7 minute read
KAESER KOMPRESÖRLERİNDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ YÜKSEK YENİ MOTOR TEKNOLOJİSİ BİRKAN IŞIK
from Air World Türkiye_Sayı 15
by Eda
KAESER KOMPRESÖRLERİNDE ENERJİ VERİMLİLİĞİ YÜKSEK YENİ MOTOR TEKNOLOJİSİ
BİRKAN IŞIK Mekatronik Mühendisi,
Advertisement
MBA Proje ve Satış Mühendisi Topkapı Endüstri - KAESER Kompresör
“Daha az enerji ile daha çok basınçlı hava üretimi” vizyonu ve argümanı ile Alman vidalı kompresör üreticisi “KAESER KOMPRESSOREN SE”, yine bir başka Alman devi SIEMENS ile birlikte geliştirdiği Senkron Relüktans Motor teknolojisi ile invertörlü kompresörlerde de azami verimliliğe ulaşmayı gerçekleştirdi.
Yeni senkron relüktans motorlar, verimli sürücü sistemiyle birlikte asenkron ve senkron motorların avantajlarını birleştiriyor. Senkron relüktans motorda alüminyum, bakır veya pahalı nadir toprak mıknatısları bulunmadığından sürücüyü dayanıklı ve servis dostu hale getirmektedir. Senkron relüktans motorlar ısı kayıplarını minimumda tutarak, önemli ölçüde daha düşük rulman sıcaklıkları sağlamaktadır. Bu sayede daha uzun rulman ve motor hizmet ömrü sağlanmaktadır. Uyumlu invertör teknolojisi ile bağlantılı olarak, senkron relüktans motoru, özellikle kısmi yük aralığında kayıplar söz konusu olduğunda asenkron motora kıyasla üstün performans sağlar.
Günümüzde kompresör sektöründe kullanılan bir farklı motor çeşidi de ‚ ‘‘Permanent Magnet Motor‘‘ olarak belirtilen Kalıcı Mıknatıslı Manyetik Senkron motorlardır. Kaeser Kompresörlerinin kullanmış olduğu, Senkron Relüktans Motorun, Senkron Kalıcı Mıknatıslı Manyetik Motora göre bazı avantaları şunlardır; • Rotorda alüminyum, bakır veya nadir toprak mıknatıs malzemeleri bulunmadığı için; hizmet ömrü sonunda sorunsuz imha edilebilir, yatakların ve rotorların değiştirilmesi asenkron motorlardaki kadar kolay ve rotorda , nadir toprak mıknatısları kullanılmadığı için bu malzemelerin piyasa maliyetlerinden bağımsızdır. • Düşük rotor atalet momenti sayesinde yüksek rampa yükselme hızı sağlar ve bu sayede yüksek verimlilik sağlamaktadır. • Mıknatıs malzemesi olmadığı için indüklenmiş voltaja gerek yoktur. Bu sayede invertör çıkışında gerilim ölçümü olmadığı için tepki süresi hızlı olarak gerçekleşir. Bu sayede düşük devirler de de yüksek verimlilik sağlar. Permanent Magnet Motor veya
Senkron Motorların düşük devirlerindeki kayıp yoktur.
IES 2 Motor Verimlilik Sınıfı Nedir ?
Özellikle günümüzde motor verimliliklerini konuşurken IE2, IE3, IE4 gibi motor verimlilik sınıflarını duymaktayız. Fakat sistemde invertör olduğu zaman motor ve invertörün de uyumunu belirten sistem verimliliği belirtilmelidir. Bu motor sistem verimliliği EN 50598’e göre IES (International Efficiency System) sınıfı olarak belirtilmelidir. Bu sebeple invertörlü bir kompresör için IE olarak sınıf belirtilmesi uluslararası elektrik standartlarına göre doğru değildir. Günümüzde ilan edilmemiş IE5 sınıfının bile invertörlü bir kompresörün verimliliği için kullanıldığını görmekteyiz. (https:// ec.europa.eu/info/energy-climate-change-environment/ standards-tools-and-labels/products-labelling-rulesand-requirements/energy-label-and-ecodesign/ energy-efficient-products/electric-motors_en). Linkte de göreceğiniz üzere IEC/EN 60034-30-1:2014 standartlarına göre ilan edilmiş en yüksek sınıf IE4 verimlilik sınıfıdır. İnvertörlü kompresörlerde en üst verimlilik sınıfının da IES2 olduğu unutulmamalıdır.
%10 Daha Fazla Enerji Verimliliği
SIEMENS ile ortaklaşa geliştirilen bu yeni teknolojik motor ve invertör sisteminin avantajı, kısmi yüklerde yaklaşık %10 a varan bir enerji verimliliği sağlamasıdır. Yenilikçi motorlar ve yeni EN 50598 verimlilik standardına göre en üst IES2 verimlilik sınıfı sayesinde bu çözüm benzeri görülmemiş bir verimlilik sağlar.
BASINÇ/DEBİ KONTROLÖRLERİ
ERdAl ÇAlikoğlu Ulusal Proje Direktörü dR. kuBİlAy kAVAk Proje Koordinatörü PRof. dR. AtİllA Biyikoğlu Gazi Üniversitesi PRof. dR. İsmAİl Coşkun Gazi Üniversitesi
Debi kontrolörleri tek kompresörler veya sistem kontrolleriyle birlikte kullanılan opsiyonel sistem basınç kontrolleridir. Debi kontrolörü, kompresörü doğrudan kontrol etmez ve genel olarak kompresör paketinin bir parçası sayılmaz. Debi kontrolörü, kompresör sisteminin arz tarafını talep tarafından ayırmaya yarayan bir cihazdır. Bu, gerçek basınçlı hava tüketimini minimize etmek için, talep tarafındaki basınç kararlı bir seviyeye azaltılırken, kompresörlerin artırılmış basınçta ve dolayısıyla artmış beygir gücünde çalışmalarını gerektirebilir.
Talepteki beklenen dalgalanmaları karşılayabilecek şekilde boyutlandırılmış depolama, kontrol stratejisinin esas parçasıdır. Daha yüksek basınçlı besleme havası kompresörlerden birincil depolama tanklarına girer ve sabit ve daha düşük bir basınç seviyesinde talepteki dalgalanmaları güvenli şekilde karşılamak için hazır bulunur.
İyi tasarlanmış ve yönetilmiş bir sistem, aşağıdakilerden bazılarını veya hepsini içermelidir: Genel kontrol stratejisi, talep kontrolü, iyi sinyal lokasyonları, kompresör kontrolleri ve depolama. Amaç, ana tesis dağıtım sistemini muhafaza etmek için basınçlı havayı en düşük kararlı basınçta sağlamak ve zamana bağlı olayları, depolanan daha yüksek basınçlı hava ile mümkün olduğunca desteklemektir. Birincil depolama değişimi birincil basıncı gereken seviyeye geri getirmek için minimum kompresör beygir gücünü kullanmalıdır.
Her basınçlı hava sistemi; arz, dağıtım ve talep açılarından farklılık gösterir; bunların her birinin debi/ basınç kontrolör sistemine olan faydalarının uygun biçimde değerlendirilmesi gerekir. İlâve birincil ve/veya ikincil hava alıcıları da aralıklı yükleri karşılayabilir ve bu, sistem basıncını ve güvenilirliğini etkileyebilir ve kompresörün mümkün olan en düşük çıkış basıncında ve giriş gücünde çalışmasına imkân sağlayabilir. Aşağıdakiler göz önünde bulundurulmalıdır:
Basınçlı hava sisteminde, basınç/debi kontrolörünün birincil fonksiyonu sistemde basıncı kararlı hale getirmektir. Basınçlı hava sisteminde talep değiştikçe basınç da değişecektir. Bir kompresör tarafından beslenen tesiste, basınçtaki değişim o kompresörün kontrol bant genişliğine göre olacaktır. Örneğin, modülasyon kontrollü tek bir dönel vidalı kompresör kullanımdaysa, basınçlı hava tüketimindeki artışı beslemek için kompresör girişini gittikçe açacaktır. Genellikle, 20-70 kPa aralığına sahip olan bu modülasyon kontrolü, en az miktarda havayı en yüksek basınçta ve en yüksek miktardaki havayı, aralığındaki en düşük basınçta sağlayacaktır. Sistem basıncındaki 20-70 kPa’lık bu salınım, özellikle enstrümantasyon ve prosesler için çok kararlı basınç gerektiren tesisler başta olmak üzere bazı tesislerde istenilmeyebilir. Birden fazla kompresör tarafından beslenen bir sistemde, çeşitli kontrol bant genişlikleri örtüşecek ve basamaklanacaktır ve bunlar, basınçtaki varyansı artırabilir. Basınç/debi kontrolörleri, tesis basıncını kompresör kontrollerinin yapabileceğinden daha sıkı toleranslarda kararlı hale getirebilir. Genellikle, ayar noktası basıncı ± %1 içinde tutulur ve tesise sağlanan basınç, çevrimiçi kompresör sayısından bağımsız olarak değişmez.
Basınç/debi kontrolörleri, kurulacakları sistem hakkında biraz bilgi gerektirir.
Basit olarak kompresörlerin toplam kapasitesinin hesaplanması, başarılı kurulumu garantilemez. Basınç/debi kontrolörleri, basınçlı hava sistemindeki talep olaylarına hızlı tepki verir. Basıncı kararlı tutabilmelerinin sebebi de budur.
Bazı talep olaylarının debisi, tüm kompresörlerin toplam kapasitesinden daha büyük olabilir. Bazı talep olayları, talebi standart kontrollerin tepki veremeyeceği kadar hızlı değiştirebilir. Basınç/debi kontrolörünü boyutlandırırken, bu son kullanımlar dikkate alınmalıdır. Aksi takdirde, sistem talep olaylarına tepki verme yetersizliğinden dolayı, basınç değişimleri olacaktır.
Bazı talep olaylarını karşılamanın en iyi yöntemi, bunları lokal depolamadan karşılayarak sistem üzerinde yaratacakları etkiyi izole etmektir.
Birçok olay, kompresör kontrollerinin tepki verebileceğinden daha hızlı bir şekilde, basınç/debi kontrolörünün akış yukarısına konumlandırılmış merkezi depolamadan beslenebilir. Böylece, eğer depolama uygun biçimde boyutlandırılmış ve kompresör kontrolleri doğru olarak kurulmuşsa, genellikle, kompresörü başlatma ihtiyacı önlenebilir.
Basınçlı hava sistemindeki basınç sorunlarının önemli nedeni, nadiren dağıtım boruları olsa da, basınç/debi kontrolörleri, uygunsuz boyutlandırılmış boru sorununu çözmez.
maKaLe Planlama İçin Basınçlı Hava Maliyetinin Belirlenmesi
İster basit bir havalı aletin çalışması için olsun, isterse de pnömatik kontrollerin işletimi gibi daha karmaşık görevler için olsun, çoğu endüstriyel tesis, basınçlı havanın bir çeşidine ihtiyaç duyar. ABD Enerji Bakanlığı tarafından yapılan güncel bir araştırma, tipik bir endüstriyel tesiste tüketilen elektriğin yaklaşık %10’unun basınçlı hava üretmek için tüketildiğini göstermiştir. Bazı tesislerde, basınçlı hava üretimi, tüketilen elektriğin %30 veya daha fazlasının nedeni ola-bilir. Basınçlı hava, yerinde üretilen bir faydadır. Çoğunlukla üretim maliyeti bilinmez, fakat ba-zı firmalar, her 1000 ft3 hava için 15-30 sent ayırır.
Basınçlı hava, bir tesisteki en pahalı enerji kaynaklarından biridir. Tipik bir basınçlı hava sisteminin genel verimi %10-15 mertebesinde düşük olabilir. Örneğin, 1000 psig’de 1 hp gücünde bir hava motorunu çalıştırmak için yaklaşık 7-8 hp’lik elektrik gücü kompresöre beslenir.
Basınçlı havanın tesisinizdeki maliyetini hesaplamak için aşağıda gösterilen formülü kullanın
Maliyet= bhpx0,746x(#saat sayısı)x(maliyet/kWh)x(%zaman)x(%tam_yük_bhp) motor_verimi
Burada:
bhp: Kompresör mil beygirgücü (sıklıkla motor etiket beygirgücünden daha yüksek— ekipman spesifikasyonunu kontrol edin)
% zaman: Bu işletim seviyesinde geçen zamanın yüzdesi % tam yük bhp: Bu işletim seviyesinde tam yük bhp’nin yüzdesi olarak bhp motor verimi: Bu işletim seviyesinde motor verimi
Örnek
Tipik bir tesis, yılda 6.800 saat çalışan 200 hp’lik bir (215 bhp gerektiren) kompresöre sa-hiptir. Zamanın %85’inde tam yüklüdür (motor verimi = %95) ve kalan zamanda yüksüzdür (%25 tam yük bhp ve motor verimliliği = %90). Ortalama elektrik fiyatı 0,05 $/ kWh’dir.
Tam yüklüyken maliyet = 215 bhp x 0,746 x 6800saat x $0,05/kWh x 0,85x1 =$48.792 0,95 Kısmen yüklüyken maliyet = 215 bhp x 0,746 x 6800saat x $0,05/kWhx0,15 x 0,25 =$2.272 0,90
Yıllık enerji maliyeti = $48.792 + $2.272 = $51.064
kAynAk
Endüstriyel sistemlerde optimizasyon, Basınçlı hava sistemleri
ABd Enerji Bakanlığı Enerji Verimliliği ve yenilenebilir Enerji ofisi tarafından alttaki kaynaklar kullanılarak hazırlanmıştır. - Compressed Air Challenge™ - the Compressed Air and Gas institute [Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü] - dave mcCulloch, mac Consulting services - Erwin Ruppelt, kaeser kompressoren - Bill scales, scales Air Compressor Corporation türkiye’de yazarlar tarafından sanayide Enerji Verimliliğinin Artırılması Projesi kapsamında geliştirilmiş ve uyarlanmıştır. metinlerin çevirisi ve edisyonu Proje yönetim Birimi tarafından koordine edilmiştir:
