ROUND AND ROUND 11 by Doris Antoniou

Round & Round ΙΟΥΛΙΟΣ 2018

MAGAZINE JULY 2018

ISSN 2301 - 2730

Η Ανώγυρα / Anogyra Σας Καλωσορίζει! / Welcomes You!

ΤΕΥΧΟΣ 15 Round&Round magazine www.roundandroundmag.com

Round & Round MAGAZINE

Ηρακλείου 22, Τ.Κ. 3027, Λεμεσός, Κύπρος, Τηλ. 99 674 891 • 96 888 417 • Φαξ. 25 352 220 Email: roundmag1@hotmail.com • Web: www.roundandroundmag.com

Ταυτότητα Εκδότρια:

Ιωάννα Παπαπέτρου

Περιεχόμενα Ανώγυρα (επ. Λεμεσού)

Τηλ. 96 888 417

Πραστειό Αυδήμου (επ. Λεμεσού)

Αρχισυντάκτρια:

Άγιος Θωμάς (επ. Λεμεσού)

Παραμάλι (επ. Λεμεσού)

Μαλιά (επ. Λεμεσού)

Steve James

Μελίνη (επ. Λάρνακας)

Εκτύπωση:

Μοσφιλωτή (επ. Λάρνακας)

Πέρα Ορεινής (επ. Λευκωσίας)

Παναγιώτα Μίτα Μεταφράσεις:

Doris Antoniou Layout / Σελίδωση:

Lithostar Ltd

Το περιοδικό Round & Round μπορείτε να το βρείτε στα εξής σημεία: MAS SUPERMARKET/ΥΠΕΡΑΓΟΡΑ - Κ&Θ ΠΑΠΑΣΤΑΥΡΟΥ - MΟΣΦΙΛΩΤΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ - ΠΑΓΩΤΑΡΙΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΟΥΚΑ - ΜΟΥΤΑΓΙΑΚΑ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΤΟ ΡΟΔΟΝ - ΔΡΟΜΟΣ ΨΙΜΟΛΟΦΟΥ - ΚΑΠΕΔΕΣ ΠΕΡΑ ΟΡΕΙΝΗΣ ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΟ ΣΤΕ - ΜΑ ΑΣΤΡΟΜΕΡΙΤΗ ΚΑΦΕΝΕΙΟΝ - SUPERMARKET ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ - ΚΑΤΩ ΠΛΑΤΡΕΣ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΤΡΟΟΔΟΣ - ΤΡΟΟΔΟΣ ΚΩΣΤΑΣ SUPERMARKET - ΤΡΙΜΙΚΛΙΝΗ ΣΤΕΑΣΑ ΦΡΟΥΤΑΡΙΑ - ΑΘΗΑΙΝΙΤΗΣ Το Round & Round μπορείτε να το βρείτε και σε άλλα περίπτερα, τα οποία δεν αναφέρονται εδώ.

Μετά από παράκληση αρκετών αναγνωστών, όσοι φίλοι του περιοδικού Round&Round magazine επιθυμούν, μπορούν να εγγραφούν συνδρομητές έναντι μικρής χρέωσης, ώστε να λαμβάνουν τα τεύχη μας. Για πληροφορίες και εγγραφές παρακαλώ επικοινωνείτε με την κ. Ιωάννα Παπαπέτρου, τηλ. επικοινωνίας: 96888417, e-mail: roundmag1@hotmail.com, για να δώσετε τα στοιχεία επικοινωνίας σας. Σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων. Η διεύθυνση του Round&Round Magazine - 1 -

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΠΑΡΧΙΑΚΩΝ ΔΙΟΙΚΗΣΕΩΝ Iωάννα Παπαπέτρου Εκδότρια (96888417) roundmag1@hotmail.com

Η Επαρχιακή Διοίκηση στηρίζει την αξιέπαινη προσπάθεια του Round&Round Magazine, το οποίο συμβάλλει τα μέγιστα στην ανάπτυξη και την προβολή των Κοινοτήτων μας και στην ανάδειξη της πλούσιας πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας. Θα θέλαμε να δώσουμε τα συγχαρητήριά μας στην εκδότρια, κα Ιωάννα Παπαπέτρου, και στη συντακτική ομάδα του περιοδικού και να τους ευχηθούμε ό, τι καλύτερο στο έργο τους. Μάριος Παναγίδης , Έπαρχος Λευκωσίας

Σε μια εποχή που η κυπριακή ύπαιθρος ταλανίζεται από την αστυφιλία, το περιοδικό Round&Round, το μοναδικό περιοδικό στο είδος του παγκύπρια, είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για να γνωρίσει κανείς την κυπριακή ύπαιθρο, τα χωριά και τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτήν. Αυτό που αντιλαμβάνεται όποιος ανατρέξει στις σελίδες του είναι ότι πρόκειται για προϊόν επίπονης και σοβαρής εργασίας, η οποία πηγάζει αναμφίβολα από την αγάπη για την πλούσια κυπριακή παράδοση. Στις σελίδες του, ο αναγνώστης μαθαίνει για τα όμορφα χωριά μας, την ιστορία, τους μύθους και τους θρύλους τους και επιθυμεί να τα επισκεφτεί και να τα γνωρίσει. Ταυτόχρονα, σε μια εποχή επιδεικτικής ξενομανίας, δίδεται η ευκαιρία στον Κύπριο καταναλωτή να γνωρίσει τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στα χωριά, να μάθει τα προϊόντα που παράγονται από αυτές, να τα δοκιμάσει και να τα προμηθευτεί, δίνοντας ανάσα ζωής στην κυπριακή οικονομία και την ύπαιθρο. Η Ένωση Κοινοτήτων Κύπρου, η οποία έχει ως στόχο της την προβολή και την ανάδειξη των δραστηριοτήτων των Κοινοτήτων και το σημαντικό έργο που αυτές επιτελούν, δε θα μπορούσε να μην στηρίζει την προσπάθεια του προσωπικού του Round&Round, το οποίο με τον άρτιο επαγγελματισμό που το χαρακτηρίζει συμβάλλει στην προβολή και ανάδειξη των κοινοτήτων και των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται σε αυτά. Θα θέλαμε ιδιαιτέρως να δώσουμε τα συγχαρητήριά μας στην εκδότρια του περιοδικού, κα Ιωάννα Παπαπέτρου, της οποίας η συμβολή σ’ αυτό το έργο είναι τεράστια και να της ευχηθούμε καλή συνέχεια στο πολύτιμο αυτό έργο της.

Φίλες και φίλοι, Σας καλωσορίζω σε ένα ακόμα τεύχος του περιοδικού μας. Στις σελίδες του παρόντος τεύχους θα ταξιδέψετε μαζί μας σε μερικά όμορφα παραδοσιακά χωριά της Κύπρου, χωριά που παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον, χωριά που μετρούν πολλά χρόνια ιστορίας, χωριά με υπέροχο φυσικό περιβάλλον, γραφικά δρομάκια και φυσικά με υπέροχους και φιλόξενους κατοίκους. Μέσα από τα άρθρα του περιοδικού θα βρείτε πληροφορίες για τα χωριά που παρουσιάζουμε αλλά και για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτά. Καταρχάς θα ήθελα να ευχαριστήσω τους κοινοτάρχες των χωριών για την εμπιστοσύνη που έδειξαν στο περιοδικό μας. Επιπλέον, θα

ήθελα να ευχαριστήσω τον κ. Χαμπή, γνωστό χαράκτη που ζει και δημιουργεί στην Πλατανίστεια, για τη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό μας. Όπως θα διαπιστώσετε κατά την ανάγνωση της συνέντευξης, ο κ. Χαμπής είναι ένας άνθρωπος με μεγάλη αγάπη και σεβασμό για την παράδοσή μας, ο οποίος αφιέρωσε και αφιερώνει τη ζωή του στη μεγάλη του αγάπη, τη χαρακτική. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να ανακοινώσω τη συνεργασία του περιοδικού μας με το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών στη Λευκωσία σε μια προσπάθεια να καλλιεργηθεί το ενδιαφέρον για τη λαϊκή τέχνη και παράδοση. Ευχαριστώ ιδιαίτερα τον δρ. Χαράλαμπο Χοτζάκογλου, πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου της Εταιρείας Κυπριακών Σπουδών. Θα ήταν παράλειψή μου φυσικά να μην αναφέρω και τη συνεργασία μας με την παροικιακή εφημερίδα Παροικιακά Νέα της Νοτίου Αυστραλίας, μια συνεργασία που συνεχίζει για δεύτερη συνεχή χρονιά με απώτερο στόχο να κρατήσουμε άσβεστη τη μνήμη του τόπου μας και στους αποδήμους μας. Σας εύχομαι καλή συνέχεια στην περιήγησή σας στις σελίδες του περιοδικού μας.

Το περιοδικό Round&Round αποτελεί ένα αξιόλογο ενημερωτικό έντυπο για τα χωριά της Κυπριακής υπαίθρου. Πέραν του γεγονότος ότι προβάλλονται μέσω του διάφορα παραδοσιακά προϊόντα αλλά και στοιχεία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και παράδοσης, αποτελεί και ένα μέσο γνωριμίας άγνωστων για τους πιο πολλούς Κυπρίους αλλά σημαντικών χωριών της ορεινής κυρίως υπαίθρου τα οποία λόγω της αστυφιλίας έχουν σχεδόν εγκαταλειφθεί και ερημωθεί. Η προβολή των χωριών και τοποθεσιών της κυπριακής υπαίθρου συμβάλλει και στην ανάπτυξη του εσωτερικού τουρισμού, ένα σημαντικό στοιχείο για την οικονομική και κοινωνική αναβάθμιση της υπαίθρου κάτι που όλοι θέλουμε, για να αναπτυχθεί και να ξαναζωντανεύσει η ύπαιθρος και ο πρωτογενής τομέας της παραγωγής, ένας ουσιαστικός παράγοντας οικονομικής αναβάθμισης ιδιαίτερα μετά την οικονομική κρίση που περνά η πατρίδα μας. Η πρωτότυπη προσπάθεια και πρωτοβουλία της εκδότριας κ. Ιωάννας Παπαπέτρου αποτελεί μια συνειδητή ιστορική προσπάθεια διαφύλαξης της παράδοσης, της ιστορίας αλλά και του ρόλου της υπαίθρου στην διαμόρφωση της κοινωνικοοικονομικής ζωής του τόπου μας, γι’αυτό την συγχαίρουμε και της ευχόμαστε κάθε επιτυχία στο έργο της.

Παναγιώτης Δαμιανού Εκτελεστικός Γραμματέας Ένωσης Κοινοτήτων Κύπρου

- 2 -

Μιχάλης Λύτρας, Γ.Γ. ΠΕΚ - 3 -

Ανώγυρα

Εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ

Επαρχία Λεμεσού

Η Ανώγυρα είναι ένα χωριό της επαρχίας Λεμεσού. Απέχει από την πόλη της Λεμεσού 45 χιλιόμετρα περίπου και βρίσκεται σε μια όμορφη τοποθεσία κατάφυτη από χαρουπιές, αμυγδαλιές και αμπέλια. Βρίσκεται σε υψόμετρο 470 μέτρων και οι κάτοικοι του χωριού ανέρχονται στους 380 περίπου.

πάρχουν διάφορες εκδοχές για την ετυμολογία του ονόματος του χωριού. Σύμφωνα με μια από αυτές, το όνομα Ανώγυρα προκύπτει από το «Άνω Γύροι». Σύμφωνα με αυτή την εκδοχή, το σημερινό χωριό αποτελούσε το πάνω μέρος ενός χωριού που ονομάζονταν «Γύροι» και το οποίο βρισκόταν νοτιότερα της σημερινής θέσης του. Σύμφωνα με μια δεύτερη εκδοχή, η ονομασία προέρχεται από το φυτό «ανάγυρις», ένα φυτό που συναντάμε ακόμη και σήμερα σε διάφορα σημεία του χωριού. Άλλη εκδοχή, υποστηρίζει ότι το χωριό πήρε το όνομά του από τα «Άνω Ιερά», δηλαδή από ιερά που υπήρχαν στην περιοχή του σημερινού χωριού. Τέλος, σύμφωνα με τον Αντώνη Παπαγεωργίου στο βιβλίο του «Ετυμολογικά Περί Κύπρου», το όνομα Ανώγυρα πιθανόν να προέρχεται από τη λέξη «ονόγυρος», δηλαδή το γαϊδουράγκαθο. Μια άποψη θέλει το χωριό να ανάγεται στα Νεολιθικά χρόνια. Πάντως η Ανώγυρα περιλαμβάνεται σε περιγραφή της ρωμαϊκής εποχής. Στην εν λόγω περιγραφή, το χωριό αναφέρεται ως Ονόγυρα, ενώ σε παλιούς χάρτες σημειώνεται ως Onoira. Αυτές οι αναφορές επιβεβαιώνουν και την εκδοχή που θέλει το όνομα του χωριού να προήλθε από το «ονόγυρος», που αναφέραμε πιο πάνω. Ο Μας Λατρί στον κατάλογό του με τα φέουδα της Φραγκοκρατίας

σημειώνει το χωριό ως Anoghira, Anoira και La Noyere. Ο Νέαρχος Κληρίδης στο βιβλίο του «Χωριά και Πολιτείες της Κύπρου» αναφέρει ότι στο χωριό κατοικούσε στα χρόνια της Φραγκοκρατίας ένας φεουδάρχης, ο οποίος είχε εκεί την έπαυλή του. Διασώζει, επίσης, και μια τοπική παράδοση σύμφωνα με την οποία στο χωριό διέμενε η Ρήγαινα, η οποία είχε το σπίτι και το περιβόλι της στην Ανώγυρα. Η Ρήγαινα, λοιπόν, είχε έναν λατρεμένο γιο τον οποίο έχασε όμως με άδικο τρόπο. Ο νέος αγαπούσε πολύ τα άλογα και την ιππασία. Έτσι, μια μέρα αποφάσισε να περάσει μαζί με το άλογό του πάνω από έναν λάκκο του περιβολιού της μητέρας του. Δεν τα κατάφερε και έπεσε μέσα σ’ αυτόν με αποτέλεσμα να βρει το θάνατο. Η Ρήγαινα, απαρηγόρητη, έκλεισε το λάκκο βά-

- 4 -

Κοινοτικό Συμβούλιο Ανώγυρας

Στενά δρομάκια

ζοντας μέσα σ’ αυτόν όλα τα σκεύη του σπιτιού της, χρυσαφένια και ασημένια, και έφυγε από το χωριό, μη μπορώντας να αντέξει την απώλεια του παιδιού της. Στο κέντρο του χωριού βρίσκουμε την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, κτίσμα του τέλους του 18ου αιώνα. Πρόκειται για πετρόκτιστο ορθογώνιο οικοδόμημα. Πάνω από τη μια είσοδο της εκκλησίας βρίσκεται ένα ηλιακό ρολόι, ενώ στο περιθύρωμα της άλλης εισόδου βρίσκουμε ανάγλυφο διάκοσμο, απομίμηση της γοτθικής αρχιτεκτονικής. Περίφημο είναι το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι της εκκλησίας καθώς και ο γυναικωνίτης. Η εκκλησία γιορτάζει κάθε χρόνο στις 6 Σεπτεμβρίου και στις 8 Νοεμβρίου, ανήμερα της εορτής του Αρχαγγέλου Μιχαήλ. Στην είσοδο του χωριού, σε μια περιοχή κατάφυτη από χαρουπιές, αμπέλια και αμυγδαλιές, ξεπροβάλλουν τα ερείπια του Μοναστηριού του Τίμιου Σταυρού. Το Μοναστήρι κτίστηκε στα θεμέλια ενός υστερορωμαϊκού πρωτοβυζαντινού οικισμού που αναφέρεται στις Πράξεις των Αποστόλων ως χώρα «Ανωγύρων». Από το μοναστήρι σώζεται μια εκκλησία, κτίσμα του 14ου αιώνα, η οποία είναι κτισμένη στον τύπο του μονόκλιτου ναού με τρούλο. Στο εσωτερικό της εκκλησίας σώζονται κατάλοιπα τοιχογραφιών που τοποθετούνται στο 15ο αιώνα και εντάσσονται στην Παλαιολόγεια ζωγραφική. Πολύ πιθανόν, αυτά τα έργα να είχαν ζωγραφιστεί στην Κωνσταντινούπολη και να κατέληξαν στην Κύπρο μετά από την Άλωση της Πόλης το 1453 από τους Τούρκους. Στο μοναστήρι υπήρχαν «Σταυροί» ένας από τους οποίους μεταφέρθηκε σε δύσκολους για το νησί καιρούς στο Μοναστήρι του Ομόδους. Σύμφωνα με έναν τοπικό θρύλο, στην περιοχή του μοναστηριού υπάρχει υπό-

γεια σήραγγα στην οποία οι μοναχοί του μοναστηριού φύλαγαν τους θησαυρούς τους. Δεν έχει ακόμα βρεθεί η εν λόγω σήραγγα και άρα δεν έχει επιβεβαιωθεί αρχαιολογικά η ύπαρξή της. Κάθε χρόνο, την 1η Αυγούστου, γίνεται πανήγυρις στην αυλή του Μοναστηριού. Στην είσοδο του χωριού, στο κοιμητήριο του χωριού, βρίσκουμε την εκκλησία της Αγίας Βαρβάρας, κτίσμα του 1909. Κύρια ασχολία των κατοίκων της Ανώγυρας ήταν η καλλιέργεια τερατσιών, δηλαδή χαρουπιών. Το χωριό ανέκαθεν χαρακτηρίζετο ως «τερατσοχώρι», καθώς αποτελούσε κύριο παραγωγό χαρουπιών. Αποτελεί το μοναδικό χωριό στο οποίο συνεχίζεται η παράδοση της παρασκευής παστελιού, με πολλές οικογένειες να συνεχίζουν να δραστηριοποιούνται στην παρασκευή του εύγευστου αυτού γλυκού, ακολουθώντας τον παλιό παραδοσιακό τρόπο που κληρονόμησαν από γενιά σε γενιά. Το παστέλι παρασκευάζεται στην Ανώγυρα από το Σεπτέμβριο μέχρι και το Μάιο, μήνες κατά τους οποίους η θερμοκρασία δεν είναι αρκετά υψηλή και έτσι είναι πιο εύκολο το πλάσιμό του. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει από κοντά τη διαδικασία παρασκευής παστελιού και να ταξιδέψει στ’ αχνάρια της πλούσιας παράδοσής μας στο Μουσείο Παστελιού που υπάρχει στο χωριό, το οποίο δημιουργήθηκε με απώτερο στόχο την παρουσίαση του παραδοσιακού αυτού γλυκού, που φτιάχνεται από το χυμό των χαρουπιών. Το Μουσείο στεγάζεται στο παλιό τουρκοκυπριακό σχολείο του χωριού, το οποίο ανακαινίστηκε το 2000. Κάθε χρόνο, το Σεπτέμβριο, διοργανώνεται στο χωριό το Φεστιβάλ Παστελιού στο οποίο ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να μάθει για την καλλιέργεια των χαρουπιών, του

- 5 -

Ανώγυρα / Anogyra, Τηλ/Tel. 25221500 Το Παστελλοποιείο «Το Παραδοσιακό» είναι μια οικογενειακή επιχείρηση που έχει την έδρα της στην Ανώγυρα, στο περίφημο «τερατσοχώρι» της επαρχίας Λεμεσού. Ο κύριος Ανδρέας και η κυρία Δεσπούλα Μιχαήλ μαζί με τα παιδιά τους, Ντίνο, Έρικα και Γιώργο κρατούν ζωντανή την παράδοση της παρασκευής του παστελιού, μια παράδοση που ξεκίνησε με μόχθο και κόπο ο παππούς, κ. Χρίστος Γεωργίου. Μνημείο του Ελισσαίου Παπαελισσαίου

Στενά δρομάκια

Anogyra

«μαύρου χρυσού» της Κύπρου, για την παρασκευή προϊόντων που προέρχονται από αυτό και να γευτεί γνήσιο παστέλι. Στο χωριό φαίνεται πως ασχολούνταν και με την καλλιέργεια ελιών και την παραγωγή ελαιόλαδου. Ειδικότερα, σύμφωνα με μια οθωμανική καταγραφή του 1572, η Ανώγυρα ανήκε στον καζά Αυδήμου (καζάς: διοικητική περιφέρεια, επαρχία κατά την οθωμανική περίοδο στο νησί) και η παραγωγή ελιάς στο χωριό αποτελούσε το 11% της ολικής φορολογίας. Η παραγωγή ελιάς στην Ανώγυρα έφτανε στα 850 κιλά το χρόνο. Στο χώρο του Μουσείου Παστελιού βρίσκουμε και ένα παλιό ελαιοτριβείο, το οποίο μάς δίνει αρκετές πληροφορίες για την ενασχόληση των κατοίκων με την ελιά και το ελαιόλαδο. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Ανώγυρας, με πρόεδρο τον κ. Φοίβο Νικολάου, έχοντας επί-

γνωση του σοβαρού έργου που έχει αναλάβει, εργάζεται με συνέπεια, για να προβάλει το όμορφο χωριό της Ανώγυρας και να συμβάλει στη διατήρηση της μακρόχρονης παράδοσής του. Στην Ανώγυρα ο επισκέπτης έχει πολλές επιλογές: πρόκειται για ένα χωριό που είναι ιδανικός προορισμός για αγροτουρισμό. Σε αυτό δραστηριοποιούνται διάφορες επιχειρήσεις όπως παστελλοποιεία, οινοποιείο, ελαιοτριβείο, εργοστάσιο γαλακτοκομικών προϊόντων, ξενώνας, καφενεία, ταβέρνες κ.ά. Η Ανώγυρα είναι ένα χωριό με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Είναι ένα χωριό που κρατά ατόφια την παράδοσή του και κατοικείται από φιλόξενους κατοίκους, οι οποίοι είναι περήφανοι γι’ αυτή την παράδοση και τη διατηρούν ως κόρην οφθαλμού.

Anogyra is a village in the Limassol district. It is 45 km away from Limassol and is beautifully situated overlooking the carob trees, almond trees and vineyards. The history of the village begins from the Neolithic years and continues to this day. Points of religious interest are the church of Archangel Michael in the center of the village, built in the late 18th century. In the village there are ruins of the Monastery of Timios Stavros and a church dedicated to Agia Varvara. The village was formerly known as the ‘carob village’. There are still families of the village who continue the tradition of making «pasteli», a traditional Cypriot dessert. In the village there is a museum of «pasteli» created to present this traditional sweet. While every September, the «Pasteli» Festival is held. In the village olives and oil were also produced. Next to the «Pasteli» Museum there is an old olive press. Anogyra is a village with many options and is an ideal destination for agrotourism. There are various businesses such as wineries, olive presses, dairy factories, hostels, cafes, taverns and others.

- 6 -

«Το Παραδοσιακό» παράγει και προσφέρει στον καταναλωτή εύγεστα προϊόντα: παστέλι, χαρουπόμελο, χαρούπια, χαρουπόσκονη ή χαρουπάλευρο και παραδοσιακά κουλουράκια με χαρουπόμελο, όλα από αγνά υλικά χωρίς ζάχαρη ή άλλα συστατικά που αλλοιώνουν τη γεύση. Μπορείτε να επισκεφτείτε την επιχείρηση, να γευτείτε τα προϊόντα του παστελιού, να παρακολουθήσετε από κοντά την παρασκευή παστελιού ή χαρουπόμελου και να επισκεφτείτε το Μουσείο Παστελιού δίπλα από το παστελοποιείο. Το «Παραδοσιακό» είναι μια επιχείρηση που στηρίζει την παράδοσή μας με απόλυτο σεβασμό και βραβεύτηκε πολλές φορές για την ποιότητα των προϊόντων της και τη συνέχιση της παράδοσής μας. To Paradosiako is a family business based in Anogyra. It produces and oﬀers to the consumer a variety of locust-based products: pasteli, carob, carrots, honey, or locust bean, and traditional buns of carob, all made from pure sugar-free ingredients. You can visit the business, taste the products of the pastry, watch the pastry or - 7 carapace, and visit the Pasteli Museum.

«Η Παράδοση»

ΟΙΝΟΠΟΙΕΙΟ

ΝΙΚΟΛΑΪΔΗ

To Οινοποιείο Νικολαΐδη είναι μια οικογενειακή επιχείρηση που έχει την έδρα της στην Ανώγυρα. Tην παράδοση στο καλό κρασί ξεκίνησε ο παππούς Νικόλας, παραγωγός κρασιού, ούζου και ζιβανίας, ενώ το 1986 τη σκυτάλη πήραν οι γιοι του, Αγαθοκλής και Χρύσανθος, με παραγωγή 600 φιαλών τον χρόνο. Σήμερα, την παράδοση διατηρεί ο εγγονός, Νίκος Νικολαΐδης, με τις γνώσεις που απέκτησε από τις σπουδές του στη Σχολή Αμπελουργίας και Οινολογίας στο Μοντπελιέ της Γαλλίας. Το οινοποιείο παράγει ερυθρό, λευκό (ξυνιστέρι), ροζέ, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Syrah, Muscat, όπως επίσης και δύο οργανικούς οίνους από τις γηγενείς ποικιλίες Ξυνιστέρι και Μαραθεύτικο. Περίφημο είναι και το κρασί Conte Nicholas, το οποίο συνδυάζει τις δύο κοσμοπολίτικες ποικιλίες, Cabernet Sauvignon και Cabernet Franc. Nicolaides winery is a long standing family business based in Anogyra village. The winery is famous for its excellent quality wine made from domestic and imported varieties. While at the winery, one must try the other varieties: red, white (Xinisteri), Rose, Chardonnay, Sauvignon Blanc, Syrah, Muscat. The winery also produces two organic wines from indigenous variety of Cyprus Xinisteri and Maratheftiko.

Κοκκίνων 2, Ανώγυρα 4603, Λεμεσός / Kokkinon 2, Anogyra 4603, Limassol. Τηλ/Tel: 25221709, email: winenic@cytanet.com.cy, Facebook: NICOLAIDES WINERY

Τα βότανα και τα αιθέρια έλαια είναι πηγές ευεξίας και μακροζωίας και είναι θησαυροί που μάς παρέχει απλόχερα η μητέρα φύση!

Nicolas Pub-Restaurant-Pool Για κρατήσεις στα Tηλ. / For reservations Tel: 25221584-99681637

Όταν επισκεφτείτε το χωριό Ανώγυρα με την πλούσια ιστορία και τη φυσική ομορφιά, θα έχετε την ευκαιρία να επισκεφτείτε το Anagyris Park & Restaurant, ένα εργαστήριο για αιθέρια έλαια. Η επιχείρηση διαθέτει υπέροχο κήπο με μαγευτική θέα που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη. Στο χώρο θα έχετε την ευκαιρία να περιηγηθείτε και να ενημερωθείτε για τις φαρμακευτικές ιδιότητες και τον τρόπο χρήσης των αρωματικών φυτών και αιθέριων ελαίων και να παρακολουθήσετε από κοντά τον τρόπο απόσταξης για την παραγωγή ποιοτικών ελαίων με σύγχρονα μηχανήματα και την επεξεργασία αιθέριων ελαίων για την παραγωγή φυτικών καλλυντικών. Στο πάρκο λειτουργεί και εστιατόριο στο οποίο θα έχετε την ευκαιρία να γευτείτε υπέροχα κυπριακά παραδοσιακά πιάτα που θα σας καταπλήξουν!

Ο χώρος αποτελεί εξαιρετική επιλογή, όταν επισκεφτείτε την όμορφη Ανώγυρα. Πρόκειται για έναν χώρο που θα σας εντυπωσιάσει από την πρώτη στιγμή για την ομορφιά του και την παραδοσιακή του φιλοξενία. Είναι ανοιχτός όλη μέρα και προσφέρει στους επισκέπτες πρόγευμα, γεύμα, δείπνο, καφέ και ποτά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Προσφέρει πλήθος δραστηριοτήτων για όλες τις ηλικίες και τα γούστα: διαθέτει παιδότοπο για τους μικρούς μας φίλους, πισίνα καθώς και ανοιχτό και κλειστό χώρο για φαγητό, κυπριακούς μεζέδες και μενού αλά καρτ. Κοπιάστε, για να περάσετε υπέροχα την ημέρα σας μαζί με τους φίλους και την οικογένειά σας, σε έναν πραγματικά φιλόξενο χώρο! A children's playground for our little friends, a swimming pool as well as open and closed dining areas, Cypriot - 8with - your friends and family in a really hospitable place, in mezedes and a la carte menu! Welcome! Spend your day the beautiful village of Anogyra!

Anagyris Essential Oils Park & Restaurant is a laboratory for essential oils in Anogyra. You can walk into the garden of the business, learn about the medicinal properties and how to use aromatic plants and essential oils and watch closely the way of distillation to produce quality oils and herbal cosmetics. There is also a restaurant serving delicious Cypriot traditional dishes.

Τηλ./Tel: 700 00 159

Ανώγυρα / Anogyra - 9 -Anagyris Park & Restaurant Facebook page:

Αγρόκτημα Σταλιές Γαλακτοκομικό Εργαστήριο

«Το Ανωυρκάτικο»

Βραβεύτηκε στα Time Out Eating Awards 2015

Αγρόκτημα «Σταλιές», Ανώγυρα 4603, Λεμεσός-Κύπρος. Τηλ. 99433287, 99644286

Ήταν το 1998, όταν ο Παντελής και η σύζυγός του, Στέλλα, έκαναν πραγματικότητα την αγάπη τους για τη φύση και τα ζώα και αποφάσισαν να εγκατασταθούν μόνιμα στην Ανώγυρα, για να δημιουργήσουν εκεί το κτήμα τους. Εκεί, έκτισαν την επιχείρησή τους και δημιούργησαν την πολύτεκνη οικογένειά τους. Το αγρόκτημα Σταλιές από το 2013 διαθέτει το δικό του γαλακτοκομικό εργαστήριο, «Το Ανωυρκάτικο», το οποίο παράγει αγνά προϊόντα, αιγοπρόβειο κυπριακό χαλούμι, γιαούρτι, αναρή και τραχανά. Τα προϊόντα προέρχονται από άριστης ποιότητας γάλα από τα ζώα του αγροκτήματος, τα οποία τρέφονται από πιστοποιημένα σιτηρά χωρίς τη χρήση χημικών και συνθετικών λιπασμάτων ή φυτοφαρμάκων.

Ανώγυρα / Anogyra - Τηλέφωνο Επικοινωνίας / Τηλεομοιότυπο - Tel / Fax: 00357-99525093, 00357-99565768 / 00357-25222216 Ιστοσελίδα / Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο - Website / email: www.oleastro.com.cy / info@oleastro.com.cy

ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ

Stalies Farm is the family bussiness of Pantelis and Stella, who left the city and settled in Anogyra village to create their family. From 2013, the farm also has its own dairy laboratory that produces Cypriot haloumi, anari and trachanas, of high quality milk from the farm animals.

ΤΟ Π Ε Τ Ρ Ο Κ Τ Ι Σ ΤΟ Το καφενείο «Το Πετρόκτιστο» βρίσκεται στην Ανώγυρα. Είναι ένα παραδοσιακό καφενείο και είναι μια αναμφισβήτητα ωραία επιλογή για να περάσετε όμορφα σε έναν αληθινά όμορφο χώρο πίνοντας τον καφέ ή το ρόφημά σας μαζί με την οικογένεια και τους φίλους σας. Ο ωραίος χώρος, η ζεστή φιλοξενία και η ποιότητα των προϊόντων αποτελούν εγγύηση ότι θα περάσετε όμορφα και παραδοσιακά σε ένα γραφικό και όμορφο χωριό.

- 10 -

- 11 -

«Petroktisto café» is located in Anogyra village. It is a traditional cafe and is undoubtedly an excellent choice to spend time drinking your coffee along with your family and friends, in truly beautiful surroundings, with warm hospitality. Τηλ./Tel: 99423440, Ανώγυρα/Anogyra

Βραβείο EDEN-Άριστος Ευρωπαϊκός Προορισμός για την Ορεινή Λάρνακα Τεράστιας σημασίας διάκριση για την Ορεινή Λάρνακα, η οποία ανακηρύχθηκε Άριστος Ευρωπαϊκός Προορισμός Κύπρου/ European Destination of Excellence 2018, στο πλαίσιο του διαγωνισμού EDEN που διεξάγεται από τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού, ο οποίος έχει τη διαχείριση του προγράμματος EDEN στην Κύπρο από το 2006.

Nicolas & Maria’s Cottages

Τηλ./Tel. 25331963 99406091, 99525462 Αν επιθυμείτε να μείνετε κάποιες μέρες στην Ανώγυρα και να ανακαλύψετε τις ομορφιές της, σάς προτείνουμε το κατάλυμα Nicolas and Maria’s Cottages, ένα συγκρότημα στούντιο, το οποίο βρίσκεται στο χωριό. Πρόκειται για οικογενειακή επιχείρηση που προσφέρει όμορφα και περιποιημένα στούντιο στον επισκέπτη, τα οποία παρέχουν ανέσεις για ξεκούραστη διαμονή. Τα στούντιο είναι διακοσμημένα σε ρουστίκ στυλ. Διαθέτουν ξύλινη οροφή, καθιστικό, τραπεζαρία, τηλεόραση, εξοπλισμένη κουζίνα με εστίες μαγειρέματος, ψυγείο και τοστιέρα. Κάθε στούντιο καταλήγει σε μια πανέμορφη πλακόστρωτη αυλή με λουλούδια, παραδοσιακό πηγάδι και πισίνα. Σε όλους τους χώρους του συγκροτήματος προσφέρεται δωρεάν Wi-Fi. Το κατάλυμα βρίσκεται πολύ κοντά στο χωριό. Μπορείτε να επισκεφτείτε το χωριό και να το εξερευνήσετε ή να κάνετε το μπάνιο σας στην παραλία της Αυδήμου που απέχει μόλις 15 λεπτά. Nicolas and Maria's Cottages is a studio complex in Anogyra. The studios are decorated in rustic style with wooden ceilings, living room, dining area, TV and equipped kitchen. Each studio ends up in a beautiful paved courtyard with ﬂowers, a traditional well and a swimming pool. Free wi-ﬁ is available in all areas of the property. From the accommodation you can visit the village or take a swim at the beach of Avdimou, which is only 15 minutes away. Παπαελισσαίου / Papaelissaiou 3, Ανώγυρα, Λεμεσός 4603 / Anogyra, Limassol 4603.

Ταβέρνα Πραστειό / Prastio Tavern Η όμορφη περιδιάβασή σας στο όμορφο Πραστειό με τα γραφικά πλακόστρωτα δρομάκια, το φυσικό περιβάλλον και τους φιλόξενους κατοίκους, μπορεί να συνδυαστεί με υπέροχο παραδοσιακό φαγητό σε ένα ζεστό και φιλόξενο περιβάλλον. Η ταβέρνα είναι ανοιχτή κάθε μέρα από τις έξι το απόγευμα, ενώ την Κυριακή είναι ανοιχτή το μεσημέρι. Κάθε Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο σερβίρει παραδοσιακούς μεζέδες: λουκάνικο, χαλούμι, μανιτάρι, σουβλάκια, σιεφταλιές, πιπέρια, κεφτέδες, πατάτες, εκλεκτούς μεζέδες για απαιτητικούς καλοφαγάδες, ενώ τις υπόλοιπες μέρες εκτός από την Κυριακή, σερβίρει κυρίως φαγητά στη σχάρα. Την Κυριακή, την τιμητική του έχει το παραδοσιακό κλέφτικο. Όσοι πελάτες όμως δεν επιθυμούν κλέφτικο, μπορούν να απολαύσουν μεζέδες, κατόπιν όμως συνεννόησης. If you visit the beautiful picturesque, cobblestone streets of Prastio village, be sure to visit the local taverna where you can sample wonderful traditional food in a warm and welcoming ambience. The tavern is open every day from 6 in the afternoon, while on Sunday it is open at noon. Sample traditional dishes such as loukaniko, haloumi, mushrooms, souvlaki, sheftalia, stuffed peppers, meatballs, potatoes, kleftiko or meze!

- 12 -

ο πρόγραμμα EDEN, ένα έργο που διεξάγεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος COSME, ενός προγράμματος που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή-Μονάδα Τουρισμού, έχει ως απώτερο στόχο την προαγωγή μοντέλων ανάπτυξης βιώσιμου τουρισμού σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανακήρυξη των άριστων ευρωπαϊκών προορισμών γίνεται μετά από διαδικασία εθνικού διαγωνισμού και από κάθε χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης επιλέγεται μια περιοχή. Η επιλογή άριστων ευρωπαϊκών προορισμών EDEN βασίζεται στην γενικότερη φιλοσοφία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το σεβασμό της πολυμορφίας και των κοινών χαρακτηριστικών των ευρωπαϊκών τουριστικών προορισμών. Παράλληλα, το πρόγραμμα EDEN συμβάλλει τα μέγιστα στη βελτίωση της προβολής των ευρωπαϊκών προορισμών, δημιουργεί πλατφόρμα για τη διάδοση ορθών πρακτικών σε ολόκληρη την Ευρώπη, προάγει τη δικτύωση μεταξύ των επιλεγμένων προορισμών αριστείας και τέλος αποτελεί ένα εργαλείο προβολής και προώθησης των πρακτικών αυτών στο ευρύτερο κοινό. Η τελετή βράβευσης διοργανώθηκε από τον ΚΟΤ και έλαβε χώρα στο Συνεδριακό Κέντρο Φιλοξενία στη Λευκωσία. Το βραβείο παρέλαβε εκ μέρους της Ορεινής Λάρνακας ο Γενικός Διευθυντής της Αναπτυξιακής Εταιρείας Επαρχιών Λάρνακας-Αμμοχώστου, κ. Βασίλης Κωνσταντίνου. Η βράβευση αυτή αποτελεί για την Ορεινή Λάρνακα μια πολύ σημαντική διάκριση. Η Ορεινή Λάρνακα, μια περιοχή της Κύπρου που αποτελείται σήμερα από 18 κοινότητες, είναι μια περιοχή με μακρόχρονη ιστορία, η οποία ανάγεται ήδη από τους προιστορικούς χρόνους. Στα χωριά της Ορεινής Λάρνακας συναντά κανείς αρχαιολογικούς χώρους, εκκλησίες, μοναστήρια, παραδοσιακούς οικισμούς, παραδοσιακές τέχνες και επαγγέλματα, και γνωρίζει την κυπριακή πολιτιστική κληρονομιά και κουλτούρα, η οποία διατηρείται αναλλοίωτη στο πέρασμα των αιώνων. Τη σημασία της βράβευσης αυτής τόνισε και η Αναπτυξιακή Εταιρεία Λάρνακας-Αμμοχώστου, η οποία με σχετική ανακοίνωσή της αναφέρει πως η διάκριση αυτή είναι αποτέλεσμα εμπλοκής των διάφορων φορέων της περιοχής, ένας από τους οποίους είναι και ο Σύλλογος Γυναικών Υπαίθρου, ο οποίος με τη στήριξη της Εταιρείας Τουριστικής Ανάπτυξης και Προβολής Λάρνακας υλοποιεί διάφορες συνεργασίες, συνέργειες και πολλαπλές δραστηριότητες στην περιοχή, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη αλλά και την προβολή του. Ακόμη, η Αναπτυξιακή Εταιρεία Επαρχιών Λάρνακας-Αμμοχώστου ανέφερε ότι «ετοίμασε σχέδιο δράσης για την προβολή και την προώθηση της Ορεινής Λάρνακας με στόχο να προβάλει αυτή την επιτυχία με όλα τα μέσα που διαθέτει, για το καλό του τόπου». Με τη σειρά μας θα θέλαμε να δώσουμε τα θερμά μας συγχαρητήρια στην Ορεινή Λάρνακα για τη βράβευση της αυτή, η οποία αποτελεί μέγιστη διάκριση όχι μόνο για την ίδια την περιοχή αλλά και για ολόκληρη την Κύπρο. Στις δεκαοκτώ κοινότητες της Ορεινής Λάρνακας βρίσκεται ο πολιτισμός μας, η κουλτούρα μας, πολύτιμες παρακαταθήκες για τους μεταγενέστερους.

- 13 -

Πραστειό Αυδήμου Επαρχία Λεμεσού

Τα Λουτρά του Χότζια

Το Πραστειό (Πραστιό ή Πρασκειόν) Αυδήμου είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού. Σε ολόκληρο το νησί υπάρχουν πέντε χωριά που έχουν το ίδιο όνομα: δύο της επαρχίας Λεμεσού, ένα της επαρχίας Αμμοχώστου, ένα της επαρχίας Λευκωσίας και ένα της επαρχίας Πάφου.

ο χωριό είναι γνωστό ως Πραστειό (Αυδήμου), επειδή γειτνιάζει με το χωριό Αυδήμου της επαρχίας Λεμεσού. Είναι κτισμένο περίπου 38 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης της Λεμεσού. Αποτελούσε μέχρι το 1975 μικτό χωριό στο οποίο ζούσαν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι κάτοικοι. Μετά το 1975 και μέχρι σήμερα το χωριό κατοικείται από Ελληνοκύπριους και Άγγλους υπηκόους. Η ονομασία «Πραστειό» ανάγεται πιθανόν στα βυζαντινά χρόνια και ετυμολογείται από τη βυζαντινή λέξη «προάστειον», η οποία είχε αρχικά τη σημασία του κτήματος ή συνοικισμού που βρίσκεται κοντά σε μία πόλη. Έτσι, από τη λέξη «προάστειον» σχηματίστηκε η λέξη «πραστείον» και η κυπριακή λέξη «πρασκειόν». Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι ονόμαζαν το χωριό Yuvali, όνομα που έχει τη σημασία της «φωλιάς». Το Πραστειό Αυδήμου διατηρούσε κατά τα μεσαιωνικά χρόνια την ίδια ονομασία, αφού είναι σημειωμένο στους μεσαιωνικούς χάρτες ως Prastio ή Prasno. Ο Κύπριος χρονογράφος, Λεόντιος Μαχαιράς, μνημονεύει το χωριό με την ονομασία «Πραστειόν της Αυδήμου», παρέχοντας την πληροφορία ότι στο έδαφος του χωριού έκαναν εισβολή οι Μαμελούκοι Τούρκοι το 1426. Ωστόσο, σύμφωνα με την Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, η εισβολή ίσως έγινε σε κάποιο άλλο παραθαλάσσιο χωριό με την ίδια ονομασία, κάτι που αποδεικνύει πως ίσως

η Αυδήμου είχε περισσότερα από ένα «πραστεία». Στον ιστορικό του 16ου αιώνα, Φλώριο Βουστρώνιο, βρίσκουμε την ονομασία Prastio Curia, η οποία συνδέει το χωριό με την ευρύτερη περιοχή του αρχαίου Κουρίου. Μάλιστα, σύμφωνα με τον ιστορικό, κατά την αναδιανομή των φέουδων που έγινε από το Φράγκο βασιλιά Ιάκωβο Β’ μετά την άνοδό του στο θρόνο το 1460, το χωριό Πραστειό Κουρίου παραχωρήθηκε στον ευγενή Ιωάννη ντε Γκιμπλέτ. Η κεντρική εκκλησία του Πραστειού Αυδήμου είναι αφιερωμένη στον Άγιο Ιωάννη Θεολόγο. Είναι μια πετρόκτιστη εκκλησία, κτίσμα του 1900, γοτθικού ρυθμού. Στο εσωτερικό της εκκλησίας περίφημο είναι το ξύλινο σκαλιστό τέμπλο, στο οποίο υπάρχουν φορητές εικόνες Αγίων. Η εκκλησία γιορτάζει στις 26 Σεπτεμβρίου, ανήμερα της εορτής της Μετάστασης του Ιωάννη του Θεολόγου. Κοντά στο χωριό υπήρχε παλαιότερα ένα παλιό και μικρό μοναστήρι, το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Παναγία Διακινούσα. Από αυτό το μοναστήρι σήμερα σώζεται μόνο το καθολικό, μια μικρή εκκλησία. Η εκκλησία αυτή είναι κτίσμα των αρχών του 18ου αιώνα και είναι κτισμένη πάνω σε μια άλλη εκκλησία του 14ου αιώνα. Διατηρούνται σήμερα τμήματα της παλαιότερης μεσαιωνικής εκκλησίας του 14ου αιώνα. Αυτά είναι δύο μικρά θολωτά παρεκκλήσια τα οποία είναι ενσωματωμένα στο σημερινό ναό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει μια αρκετά κατεστραμμένη

- 14 -

Το Μονοπάτι του Μούζουρου

Ναός Παναγίας της Διακινούσας

τοιχογραφία της ένθρονης Παναγίας που κρατά στα χέρια της τον Χριστό η οποία ανήκε σε ένα από αυτά τα ξωκλήσια. Μια περιήγηση στο εσωτερικό του χωριού αποζημιώνει τον επισκέπτη. Το υπέροχο φυσικό τοπίο του δένει αρμονικά με τα στενά δρομάκια που πλαισιώνονται από όμορφα παραδοσιακά σπίτια με εσωτερικές αυλές και μπαλκόνια. Δύο όμορφοι χώροι του χωριού είναι το πάρκο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και το Πάρκο της Γερόβρυσης από τα οποία μπορεί να θαυμάσει κανείς το καταπράσινο και γραφικό τοπίο του χωριού. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και το οθωμανικό λουτρό που βρίσκεται στο χωριό. Επίσης ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει στο «Μονοπάτι του Μούζουρου» και να ζήσει μια μοναδική συναρπαστική και αξέχαστη εμπειρία. Οι κάτοικοι του χωριού, ζεστοί και φιλόξενοι, κάνουν τον επισκέπτη να νιώθει όμορφα από την πρώτη στιγμή. Μια από τις σημαντικότερες ασχολίες τους, η οποία διατηρείται μέχρι σήμερα, είναι η τυροκομία. Στο χωριό υπάρχουν μέχρι σήμερα μικρές βιοτεχνίες στις οποίες παρασκευάζονται γαλακτοκομικά προϊόντα όπως γιαούρτι, αναρή, χαλούμι κλπ. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου του Πραστειού Αυδήμου είναι ο κ. Μιχαλάκης Ονουφρίου, ο οποίος πλαισιώνεται από αξιόλογους συνεργάτες. Όλοι μαζί εργάζονται για την ανάδειξη της παράδοσης και του φυσικού πλούτου του χωριού καθώς και για την βελτίωση των όρων ζωής των κατοίκων του. Το χωριό Πραστειό Αυδήμου είναι ένα χωριό με φυσικό πλούτο και παράδοση που γοητεύει τον επισκέπτη. Αποτελεί αναμφισβήτητα

μια όμορφη επιλογή για μια σύντομη απόδραση από την καθημερινότητα και τους γρήγορους ρυθμούς της.

Prastio Avdimou Prastio Avdimou is a village in the Limassol district. It is built about 38 km west of the city of Limassol. Until 1975 it was a mixed village inhabited by Greek Cypriot and Turkish Cypriot residents. From 1975 onwards, it is inhabited by Greek Cypriot and English nationals. The central church of the village is the church of Agios Ioannis Theologos, built in 1900. Near the village there used to be an old and small monastery, which was dedicated to Panagia Transinousa. From this monastery today only a small church of the 18th century survives. A tour inside the village is truly rewarding for the visitor. Its splendid natural landscape blends harmoniously with the narrow streets surrounded by beautiful traditional houses with patios and balconies. Two beautiful areas of the village are the Archangel Michael’s Park and the Gerovrisi Park, from which you can admire the lush and picturesque landscape of the village. Interesting is also the Ottoman bath located in the village. Also, the visitor can walk to the «Mouzoura Path» and experience a unique fascinating and memorable experience. One of the most important occupations of the inhabitants to this day is the cheese production; in the village you will find small enterprices where yoghurt, anari, haloumi etc are made.

- 15 -

Οι κάτοικοι του χωριού ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία

Ιερός Ναός Αποστόλου Λουκά και Αγίου Θωμά

Άγιος Θωμάς

Ιερός Ναός Αγίου Θωμά όπως σώζεται σήμερα

Επαρχία Λεμεσού

Το χωριό Άγιος Θωμάς βρίσκεται στην επαρχία Λεμεσού. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 300 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας. Ο δρόμος που οδηγεί στο χωριό περνάει δίπλα από αρκετή φυσική βλάστηση -κυρίως χαρουπιές- ενώ από το χωριό μπορεί το μάτι σου να φτάσει μέχρι και τη θάλασσα της Αυδήμου.

ο όνομα του χωριού είναι αγιολογικό και έχει πιθανόν βυζαντινή προέλευση. Συνδέεται με τον Άγιο Θωμά, στον οποίο πιθανόν ήταν αφιερωμένη η παλιά εκκλησία του χωριού της οποίας σώζονται σήμερα μόνο τα ερείπια. Το 1571, μετά από την οθωμανική κατάκτηση του νησιού, το χωριό κατοικήθηκε εξ ολοκλήρου από Τούρκους. Η τουρκική ονομασία του χωριού ήταν Aytuma, παραφθορά του ελληνικού ονόματος, ονομασία που είναι γνωστή μέχρι και σήμερα. Το χωριό είναι γνωστό και με το τουρκικό όνομα Mersinli, το οποίο προέκυψε από το δέντρο μερσινιά και υιοθετήθηκε από μερικούς Τούρκους κατοίκους από το 1958 και εξής. Η ίδρυση του χωριού ανάγεται στα πανάρχαια χρόνια, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη στο χώρο του χωριού. Στο χώρο που βρίσκεται σήμερα ο Άγιος Θωμάς βρέθηκαν αρχαιότητες προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Το χωριό υπήρχε και την εποχή του Μεσαίωνα, ενώ το 1571, ήταν από τα χωριά που εκτουρκίστηκαν. Αποτελούσε ήδη από την Οθωμανική περίοδο και στη συνέχεια, κατά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-1964, έναν ισχυρό τουρκοκυπριακό θύλακα στην περιοχή. Μετά την τουρκική εισβολή, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοί του μετακινήθηκαν αρχικά στη Βρετανική Βάση του Ακρωτηρίου και το 1975 μετακινήθηκαν στις κατεχόμενες

περιοχές, μετά από την ανταλλαγή πληθυσμών που συμφωνήθηκε ανάμεσα στις δύο πλευρές. Στο χωριό εγκαταστάθηκαν τότε Ελληνοκύπριοι εκτοπισμένοι από την Επτακώμη της Καρπασίας. Σύμφωνα με διαθέσιμες απογραφές, το χωριό το 1881 αριθμούσε 90 κατοίκους, ενώ στα τέλη του 19ου αιώνα (1891) αριθμούσε 100 κατοίκους. Την περίοδο της Ανεξαρτησίας (1960), ο πληθυσμός έφτασε στους 214 κατοίκους, ενώ το 1973, λίγο πριν την τουρκική εισβολή, το χωριό σημείωσε τη μεγαλύτερη αύξηση πληθυσμού, αριθμώντας 301 κατοίκους. Το 1976 κατοίκησαν σε αυτό 109 πρόσφυγες, ενώ σύμφωνα με τελευταία καταγραφή του 2011 στο χωριό κατοικούσαν 50 κάτοικοι. Οι κάτοικοι του Αγίου Θωμά ασχολούνταν κυρίως με την γεωργία, ενώ ανεπτυγμένη ήταν πριν από την εισβολή η κτηνοτροφία αιγοπροβάτων. Αξίζει να περπατήσει κανείς στους δρόμους αυτού του όμορφου χωριού. Πρόκειται για ένα όμορφο και περιποιημένο χωριό. Το μεγαλύτερο μέρος του εξωραΐστηκε και πολλά σπίτια σε κάποιες γειτονιές ανακαινίστηκαν. Στο χωριό κυριαρχεί κυρίως η πέτρα με την οποία είναι επενδυμένα πολλά από τα σπίτια του, η πλατεία και το περιτοίχισμα του κεντρικού δρόμου που περνά από το χωριό. Σε πολλά σημεία του Αγίου Θωμά βρίσκει κανείς πέτρινες βρύσες. Πολλά σπίτια του είναι παραδοσιακά και διαθέτουν εσωτερική

- 16 -

Το Κοινοτικό Συμβούλιο αυλή με αυλόπορτα που οδηγεί στο δρόμο. Σε διάφορα σημεία του χωριού υπάρχουν και εγκαταλελειμμένα σπίτια κυρίως από πέτρα. Κεντρική εκκλησία του Αγίου Θωμά είναι ο Ιερός Ναός Αποστόλου Λουκά και Αγίου Θωμά, ένας ναός που είναι αφιερωμένος στον Απόστολο Λουκά, πολιούχο Άγιο της Επτακώμης, και στον Άγιο Θωμά, πολιούχο Άγιο του χωριού. Η εκκλησία είναι πρόσφατη και κτίστηκε από την Επαρχιακή Διοίκηση Λεμεσού. Όταν ήρθαν στο χωριό το 1976 οι πρόσφυγες από την Επτακώμη, έφεραν μαζί τους και το τετραευαγγέλιο από την εκκλησία τους διαφυλάσσοντάς το σαν κόρη οφθαλμού. Το τετραευαγγέλιο δόθηκε στη συνέχεια για συντήρηση στο Μοναστήρι του Κύκκου όπου και ευρίσκεται μέχρι σήμερα. Κάποιοι πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στο χωριό μετά την εισβολή ανέφεραν ότι είδαν τα θεμέλια της παλιάς εκκλησίας του Αγίου Θωμά, η οποία ανάγεται στον 13ο αιώνα μ.Χ. Σήμερα σώζονται τα ερείπια της εκκλησίας ενώ το Τμήμα Αρχαιοτήτων πριν από δεκαπέντε χρόνια περιέφραξε το χώρο προκειμένου να τον προστατεύσει. Οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού ασκούσαν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα σε ένα τέμενος που βρίσκεται μέχρι σήμερα στο χωριό και μαρτυρεί την τουρκοκυπριακή κατοίκηση. Κοινοτάρχης του χωριού Άγιος Θωμάς είναι ο κ. Μάρκος Χριστοφή. Ο κ. Χριστοφή μαζί με

τους συνεργάτες του, οι οποίοι απαρτίζουν το Κοινοτικό Συμβούλιο του χωριού, εργάζονται για τη βελτίωση της εικόνας του και τη βελτίωση της ζωής των λιγοστών κατοίκων του. Ο Άγιος Θωμάς είναι ένα μικρό αλλά πολύ όμορφο χωριό. Αξίζει να οργανώσετε μια εκδρομή, να το γνωρίσετε, να περπατήσετε στο εσωτερικό του, να μάθετε την ιστορία του και να γνωρίσετε τους φιλόξενους κατοίκους του.

Agios Thomas The village of Agios Thomas is located in the Limassol district. It is a beautiful and well-groomed village. The houses in most of the village have been renovated and are clad in stone and with an interior courtyard. Its main church is the Church of Apostle Luke and St. Thomas In the village there is also a Moslem mosque used by the Turkish Cypriot inhabitants who lived there before 1974. Saint Thomas is a small but very beautiful village. It is worth organizing an excursion, getting to know it, walking inside it, learning its history and getting to know its hospitable inhabitants.

- 17 -

Το όμορφο ξωκλήσι αφιερωμένο στη Παναγία Ζωοδόχο Πηγή

Παραμάλι

Παραλία των χελώνων

Εκκλησία του Αγίου Δημητρίου

Επαρχία Λεμεσού

Το Παραμάλι είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού. Βρίσκεται γύρω στα 28 χιλιόμετρα δυτικά της Λεμεσού. Είναι κτισμένο στην ανατολική όχθη του ποταμού Παραμάλι και βρίσκεται σε υψόμετρο 90 μέτρων. Μεγάλο τμήμα του στα νότια περιλαμβάνεται στο έδαφος της βρετανικής στρατιωτικής βάσης Ακρωτηρίου-Επισκοπής.

ύμφωνα με μια εκδοχή, το όνομα Παραμάλι είναι σύνθετο με πρώτο συνθετικό την πρόθεση «παρά», που έχει τη σημασία του δίπλα, και τη λέξη «μάλιν», που έχει τη σημασία της ιδιοκτησίας. Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή που θεωρεί ότι η πρώτη λέξη δεν ήταν το «παρά» αλλά το «πέρα» και ότι το χωριό δεν είχε την ονομασία Παραμάλι αλλά Πέρα μάλι. Στους μεσαιωνικούς χάρτες, το Παραμάλι είναι σημειωμένο ως Piramati. Το Παραμάλι ανήκε αρχικά, σύμφωνα με πληροφορίες, στο μοναχικό τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών, ενώ μετά από τη διάλυση του τάγματος αυτού, περιήλθε στην κυριαρχία του τάγματος των Ιωαννιτών Ιπποτών και περιλαμβάνονταν στον κατάλογο των χωριών της Μεγάλης Κομμανταρίας (1308) με έδρα το Κολόσσι. Σύμφωνα με πληροφορίες του ντε Μας Λατρί, οι οποίες επιβεβαιώνονται και από μια ενετική έκθεση των αρχών του 16ου αιώνα, το Παραμάλι μαζί με τα χωριά Αλέκτορα και Ποτάμι (πιθανόν πρόκειται για την Ποταμιού) κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας ήταν βασιλικό κτήμα του βαϊλάτου (baliazo) της Πάχνας. Μετά από την κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς το 1570-1571, το Παραμάλι ανήκε στα κτήματα που είχαν κατασχεθεί. Από τότε εγκαταστάθηκαν στο χωριό Τούρκοι κάτοικοι και το χωριό μέχρι το 1974 ήταν μικτό. Το τουρκικό όνομα του χωριού μάλιστα ήταν Cayonu. Κατά τα χρόνια που το χωριό ήταν μι-

κτό, οι διαπροσωπικές σχέσεις ανάμεσα σε Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους ήταν πολύ καλές. Κατά την περίοδο των ενδοκοινοτικών ταραχών, στο χωριό δημιουργήθηκε τουρκοκυπριακός θύλακας και πολλοί Ελληνοκύπριοι κάτοικοι εγκατέλειψαν μαζί με τις οικογένειές τους τα σπίτια τους αρχικά από φόβο, εξαιτίας της εμπόλεμης κατάστασης που επικρατούσε σε ολόκληρο το νησί. Αρκετοί όμως Ελληνοκύπριοι έμειναν στο χωριό, ενώ άλλοι συνέχισαν να έρχονται στο Παραμάλι, για να ασχολούνται με τις γεωργικές εργασίες τους. Το 1974, μετά την τουρκική εισβολή, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι του χωριού μετακινήθηκαν στη βόρεια πλευρά του νησιού. Το Παραμάλι προσφέρεται και για θρησκευτικές εξορμήσεις. Η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Δημήτριο. Είναι μια μικρή και σύγχρονη εκκλησία, που βρίσκεται στο σημερινό οικισμό. Σε μια λοφώδη περιοχή ανάμεσα στις κοινότητες Παραμάλι, Σωτήρα, Επισκοπή και Καντού βρίσκεται η Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου. Το εν λόγω Μοναστήρι δεν είναι γνωστό πότε ακριβώς κτίστηκε. Ήταν για χρόνια εγκαταλελειμμένο με τα ερείπια να μαρτυρούν την ύπαρξή του. Σήμερα η μονή ανακαινίστηκε και λειτουργεί ως ανδρώα μονή. Ανάμεσα σε καταπράσινα κυπαρίσσια, στην κοιλάδα του ποταμού Παραμάλι, νοτιοανατολικά του σημερινού οικισμού, στον εγκατα-

- 18 -

λελειμμένο οικισμό Συμπούλας, υπάρχει ακόμα ένα όμορφο ξωκλήσι που είναι αφιερωμένο στη Παναγία Ζωοδόχο Πηγή. Το μικρό ξωκλήσι της Παναγίας είναι κτισμένο σε σχήμα καμαροσκέπαστης βασιλικής. To εκκλησάκι υπέστη πολλές ζημιές και ξανακτίστηκε το 1977. Έγινε επέκταση δυτικά της εκκλησίας και σκεπάστηκε με πέτρινη και οξυκόρυφη καμάρα. Ο χώρος του χωριού φαίνεται πως κατοικούνταν ήδη από τα αρχαία χρόνια, όπως αποδεικνύουν τα στοιχεία που έφεραν στο φως οι ανασκαφές. Στις τοποθεσίες Τερατσωτός, Μονόπετρα και Λακκοδού, οι ανασκαφές έφεραν στο φως κατάλοιπα οικισμού της πρώιμης εποχής του Χαλκού, τα οποία περιλαμβάνονται στον κατάλογο αρχαίων μνημείων β’ του πίνακα του Τμήματος Αρχαιοτήτων. Στον κατάλογο αρχαίων μνημείων β’ βρίσκεται και η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Στα νοτιοανατολικά του χωριού βρίσκεται το κρατικό δάσος του Παραμαλίου, το οποίο προσφέρει ανάσα ζωής και αποτελεί όαση πρασίνου για το χωριό. Το δάσος έχει έκταση 137 εκταρίων και εμπίπτει στο έδαφος της βρετανικής στρατιωτικής βάσης. Ειδυλλιακό είναι και το τοπίο κοντά στον ποταμό Παραμάλι, ο οποίος βρίσκεται νότια του σημερινού οικισμού. Τεράστια είναι και η ομορφιά της παραλίας του Παραμαλίου, η οποία θεωρείται από τις πιο ήσυχες παραλίες του νησιού. Οι λουόμενοι οφείλουν να είναι προσεκτικοί, γιατί στην παραλία αυτή εκκολάπτουν κατά καιρούς τα αυγά τους οι κυπριακές χελώνες. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Παραμαλίου είναι ο κ. Αλέξανδρος Προδρόμου, ο

οποίος μαζί με την πολύτιμη στήριξη των συνεργατών του, εργάζονται με υπευθυνότητα για την προβολή του όμορφου χωριού και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων. Το Παραμάλι είναι μια όμορφη Κοινότητα κοντά στη Λεμεσό. Το φυσικό της τοπίο με το δάσος και τον ποταμό Παραμάλι, η όμορφη και ήσυχη παραλία της, η κοντινή της απόσταση από την πόλη της Λεμεσού αποτελούν κάποιους από τους λόγους που το χωριό προσφέρεται για μια επίσκεψη ή και για μόνιμη εγκατάσταση.

Paramali Paramali is a village in Limassol. It is located about 28 kilometers west of Limassol, built on the eastern bank of the Paramali River. The village from 1570 until 1974 was inhabited by both Turkish Cypriots and Greek Cypriots. The Turkish Cypriots were transferred to the northern part of the island in 1975. Paramali is also offered for religious excursions. The central church of the village is dedicated to Agios Dimitrios. Also, in the southeast of the village there is a beautiful chapel, dedicated to Virgin Mary of Zodochos Pigi. The village has a tremendous history dating back to the early Bronze Age. In the Southeast of Paramali there is the 137-hectare state forest on the base of the British military base. The landscape is also idyllic near the Paramali River, which is to the south of the current settlement. Also, the beach of Paramali is considered to be one of the quietest and nicest beaches on the island, where also Turtles can be found.

- 19 -

ΤΑ Β Ε Ρ Ν Α / TAV E R N - Μ Α Λ Ι Α / M A L I A

Κέντρο Νεότητας Παραμαλίου

ΠΛΑΤΑΝΟΣ / PLATANOS

Γιάννης Αφιερωσούλας, 25221888 / 99560897

Για υπέροχο φαγητό στο χωριό Παραμάλι, όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο Κέντρο Νεότητας Παραμαλίου το οποίο βρίσκεται στο κέντρο του χωριού! Εκεί θα σας υποδεχτεί ο κ. Γιάννης Αφιερωσούλας, ένας άνθρωπος με πολλή αγάπη για τη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική, ο οποίος έκανε το μεράκι του πραγματικότητα, μαγειρεύοντας νόστιμα φαγητά εδώ και χρόνια. Ο κ. Γιάννης έχει πολύχρονη πείρα στο χώρο της εστίασης, καθώς από τα 13 του χρόνια άρχισε να εργάζεται σε εστιατόρια στο Τρίκωμο, ενώ από το 1975-1990 εργάστηκε στο εστιατόριο Ομπρέλα. Επιπλέον εργάστηκε για χρόνια σε stake house στην Αγγλία και στη συνέχεια σε δικό του ιδιόκτητο μαγαζί, κερδίζοντας το αγγλικό κοινό για τη νοστιμιά των φαγητών του. Η νοστιμιά των φαγητών του κέρδισε τις εντυπώσεις και στο Παραμάλι. Αξίζει να αναφέρουμε ότι οι Άγγλοι των Βρετανικών βάσεων έδωσαν στον κ. Γιάννη βραβεία για το υπέροχο φαγητό του και την περιποίησή του. Στο Κέντρο Νεότητας Παραμαλίου θα γευτείτε σουβλάκια, σιεφταλιές, είδη σχάρας και stakes σε πολύ καλές τιμές και με εγγυημένη ποιότητα.

Τηλ./Tel: 99396329 Το café- εστιατόριο «Ο Πλάτανος» βρίσκεται στο παραδοσιακό χωριό της Μαλιάς. Είναι ανοιχτό μεσημέρι και βράδυ και προσφέρει πλούσιους κυπριακούς μεζέδες από αγνά και ντόπια υλικά. Αποτελεί αναμφισβήτητα μια όμορφη επιλογή για όσους επισκεφτούν το χωριό, καθώς προσφέρει ποιοτικό φαγητό, καφέδες, σνακ όλα σε πολύ λογικές τιμές, άψογη εξυπηρέτηση και σεβασμό προς τον πελάτη. The café-restaurant "Platanos" is located in the traditional village of Malia. It is open midday and evening and offers delicious Cypriot mezes using pure and local ingredients. It is undoubtedly a beautiful choice for those who visit the village, as it offers quality food, coffees, snacks at very reasonable prices, impeccable service and respect for the customer.

Μονοπάτι Μελέτης της Φύσης του Μούζουρου στο Πραστειό της Αυδήμου

Paramali Youth Center is in the center of the village. The owner of the Center, Mr. Yannis Afierosoulas, is a man with many years of experience in catering to restaurants in Cyprus as well as in England. The deliciousness of his food won excellent critics by the British Basemen of England . At the Paralimni Youth Center you will taste skewers, safflowers, grill and stakes at very good prices and with guaranteed quality.

- 20 -

φυσική ομορφιά του τόπου μας είναι αναμφισβήτητη. Γι’ αυτό και έχουμε χρέος να τη διαφυλάξουμε. Για να τη διαφυλάξουμε όμως, θα πρέπει πρώτα να τη γνωρίσουμε, να την εκτιμήσουμε. Ένας ωραίος τρόπος για να γνωρίσουμε τις ομορφιές του τόπου μας είναι τα Μονοπάτια Μελέτης της Φύσης, τα οποία αποτελούν και εξαίρετο τρόπο δασικής αναψυχής. Περπατώντας κανείς μπορεί να ανακαλύψει πολλά που θα του διέφευγαν: τη χλωρίδα, την πανίδα και διάφορα μνημεία που βρίσκονται διάσπαρτα στα χωριά μας και μαρτυρούν τη μακρόχρονη ιστορία μας. Ένα εξαιρετικά πανέμορφο Μονοπάτι μελέτης της φύσης είναι το Μονοπάτι του Μούζουρου στο Πραστειό της Αυδήμου, ένα μονοπάτι που είναι ιδανικό για τους λάτρεις της φύσης. Το Μονοπάτι έχει μέτριο βαθμό δυσκολίας και για να το διασχίσει κανείς χρειάζεται περίπου δύο ώρες. Αρχικά, ο πεζοπόρος περνάει μέσα από τον πυρήνα του γραφικού χωριού και στη συνέχεια περπατά παράλληλα του ποταμού Σιαπάνι θαυμάζοντας την άγρια φύση, τη χλωρίδα και την πανίδα. Το μονοπάτι καταλήγει στο ξωκλήσι του Αγίου Επιφανίου.

- 21 -

Μαλιά

Η εκκλησία της Παναγίας Χρυσελεούσας

Επαρχία Λεμεσού

Η Μαλιά είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού. Απέχει 34 χιλιόμετρα από την πόλη της Λεμεσού και βρίσκεται κτισμένη σε ύψος 650 μέτρων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το τοπίο του χωριού είναι διαμελισμένο από παραπόταμους του Χα Ποτάμι. Πρόκειται για ένα γραφικό αμπελοχώρι της γεωγραφικής περιφέρειας αμπελοχωριών Λεμεσού-Πάφου το οποίο θα λατρέψετε.

ρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή της Μαλιάς αποδεικνύουν ότι το χωριό ίσως να κατοικούνταν από τα αρχαία χρόνια. Σύμφωνα με μεσαιωνικές πηγές και χάρτες, η Μαλιά υπήρξε φράγκικο φέουδο με το όνομα Miglia. Ο μεσαιωνικός χρονογράφος Φλώριος Βουστρώνιος αναφέρει ότι όταν ανέβηκε στην εξουσία ο Φράγκος βασιλιάς της Κύπρου Ιάκωβος Β’ και προχώρησε σε αναδιανομή των φέουδων το 1460, η Μαλιά μαζί με άλλα επτά χωριά παραχωρήθηκαν στον Τζιάν Πέρεζ Φαμπρέγκ. Κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, σύμφωνα με την Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια, η Μαλιά μάλλον αποτελούσε αρχοντικό φέουδο, το οποίο κατασχέθηκε αργότερα από τους Οθωμανούς, οι οποίοι κατέκτησαν την Κύπρο το 1571 μ.Χ. Από την περίοδο της Τουρκοκρατίας μέχρι και το 1974 το χωριό κατοικούνταν τόσο από Τούρκους όσο και από Έλληνες κατοίκους. Το 1946 οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοί του ήταν 592 έναντι 114 Ελληνοκυπρίων, ενώ σύμφωνα με την απογραφή του 1960 κατοικούσαν σε αυτό 624 Τουρκοκύπριοι και 88 Ελληνοκύπριοι. Από το 1974 και εξής το χωριό κατοικείται από Ελληνοκύπριους πρόσφυγες. Το χωριό κατά τα χρόνια της Αγγλοκρατίας ήταν μια μικρή κωμόπολη, αφού διέθετε

δικαστήριο, αστυνομικό σταθμό -μικτό για Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους-, σινεμά, καφενεία, μπακάλικα, κουρεία κλπ. Σύμφωνα μάλιστα με μαρτυρία του κ. Γιώργου Θουκή, στο χωριό μεταφέρθηκε ρεύμα με γεννήτριες ήδη από το 1940. Η Μαλιά ήταν ξακουστή παλαιότερα για το κρασί της, το οποίο παρήγαν οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι αλλά και για τη σταφίδα της, την οποία παρήγαν οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι. Το όνομα Μαλιά, σύμφωνα με μια εκδοχή, προέρχεται από την αρχαία ελληνική πόλη Μαλός της Κιλικίας στη Μ. Ασία για την οποία κάνει λόγο και ο αρχαίος Έλληνας συγγραφέας Παυσανίας. Σύμφωνα με την εκδοχή αυτή οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ή ακόμα και ολόκληρου του νησιού προέρχονταν από αυτή την πόλη. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή, το όνομα Μαλιά είναι αντωνυμικό και προέρχεται από το μαλέα (μηλέα) που ευδοκιμεί στην περιοχή. Άλλη παράδοση αναφέρει ότι το όνομα Μαλιά προέρχεται από τα πολλά «μάλια» (εκτάσεις γης) που υπήρχαν στο χωριό. Η τουρκική ονομασία του χωριού ήταν Bağlarbaşı και έχει τη σημασία του ωραίου αμπελώνα, γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι η Μαλιά ήταν ένα σημαντικό αμπελοχώρι.

- 22 -

Παρόλο που το χωριό σήμερα έχει λιγοστούς κατοίκους, ωστόσο διατηρεί ακόμα την ομορφιά του. Τα σπίτια του, κτισμένα από πελεκητή πέτρα, με τις εσωτερικές αυλές και τις αυλόπορτες που βλέπουν στα στενά δρομάκια, είναι πραγματικά μια αξέχαστη εμπειρία για όσους επισκεφτούν το χωριό. Η εκκλησία της Παναγίας Χρυσελεούσας, μια εκκλησία κτισμένη σε ρυθμό βασιλικής και το τουρκικό τέμενος, το οποίο κτίστηκε λίγο πριν το 1878, μαρτυρούν τη συμβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων κατά το παρελθόν και αποτελούν άκρως ενδιαφέροντα σημεία που πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε κατά την περιδιάβασή σας στο όμορφο χωριό. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Μαλιάς είναι ο κ. Χαράλαμπος Χαραλάμπους, ο οποίος μαζί με τα υπόλοιπα μέλη του Κοινοτικού Συμβουλίου, έχοντας επίγνωση του δύσκολου έργου που ανέλαβαν, παλεύουν για να βελτιώσουν την εικόνα του χωριού, να το προβάλουν και να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του και τη βελτίωση της ζωής των λιγοστών κατοίκων του. Η Μαλιά Λεμεσού είναι ένα όμορφο και γραφικό χωριό που προσφέρεται για ήσυ-

χες αποδράσεις στην ομορφιά της κυπριακής υπαίθρου. Με την πρώτη ευκαιρία επισκεφτείτε το χωριό αυτό, περπατήστε στα δρομάκια του, θαυμάστε τα όμορφα παραδοσιακά σπίτια του, τους καταπράσινους αμπελώνες του και ζήστε τη μοναδική φιλοξενία των λιγοστών κατοίκων του.

Limassol District Malia is a village in the Limassol district. It is a picturesque vine village of the Lemesos-Pafos area. Archaeological findings prove that the village has been inhabited since the ancient times. During the British domination, it was a small town with a court, a police station, cinema, etc. From 1571-1974 the village became mixed, and thus inhabited by Greek Cypriot and Turkish Cypriot inhabitants. The village today has few inhabitants, but it retains its beauty. Its houses are built of stone with internal yards. The main church is that of Panagia Chryseleousa, while in the village there is a Muslim mosque built just before 1878.

- 23 -

Ο Ι Ν Ο Π Ο Ι Ε Ι Ο ΠΑ ΝΑ Γ I Ω Τ Η Σ Κ Α Ρ Σ Ε ΡΑ Σ Στην όμορφη Δωρό της επαρχίας Λεμεσού βρίσκεται το Οινοποιείο Καρσεράς, ένα οικογενειακό οινοποιείο που δημιουργήθηκε το 1998 από τον κ. Παναγιώτη Καρσερά, ο οποίος μαζί με τη σύζυγό του, Λένια, και τα παιδιά τους, αξιοποιώντας τη μακρά οικογενειακή παράδοση στην παραγωγή κρασιού, ανακαίνισαν τον παλαιό χώρο όπου βρισκόταν το Συνεργατικό Οινοποιείο του χωριού από το 1950. Το οινοποιείο λειτουργεί σήμερα στις εγκαταστάσεις που παλαιότερα χρησιμοποιούνταν για την παραλαβή και τη διαλογή σταφυλιών.

THEODORA COMMANDARIA GOLD KNIGHT EDITION

THEODORA COMMANDARIA PLATINUM KNIGHT EDITION

Σήμερα το οινοποιείο λειτουργεί αξιοποιώντας τις γνώσεις του κ. Φίλιππου Καρσερά, γιου του κ. Παναγιώτη Καρσερά, ο οποίος σπούδασε οινολόγος και δραστηριοποιείται τα τελευταία χρόνια στο χώρο. Το οινοποιείο παράγει 70 τόνους κρασί ετησίως και είναι γνωστό για την περίφημη κουμανδαρία του για την παραγωγή της οποίας κέρδισε χρυσό και ασημένιο βραβείο! Για την παραγωγή της περίφημης κουμανδαρίας, το οινοποιείο χρησιμοποιεί σταφύλια από ιδιόκτητους αμπελώνες αλλά και επιλεγμένη παραγωγή της περιοχής. Το οινοποιείο Καρσεράς είναι ανοιχτό για τους επισκέπτες που επιθυμούν να ξεναγηθούν στους πανέμορφους αμπελώνες και στους χώρους του. Η ξενάγηση γίνεται στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα ρωσικά και μόνο κατόπιν συνεννόησης. Η ξενάγηση περιλαμβάνει δωρεάν δοκιμή της περίφημης κουμανδαρίας Theodora, γνωστής για την υπέροχη γεύση και το άρωμα. Karseras Winery is in the beautiful Doros village of the Limassol district. It is a family winery, and was founded in 1998. It produces 70 tons of Commandaria annually from grapes from private vineyards or selected production of the area.The owners for their production of Commandariawon a gold and silver award. The winery is open for sightseeing in vineyards and its surroundings. The guided tour is in Greek, English and Russian. The guided tour includes a free trial of Commandaria.

ΚΥΠΡΙΑΚΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΟΙΝΟΥ 2018 ARGYΡΟ ΜΕΤΑΛΛΙΟ CYPRUS WINE COMPETITION 2018 SILVER MEDAL ΔΩΡΟΣ 4750 ΛΕΜΕΣΟΣ, ΚΥΠΡΟΣ 4750 LIMASSOL, CYPRUS - 2 4/ DOROS Email: info@karseraswinery.com / Τηλ. / Tel.: 99319646 / 99589325

REGINA COMMANDARIA 2011 - 25 -

Εκκλησία Παναγίας Ελεούσας

Μελίνη Επαρχία Λάρνακας

H Μελίνη είναι ένα χωριό της ορεινής Λάρνακας. Πρόκειται για ένα μικρό και γραφικό χωριό με πλακόστρωτα δρομάκια και σπίτια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με όμορφες αυλές και ολάνθιστους κήπους.

πάρχουν διάφορες εκδοχές για το όνομα Μελίνη. Σύμφωνα με μια εκδοχή, το όνομα Μελίνη προκύπτει ίσως από το φυτό μελίνη (melica), το οποίο αναφέρει ο Ηρόδοτος στο Γ’ Βιβλίο των Ιστοριών του και ο Ξενοφών στο έργο του Κύρου Ανάβασις. Πρόκειται για το φυτό μελίνη ή κέχρος ο ιταλικός, ένα ισχυρό ζιζάνιο που φύεται σε μεγάλη αφθονία στην Κύπρο από τα αρχαία χρόνια. Έτσι, η Μελίνη είναι ένας τόπος κατάφυτος από μελίνες. Μια τοπική παράδοση συνδέει το όνομα του χωριού με το μέλι και τις μέλισσες, εκδοχή που φαίνεται πως επιβεβαιώνεται, αφού στο χώρο του χωριού υπήρχαν παλαιότερα άφθονα μελίσσια. Τέλος, μια άλλη εκδοχή συνδέει το όνομα του χωριού με μια μεσαιωνική αρχόντισσα που κατοικούσε στο χωριό με το όνομα Μελίτα. Σώζονται διάφορα ονόματα του χωριού: Melini, Meleni, Melim, Meline. Το χωριό φαίνεται πως ήταν κτισμένο ήδη από τον 1ο αιώνα μ.Χ., αφού μνημονεύεται στο Βίο του Αγίου Ηρακλειδίου, του επισκόπου της Ταμασσού. Συγκεκριμένα, από το χωριό πέρασε ο Άγιος, επιστρέφοντας από το Κούριο και πηγαίνοντας προς την έδρα του την Ταμασσό. Κατά τη στάση του στο χωριό, πληροφορήθηκε το θάνατο της αδελφής του. Κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, ο οικισμός του χωριού βρισκόταν πιθανότατα

ένα χιλιόμετρο ανατολικότερα από τη σημερινή του θέση, στην τοποθεσία Μαυρίδκια. Το χωριό περιλαμβάνεται στον κατάλογο των βασιλικών φέουδων του ντε Μας Λατρί. Σύμφωνα με πληροφορίες που διαθέτουμε, επί βασιλείας του Φράγκου βασιλιά Ιάκωβου Β’ Lusignan, η Μελίνη μαζί με τα χωριά Παρσάτα και Οδού παραχωρήθηκαν στον Ιωάννη Κιρκάσιο (Gioan Cercasso), αδελφό του Σουλτάνου της Αιγύπτου, ο οποίος είχε υπό την κατοχή του και τα φέουδα του Πάνω και Κάτω Φρενάρους. Μια άλλη πηγή αναφέρει ότι το 1367 η Μελίνη μαζί με την Παρσάτα ανήκαν ως φέουδα στην Ιζαμπέλλα της Αντιοχείας. Η εκκλησία της Παναγίας της Ελεούσας είναι κτισμένη στα βόρεια του χωριού. Πρόκειται για μια πετρόκτιστη εκκλησία με ξύλινη αμφικλινή στέγη, η οποία μιμείται τον ξυλόστεγο φραγκοβυζαντινό ρυθμό που συναντάται κυρίως σε εκκλησίες της περιοχής του Τροόδους και συνέχισε να χρησιμοποιείται και επί καιρώ Τουρκοκρατίας σε πολλά χωριά της Κύπρου. Σύμφωνα με επιγραφή στη ξύλινη δοκό πάνω από τη δυτική είσοδο της εκκλησίας, κτίστηκε το 1721. Δύο εικόνες της εκκλησίας αποδίδονται στον Κύπριο ζωγράφο του 16ου αιώνα Βασίλειο. Πρόκειται για μια εικόνα της Αγίας Παρασκευής σε μετωπική στάση από τα γόνατα και πάνω. Η

- 26 -

Πανέμορφα στενά δρομάκια

εικόνα αυτή είναι ζωγραφισμένη στον εικονογραφικό τύπο κατά τον οποίο η Αγία κρατά με το δεξί της χέρι σταυρό ενώ με το άλλο πιάτο μέσα στο οποίο εικονίζονται δύο μάτια, υποδηλώνοντας έτσι την ιδιότητα Της ως προστάτιδας των πιστών από οφθαλμικές ασθένειες. Στην εικόνα που βρίσκεται στην εκκλησία της Παναγίας Ελεούσας, η Αγία Παρασκευή κρατά στα δύο της χέρια, που βρίσκονται μπροστά στο στήθος της, μια εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης. Μια άλλη εικόνα που βρισκόταν παλαιότερα στην εκκλησία απεικονίζει τη Βάπτιση του Χριστού στην οποία ο Ιωάννης Πρόδρομος βαπτίζει το γυμνό Χριστό. Η εικόνα αυτή φυλάσσεται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο του Αγίου Λαζάρου. Σύμφωνα με την απογραφή του 1960, στη Μελίνη κατοικούσαν 230 Ελληνοκύπριοι κάτοικοι. Σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2011, η Μελίνη είχε μόλις 59 κατοίκους. Πρόκειται για ένα πανέμορφο χωριό, το οποίο χαρακτηρίζεται για στενά και πολύ ανηφορικά δρομάκια του, τα οποία κερδίζουν τον επισκέπτη. Τα πανέμορφα σπίτια του, δείγματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, είναι φτιαγμένα από μεγάλες πέτρες και πλιθάρι. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου της Μελίνης είναι ο κ. Χριστόφορος Αλέκου. Αξίζει να αναφερθεί ότι το χωριό, παρόλο που κατοικείται από λίγους κατοίκους, διατηρείται σε άριστη κατάσταση ως αποτέλεσμα της υπευθυνότητας των μελών του Κοινο-

τικού Συμβουλίου του. Οι λιγοστοί κάτοικοί του προσφέρουν ένα ζεστό χαμόγελο σε όποιον επιλέξει να επισκεφτεί το χωριό τους, κάνοντάς τον να νιώσει από την πρώτη στιγμή ευπρόσδεκτος. Η Μελίνη, ένα πανέμορφο ορεινό χωριό της Λάρνακας, προσφέρει στον επισκέπτη ηρεμία, γαλήνη και καθαρό αέρα με φόντο την ειδυλλιακή κυπριακή φύση.

Melini Melini is a small and picturesque village of Larnaca with cobbled streets and traditional architecture houses with beautiful courtyards and blooming gardens. The village’s name is in one version linked to bees and honey and refers to the many bee hives that existed in the village. The main church of the village is Panagia Eleousa, built on the north side of the village, a stone-built church. It is a village inhabited by few and hospitable residents and is kept in excellent condition. Melini, offers the visitor peace, tranquility and fresh air with a backdrop of idyllic Cypriot nature.

- 27 -

ΤΑΒΕΡΝΑ

Μιχάλης Καρπασιάς Τηλ. / Tel. 99472976 / 95153938, Μελίνη / Melini

Η όµορφη περιδιάβασή σας στη Μελίνη µπορεί να συνδυαστεί µε πλούσιο και γευστικό φαγητό στην ταβέρνα του κ. Μιχάλη Καρπασιά, πρώην ιδιοκτήτη της ταβέρνας Καρπασιάνα, σε έναν πραγµατικά όµορφο και φιλόξενο χώρο.

Μετά από την περιδιάβασή σας στην υπέροχη και παραδοσιακή Μελίνη, αξίζει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε το καφεστιατόριο του χωριού για να ξαποστάσετε και να περάσετε όμορφες στιγμές δοκιμάζοντας παραδοσιακές λιχουδιές! Το καφεστιατόριο είναι οικογενειακή επιχείρηση που δραστηριοποιείται στο χώρο του χωριού και προσφέρει στους επισκέπτες εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα σε πολύ λογικές τιμές και πάντοτε με σεβασμό στον πελάτη. Στο καφεστιατόριο μπορείτε να γευματίσετε, επιλέγοντας μέσα από μια μεγάλη ποικιλία παραδοσιακών φαγητών, και να γευτείτε υπέροχα γλυκά του κουταλιού και φυσικά λαχταριστά παραδοσιακά πουρέκια που μυρίζουν παράδοση! The cafe-restaurant is a family business that operates in the village and oﬀers guests excellent quality food at very reasonable prices and always with respect to the customer. You can dine, choosing from a wide variety of traditional dishes, - 2delicious 8 and taste delicious traditional sweets and of course traditional pastries.

Με εγγύηση την πολύχρονη πείρα στον τοµέα της εστίασης και τον απόλυτο σεβασµό στον πελάτη, απολαύστε νόστιµους παραδοσιακούς µεζέδες, οι οποίοι φτιάχνονται µε µεράκι από αγνά και φρέσκα υλικά και σε πολύ καλές τιµές. Η οµορφιά του χώρου πραγµατικά θα σας κερδίσει από την πρώτη στιγµή που θα τον επισκεφτείτε: η όµορφη πισίνα, οι καταρράκτες και η υπέροχη θέα στο βουνό θα συνοδεύσουν το γεύµα σας κάνοντάς το µια απόλυτη εµπειρία!

The tavern is located in Melini. With guarante the years of experience in the field of catering and the absolute respect for the customer, enjoy delicious traditional snacks, made with taste of pure and fresh ingredients and at very good prices. The beauty of the place will truly win you from the first moment you visit it: the beautiful swimming pool, the waterfalls and the magnificent mountain views will accompany your meal, making it an absolutely amazing - 29 experience!

Μέλι Μελίνης Χωριό Μελίνη, 7716 Λάρνακα. Τηλ. 97852809

Το μέλι υπήρξε ένα από τα πρώτα γλυκαντικά που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος. Πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά και αντιοξειδωτικές ιδιότητες, αποτελεί αναμφισβήτητα ήδη από την αρχαιότητα βασική τροφή στο μεσογειακό τραπέζι. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το μέλι ως προσφορά στους θεούς τους προκειμένου να κερδίσουν την εύνοιά τους. Στην πανέμορφη Μελίνη, ξακουστή για το γευστικότατο και εκλεκτό μέλι της, παράγεται το γνήσιο μέλι Μελίνης. Η Ελενα, από αγάπη και σεβασμό για την παράδοση και ακούγοντας από μικρή τις ιστορίες των παππούδων της, μεγαλώνοντας έμαθε για τις μέλισσες και για το μέλι με τις ευεργετικές ιδιότητες για τον ανθρώπινο οργανισμό. Έτσι, ξεκίνησε να ασχολείται με την παραγωγή μελιού, επιθυμώντας να κρατήσει την παράδοση ζωντανή. Σήμερα παράγει εξαιρετικής ποιότητας γνήσιο μέλι, φτιάχνει κεριά από κηρήθρα καθώς και αλοιφές από κερί, επωφελούμενη τις θεραπευτικές και επουλωτικές ιδιότητες του κεριού στον ανθρώπινο οργανισμό.

Ταβέρνα «Το Κουλτουριάρικο» In the beautiful Melini village, a well renowned honey is being produced. Helena, out of love and respect for tradition, growing up learned about bees and honey and their beneﬁcial properties for the human body. So she began to deal with the production of honey, wishing to keep the tradition alive. Today she produces excellent quality genuine honey, while she makes wax candles and lotions, taking advantage of the healing properties of the wax in the human body.

- 30 -

Melini Honey

Melini Village, 7716 Larnaca. Τel. 97852809

Λεωφόρος Λευκωσίας-Λεμεσού. Τηλ./Tel.: 99625695

Αν αναζητάτε την πιο αξέχαστη εμπειρία με υπέροχο φαγητό, καλή παρέα και άψογη εξυπηρέτηση, τότε πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτείτε την ταβέρνα «Το Κουλτουριάρικο» κοντά στον κυκλικό κόμβο της Μοσφιλωτής. Η ταβέρνα στεγάζεται σε έναν πραγματικά όμορφο χώρο που μυρίζει παράδοση: τους τοίχους της κοσμούν εργαλεία της καθημερινής ζωής των ανθρώπων της υπαίθρου. Ξακουστή για τους πεντανόστιμους μεζέδες της, τα εξαιρετικά μακαρόνια του φούρνου σε πήλινο σκεύος, τις σιεφταλιές της, τα λαχταριστά κρεατικά της, τα ανεπανάληπτα κουπέπια της και φυσικά για την άψογη εξυπηρέτησή της, η ταβέρνα «Το Κουλτουριάρικο» υπόσχεται να χαρίσει στον καθένα μας αξέχαστες στιγμές γαστρονομικής απόλαυσης. Κάθε Παρασκευή ή Σάββατο η διασκέδασή μας φτάνει στο ζενίθ με ζωντανή μουσική… μόνο στην Ταβέρνα «Το Κουλτουριάρικο»! Koultouriariko tavern is located close to the roundabout of Mosﬁloti. The tavern is housed in a beautiful space and its famous for its delicious appetizers, the oven baked - 3 1pasta - in a clay pot, its saﬄower, its meat and its locusts. Every Friday or Saturday there is live music.

Το πανέμορφο χωριό Εκκλησία της Αγίας Μαρίνας

Μοσφιλωτή

Ιερά Μονή Αγίας Θέκλης

Το Κοινοτικό Συμβούλιο Μοσφιλωτής

Επαρχία Λάρνακας

Η Μοσφιλωτή είναι χωριό της επαρχίας Λάρνακας. Βρίσκεται γύρω στα 21 χιλιόμετρα δυτικά της Λευκωσίας, σε υψόμετρο 250 μέτρων, σε προνομιακή θέση, ανάμεσα στις τρεις μεγάλες πόλεις της Κύπρου, τη Λευκωσία, τη Λάρνακα και τη Λεμεσό. Στα νότια του χωριού ρέει ένα ρυάκι, το οποίο αποτελεί παραπόταμο του ποταμού Τρέμιθου.

ονομασία του χωριού είναι κατά πάσα πιθανότητα φυτώνυμη και προέρχεται από το δέντρο μοσφιλιά (crataegus azarolus). Μοσφιλωτή, σύμφωνα με αυτή την ονομασία, είναι η περιοχή που είναι κατάφυτη από μοσφιλιές. Το χωριό είναι σημειωμένο σε μεσαιωνικούς χάρτες με τα ονόματα Mesfolot ή Mesfelot, ενώ έχουν διασωθεί και άλλες ονομασίες όπως Mosfiloti, Mosphiloti, Mosphilote και San Thecla. Η τελευταία ονομασία συνδέεται με το μοναστήρι της Αγίας Θέκλας γύρω από το οποίο ήταν πιθανότατα ο αρχικός οικισμός του χωριού. Σύμφωνα με το Νέαρχο Κληρίδη, το χωριό υφίστατο ήδη από τα βυζαντινά χρόνια. Ο αρχικός οικισμός, όπως έχει αναφερθεί και πιο πάνω, κτίστηκε γύρω από το μοναστήρι της Αγίας Θέκλας, το οποίο ίδρυσε η Αγία Ελένη κατά την παραμονή της στο νησί τον 4ο αιώνα μ.Χ. Το μοναστήρι αυτό ιδρύθηκε μαζί με το Σταυροβούνι και βρίσκεται στα νοτιοδυτικά του σημερινού χωριού. Η εκκλησία του είναι κτίσμα του 1741 και κάτω από αυτήν υπάρχει αγίασμα. Κατά τα μεσαιωνικά χρόνια, η Μοσφιλωτή αποτελούσε φέουδο που ανήκε στον Mutio Costanzo, φεουδάρχη και γενάρχη της οικογένειας Costanzo. Ο Costanzo γεννήθηκε στη Σικελία ενώ είχε καταγωγή από την Κωστάντζα της Γερμανίας. Έδρασε γύρω στον 15ο αιώνα. Είχε υπό την κατοχή του τα χωριά Βάβλα, Κόρνο, Δελίκηπο, Καλοτρίτη και το Άρσος της Μεσαορίας, τα οποία δόθηκαν σε αυτόν από το βασιλιά Ιάκωβο Β’. Ο ιστορικός Φλώριος Βουστρώνιος διασώζει ότι ανάμεσα στη Μοσφιλωτή και τα Λύμπια υπήρχε παλαιότερα μεσαιωνικός οικισμός με το

όνομα Κακοτρυγήτης, ο οποίος ανήκε στη διοικητική επαρχία της Λευκωσίας. Κατά την προφορική τοπική παράδοση, όταν το 1570 οι Τούρκοι κατέλαβαν τα Λεύκαρα και επιδόθηκαν σε σφαγές και λεηλασίες, κατευθύνθηκαν και προς την περιοχή του χωριού, έσφαξαν και λεηλάτησαν και ισοπέδωσαν και το ναό της Αγίας Μαρίνας, ο οποίος βρίσκονταν στο κέντρο του χωριού. Η μέρα που έγινε η καταστροφή ήταν Τρίτη και έτσι από τότε ο μεσαιωνικός οικισμός πήρε το όνομα Καλοτρίτης ή Κακοτρυγήτης. Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται η παλιά εκκλησία αφιερωμένη στην Αγία Μαρίνα. Σύμφωνα με την παράδοση, ο ναός ήταν αρχικά αφιερωμένος στην Αγία Παρασκευή. Οι κάτοικοι του χωριού αφιέρωσαν σε μεταγενέστερο χρόνο το ναό στην Αγία Μαρίνα. Δεν γνωρίζουμε επακριβώς πότε κτίστηκε ο ναός, αν και, σύμφωνα με ενδείξεις, πρέπει να τοποθετηθεί στον 17ο αιώνα περίπου. Σημαντική είναι η μαρτυρία του Άγγλου περιηγητή Γκάννις, ο οποίος διασώζει ότι είδε δύο πολύ ωραίες εικόνες στην εκκλησία αυτή, την εικόνα της Παναγίας, η οποία χρονολογείται στον 16ο αιώνα και την εικόνα του Αγίου Τρύφωνα, η οποία χρονολογείται στον 17ο αιώνα. Σύμφωνα με αυτή την αναφορά, ο ναός θα πρέπει να τοποθετηθεί γύρω στον 17ο αιώνα. Στη Μοσφιλωτή καλλιεργούνταν από τα παλαιότερα χρόνια τα ελαιόδεντρα. Σύμφωνα με τις πληροφορίες που παίρνουμε από τον κώδικα 51 της Ιεράς Μονής Κύκκου, στην οποία πραγματοποιείται πλήρης καταγραφή της περιουσίας της Μονής ανά το παγκύπριο, η Μοσφιλωτή μαζί με

- 32 -

τα χωριά Κόρνος, Λυθροδόντας, Αλάμπρα, Δελίκηπος, Λύμπια, Αναλιόντας, Αγία Βαρβάρα, Ιδάλιον, Πυργά, Μαθιάτης, Σια και Ποταμιά ανήκαν κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας στον καζά (διοικητική περιφέρεια κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας) της Κυθρέας και η Μονή Κύκκου ήταν ιδιοκτήτης δεκαεπτά ελαιοδέντρων στο χωριό Μοσφιλωτή. Στο χωριό υπάρχει ακόμα ένας παλιός ελαιόμυλος, ο οποίος χρησιμοποιούνταν για την παραγωγή ελαιολάδου, καθώς και μια αιωνόβια ελιά, αξιοθέατα που οπωσδήποτε πρέπει να επισκεφτείτε. Ειδυλλιακό είναι το τοπίο και γύρω από το πέτρινο γεφύρι της Μοσφιλωτής, το οποίο πραγματικά παρασύρει τον επισκέπτη σε μια άλλη εποχή. Το χωριό της Μοσφιλωτής γνώρισε μεγάλη πληθυσμιακή αύξηση από το 1976 και μετά και αυτό οφείλεται στην εγκατάσταση μεγάλου αριθμού Ελληνοκύπριων προσφύγων. Ο αρχικός πυρήνας του χωριού αποτελείται από σπίτια που διατηρούν σε μεγάλο βαθμό την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική τους. Σήμερα ο οικισμός έχει εξαπλωθεί αρκετά και έχουν προστεθεί σε αυτόν και σύγχρονες οικοδομές που «παντρεύουν» το παλιό με το νέο. Πρόεδρος του Κοινοτικού Συμβουλίου Μοσφιλωτής είναι ο κ. Ανδρέας Παναγιώτου, ο οποίος μαζί με τους συνεργάτες του εργάζονται για τη βελτίωση των όρων ζωής της κοινότητας. Η Μοσφιλωτή γνωρίζει συνεχή ανάπτυξη και αυτό λόγω του ότι βρίσκεται πολύ κοντά στις τρεις μεγαλύτερες πόλεις της Κύπρου. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Μοσφιλωτής προγραμματίζει τον ερχόμενο Οκτώβριο το 2ο Φεστιβάλ Μοσφίλου, Παραδοσιακής Τέχνης και Επαγγελμάτων, εκδήλωση που έχει ως απώτερο στόχο την ανάπτυξη και την προβολή του χωριού μέσα από έκθεση χαρτών, εικόνων και φωτογραφιών

από τα παλαιά χρόνια μέχρι και σήμερα. Στην εκδήλωση θα συμμετάσχουν χορευτικά και μουσικά συγκροτήματα, ενώ οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν από κοντά την παρασκευή παραδοσιακών προϊόντων, όπως μαρμελάδα μοσφίλου, και να προμηθευτούν πολλά από αυτά τα προϊόντα. Η Μοσφιλωτή είναι αναμφίβολα ένας ωραίος προορισμός για όσους θέλουν να εκδράμουν σε ένα όμορφο χωριό της υπαίθρου. Η κοντινή της απόσταση από τη Λευκωσία, τη Λάρνακα και τη Λεμεσό την καθιστά έναν ωραίο τόπο για να ζήσει κανείς μόνιμα, αφήνοντας πίσω του την φασαρία της μεγαλούπολης.

Mosfiloti

Mosfiloti is a village in the Larnaca district. It is located about 21 kilometers west of Nicosia, between the three major cities of Cyprus, Nicosia, Larnaca and Limassol. In the center of the village is the old church dedicated to Agia Marina. The main occupation of the inhabitants of the village was the cultivation of olive trees and the production of olive oil. The original core of the village consists of houses that largely retain their traditional folk architecture. Today, the settlement has spread a lot and modern buildings have been added to it, which «marry» the old with the new. The 2nd Festival of Mosfilo, that consists of Traditional Art and Occupations will take place this October, an event that is especially interesting for those who want to learn the history of the village and watch closely the production of traditional products such as jam. The proximity of Mosfiloti from Nicosia, Larnaca and Limassol makes it a nice place to live permanently, leaving behind the bustle of the big city.

- 33 -

H “Tamassos Rose Gardens” είναι μια μικρή οικογενειακή βιοτεχνία παραγωγής ροδοστάγματος, με έδρα τα Πέρα Ορεινής. Η εμπορική επωνυμία είναι καταχωρημένη στο όνομα του υιού της οικογένειας Κώστα, του οποίου η ιδέα και επιμονή σε ηλικία μόλις 17 χρονών, παρά τον αρχικό αρνητισμό των υπολοίπων μελών, είχε ως αποτέλεσμα τη «Κορυφαία ποιότητα στη καλύτερη τιμή» δημιουργία της επιχείρησης. Διαθέτει τους δικούς της ροδώνες από τους οποίους προέρχεται το σύνολο των τριαντάφυλλων που χρησιμοποιεί. Οι χώροι αυτοί τους μήνες Απρίλη -Μάιο που ανθίζουν οι τριανταφυλλιές μοιάζουν «φυσικός παράδεισος». Χάρμα οφθαλμών και εξιτάρισμα αισθήσεων. Χρώματα και αρώματα. Μεθυστικά αρώματα για τους τυχερούς που θα βρεθούν εκεί. Οι πρώτες τριανταφυλλιές φυτεύτηκαν το 2005 και από το 2007 άρχισε η παραγωγή ροδοστάγματος. Στα πρώτα στάδια η παραγωγή ήταν μικρή και το σύνολο της διατίθετο στην κοινότητα Πέρα, στην οποία είχε γίνει περιζήτητο. Αυτό οδήγησε στην επέκταση του αρχικού ροδώνα και στην αύξηση της παραγωγής. To 2009 λαμβάνει την εμπορική επωνυμία “Tamassos Rose Gardens”. Η επωνυμία Tamassos επιλέγηκε από την ομώνυμη ονομασία της ευρύτερης περιοχής του χωριού Πέρα, που αποτελεί ένα από τα 9 αρχαία βασίλεια της Κύπρου. Μια περιοχή φημισμένη και γνωστή από αρχαιοτάτων χρόνων για τη ποιότητα των γεωργικών προϊόντων της (χρυσόμηλα, καϊσιά, ελιές-λάδι, κλπ). Στα Πέρα υπήρχαν πάντοτε αρωματικές τριανταφυλλιές σε μικρή όμως έκταση, από τις οποίες παραγόταν εξαιρετικής ποιότητας ροδόσταγμα. Από το 2011 η παραγωγή αυξάνεται σημαντικά και το ροδόσταγμα TAMASSOS αρχίζει να διατίθεται σε μεγάλες υπεραγορές και να γίνεται γνωστό σε όλη τη Κύπρο. Με αγάπη και σκληρή δουλειά όλων των μελών της οικογένειας, έχει πετύχει την παραγωγή γνήσιου παραδοσιακού ροδοστάγματος εξαιρετικής ποιότητας, χωρίς συντηρητικά ή άλλα πρόσθετα. Οι εφαρμοζόμενες μέθοδοι και πρακτικές σε όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας, από τη παραγωγή των τριαντάφυλλων μέχρι την εμφιάλωση και διάθεση του προϊόντος, διασφαλίζουν την ασυναγώνιστη ποιότητα του ροδοστάγματος TAMASSOS. "Tamassos Rose Gardens" is a small, family-run business based in Pera Orinis. The business has its own rose gardens from which all the roses that it uses come from. Initially, the business produced a small amount of rosewater which was available onlyin the village. The excellent quality of the rosewater made it soon known and since 2011 the TAMASSOS rosewater is now available in major supermarkets and is well known all over Cyprus. The TAMASSOS rosewater is a genuine traditional rosewater of exceptional quality without preservatives or other additives.

- 34 -

Υπεραγορά Κ&Θ Παπασταύρου MAS Πέτρου Κυπριανού 2, Μοσφιλωτή, Λάρνακα. Tηλ. 22 533897 email: papastavrou@mas.com.cy

Η Υπεραγορά MAS Παπασταύρου είναι μια οικογενειακή επιχείρηση που έχει την έδρα της στο χωριό της Μοσφιλωτής. Ιδρύθηκε το 1997 και από τότε προσφέρει σε όλους εμάς εξαιρετικής ποιότητας προϊόντα πάντοτε σε χαμηλές τιμές. Η υπεραγορά διαθέτει και κρεοπωλείο που προσφέρει άριστης ποιότητας φρέσκο κρέας μόνο από Κύπριους παραγωγούς, αρτοποιείο, αλλαντοπωλείο και φρουταρία με προϊόντα στην πλειοψηφία τους από Κύπριους παραγωγούς. Οι χαμηλές τιμές, η άψογη ποιότητα των προϊόντων και η άριστη εξυπηρέτηση αποτελούν τα βασικά συστατικά για να προτιμήσουμε την Υπεραγορά MAS Παπασταύρου για τα επόμενα ψώνια μας! The MAS Papastavrou Supermarket is a family run business located in the village of Mosﬁloti. It was founded in 1997 and since then it oﬀers excellent quality products at low prices. It has a butcher of excellent quality fresh meat of Cyprus, a bakery, a food store and a fruit shop with products mostly made by Cypriot producers. The low prices, the excellent product quality and the excellent service are the key ingredients to choose MAS Papastavrou Supermarket for your next shopping trip!

- 35 -

Πέρα Ορεινής Επαρχία Λευκωσίας

Εκκλησία Αρχαγγέλου Μιχαήλ

Το χωριό Πέρα εντάσσεται γεωγραφικά στην επαρχία Λευκωσίας και είναι κτισμένο περίπου 18 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της πρωτεύουσας. Βρίσκεται στην ανατολική όχθη του ποταμού Πεδιαίου και είναι ένα χωριό η ιστορία του οποίου χάνεται στα βάθη των αιώνων.

ο όνομα του χωριού προκύπτει πιθανότατα από τη θέση του: αποτελούσε προάστιο της Ταμασού, το οποίο βρισκόταν «πέραν» του ποταμού Πεδιαίου, δηλαδή στην άλλη πλευρά του. Αρχικά ονομαζόταν Πέραν. Στο Βίο του Αγίου Ηρακλειδίου, του πρώτου Επισκόπου της Ταμασού, το χωριό αναφέρεται ως προάστιο της αρχαίας πόλης της Ταμασού και έχει την ονομασία «Πέρατον». Το προσωνύμιο «Ορεινής» προστέθηκε δίπλα από το όνομά του στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν οι Οθωμανοί χώρισαν την Κύπρο σε κατηλλίκια για σκοπούς φορολογίας, προκειμένου να ξεχωρίζει από τα άλλα χωριά που φέρουν το ίδιο όνομα (Πέρα Πεδί, Πέρα Χωριό κ.ά.). Έτσι, σήμερα το χωριό είναι γνωστό ως Πέρα Ορεινής. Ο χώρος στον οποίο είναι κτισμένο το χωριό φαίνεται πως κατοικούνταν ήδη από τα αρχαιότατα χρόνια. Στην Αρχαιότητα, το χωριό ανήκε στο βασίλειο της Ταμασού. Σύμφωνα με αρχαίες πηγές, στο χώρο που βρίσκεται σήμερα η εκκλησία της Παναγίας της Οδηγήτριας, υπήρχε ένας ναός και θεραπευτήριο που ήταν αφιερωμένο στον Ασκπληπιό. Ο εν λόγω ναός κατεδαφίστηκε από το δεύτερο επίσκοπο της Ταμασού, Άγιο Μνάσονα. Παρόλο που δεν έγιναν μεγάλης εκτάσεως ανασκαφές, ωστόσο στην περιοχή του χωριού φαίνεται πως είχε ανακαλυφθεί από κατοίκους ένα τεραστίων διαστάσεων ορειχάλκινο άγαλμα του θεού Απόλλωνα που χρονολογείται στην κυπροκλασική εποχή (475-450 π.Χ.) για το οποίο κάνει λόγο

και ο Αθανάσιος Σακελλάριος στο βιβλίο του «Τα Κυπριακά Α’». Σύμφωνα με το Σακελλάριο, το άγαλμα βρέθηκε το 1836 και δυστυχώς κατατεμαχίστηκε και πωλήθηκε για μέταλλο. Διασώθηκε μόνο το κεφάλι, το οποίο πωλήθηκε στον πρόξενο της Γαλλίας και σήμερα κοσμεί το Βρετανικό Μουσείο. Το χωριό υφίστατο και τα μεσαιωνικά χρόνια. Ο Λεόντιος Μαχαιράς αλλά και ο Φλώριος Βουστρώνιος αναφέρονται σε δύο αλαμάνους αγίους, τους Αγίους Βασίλειο και Δημητριανό, οι οποίοι φαίνεται πως ασκήτευσαν στην περιοχή του χωριού. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, το χωριό αποτελούσε φέουδο. Στα χρόνια της βασιλείας του Ιακώβου Β’ το χωριό παραχωρήθηκε στον ευγενή Ιάκωβο ντε Νόρες, ενώ προηγουμένως δεν γνωρίζουμε σε ποιον ανήκε. Γύρω από το χωριό υπήρχαν εννέα ξωκλήσια αφιερωμένα στους Άγιους Δημητριανό, Βασίλειο, Γεώργιο, Ανδρόνικο, στις Αγίες Βαρβάρα, Σωτήρα και Μαύρη και στο Σταυρό. Σήμερα στο χωριό υπάρχουν δύο κύριες εκκλησίες: η εκκλησία της Παναγίας της Οδηγήτριας και ο νεόδμητος ναός του Αγίου Δημητριανού. Η εκκλησία της Παναγίας Οδηγήτριας κτίστηκε το 1700 στο χώρο όπου βρίσκονταν ο αρχαιότατος ναός του Ασκληπιού, ο οποίος, όπως αναφέρθηκε, κατεδαφίστηκε από τον επίσκοπο Μνάσονα. Από το ναό του Ασκληπιού σώζεται σήμερα μια κολώνα από γρανίτη που είναι στημένη στην αυλή στα δε-

- 36 -

Παραδοσιακή οικοδομή (σπίτι Νικόλα Αμερικάνου)

Εκκλησία Παναγίας Οδηγήτριας

ξιά μετά την είσοδο της εκκλησίας. Επιπλέον, το ανώφλι στη δυτική είσοδο του ναού, το οποίο αποτελείται από μια μαρμάρινη δοκό, προέρχεται πιθανότατα από τον αρχαίο ναό του Ασκληπιού. Το 2016 εγκαινιάστηκε ένας καινούργιος ναός αφιερωμένος στον Άγιο Δημητριανό. Ανεγέρθηκε δίπλα από ερείπια παλαιότερης εκκλησίας. Εκτός από τις εκκλησίες αυτές, στα Πέρα Ορεινής υπάρχει και η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ που είναι κτίσμα του 17ου αιώνα και σε αυτήν στεγάζεται και το Βυζαντινό μουσείο του χωριού. Μνεία σε αυτήν κάνει και ο Άγγλος περιηγητής Γκάννις. Στα νότια του χωριού και δίπλα από τον Πεδιαίο ποταμό βρίσκεται ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο. Το παρεκκλήσι ήταν για χρόνια χαλασμένο και σκεπασμένο με χώμα. Το 2007, η εκκλησιαστική επιτροπή σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων, την Αρχιεπισκοπή και με την οικονομική στήριξη κατοίκων της Κοινότητας Πέρα κατάφεραν να το ανακαινίσουν. Ο κύριος πυρήνας του χωριού αποτελείται από παραδοσιακά κυπριακά σπίτια που εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη για την αρχιτεκτονική τους. Πολλά από αυτά διατηρούνται μέχρι σήμερα. Στον κύριο πυρήνα του χωριού συναντά κανείς, επίσης, και τα επιβλητικά κτίρια τα οποία στέγαζαν το Αρρεναγωγείο και το Παρθεναγωγείο, κτίρια που ανεγέρθηκαν με δαπάνες των ευεργετών Θεόδουλου Ανδρεάδη και Νικόλαου Χριστοφίδη, καθώς στα Πέρα λειτουργεί σχολείο από το 1860. Στην είσοδο του χωριού δεσπόζει το Περιφερειακό Δημοτικό Σχολείο Ταμασού στο οποίο φοιτούν παιδιά από τα Πέρα, το Επισκοπειό και το Πολιτικό. Στην κοινότητα λειτουργούν πολλές βιοτεχνίες, ενώ κάνουν δειλά-δειλά την εμφάνιση τους αγροτουριστικά καταλύματα και παραδοσιακές ταβερνούλες.

Το φυσικό τοπίο συνεπαίρνει τον επισκέπτη: οι παραπόταμοι του Πεδιαίου διαμελίζουν τον τοπίο και η άγρια βλάστηση δίνει μια όμορφη εικόνα στο χωριό. Κοινοτάρχης του χωριού Πέρα Ορεινής είναι η κ. Θεοδοσία Μάου Παρτάση. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Πέρα Ορεινής μάχεται με ζήλο για την προβολή του χωριού και την βελτίωση των όρων ζωής των κατοίκων του. Τα Πέρα Ορεινής βρίσκονται σε πολύ κοντινή απόσταση από την πρωτεύουσα. Το όμορφο φυσικό του περιβάλλον, ο παραδοσιακός του πυρήνας, η ιστορία του, ο καθαρός αέρας και οι φιλόξενοι κάτοικοί του καθιστούν το χωριό έναν όμορφο τόπο για επίσκεψη ή και για μόνιμη κατοίκηση.

Pera Orinis

Pera Orinis village is situated in Nicosia district and is 18 km away from the capital, on the banks of Pedieos River. Its history is lost in the depths of the centuries, since the area in which the village was built was inhabited since ancient times and was connected to the ancient kingdom of Tamassus. Many ancient monuments were found in the area, one of which was a huge statue. The head of the statue, the only one that has survived, is currently in the British Museum. The village had many chapels in the past. Today there are two main churches: the church of Panagia Odigitria and the newly built temple of Agios Dimitrianos. The main core of the village consists of traditional Cypriot houses that impress the visitor with their architecture. The main village core also includes the imposing buildings that housed the Fire station and the Girls’ School. There are many local entreprises in the community, and there are many agrotourism lodges and traditional taverns.

- 37 -

κ. Χαμπής, χαράκτης από την κατεχόμενη Κοντέα, μάς αφηγείται στιγμές από τη ζωή του και μάς μεταφέρει την αγάπη του για τη χαρακτική και την κυπριακή παράδοση, η οποία αποτυπώνεται στα έργα του. Άνθρωπος ευγενικός, καλοσυνάτος και ευαίσθητος, δοσμένος στο έργο που κάνει μάς διδάσκει μέσα από τα λόγια του ότι η αγάπη αρκεί για να κάνει ένας άνθρωπος πραγματικότητα τα όνειρά του. Ο κ. Χαμπής δημιούργησε στο χωριό Πλατανίσκια το δικό του εργαστήριο χαρακτικής, σχολή χαρακτικής και ένα μουσείο με απώτερο στόχο να μάθει ο κόσμος την τέχνη της χαρακτικής, να την αγαπήσει και να διατηρήσει την παράδοσή του ως κόρην οφθαλμού.

«Μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, σε κανένα χωριό της Κύπρου δεν υπήρχε κοινοτικό δημοτικό σχολείο» ι κάτοικοι των Περάτων, ίδρυσαν το έτος 1861-62 Κοινοτικό Δημοτικό Σχολείο στα Πέρα με χρήματα που προέρχονταν εξ ολοκλήρου από δικές τους εισφορές. Η ίδρυση του σχολείου αναμφίβολα αποτέλεσε ένα κορυφαίο γεγονός για τα Πέρα γιατί εμπλουτίζει τον πολιτισμό. Συγκρότησαν προς τούτο επιτροπή, συγκέντρωσαν χρήματα για την πληρωμή του δασκάλου και την αγορά των αναγκαίων εφοδίων και προέβηκαν σε διευθετήσεις για τη δωρεάν διαμονή και διατροφή του δασκάλου. Δεύτερη κορυφαία πράξη στον τομέα της εκπαίδευσης στα Πέρα ήταν η ανέγερση το 1863-64 καινούριου σχολικού κτιρίου, με δαπάνες του Χατζηθεόδουλου Ανδρεάδη, μετανάστη στην Αίγυπτο, ο οποίος οικοδόμησε εξ ολοκλήρου με χρήματά του, κατάλληλο σχολικό κτίριο, το γνωστό μας σήμερα Αρρεναγωγείο, το οποίο λειτούργησε για πρώτη φορά κατά το σχολικό έτος 1865-66. Σε ένδειξη εκτίμησης και ευγνωμοσύνης προς τον ιδρυτή του σχολείου, οι κάτοικοι το ονόμασαν Θεοδούλειον Δημοτικόν Σχολείον και εντοίχισαν πλάκα, στο βόρειο εσωτερικό τοίχο της σχολικής αίθουσας, που φέρει χρονολογία 1864. Με την ανέγερση του νέου σχολικού κτιρίου η δημοτική εκπαίδευση στα Πέρα μπήκε πια σε νέα εποχή. Το παράδειγμα του Χατζηθεόδουλου Ανδρεάδη, ακολούθησε ο Νικόλαος Χριστοφίδης, μετανάστης κι αυτός στην Αίγυπτο. Ο Νικόλαος Χριστοφίδης ανήγειρε με δικές του δαπάνες σε χώρο ακριβώς απέναντι από το Αρρεναγωγείο, μεγαλόπρεπο σχολικό κτίριο, που λειτούργησε από το σχολικό έτος 1886-87 ως Παρθεναγωγείο. Η οικοδόμηση του σχολείου ήταν γεγονός παγκύπριου ενδιαφέροντος, αφού αναφέρθηκε σ’ αυτή και ο εγχώριος τύπος της εποχής με κολακευτικά σχόλια. Καθοριστικό ρόλο στην ανέγερση και λειτουργία του παρθεναγωγείου διαδραμάτισε ο αδελφός του Νικόλαου Χριστοφίδη, Αρχιμανδρίτης της Αρχιεπισκοπής Φιλόθεος. Οι κάτοικοι των Περάτων σε ένδειξη εκτίμησης και ευγνωμοσύνης προς τον ευεργέτη της κοινότητάς τους ονόμασαν το σχολείο Χριστοφίδειον Δημοτικόν Σχολείον και εντοίχισαν αφιερωματική πλάκα στην εξωτερική δεξιά μεριά της κύριας εισόδου του σχολείου, που φέρει χρονολογία 1885. Οι δύο ευεργέτες δεν περιορίστηκαν μόνο στην οικοδόμηση των σχολικών κτιρίων. Προχώρησαν στην προικοδότησή τους με σημαντική ακίνητη περιουσία, τόσο στην Κύπρο όσο και στο Κάιρο, από τα έσοδα της οποίας πληρωνόταν ο μισθός των δασκάλων και καλύπτονταν και άλλες δαπάνες για τη λειτουργία τους. Το οποιοδήποτε έλλειμμα από τα ετήσια λειτουργικά έξοδα συμπλήρωναν οι Περατίτες με εθελοντικές εισφορές. Τα δύο σχολεία, Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο, λειτούργησαν ξεχωριστά για αγόρια και κορίτσια μέχρι το σχολικό έτος 1934-35, όταν συγχωνεύτηκαν και λειτούργησαν έκτοτε ως μικτά. Από την ίδρυσή τους στα δημοτικά σχολεία Περάτων φοιτούσαν μαθητές από δέκα χωριά: Πολιτικό, Επισκοπειό, Εργάτες, Καμπιά, Ψημολόφου, Αναλυόντα, Καπέδες, Κλήρου και Τσέρι. Το 1964, ένεκα αυξημένων αναγκών και σύγχρονων απαιτήσεων στην εκπαίδευση, ανεγέρθηκαν νέα σχολικά κτίρια στην είσοδο του χωριού. Ο χώρος όπου κτίστηκαν τα νέα σχολεία, αγοράστηκε με χρήματα που απέφερε η πώληση μέρους της ακίνητης ιδιοκτησίας, που παραχώρησαν προς τα παλιά σχολεία οι ευεργέτες της κοινότητας. Στον ίδιο χώρο κτίστηκε και δημόσιο νηπιαγωγείο που λειτούργησε για πρώτη φορά κατά το σχολικό έτος 1980/1981. Κατά το σχολικό έτος 2007-2008, λόγω μειωμένου αριθμού μαθητών στο δημοτικό σχολείο Πολιτικού, η κυβέρνηση προχώρησε σε ‘‘συμπλεγματοποίηση’’ των δημοτικών σχολείων Περάτων-Πολιτικού και το επόμενο σχολικό έτος 2009-2010 περιλήφθηκε και το σχολείο Επισκοπειού. Δημιουργήθηκε έτσι το Περιφερειακό Δημοτικό Σχολείο Ταμασού ως ενιαίο εκπαιδευτικό ίδρυμα για τα τρία χωριά. Τον ίδιο χρόνο ενοποιήθηκε και η προδημοτική εκπαίδευση με την ίδρυση στο Επισκοπειό ενιαίου περιφερειακού νηπιαγωγείου και ενιαίου περιφερειακού βρεφοκομικού σταθμού.

- 38 -

Συνέντευξη Χαμπή χαράκτη

Τι έχετε σπουδάσει; Σπούδασα γραφικές τέχνες με ειδίκευση στη χαρακτική. Η ειδίκευση στη χαρακτική -για να είμαι ειλικρινήςπροήλθε από εμένα. Δεν υπήρχε ειδίκευση στη χαρακτική. Η χαρακτική υπήρχε στο πρόγραμμα σπουδών των γραφικών τεχνών ως μάθημα δύο ωρών την εβδομάδα. Εγώ όμως έφτασα να ασχολούμαι όχι μόνο δύο αλλά είκοσι ώρες την εβδομάδα με τη χαρακτική, επειδή μου άρεσε πάρα πολύ. Πού σπουδάσατε; Στην αρχή παρακολούθησα μαθήματα στον Α. Τάσσο, τον εθνικό χαράκτη της Ελλάδας, και ήταν μεγάλη τιμή για μένα, γιατί με κάλεσε ο ίδιος και πήγα κοντά του. Έμεινα είκοσι μέρες κοντά του. Με δίδαξε δωρεάν. Επέστρεψα στην Κύπρο και ήθελα να σπουδάσω χαρακτική και τίποτε άλλο. Σπούδασα μετά, για έξι χρόνια στη Μόσχα Γραφικές Τέχνες με κύριο στόχο μου τη χαρακτική. Στην τελική εργασία για το πτυχίο έκανα ένα χαρακτικό έξι μέτρων με τίτλο «Η Κύπρος μετά την Ανεξαρτησία», χαράσσοντας πάνω τα γεγονότα από το 1960 μέχρι το 1974. Μου δόθηκε η ευκαιρία να βάλω σε αυτό τα συνθήματα στις διαδηλώσεις, τους τίτλους των εφημερίδων για τα διάφορα τραγικά που γίνονταν τα δεκατέσσερα αυτά χρόνια. Στα έργα σας μιλάτε πάντα για την Κύπρο. Στην «Ανεράδα», στο «Βασιλόπουλο» που είδαμε κάτω στο εργαστήριο σας, στους «Καλικάντζαρους» και στους «Σαράντα δράκους» βάζετε στοιχεία της κυπριακής παράδοσης. Τι μηνύματα θέλετε να δώσετε με αυτά; Όταν δουλεύω, θέλω να μιλήσω στον κόσμο, να του πω τις χαρές μου, τον πόνο μου, τις σκέψεις μου, την άποψή μου. Ο «Σπανός τζαι οι σαράντα δράτζοι» που εικονογράφησα βρισκόταν στη συλλογή του μεγάλου λαογράφου Νέαρχου Κληρίδη. Το παραμύθι τού το είπε μια γυναίκα από το Δάλι, 79 χρόνων, η Χριστίνα Χατζήπαπα. Όταν διάβασα το παραμύθι, είπα ότι είναι ο πόνος εμάς των προσφύγων που μάς έκλεψαν τη μισή Κύπρο και δεν μπορούμε να πάμε πίσω και ψάχνουμε κάποιον να διώξει τους δράκους. Είναι μέσα σε αυτό το παραμύθι που οι δράκοι έκλεψαν το νερό και δεν το άφηναν στους ανθρώπους. Και βρίσκουν οι χωριανοί ένα παιδί να πάει να σκοτώσει τους δράκους, και αυτός τους σκοτώνει. Με αυτό το παραμύθι -που ήταν το πρώτο εικονογραφημένο μου- είχα ως στόχο δύο πράγματα: πρώτον να πω τον πόνο μου ως πρόσφυγας -γι’ αυτό και βάζω μια

Κύπρο γεμάτη δράκους και το σπίτι μου στην Κοντέα εγκλωβισμένο- και στο τέλος της ιστορίας που σκοτώνονται οι δράκοι, βάζω μιαν Κύπρο γεμάτη με περιστέρια, ελπίδα -μακάρι να έρθει εκείνη η ώραόταν θα είμαστε ελεύθεροι. Άλλος στόχος μου μέσα από το πρώτο μου παραμύθι ήταν η χαρακτική. Όταν επέστρεψα στην Κύπρο το 1982, ελάχιστοι γνώριζαν τη χαρακτική, ελάχιστοι ήξεραν ότι υπάρχει αυτή η τέχνη. Έτσι, αποφάσισα να μορφώσω τον κόσμο χαρακτικά. Νομίζω ότι το πέτυχα. Τα πρώτα σχέδια του παραμυθιού, τα έκανα έγχρωμα, γιατί τα παραμύθια απευθύνονται στα παιδιά. Όταν ήρθε όμως η ώρα να χαράξω, πήρα μια υπεύθυνη απόφαση, να μην είναι έγχρωμο το παραμύθι αλλά μαυρόασπρο, για να συμπυκνώσω την ποιότητα της χαρακτικής εικόνας μέσα στο μαυρόασπρο και να τη δώσω στα μικρά παιδιά. Έρχονται εδώ οικογένειες και μού λένε οι γονείς ότι ξέρουν την ιστορία από μικρά παιδιά, αφού τούς την διάβασαν και εκείνων οι μητέρες τους. Τώρα αυτές διαβάζουν το παραμύθι στα παιδιά τους. Πολλά παιδιά ξέρουν τον Σπανό απ’ έξω, χωρίς να ξέρουν να διαβάζουν, ακριβώς επειδή βλέπουν τις εικόνες. Πώς προέκυψε η ιδέα να έρθετε σε αυτό το χωριό και να δημιουργήσετε αυτόν τον «παράδεισο» που βλέπουμε; Όταν ζούσα στην Λευκωσία, είχα την ευλογία να δουλεύω συνέχεια. Εκεί όμως είχα και πολλούς «πειρασμούς», όταν λέω «πειρασμούς» εννοώ «καλούς πειρασμούς». Είχα φίλους, πήγαινα σε θεατρικές παραστάσεις, σε συναυλίες, σε διαλέξεις, πήγαινα σε όλες τις εκθέσεις της Λευκωσίας και χαιρόμουν να γνωρίζω νέους καλλιτέχνες. Όλα αυτά ήταν όφελος αλλά απαιτούσαν και πολύ χρόνο. Στο τέλος κατάλαβα ότι ήθελα χρόνο και ησυχία να χαράξω

- 39 -

και ζήτησα χώρο σε ένα χωριό, για να κάνω εργαστήριο να χαράσσω. Έψαξα στα τουρκοκυπριακά χωριά. Ένα από τα σπίτια που μου άρεσαν ήταν αυτό. Το σπίτι ήταν σε άσχημη κατάσταση. Τους πρώτους έξι μήνες που ήρθα στο σπίτι δεν είχα ηλεκτρικό ρεύμα, ούτε νερό, ούτε τηλεόραση, ήμουν με τη λάμπα του πετρελαίου, αλλά ήταν ευτυχισμένοι μήνες. Όταν κυκλοφόρησε δυο χρόνια προηγουμένως το βιβλίο μου «ο Σπανός τζι οι σαράντα δράτζοι» άρεσε πάρα πολύ και είχα αμέτρητες προτάσεις, για να εικονογραφήσω άλλα παραμύθια. Έλεγα όμως σε όλους «εγώ παραμυθοκαλλιτέχνης δεν γίνομαι». Και το εννοούσα, ήθελα να κάνω άλλα έργα. Μού έγραψε τότε από τη Βοστώνη ο Κώστας Προυσής, μεγάλη μορφή των γραμμάτων, και μού είπε ότι είχε κάποια παραμύθια και ήθελε να τα εικονογραφήσω. Ένιωσα μεγάλη τιμή αλλά στην απάντησή μου δεν του έλεγα ούτε ναι ούτε όχι. Και μου έστειλε δύο παραμύθια… Ποια; Το ένα ήταν οι «Ανεράες», ένα υπέροχο παραμύθι που διαδραματίζεται στην Πάφο, σε παφίτικη διάλεκτο, και το άλλο ήταν το «Βασιλόπουλο της Βενεδιάς». Ξεκίνησα να κάνω τις «Ανεράες». Είχε όμως μια μεγάλη σκηνή μέσα που δεν μπορούσα να την αποφύγω, μια σκηνή που πετούσε τα μωρά και είπα ότι δεν μπορούσε αυτό το παραμύθι να το διαβάσουν μικρά παιδιά. Οπότε συνέχισα με το «Βασιλόπουλο», που ήταν η πρώτη δουλειά μου σε αυτό τον χώρο στα Πλατανίσκια. Με τον Προυσή συναντηθήκαμε δύο φορές όταν ήρθε στην Κύπρο, ανταλλάξαμε πολλές επιστολές, οι οποίες υπάρχουν στη βιβλιοθήκη του την οποία δώρισαν οι αδελφές του, μετά τον θάνατο του, στο Ίδρυμα Μακαρίου στη Λευκωσία. Για να εικονογραφήσω το παραμύθι, αφού η μισή ιστορία διαδραματίζεται στην Πάφο και η άλλη στη Βενετία, χρειάστηκε να βάλω στοιχεία από την Πάφο και έκανα και δύο ταξίδια στη Βενετία, για να τη δω και να ξέρω τί θα εικονογραφήσω. Και το ότι πήγα, φαίνεται στο βιβλίο. Για την Πάφο διάλεξα τα φυτιώτικα κεντήματα, αφού είναι παφίτικο το παραμύθι, και διαδραματίζεται στην Πόλη Χρυσοχούς. Μετά ήρθε η «Ανεράδα» του Βασίλη Μιχαηλίδη, την οποία έμαθα στο Γυμνάσιο χάρη στον σπουδαίο δάσκαλό μου, το φιλόλογο και λογοτέχνη, Θεοδόση Νικολάου. Αφιέρωσα την πρώτη έκδοση εις μνήμη των σπουδαίων δασκάλων μου στο Γυμνάσιο και τύπωσα και μια ειδική έκδοση 500 αντιτύπων και δώρισα από ένα αντίτυπο σε κάθε σχολείο της Κύπρου. Μετά από την «Ανεράδα» ήρθαν οι «Καλικάτζαροι», πάντα με την ίδια ευθύνη. Από παλιά έβλεπα ότι κάθε χρόνο τα Χριστούγεννα ως τις 5 του Γενάρη δημοσιεύονταν στις εφημερίδες και τα περιοδικά ιστορίες με καλικάντζαρους. Και οι ιστορίες ήταν πάντα χωρίς εικονογράφηση. Μια εικονογράφηση που υπήρχε κάποτε, ήταν αυτή του

δασκάλου μου, του Τάσσου, που ήταν στο βιβλίο της τετάρτης του Δημοτικού. Κάποτε μέσα στις ιστορίες έβαζαν εικονογραφήσεις με τα ξωτικά της Ευρώπης. Όταν είδα εγώ αυτές τις εικονογραφήσεις, κυριολεκτικά αναστατώθηκα. Είπα να μην πάθουμε ό, τι πάθαμε με τον Άγιο Βασίλη. Ο Άγιος Βασίλης, όταν ήμουν μικρός, δεν ήταν ο Άγιος Βασίλης που γνωρίζουμε σήμερα, ήταν ο Άγιος Βασίλης που ερχόταν από την Καισαρεία… Μια ερώτηση που θα ήθελα να κάνω σε εσάς, έναν καλλιτέχνη που αγαπά την παράδοση, είναι ποιοι ευθύνονται για όλη αυτή την αποξένωση με τα αγγλικά σύμβολα και την ευρωπαϊκή κουλτούρα; Μα η ευρωπαϊκή κουλτούρα δεν είναι κακή… Ναι, δεν είναι κακή. Αλλά λέτε ότι ο Άγιος Βασίλης ήταν ο Άγιος από την Καισαρεία, επικράτησε όμως σήμερα ο Santa Claus. Πού οφείλεται αυτό; Δεν είμαστε οι μόνοι. Είμαστε αδύνατοι, είμαστε μικροί. Πάντα τους μικρούς τους τρώνε οι μεγάλοι. Ο Santa Claus είναι μεγάλη δύναμη, τον γιορτάζουν στην Αμερική. Οι τηλεοράσεις, τα σινεμά, οι διαφημίσεις της Coca Cola, αυτά μάς τα μεταδίδουν. Λένε έτσι είναι ο Άγιος Βασίλης, αρέσει στα μωρά. Για να φύγουμε από το δικό μας παράδειγμα και να δείτε πόση δύναμη έχει ο Santa Claus, στη βόρειο και βορειοανατολική Γαλλία έχουν τον Saint Nicolas, εμείς έχουμε τον Άη Βασίλη. Ο Saint Nicolas στη Γαλλία σήμερα «σβήνει» επειδή επικράτησε ο Santa Claus. Να επιστρέψω όμως στους «Καλικάντζαρους». Αποφάσισα να εικονογραφήσω τους καλικάντζαρους. Δεν είχα, όμως, εικόνα. Τότε, άρχισα να ρωτώ τον κόσμο… , για να μάθω πώς ήταν οι καλικάντζαροι;. Ο καθένας έλεγε την άποψή του. Αγόρασα ένα μαγνητόφωνο και γύρισα την Κύπρο μαζεύοντας ιστορίες για τους καλικάντζαρους. Ένιωσα ότι όλα αυτά που μού έλεγαν δεν έπρεπε να χαθούν. Βρήκα 79 ανθρώπους που μού είπαν πολλές ιστορίες. Όλους τούς είχα φωτογραφίσει και βρίσκονται στο βιβλίο μου, έκτασης 600 σελίδων, με κείμενα που απομαγνητοφώνησα. Μέσα στο βιβλίο σχεδίασα και έναν χάρτη και σημείωσα πάνω όλους τους τόπους που πήρα τις ιστορίες. Έχω ονομαστικά όλους όσοι μού διηγήθηκαν ιστορίες. Παράλληλα σκεφτόμουν πώς να εικονογραφήσω τους καλικάντζαρους. Τρία ολόκληρα χρόνια σχεδίαζα καλικάντζαρους με πενάκι. Μετά από τρία χρόνια όμως κατάλαβα ότι δεν ήταν σωστό να εικονογραφήσω τους καλικάντζαρους από τις ιστορίες που ακούω. Είναι άλλο πράγμα μια ιστορία που ακούω και άλλο πράγμα τι είδαν αυτοί που μού είπαν τις ιστορίες. Αυτό που κάνω εγώ το κάνω όπως φαντάζομαι. Με τη γλώσσα τους, έκανα εικόνα. Η γλώσσα είναι μια εικόνα… Είναι μια διαφορά. Εγώ σχεδίαζα με βάση αυτά που άκουσαν τα αυτιά μου. Αλλά εκείνοι οι άνθρωποι είδαν τους καλικάντζαρους

- 40 -

με τα μάτια τους. Αναρωτήθηκα: «αυτοί οι άνθρωποι πού έβλεπαν τους καλικάντζαρους»; Μέσα στα δέντρα. Τότε έκανα αλλαγή πορείας. Ένα απόγευμα πήγα με το γάιδαρό μου σε έναν φίλο μου βοσκό στην Ανώγυρα. Και όταν σουρούπωσε και επέστρεφα στα Πλατανίσκια, περνούσα δίπλα από τα δέντρα και έβλεπα σκιές, και με τη φαντασία σου βλέπεις πρόσωπα που συμπίπτουν πλήρως με τις περιγραφές που σου δίνουν για τους καλικάντζαρους. Ακούς και θορύβους, αν έχεις και φοβίες, τρέμεις. Έτσι, δημιουργήθηκαν οι καλικάντζαροι. Έχω παράδειγμα τον Μιχάλη Τερλικκά, που μου είπε ότι μαζί με τον αδελφό του είδαν καλικάντζαρους στο δωμάτιό τους στο Καπούτι, όταν ήταν 10 χρόνων. Πήγα με το Μιχάλη στο κατεχόμενο Καπούτι και μου έδειξε το δωμάτιό του και έκανα στο βιβλίο μου τους καλικάντζαρους που χόρευαν γύρω γύρω στο δωμάτιό του. Θέλω να βλέπω αυτά που σχεδιάζω. Αυτό ήταν ευθύνη. Χάρηκα, γιατί μόλις βγήκαν οι καλικάντζαροι, είπα ότι πέτυχα, γλίτωσα τους καλικάντζαρους. Ήδη έγιναν κτήμα μας. Μόλις κυκλοφόρησαν οι καλικάντζαροι μου το 2005, τούς έπιασε το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη, που ανέβαζε τους καλικάντζαρους, και έκανε αφίσες, έκανε προγράμματα με τους καλικάντζαρους μου. Και μετά τους υποδέχτηκαν στην Κοζάνη, στην Αλεξανδρούπολη, στην Αθήνα… Πολλές εφημερίδες της Ελλάδας πρόβαλαν εκτενώς τες μορφές των καλικαντζάρων μου, γράφοντας εξαιρετικά σχόλια. Και πολλές φορές που δημοσιεύονται ιστορίες με τους καλικάντζαρους, βλέπω σε αυτές τους καλικάντζαρους που δημιούργησα εγώ. Μετά από το δίτομο, έβγαλα και ένα ξενόγλωσσο, γιατί, όπως οι ξένοι μάς στέλνουν σπουδαίες εικονογραφίες για τα δικά τους, οι οποίες αποτελούν μάθημα, πρέπει να στείλουμε και εμείς τα δικά μας στους ξένους. Οπότε έβγαλα ένα βιβλίο με δώδεκα ιστορίες με καλικάντζαρους μεταφρασμένες στα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά. Δώδεκα ιστορίες κυπριακές. Εκτός από κυπριακές ιστορίες, γράψατε και κάτι άλλο; Να σου πω -μιας και είμαστε στους καλικάντζαρους- και το άλλο που άρεσε πάρα πολύ. Ήρθε ένας εκδοτικός οίκος από τα κατεχόμενα και ζήτησε επίσημη άδεια από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και μετέφρασε τους καλικάντζαρούς μου στα τουρκικά. Αυτό εγώ το χαίρομαι. Νιώθω μεγάλη ευθύνη για την έρευνα που έκανα. Αν δεν κατέγραφα τις ιστορίες, τότε θα είχαν χαθεί, αφού οι περισσότεροι από αυτούς που μού είπαν τις ιστορίες τους έχουν πεθάνει. Σχετικά με την ερώτησή σου, όταν σπούδαζα εικονογράφησα ένα ρωσικό παραμύθι και άλλες ιστορίες, αλλά ήταν ασκήσεις στο πλαίσιο των σπουδών. Πόσο εύκολο είναι για κάποιον να μάθει την τέχνη σας; Όταν αρέσει κάτι σε κάποιον, τα καταφέρνει. Είναι θέμα αγάπης. Αυτή την αγάπη τη μεταδώσατε και σε εμένα που δεν έχω ταλέντο σε αυτό… Πολλοί λένε ότι δεν έχουν

ταλέντο, ότι δεν τους περνά. Στην ιστοσελίδα του μουσείου, υπάρχουν βίντεο με μαθήματα τριών ή τεσσάρων λεπτών το καθένα, τα οποία δείχνουν πώς δουλεύουμε. Σε αυτά μιλάνε και πολλοί μαθητές μας, που μάς λένε ότι πριν ξεκινήσουν πίστευαν ότι δεν μπορούσαν να κάνουν αυτή την τέχνη. Μιλήστε μας λίγο για το μουσείο σας. Για ποιο λόγο το δημιουργήσατε; Αρχικά, να πω ότι το μουσείο και η σχολή δεν μου ανήκουν. Η Σχολή-Μουσείον Χαρακτικής Χαμπή είναι μια μη κερδοσκοπική εταιρεία. Ήρθα εδώ το 1988. Ύστερα από έξι χρόνια, ζήτησα έναν χώρο για να κάνω σχολή χαρακτικής δωρεάν, για να μνημονεύσω το δάσκαλό μου, Α. Τάσσο. Το 1995 λειτούργησα τη σχολή. Την πρώτη χρονιά είχα 10 μαθητές. Με τα χρόνια, οι μαθητές έγιναν χιλιάδες. Διαπίστωσα όμως ότι οι μαθητές νόμιζαν ότι χαρακτική είναι μόνο όσα μάθαιναν εδώ. Η χαρακτική όμως έχει πολλές τεχνικές, πολλές μεθόδους. Ήθελα να μάθω του κόσμου όλα αυτά τα πράγματα και έτσι είπα να κάνω ένα μουσείο, για να μάθει ο κόσμος σωστά τι είναι η χαρακτική. Είχα γύρω στα 150 έργα στη συλλογή μου, όχι δικά μου έργα, άλλων χαρακτών από άλλες χώρες, που αγόραζα από άλλους, ή από ανταλλαγές. Ζήτησα το χώρο και άρχισα να φτιάχνω το Μουσείο με δικά μου έξοδα. Έστειλα μια επιστολή στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες και ζήτησα να χορηγήσουν την προσπάθειά μου, χωρίς όμως ανταπόκριση. Όλα τα έκανα με δικά μου έξοδα. Ευτυχώς είχε φωτισμένους ανθρώπους στην Ελληνική Τράπεζα, που ήταν ο Ανδρέας Παναγιώτου, ο Μάκης Κεραυνός, ο Γιάννης Τελώνης, η Τζένη Σολομωνίδου και άλλοι που με βοήθησαν αποτελεσματικά. Με βοήθησε και η Συνεργατική Κοντέας και το Κοινοτικό Συμβούλιο Κοντέας. Μου στοίχισε πάνω από 100 000 για να κάνω αυτό το μουσείο. Το Μουσείο εγκαινιάστηκε το 2008 από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Δημήτρη Χριστόφια, ο οποίος και φρόντισε για την επιβίωση του Μουσείου. Μετά τα εγκαίνια εξασφαλίσαμε χορηγία από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες και βάσει αυτής προχωράμε πλέον. Στα εγκαίνια είχαμε 250 χαρακτικά. Σήμερα έχουμε 3000 χαρακτικά και πάμε στο εξωτερικό και αγοράζουμε από πλειστηριασμούς, από καταστήματα, από εκθέσεις και από την ίδια την Κύπρο. Έχουμε δωρεές από παντού, από Κύπριους καλλιτέχνες, αλλά και από ξένους. Είχαμε δωρεές μέχρι και από την Αμερική. Τώρα ετοιμάζουμε έναν υπέροχο κατάλογο με έργα της συλλογής του Μουσείου μας. Είμαι περήφανος που η Κύπρος έχει αυτό το μουσείο και σιγά σιγά θα το καταλάβουν και οι άλλοι.

Η μη κερδοσκοπική εταιρεία Σχολή-Μουσείον Χαρακτικής Χαμπή σε συνεργασία με το Δήμο Λευκωσίας ετοιμάζουν ένα νέο μουσείο στο κέντρο της Λευκωσίας, το Δημοτικό Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή. Θα είναι το δεύτερο Μουσείο χαρακτικής στην Κύπρο, συνέχεια του Μουσείου Χαρακτικής Χαμπή στο χωριό Πλατανίσκια.

- 41 -

ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου ιδρύθηκε από την Εταιρεία Κυπριακών Σπουδών το 1937 και στεγάζεται στους χώρους του Παλαιού Αρχιεπισκοπικού Μεγάρου. Το Μουσείο βρίσκεται στην Πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, δίπλα από τον Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη και ακριβώς απέναντι από την είσοδο του ιστορικού Παγκυπρίου Γυμνασίου. Ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός, ο οποίος απαγχονίστηκε το 1821 από τους Τούρκους συνελήφθηκε και μεταφέρθηκε στο χώρο του μαρτυρίου του από αυτό εδώ το κτήριο. Στον όροφο του κτηρίου υπάρχει το δωμάτιο που χρησιμοποιούσε και που είναι γνωστό με το όνομά του. Το κτήριο του Μουσείου ανάγεται στον 14ο αιώνα και είναι γοτθικό με μεταγενέστερες προσθήκες. Η πλούσια διακοσμημένη γοτθική καμάρα με την αξιόλογη τοιχογραφία του Ευαγγελισμού (16ος αι.), κυπροαναγεννησιακής τεχνοτροπίας, φέρει τμήμα ελληνικής επιγραφής και αποκαλύφθηκε το 1950. Στις αρχές του 13ου αιώνα η περιοχή ήταν Φράγκικη (Λατινική) και το τμήμα του παλαιού κτηρίου χρησιμοποιούταν ως μοναστήρι από το τάγμα των Βενεδικτίνων. Εξάλλου το τάγμα των Ιωαννιτών είχε ναό στο όνομα του αγίου του τάγματος. Ο Ούγος ο Α’ και ίσως και άλλοι Φράγκοι βασιλείς τάφησαν στην περιοχή. Το κτήριο περιήλθε στην κυριότητα της Ορθόδοξης Εκκλησίας προ της Τουρκικής κατάκτησης της Κύπρου (1570/1). Η δύσκολη περίοδος της Τουρκοκρατίας απαιτούσε και έξυπνους τρόπους διαφυγής γι’ αυτό και εκμεταλλεύτηκαν τις μυστικές εξόδους του παλαιού μοναστηριού που εκτείνονται με υπόγειες σήραγγες κάτω από το κτήριο της παλαιάς Αρχιεπισκοπής προς το αρχοντικό του Χατζηγεωργάκη Κορνέσιου και το Παγκύπριο Γυμνάσιο. Κάτω από το Παγκύπριο Γυμνάσιο βρίσκεται η λεγόμενη «κρύπτη των Φιλικών», από όπου συνεχίζουν οι σήραγγες προς τις κρυφές εξόδους των τειχών της Πύλης Αμμοχώστου. Το 1950 έγιναν, από τον τότε Αρχιεπίσκοπο Κύπρου, Μακάριο Γ’, τα εγκαίνια του πρώτου μικρού μουσείου, που σταδιακά εμπλουτίστηκε και επεκτάθηκε στο ισόγειο της παλιάς Αρχιεπισκοπής. Κατά τη διάρκεια των γεγονότων του 1955-1959 το Μουσείο αναγκάστηκε, σε τρεις διαφορετικές περιπτώσεις, να κλείσει. Επίσης, το καλοκαίρι του 1974 όταν έγινε η Τουρκική εισβολή, η συλλογή μεταφέρθηκε σε ασφαλισμένες περιοχές και το Μουσείο έμεινε κλειστό για ένα χρόνο περίπου. Παρόλα αυτά οι πε-

- 42 -

ριπέτειες δεν είχαν τελειώσει. Τα αντικείμενα χρειάζονταν άμεση συντήρηση, η στέγη του κτιρίου ήταν έτοιμη να καταρρεύσει και η υγρασία προκαλούσε ανεπανόρθωτη ζημιά στα εκθέματα. Το 1990 η Α. Μ. ο αείμνηστος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Χρυσόστομος Α΄ γενναιόδωρα προσφέρθηκε να καλύψει τα έξοδα και έτσι ακολούθησαν εκτεταμένες αναστηλωτικές εργασίες, οι οποίες ολοκληρώθηκαν τον Απρίλιο του 1996, όταν οι καινούργιες εκθέσεις στο ισόγειο άνοιξαν για το κοινό. Πολλά από τα αντικείμενα του Μουσείου αποκτήθηκαν από δωρεές, άλλα αγοράστηκαν κατευθείαν από τους χωρικούς είτε από ιδιωτικές συλλογές. Τα περισσότερα αντικείμενα προέρχονται από τις κατεχόμενες μας περιοχές. Στις συλλογές του Μουσείου υπάρχουν έργα υφαντικής, αγγειοπλαστικής, κεντητικής, μεταλλοτεχνίας, ξυλογλυπτικής, καλαθοπλεχτικής, δερματοτεχνίας, λαϊκής ζωγραφικής, φορεσιές, δαντέλες, γεωργικά εργαλεία, εργαλεία υφαντικής κ.ά. Αξιοπρόσεκτη είναι επίσης η θύρα του Αγίου Μάμαντος (19ος), από την οποία εμπνεύστηκε για το ποίημα του «Λεπτομέρειες στην Κύπρο» ο Γιώργος Σεφέρης,

φίλος του ζωγράφου και πρώτου Διευθυντή του Μουσείου, Αδαμάντιου Διαμαντή. Στο Μουσείο εκτίθενται επίσης τοιχογραφίες από ένα καφενείο στο Γέρι, οι οποίες απεικονίζουν τον Αθανάσιο Διάκο και τον Παναγιώτη Κουταλιανό. Παρόμοιες τοιχογραφίες επιβιώνουν ακόμη σ’ ένα καφενείο στην Κρήτου Τέρρα στην Πάφο. Σημαντικοί πίνακες ζωγραφικής είναι αυτοί του Μ. Κάσσιαλου, «Ο γάμος» , του Ι. Κισσονέργη «Καρπασίτισσα» και του Α. Στυλιανού «Η Λάπηθος». Το Μουσείο έχει μια μεγάλη συλλογή αργυροχρυσοχοΐας από δωρεές, όπως είναι αυτή του κατεχόμενου μοναστηριού του Αποστόλου Ανδρέα και της περίφημης συλλογής της Μαρίας Ελευθερίου- Γκαφιέρο. Επιπλέον, το 2011 το Μουσείο Αργυροχρυσοχοΐας έκλεισε και η συλλογή του φιλοξενείται στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου. Σήμερα το Μουσείο αριθμεί πάνω από 5000 αντικείμενα. Το Μουσείο προσφέρει την ευκαιρία σε όσους ενδιαφέρονται να εργαστούν εθελοντικά σε διάφορους τομείς. Για τον σκοπό αυτό έχει δημιουργηθεί και ο Σύνδεσμος «Φίλοι του Μουσείου Λαϊκής Τέχνης Κύπρου». Το κατάστημα του Μουσείου διαθέτει αντιπροσωπευτικά έργα παραδοσιακών τεχνιτών, όπως επίσης και σύγχρονα έργα εμπνευσμένα από την παράδοσή μας. Μπορείτε να μας στηρίξετε αγοράζοντας τα δώρα σας (βιβλία, dvd, καρτ ποστάλ, σελιδοδείκτες, φιγούρες, υφαντά, κοσμήματα, κ.ά.). ΩΡΑΡΙΟ: Δευτέρα 10:00-14:00, Τρίτη έως Παρασκευή 9.00-16.00, Σάββατο 9.00-13.00. Επικοινωνία: 22.432.578, fax:22 343439. Email: cypriotstudies@gmail.com, www.cypriotstudies.org

- 43 -

Αφιέρωμα στους αρχαιολογικούς χώρους του τόπου μας

«2018 Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Το παρελθόν συναντά το μέλλον»

Τάφοι των Βασιλέων Πάφος

ο 2018 έχει ανακηρυχτεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς (EYCH 2018). Η Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα «μωσαϊκό πολιτισμών», αποτελεί μια ένωση κρατών που έχει αποδείξει με πολλές δράσεις της πως σέβεται τη μοναδικότητα του κάθε λαού ξεχωριστά. Απώτερος στόχος του Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς είναι η ανάδειξη του πλούτου και της πολυμορφίας της πολιτιστικής κληρονομιάς των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να ενθαρρύνει όλο και περισσότερα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ανακαλύψουν την πολιτιστική τους κληρονομιά, δίνοντας την αίσθηση ότι όλοι ανήκουμε σε έναν ευρωπαϊκό χώρο και ότι όλοι αποτελούμε κομμάτι της ιστορίας της χώρας μας αλλά και της ίδιας της Ευρώπης. Με τον όρο «πολιτιστική κληρονομιά» (cultural heritage), καλούμε όσα κληροδοτεί η παλαιότερη γενιά στη νεότερη. Η πολιτιστική κληρονομιά περιλαμβάνει όλα όσα μάς περιβάλλουν: τα φυσικά αντικείμενα/ πολιτιστική ιδιοκτησία-περιουσία, δηλαδή τα κτήρια, τα μνημεία, τα τοπία, βιβλία έργα τέχνης κλπ., τα άυλα χαρακτηριστικά μιας ομάδας ή κοινωνίας (λαογραφία, παραδόσεις, γλώσσα κλπ.), τη φυσική κληρονομιά του τόπου (πολιτιστικά τοπία και βιοποικιλότητα) καθώς και την ψηφιακή κληρονομιά στην οποία περιλαμβάνονται πόροι που δημιουργήθηκαν σε ψηφιακή μορφή (ψηφιακή τέχνη ή κινούμενα σχέδια). Η αξία της πολιτιστικής κληρονομιάς είναι οικουμενική για τα άτομα, τις κοινωνίες και τις κοινότητες. Στόχος του καθενός από εμάς -τόσο σε επίπεδο εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο- θα πρέπει να είναι η διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς ως παρακαταθήκη στις μελλούμενες γενιές. Αυτό είναι χρέος μας, αφού η πολιτιστική μας κληρονομιά και παράδοση αποτελεί το σύνδεσμό μας με το παρελθόν και τις ρίζες μας. Η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς δεν αποτελεί χρέος μόνο ενός λαού αλλά και χρέος και του Ευρωπαίου πολίτη. Αν όλοι κατανοήσουμε ότι η πολιτιστική κληρονομιά κάθε λαού αποτελεί ταυτόχρονα και πολιτιστική κληρονομιά όλης της Ευρώπης, τότε θα ανακαλύψουμε την πολυμορφία μας και θα ξεκινήσουμε έναν διαπολιτισμικό διάλογο με τα άλλα κράτη, ανοίγοντας έτσι έναν δίαυλο επικοινωνίας με άλλους λαούς και επιλύοντας διάφορα προβλήματά μας, αναπτύσσοντας παράλληλα μεταξύ μας αισθήματα σεβασμού και αλληλεγγύης. Στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Έτους πολιτιστικής κληρονομιάς 2018 πρόκειται να προγραμματιστούν σε ολόκληρη την Ευρώπη διάφορες πρωτοβουλίες και εκδηλώσεις ώστε οι πολίτες να γνωρίσουν καλύτερα την πολιτιστική τους κληρονομιά και να συμμετάσχουν πιο ενεργά στη διατήρησή της. Όλοι μαζί πρέπει να εργαστούμε για τη διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, είναι χρέος μας προς τις μελλούμενες γενιές. Επιπλέον, πρέπει να κατανοήσουμε ότι η διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς ενός λαού δεν είναι αποκλειστικά δική του υπόθεση, αποτελεί ταυτόχρονα και χρέος του προς τον ευρωπαϊκό πολιτισμό!

- 44 -

ι Τάφοι των Βασιλέων βρίσκονται στην Κάτω Πάφο. Πρόκειται για τάφους λαξευμένους σε βράχο που χρονολογούνται στην Ελληνιστική και Ρωμαϊκή περίοδο. Το όνομά τους οφείλεται στην μεγαλοπρέπεια των ταφικών μνημείων. Στην πραγματικότητα σε αυτούς δεν θάφτηκαν βασιλείς αλλά υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι και μέλη της αριστοκρατίας του 2ου αι. π.Χ.-2ου αι. μ.Χ. Μερικοί από τους τάφους είναι υπόγειοι και ανοίγουν σε αίθριο με περιστύλιο από δωρικούς κίονες. Είναι ιδιαίτερα επηρεασμένοι από την αρχιτεκτονική των οικιών στην Αλεξάνδρεια ενώ τα στοιχεία που βρέθηκαν αποδεικνύουν ότι οι περισσότεροι έφεραν τοιχογραφίες κατά το αντίστοιχο πρότυπο των τάφων της Μακεδονίας, τόπου καταγωγής των Πτολεμαίων. Οι τάφοι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν και από τους πρώτους χριστιανούς, ενώ συλήθηκαν τουλάχιστον από τον 19ο αιώνα μ.Χ. Οι Τάφοι των Βασιλέων αποτελούν τμήμα του Αρχαιολογικού Πάρκου της Κάτω Πάφου και είναι εγγεγραμμένος αρχαιολογικός χώρος στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ από το 1980. Τηλ. Επικοινωνίας: 26 306217 Ώρες Λειτουργίας: 16 Σεπτεμβρίου - 15 Απριλίου, καθημερινά: 08:30 - 17:00 16 Απριλίου - 15 Σεπτεμβρίου, καθημερινά: 08:30 - 19:30 Περίοδος Λειτουργίας: Όλο τον χρόνο. Κλειστοί στις 25 Δεκεμβρίου, 1η Ιανουαρίου και Κυριακή του Πάσχα. Τιμή Εισόδου: €2,50 Ιστοσελίδα: www.mcw.gov.cy/da - 45 -

Οι 10 εκκλησίες Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO στην Κύπρο Η Παναγία του Άρακα στα Λαγουδερά

Μαίρη Τσαγγαρίδου Τηλ./Tel.: 99530795

Η κυρία Μαίρη Τσαγγαρίδου ασχολείται με την τεχνική της κιμωλίας και μετατρέπει τα έπιπλά σας δίνοντάς τους διαφορετικό στυλ.

Κύπρος, ένα νησί με σπουδαία γεωστρατηγική θέση στην Ανατολική Μεσόγειο, γνώρισε στο πέρασμα των αιώνων διάφορους πολιτισμούς, κρατώντας την ελληνικότητα και το χριστιανικό της χαρακτήρα. Η Κυπριακή Δημοκρατία κύρωσε το 1975 τη Σύμβαση Παγκόσμιας Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς της Unesco και δεσμεύτηκε μαζί με άλλα κράτη για την προστασία των χώρων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η Κύπρος υπήρξε μία από τις πρώτες χώρες που ενέγραψαν μνημεία στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Πολλά μνημεία του τόπου μας είναι ήδη εγγεγραμμένα στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς ενώ πολλά άλλα πρόκειται να προωθηθούν για εγγραφή. Στον Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO βρίσκονται από το 1985 δέκα βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες της ορεινής περιοχής του Τροόδους, οι οποίες έχουν πίσω τους μακρόχρονη ιστορία και θρησκευτική παράδοση. Πρόκειται για εκκλησίες που κτίστηκαν από τον 11ο-17ο αιώνα και αποτελούν εξαιρετική μαρτυρία του βυζαντινού πολιτισμού στο νησί: Άγιος Νικόλαος της Στέγης στην Κακοπετριά, Παναγία Φορβιώτισσα/Ασίνου στο Νικητάρι, Παναγία του Άρακα στα Λαγουδερά, Άγιος Ιωάννης Λαμπαδιστής στον Καλοπαναγιώτη, η Παναγία του Μουτουλλά, ο Τίμιος Σταυρός στο Πελένδρι, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ στον Πεδουλά, ο Τίμιος Σταυρός του Αγιασμάτι στην Πλατανιστάσα, η Παναγία της Ποδίθου στη Γαλάτα και η Μεταμόρφωση του Σωτήρος στο Παλαιχώρι. Η τέχνη των εκκλησιών αυτών είναι υψηλής αισθητικής αξίας και συνδυάζει στοιχεία της ανατολικής και δυτικής τέχνης. Η αρχιτεκτονική τους είναι μοναδική, καθώς εντοπίζεται μόνο στην οροσειρά του Τροόδους: οι ξύλινες δίρριχτες στέγες με τα αγκιστρωτά κεραμίδια τοπικής παραγωγής, οι οποίες προστατεύουν τις εκκλησίες από τις καιρικές συνθήκες και τα χιόνια καθώς και οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό τους αποδεικνύουν ότι πρόκειται για εξαιρετικά μνημεία που οφείλουμε να διαφυλάξουμε.

Άγιος Νικόλαος της Στέγης στην Κακοπετριά

Η τεχνική με τα χρώματα της κιμωλίας (chalk paints) είναι μια τεχνική που -όπως το φανερώνει και το όνομά τηςστηρίζεται στα χρώματα της κιμωλίας ή του ασβέστη (lime paint). Ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη στην Ιταλία του 14 ου αιώνα και πολλοί καλλιτέχνες της Αναγέννησης χρησιμοποίησαν τα χρώματα της κιμωλίας (chalk paints) στα έργα τους. O μεγάλος καλλιτέχνης της Αναγέννησης, Μιχαήλ Άγγελος, φιλοτέχνησε σπουδαία έργα τέχνης, όπως η Capella Sistina στο Βατικανό, χρησιμοποιώντας τα χρώματα της κιμωλίας. Στις μέρες μας, η τεχνική της κιμωλίας είναι ευρέως γνωστή κερδίζοντας ολοένα και περισσότερο έδαφος στην παλαίωση επίπλων και άλλων επιφανειών, όπως μέταλλο, γυαλί, γύψος, κεραμικό, τσιμέντο αλλά και πλαστικό, δέρμα και ύφασμα. Τα πλεονεκτήματα των χρωμάτων από κιμωλία είναι πολλά: έχουν αντοχή στο χρόνο και είναι φιλικά προς τον χρήστη αλλά και προς το περιβάλλον. Η κυρία Μαίρη παρακολουθώντας σεμινάρια από επαγγελματίες στην τεχνική της κιμωλίας μεταμορφώνει τα έπιπλα και τις πόρτες σε vintage τεχνικές και φινιρίσματα δίνοντας μια νέα όψη στο χώρο σας ανανεώνοντάς τον. Mary Tsangaridou works with the technique of chalk paint, a technique that has been popular since the 14th century in Renaissance Italy and can transform into a completely distinctive style. This technique is based on chalk paints or lime paint and is a technique that many great Italian Renaissance artists like Mihail Angelo in Capella Sistina of the Vatican preferred. Nowadays, the technique is widely known mainly because of the durability of colors over time and because they are user and environmentally friendly. Mary, with her experience in the ﬁeld, transforms furniture and doors giving a fresh look to your space.

- 46 -

- 47 -

Παναγιώτα Μίτα

Αρχισυντάκτρια Round&Round Magazine

Καλοκαιρινή απόδραση στην όμορφη Κύπρο

εκδρομή στα χωριά της Κύπρου μας είναι αναμφίβολα μία όμορφη, περιπετειώδης, ρομαντική και ενδιαφέρουσα εμπειρία. Στη συνέχεια θα κάνουμε ένα νοερό ταξίδι σε δύο όμορφα χωριά μας, τον Κάτω Δρυ και τη Χοιροκοιτία. Με αφορμή αυτά τα δύο χωριά μπορείτε να γνωρίσετε και πολλά άλλα όμορφα χωριά της Κύπρου μας… να είστε σίγουροι πως δε θα το μετανιώσετε! Πρώτος σταθμός της όμορφης περιήγησής σας θα μπορούσε να είναι το παραδοσιακό χωριό του Κάτω Δρυ στην επαρχία Λεμεσού. Στα στενά δρομάκια αυτού του όμορφου χωριού η παράδοση ζωντανεύει! Επισκεφτείτε οπωσδήποτε το Τοπικό Αγροτικό Μουσείο Κάτω Δρυ το οποίο στεγάζεται σε παραδοσιακό πετρόκτιστο σπίτι του 19ου αιώνα. Στο Μουσείο εκτίθενται εργαλεία που χρησιμοποιούσαν τα παλιά χρόνια οι κάτοικοι του χωριού, για να εκτελέσουν τις εργασίες τους, αλλά και αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Μια περιήγηση στο εσωτερικό του χωριού θα σας εκπλήξει

ευχάριστα: θα θαυμάσετε το γραφικό του χαρακτήρα, θα ανακαλύψετε την ιστορία του και φυσικά θα γνωρίσετε τους υπέροχους και φιλόξενους κατοίκους του. Επόμενος σταθμός της όμορφης περιήγησής σας θα μπορούσε να ήταν το χωριό της Χοιροκοιτίας, ένα χωριό με τεράστια ιστορία. Στο χωριό, το οποίο διατηρεί μέχρι σήμερα αναλλοίωτη την πλούσια ιστορία και παράδοσή του, αναβιώνουν πολλές παλιές τέχνες, όπως η τέχνη της παρασκευής χωριάτικου κυπριακού ψωμιού αλλά και άλλες τέχνες που αξίζει να δείτε. Το εσωτερικό του χωριού είναι ιδιαίτερα όμορφο, αφού κυριαρχούν τα στενά πετρόκτιστα δρομάκια με τις καμάρες πάνω από τις οποίες βρίσκονται όμορφα και κομψά σπίτια. Η επίσκεψή σας μπορεί να ολοκληρωθεί με τον πιο ιδανικό τρόπο: με περπάτημα στο μονοπάτι της φύσης που οδηγεί στον πλούσιο σε ιστορία νεολιθικό οικισμό της Χοιροκοιτίας, ο οποίος έχει ανακηρυχθεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ από το 1998. Στο χώρο του οικισμού έχουν ανακατασκευαστεί από τους αρχαιολόγους πέντε κατοικίες με το χαρακτηριστικό κυκλικό σχήμα με τις ίδιες μεθόδους κατασκευής και τα ίδια υλικά με εκείνα που χρησιμοποίησαν οι νεολιθικοί κάτοικοι του οικισμού. Οι κατοικίες είναι εξοπλισμένες με αντίγραφα των οικιακών αντικειμένων που βρέθηκαν στις αρχικές κατοικίες, παρέχοντας έτσι μια ζωντανή αναπαράσταση του πώς ήταν στην πραγματικότητα οι οικίες στο παρελθόν. Είτε ακολουθήσετε τη συγκεκριμένη διαδρομή είτε οποιαδήποτε άλλη είναι σίγουρο ότι θα περάσετε υπέροχες στιγμές με όμορφες εικόνες και φυσικά με τη ζεστή φιλοξενία που μόνο στην Κύπρο θα βρείτε!

Από τη φύση με αγάπη! From nature with love!

Η εταιρεία Parpis Foodstuff Ltd, η μεγαλύτερη μεταποιητική εταιρεία χαρουπιού στην Κύπρο, εδώ και 25 χρόνια περίπου προσφέρει στο κοινό της Κύπρου αλλά και όλου του κόσμου είδη με βάση το χαρούπι. Σήμερα, προσφέρει 15 είδη με βάση το χαρούπι, όλα φυσικά, υγιεινά, ποιοτικά και γευστικά. Η εταιρεία Parpis λαμβάνει μέρος σε διάφορες εκθέσεις του εξωτερικού όπου παρουσιάζει τα προϊόντα της καθιστώντας τα γνωστά σε όλο τον κόσμο και πραγματοποιεί εξαγωγές προϊόντων σε Νέα Υόρκη, Παρίσι, Λονδίνο, Ντουμπάι, Χογκ Κογκ, Ελλάδα και Αυστραλία. Στην εταιρεία Parpis Foudstuffs Ltd τα προιοντα που παρασκευάζουμε είναι τα εξής: Χαρουπόμελο, Σταφυλόμελο, Χαρουπόσκονη, Χαρουπολάτα, Χαρουπέλλα, Σταφυλόκρεμα, Χαρουπόκρεμα, Πραλίνα χαρουπιού, Λικέρ Χαρουπιού, Λικέρ Σταφυλιού, Ροδόμελο, Χαρουποκούφετα, Χαρουποκαραμέλες.

Πέρα Ορεινής

Ανώγυρα Άγιος Θωμάς

Μαλιά Πραστειό Αυδήμου

Μελίνη

Παραμάλι

- 48 -

Μοσφιλωτή

The Cypriot company Parpis Foodstuff Ltd, belongs to Stavros Parpis who has put in practice the slogan "Learn to eat healthily", which after all it is the companies personal motto. Stavros Parpis Foodtuffss Ltd established in 1992. Our main activity is the primary processing of carob using latest technology type machines. Our company is the largest of its kind in Cyprus which deals with the processing of carob, possessing a respectable position in the Cyprus market. As a result of the high growth of export rate of our products in different countries such as Greece, Germany, Australia, Egypt, America and others, we take part in major food and beverage exhibitions all over the world. In our company we produce: carob syrup, grape syrup, carob powder, carobolata, carob snak, carob candies, carob drages, carob cream, grape cream, carob liqueur, grape liqueur, praline with carob and pomegranate syrup.

Διεύθυνση: 10, Aργυρόκαστρου, 3026 Λεμεσός - Κύπρος Τηλέφωνο: +357-25561397, +357-25381763, Κινητό: +357-99608327, Fax: +357-25561230 Τηλ. Εργοστάσιο Λευκωσίας: +357-22486401. - 4web: 9 - www.parpis.com email: info@parpis.com

- 50 -