden tijdens de
met het voornemen om musea
oorlog. Overal is men
te bezoeken en het gesprek met
overwegend ingetogen. Dat
Japanse inwoners aan te gaan
wordt niet opgelegd, je past je
over de Tweede Wereldoorlog. Ik
automatisch aan de sfeer aan.
wilde weten hoe zij denken over
De atoombommen maken tot
de bezetting van Nederlands-
op de dag van vandaag nog
Indië en het tot nu toe uitgebleven excuus van de keizer. Ook wilde ik naar de plek waar mijn opa van 1942-1945 als krijgsgevangenen in het kamp Fukuoka 2 heeft gezeten. De atoombommen op Hiroshima en Nagasaki maken dat de Japanse Keizer Hirohito zich overgeeft. Hierdoor komt op 15 augustus 1945 een einde aan de Tweede Wereldoorlog. Nederland is dan al drie maanden bevrijd.
Het gevoel van mededogen is overal merkbaar.
steeds indruk bij de inwoners én de bezoekers van Hiroshima en Nagasaki.
Atomic Bomb museum Voor alle schoolkinderen uit de regio is het Atomic museum het onvermijdelijke schoolreisje. De reden dat ik in het museum sta omringd door jongeren in een schooluniform bij de maquette van Nagasaki. Boven het centrum hangt een grote rode bol, die de ontploffing voorstelt.
Ingetogen sfeer In Hiroshima en Nagasaki is van
Ongeveer 600 meter boven de
de krachtige atoombom niets
grond is de kernbom
meer te zien. Bomen en
geëxplodeerd. Tientallen
nieuwbouw geven de steden,
jongeren kijken uitdrukkingsloos
een frisse en gezonde aanblik.
naar de bol. Ik voel me
Op veel plekken wordt het
ongemakkelijk. ,,Waar waren
oorlogsverleden herdacht,
jouw (over)grootouders tijdens
waardoor het lijkt alsof ik door
de Tweede Wereldoorlog?” een
een groot openlucht museum
vraag die ik zou willen stellen,
wandel.
maar toch niet doe. Ik weet wel
Opvallend is de sfeer in de
waar mijn opa was. Die zat in
musea en de parken met de
een kamp in Nagasaki.
herdenkingsmonumenten.
TRAVEL
Verrassend genoeg hebben zij nog nooit gehoord over de strafkampen in Japan en Indië. Ongeveer 1 km vanaf het
niet alles bekijken, Sommige
epicentrum van de explosie
foto’s vind ik onnodig
liggen de interneringskampen
schokkerend.
waar Nederlandse, Australische en Indonesische krijgsgevangenen zich bevinden. Mijn opa heeft in één van deze kampen gezeten tot juni 1945. Twee maanden voor het vallen van de bom, is hij verplaatst naar een kamp 200 km verderop.
De lijfstraffen en dwangarbeid in de interneringskampen zegt hen niks. In het Atomic Museum
De houding van de keizer
hebben zij ook geen foto's van
Met twee Japanse vriendinnen
de kampen gezien. Daar wordt
spreek ik over de oorlog en de
alleen de situatie in Japan
houding van hun keizer, de
besproken.
toenmalige bezetter.
In beide gevallen eindigt onze
Als geboren en getogen Japanse
gesprekken op dezelfde
weten zij dat hun keizer
wonderlijke manier. ,,Sorry voor
(inmiddels een opvolger) nooit
Verbrande lichamen
het geleden leed. Voor wat het
excuus zal maken. 'Het past niet
In de musea lees ik over de
waard is."
binnen de cultuur en dit zal niet
impact van de bommen. Lijsten
veranderen,' leggen zij mij met
met doden en gewonden, foto's
schaamte uit.
van verbrande lichamen en de verwoeste gebouwen, het komt allemaal voorbij. Op een objectieve manier, in hoeverre dit mogelijk is voor een land dat de oorlog heeft verloren. Ik wil
Mijn vriendinnen hebben daar toch een andere mening over. Zij, en velen met hen, voelen zich slecht over de oorlog en willen dat hun keizer alsnog een excuus uit spreekt.
Het bezoek én het excuus hebben mij voor voldoende gebracht. Van de keizer valt niets te verwachten. Dat is niets nieuws. Een persoonlijk gesprek levert vaak wel iets waarvols op: medeleven, erkenning en respect.
FOTO ALBUM
Het eerste opgestelde object in het museum is de klok, die is gestopt met tikken door de impact van de atoombom om 11.02 uur. Indrukwekkkend om te zien. Verderop hangt een tweede, soortgelijke klok. Ook deze werkt niet meer. De wijzers staan op precies dezelfde tijd als de eerste klok: 11.02.
Detail van de tentoonstelling: een lijstje getallen van de schade.Het maakt niet uit aan welke kant de schade is, het is verschrikkelijk.
Dit is een detail van een verhaal van een Nederlandse soldaat. De gehele tekst is te lezen in het Atomic Bomb Museum in Nagasaki:
,,De gevangenbewaarder riep 'Jasumi' naar ons gevangenen, dat betekende 10 minuten rust in de zon tussen de barakken. Een enkel vliegtuig in de lucht trok onze aandacht.
Toen een intens licht, sterker dan zonlicht, met de kracht van vuur. Een grote explosie volgde.
En dan duisternis, donkerder dan nacht. Ademen werd moeilijk. Het ongelooflijke geluid van instortende gebouwen en het geluid van een splijtende straal vulde de lucht.
Dan stilte, de stilte van de dood. We werden levend begraven onder de ruïnes van Nagasaki, als een verwoest mierennest." J.R. Onken, krijgsgevangene Kamp 14 Fukuoka
(Milwaukee Journal/Atomic Bomb Museum, Nagasaki)
Eén van de weinige gebouwen die gedeeltelijk is blijven staan na het ontploffen van de atoombom in Hiroshima
FOTO ALBUM
Het omstreden eiland Hashima (ook wel Gunkanjima, Battleship island of James Bond Island genoemd) ligt voor de kust van Nagasaki. Via dit betonnen eiland waar ooit 5000 mensen hebben gewoond, zijn de onderwater mijnen bereikbaar,
Tot 1974 is het eiland in gebruik geweest. Sinds 2009 is Hashima een toeristische attractie. De gids ontkende dat het eiland , toen in het bezit van Mishubishi, niet is gebruikt als interneringskamp tijdens WOII.
Na de reis stuit ik op informatie die mijn eerdere vermoeden bevestigde. Het eiland is inderdaad ingezet tijdens de oorlog. Krijgsgevangenen uit Korea hebben in de mijnen dwangarbeid moeten verrichten.
FOTO ALBUM
Op weg naar Hashima eiland vaar ik met de boot langs de Mishubishi scheepswerf. Naar deze plek zijn duizenden krijgsgevangenen uit Nederlands-Indië in een 'hell ship' gebracht. Zij zijn te werk gesteld vanaf 1942 tot en met 1945.
Vanaf de boot zie ik hetzelfde wat mijn opa als krijgsgevangene heeft gezien, 79 jaar geleden. Het letterlijk in zijn voetsporen treden, brengt mijn familiegeschiedenis dichterbij, ondanks dat ik mijn opa nooit heb gekend.
Beeld en tekst: Sabina de Rozario
FAMILIE
RESEARCH
JE GESCHIEDENIS BEPAALT WIE JIJ BENT Je hebt van alles gelezen en bekeken over
Ze hebben de gedwongen migratie gewist uit hun
het onderwerp identiteit. En toch kom je er
systeem, omdat het te pijnlijk is geweest.’ Dit zou
voor jezelf niet helemaal uit...
kunnen verklaren waarom er niet veel is/wordt
Deze boekentip kan jou verder helpen: De
verteld over wat er vroeger is gebeurd?
Familieziel van Irene Zwaan en Kitlyn Tjin a Djie
Problemen kunnen helen
(2013). Wil je jezelf begrijpen? Inzicht hebben in de
Oke, de theorieen zijn interessant, maar jij wilt aan
cultuur en geschiedenis van je familie is dé
de slag. Hoe kom je aan informatie als niet iedereen
oplossing. Hoe werkt dit?
iin de familie een open boek is. Wat te doen?
Onderdeel van een systeem
Eigenlijk is het eenvoudig: Je moet doorzetten en de
Uitgangspunt van de schrijvers: ‘Als persoon ben je
moeilijke zaken bespreekbaar maken. Als de
geen losstaand wezen, maar een onderdeel van een
problemen, geheimen of zelfs wonden van vroeger
heel systeem. Je draagt de geschiedenis en de
boven tafel komen, zul je merken dat er lucht komt
opvattingen van je familie bij je. Bovendien zijn
in de (familie)geschiedenis.
gebeurtenissen uit twee of meer generaties boven je vaak nog steeds van invloed op je leven, of je je daar
Als kleinkind kun je voldoende afstand scheppen in
nu bewust van bent of niet.’
een gesprek met jouw opa of oma. Dus niet
Een gebeurtenis van een voorgaande generatie is de
opgeven, het kan een puzzelstukje van jouw
migratie van Nederlands-Indië naar Nederland. Het
zoektocht zijn. Het delen van emotie brengt lucht en
boek zegt dat migranten ‘vaak moeite hebben om
kan helend werken. Meer tips lees je in De
los te komen van hun geboortegrond.
Familieziel.
FAMILIE
RESEARCH
‘Je familie met haar cultuur en historie is een bron van kracht en energie.’ Uit: De Familieziel, 2013
Bestel bij de lokale boekhandel, 21,99 euro Rechts: cover van De familieziel.
A photograph is the pause button of
life
Unknown
Op de steiger staan onder meer Dr. Agoes en Piet v.d. Heuvel, manager van Hotel Heuvel, Kalimantan, rond 1920
Foto's uiit Nederlands-Indië, van mensen waarvan naam en leeftijd onbekend zijn. Verstilde beelden uit een eens zo levendig bestaan: met de familie, op de fiets of met een groep vrienden. De foto's zijn ergens tusse 1920 en 1930 gemaakt. Soms stond het bij de foto in het archief, maar meestal niet.
Op de kade, 1930
Reisgezelschap bij Bali hotel
Bron: Collectie Wereldculturen
Should looted art be returned to Indonesia?
Returning colonial art treasures of dubious origin has been a hot topic in the Netherlands since last year. Think of items collected during military actions or missionary work, through trade relations or scientific expeditions. Driven by a report from the Council of Culture (2020) stating that looted art and objects must be returned in full to the country of origin if a request is made. This topic leads to other questions: Is Indonesia interested in the looted art at all? And what do Indonesians think about the period in which art and objects were taken to the Netherlands? Door Blauwe Ogen spoke with Ageng Putranto (33) about these matters. He is a tourism specialist in Jakarta for 16 years, eagerly absorbed all the history books he could find and has visited The Netherlands at least 10 times.
LOOTED ART
INTERVIEW
You are passionate about history in general,
I can’t remember much about connotation about Dutch
although it isn’t a popular subject in Highschool in
people. The emphasis was to our land Indonesia, back
Indonesia. What sparked your interest in history?
then Nusantara, and the battles between our sultans and kings in different regions with the VOC.
Well, first of all my father was a big fan of Soekarno, he
The next chapter in our history lesson was the
got plenty of books about the former President,
preparation of liberation, the events going from WWI to
including those banned books during the
WWII that led to our liberation. The last chapter was
Soeharto’s era. My father always explained about our
about, how Soeharto rises to power. What do you
nation’s history from Soekarno’s point of view. Imagine,
expect? If you’re a dictator, that's the story to tell, right?
this was very confusing for me at that time, because we were taught the point of view from the new President at school I liked history since I was at elementary school. We had a study-tour every year to visit museums around
,,Coming from a poor family, studie tour
Jakarta. My friends would fool around during these trips, but I liked to pay attention to what the tour guide explained, and to see the museum’s collection in detail.
was exciting for me''
Coming from a poor family where we couldn’t afford books or going to some places, study-tour was always exciting for me. After I graduated from college, and had regular access to internet, I started to catch up about
What is your opinion about the occupation by The Netherlands and the consequences for Indonesia when it became independant?
global history: WW2, Nazi Germany, Vietnam war. Everything that came across my mind, I Googled it.
The colonization is one thing, but for me it’s not the only thing. Many Indonesians believe that our land was, and
What were the history lessons about in school? The nation’s history was divided in several chapters over 3 years study time. The first chapter was about prehistorical times, like trails of ancient man found in Indonesia and the candis (temples) Borobudur and Prambanan. The second chapter was about the colonial era when VOC came to Sunda Kelapa harbor to trade spices with the natives. The typical colonial story was always about the Dutch amazed by the beauty and richness of the Indonesian soil.
still is, very rich of natural produces. The general perception is that The Netherlands colonialize Indonesia, took everything, so it became the county we are today. The money, or whatever they took, was to create land by doing reclamation. I tend to disagree that The Dutch occupation of 3.5 centuries made us poor until today. For example, look at Japan. After WW2, the Japanese were probably in the same state as us Indonesians, but they recovered pretty much quickly and became one of the giants in world economy. So, for me, it’s not always about the resources, it always depends on the attitude.
LOOTED ART
,,I don't believe
And how do you feel about the attitude of the Dutch government on decolonization? Do you think the Netherlands have taken responsibility for what
responsibility over
happened in the past?
colonization is going
Realistically, responsibility over colonization like this is just not going to happen, right? Of course, it would be nice if The Netherlands formally commit to it and give a
to happen''
credible effort on how to (possibly) repay it. Admitting occupation, it’s like admitting that The Netherlands made afloat by the blood of native Indonesians. For me, it’s in the past and can’t think of a way to compensate colonization. Retrieving what has been taken will take years. A comparative example is the so-called Nazi’s gold. I believe there’s an effort to track and retrieve it, but in general it’s like chasing a mythical creature. To put it in to perspective: smart people taking advantage
INTERVIEW
there’re pieces of our candis or that kind of stuff from the colonial era was sold in a black market, I wouldn’t be shocked. At the moment returning art and objects is a current topic in the Netherlands. What is the attitude of the Indonesian administration about looted art by the Dutch?
over less-educated people. That’s what we see on the news every day.
I’m not aware there’s been quite an attention to it. I don’t
I don’t hold grudges against The Netherlands, nor the
even know who’s started it. The Netherlands
Dutch people (except for those people who tried to ran
administrative? Our Government? If I’m not aware of it,
over me in Amsterdam every time I tried to cross the
is it safe to say that it’s lack of attention to this matter?
bicycle lane. Slow down people!). Most of Dutch people that I met are related to the hospitality industry, so they’re
Our government is not known for its pro-active moves,
nice by default!
always reactive. If it’s gotten a lot of attention from its people, they might want to look at it. But that’s the case with our government. Or if I’m being nice, probably they
What do you think about the (possible) looted art from
did something about it and hit a dead end.
Indonesia owned by Dutch museums?
Should looted art and cultural objects by the I have watched a documentary about Batavia (old Jakarta),
Netherlands be returned to Indonesia?
where they shown an original plan of the city and how they constructed the place, the purpose, the rail road to Bogor,
As much as it will be appreciated in museums overthere,
those kinds of thing. The documentary was shot in Jakarta
I’d like to see those objects come home. Maybe The
and in The Netherlands. They even have a ledger from
Netherlands can return it on our
back then. If such thing does exist, it might be also the
Independence Day along with the commitment to build
case for the looted art. But again, it’s like a mythical tales,
dams, canals and water management technology here in
full of denials, ifs, accusations, and all. If you told me
Indonesia? That would be lovely. Text: Ageng Putranto/Sabina de Rozario
Oude tijdschriften, troep of collectors items? Voor het magazine d'Oriënt uit Nederlands-Indië wordt rond de 100 euro per magazine neergelegd op een veiling. d'Oriënt was een geïllustreerd Nederlandstalig familieweekblad dat verscheen in voormalig Nederlands-Indië van 1923 tot 1942. Het was in die tijd daar het grootste weekblad qua oplage. De cover van deze glossy (nummer 32 uit 1940) is best opmerkelijk. Een gewaagde foto voor die tijd, maar wat wordt er uitgebeeld? Op het eerste gezicht zie je een Indische jongen zonder shirt, maar wel met een tijger. Naast hem een Indische dame in een rokje, zittend voor een hutje. Probeert de jonge man het meisje te versieren? Even iets beter kijken en je ziet meer: Het haar van het meisje zit slordig en ze draagt dikke make-up. Ook zit haar kleine sarong los. Is dit een scène van nà de daad? Dan die tekst eronder: 'In het interneeringskamp.' De tekst slaat niet op de foto erboven, tot 1942 waren er in Nederlands-Indie nog geen interneringskampen (Japan bezette vanaf maart 1942 Nederlands-Indië). Kan het zijn dat het magazine interneringskampen in andere landen bespreekt? Klopt de datum van het magazine wel of de foto gemanipuleerd? Genoeg vragen om een onderzoekje te beginnen. Daarom in het volgende deel het vervolg van het hoe en waarom van deze cover.
CREATIEF MET
batik
e g a t i r e h y M book Heritage books en boxes, de paradepaardjes van REmake, zijn gemaakt in de junk journal-stijl. Geïnspireerd op een zelfgemaakt personal journal van recycled materiaal, waarvan alle materialen duurzaam zijn.
CREATIEF MET
batik Junk journaling kent geen regels. Belangrijkste is dat de materialen, zoals papier en labels van recycled materiaal zijn. De maat, kleuren en thema bepaal je naar eigen smaak.
Bij de Heritage books (op de foto's) benadrukt de batikstof het thema Nederlands-Indië. De stof, vaak vintage, is van oude kleding of left-overs. Een Heritage book: wat is dat dan? Als je bezig bent met het onderzoeken van de familiestamboom, dan zit je al snel met allerlei informatie zoals losse officiële documenten, krantenartikelen en foto's. Dan is een Heritage book of box een mooie oplossing om alle informatie overzichtelijk te bundelen. Voor jezelf en om te delen met anderen.
Ook van REmake: batik polsbanden gemaakt van preloved materiaal, een 'prettiger' woord voor recylced. Ook de gespen zijn left-overs van een kledingproducent. Denim armbanden met batik print is een origineel design van REmake.
Wil je hulp met het zoeken naar informatie over jouw familie in Nederlands-Indië, of wil je jouw verzamelde informatie in een Heritage book van REmake? Stuur dan een mailtje naar: Doorblauweogen@gmail.com
Alle producten zijn originele designs van REmake.
Nog voordat de Japanse bezetter is verdreven uit NederlandsIndië, wisselt Nederland de Japanse gulden in voor de Roepiah in 1944.
Binnen enkele jaren moet dit nieuw ontworpen betaalmiddel plaatsgemaken voor de Indonesische Rupiah in 1949
Bron: bi.go.id
Doorblauweogen@gmail.com Magazinedoorblauweogen Alle content (tekst en beeld) is eigendom van Door Blauwe Ogen, tenzij anders vermeld. Niets uit deze uitgave mag worden gebruikt zonder toestemming.