Round and round 01 2018 by Doris Antoniou

Round & Round ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018

MAGAZINE JANUARY 2018

ISSN 2301 - 2730

Το Κοιλάνι / Koilani

Σας Καλωσορίζει! / Welcomes You!

Γλυτζιστό

Αρκατένα

Πιπίλλα Round&Round magazine

www.roundandroundmag.com

ΤΕΥΧΟΣ 14

Don Pedro Winery Το Οινοποιείο μας βρίσκεται κάτω από τη μαγευτική οροσειρά που περιβάλλει τα όμορφα χωριά της περιοχής Πιτσιλιάς της Κύπρου. Τα εξαιρετικά κρασιά που βρίσκονται στον κατάλογό μας παράγονται από αμπέλια που καλλιεργούνται σε φυσικά εύφορα εδάφη και διακρίνονται για το φρουτώδες άρωμά τους και την υπέροχη γεύση. Our Winery is situated under the majestic mountain range that surrounds the beautiful villages of the Pitsilia region of Cyprus. The exceptional wines in our catalogue are produced using vines that are grown in natural fertile soils, producing full bodied, distinctive fruity aromas with a mineral finish.

Don

Pedro

Dominika WHITE DRY WINE

Don

2014

Pedro

D P XYNISTERI DRY WHITE WINE

Dominika

White Dry Wine

Don Pedro

Sweet Dessert Wine

Vassiliou

Xynisteri Dry White Wine

19-21 Thessalonikis Street, 3025 Limassol, Cyprus. Tel.: +357 25363838, Fax.: +357 25212710.

Round & Round MAGAZINE

Ηρακλείου 22, Τ.Κ. 3027, Λεμεσός, Κύπρος, Τηλ. 99 674 891 • 96 888 417 • Φαξ. 25 352 220 Email: roundmag1@hotmail.com • Web: www.roundandroundmag.com

Ταυτότητα

Περιεχόμενα

Εκδότρια:

Κοιλάνι (επ. Λεμεσού)

Τηλ. 96 888 417

Λόφου (επ. Λεμεσού)

Αρχισυντάκτρια:

Άγιος Θεόδωρος Πιτσιλιάς (επ. Λεμεσού)

Παναγιώτα Μίτα

Διερώνα (επ. Λεμεσού)

Μεταφράσεις:

Ιωάννα Παπαπέτρου

Φτερικούδι (επ. Λευκωσίας)

Helen Andreou

Καλλιάνα (επ. Λευκωσίας)

Layout / Σελίδωση:

Πλατανιστάσα (επ. Λευκωσίας)

Επισκοπή Πάφου (επ. Πάφου)

Στατός-Άγιος Φώτιος (επ. Πάφου)

Αλαμινός (επ. Λάρνακας)

Μαρί (επ. Λάρνακας)

Χοιροκοιτία (επ. Λάρνακας)

Steve James Εκτύπωση:

Lithostar Ltd

Το περιοδικό Round & Round μπορείτε να το βρείτε στα εξής σημεία: ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΣΥΚΑΜΙΕΣ - ΑΡΓΑΚΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ - ΠΑΓΩΤΑΡΙΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΟΥΚΑ - ΜΟΥΤΑΓΙΑΚΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΤΟ ΡΟΔΟΝ - ΔΡΟΜΟΣ ΨΙΜΟΛΟΦΟΥ - ΚΑΠΕΔΕΣ ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΟ ΣΤΕ - ΜΑ ΑΣΤΡΟΜΕΡΙΤΗ ΚΑΦΕΝΕΙΟΝ - SUPERMARKET ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ - ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΡΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΤΡΟΟΔΟΣ - ΤΡΟΟΔΟΣ ΚΩΣΤΑΣ SUPERMARKET - ΤΡΙΜΙΚΛΙΝΗ ΣΤΕΑΣΑ ΦΡΟΥΤΑΡΙΑ - ΑΘΗΑΙΝΙΤΗΣ Το Round & Round μπορείτε να το βρείτε και σε άλλα περίπτερα, τα οποία δεν αναφέρονται εδώ.

Μετά από παράκληση αρκετών αναγνωστών, όσοι φίλοι του περιοδικού Round&Round magazine επιθυμούν, μπορούν να εγγραφούν συνδρομητές έναντι μικρής χρέωσης, ώστε να λαμβάνουν τα τεύχη μας. Για πληροφορίες και εγγραφές παρακαλώ επικοινωνείτε με την κ. Ιωάννα Παπαπέτρου, τηλ. επικοινωνίας: 96888417, e-mail: roundmag1@hotmail.com, για να δώσετε τα στοιχεία επικοινωνίας σας. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων. Η διεύθυνση του Round&Round Magazine - 1 -

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΚΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ Οι Επαρχιακές Διοικήσεις αποτελούν το κύριο Συντονιστικό Όργανο όλων των Κυβερνητικών Υπηρεσιών για την προώθηση και υλοποίηση με επιτυχία της Κυβερνητικής Πολιτικής για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της υπαίθρου. Όραμα κάθε Επαρχιακής Διοίκησης είναι η γρήγορη, αποτελεσματική και αντικειμενική εξυπηρέτηση και επίλυση των διαφόρων προβλημάτων που αντιμετωπίζουν καθημερινά οι πολίτες, καθώς και η εκτέλεση των κατάλληλων αναπτυξιακών έργων και άλλων προγραμμάτων που στόχο έχουν την βελτίωση και αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων της υπαίθρου και δημιουργία συνθηκών αναβίωσης των κοινοτήτων. Η Επαρχιακή Διοίκηση στηρίζει την αξιέπαινη προσπάθεια του Round&Round Magazine, το οποίο συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη και την προβολή των Κοινοτήτων μας και στην ανάδειξη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας. Θα θέλαμε να δώσουμε τα συγχαρητήριά μας στην εκδότρια, κα Ιωάννα Παπαπέτρου, και στη συντακτική ομάδα του περιοδικού και να τους ευχηθούμε ό, τι καλύτερο στο έργο τους. Μάριος Παναγίδης Έπαρχος Λευκωσίας

Σε μια εποχή που η κυπριακή ύπαιθρος ταλανίζεται από την αστυφιλία, το περιοδικό Round&Round, το μοναδικό περιοδικό στο είδος του παγκύπρια, είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για να γνωρίσει κανείς την κυπριακή ύπαιθρο, τα χωριά και τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτήν. Αυτό που αντιλαμβάνεται όποιος ανατρέξει στις σελίδες του είναι ότι πρόκειται για προϊόν επίπονης και σοβαρής εργασίας, η οποία πηγάζει αναμφίβολα από την αγάπη για την πλούσια κυπριακή παράδοση. Στις σελίδες του, ο αναγνώστης μαθαίνει για τα όμορφα χωριά μας, την ιστορία, τους μύθους και τους θρύλους τους και επιθυμεί να τα επισκεφτεί και να τα γνωρίσει. Ταυτόχρονα, σε μια εποχή επιδεικτικής ξενομανίας, δίδεται η ευκαιρία στον Κύπριο καταναλωτή να γνωρίσει τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στα χωριά, να μάθει τα προϊόντα που παράγονται από αυτές, να τα δοκιμάσει και να τα προμηθευτεί, δίνοντας ανάσα ζωής στην κυπριακή οικονομία και την ύπαιθρο. Η Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου, η οποία έχει ως στόχο της την προβολή και την ανάδειξη των δραστηριοτήτων των Κοινοτήτων και το σημαντικό έργο που αυτές επιτελούν, δε θα μπορούσε να μην στηρίζει την προσπάθεια του προσωπικού του Round&Round, το οποίο με τον άρτιο επαγγελματισμό που το χαρακτηρίζει συμβάλλει στην προβολή και ανάδειξη των κοινοτήτων και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτά. Θα θέλαμε ιδιαιτέρως να δώσουμε τα συγχαρητήριά μας στην εκδότρια του περιοδικού, κα Ιωάννα Παπαπέτρου, της οποίας η συμβολή σ’ αυτό το έργο είναι τεράστια και να της ευχηθούμε καλή συνέχεια στο πολύτιμο αυτό έργο της. Παναγιώτης Δαμιανού Εκτελεστικός Γραμματέας Ένωσης Κοινοτήτων Κύπρου

- 2 -

Iωάννα Παπαπέτρου Εκδότρια (96888417) roundmag1@hotmail.com

Φίλες και φίλοι, Με μεγάλη χαρά παρουσιάζω το νέο τεύχος του περιοδικού μας στο οποίο θα ταξιδέψουμε νοερά σε όμορφα και γραφικά χωριά της Κύπρου. Μέσα από τις σελίδες του περιοδικού θα διαπιστώσετε ότι είναι τόσα πολλά τα χωριά της Κύπρου που αξίζουν να επισκεφτούμε για να τα γνωρίσουμε από κοντά. Χωριά που προσφέρονται για ολιγοήμερες διακοπές γεμάτες ξεκούραση, ηρεμία και γαλήνη μακριά από τους γρήγορους ρυθμούς της ρουτίνας και της καθημερινότητας, χωριά που προσφέρονται για θρησκευτικό τουρισμό, χωριά με πλούσια ιστορία και πο-

λιτιστική παράδοση, φυσική ομορφιά και, φυσικά, χωριά που ξεχωρίζουν για την αυθεντική κυπριακή φιλοξενία των κατοίκων τους. Μαζί με τα χωριά μας παρουσιάζουμε και επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτά και συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κυπριακής υπαίθρου. Θα ήθελα στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω το κανάλι Sigma το οποίο κατά τη διάρκεια της φετινής τηλεοπτικής σεζόν φιλοξενεί το περιοδικό μας στην πρωινή εκπομπή «Πρωτοσέλιδο» με τον Ανδρέα Δημητρόπουλο και με ευαισθησία αγκαλιάζει το έργο μας, να φέρουμε κοντά το κοινό στις ρίζες μας. Επιπλέον, θα ήταν παράλειψή μου να μην αναφέρω και τη συνεργασία του περιοδικού μας με την παροικιακή εφημερίδα «Παροικιακά Νέα» της Νοτίου Αυστραλίας για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, σε μια προσπάθειά μας να κρατήσουμε άσβεστη τη μνήμη του τόπου μας στους αποδήμους μας. Καλή συνέχεια στην περιήγησή σας στις σελίδες του περιοδικού μας.

Το περιοδικό Round&Round αποτελεί ένα αξιόλογο ενημερωτικό έντυπο για τα χωριά της Κυπριακής υπαίθρου. Πέραν του γεγονότος ότι προβάλλονται μέσω του, διάφορα παραδοσιακά προϊόντα αλλά και στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και παράδοσης, αποτελεί και ένα μέσο γνωριμίας άγνωστων για τους πιο πολλούς Κυπρίους αλλά σημαντικών χωριών της ορεινής κυρίως υπαίθρου τα οποία λόγω της αστυφιλίας έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί και ερημωθεί. Η προβολή των χωριών και τοποθεσιών της κυπριακής υπαίθρου συμβάλλει και στην ανάπτυξη του εσωτερικού τουρισμού, ένα σημαντικό στοιχείο για την οικονομική και κοινωνική αναβάθμιση της υπαίθρου κάτι που όλοι θέλουμε, για να αναπτυχθεί και να ξαναζωντανεύσει η ύπαιθρος και ο πρωτογενής τομέας της παραγωγής, ένας ουσιαστικός παράγοντας οικονομικής αναβάθμισης ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση που περνά η πατρίδα μας. Η πρωτότυπη προσπάθεια και πρωτοβουλία της εκδότριας κ. Ιωάννας Παπαπέτρου αποτελεί μια συνειδητή ιστορική προσπάθεια διαφύλαξης της παράδοσης, της ιστορίας αλλά και του ρόλου της υπαίθρου στην διαμόρφωση της κοινωνικοοικονομικής ζωής του τόπου μας, γιαυτό την συγχαίρουμε και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία στο έργο της.

Μιχάλης Λύτρας, Γ.Γ. ΠΕΚ - 3 -

Τηλ. 99341906

Ορειβατικός Φυσιολατρικός Όμιλος Λεμεσού ιδρύθηκε στις 3 Μαΐου του 1949 με έδρα του τη Λεμεσό. Εμπνευστής, ιδρυτικό του μέλος και μόνιμος πρόεδρός του (μέχρι το 2007) υπήρξε ο αείμνηστος Γιαννάκης Ποταμίτης, ένας από τους πρώτους περιβαλλοντιστές της Κύπρου με αξιόλογη δράση και συμβολή στην ανάπτυξη της περιβαλλοντικής συνείδησης στον τόπο μας. Ξεκίνησε τη λειτουργία του σε μια εποχή στην οποία οι συγκοινωνίες ήταν περιορισμένες και είχε ως στόχο του τη διοργάνωση εκδρομών σε ολόκληρη την Κύπρο, προκειμένου το κοινό να ανακαλύψει τις πλούσιες φυσικές ομορφιές της Κύπρου, την ιστορία της, τον πολιτισμό, τους θρύλους και τις παραδόσεις της, καθώς και την πλούσια θρησκευτική κληρονομιά της. Ο Όμιλος αριθμεί σήμερα 300 ενεργά μέλη, ενώ έχει την υποστήριξη πολλών άλλων ατόμων που συμμετέχουν στις προσπάθειες και τις εκδηλώσεις του. Πρόκειται για μη κερδοσκοπικό περιβαλλοντικό φορέα που αναπτύσσει δράση σε ποικίλους τομείς της κοινωνικής ζωής και συμβάλλει στην ανάπτυξη περιβαλλοντικής συνείδησης σε άτομα όλων των ηλικιών και όλων των κοινωνικών στρωμάτων. Ο Ορειβατικός Φυσιολατρικός Όμιλος Λεμεσού καταγίνεται με τη διοργάνωση εκδρομών και διαλέξεων για την ενημέρωση και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού. Συνεργάζεται στενά με αδελφικές οργανώσεις με κοινό στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Ακόμη, τα τελευταία χρόνια συνεισφέρει σε άπορα παιδιά και οικογένειες. Προτίθεται να συνεχίσει απρόσκοπτα το έργο του, διοργανώνοντας συνεχώς νέες εκδηλώσεις.

Όραμα του Ορειβατικού Φυσιολατρικού Ομίλου είναι το κοινό να γνωρίσει τις πλούσιες ομορφιές του τόπου του, να τις εκτιμήσει και να τις προστατεύσει.

- 4 -

Η Αγία Μαύρα Η

Αγία Μαύρα ήταν σύζυγος του Αγίου Τιμόθεου. Σύμφωνα με μια παράδοση, και οι δύο γεννήθηκαν στην κωμόπολη Παναπέα στη Θηβαϊκά της Αιγύπτου. Ο Άγιος Τιμόθεος ήταν αναγνώστης και κήρυκας του Ευαγγελίου στην Εκκλησία των Παναπέων και ήταν ιδιαίτερα ευσεβής. Οι ειδωλολάτρες της περιοχής κατήγγειλαν τον Τιμόθεο στον έπαρχο Αρριανό, ο οποίος ήταν ειδωλολάτρης και γνωστός για τον αδίστακτο χαρακτήρα του. Ο Αρριανός διέταξε τον Τιμόθεο να πετάξει στην πυρά τα ιερά του βιβλία. Όταν ο Τιμόθεος αρνήθηκε, ο Αρριανός προσπάθησε να κάμψει την πίστη του υποβάλλοντάς τον σε φρικτά βασανιστήρια. Βασάνισε μάλιστα και την Αγία Μαύρα, τη σύζυγό του, η οποία ομολόγησε την πίστη της στον Χριστιανισμό. Η Αγία βασανίστηκε άγρια με αποκορύφωμα να την βυθίσουν ολόκληρη μέσα σε καζάνι με νερό που κόχλαζε, χωρίς όμως να πάθει το παραμικρό. Ο Αρριανός τότε διέταξε να σταυρώσουν το ζευγάρι. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Αγία Μαύρα βρισκόταν στο σταυρό, ο διάβολος την πλησίασε δίνοντάς της ποτήρι με γάλα και μέλι και δελεάζοντάς την να το πιει. Η Αγία αρνήθηκε και με προσευχή έδιωξε το διάβολο. Εκείνος όμως συνέχισε τα τεχνάσματά του χωρίς όμως επιτυχία. Λίγο πριν ξεψυχήσουν οι δύο Άγιοι, εμφανίστηκε μπροστά τους ένας Άγγελος, ο οποίος τούς οδήγησε στον ουρανό. Σύμφωνα με μια άλλη παράδοση, η Αγία Μαύρα κατάγονταν από το Κοιλάνι. Προέρχονταν από φτωχή οικογένεια. Οι γονείς της θέλησαν να την παντρέψουν, όμως εκείνη αγαπούσε έναν νέο, τον Τιμόθεο. Προσπάθησε μάταια να πείσει τους γονείς της να μην την παντρέψουν με άλλον άνδρα. Την παραμονή του γάμου της όρμησε στις φλόγες αναμμένου ξυλόφουρνου, χωρίς όμως να πάθει τίποτα. Μαύρισε λίγο το πρόσωπό της και από αυτό ονομάστηκε Αγία Μαύρη. Βγήκε τότε από το φούρνο και μαζί με τον Τιμόθεο προχώρησαν μέσα στο δάσος του χωριού. Οι χωριανοί τότε καταδίωξαν τους δύο νέους μέσα στο δάσος. Εκείνοι δεν ήταν διατεθειμένοι να παραδοθούν. Έτρεχαν κυνηγημένοι μέσα στο δάσος μέχρι που έφτασαν σε αδιέξοδο. Τότε, η Αγία άρχισε να χτυπά τα χέρια της σε έναν βράχο. Ο βράχος κόπηκε στα δύο και δέχτηκε μέσα του τους δύο ερωτευμένους νέους. Όταν οι δύο νέοι μπήκαν μέσα στο βράχο, ο βράχος έκλεισε. Έτσι, συνέχισαν το δρόμο τους μέσα στο εσωτερικό του βουνού. Στην άκρη του βουνού τούς υποδέχτηκε ένας Άγγελος ο οποίος τούς οδήγησε στον κόσμο των Αγίων. Η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη των δύο Αγίων στις 3 Μαΐου κάθε χρόνου. Η Αγία Μαύρα είναι η πολιούχος της Λευκάδας και του χωριού Ρουπάκι της Ηλείας στην Ελλάδα. Η κάρα της Αγίας βρίσκεται στον ομώνυμο ναό στο χωριό Κοιλάνι της Λεμεσού, ενώ απότμημα του ιερού λειψάνου της Αγίας Μαύρης βρίσκεται στη Μονή Κύκκου Κύπρου και στο Ναό του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων Βενετίας.

- 5 -

Κοιλάνι

Εκκλησία του Χριστού Μονογενούς

Επαρχία Λεμεσού

Στη δυτική όχθη του ποταμού Κρύου, του παραπόταμου του Κούρη, στην ανατολική πλευρά του βουνού Αφάμη βρίσκουμε το όμορφο κρασοχώρι της Λεμεσού, το Κοιλάνι. Το Κοιλάνι βρίσκεται σε υψόμετρο 820 μ. σε τραχύ και βουνίσιο τοπίο με βαθιές κοιλάδες και απότομες πλαγιές. Απέχει από τη Λεμεσό 36 χιλιόμετρα. Ανήκει στην γεωγραφική περιφέρεια των κρασοχωριών. Είναι το κεφαλοχώρι του διαμερίσματος Κοιλανίου.

ο χωριό, σύμφωνα με τον Πλίνιο, είχε άλλη ονομασία κατά τους πρώτους ιστορικούς χρόνους. Ονομάζονταν Κορίνεον ή Κοριναίον. Αυτή την ονομασία διασώζει και ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός, ο οποίος κατάγονταν από το χωριό. Σύμφωνα με τον Αρχιμανδρίτη Κυπριανό, λοιπόν, το χωριό ιδρύθηκε από τον Κούριο, το γιο του Κινύρα. Η ίδια πηγή, επίσης, συνδέει το όνομα και με τον ποταμό που βρίσκεται κοντά στο χωριό, ο οποίος ονομάζονταν παλαιότερα Κουρίας, αν και πολλοί αμφισβήτησαν αυτή την πληροφορία. Αν δεχτούμε την ονομασία Κορίνεον που διασώζει, όπως είδαμε και πιο πάνω, ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός, τότε το όνομα Κοιλάνι προέκυψε ίσως από την περίοδο της Φραγκοκρατίας και αναφέρεται πιθανόν στο φέουδο Le Quilane της ομώνυμης περιοχής της Γαλλίας. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η ονομασία Κοιλάνι προέκυψε από τη λέξη «κοιλά-

δα», κάτι όμως που δε φαίνεται να ευσταθεί, αφού το χωριό δεν είναι κτισμένο σε κοιλάδα. Σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη, το όνομα του χωριού γράφεται με -υ-, δηλαδή Κυλάνι, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από την Κυλλήνη, αρχαία πολιτεία στην Ήλιδα της Πελοποννήσου από την οποία και κατάγονταν οι πρώτοι οικιστές του χωριού. Έτσι, από το Κυλλάνα, δωρικό τύπο του ονόματος Κυλλήνη (οι Δωριείς αντικαθιστούσαν το φωνήεν -η- με το -α-), προήλθε το όνομα Κυλάνι. Άλλη εκδοχή, που αναφέρει και πάλι ο Νέαρχος Κληρίδης και με την οποία συμφωνεί και ο Σίμος Μενάρδος, υποστηρίζει ότι η ονομασία Κυλάνι ίσως προήλθε από το επικλινές έδαφος πάνω στο οποίο είναι κτισμένο το χωριό που δίνει την εντύπωση ότι αυτό κυλίεται στο έδαφος. Άλλη εκδοχή συνδέει το όνομα Κοιλάνι (με -οι-) με τις λέξεις «κοίλος» και «κοιλάδα», αν και όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω το χωριό δεν βρίσκεται σε κοιλάδα. Επιπλέον, άλλη εκδοχή θέλει το όνομα Κοιλάνι να προήλθε από το λατινικό «collina» το οποίο έχει τη σημασία του λόφου. Τέλος, σύμφωνα με προφορική παράδοση, το χωριό γράφονταν Κυλάνι και το όνομα προέρχεται από το κύλι, το ασπρόχωμα της περιοχής. Σύμφωνα με την παράδοση, το χωριό ανάγεται στα παλιά χρόνια και προέκυψε από τη συνένωση των οικισμών του Αγίου Ανδρονίκου, της Αγίας Βαρβάρας και του Κάμπου κατά τους πρώτους ιστορικούς χρόνους. Η ιστορία του μάς οδηγεί πολύ βαθιά στην ιστορία. Τοπωνύμια που υπάρχουν στο χωριό, όπως το όνομα του

- 6 -

βουνού «Αφάμης» από τον Ευφήμιο Δία της Αρκαδίας και ο «Κρεμμός της Ήρας», η εκδοχή ότι το όνομα προέρχεται από το όνομα Κυλλήνη της Πελοποννήσου, συνδέουν το χωριό με τους Αρκάδες κατά την αρχαία εποχή. Αρχαίοι τάφοι που βρέθηκαν στο χωριό καθώς και αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν σε αυτούς τοποθετούνται στην ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο. Σύμφωνα με τον Αρχιμανδρίτη Κυπριανό, στο χώρο του χωριού ο βασιλιάς της Αγγλίας, Ριχάρδος Λεοντόκαρδος, νίκησε τον αποστάτη Ισαάκιο Κομνηνό κατά τη διάρκεια της Γ’ Σταυροφορίας (1191 μ.Χ.). Η κοινότητα ευημερούσε κατά το Μεσαίωνα. Υπάρχουν αναφορές στο χωριό σε διαθήκες και έγγραφα δικαστικών υποθέσεων που ανάγονται στην περίοδο της Λατινοκρατίας (Φραγκοκρατία-Βενετοκρατία). Στις πηγές αυτές, το χωριό συνδέεται με την οικογένεια Καππαδόκα, γνωστή οικογένεια φεουδαρχών και εμπόρων του 14ου αι., οι οποίοι κατείχαν υψηλές θέσεις στη Γραμματεία του βασιλείου της Κύπρου κατά τη Φραγκοκρατία. Σύμφωνα με πηγή του 1367 ο Λέων Καππαδόκας μνημονεύεται να κατέχει ως φέουδο το γειτονικό με το Κοιλάνι χωριό της Λόφου, ενώ ένα άλλο μέλος της οικογένειας, ο Φίλιππος Καππαδόκας, υπήρξε εκμισθωτής του Κοιλανίου. Στο χωριό υπήρχε παλαιότερα πηγάδι με ωραίο νερό, πηγή ύδρευσης για όλους τους χωριανούς, γνωστό ως «Λάκκος του Καππαδούκα», το οποίο πιθανόν να συνδέεται με την οικογένεια των Καππαδόκων. Οι χρονογράφοι του Μεσαίωνα, Λεόντιος Μαχαιράς και Γεώργιος Βουστρώνιος δίνουν την πληροφορία ότι στο χωριό ασκήτευσε ο Άγιος Θεράπων, ένας από τους 300 ξένους Αγίους της Κύπρου και της Αλαμάνας. Σύμφωνα με άλλη πληροφορία, ο Άγιος ετάφη στο χωριό, αν και αυτό δεν επιβεβαιώνεται πουθενά αλλού. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, το νησί μοιράστηκε σε 16 διαμερίσματα. Το χωριό αποτελούσε το κεφαλοχώρι ενός από αυτά τα διαμερίσματα. Την περίοδο αυτή εγκαταστάθηκαν στο χωριό και Τούρκοι κάτοικοι και το χωριό ήταν μικτό μέχρι το 1974. Κατά την περίοδο της Αγγλοκρατίας στο Κοιλάνι συγκεντρώθηκαν διάφορα κυβερνητικά γραφεία (Κτηματολόγιο, Ταχυδρομείο κλπ.) και το χωριό γνώρισε ιδιαίτερη ανάπτυξη. Στο χωριό υπάρχουν μέχρι σήμερα δύο εκκλησίες, η εκκλησία του Μονογενούς, η οποία ανακαινίστηκε το 1776, σύμφωνα με πληροφορίες του Αρχιμανδρίτη Κυπριανού. Είναι κτισμένη σε ρυθμό βασιλικής χωρίς θόλο. Σ’ αυτήν υπάρχει μια τοιχογραφία στην οποία απεικονίζεται ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Παΐσιος, ο οποίος κατάγονταν από το χωριό, να κρατά το ναό σε μικρογραφία και να τον αφιερώνει στο Χριστό. Στη μέση του

Εκκλησία Αγίας Μαύρης

χωριού βρίσκουμε την εκκλησία της Παναγίας Ελεούσης, κτίσμα πιθανόν του 1907, στον ίδιο χώρο που παλαιότερα υπήρχε μια παλαιότερη εκκλησία με το ίδιο όνομα. Υλικά της παλαιότερης εκκλησίας χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση και της νεότερης εκκλησίας. Εικόνες μάλιστα από την παλαιά εκκλησία φυλάσσονται σήμερα στο Εκκλησιαστικό Μουσείο Κοιλανίου. Δύο χιλιόμετρα έξω από το χωριό, στο δρόμο προς το Πέρα Πεδί, βρίσκουμε το μικρό εκκλησάκι της Αγίας Μαύρης, έναν μονόκλιτο ναό με τρούλο. Σύμφωνα με τον Gunnis, το εκκλησάκι τοποθετείται στον 15ο αι., ενώ ο ιστορικός και ερευνητής Άντρος Παυλίδης το τοποθετεί στον 12ο αι. Για την εκκλησία κάνει λόγο και ο Ρώσος μοναχός Μπάρσκυ, ο οποίος επισκέφθηκε την Κύπρο το 17ο αι. και ανάμεσα σε άλλα αναφέρει ότι το εκκλησάκι της Αγίας Μαύρης αποτελούσε μέρος ενός μικρού μοναστηριού. Στο χωριό υπάρχει και η τρύπα της Αγίας Μαύρης που, σύμφωνα με την παράδοση, δημιουργήθηκε από την ίδια την Αγία, η οποία κατάγονταν είτε από το Κοιλάνι είτε από το Πέρα Πεδί. Από την τρύπα αυτή ανάβλυζε νερό, το αγίασμα της Αγίας. Εξαιτίας φθορών που εντοπίστηκαν στις τοιχογραφίες και υγρασίας στους εσωτερικούς τοίχους του ναού, ξεκίνησαν τον Απρίλιο του 2017 εργασίες συντήρησης από το Τμήμα Αρχαιοτήτων, οι οποίες χρηματοδοτούνται κατά 50% από το Τμήμα Αρχαιοτήτων με τη συνδρομή της Εκκλησιαστικής Επιτροπής, των κατοίκων του χωριού αλλά και του Ιδρύματος Αναστάσιος Λεβέντης. Οι εργασίες μέχρι στιγμής αποκάλυψαν πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία. Συγκεκριμένα, βρέθηκαν διακοσμητικά στοιχεία που ήταν μέρος της τοιχοποιίας του ναού, ενώ στο νάρθηκα βρέθηκε αριθμός πήλινων ηχητικών αγγείων και το πετραύλακο μέσω του οποίου οδηγείτο έξω από το ναό το αγίασμα της Αγίας. Οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών απέδειξαν ότι υπήρχε παλαιότερη στρώση τοιχογραφιών κάτω από τις υφιστάμενες τοιχογραφίες που χρονολογούνται γύρω στο 12ο αι. Επιπλέον, κάτω από το δάπεδο του ναού ανακαλύφθηκε τά-

- 7 -

Σταφύλι, αρκατένα & γλυτζιστά

φος, ο οποίος περιείχε οστά ενός ενηλίκου, οστά ενός μικρού παιδιού, νομίσματα της φραγκοκρατίας, ένα σκουλαρίκι, άλλα οστά διάσπαρτα καθώς και μεσαιωνικά αγγεία. Τα ευρήματα παραλήφθηκαν από το Τμήμα Αρχαιοτήτων για περαιτέρω έρευνα. Επιπρόσθετα, αποφασίστηκε να αντικατασταθεί το υφιστάμενο τέμπλο του ναού με ένα νέο πιο απλό και χαμηλό τέμπλο που θα δίνει τη δυνατότητα στους πιστούς να θαυμάσουν τις τοιχογραφίες. Τέλος, η Εκκλησιαστική Επιτροπή Κοιλανίου έχει στα σχέδιά της να συντηρήσει την παραδοσιακή τρύπα της Αγίας Μαύρας καθώς και το μονοπάτι που οδηγεί σε αυτήν και καλεί τους κατοίκους και φίλους του Κοιλανίου να συνδράμουν οικονομικά σε όλες τις προσπάθειες συντήρησης του ναού. Το Κοιλάνι είναι ένα πυκνοκατοικημένο χωριό με παλιά παραδοσιακά σπίτια και ακανόνιστα στενά ανηφορικά δρομάκια. Τα τελευταία χρόνια κτίζονται στο χωριό και νέα μοντέρνα σπίτια που χρησιμοποιούνται ως εξοχικά. Κυριότερη ασχολία των κατοίκων, παλαιότερα και τώρα, είναι η αμπελουργία και η παραγωγή κρασιού. Στο χωριό υπάρχουν μέχρι σήμερα αμπελώνες και οινοποιεία που συνεχίζουν την παράδοση της αμπελουργίας και της παραγωγής κρασιού. Για το κρασί κάνει λόγο και ο Ρώσος Μοναχός Μπάρσκυ. Αξίζει ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε το Εκκλησιαστικό Μουσείο Κοιλανίου στη νότια πλευρά του προαυλίου του ναού της Παναγίας Ελεούσης. Το Μουσείο κτίστηκε το 1984 με πρωτοβουλία του Ομίλου Κοιλανιωτών και φυλάσσονται σε αυτό, όπως είπαμε και πιο πάνω, σπάνιες εικόνες που προέρχονται από τον παλαιότερο ναό της Παναγίας που ήταν κτισμένος στο χώρο που βρίσκεται σήμερα η εκκλησία της Παναγίας. Το Μουσείο δημιουργήθηκε υπό την επίβλεψη του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Ένα άλλο μουσείο είναι το Αμπελουργικό Μουσείο, το οποίο βρίσκεται λίγο πιο κάτω από το ναό του Μονογενούς. Το μουσείο στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό σπίτι και σ’ αυτό εκτίθενται εργαλεία που έχουν σχέση με το φύτεμα και το μεγάλωμα του αμπελιού, καθώς και άλλα εργαλεία που χρησιμοποιούνταν για την επεξεργασία του σταφυλιού και την παρασκευή προϊόντων του.

Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Κοιλανίου είναι ο κ. Απόστολος Γιάννακας, ένας άνθρωπος με όραμα ο οποίος πλαισιώνεται από αξιόλογους συνεργάτες και όλοι μαζί εργάζονται για το καλό της κοινότητάς τους. Στο χωριό δημιουργήθηκε το 1983 από τον Δρ. Ιωάννη Ιωαννίδη ο Όμιλος Κοιλανιωτών, ο οποίος και ανέλαβε το έργο να κρατήσει ζωντανή την παράδοση του Κοιλανίου. Στο Κοιλάνι διοργανώνονται κάθε χρόνο με μεγάλη επιτυχία τα Αφάμεια, «η γιορτή της αμπέλου» ή «η γιορτή του ππαλουζέ», τα οποία πήραν το όνομά τους από το βουνό Αφάμης. Παράδοση έχει γίνει πλέον η «γιορτή του γλυτζιστού» κάθε χρόνο, μια γιορτή αφιερωμένη στα γλυκά που έχει βραβευτεί. Τη γιορτή διοργανώνουν ο Πολιτιστικός Σύλλογος Γυναικών Κοιλανίου, ο οποίος αποτελείται από δραστήριες και δημιουργικές Κοιλανιώτισσες, με τη συνεργασία του Κοινοτικού Συμβουλίου Κοιλανίου. Κατά τη διάρκεια της γιορτής δίδεται η ευκαιρία στους παρευρισκόμενους να δοκιμάσουν παραδοσιακά γλυκά του χωριού. Το Κοιλάνι είναι ένα όμορφο παραδοσιακό χωριό με πλούσια ιστορία και παράδοση και είναι ιδανικό για εξορμήσεις στην κυπριακή ύπαιθρο.

KOILANI This typical Cypriot village is widely

known as the «wine village» and is situated within the district of Limassol, 3km south of Petra Pedi. Koilani is well know for its production of wine and for its sweet Pastry called, Glytzisto, for which a festival is held every year, organized by the women’s cultural Association of Koilani in collaboration with the community council of Koilani. Worth visiting the church of Only Begotten Son of God (Monoghenis), the church of The Holy Mary of Mercy, Saint Mavris church and also the church Museum and the Museum of the Vineyard. In Koilani’s two museums, the Ecclesiastical and the Viticultural one, there remain notable samples of their ecclesiastical tradition and folk art. On the outskirts of the village you can admire their traditional village houses.

Μεσαιωνικό Γεφύρι

- 8 -

Αλλαντοποιείο Κοιλανίου Cold Meats Delicatessen Koilani

Το µεράκι και οι γνώσεις των γονιών µας δηµιούργησαν τις βάσεις από το 1970. Οι καλά διατηρηµένες στο χρόνο συνταγές και η άριστη προετοιµασία της πρώτης ύλης είναι η κληρονοµιά που µεταφέρθηκε µε αγάπη από γενιά σε γενιά. Προτεραιότητα και βασικό µέληµα της επιχείρησης µας είναι η ποιότητα των πρώτων υλών και φυσικά η ασφάλεια του καταναλωτή. Εδώ και 47 χρόνια, προσφέρουµε στην Κυπριακή οικογένεια ποιοτικά και µοναδικά προϊόντα, εξελίσσοντας την γραµµή παραγωγής και είµαστε σε θέση να σας παρουσιάσουµε µια µεγάλη γκάµα προϊόντων, όπως κρασάτα λουκάνικα, παστουρµά, κρασάτη και καπνιστή λούντζα καθώς και κρασάτο και καπνιστό µπέικον. Homemade top quality cold meats prepared in the village of Koilani since 1970 and approved by HACCP (Food safety certification).

Ν.Ι. Σταυρινίδης & Υιοί Λτδ - N.I. Stavrinides & Sons Ltd

Γεωργίου Φασουλιώτη / Georgiou Fasoulioti, Limassol, Cyprus. Τηλ/Tel: 99 575076

Παραδοσιακά Αρκατένα Τα Κοιλανιώτικα - Αγία Μαύρη Το Αρτοποιείο τα Κοιλανιώτικα έχει ως έδρα του το Κοιλάνι. Εδώ και χρόνια φτιάχνει για τους πελάτες του περίφημα παραδοσιακά γλιτζιστά, σήμα κατατεθέν του χωριού, καθώς και ξακουστά σε όλη την Κύπρο παραδοσιακά αρκατένα κουλούρια, φτιαγμένα με τον παραδοσιακό τρόπο, με τον αρκάτη. Καθημερινά στο Αρτοποιείο μπορείτε να βρείτε υπέροχες και λαχταριστές παραδοσιακές πίτες, χαλουμόπιττες, ταχινόπιττες και ελιόπιττες. Εδώ και χρόνια, πάντοτε με σεβασμό στον καταναλωτή προσφέρει ποιοτικά και αυθεντικά προϊόντα! The Kilaniotiki Bakery is based in Koilani and has, for many years now, made the famous traditional glijista pastries, a trademark of the village, as well as baking arkatena, a type of “koulouri” or circular bread made with leaven using the foam produced from chickpea fermentation, called “Arkatis”. Delicious, traditional halloumi pies, olive pies and tahini pies baked daily! Offering quality and -authentic 9 - products to our customers for many years!

Κοιλανι / Koilani - Λεμεσός, Κύπρος / Limassol, Cyprus. Τηλ./Tel. 77 777191

ΤΟ ΚΟΡΙΝΕΟΝ

Μεζέδες της Μαρίας Στο εστιατόριο «Οι µεζέδες της Μαρίας» θα βρείτε τον τέλειο συνδυασµό ζεστής και φιλόξενης ατµόσφαιρας και νόστιµου παραδοσιακού φαγητού, για να απολαύσετε µαζί µε την παρέα σας ένα πλούσιο γεύµα που µπορεί να ικανοποιήσει ακόµα και τους πιο απαιτητικούς καλοφαγάδες.Το φαγητό στο εστιατόριο ετοιµάζεται µε µεράκι και φροντίδα από τους ίδιους τους ιδιοκτήτες, πάντοτε µε σεβασµό προς τον πελάτη. Στο µενού περιλαµβάνεται φρέσκια σαλάτα, εξαιρετικό κοτόπουλο, αρνί, σουβλάκι, κυπριακή σούβλα, όλα µε αγνά υλικά. Ποιότητα και προσιτές τιµές! At the "Mezedes Maria" restaurant you will find the perfect combination of a warm and welcoming atmosphere and delicious traditional food to enjoy with your friends and family.The food in the restaurant is prepared with care by the owners themselves. The menu includes fresh salad, succulent chicken, lamb on the skewer and Cypriot souvla all made with natural ingredients. Quality and Affordable Prices!

CAFE TAVERN - ΚΟΙΛΑΝΙ - Ανοιχτό καθηµερινά / Open everyday Άριστος Φλουρή Τηλ/Tel: 99 608196 / Μαρία Φλουρή Τηλ/Tel: 99 825253 Κοιλάνι, Λεµεσός, Κύπρος 4776 / Koilani, Limassol, Cyprus 4776

«Η Παράδοση» Η «Παράδοση» βρίσκεται στο πανέμορφο Κοιλάνι και στεγάζεται σε έναν εξαιρετικά όμορφο χώρο με άρωμα παράδοσης. Η διαμόρφωση του χώρου και η διακόσμησή του με πιθάρια και βαρέλια για τη διατήρηση του κρασιού και της ζιβανίας παρασύρουν τον επισκέπτη σε μια όμορφη αναζήτηση της κυπριακής παράδοσης. Τα προϊόντα, κρασί, ζιβανία, σουσιούκος και σταφίδα, παρασκευάζονται με γνήσια υλικά και με παράδοση που διατηρείται από τον παππού στον εγγονό, με το ίδιο μεράκι και ζήλο. Στην «Παράδοση» μπορείτε να γευτείτε την παράδοση, να ταξιδέψετε στη μαγεία της γεύσης του παραδοσιακού κρασιού και της ζιβανίας και να προμηθευτείτε προϊόντα που προέρχονται από το σταφύλι. "Parathosi" is located in the beautiful village of Koilani and is housed in a very beautiful area with a fragrance of tradition. The shaping of the space and its decoration with jars and barrels for the preservation of wine and zivania attracts the visitor on a beautiful search of the Cypriot tradition. The products, wine, zivania, soujioukos and raisins are made with genuine materials and with tradition preserved by the grandfather to the grandson, with the same passion and zeal. At "Parathosi" you can taste the tradition and travel to the magic of the authentic wine and Zivania flavor with many different grape products on sale.

H Παράδοση - Τηλ.: 25471616, 99563563

- 10 -

- 11 -

Η συνταγή της επιτυχίας έχει γεύση Ζωής!

Σουτζιούκκος Ζωής

Τηλ / Tel - 99 261606 Κοιλανι / Koilani - Λεμεσός, Κύπρος / Limassol, Cyprus.

Όταν κανείς επισκεφτεί το Κοιλάνι, το κεφαλοχώρι των κρασοχωριών, δε μπορεί να μην δοκιμάσει τα αυθεντικά και γνήσια προϊόντα που παράγονται στο χωριό με βάση το σταφύλι. Από το 2006 και αξιοποιώντας τη μακρά οικογενειακή παράδοση και τη μαστοριά της προγιαγιάς, φτιάχνουμε για εσάς σπιτικά και αγνά προϊόντα: σουτζιούκκο, παλουζέ, μαρμελάδες, σταφίδες, παραδοσιακά κιοφτέρκα, πολτό και έψημα, πάντοτε ολόφρεσκα και υγιεινά. When one visits the village of Koilani, the main village of the wine cellars, you must try the authentic and genuine products produced in the village based on the grape. Since 2006 and with long standing family tradition and craftsmanship, we have made and continue making homemade and pure products especially for our customers: soutzioukko, jams, raisins, grape jelly, pulp and pudding, always fresh and healthy.

Αγία Μαύρη Οινοποιείο

Κοιλανι, Λεμεσός, Τηλ. 25 470 225, 25 370 777, 99 341 535

Το Οινοποιείο Αγία Μαύρη είναι το πρώτο οινοποιείο που δημιουργήθηκε στο Κοιλάνι. Ιδρύθηκε το 1983 από τους Ιωάννη και Γιαννούλα Ιωαννίδου, οι οποίοι με μεράκι συνεχίζουν τη μακρά οικογενειακή παράδοση που κληρονόμησαν από τον πατέρα και τον παππού τους, οι οποίοι καλλιεργούσαν τα δικά τους αμπέλια και παρήγαγαν κρασί και ζιβανία. Εφαρμόζοντας τη σύγχρονη τεχνολογία και τεχνογνωσία έφτασαν στο απόλυτα πετυχημένο αποτέλεσμα, γνήσιο κυπριακό κρασί από διάφορες ποικιλίες. Το οινοποιείο παράγει σήμερα 50 χιλιάδες περίπου μπουκάλια κρασί. Περίφημο για την αρωματική του ένταση από άνθη λουλουδιών και τροπικών φρούτων είναι το κρασί Μοσχάτο που παράγεται στο οινοποιείο, το οποίο στο διαγωνισμό Muscats du Monde 2010 στη Γαλλία απέσπασε το Μεγάλο Χρυσό και συγκαταλέχθηκε ανάμεσα στα δύο καλύτερα Μοσχάτα του κόσμου.

ΒΡΑΒΕΙΟ

ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΗΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Μοσχάτος Οίνος

Agia Mavri Winery was the first winery to open in Koilani in 1983 and was founded by Yianni and Yiannoulla Ioannidou, who continued the family heritage which began with their grandfather. Using latest technologies, the winery today produces 50,000 bottles of wine which include Red, White and Rose types. The famous MOSXATOS wine was awarded a Gold Medal at the Muscats du Monde 2010 - 12 competition in France. Koilani village, Limassol, Tel. 25 470 225, 25 370 777, 99 341 535.

ο Round&Round Magazine παρουσιάζει και προβάλλει μέσω του καναλιού ΣΙΓΜΑ στο ευρύ τηλεοπτικό κοινό τα χωριά της Κύπρου μας. Ένα μεγάλο ευχαριστώ στο κανάλι ΣΙΓΜΑ που μάς φιλοξενεί και φυσικά στον πολυαγαπημένο φίλο Ανδρέα Δημητρόπουλο, ο οποίος αποδεικνύει σε κάθε εκπομπή ότι εκτός από άριστος επαγγελματίας στο είδος του είναι και ένας υπέροχος άνθρωπος που αγκαλιάζει με αγάπη, σεβασμό και εκτίμηση αυτό το μεγάλο κεφάλαιο που ονομάζεται «χωριό». Ένα μεγάλο ευχαριστώ και στις Γαβριέλλα Ζάρτηλα και Χαρούλα Αλέξη, δημοσιογράφους του ΣΙΓΜΑ, με τις οποίες ταξιδεύουμε στα χωριά μας. Με την ευαισθησία και τον επαγγελματισμό τους, όπως λένε και οι φίλοι τηλεθεατές, «κάναμε θαύματα». Τέλος, ένα μεγάλο ευχαριστώ και στα παιδιά με τις κάμερες, οι οποίοι μάς - 1 3 - ακολουθούν με κατανόηση και υπομονή.

Εκκλησία της Παναγίας της Χρυσολοφίτισσας

Λόφου Επαρχία Λεμεσού

Η Λόφου είναι ένα όμορφο χωριό της επαρχίας Λεμεσού. Απέχει από την πόλη της Λεμεσού μόλις είκοσι έξι χιλιόμετρα και εντάσσεται στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών Λεμεσού-Πάφου. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά σε ένα βουνίσιο τοπίο διαμελισμένο από παραπόταμους του Κρυού και του Κούρη.

ίδρυση του χωριού τοποθετείται, σύμφωνα με την επικρατέστερη εκδοχή, στα Βυζαντινά χρόνια και συγκεκριμένα στην αιματηρή περίοδο των αραβικών επιδρομών, περίοδο κατά την οποία οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα παράλια και να μετακινηθούν στο εσωτερικό του νησιού. Η ονομασία του προέρχεται πιθανότατα από το γεγονός ότι είναι κτισμένο σε λόφο. O Ντε Μας Λατρί περιλαμβάνει τη Λόφου στον κατάλογο των κυπριακών χωριών που ήταν κτήματα του βασιλιά της Κύπρου Ιάκωβου Α’ με την ονομασία Loffοu. Οι Χρονογράφοι Λεόντιος Μαχαιράς και Γεώργιος Βουστρώνιος δίνουν την πληροφορία ότι το χωριό παραχωρήθηκε κατά τα τέλη του 14ου αι. από τον Ιάκωβο Α’ στον αδελφό του Τζανότ ντε Λουζινιάν, λόρδο της Βηρυτού. Ο Βουστρώνιος μάλιστα αναφέρει το χωριό ως Lopho. Όπως μάς πληροφορεί μια λεπτομερής οθωμανική απογραφή του 1572, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Λόφου υπάγονταν στον καζά Κοιλανίου (καζάς: διοικητική διαίρεση κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας) και σ’ αυτήν παράγονταν 35 κυπριακά κιλά ελιάς κάθε χρόνο. Στο κέντρο του χωριού ορθώνεται η εκκλησία του χωριού που είναι αφιερωμένη στην Παναγία Χρυσολοφίτισσα. Πρόκειται για κτίσμα του μέσου του 19ου αι. Λίγο πιο έξω από τον κύριο πυρήνα του χωριού βρίσκεται το ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία με τη θαυματουργή, σύμφωνα με τοπική παράδο-

ση, εικόνα του Προφήτη, η οποία εμπόδιζε την βροχόπτωση σε περιόδους που η βροχή προκαλούσε ζημιές στα σιτηρά. Δυτικά της Λόφου βρίσκεται και το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου, ενώ τρία μόλις χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του χωριού υπάρχει ένα μικρό εξωκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Μαρίνα, κτίσμα του 1985, σε θέση που, σύμφωνα με την παράδοση, υπήρχε παλαιότερα ομώνυμο μοναστήρι. Η Λόφου ήταν ένα από τα πιο ξακουστά αμπελοχώρια. Αυτό μαρτυρούν τα πιθάρια που υπάρχουν σε κάθε αυλή στο χωριό, τα οποία και χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή κρασιού και ζιβανίας. Η καλλιέργεια αμπελιών αποτέλεσε, επίσης, και λόγο αύξησης του πληθυσμού του χωριού. Στο χωριό υπάρχουν και πολλές στέρνες οι οποίες κατασκευ-

- 14 -

άστηκαν για να διευκολύνουν τη μεταφορά νερού από το ποτάμι. Στη Λόφου διατηρείται με απόλυτο σεβασμό ο παραδοσιακός χαρακτήρας. Τα χαλικόστρωτα δρομάκια, που οδηγούν στα παραδοσιακά πετρόκτιστα σπίτια με τις μεγάλες αυλές και τα πανέμορφα μπαλκόνια, παρασύρουν τον επισκέπτη στα χνάρια της αυθεντικής κυπριακής παράδοσης. Τα τελευταία χρόνια πολλοί απόδημοι του χωριού αλλά και ξένοι ανακαίνισαν σπίτια του χωριού διατηρώντας, φυσικά, την παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Λόφου. Ο γραφικός χαρακτήρας του χωριού προώθησε και τον αγροτουρισμό. Στο χωριό υπάρχουν πολλά αγροτουριστικά καταλύματα τα οποία προσφέρουν τη φιλοξενία τους στους επισκέπτες του χωριού που επιθυμούν να περάσουν λίγες μέρες σε αυτό και να θαυμάσουν από κοντά την ομορφιά του και τη φιλοξενία των κατοίκων του. Η Λόφου διαθέτει και Κοινοτικό ξενώνα που μπορεί να φιλοξενήσει ομάδες ατόμων. Το χωριό διαθέτει παραδοσιακό ελιόμυλο, το ελαιοτριβείο της Λόφου, ένα ορθογώνιο κτήριο δύο δωματίων, κτίσμα των αρχών του 20ου αι. Ο ελι-

Το παλιό Δημοτικό Σχολείο όμυλος αποτελούσε ιδιοκτησία της εκκλησίας και εξυπηρετούσε τους κατοίκους του χωριού. Επιπλέον, στη Λόφου υπάρχει και ιδιωτικό Λαογραφικό Μουσείο το οποίο στεγάζεται σε ένα παραδοσιακό σπίτι και περιέχει έπιπλα, κεντήματα και άλλα εργαλεία καθημερινής χρήσης που παραπέμπουν σε παλαιότερη εποχή. Ένα χιλιόμετρο περίπου βορειοανατολικά του χωριού βρίσκεται η όμορφη πετρόκτιστη βρύση της Ελιτζιής, η οποία σύμφωνα με επιγραφή είναι κτίσμα του 1842. Η βρύση της Ελιτζιής προμήθευε τους παλιούς κατοίκους του χωριού με νερό. Στους λάτρεις της φύσης προτείνουμε το μονοπάτι της φύσης της Λόφου το οποίο ξεκινά λίγο πιο έξω από τον κύριο πυρήνα της Λόφου προς το χωριό Συλίκου. Πρόκειται για ένα μονοπάτι μήκους ενάμισι χιλιομέτρου το οποίο καταλήγει στη βρύση της Ελιτζιής. Ένα πραγματικά όμορφο κτίσμα είναι και το Δημοτικό Σχολείο του χωριού. Πρόκειται για ένα κτίσμα νεοκλασικού ρυθμού με εντυπωσιακή πρόσοψη με κίονες από πωρόλιθο. Οι εργασίες για ανέγερσή του ξεκίνησαν το 1917 κατά τη διάρκεια του

Η βρύση της Ελιτζιής Α’ Παγκόσμιου Πολέμου. Το 1937 ξεκίνησε η κατασκευή και τρίτης αίθουσας, αφού το σχολείο έγινε μικτό. Πάντως υπάρχουν πληροφορίες ότι άρχισε να λειτουργεί σχολείο στη Λόφου ήδη από το 1855 και πρώτος δάσκαλος ήταν ο Χατζηχαράλαμπος Λοΐζου από τη Λόφου. Από το χωριό κατάγονταν και ο Ιωάννης Σταυριανός ο οποίος έλαβε μέρος στην Ελληνική Επανάσταση. Προτομή του βρίσκεται στην αυλή του σχολείου. Στο σημείο αυτό στήθηκε και ο ανδριάντας του Ηλία Καννάουρου, τέκνου του χωριού, ο οποίος έπεσε μαχόμενος κατά την τουρκική εισβολή του 1974 και συγκαταλέγονταν μέχρι το 2000 στον κατάλογο των αγνοουμένων. Τα οστά του ταυτοποιήθηκαν με τη μέθοδο DNA και η ταφή τους έγινε στον Ύψωνα. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Λόφου είναι ο κ. Νίκος Σπύρου, άνθρωπος με όραμα και ζήλο, ο οποίος βρίσκεται σε στενή συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη του συμβουλίου, με απώτερο στόχο τη διατήρηση της πλούσιας παραδοσιακής αρχιτεκτονικής του χωριού. Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Λόφου, που διατηρείται με απόλυτο σεβασμό μέχρι σήμερα, τα λιθόστρωτα δρομάκια, που θυμίζουν το μακρύ παρελθόν του χωριού, τα αξιοθέατα και η φιλοξενία των κατοίκων είναι αναμφισβήτητα λόγοι για να επισκεφτεί κανείς αυτό το όμορφο και γραφικό αμπελοχώρι.

LOFOU Lofu village belongs to the Limassol district

and is only twenty six kilometers from Limassol. It is a village well known for its beautiful stone built alleys, traditional and well preserved houses, as well as their production of exceptional wines. Worth visiting the church of Panagia Chrysolofitisas, the chapel of the Prophet Elia, the chapel of Ayios Georgiou and of Ayia Marina. Don’t forget to visit the traditional olive mill of Lofu village as well as the faucet of Elizzi, where in years gone by, the locals had to visit the faucet to obtain water for their daily use. Within the village are quaint Tavernas and accommodation, to stay a few days and enjoy the welcoming hospitality of the locals of Lofu Village.

- 15 -

Στο πανέμορφο και γραφικό χωριό της Λόφου βρίσκεται το Kreouzos Stone House, μια παραθεριστική οικία διακοσμημένη με γούστο, η οποία συνδυάζει την παράδοση με τις σύγχρονες ανέσεις: στο μεγάλο καθιστικό με τζάκι μπορείτε να ζήσετε ανέμελες στιγμές με την παρέα σας, στην βεράντα να απολαύσετε την καταπληκτική θέα, να χαλαρώσετε στην εξοχική πισίνα και να προετοιμάσετε τα γεύματά σας στην πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα. Προσφέρονται, επίσης, καθαρές πετσέτες και κλινοσκεπάσματα. Το Kreouzos Stone House λειτουργεί όλο το χρόνο παρέχοντας στον επισκέπτη ξεχωριστή και ποιοτική επιλογή στις διακοπές του σε ένα ζεστό και φιλόξενο περιβάλλον και δίνοντάς του την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά το πανέμορφο χωριό της Λόφου, να περπατήσει στα δρομάκια του, να γευτεί κρασί και να γνωρίσει την κουλτούρα του πανέμορφου χωριού. In the beautiful and picturesque village of Lofou you will find Kreouzos Stone House, a tastefully decorated holiday home that combines tradition with modern comforts. In the large living room with a fireplace, you can spend unforgettable moments with friends and loved ones, or relax on the terrace enjoying the stunning views of the countryside. The fully-equipped kitchen has everything you need to prepare delicious meals. Clean towels and bedding are also available. The Kreouzos Stone House is open all year round, providing the visitor with a unique experience in a warm and welcoming environment, providing the opportunity to experience the beautiful village of Lofou, walk in the streets, taste the local wine and learn about its culture.

Λόφου, 4716 Λεμεσός, Κύπρος / Lofou, 4716 Limassol, Cyprus. Τηλ/Tel. 99 545249

- 16 -

Agrovino Lofou

Το Agrovino Lofou βρίσκεται στο παραδοσιακό χωριό της Λόφου και είναι ένα πετρόκτιστο συγκρότημα παραδοσιακών διαμερισμάτων. Το κτήριο του ξενώνα χρονολογείται στα 1794. Ο ξενώνας αποτελείται από ξεχωριστά δωμάτια που βλέπουν προς μια κεντρική πετρόκτιστη αυλή. Κάποια διαμερίσματα διαθέτουν μπαλκόνι, ενώ οι ένοικοι έχουν την ευκαιρία να μοιράζονται την κοινή ταράτσα. Στο εσωτερικό του, κάθε διαμέρισμα είναι διακοσμημένο με γούστο με κυριότερο υλικό το ξύλο. Όλα τα διαμερίσματα διαθέτουν κουζίνα με βασικό εξοπλισμό, καθιστικό με ξυλόσομπα και διπλό κρεβάτι. Εξαιρετική επιλογή για φαγητό αποτελεί η ταβέρνα των ιδιοκτητών του ξενώνα, μια ταβέρνα με παραδοσιακό χαρακτήρα η οποία προσφέρει πρωινό στους ενοίκους των διαμερισμάτων αλλά και στους επισκέπτες καθώς και τοπικές σπεσιαλιτέ, φτιαγμένες με τοπικά και αγνά προϊόντα. Η ταβέρνα διαθέτει, επίσης, και κελάρι με εξαίρετης ποιότητας τοπικά και διεθνή κρασιά που μπορείτε να δοκιμάσετε και να συνοδεύσετε το γεύμα σας. Το Agrovino Lofou διαθέτει, επίσης, και καφετέρια από τη βεράντα της οποίας μπορείτε να θαυμάσετε τη θέα μέχρι την Αλυκή του Ακρωτηρίου! Εκεί μπορείτε να απολαύσετε ήσυχα τον καφέ σας, το παγωτό ή υπέροχα επιδόρπια και φυσικά φρέσκο χυμό ροδιού που φτιάχνουν οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες, γνωστό για τις αντιοξειδωτικές ιδιότητές του. Set in Lofou, 42 km from Paphos City, Agrovino Lofou features a restaurant and free WiFi throughout the property. Guests can enjoy the on-site snack bar. Each room has a flat-screen TV. Some units feature a seating area where you can relax. A terrace or balcony are featured in certain rooms. Limassol is 21 km from Agrovino Lofou, while Coral Bay is 46 km away. The nearest airport is Paphos International Airport, 37 km from Agrovino Lofou. Tsintouri street, Lofou, 4716 Cyprus. Τηλ./Tel. 25470202 - 17 email: agrovino@cytanet.com.cy web: www.agrovinolofou.com

Η εξοχική οικία Apanemia στη νότια πλευρά του γραφικού και πανέμορφου χωριού της Λόφου αποτελεί αναμφισβήτητα μια όμορφη επιλογή για όσους επιθυμούν να περάσουν λίγες μέρες ξεκούρασης και ξεγνοιασιάς σε ένα πραγματικά όμορφο και ρομαντικό χώρο. Πρόκειται για ένα πέτρινο, ευρύχωρο και καλά διατηρημένο σπίτι που κερδίζει μεμιάς τις εντυπώσεις του επισκέπτη για την όμορφη διακόσμησή του, η οποία «παντρεύει» το παλιό με το σύγχρονο στοιχείο και την τέχνη δημιουργώντας ένα πραγματικά όμορφο αποτέλεσμα. Αποτελείται από δύο υπνοδωμάτια και δύο μπάνια, πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα και μεγάλο καθιστικό με τζάκι. Μπορεί να φιλοξενήσει άνετα 6 άτομα, ζευγάρια, οικογένειες με μικρά παιδιά ή ομάδες φίλων. Όμορφη είναι και η μεγάλη εσωτερική αυλή με έπιπλα κήπου. Το κατάλυμα διαθέτει wi-fi σε όλους τους χώρους καθώς και δωρεάν ιδιωτικό χώρο στάθμευσης. Το σπίτι βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό και προσφέρει στους ενοίκους πλήθος επιλογών: μπορούν να γευματίσουν στα εστιατόρια, να απολαύσουν τον καφέ τους στο παραδοσιακό καφενείο και να ανακαλύψουν τις ομορφιές και την ιστορία του χωριού. Apanemia is a country house located at the south edge of the charming, village of Lofou, 25km northwest of Limassol (about 20 minutes’ drive by car). Lofou is a beautiful village on the Troodos Mountain, magical and unspoilt, and it offers a huge amount to its visitors all year round. This traditional country house is built with natural materials such as stone, wood and a traditional roof so it blends in beautifully with the natural environment. It will offer you the Cypriot hospitality and the warmth of a simple traditional house in Cyprus. Tradition is combined with a unique mix of beauty and elegance found in this villa. - 18 Apanemia Traditional Country House, Λόφου / Lofou. Τηλ/Tel. 99527711

LOFOU PALACE Tr a d i t i o n a l H o u s e

To Lofou Palace Traditional House βρίσκεται στην καρδιά του όμορφου χωριού της Λόφου. Η χαρακτηριστική του αυλόπορτα, που βλέπει στο δρόμο, οδηγεί σε μια πετρόκτιστη αυλή που διατηρεί το παραδοσιακό της χρώμα. Εσωτερικά το σπίτι είναι διακοσμημένο με κύρια υλικά την πέτρα και το ξύλο. Είναι όμορφα διακοσμημένο επί το πλείστον με παραδοσιακά έπιπλα που παραπέμπουν στην παλαιά εποχή. Η οικία διαθέτει όλες τις ανέσεις για να περάσετε πραγματικά όμορφες και ξέγνοιαστες διακοπές. Μπορείτε να απολαύσετε το πρωινό σας με φρεσκοψημένο κέικ, σπιτικές μαρμελάδες, ντόπιο μέλι, χυμό, τυράκια και αλλαντικά που θα συνοδεύσουν τον καφέ και το τσάι σας στο ζεστό και φιλόξενο καθιστικό με τζάκι το χειμώνα ή στην εσωτερική αυλή τις ηλιόλουστες ημέρες. Το σπίτι διαθέτει και εξοπλισμένη κουζίνα για προετοιμασία γευμάτων από εσάς τους ίδιους κατά την διαμονή σας. Η όμορφη διακόσμηση, το ευχάριστο και ζεστό κλίμα, οι ανέσεις που παρέχει η οικία, οι λογικές τιμές, η ομορφιά της Λόφου, η παράδοσή της και φυσικά η ζεστή φιλοξενία των κατοίκων της θα σας μαγνητίσουν και θα καταστήσουν τη διαμονή σας αξέχαστη! Lofou Palace Traditional House is located in the heart of the beautiful village of Lofou. Its characteristic gates, facing the street, lead to a beautiful traditional stone-built courtyard. The interior of the house is decorated mainly in stone and wood, with classical furniture reminiscent of the old age. The house has all the comforts to spend a truly beautiful and carefree holiday: a cozy living room with a fireplace for the winter, equipped kitchen, and a beautiful inner yard, which is ideal for sunny days. The warm hospitality of its residents will magnify -and make 19 - your stay unforgettable! Ηλία Καννάουρου 4, Λόφου 4716 / Elia Kannaourou, Lofou 4716. Τηλ./Tel. 99452866

Η εκκλησία του Αγίου Θεόδωρου

Άγιος Θεόδωρος Πιτσιλιάς Επαρχία Λεμεσού

Στην καρδιά της Πιτσιλιάς βρίσκουμε τον Άγιο Θεόδωρο, ο οποίος ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα του Αγρού και απέχει 33 χιλιόμετρα από την πόλη της Λεμεσού. Κτισμένος στους πρόποδες του βουνού της Παπούτσας, απέναντι από τη Χιονίστρα, σε υψόμετρο 1023 μέτρων, ο Άγιος Θεόδωρος αποτελεί το τρίτο ψηλότερο χωριό της Κύπρου μετά από τον Πρόδρομο και τα Χανδριά.

ο χωριό είναι κτισμένο πάνω σε επτά λόφους και γι’ αυτό αποκαλείται η «Επταλόφη της Πιτσιλιάς», κατ’ αντιστοιχία με την Κωνσταντινούπολη, η οποία ήταν η «Επταλόφη του Βυζαντίου». Ο Άγιος Θεόδωρος Πιτσιλιάς έχει ευχάριστο και ξηρό κλίμα και εκτείνεται σε συνολικό μήκος 790 μέτρων. Το χωριό είναι γνωστό και ως «Άγιος Θεόδωρος Αγρού» για να ξεχωρίζει από τα άλλα τέσσερα ομώνυμα χωριά της Κύπρου (επαρχία Λάρνακας, Καρπασίας, Σολιά, Τηλλυρία). Το όνομα του χωριού οφείλεται στον Άγιο Θεόδωρο το Στρατηλάτη, ο οποίος τιμάται στις 8 Φεβρουαρίου, ημέρα κατά την οποία γίνεται στο χωριό

Μουσείο Αγροτικής Ζωής

λιτανεία. Σύμφωνα με μαρτυρίες, κάποιοι κάτοικοι του χωριού τιμούσαν και τον Άγιο Θεόδωρο τον Τήρωνα, ο οποίος εορτάζει στις 17 Φεβρουαρίου, κάτι που οδηγεί στην άποψη ότι πιθανόν το χωριό να ήταν αφιερωμένο και στους δύο αυτούς Αγίους. Το χωριό γιορτάζει και στις 8 Ιουνίου, ημέρα της ανακομιδής των λειψάνων του Αγίου Θεοδώρου, οπότε και διοργανώνεται εδώ και πολλά χρόνια καλοκαιρινό πανηγύρι που συνενώνει τους κατοίκους του χωριού και τους αποδήμους του. Η ιστορία του χωριού φαίνεται πως ξεκινά στα τέλη της ελληνιστικής εποχής και στις αρχές της ρωμαϊκής εποχής στο νησί (30 π.Χ.- μέσα του 4ου αι. μ.Χ.). Σε διάφορες τοποθεσίες του χωριού έχουν βρεθεί αρχαιολογικά ευρήματα αλλά δεν έγιναν αρχαιολογικές ανασκαφές και έτσι δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα πότε ακριβώς ξεκινά η ιστορία του. Στην τοποθεσία «Βασιλική» υπήρχε παλαιότερα οικισμός που ανάγεται στην ελληνιστική εποχή και εγκαταλείφθηκε κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Σ’ ένα αμπέλι της περιοχής, σύμφωνα με μαρτυρίες, βρέθηκαν πήλινα αγαλματίδια από την εποχή των Πτολεμαίων (ελληνιστική εποχή). Το 1976 κατά τη διάρκεια εργασιών που γίνονταν στο χώρο του χωριού βρέθηκε ένας θολωτός τάφος με κτερίσματα και δύο σκελετούς. Τα νομίσματα που βρέθηκαν στον τάφο οδήγησαν τους αρχαιολόγους στο συμπέρασμα ότι αυτός ανάγεται στον 2ο αι. μ.Χ. Το 2008, απέναντι από ένα σπίτι του χωριού, βρέθηκε ένας λαξευτός τάφος που τοποθετείται πάλι στον 2ο αι. μ.Χ. Οι οικισμοί «Πλάτη» και «Λινούες» τοποθετούνται στα τέλη της ρωμαϊκής περιόδου και στους πρώτους χρόνους

- 20 -

του Βυζαντίου. Το χωριό κατοικούνταν και κατά τις περιόδους της Φραγκοκρατίας, της Ενετοκρατίας, της Τουρκοκρατίας και της Αγγλοκρατίας, όπως μαρτυρούν τοπωνύμια που διατηρούνται μέχρι σήμερα. Την εποχή της Φραγκοκρατίας και της Ενετοκρατίας (Λατινοκρατία) η Μονή Κύκκου διατηρούσε στο χωριό εργαστήριο εικόνων στο οποίο δημιουργήθηκαν σπάνιες και σπουδαίες εικόνες. Από αυτό το εργαστήριο προέρχεται και η εικόνα της εκκλησίας της Παναγίας Κιβωτού (13ος αι.). Μετά την τουρκική κατάκτηση του νησιού (1571 μ.Χ.), στο χωριό κατοικούσαν και τουρκοκυπριακές οικογένειες, οι οποίες, σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων του χωριού, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό λόγω θανατικού. Σύμφωνα με την παράδοση, στον Άγιο Θεόδωρο υπήρχαν παλιά επτά εκκλησίες, μια σε κάθε έναν από τους επτά λόφους. Τρεις εκκλησίες από αυτές όμως σώζονται μέχρι σήμερα. Υπήρχαν στο χωριό οι εξής εκκλησίες: η εκκλησία του Αγίου Μάμα, στα βόρεια του χωριού, η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στη θέση του παλιού Δημοτικού Σχολείου, στο χώρο όπου σήμερα βρίσκεται το Υγειονομικό και Πολιτιστικό Κέντρο της Κοινότητας, η εκκλησία του Προφήτη Ηλία, η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, η εκκλησία της Παναγίας Κιβωτού στη νοτιοανατολική πλευρά του χωριού, η οποία αποτελεί τον παλαιότερο από τους σωζόμενους ναούς, κτίσμα του 16ου αι. με ξυλόγλυπτο τέμπλο (1667). Η εκκλησία βρίσκεται υπό την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Στα βορειοδυτικά του χωριού βρίσκεται ο ναός του Αγίου Γεωργίου Τροπαιοφόρου, ο κεντρικός ναός της Κοινότητας, ο οποίος κτίστηκε στα τέλη 19ου αιώνα με αρχές 20ού αιώνα. Στο χωριό βρίσκεται και ο Ναός του Αγίου Θεόδωρου του Στρατηλάτη, ο οποίος κτίστηκε το 1977 πάνω στα χαλάσματα ενός παλαιότερου ομώνυμου ναού. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο Άγιος Θεόδωρος εμφανίστηκε στον ύπνο της Θεοδώρας Τσαγγάρη, η οποία κατάγονταν από τη Λάπηθο και εγκαταστάθηκε στο χωριό μετά το 1974, και της υπέδειξε το χώρο όπου θα χτίζονταν η εκκλησία του. Ο ναός κοσμείται με τοιχογραφίες. Στην εκκλησία φυλάσσεται και μια εικόνα της Υπαπαντής η οποία μεταφέρθηκε από την κ. Θεοδώρα από τη Λάπηθο κατά την τουρκική εισβολή. Στα βόρεια σύνορα του χωριού βρίσκεται το ξωκλήσι της Αγίας Κυριακής, το οποίο γιορτάζει στις 6 Ιουλίου κάθε χρόνου. Ο Άγιος Θεόδωρος κατοικούνταν από τα παλιά χρόνια εξαιτίας της καλής του θέσης, η οποία εξυπηρετούσε τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων. Η γη του είναι εύφορη, γι’ αυτό και οι κάτοικοί του ασχολούνται μέχρι σήμερα με τη γεωργία. Οι κάτοικοι του Αγίου Θεοδώρου έδωσαν έντονα το παρών τους στους εθνικούς αγώνες της Πατρίδας. Από το χωριό κατάγονταν ο Ονούφριος Κληρίδης, ο οποίος δολοφονήθηκε το 1931 κατά τη διάρκεια διαδήλωσης στα Οκτωβριανά. Στην ανατολική είσοδο του

Ο Ιερός Ναός Παναγίας Κιβωτού χωριού ανεγέρθηκε μνημείο προς τιμήν του από την Κοινότητα Αγίου Θεοδώρου Αγρού. Πολλοί κάτοικοι του χωριού υπηρέτησαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ως εθελοντές, ενώ άλλοι υπηρέτησαν κατά τον Εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα του 1955-59. Η φυσική ομορφιά του χωριού είναι εξαιρετική: αμυγδαλιές, ροδακινιές, κερασιές, μηλιές, πεύκα δί-

Μονοπάτι της Φύσης «Τα Αλώνια» νουν τα χρώματα και τα αρώματά τους και δένουν αρμονικά με τα στενά λιθόστρωτα δρομάκια και τα πέτρινα σπίτια με κεραμίδια. Από το υπέροχο αυτό τοπίο εμπνεύστηκε και ο Κύπριος ζωγράφος Αδαμάντιος Διαμαντής, ο οποίος διατηρούσε οικία στον Άγιο Θεόδωρο Πιτσιλιάς και αποτύπωνε το μαγευτικό τοπίο του χωριού σε αρκετά από τα έργα του. Ο Αδαμάντιος Διαμαντής ήταν κορυφαίος Κύπριος ζωγράφος και πατέρας της σύγχρονης κυπριακής τέχνης. Γεννήθηκε το 1900 στη Λευκωσία και αποφοίτησε το 1918 από το Παγκύπριο Γυμνάσιο. Στη συνέχεια παρακολούθησε σπουδές στην Αγγλία και επέστρεψε

- 21 -

στην Κύπρο το 1926 όπου και εργαζόταν ως καθηγητής Τέχνης μέχρι το 1962. Ο Αδαμάντιος Διαμαντής έλαβε μέρος σε πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις και απέσπασε πολλά βραβεία και διακρίσεις για το έργο του. Το 1976 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών για το έργο του καθώς και για την ίδρυση του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης. Το 1989 τιμήθηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών και το 1993 η Πολιτεία τον τίμησε με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών. Τον Διαμαντή συνέδεε στενή φιλία με τον ποιητή Γιώργο Σεφέρη. Ο ζωγράφος ξενάγησε τον Έλληνα ποιητή στην Κύπρο και μάλιστα τού αφιέρωσε το έργο του «Ο κόσμος της Κύπρου». Σε μια από τις επιστολές του προς τον Γιώργο Σεφέρη ο Διαμαντής αναφέρθηκε και στο χωριό του Αγίου Θεοδώρου, εκφράζοντας την αγάπη και το θαυμασμό του για την μαγεία της φύσης του χωριού: «ο Άγιος Θεόδωρος είναι το χωριό που μού αποκάλυψε τον κόσμο της Κύπρου…». Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Αγίου Θεοδώρου είναι ο κ. Στέφανος Θεοδότου, ο οποίος μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου παλεύουν για την ευημερία των κατοίκων και την ανάπτυξη του χωριού. Ο Άγιος Θεόδωρος Πιτσιλιάς είναι ένα όμορφο και καταπράσινο χωριό με φιλόξενους κατοίκους, με μεγάλη ιστορία και πολιτιστική παράδοση.

AGIOS THEODOROS PITSILIAS Belonging

to the district of Limassol, the third highest village of Cyprus. Their are a number of churches to visit here and they are: Saint Mamas, Saint Paraskevis, The Prophet Elias, the Archangel Michael, The Holy Mother Mary of Kivotou, Saint Georgiou the Ancestor, Saint Theodorou the Crusader and the small chapel of Saint Kyriakis. This village offers views of green everywhere with very hospitable residents and offers peace and calm.

Σε έναν εξαιρετικά όµορφο χώρο, σε µια αυθεντική χωριάτικη ατµόσφαιρα µε στοιχεία του χθες και του σήµερα, προσφέρουµε σε εσάς, την οικογένειά σας και την παρέα σας ποικιλία νοστιµιών από ντόπια κρέατα και φρέσκα λαχανικά, όλα καλοµαγειρεµένα και προσεγµένα µε σεβασµό προς τον καταναλωτή. Η ταβέρνα µας διαθέτει µεγάλη αίθουσα µε τζάκι για τους χειµερινούς µήνες και εξωτερικό άνετο χώρο για τους καλοκαιρινούς µήνες. Με σεβασµό στον καθένα σας ξεχωριστά, προσφέρουµε ποιοτικό φαγητό σε λογικές τιµές και άψογη εξυπηρέτηση! «Papoutsa» Tavern is located in extremely beautiful surroundings and an authentic traditional country atmosphere we offer you, your family and your company a variety of delicacies from local meat and fresh vegetables, all well cooked and carefully prepared. Our tavern has a large hall with a fireplace for the winter months and an outdoor cozy area for the summer months.

- 22 -

Μονή των Ιερέων Αγία Μονή

ε κοντινή απόσταση από το χωριό Στατός-Άγιος Φώτιος βρίσκεται η Μονή των Ιερέων ή αλλιώς η Αγία Μονή. Είναι κτισμένη σε μια όμορφη περιοχή στους πρόποδες ψηλού αμφιθεατρικού και καταπράσινου λόφου. Σύμφωνα με την παράδοση, το Μοναστήρι κτίστηκε τον 4ο αιώνα μ.Χ. από τους Αγίους Ευτύχιο και Νικόλαο, μετέπειτα Επίσκοπο της Λυκίας. Σύμφωνα με προφορική παράδοση, το μοναστήρι κτίστηκε πάνω σε ειδωλολατρικό ναό αφιερωμένο στη θεά Ήρα. Το καθολικό του Μοναστηριού βρίσκεται στην ανατολική πλευρά του κτηριακού συγκροτήματος και είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Είναι δίκλιτη καμαροσκέπαστη εκκλησία με δύο κλίτη. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, η ημικυκλική καμάρα της οροφής αντικαταστάθηκε με οξυκόρυφη. Κατά την ίδια εποχή το Μοναστήρι αφιερώθηκε στην Αγία Μαρίνα. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας η Μονή πέρασε μέσα από δύσκολες συνθήκες και δέχθηκε αρκετές μετατροπές, επεκτάσεις και προσθήκες. Αποτελείται από κτήρια διάφορων εποχών που διαμορφώθηκαν ανάλογα με τις κατά καιρούς ανάγκες των ενοίκων της. Στη δυτική πλευρά βρίσκεται διώροφη οικοδομή με τα κελιά των μοναχών. Στα βόρεια υπάρχει ακόμα ένα διώροφο κτίσμα το ισόγειο του οποίου χρησιμοποιείται ως συνοδικό και το ανώγειο ως κελί. Στην προέκτασή του βρίσκεται ένα παρεκκλήσι του 14ου αιώνα μ.Χ. αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο Αθωνίτη. Στη νότια πλευρά του Μοναστηριού υπάρχουν ισόγεια οικοδομήματα του 19ου αι. Η Μονή σήμερα υπάγεται στη Μονή Κύκκου. Αποτελεί έναν όμορφο θρησκευτικό προορισμό που προσφέρει ηρεμία και γαλήνη για περισυλλογή και προσευχή. - 23 -

Ο κ. Peter Theo Vassiliou τους νέους αθλητές

O κ. Peter Theo Vassiliou, ένας άνθρωπος που χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα για την αγάπη του για τον τόπο του, προχωρεί σε μια αξιέπαινη πρωτοβουλία, συμμετέχοντας ενεργά στη χορηγία και βοηθώντας Κύπριους αθλητές να επιτύχουν τα επίπεδα αριστείας που επιθυμούν και που αξίζουν. Σε συνέντευξή του ο κ. Peter Theo Vassiliou δηλώνει: «Είναι πεποίθησή μου ότι δεν είναι αρκετή η υποστήριξη που παρέχεται στους Κύπριους αθλητές στο νησί. Θέλω να αναλάβω την πρωτοβουλία να ενθαρρύνω και να βοηθήσω νέους αθλητές, άνδρες κι γυναίκες, που δεν αναγνωρίζεται η προσπάθειά τους. Είμαι πολύ απογοητευμένος που δεν τυγχάνουν αρκετής υποστήριξης όλα τα παιδιά μας στην Κύπρο, στο ποδόσφαιρο, στον αθλητισμό, το τέννις, to boxing, τις πολεμικές τέχνες καθώς και σε πολλά άλλα αθλήματα, όπου παρέχεται ελάχιστη βοήθεια σε αυτούς τους ταλαντούχους νέους. Πιστεύω πως ως Κύπριοι έχουμε το ίδιο παθιασμένο DNA με τους υπόλοιπους μεσογειακούς μας γείτονες, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, και το μόνο που λείπει είναι η καλή χορηγία και πρώτης τάξεως προπόνηση. Ωστόσο, με αυτά τα δύο στοιχεία μπορούμε να γίνουμε εξίσου δυνατοί όπως και οι υπόλοιποι. Επιθυμώ να δείξω σε ολόκληρη την Κύπρο ότι με λίγη υποστήριξη και ενθάρρυνση μπορούν να αναπτυχθούν οι αθλητές μας και να γίνουν αληθινοί πρωταθλητές του κόσμου, κερδίζοντας τρόπαια στη διεθνή σκηνή και κρατώντας την κυπριακή σημαία ψηλά με περηφάνεια».

- 24 -

Christakis ‘Crocodile’ Alexandrou - DoB: 25/02/1992 - Facebook:

υποστηρίζει και αναγνωρίζει της Κύπρου...

Christakis Alexandrou

Professional Muaythai & Kickboxer Η εταιρεία Little Pete Foods Ltd και ο κ. Peter Theo Vassiliou στηρίζουν τις προσπάθειες του Κύπριου αθλητή Χριστάκη Αλεξάνδρου, αθλητή του kick boxing. Ο Χριστάκης κατάγεται από το Κίτι της Λάρνακας. Για πρώτη φορά εμφανίστηκε στο ερασιτεχνικό kick-boxing στην ηλικία των δεκαεπτά ετών και το 2011 ξεκίνησε την τέχνη του Muay Thai. Λίγους μήνες αργότερα ανακηρύχθηκε Πρωταθλητής Κύπρου για το 2012. Στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 2016 που πραγματοποιήθηκε στην Ταϊλάνδη κατέλαβε τη δεύτερη θέση και το 2017 κέρδισε το χρυσό μετάλλιο. Έφτασε το προσωπικό του ρεκόρ με 24 νίκες, 7 ήττες και 2 ισοπαλίες σε σύνολο 33 αγώνων. Τα τελευταία 6 χρόνια ο Χριστάκης αντιπροσωπεύει την Κύπρο σε πολλές χώρες και μάχεται εναντίον κορυφαίων αθλητών της Α’ Κατηγορίας. Σήμερα προπονείται στο σύλλογο Simon Muay Thai στο Μενεού της Λάρνακας και είναι εκπαιδευτής στο Trojans Fight Club στην Αραδίππου. Βρίσκεται ήδη στο μέσο της προσπάθειάς του να ανοίξει δικό του σύλλογο πάλης στο χωριό Ορμήδεια της Λάρνακας. Σε μια χώρα με πολλούς ταλαντούχους αθλητές, οι οποίοι όμως δεν τυγχάνουν της υποστήριξης και της αναγνώρισης που τους αρμόζει, αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον κ. Peter Theo Vassiliou, o οποίος υποστηρίζει και βοηθά νέους να αναδειχθούν και να καταξιωθούν κερδίζοντας τα δικά τους προσωπικά στοιχήματα, ανεβάζοντας την Κύπρο μας στα υψηλά βάθρα του αθλητισμού.

- 25 -

: Christakis ‘Crocodile Alexandrou’ - Instagram: takisalexandrou

Εκκλησία του χωριού αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ

Διερώνα Επαρχία Λεμεσού

Η Διερώνα είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού και ανήκει στη γεωγραφική περιφέρεια της Πιτσιλιάς. Είναι κτισμένη στη δεξιά όχθη του ποταμού της Γερμασόγειας και απέχει περίπου 20 χιλιόμετρα από την πόλη της Λεμεσού.

υστυχώς δεν είναι σίγουρο από πού προήλθε το όνομα Διερώνα. Ο Αντώνης Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Ετυμολογικά περί Κύπρου» υποστηρίζει ότι το όνομα Διερώνα προέρχεται από το «λύγος», δηλαδή από το θάμνο λυγαριά. Πάντως κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας το χωριό φαίνεται να ονομάζονταν Ιερώνα ή Ιερόνα, κάτι που επιβεβαιώνεται σε διάφορους χάρτες. Ειδικότερα, στο χάρτη του Κίτσενερ, το χωριό είναι σημειωμένο ως Ιερώνα, ενώ στο χάρτη του Μας Λατρί υπάρχει διαχωρισμός του χωριού σε Πάνω και Κάτω Ιερώνα. Η ονομασία Διερώνα φαίνεται να επικράτησε κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας. Κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας η Διερώνα ανήκε στο τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών. Μετά από τη διάλυση του τάγματος, περιήλθε στην κατοχή των Ιωαννιτών Ιπποτών, οι οποίοι είχαν την έδρα τους στο Κολόσσι. Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, σύμφωνα με τον χάρτη του Μας Λατρί, κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας και της Ενετοκρατίας, το χωριό ήταν χωρισμένο σε Πάνω και Κάτω Ιερώνα. Αυτός ο διαχωρισμός φαίνεται να

Νερόμυλος

διατηρήθηκε και στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Στον κώδικα 51 της Μονής Κύκκου πληροφορούμαστε ότι το χωριό κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας ανήκε μαζί με άλλα 17 χωριά στον καζά της Λεμεσού (καζάς: διοικητική περιφέρεια κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας). Ειδικότερα, στον καζά Λεμεσού η Μονή Κύκκου διαχειρίζονταν 371 ελαιόδεντρα από τα οποία τα σαράντα έξι βρίσκονταν στη Διερώνα και έξι «στον Κάτω Διερώνα», όπως αναγράφεται χαρακτηριστικά. Σε πίνακες απογραφής της Αγγλοκρατίας διατηρείται ο διαχωρισμός του χωριού σε Πάνω και Κάτω Διερώνα, ενώ σε άλλη απογραφή του 1931 γίνεται αναφορά στη Διερώνα και σε έναν άλλο οικισμό, τις Μάντρες. Η επικρατούσα άποψη πάντως υποστηρίζει ότι η Πάνω και η Κάτω Διερώνα δεν αποτελούσαν δύο ξεχωριστά χωριά, αλλά δύο γειτονιές του χωριού. Η κύρια εκκλησία της Διερώνας είναι αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Η εκκλησία είναι κτίσμα του 1883. Λίγο έξω από το χωριό βρίσκεται η παλιά εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, κτίσμα των μέσων του 15ου αι. Σύμφωνα με πηγές, η εκκλησία αυτή αποτελούσε την κύρια εκκλησία των κατοίκων της Διερώνας και δύο άλλων οικισμών, των Μύλων και της Κάτω Διερώνας κατά τα χρόνια της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Μετά από την ανοικοδόμηση της νέας εκκλησίας του χωριού το 1883, η παλιά εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ λειτουργούσε μόνο για μία ή δύο φορές το χρόνο. Το 1910 μάλιστα μια πυρκαγιά κατέστρεψε το εικονοστάσι, ενώ το 1960 η εκκλησία βρισκόταν στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Αφέθηκε στο χρόνο για πολλά χρόνια και για πολλά χρόνια ήταν εγκαταλελειμμένη. Το 2007

- 26 -

συστάθηκε επιτροπή, η οποία ανέλαβε την ανοικοδόμηση του ναού, που κηρύχθηκε ως αρχαίο μνημείο από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Αρχικά, τα έξοδα της ανοικοδόμησης ανέλαβαν από κοινού το Τμήμα Αρχαιοτήτων και το Κοινοτικό Συμβούλιο Διερώνας. Για την αποπεράτωση του έργου όμως υπήρξε πολύ σημαντική η οικονομική συνδρομή ζεύγους Ρώσων επισκεπτών, του Αλεξέι και της Τατιάνας Μορόζοφ, οι οποίοι στήριξαν την προσπάθεια της ανοικοδόμησης του ναού, προσφέροντας 100 χιλιάδες ευρώ. Στις 27 Αυγούστου 2017 τελέστηκαν τα θυρανοίξια του ναού από τον Χωροεπίσκοπο Αμαθούντος Νικόλαο. Πριν από περίπου 25 χρόνια κτίστηκε στο χωριό το εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, με πρωτοβουλία του παπά-Θεόφιλου, ιερέα της Κοινότητας. Στο χώρο εκείνο υπήρχε από παλιά ένα μικρό πετρόκτιστο δωματιάκι με την εικόνα του Προφήτη Ηλία. Στη θέση εκείνη κτίστηκε το εκκλησάκι αυτό, το οποίο Μνημείο του ήρωα της ΕΟΚΑ, Ανδρέα Γεωργίου

λειτουργεί στις 20 Ιουλίου κάθε χρόνου, ανήμερα της εορτής του Προφήτη Ηλία. Η Διερώνα είναι ένα χωριό στο οποίο κυρίως καλλιεργούνται εσπεριδοειδή, ελιές και νομευτικά. Φημίζεται ιδιαίτερα για τα νόστιμα μανταρίνια της. Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον αξιοθέατο του χωριού είναι ο νερόμυλος, ο οποίος κτίστηκε πριν από πολλά χρόνια, στις όχθες του ποταμού της Γερμασόγειας. Χρησιμοποιούνταν από τους κατοίκους του χωριού για το άλεσμα του σιταριού. Στις όχθες του ποταμού της Γερμασόγειας υπήρχαν και άλλοι νερόμυλοι. Λίγο έξω από το χωριό, στο δρόμο προς το παλιό νεκροταφείο της παλιάς εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, βρίσκεται το γεφύρι της Διερώνας, το οποίο κτίστηκε πριν από περίπου 200 χρόνια, για να ενώνει το χωριό με τον οικισμό του Μύλου, διευκολύνοντας έτσι τη διακίνηση των χωριανών προς το νερόμυλο για να αλέσουν το σιτάρι. Το τοπίο γύρω από γεφύρι είναι μαγευτικό και αποτελείται από άγρια βλάστηση καθώς και από μανταρινιές. Γίνονται προσπάθειες αναστήλωσης και διατήρησης του γεφυριού της Διερώνας, ώστε να κληροδοτηθεί στις επόμενες γενιές.

Εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία Πρόεδρος της Κοινότητας είναι ο κ. Βάσος Μενελάου. Το Κοινοτικό Συμβούλιο του χωριού είναι δραστήριο. Με ζήλο και με όραμα προσπαθεί να φέρει σε πέρας το δύσκολο έργο που ανέλαβε και να παλέψει με την αστυφιλία που μαστίζει γενικότερα την κυπριακή ύπαιθρο. Το χωριό διαθέτει ποδοσφαιρική ομάδα, την Αναγέννηση, η οποία αγωνίζεται σε κοινοτικό γήπεδο που κτίστηκε σε κρατική γη. Η ομάδα ανήκει στην Ομοσπονδία Αγροτικού Ποδοσφαίρου ΕΠΟΛ. Στο χωριό δραστηριοποιείται και το Σωματείο Λοΐζος Ιωάννου, το οποίο κτίστηκε προς τιμήν του Λοΐζου Ιωάννου, ενός από τα πρώτα στελέχη της αριστεράς στη Διερώνα, ο οποίος συμμετείχε στον αγώνα κατά του Χίτλερ και του φασισμού. Η Διερώνα είναι ένα όμορφο χωριό της επαρχίας Λεμεσού που διατηρεί ακόμα ατόφια την παράδοσή του. Η κοντινή απόστασή του από τη Λεμεσό το καθιστά έναν όμορφο προορισμό που προσφέρεται για σύντομες και ξεκούραστες αποδράσεις, αλλά και για μόνιμη κατοίκηση.

DIERONA Dierona is a semi mountain village 20km within the district of Limassol. The village is located 2km south of Arakapas at the foothills of the Troodos mountains. Dierona is well known for its citrus Mandarin fruit. The churches of this village are well worth the visit. Archangel Michael church, built in 1883. The old church of Archangel Michael from the fifteenth Century and the small chapel of the Prophet Elias. The main sight is their water mill which they use for grinding corn and their bridge which is in a magical area of the village close to the banks of Germasoyia village

- 27 -

Φυσικό τοπίο του χωριού

Πολιτιστικό κέντρο Διερώνας Τηλ. / Tel. 99860074

Σαν βρεθείτε στη Διερώνα, αξίζει ανεπιφύλακτα να γευματίσετε στην οικογενειακή ταβέρνα του Πολιτιστικού Κέντρου του χωριού. Η ταβέρνα προσφέρει εξαίρετη θέα και προσφέρεται για επίσκεψη κάθε εποχή του χρόνου: το χειμώνα μπορείτε να απολαύσετε το γεύμα σας στη ζέστη του τζακιού και το καλοκαίρι στην υπέροχη αυλή. Κάθε Παρασκευή η ταβέρνα σερβίρει είδη σχάρας, ενώ τις υπόλοιπες μέρες μπορείτε να γευματίσετε εκεί μόνο κατόπιν κράτησης. Σπεσιαλιτέ της ταβέρνας είναι το κλέφτικο και η σούβλα, όλα φτιαγμένα με φρέσκα υλικά από ντόπιους παραγωγούς της περιοχής και διαλεγμένα με μεράκι. Η ταβέρνα μπορεί να φιλοξενήσει και διάφορες εκδηλώσεις αλλά και γκρουπ ατόμων. If you happen to pass through Dierona village, be sure to visit the family tavern of the Cultural Center of the village for an unforgettable lunch. The tavern offers great views and is open for visitors every season: in winter you can enjoy your meal in the warmth of the fireplace and in the summer cool down in the lovely courtyard. The specialty of the tavern is the kleftiko and the souvla, all made with fresh, carefully selected ingredients from local producers. The tavern can accommodate various events as well as groups of people.

- 28 -

Σας καλωσορίζει στο Φτερικούδι! / Welcomes you to Fterikoudi!

Το ταβερνάκι «Το Σκολείο» στο Φτερικούδι αποτελεί αναμφισβήτητα υπέροχη επιλογή, όταν κάποιος βρεθεί στο χωριό. Βρίσκεται στο κέντρο του χωριού και στεγάζεται στον χώρο του παλιού σχολείου. Εκτός από το υπέροχο φαγητό που θα γευτείτε, αξίζει να επισκεφτείτε το ταβερνάκι για την υπέροχη θέα προς το χωριό και το βουνό. Το ταβερνάκι είναι ιδανικό για κάθε εποχή του χρόνου, αφού το καλοκαίρι μπορείτε να απολαύσετε τη δροσιά και την καταπράσινη θέα του χωριού και το χειμώνα τη ζεστασιά του τζακιού. Το ταβερνάκι είναι ανοιχτό κάθε Σάββατο και Κυριακή και ετοιμάζει διάφορους μεζέδες με έμφαση κυρίως το κρέας και τα είδη σχάρας, μαγειρευτά παραδοσιακά φαγητά και εποχιακά εδέσματα, όλα ποιοτικά και σε λογικές τιμές. If you decide to go to Fterikoudi village, be sure to visit the tavern "Tο Skolio" where you will find delicious, homemade food and a wonderful view of the surrounding mountains. The tavern is ideal for every season of the year, in the summer you can enjoy the cool air and the verdant view of the village and in winter the warmth of the fireplace. The tavern is open every Saturday and Sunday and prepares various mezedes with emphasis mainly on meat and grilled meats, cooked traditional dishes and seasonal dishes, all of high quality and at reasonable prices.

- 29 Φτερικούδι 2758 Fterikoudi, Λευκωσία / Nicosia. Τηλ. 99552519 / 96282510

Ξωκλήσι Όσιου Αββακούμ

Φτερικούδι Επαρχία Λευκωσίας

Το Φτερικούδι είναι ένα μικρό και πολύ γραφικό χωριό της περιοχής Πιτσιλιάς. Απλώνεται στη βορειοδυτική πλαγιά του Τροόδους και απέχει περίπου 48 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα. Αποτελεί ένα από τα πιο παλιά χωριά της Πιτσιλιάς και ένα από τα είκοσι υψηλότερα χωριά της Κύπρου. Το χωριό περικλείεται από κλοιό πρασίνου και διαθέτει πολύ δροσερό και ευχάριστο κλίμα.

ονομασία Φτερικούδι προέρχεται πιθανότατα από το φυτό φτέρη (αρχ. «πτέρις») ή αλλιώς «φτερίτζιν» ή «φτερικούδιν» (επιστημονική ορολογία ptendium aquillnum), το οποίο απαντάται μέχρι σήμερα σε πολλά σημεία του χωριού. Άλλη εκδοχή όμως αναφέρει ότι το όνομα Φτερικούδι έχει σχέση με τη θέση του χωριού και προήλθε από το γεγονός ότι το χωριό είναι κτισμένο στη «φτέρη» του βουνού, δηλαδή στην πλάγια μεριά του. Το Φτερικούδι πρέπει να τοποθετηθεί, σύμφωνα με μαρτυρίες, μετά το 1571 μ.Χ., χρονολογία που συμπίπτει με την εγκατάσταση των Οθωμανών Τούρκων στο νησί (1571- 1878 μ.Χ.).

Η καμπάνα της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου

Συνδέεται στενά με το γειτονικό χωριό Καλαμιθάσα, το οποίο καταστράφηκε και εγκαταλείφθηκε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1575 μ.Χ). Η ίδρυση της Καλαμιθάσας τοποθετείται στα μυκηναϊκά χρόνια και επρόκειτο για μυκηναϊκό βασίλειο. Ανασκαφές που έγιναν στην περιοχή έφεραν στο φως έναν αρχαίο βωμό και μια είσοδο τάφου, ευρήματα που τοποθετούνται κατά τη μυκηναϊκή εποχή και αποδεικνύουν την κατοίκηση της περιοχής από τους Μυκηναίους. Μάλιστα, σύμφωνα με γραπτές μαρτυρίες, η Καλαμιθάσα σημειώνεται ως υπάρχων οικισμός κατά τα έτη 1521 και 1566. Κατά τις περιόδους της Φραγκοκρατίας και της Ενετοκρατίας, η Καλαμιθάσα ήταν βασιλικό κτήμα, αφού περιλαμβάνεται στον κατάλογο των βασιλικών κτημάτων του ντε Μας Λατρί. Το 1570 μ.Χ., ο οικισμός της Καλαμιθάσας καταστράφηκε σε αιματηρή μάχη μεταξύ των Βενετών και των Τούρκων. Οι Τούρκοι, για να καταλάβουν το χωριό, φαίνεται να χρησιμοποίησαν κανόνι, το οποίο τοποθέτησαν στην απέναντι κορυφή. Μετά τη μάχη κατέκαψαν ολόκληρο τον οικισμό και επιδόθηκαν σε βιαιοπραγίες εναντίον των Βενετών και των Κύπριων κατοίκων του χωριού. Πάντως πληροφορίες αναφέρουν ότι οι κάτοικοι της Καλαμιθάσας δεν εγκατέλειψαν όλοι τον οικισμό τους αλλά μερικοί από αυτούς συνέχισαν να ζουν μόνιμα εκεί. Το χωριό εγκαταλείφθηκε τελείως πριν από το 1825 μ.Χ. Μετά από το τέλος της μάχης των Οθωμανών με τους Βενετούς το 1570 μ.Χ., για την οποία κάναμε λόγο πιο πάνω, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της Καλαμιθάσας κατέφυγε στην απέναντι πλαγιά και έκτισε το Φτερικούδι. Τα δεινά των κατοίκων του Φτερικουδίου δεν έπαψαν ούτε και μετά την απομάκρυνσή τους

- 30 -

από την Καλαμιθάσα. Έκαναν έναν συνεχή και επίπονο αγώνα για αιώνες προκειμένου να διατηρήσουν την τιμή και την υπόληψη των οικογενειών τους, τη ζωή τους αλλά και να υπερασπιστούν τις περιουσίες τους. Κύρια εκκλησία του χωριού είναι η εκκλησία του Αγίου Νικολάου, η οποία βρίσκεται στο κέντρο του χωριού. Κτίστηκε το 1818. Βρίσκεται υπό την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Γιορτάζει κάθε χρόνο ανήμερα της εορτής του Αγίου Νικολάου, στις 6 Δεκεμβρίου. Στην περιοχή που βρισκόταν κτισμένη η Καλαμιθάσα, στα δυτικά της κοινότητας, βρίσκεται σήμερα κτισμένο το ξωκλήσι και ο τάφος του Οσίου Αβακούμ. Ο Οσιος Αβακούμ ήταν ένας από τους Αλαμάνους Αγίους, ο οποίος ασκήτεψε στο Φτερικούδι γύρω στο 1100 μ.Χ. Έγινε γνωστός για τα θαύματά του κυρίως για τις παθήσεις των αυτιών. Στο σημείο που βρέθηκαν τα οστά του Οσίου Αβακούμ υπήρχε αρχαία εκκλησία, τα θεμέλια της οποίας σώζο-

Τάφος Όσιου Αββακούμ

νται μέχρι σήμερα. Το ξωκλήσι γιορτάζει στις 2 Δεκεμβρίου κάθε χρόνου και τη Δευτέρα της Λαμπρής. Δυτικά του χωριού βρίσκουμε ακόμα ένα εκκλησάκι αφιερωμένο στην Παναγία Γαλακτοτροφούσα στο οποίο κατέφευγαν οι μητέρες για να έχουν γάλα. Είναι σύγχρονο εκκλησάκι, κτίσμα του 1998. Είναι κτισμένο στο χώρο που παλαιότερα βρισκόταν μια άλλη εκκλησία, η οποία καταστράφηκε από τους Τούρκους κατά την περίοδο της καταστροφής της Καλαμιθάσας. Στο χωριό υπάρχουν και τα ερείπια ενός μικρού ξωκλησιού του Αγίου Ευσταθίου, προστάτη των κυνηγών. Το Φτερικούδι είναι ένα πολύ όμορφο χωριό που προσφέρει ξεκούραση και ηρεμία στον επισκέπτη, αφού είναι περιστοιχισμένο από πράσινο. Μεγάλες εκτάσεις του χωριού είναι ακαλλιέργητες και καλύπτονται από πλούσια άγρια βλάστηση από πεύκα, τρεμιθιές, ξυσταριές, λατζιές κλπ. Υπάρχουν και εκτάσεις που είναι καλλιεργημένες από δέντρα πολλών λογιών: φουντουκιές, αμυγδαλιές, μηλιές, κερασιές κλπ. Τα σπίτια του είναι γνήσια δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Στην

Εκκλησία του Αγίου Νικολάου

πλατεία του χωριού βρίσκεται ένας τεράστιος δρυς ηλικίας πέραν των 300 χρόνων, σήμα κατατεθέν του χωριού. Από το Φτερικούδι κατάγονταν ο Παναγιώτης Κατσιδιάρης, ο οποίος έπεσε μαχόμενος στις 23 Ιουλίου 1974 στον Καραβά. Η Κοινότητα Φτερικουδίου αφιέρωσε ένα μνημείο προς τιμήν του ήρωά της, το οποίο θα βρείτε στη νότια είσοδο της Κοινότητας. Κοινοτάρχης του Φτερικουδίου είναι ο κ. Κυριάκος Ευριπίδου, ο οποίος, έχοντας επίγνωση του δύσκολου έργου του, εργάζεται σκληρά σε συνεργασία με τους συνεργάτες του για την προβολή του χωριού, την ανάπτυξή του και τη διατήρηση της πλούσιας παράδοσής του. Το Φτερικούδι είναι ένα καταπράσινο χωριό που θα λατρέψουν όσοι επιθυμούν ηρεμία και καθαρό αέρα. Η παράδοσή του και η πλούσια ιστορία του, το μαγευτικό τοπίο του και η ζεστή φιλοξενία των κατοίκων του αποζημιώνουν τον επισκέπτη.

FTERIKOUDI This village is nestled in the district area of Pitsillias. The churches in Fterikoudi village are Saint Nicholas built in 1818, which is under protection of the Department of Antiquities. The small chapel and the tomb of Hosy Abakum and the church of Panagia Galaktotrofousas built in 1998. The landscape of this village will impress you as will their quaint traditional houses. In the center of the village you will find the enormous Oak tree which is estimated to be around 300 years old! It is a village with a beautiful and shady climate.

Στενά δρομάκια

- 31 -

Εκκλησία των Αγίων Ιωακείμ και Άννης

Καλλιάνα Επαρχία Λευκωσίας

Το Χάνι

Τα Καλλιάνα είναι χωριό της επαρχίας Λευκωσίας και ανήκουν στην πανέμορφη Σολέα. Το χωριό βρίσκεται κτισμένο στις όχθες του ποταμού Κλάριου ή Καρκώτη και το ανάγλυφο του εδάφους του είναι στο μεγαλύτερο μέρος του τραχύ, βουνίσιο και διαμελισμένο από το ποτάμιο δίκτυο του ποταμού. Πρόκειται για όμορφο χωριό που κερδίζει από την πρώτη στιγμή τις εντυπώσεις των επισκεπτών, αφού συνδυάζει το πλούσιο φυσικό περιβάλλον με τη μακρόχρονη ιστορία και παράδοση.

αρτυρίες διασώζουν ότι το χωριό παλαιότερα ήταν κτισμένο βορειότερα της σημερινής του θέσης. Οι αιματηρές επιδρομές Τούρκων και κλεφτών ανάγκασαν τότε τους κατοίκους του παλαιού οικισμού να μετακινηθούν νοτιότερα και να κτίσουν τις καλύβες τους πάνω στο βουνό περνώντας από δύσβατα μονοπάτια. Οι καλύβες αυτές έμειναν γνωστές ως «καλλιάνα» και θεωρείται ότι έδωσαν το όνομά τους στο χωριό. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, η ονομασία Καλλιάνα προκύπτει από μια κάτοικο του χωριού, την Άννα, η οποία σύμφωνα με κάποιους, ήταν πολύ καλή. Έτσι, τα Καλλιάνα πήραν το όνομά τους από την «καλή Άννα». Παρόμοια εκδοχή υποστηρίζει ότι η Άννα

ήταν πολύ όμορφη και ότι το όνομα προκύπτει από τα «κάλλη της Άννας» (στα αρχαία ελληνικά το επίθετο «καλός» σήμαινε τον όμορφο). Άλλη άποψη συνδέει το χωριό των Καλλιάνων με την Καλλιάνη της Αρκαδίας, υποστηρίζοντας ότι οι κάτοικοι της Σολέας είναι απόγονοι των Αρκάδων. Για τα Καλλιάνα κάνουν λόγο και μεσαιωνικοί χρονογράφοι. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, σύμφωνα με μαρτυρίες, το χωριό διατηρούσε την ίδια ονομασία. Μάλιστα, από τους θυρεούς που είναι ζωγραφισμένοι στην κεντρική εκκλησία των Αγίων Ιωακείμ και Άννης εξάγεται το συμπέρασμα ότι το χωριό πιθανότατα υπήρξε φέουδο κατά την εποχή της Φραγκοκρατίας. Σε μεσαιωνικούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Galina. Κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας πληροφορούμαστε ότι τα Καλλιάνα ήταν ένα από τα έξι χωριά των οποίων τους φόρους καρπώνονταν ο αρχιγραμματέας των Τούρκων, ο λεγόμενος δευτερδάρης. Στο κέντρο του χωριού βρίσκουμε την κεντρική εκκλησία, την Εκκλησία των Αγίων Ιωακείμ και Άννης. Πρόκειται για βασιλική του 12ου αι. η οποία υπέστη πολλές επεμβάσεις και τροποποιήσεις κατά τον 12ο-16ο αι. μ.Χ. Αυτές οι επεμβάσεις δεν της επέτρεψαν να συμπεριληφθεί στον κατάλογο της UNESCO, παρόλο που πρόκειται για πραγματικά ξεχωριστό θρη-

- 32 -

σκευτικό μνημείο. Η εκκλησία ήταν παλαιότερα ολόκληρη τοιχογραφημένη. Σήμερα ελάχιστες τοιχογραφίες διασώζονται. Στην εκκλησία αυτή βρίσκουμε και την εξαίρετης τεχνοτροπίας αμφιπρόσωπη εικόνα της Παναγίας, η οποία στη μία όψη της παρουσιάζει την Παναγία την Οδηγήτρια και στην άλλη την Σταύρωση. Άλλη εκκλησία του χωριού είναι η εκκλησία της Παναγίας της Ιαματικής, μια εκκλησία που πήρε το όνομά της από τη θαυματουργή εικόνα της που γιάτρευε κυρίως τις αιμορραγίες. Είναι μια τρίκλιτη βασιλική εκκλησία στην οποία πολλοί πιστοί καταφεύγουν ακόμα μέχρι σήμερα για να προσκυνήσουν και να λάβουν τη χάρη της Παναγίας. Πάνω σε ένα βράχο έξω από το χωριό, σε ένα ειδυλλιακό περιβάλλον ανάμεσα στα αμπέλια, βρίσκουμε τα ερείπια του ξωκλησιού του Αγίου Γεωργίου. Τέλος, στην περιοχή Κουφή πρόσφατα ανεγέρθηκε το ξωκλήσι του Αγίου Τιμόθεου και της Αγίας Μαύρας. Τα Καλλιάνα είναι ένα χωριό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς η ιστορία, η θρησκευτική και η πολιτιστική κληρονομιά μαζί με την πλούσια φυσική ομορφιά δίνουν ένα θαυμάσιο αποτέλεσμα. Οι γραφικές γειτονιές του χωριού παρασύρουν τον επισκέπτη στα χνάρια της παράδοσής μας, στο παρελθόν, όταν το χωριό έσφυζε από ζωή. Τα πλακόστρωτα δρομάκια οδηγούν σε παραδοσιακά σπίτια κτισμένα από πέτρα και πλινθάρι, με εσωτερικές αυλές και ξύλινες ή πέτρινες σκάλες. Κάθε σπίτι έχει να δώσει στον επισκέπτη πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το παρελθόν του χωριού και για τους κατοίκους του. Σήμα κατατεθέν του χωριού είναι το Χάνι του, το οποίο βρίσκεται στην είσοδο του, πάνω στον παλιό δρόμο Λευκωσίας-Τροόδους. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον οικοδόμημα, δείγμα της παραδοσιακής τοπικής αρχιτεκτονικής του χωριού και της Σολέας γενικότερα. Είναι διώροφο κτήριο με καμάρες, κτίσμα του 18ου αι. Λειτουργούσε παλαιότερα ως πανδοχείο καθώς και εμπορικό κέντρο που επισκέπτονταν έμποροι από την Αμμόχωστο και τη Μόρφου. Σήμερα, το Χάνι χρησιμοποιείται από το Κοινοτικό Συμβούλιο και σε κάποιες αίθουσές του διοργανώνονται εκδηλώσεις του χωριού. Κοντά στο Χάνι βρίσκουμε το Γεφύρι του Αγίου Ηρακλειδίου. Στο σημείο αυτό ήταν που, κατά την παράδοση, οι Απόστολοι Βαρνάβας και Μάρκος βάφτισαν τον Άγιο Ηρακλείδιο, τον Επίσκοπο της Ταμασού. Το Γεφύρι κτίστηκε την ίδια εποχή που κτίστηκε και το Χάνι των Καλλιάνων, για το οποίο κάναμε λόγο πιο πάνω. Λίγο πιο πάνω από το Χάνι, στην όχθη του παραπόταμου του Καρ-

κώτη, ξεπροβάλλει ο νερόμυλος της οικογένειας Μυλωνά, ένας μύλος που παλαιότερα λειτουργούσε δίνοντας ζωή στο χωριό, αλλά στις μέρες μας αφέθηκε στη φθορά του χρόνου. Ο μύλος διαθέτει ακόμα όλα τα παλιά του μηχανήματα. Πρόεδρος του κοινοτικού Συμβουλίου Καλλιάνων είναι ο κύριος Λάμπρος Κουλέντης. Ο κ. Κουλέντης σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου εργάζονται σκληρά για την ανάδειξη του χωριού και την προβολή της πλούσιας παράδοσής του. Τα Καλλιάνα αναμφισβήτητα αποτελούν έναν όμορφο προορισμό στον οποίο η φυσική ομορφιά δένει αρμονικά με την παράδοση και την πολιτιστική κληρονομιά.

KALLIANA This village is within the district of

Nicosia. When in Kalianna village, a must visit is to the churches of Saint Iakoim and Saint Annie, the church of the Holy Mary of Healing, the ruins of the chapel of Saint George and also the chapel of Saints Timotheos and Saint Mavri. You cannot leave without seeing Inn and its traditional architecture and the bridge of Saint Heraklidiou which is situated next to the Inn. On the outskirts of the village, you can take a walk on the small roads during see their beautiful traditional houses.

- 33 -

Ο νερόμυλος

Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ

Πλατανιστάσα Επαρχία Λευκωσίας

Η Πλατανιστάσα είναι χωριό της επαρχίας Λευκωσίας. Ανήκει στη γεωγραφική περιφέρεια της Πιτσιλιάς και είναι κτισμένη στην οροσειρά της Μαδαρής-Παπούτσας. Τα σπίτια του χωριού, κτισμένα αμφιθεατρικά, μοιάζουν να σκαρφαλώνουν στην οροσειρά και είναι περιτριγυρισμένα από όλες τις αποχρώσεις του πρασίνου.

ία από τις επικρατέστερες εκδοχές για την προέλευση του ονόματος του χωριού συνδέει το όνομα της Πλατανιστάσας με το δέντρο πλάτανος. Σύμφωνα με το Σίμο Μενάρδο, το όνομα Πλατανιστάσα προέρχεται από το όνομα «Πλατανιστάς» ενώ η κατάληξη -ασα είναι μεταγενέστερη. «Πλατανιστάς» είναι η περιοχή που είναι κατάφυτη από πλατάνια. Από τον αρχαίο συγγραφέα Παυσανία πληροφορούμαστε ότι κατά την αρχαιότητα υπήρχε πόλη με το όνομα «Πλατανιστάς» και στη Λακωνία της Ελλάδας. Ο Αντώνης Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Ετυμολογικά Περί Κύπρου» δέχεται την εκδοχή αυτή αλλά θεωρεί ότι το όνομα της Πλατανιστάσας προέρχεται ετυμολογικά από το «Πλατανών» που έχει την ίδια σημασία. Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, το όνομα Πλατανιστάσα συνδέεται με πλατάνια που πιθανότατα βρίσκονταν σε αφθονία στην περιοχή κατά την εποχή που πρωτοκτίστηκε. Άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα είναι σύνθετο από το «Παλάτι» και το αρχαίο ρήμα «ϊσταμαι» (=στέκω) και σημαίνει «την κώμη που στέκεται γύρω από το Παλάτι». Σύμφωνα με πληροφορίες που διασώζει ο μεσαιωνικός χρονογράφος, Γεώργιος Βουστρώνιος, το χωριό μαζί με άλλα χωριά της Κύπρου παραχωρήθηκε το 1474 στο Γεώργιο Κονταρίνι, Κόμητα της Γιάφας και συγγενή της Αικατερίνης Κορνάρο. Στην περιοχή του χωριού ο Κονταρίνι έκτισε την έπαυλή του. Έτσι, η Πλατανιστάσα στεκόταν γύρω από το παλάτι. Άλλη εκδοχή συνδέει το όνομα του χωριού με το πεταλοειδές σχήμα του, το οποίο θυμίζει «πλατάνα», μέταλλο που τοποθετούσαν στο κάτω και πίσω μέρος των «ποδίνων»

Κοινοτικό πάρκο Πλατανιστάσας

που φορούσαν οι αγρότες κάτοικοι της Πιτσιλιάς. Το χωριό πάντως σώζεται σε χάρτες της Φραγκοκρατίας ως Platanista ή Piatanista. Τα αρχαιολογικά ευρήματα αποδεικνύουν ότι η Πλατανιστάσα ανάγεται στα αρχαία χρόνια. Στο κέντρο του χωριού, πάνω από τα καφενεία, βρέθηκε βωμός, ενώ σε άλλα σημεία βρέθηκαν ερειπωμένοι οικισμοί. Στην περιοχή του Δημοτικού Σχολείου βρέθηκαν τάφοι πιθανόν της προχριστιανικής εποχής. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι και οι πηγές που διαθέτουμε σχετικά με μια τοποθεσία του χωριού, γνωστή ως «Συκιά του Δκιοσμάτη», που βρίσκεται πολύ κοντά στην Ιερά Μονή του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι. Έγγραφα της Ενετοκρατίας αναφέρουν ότι στην περιοχή «Συκιά του Δκιοσμάτη» υπήρχε παλαιότερα οικισμός εργατών ενός μεταλλείου που λειτουργούσε κοντά στην περιοχή του χωριού. Ο οικισμός αυτός εγκαταλείφθηκε πριν από το 1825 μ.Χ. Ο Νέαρχος Κληρίδης κάνει λόγο για τον οικισμό αυτό με την ονομασία όμως «Σταυρός του Δκιοσμάτη», ονομασία που πιθανόν να συνδέεται με το Μοναστήρι του Σταυρού του Αγιασμάτι. Αναφέρει μάλιστα και μια επιγραφή μέσα στο ναό που επιβεβαιώνει αυτή την ονομασία. Κεντρική εκκλησία του χωριού είναι η Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, κτισμένη στη θέση μιας μικρότερης εκκλησίας η οποία ήταν κτίσμα του 15ο αι. Η εκκλησία είναι ξυλόστεγη βασιλικού ρυθμού και ανακαινίστηκε το 1916. Διαθέτει μεγάλης αξίας τέμπλο που κοσμείται από εξαίρετες φορητές εικόνες του 1883. Στα βόρεια του χωριού είναι η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Αποτελούσε την κύρια εκκλησία του χωριού, πριν από την ανακαίνιση της εκκλησίας του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Εξαιρετικό είναι το εικονοστάσι της εκκλησίας, το οποίο χρονολογείται στον 17ο αι. Το εκκλησάκι της Παναγίας Καταφυγιώτισσας βρίσκεται στα νότια του χωριού. Είναι κτίσμα των κατοίκων του χωριού κατά τη διάρκεια του Εθνικοα-

- 34 -

πελευθερωτικού Αγώνα εναντίον των Άγγλων αποικιοκρατών το 1955-59. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στην Ιερά Μονή του Τιμίου Σταυρού του Αγιασμάτι, η οποία βρίσκεται 6,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από την Πλατανιστάσα, σε μια εξαιρετικής ομορφιάς περιοχή. Η ονομασία «Αγιασμάτι» προέρχεται πιθανότατα από τη λέξη «αγίασμα». Η Ιερά Μονή αποτελεί το καθολικό ομώνυμου μοναστηριού. Στη νότια πλευρά των κτηρίων της Μονής, σήμερα σώζονται ερείπια κελιών των μοναχών. Στην βόρεια πλευρά σώζεται νεότερο καμίνι. Ανήκει στον τύπο ξυλόστεγου ναού. Είναι μονόκλιτος και περίπτερος. Ο κύριος ναός δηλαδή είναι μονόχωρος και περιβάλλεται από κλειστή στοά και από τις τέσσερεις πλευρές του. Πρόκειται για το μόνο ξυλόστεγο ναό της Κύπρου με περιμετρική στοά. Ο ναός αποτελεί σημαντικό μνημείο εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα εικονογραφικό διάκοσμο στον οποίο παρατηρείται συγκερασμός της βυζαντινής και ντόπιας λαϊκότροπης ζωγραφικής με αναφορές και στην δυτική τέχνη. Για τους λόγους αυτούς το 1985 ο ναός μαζί με εννέα άλλους εντάχθηκε από την UNESCO στον κατάλογο Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Ο ναός ανακαινίστηκε με δαπάνη του ιερέα Πέτρου Περάτη και της συζύγου του Πρεσβυτέρας Πεπάνης και αγιογραφήθηκε από τον αγιογράφο Φίλιππο Γούλ. Για την Ιερά Μονή Σταυρού του Αγιασμάτι, προσφέρονται ξεναγήσεις κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας στο τηλ. 99677216, Πατήρ Γεώργιος Κούρρης. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι μια επίσκεψη στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παραδοσιακής Κληρονομιάς, το οποίο στεγάζεται στο χώρο του παλιού ελαιοτριβείου του χωριού. Παρά το μικρό του μέγεθος, καλύπτει πλήρως τη διαχρονική ιστορία, την πολιτιστική και λαογραφική κληρονομιά της κοινότητας. Στο Μουσείο εκτίθενται εργαλεία που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν, όπως για παράδειγμα αργαλειός (βούφα) για ύφανση με όλα τα σύνεργά του, μυλόπετρα καθώς και όλα τα σύνεργα ελαιοτριβείου και οινοποιείου. Ακόμη παρουσιάζονται όλα τα εργαλεία της γεωργικής και κτηνοτροφικής ζωής, εργαλεία και σύνεργα μεταλλωρύχων, οικιακά σκεύη, παραδοσιακές ενδυμασίες και άλλα πολλά. Προσφέρονται ξεναγήσεις στο Μουσείο κατόπιν τηλεφωνικής επικοινωνίας στο τηλ. 22652090. Ενάμισι χιλιόμετρο έξω από το χωριό, σε μια τοποθεσία καταπράσινη από φουντουκιές και καρυδιές, βρίσκουμε έναν καλά διατηρημένο νερόμυλο, ο οποίος εξυπηρετούσε τις ανάγκες των κατοίκων της περιοχής. Ο νερόμυλος ανήκε στην Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ της Πλατανιστάσας και μισθωνόταν σε διάφορους μυλωνάδες. Πρόκειται για εξαίρετο κτίσμα. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Πλατανιστάσας έχει εντάξει το νερόμυλο για χρηματοδότηση από τα ευρωπαϊκά ταμεία με σκοπό την συντήρηση, την αναπαλαίωση και τη μετατροπή του σε θεματικό μουσείο παραγωγής αλεύρου.

Νερόμυλος Για τους λάτρεις της φύσης συστήνουμε ανεπιφύλακτα το μονοπάτι της φύσης που περνά από το φουντουκόδασος. Πρόκειται για ένα πραγματικά όμορφο μονοπάτι που δίνει την ευκαιρία στον πεζοπόρο να θαυμάσει τις ομορφιές της κυπριακής φύσης. Αξίζει να αναφέρουμε στο σημείο αυτό ότι η Πλατανιστάσα αποτελεί ένα από τα λίγα χωριά της ορεινής Πιτσιλιάς όπου καλλιεργείται συστηματικά η φουντουκιά. Στο χωριό διοργανώνεται κάθε χρόνο με ιδιαίτερη επιτυχία η γιορτή της Φουντουκιάς, περί το τέλος Ιουλίου με αρχές Αυγούστου. Κατά τη περίοδο 1940-1970 αρκετοί κάτοικοι του χωριού εργάζονταν στο μεταλλείο του Μιτσερού. Η εργασία αυτή όμως στάθηκε μοιραία για 50 από αυτούς, οι οποίοι στην προσπάθειά τους να ζήσουν τις οικογένειές τους, περνούσαν ώρες ατέλειωτες στις γαλαρίες, με αποτέλεσμα να προσβληθούν από την ασθένεια της πνευμοκονίασης. Η Κοινότητα Πλατανιστάσας εις ένδειξη τιμής προς τους πνευμοκονιασμένους πρόκειται να προχωρήσει στην ανέγερση μνημείου. Πρόεδρος της Κοινότητας είναι ο κ. Σάββας Μέντζης. Ο Πρόεδρος σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου καταβάλλουν προσπάθειες για την ανάδειξη της κοινότητας. Η κοινότητα διαθέτει δύο ξενώνες για τη διαμονή επισκεπτών που επιλέγουν να περάσουν λίγες μέρες ξεκούρασης μακριά από τα καυσαέρια. Επίσης διαθέτει εστιατόριο, καφενείο και παραδοσιακό αλλαντοποιείο. Η πλατεία, στολίδι της κοινότητας, επιτρέπει στον επισκέπτη να ξαποστάσει και να συνομιλήσει με τους φιλόξενους κατοίκους της. H Πλατανιστάσα είναι αναμφισβήτητα ένα από τα ομορφότερα και πιο ενδιαφέροντα χωριά της Κύπρου. Συνδυάζει την πλούσια φυσική ομορφιά μαζί με την παράδοση.

PLATANISTASA Platanistasa is a village belonging within the district of Nicosia. The village is widely known for its production of Hazelnuts, and every year there is a festival of the Hazelnuts. Their churches consist of, Archangel Michael built in the 15th century, Saint John the Theologist, the small chapel of The Holy Mary of Shelter and of course the church of the Holy cross of Agiasmati, which is a monumental world heritage of UNESCO. The museum of folk traditions is worth visiting, as is the water faucet and the nature path that leads to the Hazelnut Forest of trees.

- 35 -

Παλιά εκκλησία του Αγίου Ιλαρίωνα στη βάση του βράχου

Επισκοπή Πάφου Επαρχία Πάφου

Ο Βράχος της Επισκοπής και η νέα εκκλησία του Αγίου Ιλαρίωνα

Η Επισκοπή απέχει περίπου 11 χιλιόμετρα από την πόλη της Πάφου. Είναι κτισμένη στην όχθη του ποταμού της Έζουσας σε μια από τις πιο όμορφες κοιλάδες της Κύπρου με τεράστια οικολογική αξία. Η κοιλάδα της Έζουσας έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων περιοχών Natura 2000.

αρχική ονομασία του χωριού, σύμφωνα με τον Νέαρχο Κληρίδη, ήταν Χάρβυρις. Ήταν ο χώρος που φιλοξένησε δυο ασκητές, τον Άγιο Ιλαρίωνα και τον μαθητή του Ησύχιο, οι οποίοι έφτασαν στο νησί τον 4ο αι. μ.Χ. επί Κωνσταντίνου Α’. Οι δύο αυτοί ασκητές ασκήτεψαν σε ένα σπήλαιο κοντά στο χωριό μέχρι το θάνατο του Αγίου Ιλαρίωνα. Τον Άγιο Ιλαρίωνα έθαψαν οι κάτοικοι του χωριού στον κήπο του που δημιούργησε ο ίδιος κοντά στο σπήλαιο. Ο μαθητής του όμως, ο Ησύχιος, πήρε κρυφά το λείψανο του Αγίου και έφυγε από το νησί. Οι κάτοικοι έκτισαν τότε εκεί ένα μοναστήρι προς τιμήν του Αγίου. Σύμφωνα με πληροφορίες του 14601473, κατά τη βασιλεία του Ιακώβου Β’, το χωριό ονομάζονταν τότε Κώμη. Ο βασιλιάς επέτρεψε τότε στον Επίσκοπο της Πάφου να μεταφέρει την έδρα του από την Πόλη Χρυσοχούς στην Επισκοπή, στο μοναστήρι του Αγίου Ιλαρίωνα. Έτσι, το χωριό πήρε το όνομα Επισκοπή το οποίο διατηρείται ως σήμερα

Εκκλησία του Προφήτη Ηλία

επειδή αποτελούσε την έδρα του Επισκόπου. Στην είσοδο του χωριού δεσπόζει περήφανα ένας γιγάντιος βράχος ύψους 70 μέτρων και μήκους 250 μετρών, ο οποίος κυριολεκτικά κόβει την ανάσα! Αποτελεί μέρος του Γεωλογικού Συμπλέγματος Μαμωνιών και πρόκειται για τον μεγαλύτερο μονόλιθο όγκο της Κύπρου. Είναι γνωστός για την τεράστια περιβαλλοντική του σημασία, αφού φιλοξενεί σπάνια είδη χλωρίδας και πανίδας. Κηρύχθηκε Προστατευόμενο Τοπίο Κατηγορίας 3. Το πλούσιο φυσικό περιβάλλον της περιοχής δένει αρμονικά με τη θρησκευτική παράδοση της Κύπρου. Στο χωριό, όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω, ασκήτεψε ο Άγιος Ιλαρίωνας, ο οποίος είναι και ο πολιούχος Άγιος του χωριού. Στη βάση του βράχου βρίσκεται μια εκκλησία του Αγίου, κτίσμα του 1100 μ.Χ. Ο ναός εγκαταλείφθηκε λόγω υγρασίας. Στην κορυφή του βράχου βρίσκεται μια νέα εκκλησία του Αγίου Ιλαρίωνα η οποία ανάγεται στον 20ό αι. Στην όχθη του ποταμού της Έζουσας βλέπει κανείς τα ερείπια μιας εκκλησίας αφιερωμένης στον Τίμιο Σταυρό η οποία κτίστηκε κατά τη διαμονή του ασκητή Ιλαρίωνα στην Επισκοπή. Μέσα στην κοίτη του ποταμού βρίσκεται μια άλλη ογκώδης πέτρα, η οποία ονομάζεται «πέτρα του Ατσουμπά», η πέτρα του Δαίμονα. Την πέτρα αυτή, σύμφωνα με την παράδοση, έριξε ο Άγιος Ιλαρίωνας σε έναν δαίμονα που βρέθηκε στο δρόμο του. Στην Επισκοπή λειτουργεί Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης που στεγάζεται στα ανακαινισμένα κτήρια του παλιού δημοτικού σχολείου. Το κέντρο δημιουργήθηκε με απώτερο στόχο την ανάδειξη και την προβολή της οικολογικής αξίας

- 36 -

της περιοχής της Κοιλάδας της Έζουσας. Αποτελεί έναν πλούσιο περιβαλλοντικό θησαυρό τεράστιας αξίας, καθώς μελετά, καταγράφει και φροντίζει τα οικοσυστήματα μεγάλου μέρους της Κοιλάδας της Έζουσας. Μεγάλη είναι, επίσης, η συμβολή του και στην προστασία των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της περιοχής καθώς και στην αειφόρο ανάπτυξη. Ο χώρος του Κέντρου περιλαμβάνει χώρο υποδοχής, αίθουσα προβολής, αίθουσα εκθεμάτων, εργαστήριο και βοηθητικούς χώρους. Στον εξωτερικό χώρο υπάρχει βοτανικός κήπος. Είναι ένας σύγχρονος χώρος που προσφέρει σειρά από ενδιαφέρουσες δραστηριότητες τις οποίες μπορεί να κάνει ο επισκέπτης: στην αίθουσα προβολής προβάλλεται ταινία διάρκειας είκοσι τεσσάρων λεπτών, η οποία έχει ως θέμα της την προβολή σημαντικών ειδών χλωρίδας και πανίδας της περιοχής. Στην ίδια αίθουσα διοργανώνονται συχνά ομιλίες, συνεδριάσεις και Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης

άλλες εκδηλώσεις. Η αίθουσα εκθεμάτων παρέχει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη γεωλογία, τη χλωρίδα και την πανίδα της Κοιλάδας μέσα από τη χρήση σύγχρονων εποπτικών μέσων (φωτογραφιών, οθονών αφής κλπ.), παρέχοντας έτσι την ευκαιρία στους επισκέπτες να παρατηρήσουν και να μάθουν στοιχεία για την περιοχή. Στο βοτανικό κήπο, ο επισκέπτης μπορεί να δει τα σημαντικότερα φυτά της περιοχής οργανωμένα σε θεματικές ενότητες, καθώς και άλλα φυτά της Κύπρου αλλά και γεωλογικά δείγματα από γεωλογικούς σχηματισμούς της περιοχής. Τέλος, το πλήρως εξοπλισμένο εργαστήριο του Κέντρου δίνει την ευκαιρία σε μαθητές ή φοιτητές να το χρησιμοποιήσουν στα πλαίσια ερευνητικών ή εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Η Επισκοπή προσφέρεται για περιπάτους στην φύση. Τεράστιας οικολογικής και πολιτιστικής αξίας είναι και το μονοπάτι της φύσης που ενώνει το χωριό με το γειτονικό χωριό Καλλέπεια. Πρόκειται για γραμμικό μονοπάτι 8 χιλιομέτρων περίπου το οποίο διακρίνεται για την ομορφιά του. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής ο πεζοπόρος θα συναντήσει ξωκλήσια, γεφύρια, νερόμυλους καθώς και ένα ερειπωμένο και εγκαταλελειμμένο τουρκοκυπριακό χωριό, το «Μωρόνερο». Στην Κοιλάδα της Έζουσας υπάρχει ακόμα μία περιπατητική διαδρομή μήκους

7,5 περίπου χιλιομέτρων, η οποία είναι κυκλική. Η διαδρομή περνά και από την κορυφή του βράχου από τον οποίο μπορεί ο πεζοπόρος να απολαύσει την υπέροχη θέα. Περίπου 1,5 χιλιόμετρο βόρεια της Επισκοπής βρίσκεται ένας εκδρομικός χώρος σε μια πανέμορφη τοποθεσία στα ανατολικά του ποταμού της Έζουσας. Είναι ένας όμορφος χώρος που προσφέρεται για ηρεμία και ωραίες οικογενειακές στιγμές. Ο πυρήνας του χωριού αποτελείται από παραδοσιακά παλιά σπίτια και στενούς δρόμους. Στην είσοδο του χωριού, κοντά στη βάση του βράχου, υποδέχεται τον επισκέπτη μια όμορφη παλιά πέτρινη βρύση που τον μεταφέρει στα χνάρια μιας περασμένης και γοητευτικής εποχής. Μέσα στο χωριό λειτουργούν παραδοσιακά καφενεία, καφεστιατόρια και αγροτουριστικά καταλύματα που προσφέρουν τη φιλοξενία τους σε όσους θέλουν να ανακαλύψουν τους θησαυρούς του χωριού και να γνωρίσουν τους φιλόξενους και ζεστούς κατοίκους του. Κατά την περίοδο των διακοπών, ο πληθυσμός του χωριού αυξάνεται σημαντικά, ενώ τα τελευταία χρόνια ολοένα και περισσότεροι νέοι επιστρέφουν στην Επισκοπή για να εγκατασταθούν μόνιμα στο χωριό, προσφέροντάς του ζωή. Πολλοί κάτοικοί του εργάζονται στην Πάφο, ενώ άλλοι εξακολουθούν να ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και την καλλιέργεια αμπελιών και σιτηρών. Κοινοτάρχης της Επισκοπής είναι ο κ. Χαράλαμπος Χαραλάμπους, ο οποίος σε συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου εργάζονται σκληρά για την ανάδειξη της ομορφιάς του χωριού τους και τη βελτίωση των όρων ζωής των κατοίκων του. Η Επισκοπή Πάφου είναι ένα χωριό με τεράστιο φυσικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον το οποίο απευθύνεται στους λάτρεις της πλούσιας κυπριακής φύσης και ιδιαίτερα της κοιλάδας της Έζουσας και σε όσους επιθυμούν να συνδυάσουν όμορφες και ήσυχες διακοπές με την πλούσια θρησκευτική παράδοση.

EPISKOPI PAPHOS Episkopi is within the district of Paphos. At the entrance of the village, sits an huge rock with a height of 70 meters and width of 250 meters that takes your breath away, because at the base of this rock you can see the old church of Saint Hilarion built around 1100 AD (after the death of Christ). At the top of the rock is the new church of Saint Hilarion, built in the 20 century. On the banks of the river you can find the ruins of the church of the Holy Cross. For people that have a love of nature, we suggest the nature path which is an 8 kilometer trek and joins with its neighboring village of Kallepia, and its round path of nature in its valley which is 7,5 kilometers.

- 37 -

Στατός-Άγιος Φώτιος

Επαρχία Πάφου

Ο Στατός- Άγιος Φώτιος είναι ένα υπέροχο χωριό της επαρχίας Πάφου που κρατάει με σεβασμό την παράδοσή του. Το χωριό ανήκει στη γεωγραφική περιφέρεια των αμπελοχωριών ΛεμεσούΠάφου. Ως ενιαία κοινότητα, ο Στατός Άγιος Φώτιος υφίσταται από το 1973. Προηγουμένως, οι κάτοικοι των δύο χωριών ζούσαν στα χωριά Στατός και Άγιος Φώτιος οι αρχικοί οικισμοί των οποίων εγκαταλείφθηκαν μετά από ραγδαίες και πολύμηνες βροχοπτώσεις κατά τα χρόνια 19661969 που προκάλεσαν κατολισθήσεις και καθίζηση του εδάφους.

ι δύο παλαιότεροι οικισμοί απείχαν ένα χιλιόμετρο ο ένας από τον άλλο. Η νέα θέση του χωριού σε ψηλότερο σημείο κρίθηκε απαραίτητη και έτσι το 1973 άρχισε η μετακίνηση των κατοίκων στη νέα θέση. Το 1974, μετά την τουρκική εισβολή, στο νέο οικισμό κατέφυγαν και πρόσφυγες από διάφορες κατεχόμενες περιοχές. Σχετικά με την ονομασία του Στατού, υπάρχουν διάφορες ερμηνείες. Σύμφωνα με μια από αυτές το όνομα προήλθε από στρατιωτικό οικισμό της ρωμαϊκής εποχής με το όνομα «στατός». Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, το όνομα «Στατός» έχει αρχαιοελληνικές εκβολές και ετυμολογείται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα «ίστημι» που έχει τη σημασία «στήνω». Αυτή η εκδοχή συνδέει το όνομα του χωριού με έναν πελώριο λίθο που στέκεται σε τοποθεσία του παλαιού χωριού. Ο Άγιος Φώτιος μνημονεύεται από τον Φλώριο Βουστρώνιο ως San Photi και αυτή ήταν πιθανότατα η ονομασία του χωριού κατά την

Φραγκοκρατία. Σύμφωνα με το Βουστρώνιο, ο Άγιος Φώτιος μαζί με το γειτονικό χωριό Βάλια ή Φάλια παραχωρήθηκαν από το Φράγκο βασιλιά Ιάκωβο Β’ σε έναν ευγενή με το όνομα Μπατίν Σαλάκχα. Η ιστορία των δύο οικισμών είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Όσον αφορά το παλιό χωριό του Στατού, σύμφωνα με μαρτυρίες, η κατοίκησή του θα πρέπει να τοποθετηθεί πριν από 400 χρόνια περίπου. Το χωριό ήταν αμιγώς ελληνικό και κατά την περίοδο του 1821 πολλοί κάτοικοι της περιοχής κατέφευγαν σε αυτό για να γλιτώσουν από την εκδικητική μανία των Τούρκων. Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο αρχικός οικισμός του Αγίου Φωτίου βρισκόταν στο σημερινό τουρκικό χωριό Φάλια ή Βάλια. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας όμως οι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, εξαιτίας διωγμών που υφίσταντο. Κατέφυγαν τότε σε μια περιοχή κατάφυτη από βαλανιδιές, βορειότερα του αρχικού οικισμού και επέλεξαν να κτίσουν το

Εκκλησία Αγίων Ζηνοβίου και Ζηνοβίας

Εξωκλήσι του Αγίου Μάμα

- 38 -

Εκκλησία Αγίου Φωτίου και Ανικήτου

χωριό τους γύρω από τα ερείπια ενός μοναστηριού για το οποίο δυστυχώς δεν διαθέτουμε στοιχεία. Στο νέο χωριό έκτισαν οι κάτοικοι την εκκλησία τους που την αφιέρωσαν στον Άγιο Φώτιο και στον Άγιο Ανίκητο, οι οποίοι ήταν συγγενείς και μαρτύρησαν κατά την εποχή του Αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Κεντρική εκκλησία της κοινότητας Στατού- Αγίου Φωτίου είναι η εκκλησία του Σωτήρα Χριστού, κτισμένη με πέτρα της εποχής. Στο παλιό χωριό του Στατού βρίσκουμε την Εκκλησία των Αγίων Ζηνόβιου και Ζηνοβίας, κτίσμα του 19ου αι. Στα ανατολικά του οικισμού βρίσκεται το ξωκλήσι της Αγίας Βαρβάρας. Στο παλιό χωριό του Αγίου Φωτίου βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Φώτιου και Ανίκητου και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στα διοικητικά όρια του Στατού-Αγίου Φώτιου βρίσκεται η Αγία Μονή, το αρχαιότερο μοναστήρι του κόσμου, κτίσμα του 4ου αι. μ.Χ. πάνω στα ερείπια ενός ναού στην θεά Ήρα. Ο Στατός-Άγιος Φώτιος είναι ένα χωριό γεμάτο παράδοση και μπορεί κάλλιστα να αποτελέσει καταφύγιο για όσους αποζητούν την ηρεμία, τη γαλήνη και την ομορφιά της κυπριακής υπαίθρου. Μπορείτε να το επισκεφτείτε, να απολαύσετε τις ομορφιές του και να γνωρίσετε από κοντά τους φιλόξενους κατοίκους του. Αξίζει ανεπιφύλακτα να επισκεφτείτε το Κοινοτικό Πάρκο, το οποίο περιλαμβάνει παιδότοπο και αμφιθέατρο για τις εκδηλώσεις τις κοινότητας. Στο προαύλιο της κεντρικής εκκλησίας βρίσκουμε το Μνημείο Ηρώων δύο άξιων τέκνων της κοινότητας, του Κωστάκη Σαββίδη και του Φίλιππου Ι. Κρητιώτη, οι οποίοι έπεσαν μαχόμενοι ο πρώτος κατά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής και ο δεύτερος κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος. Από τον Στατό-Άγιο Φώτιο κατάγονταν ο Στέλιος Κυριακίδης, μαραθωνομάχος και ήρωας της Βοστόνης, ο οποίος έμεινε στην ιστορία για τη μεγάλη του νίκη στο μαραθώνιο της Βοστόνης το 1946. Από τον Στατό κατάγονταν και ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Α’. Στο χώρο του χωριού υπάρχουν και οι ανδριάντες του Στέλιου Κυριακίδη και του Αρχιεπισκόπου. Το Οκτώβριο κάθε χρόνου τελείται το μνημόσυνο του Στέλιου Κυριακίδη και πραγματοποιούνται τα «Κυριακίδεια» εις μνήμη του μαραθωνομάχου. Στο πλαίσιο των Κυριακιδείων τελούνται τα μνημόσυνα των πεσόντων και του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Α’ και πραγματοποιείται αγώνας δρόμου. Το χωριό προσφέρεται για όμορφες και ξέγνοιαστες στιγμές. Η περιδιάβαση στον πυρήνα

του κερδίζει αμέσως την καρδιά του επισκέπτη: το χωριό είναι κατάφυτο από καρυδιές και άλλα δέντρα, συνθέτοντας ένα πραγματικά όμορφο τοπίο. Έχει αποπερατωθεί ήδη το Μουσείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο οποίο υπάρχουν εκθέματα του Στέλιου Κυριακίδη και του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου Α’ καθώς και εκθέματα που αφορούν την παράδοση. Το χωριό διαθέτει γήπεδο μπάσκετ. Επιπλέον, ο Στατός-Άγιος Φώτιος μπορεί να αποτελέσει αφετηρία για εξορμήσεις στην γύρω περιοχή, στις δύο σημαντικές μονές της Κύπρου, την Αγία Μονή και την Ιερά Μονή της Χρυσορρογιατίσσης, όπως επίσης και σε άλλα αξιοθέατα που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή. Κοινοτάρχης του Στατού-Αγίου Φωτίου είναι ο κ. Μιχάλης Κίμωνος. Το Κοινοτικό Συμβούλιο του χωριού έχει ως απώτερο στόχο να αναπτύξει το χωριό και να το κρατήσει ζωντανό στη δύσκολη περίοδο την οποία και διανύουμε. Στο χωριό διοργανώνεται κάθε χρόνο το Σεπτέμβριο Αγροτικό φεστιβάλ το οποίο φιλοξενείται στην πλατεία του χωριού και περιλαμβάνει επίδειξη παρασκευής παραδοσιακών προϊόντων, έκθεση παραδοσιακών εργαλείων και επαγγελμάτων, παρουσίαση τοπικών οινοποιείων, φύτεμα αμπελιού και παρουσίαση διάφορων αγροτικών εργασιών. Αξίζει να αναφερθεί ότι στο Φεστιβάλ οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν το όργωμα και το αλώνισμα με βόδια, μια πραγματικά ανεπανάληπτη εμπειρία! Το φεστιβάλ αγκαλιάστηκε από τον κόσμο και αποτελεί πλέον θεσμό για την κοινότητα, η οποία αποδεικνύει περίτρανα ότι κρατά την παράδοσή της ως κόρη οφθαλμού. Ο Στατός-Άγιος Φώτιος είναι ένα πραγματικά ενδιαφέρον χωριό με πλούσια ιστορία και παράδοση καθώς και φιλόξενους κατοίκους που υποδέχονται τον επισκέπτη με χαμόγελο.

STATOS-AGIOS FOTIOS This village belongs to the district of Paphos. Full of tradition and a haven for all those who seek calm, peacefulness and the beauty of nature. Do not miss out, on visiting the public village park, their churches and one of the ancient Monasteries of Cyprus, Agia Moni. Every year the village organizes a rural festival where you can watch how the various traditional products are made, as well as learning about older trades and the life of the older generation of Statos- Agios Fotios.

- 39 -

Λιμανάκι Αλαμινού

Αλαμινός Επαρχία Λάρνακας

Κοινοτικό Συμβούλιο Αλαμινού

Η Αλαμινός είναι παραδοσιακό χωριό που εκτείνεται στα δυτικά της πόλης της Λάρνακας. Σε μεγάλο μέρος της καλύπτεται από άγρια βλάστηση αλλά και από ελαιόδεντρα και πεύκα. Βρίσκεται πολύ κοντά στη θάλασσα και μπορεί κανείς να θαυμάσει την υπέροχη θέα όσο βρίσκεται στο χωριό.

ρόκειται για ένα χωριό με μεγάλη ιστορία, η οποία συνδέεται κυρίως με την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Ωστόσο ένα γυναικείο άγαλμα που βρέθηκε στο χώρο της Αλαμινού μαρτυρεί ότι ίσως το χωριό να κατοικήθηκε από τα πολύ παλιά χρόνια. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, η Αλαμινός υπήρξε μεσαιωνικό φέουδο που ανήκε στη διοικητική επαρχία του Μαζωτού. Βρίσκεται σημειωμένη σε μεσαιωνικούς χάρτες με τα ονόματα Alamino, Alamina, Alaminno, Alaminyo. Το όνομά της προκύπτει, όπως όλα δείχνουν, από την περίοδο της Φραγκοκρατίας και είναι φράγκικο. Άλλη εκδοχή συνδέει το χωριό με κάποιον Αλαμάνο ή με το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου Αλαμάνου. Η Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια αμφισβητεί τη σύνδεση του ονόματος του χωριού με το μοναστήρι, καθώς και τη φράγκικη προέλευσή του και βρίσκει σ’ αυτό αρχαία ελληνική ρίζα. Πηγές της εποχής της Φραγκοκρατίας αλλά και βενετικά έγγραφα φέρνουν στην επιφάνεια πολλά και ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με το ρόλο που διαδραμάτισε η Αλαμινός κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, μέχρι και την κατάληψη της Κύπρου από τους Τούρκους το 1570-1571. Σύμφωνα με στοιχεία που διασώζει ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός, κάτοχος της Αλαμινού υπήρξε στις αρχές του 14ου αι. ο Γάλλος ευγενής Φίλιππος Ντ’ Ιμπελέν. Ο Φίλιππος μάλιστα έμεινε για αρκετό καιρό απομονωμένος στο χωριό, αφού εξορίστηκε από το σφετεριστή του θρόνου, Ερρίκο Β’ Αμορί, και τελικά αναγκάστηκε να εγκαταλεί-

ψει τόσο την Αλαμινό αλλά και την Κύπρο και να μεταβεί στη Μ. Ασία. Σύμφωνα με την Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, το χωριό δεν υπήρξε φέουδο του Φιλίππου Ντ’ Ιμπελέν, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, αλλά φέουδο του πρίγκηπα Ιωάννη, αδελφού του βασιλιά Πέτρου Α’. Στα χρόνια της Βενετοκρατίας, σύμφωνα με το χρονογράφο Γεώργιο Βουστρώνιο, η Αλαμινός παραχωρήθηκε στο Βενετό μεγαλέμπορο υφασμάτων πολυτελείας Τζοβάννι Λορεντάνο από τον ίδιο το βασιλιά της Κύπρου, Ιάκωβο Β’ Νόθο. Ο Λορεντάνο ήταν κάτοχος της Αλαμινού μέχρι το 1491 μ.Χ., χρονιά κατά την οποία το χωριό αγο-

- 40 -

Εκκλησία Αγίου Μάμα

ράστηκε από το γενάρχη της βυζαντινής οικογένειας των Συγκλητικών, Θωμά. Στη συνέχεια, η Αλαμινός βρέθηκε στα χέρια του δευτερότοκου γιου του Θωμά, Ευγένιου Συγκλητικού, και μετά το θάνατό του στο γιο του Ευγένιου, Ιάκωβο, μαζί με τα φέουδα της Ποταμιάς και της Μόρφου. Τελευταίος Βενετός φεουδάρχης της Αλαμινού, πριν από την κατάληψη του νησιού από τους Τούρκους, υπήρξε ο γιος του Ιάκωβου, Ευγένιος, ο οποίος έπεσε μαχόμενος κατά την πολιορκία της Λευκωσίας από τους Τούρκους το Σεπτέμβριο του 1570. Μετά από την κατάληψη ολόκληρου του νησιού από τους Τούρκους, το χωριό κατοικήθηκε από Τούρκους. Μεγάλης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας είναι δύο κτίσματα που βρίσκονται στο χωριό και ανάγονται στο Μεσαίωνα: πρόκειται για τον πύργο της Αλαμινού και την εκκλησία του Αγίου Μάμα. Ο πύργος της Αλαμινού τοποθετείται στα τέλη του 15ου και αρχές του 16ου αι. Πρόκειται για ένα τετράγωνο πετρόκτιστο τριώροφο κτίσμα, το οποίο διατηρείται μέχρι σήμερα σε καλή κατάσταση. Σε όλες τις πλευρές του πύργου υπάρχουν μικρές στενές πολεμίστρες. Αποτελούσε, σύμφωνα με πηγές, μέρος ενός ευρύτερου συγκροτήματος κτηριακών εγκαταστάσεων και πιθανόν να χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο των νοτιοανατολικών ακτών της Κύπρου. Η εκκλησία του Αγίου Μάμαντος αποτελείται από δύο μέρη: το αρχαιότερο μέρος του ναού ανάγεται στον 11ο-12ο αι. μ.Χ. και ανήκει στον τύπο του συντετμημένου σταυροειδούς με τρούλο. Το νεότερο μέρος του είναι μονόκλιτο και καμαροσκέπαστο και πρόκειται για μεταγενέστερη επέκταση προς τα δυτικά. Ανάγεται στα μεσαιωνικά χρόνια. Η εκκλησία ήταν παλαιότερα ολόκληρη τοιχογραφημένη. Σήμερα σώζονται μόνο ένα μέρος των τοιχογραφιών που βρίσκονται στον τρούλο, ενώ στο βυζαντινό μέρος του ναού υπάρχει οξυκόρυφη είσοδος που ανάγεται στην περίοδο της Φραγκοκρατίας. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η νέα εκκλησία του χωριού που είναι αφιερωμένη στον Άγιο Μάμα, κτίσμα του 1992. Νότια της Αλαμινού, στο Όρος Κοπρός, βρίσκεται το σημείο στο οποίο, σύμφωνα με μια παράδοση, κατέφυγε ο Άγιος, διωκόμενος από τους ειδωλολάτρες διώκτες του. Έφτασε στην περιοχή μαζί με τα πρόβατά του και στο σημείο εκείνο έκατσε να ξαποστάσει, αφήνοντας σε δύο βράχους το αποτύπωμα του πέλματός του και το αποτύπωμα της ράβδου του. Οι δύο αυτοί βράχοι μεταφέρθηκαν με πρωτοβουλία του νυν Κοινοτάρχη Αλαμινού, κ. Χάσικου, πριν 30 χρό-

Ο «κούλας», ο πύργος της Αλαμινού

νια έξω από τον παλαιό ναό του Αγίου Μάμα, κοντά στο σημερινό κοιμητήριο του χωριού. Επειδή όμως, όπως διαβάζουμε στα επίσημα Συναξάρια της Εκκλησίας, ο Άγιος Μάμας ποτέ δεν ήρθε εν ζωή στην Κύπρο αλλά γεννήθηκε και μαρτύρησε στην Παφλαγονία της Καππαδοκίας, αβίαστα συμπεραίνουμε ότι η παράδοση αυτή δεν ευσταθεί. Εκείνο που είναι σίγουρο είναι ότι το αποτύπωμα του Αγίου υπάρχει όντως στην Αλαμινό και ότι ο Άγιος και προστάτης της Κοινότητας σε κάποια χρονική στιγμή, έκανε όντως τη θαυματουργική του εμφάνιση στο χωριό και άφησε ως σημείο της εμφάνισής του το αποτύπωμα στον βράχο, ούτως ώστε να δηλώσει στους κατοίκους του πως θα μεσιτεύει γι’ αυτούς και θα τους προστατεύει πάντοτε, όσο αυτοί τον τιμούν και δεν τον λησμονούν. Λείψανα του Αγίου βρίσκονται στη Μόρφου, στην Παναγία του Κύκκου και στην Αλαμινό. Στο χωριό ανακαλύφθηκαν τα κατάλοιπα ενός ναού του Αγίου Γεωργίου, ο οποίος, σύμφωνα με Γεωργιανές πηγές, ήταν αναπόσπαστο κομμάτι ενός παλαιού οικισμού Γεωργιανών, που βρισκόταν στον χώρο αυτό και άκμασε περί τον

- 41 -

Η «παθκιά» του Αγίου Μάμα

Εξωκλήσι του Αγίου Μάμα

Μνημεία Ηρώων

12ο με τα μέσα 15ου αι.. Οι πρόσφατες ανασκαφές Γεωργιανών αρχαιολόγων σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κύπρου έφεραν στο φως τα θεμέλια και το δάπεδο του Ναού, ένα μεσότοιχο στον οποίο βρισκόταν εντοιχισμένη η Αγία Πρόθεση και πλαγίως του την Αγία Τράπεζα από την οποία διασώζεται ένας κίονας του 12ου αι., που αποτελούσε το θεμέλιο της, πάνω στον οποίο προϋπήρχε τοποθετημένη, μία μαρμάρινη πλάκα. Όλα τα πιο πάνω μαζί με την ανακάλυψη αρκετών τάφων γύρω από το ναό, στους οποίους βρέθηκαν αρκετά λείψανα, τόσο ενηλίκων ατόμων όσο και παιδιών, μαρτυρούν ότι οπωσδήποτε υπήρχε μικρός οικισμός στον χώρο αυτό με κέντρο του την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στην περιοχή αυτή της Αλαμινού, όπως και στο Μαζωτό, αλλά και στη Γιαλιά της Πάφου, κατέφυγε ένα μέρος από την κοινότητα των Γεωργιανών, που εκδιώχθηκαν από τα Ιεροσόλυμα κατά τον 10ο με 12ο αι. Οι αρχαιολογικές ανασκαφές συνεχίζονται. Η Αλαμινός είναι ένα όμορφο και γραφικό χωριό. Τα δρομάκια του πλαισιώνουν όμορφα μικρά σπιτάκια δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, φτιαγμένα από πλιθάρι με εσωτερικές αυλές, ξύλινες πόρτες, μεγάλα παράθυρα και χαρακτηριστικά μικρά μπαλκονάκια. Στον πυρήνα του χωριού υπάρχουν και νεόκτιστα σπίτια καθώς και αναπαλαιωμένα κτίσματα. Σε ένα μικρό λόφο του χωριού δεσπόζει το μικρό σχολείο που αποτελείται από δύο αίθουσες. Στο προαύλιο του σχολείου βρίσκεται το μικρό ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου. Διάσπαρτα στο χωριό είναι και άλλα κτίσματα που μαρτυρούν την ιστορία του: οι πετρόκτιστες βρύσες του, οι λιθόκτιστες καμάρες και ο παλιός νερόμυλος που παρασύρουν τον επισκέπτη στα μονοπάτια της παράδοσης. Το χωριό διαθέτει δημοτικό, παντοπωλείο, καφενεία, καθώς και το ξενοδοχείο Aldiana, το οποίο βρίσκεται σε μια υπέροχη τοποθεσία και προσφέρει όλες τις ανέσεις σε όσους επισκέπτο-

νται το χωριό και επιθυμούν να ανακαλύψουν τις ομορφιές του. Πανέμορφη είναι και η παραλία του η οποία φιλοξενεί κατά τους καλοκαιρινούς μήνες πολύ κόσμο. Η Αλαμινός πρόσφερε τα μέγιστα στους αγώνες της Πατρίδας. Στο χωριό υπάρχουν μνημεία ηρώων τα οποία αποδεικνύουν αυτή την προσφορά: τα αγάλματα του Λάζαρου Γεωργίου και του Δημητράκη Γεωργίου, ηρώων του χωριού, και το μνημείο που ανεγέρθηκε προς τιμήν πέντε άλλων παλικαριών της Αλαμινού, τα οποία έπεσαν μαχόμενα κατά την τουρκική εισβολή του 1974. Πρόκειται για τους ήρωες Τάκη Βασιλείου, Κλείτο Μανδρίδη, Σταύρο Γεωργίου, Χριστόδουλο Χριστοδούλου και Φρίξο Παναγιώτου. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Αλαμινού είναι ο κ. Φρίξος Κ. Χάσικος, ο οποίος εργάζεται σκληρά μαζί με τους συνεργάτες του για να αναπτύξουν το χωριό και να βελτιώσουν τους όρους ζωής των κατοίκων του. Η Αλαμινός απέχει λίγα μόλις χιλιόμετρα από την πόλη της Λάρνακας. Αποτελεί ένα χωριό με τεράστια ιστορία, πλούσια παράδοση, φιλόξενους ανθρώπους αλλά και καθαρή καταγάλανη ακρογιαλιά για να περάσετε ήσυχα και ξέγνοιαστα όμορφες στιγμές.

ALAMINOS Also belongs to the Larnaca

district. The tower of Alaminos is worth seeing and dates as far back as the 15th-16th century, where it was used as a watch tower. The old church of Saint Mamas, built in the 11th - 12th Century and the new church of Saint Mamas which was built in 1992. A very beautiful village which offers scenic views of the beautiful blues of the Mediterranean Sea. The houses are all traditionally built and you can find plenty of stone built faucets and an old water mill. It offers a beautiful beach, which during the summer season, has plenty of visitors, local and tourists.

- 42 -

Εκκλησία

Παναγίας Φωτολάμπουσας της Δοράς

Η Δορά είναι ένα από τα πιο όμορφα και γραφικά χωριά της Λεμεσού, βρίσκεται στην περιοχή των κρασοχωριών 40 περίπου χιλιόμετρα από τη Λεμεσό, και άλλα τόσα από την Πάφο. Στη Δορά ο επισκέπτης έχει αρκετά να δει, ένας λόγος όμως για να επισκεφτείς την Δορά είναι η ξακουστή εκκλησία του χωριού, η εκκλησία της Παναγίας Φωτολάμπουσας, που είναι χτισμένη στη μέση της βορειοανατολικής πλαγιάς του βουνού Κορδυλάς, του οποίου στους πρόποδες είναι κτισμένη η Δορά. Φωτολάμπουσα ονομάστηκε, γιατί η Παναγία αυτή είχε τη δυνατότητα να θεραπεύει τις οποιεσδήποτε παθήσεις στα μάτια, αλλά και να αποκαθιστά το φως σ’ αυτόν που το έχασε. Το θέαμα από την αυλή της εκκλησίας είναι μαγευτικό και πανοραμικό. Στον τόπο που είναι κτισμένη σήμερα η εκκλησία, υπήρχαν χαλάσματα άλλης εκκλησίας της Παναγίας. Μέσα στα χαλάσματα της παλιάς εκκλησίας, βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας της Φωτολάμπουσας, που είναι πολύ παλιά και θαυματουργή για τα μάτια, και λένε, πως είναι από τις εικόνες που ζωγράφισε ο Απόστολος Λουκάς. Πιο πάνω, στην κορυφή του βουνού Κορδυλά, στα παλιά χρόνια υπήρχε χωριό το οποίο καταστράφηκε από τους Τούρκους και τους Σαρακηνούς. Όσοι έζησαν κατέβηκαν πιο χαμηλά, στους πρόποδες του Κορδυλά και έκτισαν το σημερινό χωριό. Επειδή ο τόπος που κατοίκησαν, όσοι έζησαν από την καταστροφή, ήταν μισό περίπου μίλι από τα ερείπια της παλιάς εκκλησίας, οι κάτοικοι του νέου χωριού, σκέφτηκαν να κτίσουν την νέα εκκλησία της Παναγίας μέσα στο νέο χωριό. Άρχισαν λοιπόν να κουβαλούν τις πέτρες της παλιάς εκκλησίας στο χώρο που είναι κτισμένο σήμερα το Δημοτικό Σχολείο Δοράς αλλά, ως εκ θαύματος, τη νύκτα οι πέτρες πήγαιναν πίσω στην παλιά τους θέση. Αυτό συνέβηκε δύο-τρεις φορές. Μάλιστα πολλοί είπαν ότι τη νύκτα, έβλεπαν ένα φως να ξεκινά από μια περιοχή, που σήμερα λέγεται “Τα αγιάσματα της Παναγίας”, να περνά πάνω από τα ερείπια της παλιάς εκκλησίας και να ανεβαίνει πιο πάνω στην κορυφή του βουνού και να σταματά. Εκεί βρίσκεται μια μεγάλη πέτρα, που είναι γνωστή ως σήμερα “Η καρέκλα της Παναγίας” ή ‘’Η Πέτρα της Παναγίας’’. Ύστερα από όλα αυτά, οι χωριανοί κατάλαβαν ότι το θέλημα της Παναγίας ήταν να κτίσουν την εκκλησία στην παλιά της θέση και έτσι και έγινε. Η Παναγία της Δοράς είναι ξακουστή για τα θαύματα της και γίνεται εκεί πανηγύρι τρεις φορές το χρόνο, στις 25 του Μάρτη, στις 15 Αυγούστου και στις 8 του Σεπτέμβρη. Η εικόνα της Παναγίας είναι θαυματουργή για τις παθήσεις των ματιών. Πολλοί άνθρωποι έχουν θεραπευθεί, και έχουν βρει το φως τους από αυτήν, αφού επισκέφτηκαν την εκκλησία. Ο Rubert Gunnis λέει πως η εικόνα, είναι των αρχών του 17ου αιώνα μα οι Δοράτες ισχυρίζονται, (και ίσως να αναφέρονται στην μικρή εικόνα που είναι ενσωματωμένη στην Θαυματουργή εικόνα), πως είναι τόσο παλιά όσο εκείνη της Παναγίας του Κύκκου και μια από τις 70 που ζωγράφισε ο Απόστολος Λουκάς. Γιάννος Παναγή

- 43 -

Μαρί Επαρχία Λάρνακας

Ίχνη πόλεως των Ιστορικών χρόνων

Το Μαρί είναι χωριό της επαρχίας Λάρνακας. Βρίσκεται στα σύνορα μεταξύ Λάρνακας και Λεμεσού και είναι κτισμένο στις εκβολές του Βασιλικού ποταμού. Απέχει από την πόλη της Λάρνακας 39 χιλιόμετρα. Το χωριό είναι σημειωμένο σε μεσαιωνικούς χάρτες με το όνομα Marin και σύμφωνα με το Μας Λατρί ήταν φέουδο που παραχωρήθηκε από το βασιλιά σε ευγενείς. Σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, μετά την οθωμανική κατάκτηση του νησιού (1571 μ.Χ.) το χωριό κατοικήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από Τούρκους υπηκόους. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 το χωριό κατοίκησαν Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της κατεχόμενης Κύπρου.

ύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, μετά την οθωμανική κατάκτηση του νησιού (1571 μ.Χ.) και μέχρι το 19ο αι. το χωριό κατοικήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου από Τούρκους υπηκόους. Αργότερα, εγκαταστάθηκαν σε αυτό και μερικοί Ελληνοκύπριοι, οι οποίοι εργάζονταν στα μεταλλεία της περιοχής, και έτσι το χωριό ήταν μεικτό μέχρι το 1974, οπότε οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοί του μετακινήθηκαν στις κατεχόμενες περιοχές. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974 το χωριό κατοικήθηκε εξ ολοκλήρου από Ελληνοκύπριους πρόσφυγες από διάφορες περιοχές της κατεχόμενης Κύπρου. Πάντως το χωριό φαίνεται πως κατοικούνταν ήδη από τους αρχαίους χρόνους, όπως μαρτυρούν διάφορα ευρήματα: σε ανασκαφές του τέλους του 19ου αι. βρέθηκαν δύο νεκροπόλεις που τοποθετούνται στην εποχή του σιδήρου και την εποχή του χαλκού. Κοντά στο χωριό, επίσης, βρίσκονται οι νεολιθικοί οικισμοί της Καλαβασού-Τέντας και της Χοιροκοιτίας. Τέλος, στην περιοχή βρέθηκαν ίχνη πόλεως των ιστορικών

Κοινοτικό Πάρκο

χρόνων, ενώ στο χωριό το 1979 βρέθηκε τάφος των κυπρο-αρχαϊκών χρόνων. Υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την ονομασία Μαρί. Σύμφωνα με μια από αυτές, το όνομα προήλθε από το αρχαίο Μάριον, εκδοχή που απορρίπτεται από διάφορους μελετητές, ο οποίοι αναφέρουν ότι το Μάριον βρισκόταν στην Πόλη Χρυσοχούς. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα προέρχεται από την παραλλαγή του Βυζαντινού τοπωνυμίου της Αγίας Μαρίνας στο φράγκικο όνομα Marin. Μια άλλη εκδοχή θέλει την ονομασία να προέρχεται από το φεουδάρχη της περιοχής, τον Μαρίνι. Η τουρκοκυπριακή ονομασία του χωριού, σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη, ήταν Τατλί Σου (=γλυκό νερό). Στο χωριό, σύμφωνα με την παράδοση, αποβιβάστηκε η Αγία Ελένη το 327 μ.Χ. επιστρέφοντας από τα Ιεροσόλυμα όπου βρήκε τον τάφο του Χριστού και τον Τίμιο Σταυρό. Στο έργο του Κύπριου μεσαιωνικού χρονογράφου, Λεόντιου Μαχαιρά, γίνεται αναφορά στο Βασιλοπόταμο, τοπωνύμιο της περιοχής που συνδέεται, σύμφωνα με μια εκδοχή με την Αγία Ελένη: «…Και όταν έφθασαν και άραξαν στην κυπριακή γη, έβγαλε στην άκρη το μπαούλο με τους δύο σταυρούς και [μαζί με την συνοδεία της] έφαγαν στον Βασιλοπόταμο. Κι όταν τελείωσαν, πλάγιασε και κουρασμένη από την θάλασσα κοιμήθηκε…». Πριν από την άφιξη της Αγίας Ελένης, ο ποταμός, από την εποχή των Πτολεμαίων ονομαζόταν Τέτιος. Πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το χωριό παίρνουμε και από έγγραφα της Οθωμανικής κυριαρχίας στο νησί. Οι πηγές αυτές διασώζουν ότι στο Μαρί παράγονταν ελιές. Συγκε-

- 44 -

κριμένα, σύμφωνα με λεπτομερή απογραφή του 1572 μ.Χ., το Μαρί ανήκε στον καζά Μαζωτού. Οι Τούρκοι χώρισαν το νησί σε διοικητικές περιφέρειες, σε καζάδες, για την καλύτερη κατανομή φόρων. Το Μαρί, λοιπόν, στις αρχές της οθωμανικής κατάκτησης ανήκε στον καζά Μαζωτού, ο οποίος αποτελούσε και την περιοχή που παρήγαγε τη μεγαλύτερη ποσότητα ελιών ανά το παγκύπριο (87%). Στο Μαρί η ελιά αυτή την περίοδο αποτελούσε το 14% της ολικής φορολογίας. Στο χωριό παρήγαγαν τότε 1290 κυπριακά κιλά κάθε χρόνο. Το 19ο αι. η μονή Κύκκου κατείχε ελαιόδεντρα στους καζάδες της Κύπρου, οι οποίοι τώρα ήταν διαφορετικοί από αυτούς που υπήρχαν τον 16ο αι. Το Μαρί κατά την περίοδο αυτή ανήκε στον καζά Λάρνακας. Κατά την περίοδο αυτή, λοιπόν, η Μονή Κύκκου ήταν κάτοχος συνολικά 15 ελαιοδέντρων στο χωριό. Μέσα στο χωριό βρίσκουμε ένα τζαμί, το οποίο μαρτυρεί ότι κάποτε σε αυτό κατοικούσαν Τούρκοι. Τέσσερις εκκλησίες υπάρχουν στο χωριό. Στο κέντρο του βρίσκονται τα ερείπια της εκκλησίας της Αγίας Μαρίνας, ενός σημαντικού μνημείου το οποίο χρονολογείται στον 14ο αι. Το Τμήμα Αρχαιοτήτων σε συνεργασία με το Κοινοτικό Συμβούλιο προχωρεί στην αναστήλωση των ερειπίων της εκκλησίας. Η εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα είναι η κύρια εκκλησία του χωριού. Μετά την εγκατάσταση προσφύγων στο χωριό το 1974 κτίστηκε αρχικά μια λυόμενη εκκλησία. Η εκκλησία αυτή βελτιώθηκε και επεκτάθηκε. Ένα άλλο μικρό και αξιόλογο ξωκλήσι είναι αφιερωμένο στην Αγία Ελένη και τον Άγιο Κωνσταντίνο και βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό σε ένα ύψωμα. Είναι κτίσμα του 1995. Πρόκειται για μικρό ξωκλήσι πετρόκτιστο, το οποίο βρίσκεται κοντά στο Βασιλοπόταμο, στο χώρο που, όπως αναφέραμε πιο πάνω, αποβιβάστηκε η Αγία Ελένη. Λίγο έξω από το χωριό υπάρχουν υπολείμματα ερειπίων του ξωκλησιού της Αγίας Μαύρης. Μια περιδιάβαση στο χωριό είναι αρκετά ενδιαφέρουσα. Στον πυρήνα του χωριού υπάρχουν αρκετά αναπαλαιωμένα σπίτια. Επιβλητικό είναι και το Παλιό Αρχοντικό με τα μεγάλα παράθυρα

Εκκλησία Αγίου Σπυρίδωνα

και το μικρό μπαλκόνι, ένα κτίσμα που μάς παρασύρει στα χνάρια της παράδοσης. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η πλατεία με το Κοινοτικό Πάρκο στο οποίο ορθώνεται το μνημείο προς τιμήν του αγνοουμένου Ανδρέα Αλεξάνδρου. Άλλα αξιοθέατα της περιοχής που αξίζει να επισκεφτείτε είναι το Χάνι του Χατζηλοΐζου, καθώς και το παλιό γεφύρι, που βρίσκεται δίπλα του. Στην κοινότητα υπάρχουν και δύο λιμάνια, ένα εμπορικό και ένα γραφικό ψαρολίμανο. Πρόεδρος της Κοινότητας του Μαρί είναι η κ. Μαρία Γεωργίου. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Μαρί αποτελείται από αξιόλογους και δραστήριους ανθρώπους οι οποίοι εργάζονται με υπευθυνότητα για το καλό του χωριού. Στο χωριό πραγματοποιούνται κάθε χρόνο διάφορες εκδηλώσεις που στόχο έχουν την ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Στις 17 Ιουλίου, ανήμερα της γιορτής της Αγίας Μαρίνας, πραγματοποιείται Πολιτιστικό Φεστιβάλ με παραδοσιακές εκδηλώσεις. Κάθε Δευτέρα του Πάσχα διοργανώνονται παραδοσιακά παιχνίδια, ενώ έναν όμορφο χαρακτήρα στο χωριό δίνει η «Κυριακή της Αγρότισσας», η οποία διοργανώνεται κάθε Οκτώβριο. Τέλος, στα μέσα του καλοκαιριού πραγματοποιείται η χοροεσπερίδα του χωριού. Οι κάτοικοι του Μαρί, δραστήριοι και φιλόξενοι, ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και τη κτηνοτροφία, καθώς και με την παραγωγή παραδοσιακών προϊόντων, χαλουμιού, παραδοσιακού ψωμιού και με τη ξυλογλυπτική. Το Μαρί είναι ένα πανέμορφο γραφικό χωριό της επαρχίας Λάρνακας με πλούσια ιστορία που αξίζει να επισκεφτείτε.

MARI is located within the district of Larnaca next to the King (Vasiliko) River. All four Churches in Mari, are a must to visit and the ruins of the church of Saint Marinas built in the 14th Century. The church of Saint Spyridonas, the church of Saint Constantine and Saint Elenis and the small quaint chapel of Saint Mavris. The sights of the village to take in, are the imposing old mansion house, the square with the community park and the Inn of Hadjiloizou. You can also see the old bridge and the two ports. - 45 -

Ι.Ν. Αγίου Ιακώβου του Πέρση

Νεολιθικός Οικισμός

Χοιροκοιτία

Επαρχία Λάρνακας

H Χοιροκοιτία είναι ένα γραφικό χωριό της επαρχίας Λάρνακας. Απέχει από την πόλη της Λάρνακας περίπου 33 χιλιόμετρα. Το χωριό είναι κτισμένο δίπλα από τον ποταμό του Αγίου Μηνά σε λοφώδη περιοχή και σε υψόμετρο 220 μέτρων. Η Χοιροκοιτία έχει να επιδείξει εξαιρετικό ιστορικό ενδιαφέρον, όπως θα αναφερθεί και πιο κάτω, αφού σ’ αυτήν έχει ανευρεθεί νεολιθικός οικισμός.

διαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι θεωρίες σχετικά με την ονομασία του χωριού. Σύμφωνα με τη Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, η λέξη είναι σύνθετη, προέρχεται από τις λέξεις «χοίρος» και «κοίτη» και σημαίνει την περιοχή στην οποία εκτρέφονταν χοίροι. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, το όνομα του χωριού αποτελεί παραφθορά των ονομάτων «Σιδηροκοιτίδα» ή «Σιερουδκιά» που υποδηλώνουν την ύπαρξη σιδήρου. Άλλοι θεωρούν ότι αρχική ονομασία του ήταν η Ιεροκοιτίδα, η οποία παραπέμπει σε ιερό χώρο. Ο Νέαρχος Κληρίδης φαίνεται να θεωρεί απίθανη αυτή την εκδοχή και, για να στηρίξει την άποψή του, δίνει παραδείγματα άλλων περιοχών που προέρχονται από τη λέξη «ιερό»: Γεροσκήπου («Ιεροί Κήποι») και Γερόλακκος («Ιερός Λάκκος»). Σύμφωνα με τα πιο πάνω, συνεχίζει ο μελετητής, η ονομασία του χωριού, αν δεχτούμε αυτή την εκδοχή, θα έπρεπε να ήταν «Γεροκοιτία» και όχι «Χοιροκοιτία». Άλλη άποψη υποστηρίζει ότι η Χοιροκοιτία προέρχεται από τη λέξη «χειρογητιά», η οποία συνδέεται με την άσκηση της χειρομαντείας. Υπάρχουν και άλλες εκδοχές σχετικά με την ονομασία: μια άποψη αναφέρει ότι το όνομα «Χοιροκοιτία» προέρχεται από τις λέξεις «γύρος» και «οικία» και παραπέμπει

Ο Βυζαντινός Ναός της Παναγίας Του Κάμπου

στις κυκλικές οικίες του νεολιθικού οικισμού. Τέλος, σύμφωνα με την παράδοση, στο χωριό βρισκόταν ο Πύργος της Ρήγαινας της Κύπρου στον οποίο η Ρήγαινα παραθέριζε πολύ συχνά. Μια φίλη της από την Πάφο απευθύνθηκε μια μέρα στη Ρήγαινα με το χαιρετισμό «Χαίρε Κιτία», τονίζοντας δηλαδή το γεγονός ότι η Ρήγαινα έμενε κοντά στο Κίτι. Έτσι, ο Πύργος ονομάστηκε από τότε Χαιροκιτία και αργότερα πήρε το όνομα Χοιροκοιτία και όλος ο οικισμός. Σε παλαιούς χάρτες το χωριό βρίσκεται σημειωμένο ως Cherochetica και ως Chierochitia. Η περιοχή του χωριού κατοικήθηκε από πολύ νωρίς, από τα νεολιθικά χρόνια. Η κοντινή απόσταση από τον ποταμό του Αγίου Μηνά και από τη θάλασσα (περίπου 3 χιλιόμετρα) καθώς και το λοφώδες έδαφος αποτέλεσαν κριτήρια επιλογής του χώρου αυτού από ανθρώπους της νεολιθικής εποχής, οι οποίοι έκτισαν εκεί τον οικισμό τους. Ο οικισμός της Χοιροκοιτίας ήρθε στο φως στα 1934 μ.Χ. από τον αρχαιολόγο Πορφύριο Δίκαιο. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως κυκλικές οικίες, οι οποίες ήταν κτισμένες στη βάση τους με πέτρες, στο πάνω μέρος των τοίχων με πλιθάρι και πηλό, ενώ οι στέγες τους ήταν επίπεδες και κτισμένες με κλαδιά, καλάμια και πηλό. Εσωτερικά, στο κέντρο των οικιών βρισκόταν μια εστία που χρησίμευε για το μαγείρεμα, ενώ στην οροφή υπήρχε μια οπή για την έξοδο του καπνού. Οι περισσότερες κατοικίες διέθεταν μεσοπάτωμα (πατάρι), το οποίο πιθανότατα χρησιμοποιούνταν ως αποθηκευτικός χώρος. Τα κατώφλια των σπιτιών ήταν ελαφρώς υπερυψωμένα για να προστατεύονται τα σπίτια από τις πλημμύρες. Οι ανασκαφές στο νεολιθικό οικισμό της Χοιροκοιτίας έφεραν στο φως και πληροφορίες όσον αφορά τα ταφικά έθιμα των ανθρώπων της εποχής καθώς και τις ασχολίες τους.

- 46 -

Οι κάτοικοι της Χοιροκοιτίας έθαβαν τους νεκρούς τους σε λακκοειδείς τάφους κάτω από τα δάπεδα των σπιτιών τους ή έξω από τα σπίτια. Οι νεκροί τοποθετούνταν σε συνεσταλμένη στάση και συνοδεύονταν από κτερίσματα. Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε, επίσης, στο φως και εργαλεία από πυριτόλιθο και ασβεστόλιθο που χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι για το θερισμό δημητριακών και για άλλες εργασίες. Βρέθηκαν, επιπλέον, μύλοι, κοσμήματα, ειδώλια και κυρίως πήλινα αγγεία. Στο μέσο του οικισμού βρέθηκε ένα μακρόστενο πέτρινο κτίσμα, το οποίο σύμφωνα με κάποιους αρχαιολόγους αποτελούσε δρόμο ενώ σύμφωνα με άλλους ήταν μέρος τείχους του οικισμού. Η Χοιροκοιτία παραχωρήθηκε στις αρχές της Φραγκοκρατίας στο τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών και στη συνέχεια στο τάγμα των Ιωαννιτών Ιπποτών. Κοντά στον Πύργο της Χοιροκοιτίας, ο οποίος αποτελούσε και το κυριότερο οικοδόμημα του φέουδου της Χοιροκοιτίας, διεξήχθη το 1426 η μεγάλη μάχη μεταξύ Φράγκων και Μαμελούκων, η οποία οδήγησε στη νίκη των Μαμελούκων. Ο Πύργος καταστράφηκε από τους Μαμελούκους μετά από τη νίκη τους. Η Χοιροκοιτία, εκτός από τεράστιο ιστορικό ενδιαφέρον, έχει και πλούσια θρησκευτική παράδοση. Στην πλατεία του χωριού δεσπόζει η Εκκλησία του Αγίου Ιακώβου του Πέρση, κτίσμα του 19ου αι. Πρόκειται για πετρόκτιστη εκκλησία που εορτάζεται στις 27 Νοεμβρίου. Σε απόσταση τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων από το χωριό βρίσκουμε το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, κτισμένο από πέτρα. Στο νότιο τοίχο του ναού υπάρχει μια όμορφη τοιχογραφία με τον Άγιο Γεώργιο στο άλογό του να σκοτώνει το δράκοντα με το κοντάρι του. Βορειοανατολικά του χωριού, κοντά στον αυτοκινητόδρομο Λευκωσίας-Λεμεσού, βρίσκεται το ξωκλήσι της Αγίας Μεγαλομάρτυρος Παρασκευής, κτίσμα του 19ου αι. Δυτικά του χωριού βρίσκουμε την Εκκλησία της Παναγίας του Κάμπου, μια εκκλησία που είναι κτισμένη στον τύπο των μονόκλιτων εκκλησιών με τρούλους. Η εκκλησία υπέστη πολλές αλλαγές και επεκτάσεις και στο εσωτερικό της διακρίνονται δύο στρώματα τοιχογραφιών. Οι τοιχογραφίες του πρώτου στρώματος, δυστυχώς, δεν αναγνωρίζονται αλλά οι τοιχογραφίες του δεύτερου στρώματος δεν αποτελούν έργα ούτε της ίδιας εποχής ούτε του ίδιου ζωγράφου. Αυτό που παρατηρεί όμως κανείς είναι ότι οι τοιχογραφίες είναι επηρεασμένες από τη δυτική τέχνη. Στη Χοιροκοιτία βρίσκεται ακόμα και η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, η οποία αποτελεί τον κύριο ναό των Παλαιοημερολογητών, το παρεκκλήσι των Αγίων Φανουρίου και Νεκταρίου καθώς και το παρεκκλήσι του Αγίου Κυριακού του Αναχωρητή. Στη Χοιροκοιτία υπάρχει, επίσης, ένα πανέμορφο μονοπάτι της φύσης, το οποίο ενώνει το χωριό

Παλιό πέτρινο σπίτι με τον αρχαιολογικό χώρο της Χοιροκοιτίας. Το μονοπάτι έχει μήκος 2 χιλιομέτρων και ξεκινά από την κεντρική πλατεία του χωριού περνώντας μέσα από τα πλακόστρωτα δρομάκια στα οποία ο πεζοπόρος θαυμάζει τα όμορφα παραδοσιακά σπίτια της Χοιροκοιτίας. Η διαδρομή περιλαμβάνει άγρια βλάστηση στο χώρο όπου βρίσκεται ο ποταμός του Αγίου Μηνά, απότομους βραχότοπους, όμορφη θέα της περιοχής από την κορυφογραμμή του βουνού και καταλήγει στον αρχαιολογικό οικισμό της Χοιροκοιτίας. Η κεντρική θέση του χωριού, ανάμεσα στις τρεις μεγάλες πόλεις της Κύπρου, Λευκωσία, Λεμεσό και Λάρνακα οδήγησε πολλές οικογένειες να παραμείνουν στο χωριό, κρατώντας τη Χοιροκοιτία ζωντανή. Στο χωριό λειτουργεί δημοτικό σχολείο και νηπιαγωγείο, ενώ υπάρχουν και αρκετές τοπικές επιχειρήσεις. Σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση της απασχόλησης διαδραματίζουν η λειτουργία διυλιστηρίου νερού καθώς και η λειτουργία της Τσιμεντοποιίας Βασιλικού. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Χοιροκοιτίας είναι η κυρία Ελένη Θεοδώρου, η οποία εργάζεται σκληρά μαζί με τους συνεργάτες της για τη διατήρηση της πλούσιας κληρονομιάς του χωριού αλλά και τη βελτίωση των όρων ζωής των κατοίκων που παραμένουν σε αυτό, διατηρώντας το ζωντανό. Μια επίσκεψη στη Χοιροκοιτία προσφέρει στον επισκέπτη πολλά: ταξίδι στην μακραίωνη ιστορία μας, όμορφες εικόνες από την φυσική ομορφιά του χωριού και ωραίες και ξέγνοιαστες στιγμές γεμάτες παράδοση στον παραδοσιακό πυρήνα του χωριού.

CHOIROKOITIA Another village that belongs to the district of Larnaca, near to the Limassol - Nicosia highway. When visiting this village a must see is the Neolithic settlement of Choirokoitia, one of the oldest settlements of Cyprus. The churches are Saint Iacovou of the Persian which was built in the 19th Century, the chapel of Saint Giorgiou the Ancestor, chapel of Saint Paraskevis also built in the 19th century and the church of the Holy Mother Mary, of the Kampo. Nature lovers can enjoy a nature path of 2km that starts from the center square of the village and reaches the archeological site of Choirokoitia.

- 47 -

Παναγιώτα Μίτα

Αρχισυντάκτρια Round&Round Magazine

Παράθυρο στην κυπριακή λαϊκή τέχνη και παράδοση

λαϊκή τέχνη είναι η τέχνη του λαού ενός τόπου μέσα στο πλαίσιο της διαβίωσής του. Περιλαμβάνει τα δημιουργήματά του, τα οποία αποκαλύπτουν τα χαρακτηριστικά του, την ιδιοσυγκρασία του και γενικότερα την κοσμοθεωρία του. Η μελέτη και η γνώση της λαϊκής τέχνης ενός τόπου δίνουν τη δυνατότητα να κατανοήσει και να προσδιορίσει κάποιος την έκταση και την ποιότητα του πολιτισμού και κατ’ επέκταση να τον εκτιμήσει. Η κυπριακή λαϊκή τέχνη και παράδοση είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, αφού έχει να μάς φανερώσει πολλά. Κυριότερα χαρακτηριστικά της είναι η λιτότητα, η ποικιλία των μοτίβων και η πολυμορφία, η οποία οφείλεται κυρίως στη δημιουργική αφομοίωση στοιχείων που δέχτηκε ανά τους αιώνες από διάφορους κατακτητές. Μέσα από την αφομοίωση αυτών των στοιχείων η κυπριακή λαϊκή τέχνη και παράδοση

όχι μόνο δεν αλλοιώθηκε, αλλά ανανεώθηκε και διατηρήθηκε μέχρι τις μέρες μας. Η κυπριακή λαϊκή τέχνη έχει να επιδείξει σπουδαία δείγματα σε διάφορους τομείς όπως είναι η αρχιτεκτονική, η υφαντική, η κεντητική, η αγγειοπλαστική, καλαθοπλεκτική, η καλλιτεχνική μεταλλοτεχνία, η ξυλογλυπτική κ.ά. Κομμάτι του τόπου μας αποτελεί και η λαϊκή παράδοσή του, η οποία περιλαμβάνει τη δημοτική ποίηση, τα παραδοσιακά ήθη και έθιμα, τις λαϊκές δοξασίες, τους χορούς κλπ. Όλα τα πιο πάνω είναι η κουλτούρα του λαού μας και πολύτιμη παρακαταθήκη των παλαιότερων στους νεότερους. Η πλούσια λαϊκή τέχνη και παράδοσή μας κατάφερε να επιβιώσει στους αιώνες και να αναπτύξει έναν μοναδικό χαρακτήρα. Περίοδος άνθισής της φαίνεται να ήταν ο 18ος-19ος αι., ενώ από τον 20ο αι. και εξής άρχισε σταδιακά να παραγκωνίζεται ως αποτέλεσμα της μετακίνησης μεγάλου μέρους του πληθυσμού στις πόλεις και των σύγχρονων ρυθμών της ζωής. Στόχος μας θα πρέπει να είναι να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού την παράδοσή μας και να τη συντηρήσουμε, να την μεταδώσουμε στη νέα γενιά και να τη συνεχίσουμε. Στα επόμενα τεύχη του περιοδικού μας θα χρησιμοποιήσουμε τη στήλη αυτή ως παράθυρο στη λαϊκή τέχνη του τόπου μας, παρουσιάζοντας διάφορες παραδοσιακές τέχνες και προσπαθώντας να συμβάλουμε στη γνωριμία του κοινού με αυτές τις τέχνες, μερικές από τις οποίες δυστυχώς φθίνουν, ώστε να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι.

- 48 -

HD Handmade Tηλ. 95117000

Ένας νέος αέρας φυσά εδώ και λίγες μέρες στο κέντρο της Χοιροκοιτίας! Η Δέσποινα Χριστοφόρου, ξεκινώντας από αγάπη για το χωριό της και την κυπριακή παράδοση και συνδυάζοντας επιτυχώς τρεις απαιτητικούς ρόλους, αυτόν της μητέρας, της επιχειρηματία και της νοικοκυράς -έργο δύσκολο, αλλά ευτυχώς όχι ακατόρθωτο-, μόλις πριν μερικούς μήνες πήρε τη μεγάλη απόφαση με τη βοήθεια του συζύγου της αλλά και μιας ομάδας πολύ καλών της φίλων να δημιουργήσει το δικό της κατάστημα παραδοσιακών κυπριακών προϊόντων στο κέντρο της Χοιροκοιτίας σε έναν πετρόκτιστο χώρο ηλικίας 150 ετών με την ονομασία “HD Handmade”. Το κατάστημα επικεντρώνεται στην πώληση υψηλής ποιότητας εκλεκτών κυπριακών παραδοσιακών προϊόντων που διακρίνονται και ξεχωρίζουν για την ποιότητα και τη νοστιμιά τους. Εκεί μπορείς να βρεις βότανα, κεριά, κουλούρια, παξιμάδια, μέλι, σαπούνια, είδη περιποίησης προσώπου, μακαρόνια, κρασιά, βούρκες, πιδκιάβλια, προϊόντα χαρουπιών, προϊόντα σταφυλιού, μαρμελάδες, γλυκά κτλ. Στόχος της επιχείρησης είναι να προσφέρει προϊόντα καθαρά κυπριακά που παράγονται με το μεράκι και την αγάπη Κύπριων μικρών παραγωγών, οι περισσότεροι από τους προσπαθούν να κρατήσουν την παράδοση μέσα από την τέχνη που διδάχθηκαν από τους παππούδες τους. Η φιλόξενη εξυπηρέτηση, ο ανοικτός χαρακτήρας και η εύθυμη διάθεση είναι στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη Δέσποινα όπως και τους κατοίκους της Χοιροκοιτίας. Η Δέσποινα θέτει τον πήχη ψηλά και δεν επαναπαύεται. Επόμενος στόχος της είναι η δραστηριοποίηση της και σε άλλες επιχειρηματικές προσπάθειες στο αγαπημένο της χωριό. Despina Christoforou, mother, businesswoman and housewife, made a big decision just a few months ago to create her own store of traditional Cypriot products in the centre of Choirokoitia, in a 150-year-old stone-built space called “HD Handmade”, with the help of her husband and a team of good friends. The store focuses on selling high quality Cypriot traditional products that are distinguished by their quality and delicacy. Here you can find herbs, candles, buns, nuts, honey, soaps, facials, spaghetti, wines, turkeys, locust beans, caraway products, grapes, jams, sweets, etc. The aim of the company is to offer purely Cypriot products made with passion and love by small Cypriot producers, most of them trying to keep the tradition, through the art, taught to them by their grandparents.

- 49 -

Από τη φύση με αγάπη! From nature with love!

Η εταιρεία Parpis Foodstuff Ltd, η μεγαλύτερη μεταποιητική εταιρεία χαρουπιού στην Κύπρο, εδώ και 25 χρόνια περίπου προσφέρει στο κοινό της Κύπρου αλλά και όλου του κόσμου είδη με βάση το χαρούπι. Σήμερα, προσφέρει 15 είδη με βάση το χαρούπι, όλα φυσικά, υγιεινά, ποιοτικά και γευστικά. Η εταιρεία Parpis λαμβάνει μέρος σε διάφορες εκθέσεις του εξωτερικού όπου παρουσιάζει τα προϊόντα της καθιστώντας τα γνωστά σε όλο τον κόσμο και πραγματοποιεί εξαγωγές προϊόντων σε Νέα Υόρκη, Παρίσι, Λονδίνο, Ντουμπάι, Χογκ Κογκ, Ελλάδα και Αυστραλία. Στην εταιρεία Parpis Foudstuffs Ltd τα προιοντα που παρασκευάζουμε είναι τα εξής: Χαρουπόμελο, Σταφυλόμελο, Χαρουπόσκονη, Χαρουπολάτα, Χαρουπέλλα, Σταφυλόκρεμα, Χαρουπόκρεμα, Πραλίνα χαρουπιού, Λικέρ Χαρουπιού, Λικέρ Σταφυλιού, Ροδόμελο, Χαρουποκούφετα, Χαρουποκαραμέλες. The Cypriot company Parpis Foodstuff Ltd, belongs to Stavros Parpis who has put in practice the slogan "Learn to eat healthily", which after all it is the companies personal motto. Stavros Parpis Foodtuffss Ltd established in 1992. Our main activity is the primary processing of carob using latest technology type machines. Our company is the largest of its kind in Cyprus which deals with the processing of carob, possessing a respectable position in the Cyprus market. As a result of the high growth of export rate of our products in different countries such as Greece, Germany, Australia, Egypt, America and others, we take part in major food and beverage exhibitions all over the world. In our company we produce: carob syrup, grape syrup, carob powder, carobolata, carob snak, carob candies, carob drages, carob cream, grape cream, carob liqueur, grape liqueur, praline with carob and pomegranate syrup.

Διεύθυνση: 10, Aργυρόκαστρου, 3026 Λεμεσός - Κύπρος Τηλέφωνο: +357-25561397, +357-25381763, Κινητό: +357-99608327, Fax: +357-25561230 - 50 Τηλ. Εργοστάσιο Λευκωσίας: +357-22486401. web: www.parpis.com email: info@parpis.com