INFORMACIJA O TRŽIŠTU KRALJEVINE ŠPANIJE
Sarajevo, februar 2013.godine.
OPŠTI PODACI Zvanični naziv:
Kraljevina Španija.
Površina:
505,986 km2.
Geografski položaj:
Južna Evropa, Ibersko poluostrvo. Pored teritorije na kopnu, Kraljevina Španija obuhvata i Balerska ostrva u Sredozemlju, gradove Ceuta i Melila u Sjevernoj Africi i Kanarska ostrva u Atlantskom okeanu.
Glavni prirodni resursi: ugalj, cink, živa, olovo i uranijum. Populacija:
47,212,990 stanovnika.
Gustoća naseljenosti: 93.3 stanovnika/ km2. Populacijske grupe:
12.1% strana populacija-u okviru ove grupe najbrojniji su Rumuni (1.9%) i Marokanci (1.7%).
Broj stanovnika u gradovima: Glavni grad Madrid: (3,265,038). Barcelona (1,615,448), Valencia (798,033), Seville (703,021). Religije:
katoličanstvo 73%; ostalo 2%.
Jezici:
kastilijanski španski jezik je službeni jezik. Katalonski, valensijanski i baskijski španski imaju zvaničan status u respektivnim pokrajinama.
Administrativna podjela:
17 autonomnih zajednica, 50 provincija i 2 autonomna grada, Ceuta i Melilla.
2
Ekonomski indikatori Iako je Španija dosegla ekonomski skok u zadnje dvije decenije te se pozicionirala među 20 najznačajnijih svjetskih ekonomija, ipak je njen oporavak od krize vrlo težak. Faktori rasta su oslabljeni uslijed finansijske krize koja je imala ogroman uticaj na sektor nekretnina i bankarski sistem. Očekivalo se da će se 2011. godine zabilježiti oporavak od krize-ali do toga nije došlo, čak naprotiv, rast je još više bio usporen te zemlja i u 2012. godini još uvijek bilježi krizni period. Trenutna vladajuća struktura naslijedila je vrlo tešku situaciju: povećanje javnog duga, nizak rang Španije te i pored preduzetih mjera tržište je ostalo labavo uslijed rizika uzrokovanog sadašnjom dužničkom krizom u Evro zoni. Vlada je preduzela odlučne mjere te objavila rigorozan plan politike štednje: budžetski rezovi (naročito u zdravstvu i obrazovnom sektoru, zamrzavanje zapošljavanja u javnom sektoru, plan podrške bankarskom sistemu putem udruživanja banaka, podrška poslovnoj zajednici i veći porezi.) Španija je 2009. godine oborila nezavidan evropski rekord stope nezaposlenosti, a u 2011. godini skoro petina radne snage je bila nezaposlena od čega su najviše mladi ljudi. Kao posljedica trenutne krize i nesigurnosti, španski migracioni bilans je ponovo postao negativan.
Osnovni indikatori
2009
GDP (u milijardamaUSD) 1,459.42 GDP (stalne cijene, godišnja % -3.7 promjena) GDP per Capita (USD) 31,845 Generalni vladin balans -9.1 (u% GDP-a) Generalni vladin bruto dug (u% 53.9 GDP-a) Stopa inflacije (%) -0.2 Stopa nezaposlenosti (% radne 18.0 snage) Tekući račun (u milijardamaUSD) -70.39 Tekući račun (u% GDP-a) -4.8
2010
2011
2012
1,391.76 1,479.56e 1,340.27
2013 (e) 1,311.12
-0.3
0.4
-1.5e
-1.3
30,208
32,077e
28,976
28,198
-7.3
-7.5e
-5.4e
-3.5
61.3
69.1e
90.7
96.9
2.0
3.1e
2.4
2.4
20.1
21.7
24.9
25.1
-62.93 -4.5
-52.17 -3.5e
-26.45 -2.0e
-1.95 -1.7
Izvor: IMF - World Economic Outlook Database Napomena: (e) procjena
3
Glavni industrijski sektori Doprinos poljoprivrede španskom GDP-u iznosi oko 3%. Španija proizvodi žito, šećernu repu, ječam, paradajz, masline, citrusno voće, grejp. Španija je najveći svjetski proizvođač maslinovog ulja, te treći po redu svjetski proizvođač vina. Najveći je proizvođač limuna, narandži i jagoda. Španija ima ograničene mineralne izvore. Prerađivačko-proizvodnom industrijom najviše prednjači tekstilna industrija, industrijska prerade hrane, čelik i željezo, pomorske mašine i inžinjering. Novi sektori kao što su relokacija proizvodnje elektroničkih komponenti, informacione tehnologije i telekomunikacija pružaju visoki potencijal rasta. Turizam predstavlja španski najveći izvor prihoda i zemlja je postala druga svjetska turistička destinacija. Tercijalni sektor doprinosi dvije trećine GDP-a.
Pad ekonomskih aktivnosti po sektoru
Poljoprivreda Industrija
Zapošljavanje po sektoru (u% od ukupnog zapošljavanja) Dodana vrijednost (u% od GDP) Dodana vrijednost (godisnja % promjena)
Usluge
4.3
23.1
72.6
2.7
26.0
71.3
-1.3
-1.9
0.8
Izvor: Svjetska banka – zadnje raspoloživi podaci.
Monetarni indikatori
2007
Euro (EUR) – prosječna godišnja 0.73 kursna stopa za 1 USD
2008 0.68
2009 0.72
2010 0.75
2011 0.72
Izvor: Svjetska banka – zadnje raspoloživi podaci
Indikator ekonomske slobode Definicija: Indeks ekonomske slobode mjeri deset komponenti ekonomske slobode koje su grupisane u četiri šire kategorije ili stubove ekonomske slobode: vladavina prava (pravo vlasništva, sloboda od korupcije);
4
Ograničena vlada (fiskalna sloboda, trošenje vlade); regulatorna efikasnost (poslovna sloboda, sloboda rada, monetarna sloboda); i otvoreno tržište (sloboda trgovine, sloboda investiranja, finansijska sloboda). Svaka od ovih sloboda, u okviru ovih četiri kategorije, se individualno ocijenjuju na skali od 0 do 100. Ukupni rezultat ekonomske slobode jedne zemlje predstavlja prosjek rezultata navedenih individualnih sloboda. Rezultat: 68.0 /100
Pozicija: Umjerena sloboda
Svjetski rang: 46/177
Regionalni rang: 22/43
Izvor: 2013 Index of Economic freedom, Heritage Foundation
Makroekonomski pokazatelji Legenda: A. Dekompozicija realnog GDP-a. Doprinos rastu, godina za godinom. Puna linija prikazuje realni rast GDP-a. B. Stopa nezaposlenosti. C. Konkurentnost (jedinični troškovi rada za ukupnu ekonomiju. Izvozna performansa predstavlja odnos obima izvoza i izvoznih tržišta za ukupno izvezene robe i usluge. D. Inflacija (inflacija se mjeri na osnovu promjene indeksa potrošačke cijene iz godine u godinu. E. Rast kredita F. Bruto javni dug (Maastricht definicija).
5
Izvor: OECD 2012 –Economic Outlook, Statistics and Projections and Main economic indicators, November; and ECB (2012), Statistical data Warehouse, European Central Bank, November. -ICEX
6
Pregled ekonomije Španije Španija je dugo vremena zauzimala 13. mjesto u poretku svjetskih ekonomija. Međutim, nakon skoro 15 godina ostvarivanja nadprosječnog rasta GDP-a, Španija je počela da usporava krajem 2007. godine te je ušla u recesiju u drugoj polovini 2008. godini. U 2009. godini GDP se smanjio za 3.7% okončavajući time 16 godina dug period rasta GDP-a. Tokom 2010. godine, GDP je još zabilježio pad od dodatnih 0.1%, i tek početkom 2011. godine zabilježen je rast GDP-a, čime je Španija postala zadnja velika ekonomija koja je počela da izlazi iz globalne recesije. Preokret u španskom ekonomskom rastu reflektovao se značajnim padom u građevinarstvu nasuprot velikoj ponudi stanova i sve nižom potrošačkom moći. Nastojanja Vlade da ojača ekonomiju putem stimulisanja trošenja, produženih beneficija za nezaposlene i davanja garancija za zajmove ipak nije spriječila oštar skok stope nezaposlenosti koja je skočila sa niskih 8% iz 2007 godine na 26% u 2012. godini. Budžetski deficit je porastao sa 3.8% GDP-a koliko je iznosio 2008. godine na 9.2% GDP-a u 2010. godini što predstavlja tri puta veći deficit nego što je to limit Eurozone. Španija je uspjela da skreše deficit na 8.5% GDP-a u 2011. godini. Veliki budžetski deficit Španije te slaba perspektiva ekonomskog rasta učinila je da Španija bude ranjiva u pogledu finansijske zaraze koja je prijetila iz drugih visoko zaduženih članica Euro zone uprkos nastojanjima Vlade da sreže troškove, privatizuje industrije i poveća konkurentnost putem sprovođenja reformi tržišta rada. Visoka izloženost španskih banaka kolabriranom domaćem građevinarstvu i tržištu nekretnina takođe nameće kontinuiran rizik za ovaj sektor. Vlada je nadzirala restruktuiranje ušteđevina u bankarskom sektoru tokom 2010. godine, te je obezbijedila oko 15$ milijardi u kapitalu za različite institucije. Investitori su ipak zabrinuti da će Madrid ipak morati da otkupi problematičnije banke. Međutim, Banka Španije želi da ojača povjerenje u finansijski sektor vršeći pritisak na banke da transparentno iskažu svoje gubitke, te da se konsoliduju u snažnije grupe. Stopa rasta industrijske proizvodnje (%) Država 1999
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Španija 2.7
4.5
1.2
1.6
3
0.7
0.6
3.1
-2.3
-10.2 -2
2011 -1.4
Industrijska proizvodnja: obuhvata proizvodnju, rudarstvo i građevinarstvo.
7
Spoljna trgovina u ciframa Skoro 55% španskog GDP-a odnosi se na trgovinu (podaci WTO-a, prosjek za 2008-2010). Kao posljedica globalne finansijske krize, Španija u zadnje tri godine bilježi sve veći spoljnotrgovinski deficit. U 2011. godini zabilježeno je smanjenje deficita Španije, uslijed povećanja izvoza, ali negativan trend je ponovo zabilježen u 2012. godini. Glavni trgovinski partneri Španije su zemlje Evropske unije. Francuska predstavlja prvo izvozno tržište Španije. Francuska iz Španije uvozi hranu i prehrambene proizvode, automobile, hemijske i tekstilne proizvode. Španija takođe ima dobar spoljnotrgovinski odnos sa zemljama MAGREB-a. Spoljnotrgovinski indikatori Uvoz roba (milion USD) Izvoz roba (milion USD) Uvoz usluga (milion USD) Izvoz usluga (million USD) Uvoz roba i usluga (godišnja% promjena) Izvoz roba i usluga (godišnja% promjena) Uvoz roba i usluga (u% GDP-a) Izvoz roba i usluga (u% GDP-a) Trgovinski bilans (milion USD) Trgovinski bilans (Uključujući usluge) (milion USD) Spoljna trgovina (u% GDP-a)
2007
2008
2009
2010
2011
389,301 253,297 95,688 126,747
420,804 281,493 104,036 141,750
293,218 227,338 86,679 121,517
312,228 244,527 86,661 122,998
362,109 297,418 91,293 140,598
8.0
-5.2
-17.2
8.9
-
6.7
-1.0
-10.4
13.5
-
33.6 32.3 25.7 26.9 26.5 23.9 -125,238 -126,613 -58,172
29.1 27.0 -63,275
30.7 30.1 -55,281
-93,582
-88,394
-23,142
-27,157
-7,356
60.5
58.8
49.6
56.1
60.8
Izvor: WTO - World Trade Organization; World Bank
Glavni spoljnotrgovinski partneri Španije Glavni partneri (% izvoza) Francuska Njemačka Portugal Italija Velika Britanija Ostale zemlje Izvor: Comtrade
8
2011 17.9% 10.2% 8.0% 7.9% 6.3% 49.6%
Glavni dobavljači (% uvoza) Njemačka Francuska Kina Italija SAD Ostale zemlje
2011 11.8% 10.8% 7.1% 6.6% 4.1% 59.6%
Spoljna trgovina i investicije U zadnjih nekoliko godina, brz rast međunarodne trgovine i stranih investicija rezultovao je time da Španija postane jedna od najviše međunarodno orijentisanih država na svijetu. U pogledu trgovine robama, Španija se nalazi na 18. mjestu u svijetu po osnovu izvoza, a zauzima 14. mjesto po osnovu uvoza; dok u pogledu trgovine uslugama zauzima 8 mjesto kao izvoznik, a 14. mjesto kao uvoznik. Tabela: Distribucija izvoza i uvoza 2011 (iskazano u % od ukupnog) Izvoz Kapitalna roba Automobilska industrija Hrana Hemijski proizvodi Poluzavršeni ne hemijski proizvodi Potrošačka roba Energetski proizvodi Ostala roba Sirovi materijal Potrošačka trajna roba
20,1% 15,4% 14,2% 13,7% 12,2% 8,2% 7,4% 4,4% 2,7% 1,7%
Uvoz Energetski proizvodi Oprema Hemijski proizvodi Potrošačka roba Automobilska industrija
21,4% 17,9% 14,5% 10,5% 10,4%
Hrana Poluzavršeni ne hemijski proizvodi Sirovi materijal Potrošačka trajna roba Ostala roba
10,4% 7,5% 4,3% 2,5% 0,7%
Izvor: Ministarstvo ekonomskih poslova i konkurentnosti Španije Pregled izvoza Španije (FOB) EU Kombinovana nomenklatura poglavlja carinske tarife 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Izvoz Španije (FOB) 87. Motorna vozila, traktori 27. Goriva, mineralna goriva 84. Mašine i mehanički uređaji 85. Električna oprema 30. Farmaceutski proizvodi 39. Plastika i proizvodi od
Vrijednost (u mil. Eura, 2011) 214,486 36,217 15,894 15,888 12,869 8,281 8,145
% varijacija 11/10 14.8 11.7 64.7 15.0 8.2 -1.2 9.7
9
8. 9. 10. 11. 12.
72. Željezo i čelik 73. Proizvodi od željeza i čelika 08. Jestivo voće i orašasti plodovi; neprocesuirano 40. Guma i proizvodi od Ostalo
7,607 5,571 5,517
11.6 17.4 1.3
4,230 87,509
38.5 5.3
Pregled uvoza Španije (CIF) EU Kombinovana nomenklatura poglavlja carinske tarife 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Uvoz Španije (CIF) 27. Goriva, mineralna goriva 87. Motorna vozila, traktori 84. Mašine i mehanički uređaji 85. Električna oprema 30. Farmaceutski proizvodi 72. Željezo i čelik 39. Plastika i proizvodi od 29. Organske hemikalije 62. Odjevni predmeti, nisu pleteni i kukičani 11. 61. Odjevni predmeti, pleteni i kukičani 12. Ostalo
Vrijednost (u mil. Eura, 2011) 260,823 55,828 25,873 21,276 19,546 10,808 9,010 7,816 7,254 5,823
% varijacija 11/10 8.7 26.6 12.8 -1.9 -6.0 -2.4 13.1 3.7 -0.4 8.3
5,371
14.3
92,217
6.5
Kao što je i realno za očekivati, glavni spoljnotrgovinski partneri Španije su zemlje Evropske unije. Vodeći spoljnotrgovinski partneri Španije su Francuska i Njemačka. External trade Spoljnotrgovinska pokrivenost Španije: 82.23% Trgovinski bilans: -46,337 (u hiljadama Eura) Varijacija (11/10) 11.4% Neto direktne investicije: (u milionima Eura) 2010 2011 Odlazne investicije 15,530 13,466 Dolazne investicije 9,149 19,739
10
Više od 70% španskih investicija u inostranstvu koncentrisane su u Turskoj, Poljskoj, Velikoj Britaniji i SAD-u. U 2011. godini Španija je bila rangirana kao 15 svjetska ekonomija koja je privukla najviše direktnih stranih investicija sa 1.65% tržišnog udjela. Izvori: ICEX, Nacionalni Institut za statistiku (www.ine.es); US geološki pregled (geology.usgs.gov/); Centar za sociološko istraživanje (www.cis.es); Ministarstvo inostranih poslova Španije
Kratke činjenice o tržištu Španije Špansko tržište je jedno od najvećih u Evropi, sa 47 miliona potrošača uz kupovnu moć koja je veća od evropskog prosjeka. Nadalje, više od 50 miliona turista posjeti Španiju svake godine. Poslovna platforma: Španija obezbjedjuje platformu sa poslovanje sa EU, Afrikom a naročito sa Latinskom Amerikom. Španija predstavlja EU zemlju koja ima najveći broj sklopljenih sporazuma o izbjegavanju duplog oporezivanja i sporazuma o zaštiti investicija. Povoljna poslovna klima: Skoro 12.800 inostranih preduzeća u Španiji ima koristi od povoljne poslovne klime: korporativni porez na prihod i PDV su niži od evropskog prosjeka, porezi u segmentu Istraživanja i razvoja zauzimaju drugo najbolje mjesto od svih OECD zemalja kako za velika preduzeća tako i za MSP. Hi-tech okruženje: Španija zauzima posebno pogodno mjesto u pogledu mreže komunikacija i infrastrukture, kao i svoje visoko kvalifikovane i konkurentne radne snage. Proizvodni model -model sa snažnim fokusom na tehnologije: Španija se trenutno fokusira na novi proizvodni model koji pruža poslovne mogućnosti u sektorima velike dodane vrijednosti uz snažnu tehnološku komponentu. Strateški sektori za investiranje u Španiju su: informacione i komunikacione tehnologije (ICT), okruženje/okoliš, voda i upravljanje vodom; zdravstvene nauke; biofarmaceutika i bio tehnologija; aeronautika, industrija automobila, logistika i obnovljivi izvori energije. 1. GDP (paritet kupovne moći): $1.407 triliona (2012 procjena.) Poređenje države sa svijetom: 15 $1.429 triliona (2011 procjena.) $1.423 triliona (2010 procjena.) 11
2. GDP (zvanični kurs):
$1.34 triliona (2012 procjena.)
3. GDP –realna stopa rasta:
-1,5% (2012 procjena) Poređenje države sa svijetom: 201 0.4% (2011 procjena.) -0.3% (2010 procjena.)
4. GDP - per capita (PPP):
$30,400 (2012 procjena) Poređenje države sa svijetom: 44 $31,000 (2011 procjena.) $30,900 (2010 procjena.)
5. GDP – kompozicija po sektorima: Poljoprivreda: 3.3% Industrija: 24.2% Usluge: 72.6% (2012 procjena.) 6. Radna snaga: 23.1 miliona (2012 procjena.) Poređenje države sa svijetom: 28 7. Radna snaga-po zanimanju:
Poljoprivreda: 4.2% Industrija 24% Usluge: 71.7% (2009 procjena.)
8. Stopa nezaposlenosti:
21.7% (2011 procjena.) 26,1% (2012.-najviša stopa nezaposlenosti u Evropskoj uniji) Poređenje države sa svijetom: 172 20.1% (2010 procjena.)
9. Populacija ispod linije siromaštva: 19.8% (2005) 10. Prihod domaćinstava ili potrošnja po udjelu postotka: najniža 10%: 2.6% najviša 10%: 26.6% (2000) 11. Distribucija porodičnog prihoda - Gini index: 32 (2005) Poređenje države sa svijetom: 105 32.5 (1990) 12. Investicije (bruto fiksno):
20.6% od GDP (2012 procjena.) Poređenje države sa svijetom: 87
13. Budžet:
prihodi: $ 485.1 milijardi rashodi: $584.3 milijardi (2012 procjena.)
14. Porezi i drugi prihodi:
36.2% od GDP (2012 procjena.) Poređenje države sa svijetom: 65
12
15. Budžetski suficit (+) ili deficit (-): -7.4% od GDP (2012 procjena.) Poređenje države sa svijetom: 187 16. Javni dug:
83.2% od GDP (2012 procjena.) Poređenje države sa svijetom: 22 68.5% od GDP (2011 procjena.)
17. Stopa inflacije (potrošačke cijene): 2.5% (2012 procjena.) Poređenje države sa svijetom: 55 3.1% (2011 procjena.) 18. Poljoprivreda-proizvodi:
Žito, povrće, masline, vinsko grožđe, šećerna repa, citrusi, govedina, svinjetina, peradi, mliječni proizvodi, riba.
19. Industrija:
Tekstilna industrija i obuća, prehrambena i industrija pića, metali i metalni proizvođači, hemijska industrija, izgradnja brodova, automobila, mašinski alati, turizam, glina i građevinski proizvodi, obuća, farmaceutska industrija, medicinska oprema.
20. Stopa rasta industrijske proizvodnje: -1.4% (2011 procjena.) Poređenje države sa svijetom: 154 21. Bilans tekućeg računa:
-$18.8 milijardi (2012 procjena) Poređenje države sa svijetom: 181 -$52.28 milijardi (2011procjena.)
22. Izvoz roba:
Mašine, motorna vozila, hrana, farmaceutski proizvodi, lijekovi i drugo
23. Izvoz-partneri:
Francuska 17.8%, Njemačka 10.6%, Portugal 8.3%, Italija 8.3%, UK 6.7% (2011)
24. Uvoz roba:
Mašine i oprema, poluproizvodi, hrana, potrošačka roba, mjerni i medicinsko kontrolni instrumenti.
25. Uvoz-partneri:
Njemačka 13%, Francuska 11.8%, Italija 6.7%, Kina 5.8%, Nizozemska 5%, UK 4.5% (2011)
Izvor: ICEX i CIA
13
Poreski sistem Španski poreski sistem je moderan i konkurentan sistem što proizilazi iz činjenice da su poreska opterećenja u Španiji znatno niža nego u susjednim zemljema. Državna Poreska agencija Španije predstavlja, u tehnološkom smislu, jednu od najmodernijih poreskih agencija u Evropskoj uniji jer, na primjer, elektronskim putem pruža javne usluge kao što su: on line usluge poreskog certifikata kao i mogućnost popunjavanja povrata poreza on line. Španski poreski sistem sastoji se od tri vrste poreza: impuestos (stvarni porez), tasas i contribuciones especiales (ostale dažbine). Ostale dažbine se prikupljaju kao povrat za javne usluge pružene od strane nadležnih vlasti ili za bilo koji ostvareni benefit koji je rezultat javnih radova ili usluga. U Španiji visinu poreza određuje Centralna Vlada, vlasti autonomnih pokrajina (regionalne vlasti) i lokalne vlasti. Standardna stopa PDV-a iznosi 21%. Umanjene stope PDV-a: 10% za lijekove i farmaceutske proizvode, prevoz putnika, učestvovanje na sportsko-kulturnim i zabavnim događajima. Umanjenje stope PDV-a: 4% za hranu i novine. U septembru 2012. godine Španije je za 3% povećala PDV. Detaljnije podatke o porezima i PDV-u možete naći na: www.vatlive.com
Informacije o procedurama i pravilima poslovanja sa Evropskom unijom a) U cilju upoznavanja privrednih subjekata sa teritorije Bosne i Hercegovine sa pravilima i procedurama poslovanja sa Evropskom unijom, Spoljnotrgovinska komora Bosne i Hercegovine je, u okviru PACE programa, izradila „ Vodič za poslovanje sa Evropskom unijom”. Ovaj Vodič služi kao referentni instrument za sve poslovne subjekte koji posluju sa Evropskom unijom. U okviru vodiča date su detaljne informacije o sljedećem: Opšte informacije o Evropskoj uniji; Uvoz robe u Evropsku uniju; Oporezivanje u Evropskoj uniji; Proizvodnja i/ili prodaja robe i usluga u Evropskoj uniji; Prava intelektualne svojine u Evropskoj uniji; Prava intelektualne svojine u Evropskoj uniji; Pokretanje poslovanja u Evropskoj 14
uniji; Tržišne informacije; Pravni (ugovorni) aspekti poslovanja sa EU; Mogućnosti na javnim tržištima u Evropskoj uniji; Rešavanje problema u poslovanju u EU. “Vodič: Poslovanje sa EU” možete naći i na web stranici: www.bhepa.ba
b) Eksport Helpdesk predstavlja jedinstven portal Evropske komisije namijenjen zemljama u razvoju, koji omogućava blagovremen pristup informacijama o uslovima, procedurama, carinskim tarifama i dokumentima neophodnim za izvoz na tržište Evropske unije. Export Helpdesk je baza podataka koja omogućava detaljnu pretragu prema pojedinačnim proizvodima i/ili grupama proizvoda koji se žele izvesti u EU. Dostupan je na šest svjetskih jezika (engleskom, francuskom, ruskom, portugalskom, španskom i arapskom), a pristupa mu se jednostavno putem web stranice:www.exporthelp.europa.eu. Evropska unija je najveće jedinstveno tržište na svijetu i najvažniji trgovinski partner ne samo za Bosnu i Hercegovinu nego i za druge zemlje u razvoju. Evropska unija putem različitih preferencijalnih trgovinskih ugovora omogućava svojim partnerima pristup jedinstvenom evropskom tržištu. Međutim, bez obzira na ove sporazume i nastojanja da se omogući potpuna liberalizacija trgovine između EU i trećih zemalja, određene tehničke i druge specifične zahtjeve izvoznici u EU moraju ispuniti. U tom smislu neophodno je obezbijediti pouzdane informacije o tome kako plasirati proizvode na tržište Evropske unije. S ovim ciljem uspostavljen je portal Export Helpdesk za pomoć pri izvozu u EU. Kako bi pretraga portala bila olakšana, informacije su podijeljene u sljedeće kategorije: − Export Helpdesk – Informacije o mogućnostima ovog portala; − Zahtjevi i porezi (Requirements and Taxes) – svi dokumenti koje je neophodno pribaviti da bi se roba uvezla na tržište EU i carinila, vrste i iznosi internih poreza i akciza primjenjivih u konkretnoj zemlji EU kao i pravni ili tržišni zahtjevi koji se odnose na konkretan proizvod; − Carine (Import Tariffs) - preferencijalni režim koji se odnosi na zemlju porijekla, preferencijalne i nepreferencijalne carinske kvote, uvozne dozvole i anti-damping mjere; − Statistika robne razmjene (Trade Statistics) – trgovinska kretanja između EU i trećih zemalja; 15
−
− − −
Sporazumi o preferencijalnoj trgovini (Preferential Arrangements) – Lista trgovinskih sporazuma koje EU ima sa zemljama u razvoju, spisak obaveza i olakšica koje sporazumi podrazumijevaju, dokumenti koji moraju biti priloženi uz proizvod koji se izvozi, kao i pravila o porijeklu robe; Poslovni kontakti (Business Contacts) – kontakti trgovinskih organizacija na nivou EU i zemalja članica i poslovni direktoriji; Novosti (What’s New) – tromjesečni bilteni Export Helpdeska; Kontakt (Contact) – adresa na koju možete poslati pitanja.
Pretragu je moguće vršiti po nazivu pojedinačnog proizvoda/grupe proizvoda ili po tarifnom broju. U sekciji svake od navedenih kategorija dat je kratak pregled vrste podataka koji se mogu naći i kraće uputstvo za pretraživanje. Da bi se dobile tačne informacije, u opciji “Input form“ svake od kategorija neophodno je upisati tačan tarifni broj proizvoda koji se izvozi. Ova pretraga je olakšana postojanjem polja “Browse“, za pretragu po tarifnom broju, i “Search“, za pretragu po nazivu. Tarifni brojevi koje sistem prepoznaje su oni iz Kombinovane nomenklature proizvoda bazirane na međunarodnoj klasifikaciji, tzv. Harmonizovanom tarifnom sistemu. Treba voditi računa o unosu, jer unosom pogrešnog tarifnog broja dobijaju se pogrešni podaci, odnosno podaci koji se odnose na potpuno drugi proizvod. Zavisno od kategorije informacija koje se pretražuju, pretragu je potrebno dopuniti nazivom zemlje izvoznika, uvoznika, datumom izvoza/uvoza, nazivom trgovinskog sporazuma sa EU, itd. Korisniku su ponuđeni i dodatni sadržaji, poput praktičnih primjera pretrage, detaljnih prezentacija, odgovora na najčešće postavljena pitanja, linkova ka regulatornim tijelima EU, zakona i ostalih pravnih regulativa koje se odnose na izvoz na tržište EU, rječnika termina kao i mogućnosti postavljanja pitanja u elektronskoj formi vezanih za konkretne izvozne situacije. Više informacija: EICC/EEN/VTK BiH –www.een.ba
16
Spoljnotrgovinski odnosi Bosne i Hercegovine i Španije
Tabela 1. Pregled izvoza i uvoza Bosna i Hercegovina- Kraljevina Španija u KM 2008 Izvoz Uvoz
2009
2010
2011
2012
36.407.250,16
38.754.120,51
55.747.329,38
72.994.846,37
97.475.989,82
65.508.491,33
76.094.027,64
69.483.229,09
98.863.901,87
84.512.050,69
Obim
101.915.741,49 114.848.148,15 125.230.558,47 171.858.748,24 181.988.040,51
Saldo
-29.101.241,17
Pokrivenost %
55,58%
-37.339.907,13 -13.735.899,71 -25.869.055,50 50,93%
80,23%
73,83%
12.963.939,13 115,34%
Posmatrajući podatke o uvozu i izvozu Bosne i Hercegovine u Kaljevinu Španiju evidentno je da se iz godine u godinu konstantno bilježi povećanje obima spoljnotrgovinske razmjene, što je posebno uočljivo u periodu 2010./2011. godina. Za pet posmatranih godina BiH je više od tri puta povećala izvoz koji je u 2008. godini iznosio 36,4 miliona KM, a u 2012. godini 97,5 miliona KM. Za isti taj period zabilježen je manji porast uvoza koji je u 2008. godini iznosio 65,5 miliona KM, a u 2012. godini 84,5 miliona KM. Iz ovoga je vidljivo da je u proteklih pet godina Bosna i Hercegovina zabilježila veći porast izvoza nego uvoza, što je rezultovalo činjenicom da se pokrivenost izvoza uvoza povećala sa 55,58% koliko je iznosila u 2008. godini, na 115,34% u 2012. godini. Očigledno je da tržište Španije predstavlja pogodno tržište za Bosnu i Hercegovinu, ali je potrebno proširiti ekonomsku saradnju tj povećati obim spoljnotrgoviske razmjene. U narednoj tabeli dat je pregled spoljnotrgovinske razmjene po grupama proizvoda.
17
Tabela 2. Ukupna vanjskotrgovinska razmjena Bosne i Hercegovine sa Španijom po grupama proizvoda u KM I - XII 2011. uvoz Proizvodi životinjskog porijekla (meso, ribe i mlijeko) Voće i povrće i njihovi proizvodi Žitarice, zrnevlje, bilje, njihovi proizvodi i dr.proizvodi mlinske ind. Masnoće, kakao, njihovi proizvodi i drugi proizvodi za ishranu Šecer i proizvodi od šecera Pica, alkoholi i sirce Duhan i proizvodi zamjene duhana Rude, kamen, kreč, cement.. Proizvodi od kamena, betona, keramike i stakla Mineralna goriva (ugalj, koks, plin, nafta) i el. energija Hemijski proizvodi (organski, neorganski) Farmaceutski proizvodi Ðubriva Plastika, kaučuk, guma i njihovi proizvodi Koža, krzno i njihovi proizvodi Tekstilna vlakna, tkanine, odjeća, obuća, tepisi i dr. proizvodi Drvo, pluto, slama, trska i njihovi proizvodi Namještaj, posteljina, madraci...
18
I - XII 2012.
izvoz
uvoz
porast u % uvoz izvoz
izvoz
4.508.235
186.522
6.324.166
91
40,28
0,00
2.867.057
-
4.145.635
205.818
44,60
0,00
1.015.696
94.896
1.149.712
327.453
13,19
0,00
1.216.657 1.553.222 -
30 -
1.346.190 1.597.088 15.317
521 112
10,65 2,82 0,00
0,00 0,00 0,00
-
151.402
19.461
151.877
0,00
0,00
16.094
821
206.961
-
1185,98
0,00
10.104.306
23.754
9.182.249
19.459
-9,13
-18,08
8.787.331
2.263.977
433.988
321.394
-95,06
0,00
2.569.363 1.097.767 23.829
40.115 -
3.944.955 693.156 206.989
7.316.753 -
53,54 -36,86 0,00
0,00 0,00 0,00
1.473.811
46
2.102.104
19.688
42,63
42450,36
404.414
1.440.073
583.835
259.223
44,37
-82,00
17.474.493
338.346
21.119.03 4 1.230.056
20,86
263,55
73.685
1.953.322
183.613
149,19
-20,99
358.656
24.329.019
3.238.078
802,84
140,49
1.543.238 58.509.17 5
Papir, celuloza, njihovi proizvodi i štampane knjige Metali i njihovi proizvodi Mašine, aparati i mehan.i uređaji, kotlovi, nukl. reaktori; dijelovi Elektricne mašine i oprema i njihovi dijelovi; Vozila i njihovi dijelovi Oružje i municija; njihovi dijelovi Ostali razni proizvodi UKUPNO
1.824.991 4.731.588
239.055 18.711.493
1.056.790 6.215.846
13.464 8.615.346
-42,09 31,37
-94,37 -53,96
9.728.991
6.454.499
4.955.399
5.453.553
-49,07
-15,51
788.272
53.820
-52,35
13.696.856
25.648 11.205.55 6
131,86
27.312.738
1.827.707 13.020.38 3
-52,33
-18,19
221.696 711.011 98.863.902
2.718.050 171.163 1.832.013 298.749 772.232 425.551 72.994.846 84.512.051 97.475.990
-22,79 8,61 -14,52
-32,60 42,44 33,54
*Podaci Uprave za indirektno oporezivanje BiH obuhvataju izvoz i uvoz roba prema ICD i UCD po carinskim procedurama. Pripremio: CIS, STK BiH
Gore navedena tabela jasno nam pokazuje da se spoljnotrgovinska razmjena Bosne i Hercegovine i Španije može okrakterisati kao „tradicionalna”. To znači da iz Španije najviše uvozimo kamen i keramičke pločice, agrume i ribu, šećer, kožu, krzno, tekstil i tekstilne proizvode. Uvoz tekstilnih proizvoda može se objasniti ulaskom INDITEX grupe na tržište BiH. Na osnovu podataka Ministarstva spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH u periodu od 01.01.2009 do 31.12.2012.godine, ulaganja iz Španije u BiH iznose 9.084.854,00 KM, od cega izdvajamo par kompanija/firmi sa značajnijim kapitalom koje su uložile u BiH: − "ZARA BH" društvo sa ograničenom odgovornošću za trgovinu i usluge, osnivač: "INDUSTRIA DE DISENO TEXTIL, S.A."iz Španije, sa ulogom od 5.000.000 KM. − "BERSHKA BH" društvo sa ograničenom odgovornošću za trgovinu i usluge, osnivač: "BERSHKA BSK ESPANA, S.A." – UNIPERSONAL, iz Španije, sa ulogom od 1.700.000 KM. − „PULL&BEAR BH" društvo sa ograničenom odgovornošću za trgovinu i usluge, osnivač: PULL& BEAR ESPANA, S.A."-UNIPERSONAL, iz Španije, sa ulogom od 1.300.000 KM. − "STRADIVARIUS BH" društvo sa ograničenom odgovornošću za trgovinu i usluge, osnivač: "STRADIVARIUS ESPANA S.A.", iz Španije, sa ulogom od 1.000.000 KM. 19
Grupe proizvoda kao što su metal i njihovi proizvodi; mašine, aparati i mehanički uređaji; papir, celuloza, njihovi proizvodi i štampane knjige; vozila i njihovi dijelovi bilježe relativno konstantnu razmjenu što znači da je u okviru ove grupe proizvoda uspostavljena saradnja između BiH i španskih poslovnih partnera. Posmatrajući izvoz Bosne i Hercegovine u Španiju, pored gore navedenih grupa proizvoda, zabilježen je porast izvoza u grupi: namještaj, posteljina i madraci; hemijski proizvodi (organski i neorganski). Shodno tome, dat je pregled vodećih tarifa u izvozu i uvozu za 2012. godinu: Pregled vodećih tarifa u izvozu 2012. Tarifa Naziv Tarife 9401 8708 2842 7201 9403 9306 8207 8466 8421 8428 4407 7308 5205 4408 7326 7321 8427 8479 9504 9404
20
Sjedala (osim onih iz tarifnog broja 9402), uključ Dijelovi i pribor motornih vozila iz tarifnih broj Ostale soli anorganskih kiselina ili peroksikiseli Sirovo željezo i ogledalasto željezo, u hljepčićim Ostali namještaj i njegovi dijelovi: Bombe, granate, torpeda, mine, rakete i slična voj Izmjenljivi alat za rucne alatke, sa ili bez mehan Dijelovi i pribor podesni za upotrebu iskljucivo i Centrifuge, uključujući centrifuge za sušenje; ure Ostale mašine i uređaji za dizanje, rukovanje, uto Drvo obrađeno po dužini piljenjem, glodanjem ili r Konstrukcije (osim montažnih zgradaiz tar. broja 9 Pamučna pređa (osim konca za šivanje), masenog Listovi furnira i listovi za sperploce (nespojeni Ostali proizvodi od željeza ili čelika: Peci za zagrijavanje prostorija, stednjaci, resetk Viličari; ostala kolica sa uređajima za dizanje il Mašine i mehanički uređaji sa vlastitom (posebnom) Proizvodi za sajamske, stone ili društvene igre, u Nosači madraca; oprema za krevete i slični proizvodi Ukupno vodećih 20: Ukupno izvoz u Španiju: Učešće prvih 20 u ukupnom izvozu:
Vrijednost 55.723.895,20 11.028.539,88 7.275.732,93 5.095.574,45 2.430.105,94 1.832.013,48 1.530.611,24 1.436.647,04 1.346.801,08 1.012.313,43 787.591,33 727.357,08 725.423,37 690.886,09 590.978,63 572.443,86 453.998,33 453.072,44 416.300,03 353.748,52 94.484.034,35 97.475.989,82 96,93%
Pregled vodećih tarifa u uvozu 2012. godine Tarifa
Naziv Tarife
8708 6908 5903 6204 0805 0303 8702 9403 3303 0203 1704 6110 1604 7227 6203 9405 6109 8703 7228 7604
Dijelovi i pribor motornih vozila iz tarifnih broj Glazirane keramičke pločice za popločavanje i ob Tekstilni materijali impregnirani, premazani, prev Kostimi, kompleti, jakne, sakoi, haljine, suknje, Agrumi, svježi ili suhi: Ribe smrznute, osim ribljih fileta i ostalog riblj Motorna vozila za prijevoz deset ili više osoba ur Ostali namještaj i njegovi dijelovi: Mirisi (parfemi) i toaletne vode Svinjsko meso, svježe, rashlađeno ili smrznuto: Proizvodi od šećera (uključujući bijelu čokoladu), Džemperi, puloveri, prsluci i slični proizvodi, pl Pripremljena ili konzervirana riba; kavijar i zamj Toplo valjana žica od ostalih legiranih čelika u n Odijela, kompleti, jakne, sakoi, hlače, hlače sa p Lampe i druga svjetleca tijela, ukljucujuci reflek T-majice, majice bez rukava i ostale potkošulje, p Osobni automobili i druga motorna vozila Šipke i profili od ostalih legiranih čelika; šuplj Šipke i profili od aluminija: Ukupno vodećih 20: Ukupno uvoz iz Španije: Učešće prvih 20 u ukupnom uvozu:
Vrijednost 9.738.190,70 7.256.167,19 5.653.556,51 3.737.481,68 2.432.562,96 2.329.003,64 2.078.600,44 1.946.124,94 1.792.841,32 1.707.646,00 1.597.087,89 1.507.938,33 1.416.111,50 1.281.760,20 1.255.795,78 1.189.914,19 1.187.354,54 1.064.751,64 1.011.361,52 821.516,18 51.005.767,15 84.512.050,69 60,35%
*Podaci Uprave za indirektno oporezivanje BiH obuhvataju izvoz i uvoz roba prema ICD i UCD po carinskim procedurama. Pripremio: CIS, STK BiH
Iz svega nevedenog evidentno je da iako Bosna i Hercegovina ima dobru pokrivenost uvoza izvoza sa Kraljevinom Španijom potrebno je da se proširi spektar međusobne ekonomske saradnje između privrednih subjekata dvije zemlje kako bi se dosegla diversifikacija robne razmjene. U tom smislu, neophodno je intenzivirati upoznavanje poslovnih subjekata kako sa mogućnostima tržišta Španije tako i sa mogućnostima tržišta Bosne i Hercegovine, pogotovo imajuću u vidu da će 01. jula 2013. godine Bosna i Hercegovina graničiti sa Evropskom unijom.
21
Kako je i navedeno u informaciji o investicijama Španije u inostranstvu najviše španskih investicija zabilježeno je u Turskoj, Poljskoj, Velikoj Britaniji i SAD-u, iz čega proizilazi da španski investitori i nisu u dovoljnoj mjeri upoznati sa investicionim mogućnostima u Bosni i Hercegovini. Bosna i Hercegovina je sa Kraljevinom Španijom potpisala Sporazum o izbjegavanju dvostrukog oporezivanja; Sporazum o promociji i uzjamnoj zaštiti ulaganja. Privremeni sporazum o trgovini i trgovinskim pitanjima Evropske unije i Bosne i Hercegovine stupio je na snagu 1. jula 2008. godine, i biti će na snazi sve dok se Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju ne počne primjenjivati. Imajući u vidu sve ove činjenice, nadležne institucije Bosne i Hercegovine (Savjet ministara BiH -MIP BiH, MVTEO BiH) kao i Spoljnotrgovinska komora Bosne i Hercegovine i Ambasada Španije u BiH su za 2013. godinu planirale niz aktivnosti kako bi se unaprijedili segmenti privlačenja investicija i unapređenja međusobne ekonomske saradnje. Pregled održavanja pojedinih sajmova u Španiji za 2013. godinu
Ferroforma Međunarodna Hardware Izložba 12.03.2013 - 15.03.2013 Bilbao
Motortec Automechanika Ibérica Vodeći sajam za auto dijelove, opremu i usluge 13.03.2013 - 16.03.2013 Madrid
22
Fermacam Sajam namještaja 15.03.2013 - 19.03.2013 Sonseca
Saló Internacional del Turisme Međunarodni sajam turizma 19.04.2013 - 21.04.2013 Barcelona
Moblexpo Sajam kućnog namještaja, kuhinja i kupatila 07.05.2013 - 10.05.2013 Alicante
Feria Habitat Međunarodni sajam namještaja, osvjetljenja, kuhinja 17.09.2013 - 20.09.2013 Valencia
Automatización Sajam automatizovanih tehnologija 01.10.2013 - 04.10.2013 Bilbao
Trasmet Sajam za sektor čelika 01.10.2013 - 04.10.2013 Bilbao
Cumbre Industrial y Tecnológica Sajam proizvodnih mašina i tehnologija 01.10.2013 - 04.10.2013 Bilbao
Cero a Cuatro Međunarodni sajam za baby proizvode 25.10.2013 - 27.10.2013 Valencia
Informaciju pripremila: Ognjenka Lalović 23