ας το παρουμε αλλιως Η εικόνα μιας τάξης μαθητών από την προσχολική ως την ακαδημαϊκή εκπαίδευση αντιστοιχεί σε ένα κλειστό χώρο με μια ομάδα παιδιών-μαθητών και έναν εκπαιδευτικό –νηπιαγωγό- δάσκαλο- καθηγητή. Καθένας μας έχει στο μυαλό του αυτή την εικόνα με έναν τρόπο, σχετικό με τις σχολικές του εμπειρίες και ανάλογο με τις διαθέσεις των εκπαιδευτικών που βρέθηκαν στο δρόμο του. Σήμερα, πολλοί από μας μπορούμε να βάσιμα να ισχυριστούμε ότι αυτή η εικόνα δεν στάθηκε πηγή έμπνευσης της δημιουργικότητας, της συνεργασίας, της ανακάλυψης των προσωπικών ταλέντων και εν τέλει της μάθησης και της γνώσης αυτής, που οδηγεί στην προσωπική ευτυχία και κατ επέκταση στην κοινωνική ανάπτυξη. Γιατί λοιπόν να μη διαλύσουμε αυτή την εικόνα της σχολικής τάξης; Τα σύγχρονα προγράμματα εκπαίδευσης, τουλάχιστον σε επίπεδο σχεδιασμού, συζητούν για την διαθεματικότητα, την βιωματική μάθηση, την συνεργασία, την αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών και κοινωνίας και γενικά για έναν διαφορετικό τρόπο προσέγγισης της γνώσης, βάσει του οποίου ο μαθητής ερευνά, αυτενεργεί κι ανακαλύπτει. Κατά πόσο όμως μπορούν η αυτενέργεια, η έρευνα, η ανακάλυψη, η συνεργασία και όλα αυτά τα ωραία να υπάρξουν μέσα στην εικόνα των σχολείων του παρελθόντος, των σχολείων που όλοι γνωρίζουμε; Ας προσπεράσουμε προσωρινά την απάντηση στο τελευταίο ερώτημα για να δούμε τι γίνεται όταν «χαλάμε» την εικόνα της συνηθισμένης σχολικής τάξης. Κατά πόσο εξελίσσεται η αυτενέργεια, η έρευνα, η ανακάλυψη και εν τέλει η χαρά της μάθησης, όταν οι δράσεις (το μάθημα) δεν ερμηνεύονται αποκλειστικά και μόνο από το δάσκαλο ή αποκλειστικά και μόνο σε έναν κλειστό χώρο; Με σιγουριά θα απαντούσα κατά πολύ! Και ως επιχείρημα θα χρησιμοποιήσω πραγματικές δράσεις που έγιναν στο σχολείο μας το τελευταίο εξάμηνο (Σεπτέμβριος 2012 – Φεβρουάριος 2013) και που τίποτα κοινό δεν έχουν με την παραδοσιακή, διατηρημένη ως σήμερα, εικόνα του σχολείου.
Προσχολική Αγωγή - Νηπιαγωγείο www.dorothy-snot.gr
ας το παρουμε αλλιως Θα ξεκινήσω με την μυθολογία και ειδικότερα με τον Θησέα και την Αριάδνη. Ποιος θα μπορούσε να αφηγηθεί, θεατρικά, με όρεξη και με πάθος, μέσω σωματικής έκφρασης, σε παιδιά 3 ετών, έναν ολόκληρο μύθο; Μια ταλαντούχα νηπιαγωγός με ειδίκευση στη δημιουργική εκπαίδευση, θα απαντούσα πριν λίγα χρόνια. Σήμερα, υποστηρίζω με βεβαιότητα, ο μπαμπάς του Θησέα ο οποίος ήρθε στην τάξη των προ-προνηπίων και αφηγήθηκε το μύθο έτσι ώστε να μείνει αξέχαστος στα παιδιά. Γιατί, κολλημένοι εμείς οι εκπαιδευτικοί σε εικόνες του παρελθόντος, να μην δώσουμε στα παιδιά την ευκαιρία να ακούσουν μύθους από ανθρώπους, μη εκπαιδευτικούς, που όμως αγαπούν πραγματικά την λογοτεχνία, την ιστορία και τα παραμύθια και συνεπώς μπορούν να τα εμπνεύσουν; Δεν βρίσκω απάντηση… Συνεχίζω με τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματικά. Σύμφωνα με τα σύγχρονα προγράμματα σπουδών του νηπιαγωγείου, τα παιδιά πρέπει να έρθουν σε επαφή με έννοιες όπως το βάρος, η τριβή, η επιτάχυνση, η αφαίρεση, η πρόσθεση κ.λ.π. Ποιος είναι ο καταλληλότερος χώρος και ποια τα απαιτούμενα εργαλεία για να πετύχουμε τα παραπάνω; Ένα πολύ καλά οργανωμένο εργαστήρι φυσικών επιστημών, θα απαντούσα πριν λίγα χρόνια. Σήμερα, πιστεύω ότι το δάσος και το παιχνίδι στη φύση είναι το πιο κατάλληλο μέρος για να βιώσουν και τελικά να καταλάβουν τα παιδιά έννοιες όπως οι παραπάνω. Δεν ξεχνώ τους υπολογισμούς και τις πραγματικά επιστημονικές υποθέσεις που έκαναν για φτιάξουν μια γέφυρα με κορμούς δέντρων.
Προσχολική Αγωγή - Νηπιαγωγείο www.dorothy-snot.gr
ας το παρουμε αλλιως Επίσης, δεν ξεχνώ πόσες διαστάσεις της μαθηματικής τους σκέψης ενεργοποίησαν για να φτιάξουν με ξύλα, πέτρες, χώμα και νερό, το δικό τους ποτάμι.
Η προσέγγιση ιστορικών γεγονότων επίσης και γενικότερα η επεξεργασία της έννοιας του χρόνου είναι ζήτημα που απασχολεί τους μαθητές, από την προσχολική ως την ακαδημαϊκή εκπαίδευση. Ταυτόχρονα, το ζήτημα της κατανόησης της ιστορίας μας είναι ένα πρόβλημα για την σημερινή κοινωνία, αν αποδεχτούμε το γεγονός ότι μεγάλο ποσοστών των Ελλήνων είμαστε ανιστόρητοι. Ποιος μαθητής σήμερα ενδιαφέρεται για την ιστορία του τόπου του; Σχεδόν κανείς. Γιατί; Διότι δεν έχει ενδιαφέρον για τα παιδιά η ιστορία όταν διδάσκεται με τον παραδοσιακό, διδακτικό τρόπο. Είναι βαρετή. Δεν αναδεικνύεται το ενδιαφέρον και η σημασία του παρελθόντος χρόνου μέσα από την κατεστημένη δομή των σχολείων που γνωρίζουμε. Ποιος λοιπόν μπορεί να ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον των παιδιών για την ιστορία;
Προσχολική Αγωγή - Νηπιαγωγείο www.dorothy-snot.gr
ας το παρουμε αλλιως Οι παππούδες, οι γιαγιάδες, η μαμά του Γιάννη, η μαμά της Λυδίας και άλλοι πολλοί που δεν γνωρίζω. Γνωρίζω όμως εμπειρικά αυτό που συνέβη στην τάξη των προνηπίων, όταν η επίσκεψη των παππούδων και των γιαγιάδων και τα παιχνίδια της παλιά εποχής που έπαιξαν μαζί τους, ώθησαν τα παιδιά να ρωτήσουν και να ενδιαφερθούν βιωματικά για το παρελθόν. Επισκέφτηκαν επίσης τα παιδιά το Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης και έψαξαν ενεργά να ανακαλύψουν παλιές συνήθειες και πράγματα. Η μαμά του Γιάννη, Mαρία Φουντούλη, αρχαιολόγος, ενίσχυσε ακόμη περισσότερο το ενδιαφέρον τους, γιατί τους έφερε στην τάξη κούκλες της αρχαίας εποχής, φτιαγμένες με πηλό και σύρμα, «πιο παλιές», όπως επισήμαναν τα παιδιά, «και απ’ τα παιχνίδια των παππούδων».
Προσχολική Αγωγή - Νηπιαγωγείο www.dorothy-snot.gr
ας το παρουμε αλλιως Η μαμά της Λυδίας επίσης, Γιούλα Αγαπάκη, αρχαιολόγος, συνάντησε ένα πρωί τα παιδιά του νηπιαγωγείου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Και μόνο τα «ειδικά» για αρχαιολόγους ταμπελάκια, που είχε ετοιμάσει, ήταν αρκετά για να τα κάνει τα παιδιά να νιώσουν αληθινοί ερευνητές αρχαιοτήτων και έτσι να ανακαλύψουν, να αυτενεργήσουν, να συνεργαστούν, να ενδιαφερθούν για την ιστορία. Γιατί λοιπόν το μάθημα της ιστορίας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης να πρέπει να γίνεται μέσα στην τάξη, από το δάσκαλο ή τον καθηγητή, κάποιον που δυστυχώς τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζει ουσιαστικά το αντικείμενο και συνεπώς δεν μπορεί και να εμπνεύσει κανένα ενδιαφέρον; Δεν ξέρω να απαντήσω. Βλέποντας όμως την χαρά που νιώθουν τα παιδιά όταν επισκέπτονται την τάξη γιαγιάδες ή ο μπαμπάς του Θησέα για να τους αφηγηθεί παραμύθια & μύθους, μου επιτρέπει να ισχυριστώ ότι θα ήταν χρήσιμο να πάρουμε τα πράγματα αλλιώς. Να σκεφτούμε δηλαδή το σχολείο ως ένα ανοιχτό σημείο συνάντησης των παιδιών με τον κόσμο, ως ένα σημείο ελεύθερης ανάπτυξης και ανταλλαγής ιδεών, απόψεων, εμπειριών και συναισθημάτων. Και να σκεφτούμε τον δάσκαλο ως εκείνον που φροντίζει, με ανοιχτό μυαλό, να υπάρξει η παραπάνω συνάντηση, γιατί πρώτος εκείνος χαίρεται να ερευνά, να συνεργάζεται και να μαθαίνει.
Μαρία Παυλοπούλου Παιδαγωγός Υπεύθυνη Σχεδιασμού Εκπαιδευτικού Προγράμματος της Dorothy Snot
Προσχολική Αγωγή - Νηπιαγωγείο www.dorothy-snot.gr