2015 11 12 lc gezondheid by dvhn

D O N D E R D A G 12 N O V E M B E R 2 015

LEREN OMGAAN MET PIJN Speciale behandelingen in de pijnpoliklinieken van de ziekenhuizen >> 2 Relavidatiegeneeskunde: opnieuw waarde geven en vooruit kijken >> 4

Vraag & antwoord: stress grootste trigger voor een opvlieger >> 7

Leeuwarder Courant - donderdag 12 november 2015

Advertentie

RecoveryRx is Medical Innovation Award Winner!!

De oplossing voor al uw pijn zonder het gebruik van medicijnen. Recovery Rx® is een revolutionair zelfhulpmiddel voor pijnvermindering dat 5 x beter is dan verkrijgbare geneesmiddelen. Recovery Rx® is een draagbaar, pulserend korte golf EMP apparaat dat gebruikt wordt ter vermindering van pijn, ontsteking, zwelling en bespoediging van het genezingsproces. Recovery Rx® is 100% veiliger tegen de helft van de kosten.

Het makkelijk te gebruiken zelfhulpmiddel stelt u in staat zelf van uw pijnklachten af te komen zonder het gebruik van medicijnen. De voordelen van het gebruik van de RecoveryRx® voor herstel na uw operatie omvat: • Vermindering van uw pijn en ontsteking • Bespoediging van uw genezingsproces • Makkelijk in gebruik • Lage kosten • Verminderde hersteltijd • Vermindering van littekenvorming • Geen gebruik van medicijnen

Meer dan 500.000 mensen over de wereld hebben al een significante, veilige, medicijnvrije pijnvermindering bereikt en ervaren een verhoogde kwaliteit van leven. Het RecoveryRx® medisch apparaat is ontworpen voor een breed scala van medische klachten zoals hieronder beschreven: • • • • • •

Hernia pijnklachten Knie pijnklachten Gewrichtspijn Neurologische pijnklachten Tandheelkundige pijnklachten voor andere pijnklachten zie website

Afhankelijk van uw zorgverzekering kan RecoveryRX® in zijn geheel of gedeeltelijk worden vergoed. Wacht niet langer en bestel nu uw RecoveryRx® in onze webshop!!!

Voor meer informatie: www.humanmedicalservices.nl

Pijn aan vinger(s), pols of hand Iedereen heeft wel eens problemen met een vinger, hand of pols gehad. Problemen kunnen worden veroorzaakt door ongelukken of het natuurlijke proces van het ouder worden, maar er kunnen ook andere oorzaken aan ten grondslag liggen. U kunt pijn aan uw vingers, handen of polsen hebben, deze kan o.a. brandend of stekend zijn, of uw vingers, handen of polsen voelen krachteloos, verstijfd, verdoofd of

Met aandacht. Dat voelt beter.

In ziekenhuis Nij Smellinghe hechten we veel waarde aan persoonlijke aandacht en zorg op maat. Ook bij pijnbestrijding. Onze medisch specialisten en medewerkers van het Pijncentrum zijn nauw betrokken bij de patiënt. Ze helpen pijn te verminderen en het dagelijks functioneren te verbeteren. Ons Pijncentrum kenmerkt zich door: > focus op uw problematiek, maar ook op uw sociaal maatschappelijke situatie; > korte lijnen met uw huisarts en medisch specialist; > reguliere, maar ook complexe behandelingen; > goede oncologische pijnbestrijding en zorg voor palliatieve patiënten. Door de recente uitbreiding van het team kunnen nu vrijwel alle behandelingen binnen Nij Smellinghe aangeboden worden en kunt u snel bij ons terecht. Kijk voor meer informatie over onder andere klachten, behandelingen en verwijzingen op: www.nijsmellinghe.nl/pijncentrum

tintelend, warm of koud. Wellicht kunt u ze niet goed bewegen of zijn ze gezwollen. Misschien hebben uw handen een andere kleur dan normaal, zoals rood, bleek, of blauw. Een knobbel of bult kan verschijnen op uw pols, handrug of vingers.

• Overbelastingsklachten • Slijtage van vinger, duim en/of polsgewrichten • Zenuwletsel Handtherapeuten zijn specialisten op het gebied van handen polsaandoeningen en zijn uitstekend op de hoogte van de anatomie van de hand. Uw handtherapeut adviseert, behandelt en begeleidt. Dit kan eenmalig zijn, maar u kunt ook gedurende langere periode therapie krijgen. De adviezen en/of behandelingen van uw handtherapeut zijn altijd gericht op uw specifieke gezondheids probleem.

Handtherapeuten van Hand & Polstherapie Centrum zien diverse oorzaken voor de pijn, de meest voorkomende zijn: • Breuken in de vinger, hand of pols • Peesletsel

Hand & Polstherapie Centrum is opgericht om zorg te bieden aan patiënten die een aandoening aan hun hand of pols hebben. De acht handtherapeuten die binnen dit centrum werken,

hebben een schat aan ervaring en werken nauw samen met de medisch specialisten in de ziekenhuizen in Leeuwarden, Sneek en Emmeloord. Op deze wijze bieden zij zorg op een zeer hoog niveau. Iemand met problemen aan hand, vinger of pols kan zonder en met doorverwijzing bij het centrum terecht. Hand & Polstherapie Centrum heeft een contract met alle zorgverzekeraars. Kijk voor meer informatie op www.handenpolstherapiecentrum.nl of bel 088-0044844.

Wegens sterke groei zijn Wij oP zoek naar een

handtherapeut Kijk voor meer informatie op www.handenpolstherapiecentrum.nl

GEZONDHEID&CO KORT

NDC MEDIAGROEP PARTNER IN COALITIE ‘ALLES IS GEZONDHEID’

Pijndokter David Post aan het werk met een patiënt op de pijnpoli van Bethesda in Hoogeveen. FOTO MARCEL JURIAN DE JONG

INSMEREN MET AARDBEIENJAM Het bestrijden van pijn was lange tijd een ondergeschoven kindje in de medische zorg. De meeste ziekenhuizen hebben nu wel pijnpoli’s en tal van fysio- en andere therapeuten kunnen helpen tegen pijn. Het lastige is alleen dat niemand een echte oplossing heeft.

Met de ondertekening van een formele belofte door directeur Dina Boonstra verbindt NDC Mediagroep zich op 19 november aan het nationale programma ‘Alles is gezondheid’. De uitgever van Dagblad van het Noorden, Leeuwarder Courant en dertig weekbladen in Noord-Nederland sluit daarmee aan bij honderden bedrijven en instellingen die zich inzetten om een gezonde levensstijl te bevorderen. ‘Alles is gezondheid’ is anderhalf jaar geleden door het rijk gelanceerd om meer nadruk te leggen op het belang van preventie. De deelnemers ontwikkelen allerlei activiteiten die bijdragen aan een gezonder en vitaler Nederland waarin de kosten van de gezondheidszorg beter beheersbaar worden. Behalve als ’gezonde’ werkgever die zijn personeel stimuleert, werkt NDC Mediagroep ook mee aan de campagne door de uitgave van deze tweewekelijkse bijlage Gezondheid & Co, een wekelijkse gezondheidspagina in de weekbladen en een constante stroom nieuws en achtergronden op de website www.gezondheidenco.nl. De bijeenkomst op 19 november is een initiatief van het Healthy Aging Netwerk Noord-Nederland, dat voor de drie noordelijke provincie deelneemt aan ‘Alles is gezondheid’. www.hannn.eu www.allesisgezondheid.nl

Arend van Wijngaarden

e beste remedie tegen pijn: ,,Insmeren met aardbeienjam en bij volle maan op het balkon gaan liggen’’, zegt David Post. Het is een grap natuurlijk, maar het geeft wel aan wat het probleem is met pijn als medisch verschijnsel. ,,We weten er nog erg weinig van, dat moeten we gewoon erkennen’’, zegt Post, in het dagelijks leven pijndokter op de pijnpoli van Treant Zorggroep, locatie Bethesda in Hoogeveen. ,,Soms is er een duidelijke oorzaak maar vaak ligt het op het grensvlak van de psychologie. Mensen hebben pijn en willen daar aandacht voor en gaan dan soms onbewust overdrijven. En wij als dokters hebben vaak geen goede remedie.’’ Pijn is grofweg in drie soorten te verdelen; acute pijn als gevolg van een directe aanleiding zoals kanker, een operatie of ongeluk; chronische pijn, als de pijn langer dan zes weken aanhoudt, en rugpijn met aanverwante pijnen zoals in de schouder of nek. Andere pijnen als hoofdpijn, aangezichtspijn of fybromyalgie (‘wekedelenreuma’) laten we hier buiten beschouwing. Acute pijn is redelijk goed te behandelen. Er zijn allerlei pijnstillers, variërend van paracetamol tot morfine. In ernstige gevallen zijn er injecties die zenuwen kunnen blokkeren of zelfs operaties om zenuwen door te snijden. Chronische pijn is veel lastiger. Langdurig pijnstillers slikken is niet gezond. Als er geen oorzaak wordt gevonden, is behandeling lastig. Post: ,,Het is dan zaak te leren omgaan met de klachten en je gedrag te veranderen zodat je minder last hebt. De oorzaak is vaak gewoon slijtage en overbelasting, daartegen doe je weinig.’’ Bij rugpijn geldt vaak hetzelfde. Het over-

grote deel van de pijnpatiënten heeft rugpijn en meer dan 80 procent van de mensen heeft wel eens last van rugpijn, in verschillende vormen. Rugpijn is een ernstig maatschappelijk probleem want het leidt tot veel ziekteverzuim en patiënten kunnen er somber van worden. Maar meestal gaat de rugpijn vanzelf over. ,,Behalve als het rugpijn is met uitstraling naar de benen. Dan kan het een hernia zijn en die is soms behandelbaar.’’ In het recente verleden werd vaak geopereerd maar daarvan zijn artsen teruggekomen. Verreweg de meeste hernia’s gaan vanzelf over en soms doet een operatie meer kwaad dan goed. ,,Het lastigste is als pijn terugkomt na een herniaoperatie. Dan kun je soms maar weinig meer.’’ Rugpijn werd tot enkele jaren geleden nog vaak behandeld met een prik die de zenuwen verdooft. Zo had het Refaja Ziekenhuis in Stadskanaal jarenlang een grote pijnpoli waar patiënten uit het hele land kwamen voor zulke injecties. De overheid heeft bepaald dat zorgverzekeraars die behandeling niet meer mogen vergoeden, want ze werkt slechts tijdelijk. Dus is het vooral een kwestie van afwachten en tijdelijk de meest ernstige pijn bestrijden met pijnstillers. ,,Dat begint bij de huisarts. Sommige huisartsen sturen mensen snel door naar het ziekenhuis. Anderen zeggen: het schoot erin, dan schiet het er ook wel weer uit. Meestal is dat ook zo.’’ Artsen sturen patiënten ook vaak door naar de fysiotherapeut. Echt hard wetenschappelijk bewijs dat fysiotherapie helpt tegen pijn is er niet. ,,Het kan wel helpen mensen hun lichaam weer te leren kennen. Er zijn mensen die zo gespannen zijn dat ze hele lichaamsdelen niet meer kunnen bewegen. Fysiotherapie kan dan helpen ontspannen.’’

Pijnpoli’s Een jaar of tien geleden zijn veel ziekenhuizen begonnen met speciale behandelingen tegen pijn op de pijnpolikliniek. Daar werken gespecialiseerde verpleegkundigen, pijnconsulenten en pijndokters. Een pijndokter is een anesthesist (‘verdovingsarts’) die zich na de specialisatie anesthesie heeft gespecialiseerd in pijnbehandeling. Behalve Dokkum hebben alle Friese ziekenhuizen een pijnpoli en die staan alle goed bekend. De pijnpoli in Drachten breidt uit, op 1 januari opent deze in vernieuwde vorm. De poli kenmerkt zich door korte wachttijden. In Groningen hebben UMCG en Martini Ziekenhuis een pijnpoli, in Drenthe heeft elk ziekenhuis er een.

Kankerpatiënten Een op de drie kankerpatiënten blijft forse pijn houden na een operatie. De pijnpoli van Bethesda heeft de pijn bij kankerpatiënten fors weten terug te dringen door een speciale aanpak. Alle kankerpatiënten krijgen als ze weer thuis zijn een vragenformulier waar ze een pijnscore op moeten invullen. Is die score boven de 5, dan belt de pijnconsulent ze op en biedt een behandeling met pijnstilling aan. ,,Als je zegt dat mensen zelf moeten bellen als ze veel pijn hebben, dan bellen ze niet. Waarschijnlijk denken ze dat het erbij hoort of er niets tegen te doen is. Maar met deze aanpak blijkt dat er maar een heel kleine groep overblijft met ernstige pijn’’, zegt pijndokter David Post.

COLOFON De bijlage Gezondheid&Co verschijnt elke twee weken. De volgende bijlage verschijnt op donderdag 26 november. Eindredactie Marja Boonstra, Gerda Douma, Roel Snijder, Theo Zandstra Art director & vormgeving Alie Veenhuizen Coverfoto Shutterstock Redactie Gezondheid&Co Arend van Wijngaarden 050-5844433 arend.van.wijngaarden@dvhn.nl Hans Willems 058-2845423 hans.willems@lc.nl Advertentieverkoop Rianne Marissen 050-5844466 rianne.marissen@ndcmediagroep.nl www.gezondheidenco.nl

L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 12 N O V E M B E R 2 015 3

Revalidatiearts Willemijn van Gils (rechts) met secretaresse Ellen de Jong.

ijna altijd komt de revalidatiearts in actie wanneer andere artsen hun werk al hebben gedaan. Het woord zegt het al: revalideren – letterlijk ’opnieuw waarde geven’ – komt aan de orde wanneer patiënten met een beperking moeten leven als gevolg van een ongeval, aandoening of chronische kwaal. ,,Over genezen hoor je ons niet zo vaak, meestal draait het om de vraag: hoe nu verder’’, zegt Gerlof Balk (58), eerste revalidatiearts bij Revalidatie Friesland en werkzaam op de locatie bij het MCL in Leeuwarden. ,,Een van de mooie dingen van ons vak is dat we kijken naar de hele mens en niet alleen naar de aandoening of kwaal’’, voegt Willemijn van Gils (33) toe. Zij is een collega van Balk, en werkzaam in ziekenhuis Tjongerschans in Heerenveen. Verspreid over tien locaties in Friesland en in Steenwijk en Emmeloord werken de 25 revalidatieartsen met een breed samengesteld team van andere zorgverleners aan hun veelzijdige taak. Anders dan andere medisch specialisten zijn zij niet in dienst van ziekenhuizen of een eigen maatschap, maar vallen ze allemaal onder de dit jaar honderd jaar bestaande zorgorganisatie Revalidatie Friesland, die haar hoofdvestiging heeft in Beetsterzwaag. Zelfstandigheid heeft grote voordelen, zeggen Van Gils en Balk. ,,We praten veel over het vak, stippelen gezamenlijk beleid uit en kiezen zoveel mogelijk voor eenzelfde soort aanpak bij vergelijkbare patiënten.’’ Bij een groot aantal beperkingen komt de revalidatiegeneeskunde om de hoek kijken, van neurologie tot heelkunde en van pijnbestrijding tot de gevolgen van kanker. ,,Wij zien heel veel verschillende patiënten. Daarnaast kennen we ook een zekere specialisatie. De ene revalidatiearts is wat meer bezig met neurologische aandoeningen, een ander

FOTO ALEX J. DE HAAN

behandelt vooral patiënten met beperkingen aan het bewegingsapparaat.’’ HOE VERDER? Altijd gaat het erom hoe de patiënt functioneert in het dagelijks leven, het gezin, het werk en waar nog gezondheidswinst mogelijk is. ,,Een verschil met andere specialismen is ook dat we wat minder bezig zijn met de vraag hoe het zo is gekomen en wat meer met de vraag: hoe verder? Het is mooi om daar samen aan te werken met de patiënt en onze breed samengestelde teams van deskundigen.’’ Willemijn van Gils werkte na haar studie medicijnen als basisarts in het Zwolse revalidatiecentrum Vogellanden toen de keus viel om revalidatiearts te worden. In Groningen en Beetsterzwaag deed ze vervolgens de vier jaar durende studie die daarvoor nodig is, en inmiddels werkt ze drie jaar voor Revalidatie Friesland in Heerenveen. Gerlof Balk had aanvankelijk voor orthopedie gekozen, maar raakte als assistent-arts in het Rotterdamse Dijkzigt in de ban de revalidatiegeneeskunde. ,,Ons vak vraagt een andere manier van denken, dat sprak me aan.’’ De bijzondere positie van revalidatieartsen staat nauwe samenwerking binnen de ziekenhuizen niet in de weg. Van Gils: ,,We zijn onderdeel van verschillende multidisciplinaire overleggen. Bij neurologie is dat standaard. Over patiënten met MS, parkinson of andere chronische aandoeningen praten we mee vanaf dag 1.’’ In Leeuwarden bezoeken Balk en zijn zeven collega’s met grote regelmaat de vergaderingen van specialisten. Ook gebeurt dat wel op afroep. ,,De ene afdeling heeft ons beter op het netvlies dan een andere. We moeten er soms wel wat moeite voor doen om goed in beeld te blijven.’’ ,,We worden altijd ingeschakeld bij patiënten die met een beperking verder moeten

4 L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 12 N O V E M B E R 2 015

ALTIJD VOORUIT KIJKEN Herstel waar mogelijk, aanvaarding waar noodzakelijk. Revalidatiegeneeskunde kijkt altijd vooruit. Hans Willems

leven. Denk aan mensen die door een beroerte gehandicapt raken, patiënten bij wie een amputatie plaatsvindt of een andere chirurgische ingreep die blijvende beperkingen met zich meebrengt.’’ In dat laatste geval worden de revalidatieartsen vroegtijdig ingeschakeld. ,,We praten dan vooraf al mee over het behandeltraject. Het is bijvoorbeeld heel belangrijk dat in de gipskamer al rekening wordt gehouden met het oefenprogramma dat patiënten krijgen.’’ Toch is er ook een grijs gebied, erkennen de beide artsen. Willemijn van Gils vertelt dat er wel eens patiënten binnenlopen die zich hardop afvragen wat ze bij ons te zoeken hebben. ,,Er zijn situaties waarin je kunt twijfelen of de revalidatiegeneeskunde iets kan toevoegen. Het hangt er erg vanaf wat een patiënt zelf nog wil of kan bereiken. Revalidatiegeneeskunde is vrijwel altijd aanvullende zorg en dus zal er altijd overleg zijn met de andere behandelaars.’’ Praten is een belangrijk onderdeel van het vak van revalidatiearts. ,,Bij de intake nemen we de tijd om de patiënt goed te leren kennen. Wat is de beperking, welke doelen moeten we nastreven, wat zijn de omstandigheden privé en op het werk? Het gebeurt ook wel dat mensen hier in trainingspak binnenkomen. Dan moet je uitleggen dat een revalidatiearts geen superfysiotherapeut is of zo.’’ Behandeling in eigen omgeving is een belangrijk uitgangspunt voor Revalidatie Friesland. Vandaar de locaties bij de vier Friese ziekenhuizen en in een aantal kleinere kernen. Het gaat zelfs nog verder: er wordt ook geëxperimenteerd met telemedicine, een techniek om via een beeldschermverbinding patiënten thuis te begeleiden, en met apps als ondersteuning van de behandeling. DICHTBIJ Soms is opname in de kliniek van RF in Beet-

SPORT & BEWEGEN

SANDERTJE!

Gerlof Balk voor de ’personeelsboom’ van Revalidatie Friesland, naast het MCL in Leeuwarden.

sterzwaag noodzakelijk. Bijvoorbeeld voor patiënten die zich thuis nog niet zelfstandig kunnen redden of zo’n intensief programma moeten volgen dat heen en weer reizen een te grote last zou zijn. Van Gils: ,,Even weg uit eigen omgeving kan soms ook om psychische redenen noodzakelijk zijn, maar het uitgangspunt is altijd dat we eerst kijken naar behandeling dichtbij huis.’’ Bij chronische pijnklachten speelt revalidatiegeneeskunde een belangrijke rol, vooral wanneer de achtergrond van de klachten onduidelijk is. ,,Heel vaak gaat het om patiën-

Het hangt er erg vanaf wat een patiënt zelf nog wil of kan bereiken ten met zeer complexe problemen. Samen met andere specialisten en ons eigen revalidatieteam bekijken we dan wat er nog mogelijk is om de pijn te verlichten. Maar vooral gaat het er dan om dat mensen leren leven met hun beperking. Het is mooi om te zien dat je soms nog veel kunt bereiken.’’ Sinds een aantal jaren is revalidatie bij patiënten met kanker in opkomst. Bij verschillende soorten van die ziekte worden de botten en spieren aangetast, is sprake van chronische pijn en algehele verslechtering van de conditie. Behandelteams van Revalidatie Friesland kunnen helpen bij het verminderen van die gevolgen en het leren leven met de beperkingen. Willemijn van Gils is secretaris van de medische staf van RF. ,,We komen geregeld bij elkaar. Ook hebben we besprekingen waarbij

FOTO NIELS WESTRA

we het behandeltraject van een willekeurige patiënt bespreken. Anoniem uiteraard. Dan bekijken we hoe het is gegaan, of het mogelijk anders had gekund. Dat zijn leerzame gesprekken.’’ VERWACHTINGEN Van Gils haalt het voorbeeld aan van een ms-patiënt die van elders in het land naar Friesland verhuisde. ,,We hebben een eerste gesprek gehad om elkaar te leren kennen. Hoe is de huidige toestand, wat voor behandeling is ze gewend, welke verwachtingen zijn er. Op grond daarvan maken we met het revalidatieteam een programma.’’ ,,Bij MS is vermoeidheid een veel voorkomend verschijnsel, dus dat geeft beperkingen in wat nog mogelijk is. Het is zoeken naar de juiste balans. Soms wil een patiënt te veel of te snel en dan moeten we zien de verwachtingen wat te temperen.’’ Bij de meeste patiënten duurt de behandeling drie, vier maanden. ,,Dan moet er een situatie zijn bereikt waarin mensen zelfstandig verder kunnen, bijvoorbeeld met een oefenprogramma. Wij reiken de kennis en de informatie aan waarmee mensen zelf verder kunnen.’’ De revalidatiearts is over het algemeen de regisseur, degene die het overzicht houdt en de behandeling aanstuurt. De behandeling zelf is in handen van andere teamleden (zie kader). Alleen bij sommige medisch-specialistische handelingen draait de arts zelf aan de knoppen. Hoe veelzijdig de revalidatiegeneeskunde ook is, het komt nog altijd voor dat artsen voor nieuwe situaties komen te staan. ,,Elke patiënt is uniek. De medische handboeken kunnen nog zo dik zijn, verrassingen zijn altijd mogelijk. Vooral in de combinatie van fysieke beperkingen en psychische nood kan elke patiënt toch weer anders zijn.’’

Veelzijdig De revalidatiearts kan zich laten bijstaan door een breed samengesteld team van deskundigen. Een optelsom leert dat er dertien disciplines zijn vertegenwoordigd. – fysiotherapeut – bewegingsagoog – ergotherapeut – logopedist – psycholoog – psychomotorisch therapeut – cognitief revalidatietherapeut – maatschappelijk werker – muziektherapeut – activiteitentherapeut – sociaal cultureel werker – geestelijk verzorger – verpleegkundige

aringa whakarongo! Kia rite! Schreeuwend sta ik in de tuin de haka van The All Blacks te oefenen - ik leg straks nog wel even uit waarom. Sinds het WK rugby ben ik, net als heel Nederland trouwens, in de ban van rugby. Helden zijn het. Bikkels. Rijst meteen de vraag waarom ik nooit eerder bevangen ben geraakt door deze sport. Waarschijnlijk omdat rugby in het verleden gewoon minder aandacht kreeg. Minder aandacht in de kranten, op de sociale media en op scholen. Dat laatste komt natuurlijk omdat sportdocenten maar een beperkt aantal uren tot hun beschikking hebben en daardoor moeten kiezen tussen verschillende sporten. Rugby past daarin klaarblijkelijk nog niet. But a change is gonna come! Want het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft baanbrekende onderzoeksresultaten naar buiten gebracht: leerlingen die frequenter sporten, boeken in twee jaar tijd een leerwinst van vijf maanden. Ja, u leest het goed: vijf maanden leerwinst! Dat is 20,8 procent! Cijfers waar scholen, als ze zichzelf serieus nemen, niet meer omheen kunnen natuurlijk. Dat realiseerde staatssecretaris Sander Dekker zich ook en dus adviseerde hij dat leerlingen drie uur per week moesten gaan sporten. Zo, zo, Sandertje, dacht ik. Jij durft. Een cynisch ondertoontje? Ja. Want slappe hap, natuurlijk. Dekker had moeten inzetten op élke dag sport. Prof. dr. Scherder - inderdaad, die van De Wereld Draait Door - is het met me eens. Hij vond drie uurtjes ook ‘nogal zuinigjes’. Want hoe meer sensorische stimulatie door beweging, hoe beter. Dekker had er gewoon moeten inknallen. ,,Gezien de nieuwste inzichten kunnen we er niet meer omheen. Leerlingen krijgen vanaf vandaag élke dag twee uren sport op school! De school wordt één grote actieve ontwikkelfabriek! Einsteintjes creëren! Zin in!” Dekker zou een held zijn geweest. Maar goed, waarschijnlijk heeft de beste man nooit aan rugby gedaan en durfde hij er niet in te knallen. Werk aan de winkel dus. Ik heb onze staatsecretaris meteen uitgenodigd om een keer met me mee te gaan naar de Feanster Rugby Club; even meetrainen. Karakter kweken. Vandaar de haka dus. Ik ga die gasten zo imponeren met m’n Maori-krijgsdans dat ik daarna soepeltjes door die verdedigingslinie snijd. Met Dekker in m’n kielzog. Alles voor méér sport op school! Taringa whakarongo! Kia rite! JAN HOSPES

L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 12 N O V E M B E R 2 015 5

Leeuwarder Courant - donderdag 12 november 2015

Advertentie

Leeftijdskorting op de comfort douche

€ 7,50 per levensjaar

Geplaatst binnen 1 dag

Veiligheidsglas Comfortverhogende opties en accessoires

Op maat gemaakt voor uw badkamer

HERFSTSALE Vitalis Drachten

Kortingen op onze showroomcollectie tot 50%  Relaxfauteuils, Fietsen, scootmobielen, rolstoelen, rollators en hoog/laag bedden  Persoonlijk en deskundig advies Vitalis Drachten, Jade 32, 9207 GL Drachten Openingstijden: ma t/m vr 8.00 - 17.00 uur, za 10.00 - 17.00 uur

Extra lage instap met anti-slip vloer

Gratis brochure? Bel gerust 088 - 848 00 00 Of bezoek www.vitalis.nl

Kortingen tot 50%

Nieuw: al geleverd en geplaatst binnen 1 week!

Comfortabel douchen in een veilige badkamer Na een drukke dag voelt een warme douche vaak extra fijn om uw spieren en gewrichten volledig te laten ontspannen. Een hoge instap in uw bad of douche kan dan net een drempel zijn waardoor u niet lekker kunt ontspannen. De luxe comfort douche van Vitalis vervangt uw bad of douche en helpt u weer ontspannen en veilig douchen.

De comfort douche wordt volledig op maat gemaakt, waardoor een grote verbouwing niet nodig is. Dankzij onze 1-dag service kunt u de volgende ochtend direct genieten van een veilige en warme douche, wel zo ontspannen. En als extra service nemen wij uw oude bad of douche voor u mee.

✁ Onze adviseurs komen graag bij u langs voor een vrijblijvend adviesgesprek. Ja, stuur mij een brochure

CD_SALE_LCDVHN_wk46

Comfort Douche Naam ___________________________________________ ________________ Adres ___________________________________________ ________________ Postcode ________________Plaats _________________________________ Telefoon ________________________________________________________ Stuur gratis naar: Antw.nr. 1071, 9200 VB Drachten

Leeftijd 60 jaar 65 jaar 70 jaar 75 jaar 80 jaar

Uw voordeel 60 x € 7,50 = € 450,65 x € 7,50 = € 487,50 70 x € 7,50 = € 525,75 x € 7,50 = € 562,50 80 x € 7,50 = € 600,-

Acupunctuur en Pijn

Acupunctuur wordt al eeuwenlang succesvol ingezet bij acute en chronische pijnklachten. Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG), waar acupunctuur onder valt, ziet de mens als een onlosmakelijk deel van zijn omgeving en gaat ervan uit dat lichaam en geest één geheel zijn. Mentale klachten hebben invloed op de lichamelijke gesteldheid en andersom. Pijn wordt in de acupunctuur gezien als het niet doorstromen van energie. De acupuncturist zoekt naar de oorzaak van de vastzittende energie en laat deze weer doorstromen. Doordat de oorzaak bij iedereen verschillend is, ontstaat een persoonlijke benadering van de pijn en daardoor kunnen klachten heel eﬀectief verholpen worden. Met zeer dunne steriele naaldjes wordt het zelfhelend vermogen van degene die pijn heeft geactiveerd. Daarnaast heeft een acupuncturist nog andere behandeltechnieken tot zijn/ haar beschikking. Acupunctuur is een veilige manier om pijn aan te pakken en geeft soms ronduit verbluﬀende resultaten.

Acupunctuur en Revalidatie

Bij revalidatie kan acupunctuur eveneens op alle mogelijke manieren worden ingezet. • Na een moeilijke tijd of doorgemaakte ziekte, een chirurgische ingreep of bij letsel na een ongeval kan acupunctuur meewerken aan een vlotter herstel. • Acupunctuur helpt bij het op krachten komen en maakt dat iemand meer energie krijgt. • Een acupunctuurbehandeling kan ervoor zorgen dat giftige stoﬀen na narcose of van geneesmiddelen sneller uw lichaam verlaten. • Acupunctuur kan helpen bij het stoppen met roken (mits de persoon gemotiveerd is), het helpt het verlangen en de onrust verminderen. • Afvallen kan eveneens ondersteund worden. Heeft iemand wel voldoende energie om überhaupt af te vallen? Er worden voedings- en bewegingsadviezen gegeven en er wordt ook gekeken naar de mentale aspecten rondom voeding. • Mentale problemen, zoals bij verwerking, worden in de acupunctuur gelijktijdig meegenomen met de behandeling van lichamelijke klachten. Dit omdat het gaat om één en dezelfde energieverstoring. Acupunctuur kan bijvoorbeeld bij de behandeling van een lichamelijke klacht de prikkelbaarheid of somberheid verminderen. Acupunctuur heeft - wat minder bekend is - een preventieve werking, iemand die in balans is, beter in evenwicht, wordt minder snel ziek. Acupunctuur valt buiten eigen risico en zorgverzekeraars vergoeden de consulten geheel of gedeeltelijk bij een aanvullende verzekering. Wilt u weten wat voor u de mogelijkheden zijn, neem contact op met de zorgverzekeraar. Acupunctuur is een individuele behandeling toegespitst op u als persoon. Acupunctuur is een aanvulling op de reguliere geneeskunde om lichamelijke en/of geestelijke klachten te verminderen of weg te nemen. Bent u nieuwgierig geworden? Een acupunctuur behandeling is geschikt voor iedereen en voor alle leeftijden. Neem contact op met een van de hiernaaststaande NVA of Zhong acupuncturisten.

Bezoek ook onze showroom. Kijk op www.vitalis.nl/showrooms

Rekenvoorbeeld:

Deze acties zijn geldig t/m 31 december 2015 en gelden niet in combinatie met andere lopende acties en aanbiedingen. Plaatsing binnen 1 week geldt uitsluitend op onze comfort douche voorraadmodellen.

Vida Sana

Acupunctuur Praktijk Tjin

Traditionele Chinese Geneeskunde Kleine Breedstraat 3 9101 LB Dokkum Mobiel: 06 23463380 Behandelaar: Pimmy Huisman www.vidasanafriesland.nl info@vidasanafriesland.nl

Buizerd 31 8446 KK Heerenveen Telefoon : 0513 624166 Mobiel: 06 49139000 Behandelaar: P.W. Tjin A Ton www.tcmtjin.nl info@tcmtjin.nl

Acupunctuur Ben Nieuwhuis

Acu-Oost

Yi-Shu art of healing

Praktijk voor Traditionele Chinese Geneeskunde

Kuikhornsterweg 29 9271 HD ZWAAGWESTEINDE Telefoon: 0511 473456 Mobiel: 06 16111006 Behandelaar: Ben Nieuwhuis www.acupunctuurnieuwhuis.nl bennieuwhuis@xs4all.nl

Eeltjesbaes 25 8501 RA JOURE Telefoon: 0513 413689 Mobiel: 06 41341918 Behandelaar: Janneke Seﬃnga – den Dekker www.Yi-Shu.nl janneke.seﬃnga@home.nl

Galjoenhof 9 8862 PH Harlingen Telefoon: 0517 416439 Mobiel: 06 33221097 Behandelaar: Cees Oosterom www.acu-oost.nl info@acu-oost.nl

Carel Fabritiusstraat 19 a 8932 HN Leeuwarden Mobiel: 0616273431 Behandelaar: John Zantinge john.zantinge@gmail.com

KaiMai Institute

Acupunctuur Praktijk Janet de Graaf

Chi Acupunctuur Dokkum

Voerman Dijkstra TCM Praktijk voor Acupunctuur & Shiatsu

Herenwal 131 8441 BE Heerenveen Mobiel: 06-11741413 Telefoon: 0516421968 Behandelaar: Ellen van der Hall www.kaimai.info infokaimai@gmail.com Koningstraat 31 9101 LP Dokkum Mobiel: 06 30270844 Behandelaar: Dhr. Ling Ming Chi www.chi-acupunctuur.nl info@chi-acupunctuur.nl

Emmakade 59 8921 AG Leeuwarden Mobiel: 06-43037957 Behandelaar: Janet de Graaf Janet_tcm@hotmail.com www.acupunctuurpraktijk-friesland.nl

Kelvinstraat 17 8912 AN Leeuwarden Mobiel: 06-54334353 Behandelaar: Helen Voerman-Dijkstra helen@voermandijkstra.nl www.voermandijkstra.nl

Eastern Healing Art

Centrum Oosterse & Westerse Geneeswijzen Folgersterloane 76, 9222 LK Drachstercompagnie Mobiel: 06-41758371 Telefoon: 0512-546602 www.acupunctuurpraktijk.info

VRAAG & ANTWOORD

Iedere vrouw krijgt er vroeg of laat mee te maken: de overgang. De een heeft er meer last van dan de ander. De redactie van Gezondheid&Co krijgt regelmatig vragen van lezers. Carina Twerda gaat op zoek naar de antwoorden. Carina Twerda

aria Bootsma uit Leeuwarden zit sinds een paar maanden in de overgang. Ze verbaast zich elke keer weer over de opvliegers die ze heeft. Van haar komt de vraag: Wat zijn opvliegers eigenlijk en wat kan ik doen om er wat minder last van te krijgen? Marie-José de Laat, Verpleegkundig Overgangsconsulent in Groningen, legt het uit. ,,Een opvlieger wordt beschreven als een plotseling opkomende warmte in gezicht en nek, die zich uitstrekt tot over de borst. Dit duurt vaak enkele minuten en gaat meestal samen met roodheid in het gelaat. Vaak, vooral ’s nachts, gaat het ook gepaard met hevig transpireren.’’ Het heeft te maken met de daling van de oestrogeenspiegel. De hoeveelheid van het vrouwelijk hormoon oestrogeen daalt in de overgang. Oestrogeen zorgt voor borstgroei en vruchtbaarheid. De daling van oestrogeen

geeft de aanzet tot een plotselinge daling van de centrale thermostaat in de hersenen. ,,Om de lichaamstemperatuur aan te passen aan dit nieuw ingestelde niveau treden er mechanismen in werking om warmte af te voeren, net als wanneer je het erg warm hebt: transpireren, verwijding van bloedvaatjes in de huid, soms hartkloppingen.” Volgens Marie-José de Laat kunnen opvliegers zich al ruim vóór de laatste menstruatie aandienen, aangezien de hormoonspiegel dan al schommelt. Ook zijn er stoffen die een opvlieger uitlokken, zegt De Laat. Suikers, cafeïne (koffie, zwarte thee, cola, chocolade), alcohol, pikante voeding, overgewicht, roken, uitdroging en stress. ,,De laatste is misschien wel de grootste trigger voor een opvlieger.” Ze heeft enkele tips. ,,Opvliegers verbruiken in je lichaam veel vitaminen en mineralen. Het is dus belangrijk om goed op je voeding te letten. Hoe ouder je wordt hoe belangrijker dit is. Je lichaam gaat steeds zuini-

ger en selectiever om met wat je tot je neemt. Als je jong bent kan je lichaam dat nog goed compenseren maar als je ouder wordt gaat dat steeds moeizamer.’’ ,,Luister dus goed naar je lichaam en zoek een voor jou passende oplossing. Allereerst beginnen met de leefstijl: stoppen met roken, meer bewegen, zo nodig afvallen. Daarnaast kunnen supplementen een handje helpen zoals producten met rode klaver en soja. Deze fyto-oestrogenen kunnen de hormoonbalans wat stabiliseren.’’ ,,Je moet ze wel lang genoeg nemen om resultaat te merken, minstens vier tot zes weken. Fyto-oestrogenen zitten ook in lijnzaad. Ook maca, monnikspeper en zilverkaars kunnen verlichting geven bij overgangsklachten als opvliegers. Verder: omega-3 vetzuren, salie (zweetremmend) bijvoorbeeld als saliethee of munt (verkoelend) als thee of door de salade.’’ ,,Sommige vrouwen zijn gebaat bij mind-

fulness, acupunctuur of homeopathie. Een overgangsconsulente kan adviseren. Als niets helpt en de opvliegers zijn zo hevig dat je niet normaal kunt functioneren, kun je met de huisarts overleggen of hormoontherapie voor jou geschikt is.” Hebt u een vraag voor Carina, wilt u reageren of bent u specialist en wilt u meewerken aan deze rubriek? Stuur dan een mail naar gezondheidenco@ndcmediagroep.nl.

RECEPT

TWEE KEER TOSTI MAAR DAN ANDERS

e tosti is een heerlijk gerecht dat je prima kunt maken van brood dat al wat aan de oude kant is. Allemaal kennen we de tosti met kaas en ham of salami of de tosti hawaii, maar je maakt in een ommezien een aantal nieuwe variaties. Om de tosti’s zo gezond mogelijk te houden - dat blijft het streven kun je gebruikmaken van speltbrood, volkoren- of zuurdesembrood. Heb je geen tosti-ijzer in huis? Geen probleem, een koekenpan heb je vast wel. Dat werkt ook.

Benodigheden Voor een tosti geitenkaas met honing: - twee sneetjes brood naar keuze; - plakje geitenkaas; - honing; - walnoten. Geitenkaas en honing is een uitstekende smaakcombinatie. De liefhebbers zullen het beamen. Voeg enkele walnoten toe, mede ter aanvulling van de gezonde omega-3 vetzuren, en genieten maar.

Ken je de combinatie banaan-pindakaas al? Klinkt een beetje vreemd maar het is verrassend lekker. Probeer het eens. Voor een tosti pindakaas met banaan: - twee sneetjes brood naar keuze; - (biologische) pindakaas (bijvoorbeeld van de gezondheidswinkel); - schijfjes banaan; - kaneel. JOLANDA GERRITSMA

L E E U WA R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 12 N O V E M B E R 2 015 7

Stressless & Kapenga ®

25 jaar partnerschap Deze maand vieren wij het 25 jarig partnerschap van Kapenga met Stressless. U kunt nu profiteren van unieke jubileumacties! Het is deze maand 25 jaar geleden dat wij op de meubelbeurs in Kopenhagen in contact kwamen met Stressless®. We waren erg gecharmeerd van het unieke Stressless® comfort, de Noorse kwaliteit en de passie van deze mensen. Nog steeds is Stressless® het toonbeeld van comfortabel zitten. Vele klanten gingen u voor en genieten dagelijks van hun Stressless® fauteuil of bank. JUBILEUMACTIE 1. Bij aanschaf van een Stressless® bank of fauteuil ontvangt u tijdelijk:

25% KORTING

JAAR partenerschap Kapenga

op Stressless® accessoires zoals een voetenbank, bijzettafel of verhogingsring etc…

Naast deze getoonde jubileumacties vindt u nog meer Stressless® acties in onze showroom.

Made in Norway since 1971

* Niet geldig in combinatie met andere acties en aanbiedingen.

Stressless® E40 en Stressless® Dream (M)

Jubileumactie 3. BESPAAR NU TOT WE

Model Stressless® Sunrise in 4 kleuren “Paloma leer” met of zonder voetenbank

25%

ACCESSOIRE KORTING!

Jubileumactie 2. Stressless

City

G NU MET € 250,- KORTIN

In leer v.a.

€ 1.359,® S Stressless Sunrise*

van € 1.725,– nu

€ 1.459,–

L Stressless Sunrise* ®

In Batic leder van € 1.944,-

nu € 1.694*,-

van € 2.055,- nu

* Excl. voetenbank

NIEUW

€ 1.359,–

® M Stressless Sunrise*

van € 1.830,- nu

BUITENPOST: LEEUWARDEN:

L € 396,-

€ 1.659,–

* Excl. voetenbank

Voorstraat/Irenestraat, (0511) 54 44 44 Balthasar Bekkerwei 1, (058) 20 450 00 www.kapenga.nl

WOLVEGA

Frisaxstraat 12, (0561) 61 61 61 www.homecenter.nl