ค�ำน�ำ
หากกล่าวถึงป่าหิมพานต์ ที่อยู่ ณ เชิงเขาไกรลาศตามต�ำนานไตรภูมิ คงไม่พ้นนึกถึงป่าแห่งความแฟนตาซี ที่เป็นที่มาของสัตว์ในมวรรณคดี จนถึงลวดลายไทยของสัตว์ต่างๆตามผนังวัดวาอารามหลายแห่ง หรือถ้าได้ลอง ค้นคว้าจากสื่ออนไลน์ร์ดูจะพบกับสัตว์ที่มีลวดลายไทยอันวิจิตรสวยงามมากมายนับร้อยชนิด หนังสือเล่มนี้จะบอกเล่าภาพชองเหล่าสัตว์ในป่ามหิมพานต์ หรือที่มีค�ำเรียกว่า “สัตว์หิมพานต์”ในเอกลักษณ์ที่แตกต่างออกไปจากที่เห็นกันอย่างแพร่หลาย เพื่อสร้างมุมมองที่แตกต่างให้กับงานศิลปะ สัตว์หิมพานต์ในหนังสือเล่มนี้จะมีการอ้างอิงลักษณะของสัตว์จากธรรมชาติ แล้วน�ำมาผสมผสานกันให้เกิด สัตว์หิมพานต์ตามบอกเล่าของลักษณะต่างๆที่มีการบันทึกเอาไว้อย่างสมจริง ท�ำให้ผู้อ่านได้เห็นถึงความสวยงาม จากสิ่งที่ธรรมชาติสรรค์สร้างไว้ ถูกน�ำมาแปรรูปออกมาในรูปลักษณ์ของสัตว์หิมพานต์
รวินท์ นรัฐกิจ
สารบัญ สัตว์บก
หน้าที่ 7
ดุรงค์ไกรสร
หน้าที่ 9
สิงหคาวี
หน้าที่ 13
บัณฑุราชสีห์
หน้าที่ 17
ไกรสรราชสีห์
หน้าที่ 21
กาฬสีหะ
หน้าที่ 25
ติณณสีหะ
หน้าที่ 29
สินธพกุญชร
หน้าที่ 33
สิงหรามังกร
หน้าที่ 37
กิเลนนจีน
หน้าที่ 41
คชสีห์
หน้าที่ 45
สัตว์ปีก
หน้าที่ 49
ไกรสรปักษา
หน้าที่ 51
อัสดรวิหค
หน้าที่ 55
นกหัสดิน
หน้าที่ 59
ครุฑ
หน้าที่ 63
กินนร
หน้าที่ 67
สัตว์น้ ำ �
หน้าที่ 71
นาค
หน้าที่ 73
เหรา
หน้าที่ 77
กุญชรวารี
หน้าที่ 81
สินธพนที
หน้าที่ 85
เงือก
หน้าที่ 89
6
สัตว์บก
7
8
ดุรงค์ไกรสร
9
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : ดุรงค์ไกรสร หมวดหมู่สัตว์ : ม้า - สิงห์ อาหาร : เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : มีพละก�ำลังเท่ากับ ราชสีห์ วิ่งได้เร็วเหมือนกับม้า มีฟันคู่ หน้าที่ยาวเพื่อช่วยในการล่าเหยื่อ
บันทึกหิมพานต์ ดุรงค์ไกรสร มีลักษณะเป็นม้าที่หัวเป็นราชสีห์ ตาม ต�ำนานกล่าวไว้ว่าเป็นม้าที่มีพละก�ำลัง มากราวกับราชสีห์ และยังวิ่งได้เร็ว เหมือนกับม้า ร่างกายสีแดงชาด มีกีบ เท้าและหางสีด�ำ เนื่องจากเป็นสัตว์ที่กิน เนื้อเป็นอาหาร แต่ไม่มีอุ้งเท้าและกรง เล็บที่ช่วยในการล่าเหยื่อ มันจึงมีเขี้ยว คู่หน้าที่ยาวและแหลมคมเพื่อใช้ในการ จั ด การเหยื่ อ ได้ ใ นการกั ด เพี ย งแค่ ค รั้ ง เดียว นอกจากนี้มันยังมีช่วงล�ำตัว หรือ กระดูกสันหลังที่ยาวกว่าม้าทั่วไป ท�ำให้มี ร่างกายที่ยืดหยุ่น และคล่องแคล่วไม่ต่าง จากราชสีห์และสัตว์ตระกูลแมวอื่นๆ
10
11
12
สิงหคาวี
13
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : สีหคาวี / สิงหคาวี หมวดหมู่สัตว์ : สิงห์ - วัว อาหาร : พืช ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะผสมกันระหว่างวัวกกับสิงห์
บันทึกหิมพานต์ สีหคาวี หรือ สิงหคาวี เป็ น สั ต ว์ หิ ม พานต์ ที่ มี ลั ก ษณะผสมกั น ระหว่างวัวกกับสิงห์ มีส่วนหัวและเขา คล้ายวัว กินพืชเป็นอาหาร มีร่างกาย ก�ำย�ำเหมือนกับโคหนุ่ม มีเขาคู่หน้าขนาด ใหญ่บนศีรษะเป็นอาวุธ และยังมีกรงเล็บ แหลมคมไม่ต่าจากสิงห์ทั่วไป
14
15
16
บัณฑุราชสีห์
17
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : บัณฑุราชสีห์ หมวดหมู่สัตว์ : สิงห์ อาหาร : เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นสิงห์ที่มีลายพาดกลอนคล้าย เสือโคร่ง
บันทึกหิมพานต์ บัณฑุราชสีห์ เป็นสัตว์หิมพานต์ที่เป็น 1 ใน 4 ราชสีห์ แห่งป่าหิมพานต์ เป็นสัตว์นักล่าขนาด ใหญ่ที่ล่าสัตว์เป็นอาหาร มีล�ำตัวสีใบไม้ เหลือง มีลายพาดกลอนสีด�ำคล้ายเสือ โคร่ง เป็นจ้าวป่าแห่งป่าหิมพานต์ ว่ากัน ว่าเป็นรองเพียงแค่ไกรสรราชสีห์เท่านั้น
18
19
20
ไกรสรราชสีห์
21
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : ไกรสรราชสีห์ / ไกรสรสีหะ หมวดหมู่สัตว์ : สิงห์ อาหาร : เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นสิงห์ล�ำตัวสีขาว แผงคอสี แดง
บันทึกหิมพานต์ ไกรสรราชสีห์ หรือ ไกรสรสีหะ เป็นสัตว์หิมพานต์ที่เป็น 1 ใน 4 ราชสีห์ แห่งป่าหิมพานต์ เป็นสัตว์นักล่าขนาด ใหญ่ ล�ำตัวสีขาว ขนแผงคอ ริมฝีปาก และขนปลายหางเป็นสีแดง มีพละก�ำลัง มหาศาล เป็นจ้าวป่าของป่าหิมพานต์
22
23
24
กาฬสีหะ
25
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : กาฬสีหะ / กาฬะราชสีห์ หมวดหมู่สัตว์ : สิงห์ อาหาร : พืช ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่เป็น สิงห์ตัวสีด�ำ
บันทึกหิมพานต์ กาฬสีหะ หรือ กาฬะราชสีห์ เป็นสัตว์หิมพานต์ที่เป็น 1 ใน 4 ราชสีห์ แห่งป่าหิมพานต์ เป็นสิงห์ตัวใหญ่ มีพละ ก�ำลังมากไม่แพ้ราชสีห์ตัวอื่นๆ พื้นตัวสีด�ำ กินพืชเป็นอาหาร
26
27
28
ติณณสีหะ
29
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : ติณณสีหะ หมวดหมู่สัตว์ : สิงห์ อาหาร : พืช ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่เป็น สิงห์ที่มีกีบเท้าเหมือนกวาง
บันทึกหิมพานต์ ติณณสีหะ เป็นสัตว์หิมพานต์ที่เป็น 1 ใน 4 ราชสีห์ แห่งป่าหิมพานต์ ลักษณะทั่วไปเหมือน สิงห์ทั่วไป แต่มีเท้าเป็นกีบคู่เหมือนกวาง ชอบกินหญ้าเป็นอาหาร พื้นตัวสีแดง
30
31
32
สินธพกุญชร
33
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : สินธพกุญชร หมวดหมู่สัตว์ : ช้าง - ม้า อาหาร : พืช ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี หัวเป็นช้าง ตัวเป็นม้า
บันทึกหิมพานต์ สินธพกุญชร เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มีลักษณะเป็นช้าง ที่ มีล�ำตัวและกีบเท้าเหมือนม้า มีพละก�ำลัง มาก มีงวงและงาที่แข็งแรง วิ่งได้อย่าง รวดเร็วไม่ต่างจากม้า พื้นตัวสีเขียว
34
35
36
สิงหรามังกร
37
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : สิงหรามังกร / สีหรามังกร หมวดหมู่สัตว์ : สิงห์ อาหาร : เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นสิงห์ที่มีหัวเป็นมังกร
บันทึกหิมพานต์ สิงหรามังกร หรือ สีหรามังกร เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มีร่างกายเป็นสิงห์ แต่ มีหัวเป็นมังกร มีขนยาวตามแนวกระดูก สันหลัง มีเขาคู่ขนศีรษะ พื้นตัวสีน�้ำตาล
38
39
40
กิเลนจีน
41
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : กิเลนจีน หมวดหมู่สัตว์ : กิเลน อาหาร : พืช และ เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นสัตว์ผสมหลากหลายชนิด โดยรวมคล้ายกวางที่มีเกล็ดและแผงคอ
บันทึกหิมพานต์ กิเลนจีน เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มีร่างกายเป็นกวาง หัวเป็นมังกร มีเขาเพียงเขาเดียว มีเกล็ด ทั่วทั้งตัว เท้าเป็นกลีบเดียวแบบม้าสัตว์ หิ ม พานต์ ช นิ ด นี้ ไ ด้ รั บ อิ ท ธิ พ ลมาจาก ประเทศจีน โดยกิเลนเป็น 1 ในสัตว์มงคล ของประเทศจีน
42
43
44
คชสีห์
45
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : คชสีหะ / คชสีห์ หมวดหมู่สัตว์ : สิงห์ - ช้าง อาหาร : พืช และ สัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี หัวเป็นช้าง ล�ำตัวเป็นสิงห์
บันทึกหิมพานต์ คชสีหะ หรือ คชสีห์ เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มีหัวเป็นช้าง ที่มีล�ำ ตัวเป็นสิงห์ เป็นการผสมระหว่างเจ้าป่า ทั้งสองคือ ช้า งและ สิงห์ มีพละก�ำลัง ของช้างและสิงห์รวมกัน มีงวงและงาที่ แข็งแรง ทั้งฟันและกรงเล็บแหลมคม มี พื้นตัวสีม่วงอ่อน
46
47
48
สัตว์ปีก
49
50
ไกรสรปั กษา
51
52
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : ไกรสรปักษา หมวดหมู่สัตว์ : สิงห์ - นก อาหาร : พืช และ เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นสิงห์ที่มีหัวเป็นนก และมีปีก
บันทึกหิมพานต์ ไกรสรปักษา มีลักษณะเป็นสิงห์ที่หัวเป็นนกอินทรี มี ปีกขนาดใหญ่ที่แข็งแรง ล�ำตัวสีเหลือง มี สายตาที่ดีเหมือนนกอินทรี และมีกรงเล็บ เหมือนราชสีห์เพื่อช่วยในการล่าเหยื่อ
53
54
อัสดรวิหค
55
56
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : อัสดรวิหค หมวดหมู่สัตว์ : ม้า - นก อาหาร : พืช และ เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นม้าที่มีหัวเป็นนก และมีปีก ขนาดใหญ่
บันทึกหิมพานต์ อัสดรวิหค มีลักษณะเป็นม้าที่หัวเป็นนก มีปีกขนาด ใหญ่ มีก�ำลังมหาศาล สามารถบินได้ อย่างคล่องแคล่วไม่ต่างจากนกมีขนคอ และปีกเป็นสีส้มแดง มีกีบและหางสีด�ำ นอกจากจะมีพละก�ำลังมหาศาล และบิน ได้ ยังสามารถวิ่งได้เร็วไม่ต่างจากม้าอีก ด้วย
57
58
นกหัสดิน
59
60
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : นกหัสดิน / นกหัสดี / นักหัสดีลิงค์ หมวดหมู่สัตว์ : นก - ช้าง อาหาร : พืช และ เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นนกที่มีหัวเป็นช้าง
บันทึกหิมพานต์ นกหัสดิน นกหัสดี หรือ นกหัสดีลิงค์ เป็นสัตว์หิมพานต์ที่ มีร่างกายเป็นนกหัว เป็นช้าง ต�ำนานได้เล่าว่ามันเป็นนกขนาด ใหญ่ถึงขนาดบินโฉบเอาช้างไปกินเป็น อาหาร นอกจากนี้นกหัสดียังถูกใช้เป็น สั ญ ลั ก ษณ์ เ พื่ อ บ่ ง บอกถึ ง อ� ำ นาจบารมี ของคนใหญ่ ค นโตในสั ง คมบางแห่ ง ใน ประเทศไทยอีกด้วย นกหัสดีมีหัวเป็นช้าง ก็จริง แต่มันไม่จ�ำเป็นต้องมีงวงและงาที่ ใหญ่เหมือนช้างทั่วไป เนื่องจากหากพวก มันมีขนาดที่ใหญ่เกินไปอาจท�ำให้มันบิน ไม่ขึ้นเนื่องจากน�้ำหนักของหัวที่หนักเกิน ไป
61
62
ครุฑ
63
64
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : ครุฑ หมวดหมู่สัตว์ : นก - มนุษย์ อาหาร : พืช และ เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่ มีลักษณะเป็นมนุษย์ที่มีหัวเป็นนก ขน ปกคลุมทั่วทั้งตัวและมีปีกขนาดใหญ่
บันทึกหิมพานต์ ครุฑ เป็นสัตว์หิมพานต์ที่ มีร่างกายเป็นมนุษย์ และมีหัวเป็นนก มีปีกขนาดใหญ่ มีเท้า เป็นกรงเล็บของนกอินทรี มีพื้นตัวสีแดง เป็นศัตรูของนาค มีฤทธิ์และพละก�ำลัง มาก ว่ากันว่าครุฑเป็นพาหนะของพระ นารายณ์
65
66
กินนร
67
68
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : กินนร(เพศผู้) / กินรี(เพศเมีย) หมวดหมู่สัตว์ : มนุษย์ - นก อาหาร : พืช และ เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ท่อนบนเหมือนมนุษย์ ท่อนล่างเป็นนก
บันทึกหิมพานต์ กินนร หรือ กินรี มี ลั ก ษณะเป็ น อมุ น ษย์ ท ่ อ นบนเหมื อ น มนุษย์ ท่อนล่างเป็นนก มีปีกที่สะโพก กินรีปรากฏอยู่ในต�ำนาน นิทานมากมาย เช่น เรื่องลีกษณ์วงศ์ของสุนทรภู่ ว่ากัน ว่ากินนรและกินรีอาศัยอยู่เชิงเขาไกรลาส มีอายุยืนมาก
69
70
สัตว์น้ ำ �
71
72
นาค
73
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : นาค หมวดหมู่สัตว์ : งู อาหาร : เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นงูขนาดใหญ่ มีเขาขนาดใหญ่ บนศีรษะ
บันทึกหิมพานต์ นาค เป็นสัตว์หิมพานที่มีความโด่งดังเป็นอัน ดับต้นๆและมีประติมากรรมมากมายอยู่ ตามที่ต่างๆ ต�ำนานกล่าวว่ามันเป็นสัตว์ที่ มีลักษณะเหมือนงูขนาดใหญ่ มีพลังวิเศษ สสามารถแปลงกายเป็นมนุษย์ได้ บนหัว มีหงอนประดับอยู่ แต่ในหนังสือเล่มนี้ สัตว์หิมพานต์ตัวนี้ ได้ถูกออกแบบให้มีเขาขนาดใหญ่ประดับ อยู่บนหัวแทน เนื่องจากท�ำให้ดูไกล้เคียง กับภาพเขียนลายไทยต้นฉบับมาก กว่า นอกจากนี้ยังสามารถช่วยในการ ป้องกันตัวหรือใช้เป็นอาวุธได้อีกด้วย
74
75
76
เหรา
77
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : เหรา หมวดหมู่สัตว์ : จระเขร้ อาหาร : เนื้อสัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่ มีลักษณะคล้ายจระเข้ขนาดใหญ่ มีเขา ขนาดใหญ่บนศีรษะ ล�ำตัวและหางยาว คล้ายงู
บันทึกหิมพานต์ เหรา เป็นสัตว์หิมพานที่มีลักษณะเป็นจระเข้ ขนาดใหญ่ มีเขาขนาดใหญ่บนศีรษะมีพื้น ตัวสีม่วง มีเกล็ดปกคลุมทั่วทั้งตัว ว่ากัน ว่าเป็นมังกรผสมนาค กินเนื้อเป็นอาหาร มี แรงกั ด ที่ ม หาศาลจากปากที่ เ หมื อ น จระเข้ ล�ำตัวยาวเพราะมีส่วนผสมของ นาค
78
79
80
กุญชรวารี
81
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : กุญชรวารี หมวดหมู่สัตว์ : ช้าง - ปลา อาหาร : พืช ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นช้างที่มีช่วงหลังเป็นหางปลา
บันทึกหิมพานต์ กุญชรวารี เป็ น สั ต ว์ หิ ม พานที่ มี ลั ก ษณะท่ อ นหน้ า เป็นช้าง ท่อนหลังมีหางเหมือนปลา มี ครีบปาตรงท่อนขา สามารถว่าน�้ำได้ อย่างรวดเร็ว
82
83
84
สินธพนที
85
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : สินธพนที หมวดหมู่สัตว์ : ม้า -ปลา อาหาร : พืช ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะเป็นม้าที่มีหางปลา
บันทึกหิมพานต์ สินธพนที เป็นสัตว์หิมพานที่มีลักษณะเป็นม้า มี ครีบที่เท้าและคอถึงหลัง มีหางเป็นปลา เชื่อกันว่ามีฤทธิ์เดช และพละก�ำลังมาก สามารถวิ่งไปบนใบบัวได้โดยที่ใบบัวไม่ สั่นแม้แต่นิดเดียว ว่ายน�้ำได้อย่างว่องไว
86
87
88
เงือก
89
ข้อมูลพื้นฐาน ชื่อ : เงือก หมวดหมู่สัตว์ : ม้า -ปลา อาหาร : พืช - สัตว์ ข้อมูลเพิ่มเติม : เป็นสัตว์หิมพานต์ที่มี ลักษณะท่อนบ่อนคล้ายมนุษย์ ท่อนลาง เป็นหางปลา
บันทึกหิมพานต์ เงือก เป็ น สั ต ว์ หิ ม พานที่ มี ลั ก ษณะท่ อ นบน คล้ายมนุษย์ มีท่อนล่างตั้งแต่เอวลงไป เป็นหางปลา เป็นอมนุษย์ครึ่งคนครึ่งปลา เงือกปรากฏอยู่ในวรรณคดีมากมาย ที่โด เด่นคือเรื่องพระอภัยมณีของสุนธรภู่ อีก ทั้ ง ยั ง มี ต� ำ นานว่ า นางเงื อ กมั ก ขึ้ น มานั่ ง สางผมในคืนพระจันทร์เต็มดวง มีหวีและ กระจกเป็นของคู่กาย มีเสียงไพเราะมาก จนอาจล่อมนุษย์ผู้ชายตามลงไปในน�้ำ
90
91