Verdwenen winkels

VERDWENEN WINKELS IN UTRECHT White Noise aan de Choorstraat

De Grammophoonwinkel aan de Oudegracht is het meest recente voorbeeld van een verdwenen platenzaak, nadat grote namen als Sta horst en Free Record Shop veel eerder al het loodje legden. Internet heeft deze branche gedecimeerd. In Utrecht houden Plato en de Plaatboef nog dapper stand. Een legendarische platenzaak met eigen import was White Noise aan de Choorstraat. Deze winkel was in de jaren zeventig aan het Oudkerkhof begonnen, of eigenlijk in Hilversum.

Tekst: Arjan den Boer / Fotogra e: Het Utrechts Archief, Facebook-groep White Noise Utrecht

In 1969 begon Eddy de Heus (1946) uit Loosdrecht als steward bij de KLM. Na enige tijd vloog hij regelmatig op New York. In de buurt van Times Square kocht hij dan platen die in Nederland nog niet verschenen waren. Daar kreeg Eddy ook de Get Back-sessions van The Beatles in handen, de bootleg van Let it be. De plaat zou twee maanden later pas verschijnen. De Heus herinnert zich: 'Ik ging vanaf Schiphol in uniform rechtsreeks naar Radio Veronica. De plaat werd met een bootje naar het radioschip gebracht. De volgende dag hadden Lex Harding en Tineke de Nooij de primeur.' De platenmaatschappij kreeg er lucht van dat de opname van een KLM'er kwam, maar Harding en De Nooij beschermden hun bron, anders was De Heus wellicht ontslagen. Zo begon zijn decennialange strijd tegen de monopoliepositie van platenmaatschappijen en distributeurs. bij de KLM om fulltime muziekhandelaar te worden. Als importeur leverde hij lp's en singles aan winkels in het Gooi en aan de platenzaak van Lex Harding in Gouda. Een afnemer in Hilversum kwam in 1973 in betaalproblemen, waarna De Heus die platenwinkel aan de Leeuwenstraat overnam. Hij koos voor de naam White Noise, genoemd naar de elektronische muziekgroep die in 1969 het album An Electric Storm had uitgebracht.

De winkel trok liefhebbers met uit de VS geïmporteerde singles die in Nederland niet zouden verschijnen. Enkele jaren later opende White Noise op het Oudkerkhof 5 in Utrecht, een pand met een fraaie winkelpui in art deco-stijl.

De Heus leverde ook platen vestiging beginnen aan de Choorstraat 6, maar Eddy vreesde concurrentie op 50 meter afstand van White Noise en ging dwarsliggen. In het al aangekochte pand ('Het huis van ouds St. Maarten', volgens het tegeltableau uit 1896) begon hij toen zelf een tweede winkel. De zaak aan de Choorstraat kreeg aanvankelijk een andere naam: King Karol, naar een bekende platenwinkel in New York. Twee zaken vlak bij elkaar bleek echter niet praktisch. Omstreeks 1981 sloot De Heus de winkel aan het Oudkerkhof en gaf die aan de Choorstraat de naam White Noise. Hier zou de (Soms wordt ook een vestiging aan de Biltstraat 1b genoemd, maar dat is onjuist: daar zat Outlaw Platen.)

Eddy de Heus was zelf vooral druk met import en inkoop, in de winkel was Martien Methorst sinds 1978 de muziekkenner. De sfeer in de platenzaak werd door sommigen gekenschetst als 'een donker hol'. Eind jaren tachtig bracht de omschakeling van lp's naar cd's een tijdelijke opbloei van de muziekhandel. White Noise ontwikkelde zich tot 'thuishonk van de metal-minnende Utrechtse cd-koper', volgens 3voor12. import tegen lagere prijzen. De grote distributeurs vonden dat 'slimme jongens' met parallel-im motie-activiteiten en een hogere winstmarge pakten dan 'eerlijke' winkeliers. Dat laatste gold als import-cd's alsnog tegen adviesprijs werden verkocht; bij White Noise kwam het verschil aan de consument ten goede. In 1994 werd de Wet op de Naburige Rechten ingevoerd, waarna parallel-importeurs moesten gaan bijbetalen aan Buma/Stemra.

Toen een uit Duitsland geimporteerde cd-box van Bruce Springsteen (nog niet verkrijgbaar in Nederland) in de etalage lag bij White Noise, seinde concurrent Staffhorst de platenmaatschappij in, die dreigde De Heus' reguliere inkoopkorting in te trekken. Ondertussen ontstond er politiek-maatschappelijk meer alertheid op prijsafspraken en kartelvorming. In een stuk in NRC Handelsblad deed De Heus in 2002 een boekje open over de zogeheten Utrecht Groep: 'een aantal grote detaillisten die elkaar niet in de weg willen zitten'. Het artikel leidde tot kamervragen en onderzoek van de Nederlandse Mededingingsautoriteit naar een mogelijk 'cd-kartel'.

Begin 2004 kwam Eddy de Heus opnieuw in het nieuws — zelfs op het NOS-journaal — met zijn aankondiging te stoppen met White Noise. Boosdoener was nu niet de platenindustrie, maar grote winkelketens als MediaMarkt die cd's onder de kostprijs verkochten om klanten te lokken. 'De sport om op een creatieve manier partijen goedkoop in te kopen voor de klant is voorbij.'

De situatie werd verergerd door toenemende internet-downloads en de introductie van Apple's iTunes. Gevraagd of hij nog verder ging in de muziek, zei De Heus: 'Nee, dat nooit meer. Deze handel is zo arrogant en zo ziek. Ik blijf gewoon eigenaar van dit pand en zal het gaan verhuren aan een schoenenwinkel of zo, daar valt nog wel geld mee te verdienen.' En zo geschiedde.