ภาพพิมพ์ (Printmaking) คือ กระบวนการถ่ายทอดผลงานจากแม่พิมพ์ชนิดแผ่น โลหะ แผ่นไม้ แท่นหิน ตะแกรงไหม แล้วผ่านกระบวนการพิมพ์ ซึ่งจะได้ผลงานที่ เหมือนๆ กัน เป็นจานวนมากในด้านวิจิตรศิลป์ ประเภทของภาพพิมพ์ ภาพพิมพ์มีกลวิธีแตกต่างกันขึ้นอยู่กับลักษณะของแม่พิมพ์ ดังนั้นการแบ่งประเภท ของภาพพิมพ์จึงพิจารณาจากลักษณะแม่พิมพ์เป็นหลัก สามารถแบ่งออกได้4 กระบวนการหลัก คือ ภาพพิมพ์ผิวนูน ภาพพิมพ์ร่องลึก ภาพพิมพ์พื้นราบ และภาพ พิมพ์ตะแกรงไหม 1.ภาพพิมพ์ผิวนูน (Relief Printing) คือเทคนิคการพิมพ์ที่ทาให้เกิดภาพด้วย “รอย ผิวนูน” บนแม่พิมพ์ ที่มาจากการปะติดวัสดุ หรือการสลักส่วนที่ไม่ใช่ภาพให้เป็นร่อง ลึกลงไปจากผิวแม่พิมพ์ วัสดุสาหรับทาแม่พิมพ์ในเทคนิคนี้มักจะใช้ไม้ตัดเป็นเป็นแผ่น เรียบ ซึ่งนิยมใช้กันมาตั้งแต่อดีต เรียกกันว่า ภาพพิมพ์แกะไม้ กระทั่งในปัจจุบันจึงได้ มีวัสดุทดแทน เช่น แผ่นอัด หรือกระดาษอัด และวัสดุสังเคราะห์ประเภทยางหรือ พลาสติกเรียบ ในการพิมพ์จะใช้แปลงหรือลูกกลิ้งทาหมึกพิมพ์ลงในแม่พิมพ์จนทั่ว แล้ววางกระดาษทาบลงบนแม่พิมพ์ จากนั้นกดอัดด้วยประคบหรือแท่นพิมพ์ หมึกที่ อยู่เฉพาะบนรอยผิวนูนจะติดกับกระดาษเป็นภาพปรากฏขึ้นตามแบบที่ได้สร้างบน แม่พิมพ์ เทคนิคที่จัดอยู่ในกรรมวิธีแบบผิวนูน Engraving, Wood-Cut,Lion-Cut) เป็นต้น
นี้ เช่น ภาพพิมพ์แกะไม้(
Wood
ขั้นตอนการ ทาภาพพิมพ์ ผิวนูน(การประคบถู Rubbing)
ขั้นตอนการทา
ภาพพิมพ์ประคบถู มีวิธีการที่เหมือนกรรมวิธีการพิมพ์แบบผิวนูน คือการ ใช้บริเวณผิวนูนบนผิวของวัสดุต่างๆ มาคัดลอกให้เกิดเป็นภาพขึ้น
วัสดุที่ใช้ควรมี
ลักษณะแบบราบ มีร่องรอยนูนของรูปร่าง และพื้นผิวที่สม่าเสมอ ไม่สูงหรือลึก จนเกินไป มีวิธีการโดยนากระดาษชนิดบางวางทาบบนวัสดุ แล้วใช้แท่งดินสอถาน ประถบถูลงบนกระดาษ ให้สัมผัสเกิดน้าหนัก ดากับส่วนนูนของวัสดุที่อยู่ใต้กระดาษ ได้เป็นรูปร่างและพื้นผิวของวัสดุนั้น
1. ฝึกลองปราดปาดดินสอ ให้เกิดน้าหนักดาบนกระดาษ โดยการจับแท่งดินสอถ่าน ให้เป็นลักษณะแนวขนานกับกระดาษ แล้วค่อยๆปาดถูฝนซ้าจนเกิดน้าหนักดาขึ้น เรื่อยๆ 2. นาวัสดุเช่น(แปรงทาสี) ที่ต้องการพิมพ์วางไว้ใต้กระดาษ 3. วางกระดาษทาบลงบนวัสดุ แล้วใช้แท่งดินสอถ่านค่อยๆปาดลงบนรอยนูนของ
อุปกรณ์ ดินสอถ่าน กระดาษบรุ๊ฟหรือชนิดบาง วัสดุและพื้นผิวที่ย่าสนใจ
วัสดุที่สัมผัสกระดาษ ขณะที่ใช้อีกมือช่วยกด วัสดุไว้ไม่ให้เคลื่อนที่ไปจากตาแหน่งเดิม 4. ใช้แท่งดินสอถ่านวาดตกแต่งบริเวณขอบและรายละเอียดของวัสดุให้ทั่ว ด้วยการ ค่อยๆถูซ้าลงไปทีละน้อย โดยไม่ควรกดแรงจนเกินไป เนื่องจากกระดาษจะฉีดขาด และแท่งดินสออาจหักได้
ภาพพิมพ์ร่องลึก (Intaglio Printing) คือเทคนิคการพิมพ์มีวิธีตรงข้ามกับแบบผิว 5. สามารถทาซ้ารูปทรงเดิมได้ให้มีน้าหนักความเข้มที่แตกต่างกันได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับ
นูน คือส่วนที่เป็นภาพจะเกิดขึ้น โดย “รอยล่องลึก” บนผิวหน้าแม่พิมพ์ ที่มาจากการ
แรงกดของมือและการฝนถูซ้า
ขีดขูดเขียน ด้วยอุปกรณ์ปลายแหลม หรือกัดเซาะด้วยกรด ให้เป็นร่องรอยลึกลงไป บนผิวเรียบของวัสดุโลหะที่ใช้แม่พิมพ์ เช่นแผ่นทองแดง หรือสังกะสีปัจจุบันมีการ
6.เสริมรายละเอียดของผลงาน โดยการวาดตกแต่งเพิ่มเติมตามวัสดุต้นแบบ
ประยุกต์ใช้แผ่นพลลาติกประเภทอะคริลิค (Acrylic Plastic) แทนแผ่นโลหะ ซึ่งจะทา ได้เฉพาะเทคนิคที่ไม่มีการกรัดกรด เช่น เอชชิ่ง(Etching), ดรายพอยท์(Dry point) เป็นต้น
กิจกรรม ให้นาวัสดุจากธรรมชาติ เช่นใบไม้ ก่อนหิน มาสร้างสรรค์ผลงานโดยใช้ เทคนิคภาพพิมพ์ประคบถู
ขั้นตอนการ ทาภาพพิมพ์ ร่องลึก(การจารเข็ม Drypoint)
ขั้นตอนการทา
ภาพพิมพ์เทคนิคการจารเข็ม เทคนิคการจารเข็มหรือ ดรายพอยท์เป็นเทคนิคที่ ใช้การพิมพ์ร่องลึก โดยใช้วิธีการขูดขีด ลงบนแผ่นโลหะ หรือแผ่นพลาสติก ให้เกิด รูปร่าง ลักษณะภาพ ลักษณะเป็นเส้นๆ เบาให้ความรู้สึกพริ้วไหว
1. ออกแบบรูปภาพ
อุปกรณ์ เข็มจาร แผ่นพลาสติก หมึกพิมพ์ กระดาษ แท่นพิมพ์
2, ใช้เข็มจารขูดขีด บนแผ่นพลาสติกใสตามที่ออกแบบไว้ 3. ใช้หมึกพิมพ์ปาดอุดลงบนแม่พิมพ์ให้ทั่วแผ่นพลาสติก 4. แล้วใช้ผ้านุ่มเช็ดหมึกออกจากผิวหน้าของแม่พิมพ์จนสะอาด 5. จากนั้นใช้กระดาษชุบน้ามาเช็ดอีกรอบ 6. น้ากระดาษมาวางบนผิวหน้าแม่พิมพ์ จากนั้นนาแม่พิมพ์เข้าแท่นพิมพ์เพื่อกดให้เพื่อ กระดาษแทรกลงไปซับติดหมึกใน ร่องลึกของแม่พิมพ์ ภาพก็จะปรากฏขึ้น
กิจกรรม
3. ภาพพิมพ์พื้นราบ (Planographic Printing
สร้างสรรค์ภาพ โดยการต่อเติม ภาพพิมพ์เทคนิคการจารเข็ม ให้ สอดคล้องกับภาพที่
กาหนดให้
หรือ Lithograph) คือ
กระบวนการทาภาพพิมพ์ที่ตัวแม่พิมพ์มีผิวเรียบแบน แต่หลักของการพิมพ์อาศัย กฏเกณฑ์แห่ง ความไม่เข้ากันระหว่าง น้ากับน้ามัน แม่พิมพ์จะเป็นหินที่มีเนื้อละเอียด มาก และมีผิวแบนเรียบ รูปที่ต้อง การจะเกิดจากการขีด เขียนหรือวาดระบายด้วย ไข ในการพิมพ์ก่อนที่จะกลิ้งหมึกพิมพ์จะต้องใช้น้าหล่อ เลี้ยงผิวของแม่พิมพ์ให้ชุ่มชื้น เมื่อกลิ้งหมึกพิมพ์ซึ่งเป็นไขผ่านไปบนแม่พิมพ์ หมึกพิมพ์ที่เป็นไขจะติด บนรูปที่วาดด้วย ไขเท่านั้น หมึกพิมพ์จะไม่ติดบนผิวหินส่วนที่มีน้าหล่อเลี้ยงอยู่ แล้วจึงนาเอากระดาษ มาปิดทับบนแม่พิมพ์รีดกดให้หมึกติดกระดาษเกิดเป็นรูปภาพที่ต้องการ พิมพ์หิน (Lithography) ,ภาพพิมพ์ครั้งเดียว (Mono Print)
วิดีโอสาธิตการพิมพ์เทคนิคการจารเข็ม(Dry point)
เช่น ภาพ
ขั้นตอนการ ทาภาพพิมพ์ พื้นราบ (ภาพพิมพ์ครั้งเดียว Mono Print)
ขั้นตอนการทา
ภาพพิมพ์ครั้งเดียว หรือ โมโนพริ้นท์ เป็นการพิมพ์จากแม่พิมพ์ชั่วคราว ซึ่งไม่มีการ สร้างร่องรอยขึ้นบนแม่พิทพ์อย่างถาวรเหมือนกับ กรรมวิธีการพมพ์แบบอื่นๆ แต่ เป็นการใช้สี ละเลง ป้าย สกัด หรือหยดใส่ลงบนแม่พิมพ์ผิวราบเรียบ เช่นกระจก พลาสติก จากนั้นนากระดาษวางทับ แล้วใช้มือกด ภาพที่ได้จะออกมาตามที่ระบายสี ไว้ บนแม่พิมพ์อย่างสมบูรณ์เพียงให้เดียว
1. ใช้สีผสมน้าให้ข้นอย่างพอเหมาะ หากสีเหลวจนเกินไป จะทาให้สีไหลเยิ้ม เลอะเทอะอ อุปกรณ์ วัสดุแผ่นเรียบ เช่น กระจกใส แผ่นพลาสติก กระดาษพิมพ์ สีน้า จานสี พู่กันหลายๆขนาด กระบอกฉีดน้า
อกจากแม่พิมพ์ได้ง่าย และจะทาให้สีผลงานซีดจาง 2. ควรจัดเตรียมแปรงหรือพู่กันหลายๆขนาด ให้มีจานวนเพียงพอสาหรับทุกๆสี เพื่อความสะดวกในการใช้สีต่างๆปฏิบัติงาน 3. ระบายสีแผ่นกระจก หรือแผ่นพลาสติก ให้มีรูปทรงและสีสันอย่างอิสระ โดยควร เว้นระยะระหว่างสีที่แตกต่างกันเล็กน้อย
4.แต่งเติมสีต่างๆให้ทั่วแม่พิมพ์โดยระมัดระวังอย่าให้ทีไหลปนกัน และไม่ควรใช้ เวลานานเกินไปจนกระทั่งสีที่ระบายแห้งเกินไป โดยอาจใช้กระบอกฉีดพ่นเป็นละออง
4. ขั้นตอนการทาภาพพิมพ์ฉากฉลุStencil) (
ลงไปบนแม่พิมพ์เล็กน้อย เพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นก่อนทาการพิมพ์ ภาพพิมพ์ฉากฉลุ หรือที่เรียกว่า สเตนซิล เป็นการพิมพ์โดยวิธีเจาะฉลุรูปร่าง 5. นากระดาษวางทับแล้วใช้ฝ่ามือลูบให้ทั่วแม่พิมพ์ โดยอาจขยับกระดาษ ให้เคลื่อน
รูปทรงหรือลวดลายบนกระดาษ แล้วใช้เป็นฉากแม่พิมพ์นาไปทาบลงกับวัสดุที่
เล็กน้อย เพื่อให้ผลในการเหลือบผสมผสานของสี
ต้องการพิมพ์ เช่น กระดาษหรือแผ่นไม้กระดาน จากนั้นใช้สีประคบหรือพ่นเป็น
6. ค่อยๆ นากระดาษขึ้นจากแม่พิมพ์ จะปรากฏภาพผลงานที่มีสีสันและพื้นผิว ซึ่ง รายละเอียดงดงามแตกต่างไปจากที่ได้วาดบนแม่พิมพ์
ละออง ให้ผ่านช่องของลายฉลุลงไปติดเป็นรูปขึ้นบนวัสดุนั้น วิธีการพิมพ์นี้ต่อมา พัฒนาไปเป็นเทคนิคการพิมพ์แบบ สกรีน (Screen print) ซึ่งจะทาการพิมพ์มีความ ละเอียด ประณีต
กิจกรรม
ยิ่งขึ้น
สร้างสรรค์ผลงานภาพพิมพ์ผิวราบ โดยใช้เทคนิค พิมพ์ครั้งเดียว M ( ono Print) พร้อมบรรยายใต้ภาพ
วีดีโอสาธิตเทคนิคการพิมพ์ครั้งเดียว(Monoprint)
อุปกรณ์ แปรงสีฟัน กระบอกฉีดน้า กระดาษผิวมัน หรือแผ่นพลาสติก มีดคัต เตอร์ สีน้า หรือสีโปสเตอร์ จานสี พู่กันขนาดต่างๆ กระดาษแผ่นเรียบ ฟองน้า
ภาพพิมพ์ฉากลุ (Stencil Printing) คือเทคนิคการพิมพ์ที่ทาให้เกิดขึ้นด้วยรอยฉลุ
ขั้นตอนการทา
ซึ่งมาจากการเจาะฉลุลาย ภาพบนฉากพื้นเรียบของแม่พิมพ์ แล้วทาให้หมึกผ่านลง ไปในลายฉลุติดกับกระดาษเป็นภาพขึ้น โดยพื้นเรียบส่วนที่ไม่ได้ฉลุ จะทาหน้าที่เป็น ฉากกั้นหมึกไว้ไม่ให้ติดบนกระดาษ วิธีการพิมพ์นี้เป็นเทคนิคการพิมพ์เดียวกับภาพ ต้นแบบ ไม่กลับซ้ายเป็นขวา เช่นเดียวกับ กรรมวิธีอื่น การพิมพ์ฉากฉลุ เช่น Screen, Stencil
1. ร่างแบบภาพลายเส้นผลงานลงบนกระดาษ ควรกาหนดเว้นระยะห่างจาก ขอบกระดาษภาพจากขอบกระดาษ 3 ซม. เพื่อความสะดวกในการเจาะแม่พิมพ์ลาย ฉลุ 2. นาแผ่นฟิล์มใสขนาดหนาปานกลางวางทาบลงบนกระดาษที่ร่างไว้ ใช้ปากกาเมี คัดลอกลายเส้น โดยคัดแบบลายของสีต่างๆ ที่กาหนดไว้ แยกลงในแผ่นใสแต่ละแผ่น 3. เจาะฉลุลายที่คัดลอกไว้บนแผ่นพลาสติก ด้วยคัตเตอร์ ควรเป็นใบมีด ขนาด 30 องศา เพื่อควบคุมทิศทางใบมีดได้อย่างอิสระ
กิจกรรม สร้างสรรค์ผลงาน โดยใช้เทคนิค ภาพพิมพ์ฉากฉลุ ในหัวข้อ ความฝันพร้อม เขียน คาอธิบาย
วิดีโอสาธิตเทคนิค ภาพพิมพ์ฉากฉลุ( Stencil)
บรรณานุกรม ธงชัย ยุคันตพรพงษ์.2554. ทาศิลปะภาพพิมพ์อย่างไรให้ประหยัด ทาง่าย และ ปลอดสารพิษ. อัศนีย์ ชูอรุณ .2543. ความรู้เกี่ยวกับศิลปะภาพพิมพ์.พิมพ์ครั้งที2 ่ .กรุงเทพ:โอ เดียนสโตร์