KENTSEL MEKÂN DÜZENLEMELERİNDE UYGULAMA ARACI OLARAK KENTSEL TASARIM REHBERLERİ İSTANBUL, BAĞDAT CADDESİ ÖRNEĞİ Şehir Plancısı Eda YALÇINKAYA edayalcnkaya@gmail.com
ÖZET Kentler, mekân-zaman-insan bağlamında gelişen süreçlerden ibarettir. İnsanların zaman içinde oluşturdukları ve her dokunuşun mekâna iz bıraktığı bir süreçtir. Bu süreçte insanların mekâna etkisi sadece fiziksel boyutta değil, kültürel, sosyal, toplumsal, ekonomik izlerinde bir yansımasıdır. İnsanın ürettiği bu mekân kavramı zaman içinde çeşitli gelişmeler göstermiş ve farklılaşmıştır. Hızlı gelişim süreci içine giren kentler, zamanla sorunlu ve kimliksiz mekânlar haline gelmiştir. Bu çalışmada kentsel mekânın daha yaşanabilir ve kimlikli kentler oluşturulmasını sağlayan kentsel tasarım kontrollerinin en önemli uygulama araçlarından biri olan kentsel tasarım rehberlerinin gerekliliği anlatılmaya çalışılmış ve örnek alan Bağdat Caddesi üzerinden analizler yapılarak tasarım rehberi incelenmiştir. Kentsel tasarım disiplininde tasarım kontrollerinin yeri irdelenerek tasarım rehberlerinin mekândaki yeri incelenmiştir. Kentsel tasarım rehberlerine neden ihtiyaç duyulmuştur? sorusunun cevabı aranmış ve rehberlerin amacı kaliteli kentsel mekanların oluşturulması ve bunu yönlendiren, organize eden bir sistem olduğu saptanmıştır. Sürekli değişim süreci içinde olan kentlerin gelişimini kontrol altına alan, bunu yaparken uyum, ölçek, kullanım ve görsel estetik gibi değerleri göz önünde bulunduran bir araç olduğu belirlenmiştir. Bağdat Caddesi örneğinde bu kavramsal çerçeve üzerinden değerlendirme yapılmış ve hepsinin bir bütün olarak ele alınması gerektiği gözlemlenmiştir. Anahtar Kelimeler: Kentsel Tasarım Kontrolleri, Kentsel Tasarım Rehberleri, Bağdat Caddesi, Planlama ve Kentsel Tasarım, Kimlik. 1. GİRİŞ Fiziksel çevre etkileşimi içinde olan insanın mekândaki her türlü kullanımı ve müdahalesi sonucu kentin biçimlenmesini meydana getirmiştir. Bu çalışma da kentin biçimlenmesini yönlendiren araçlardan biri olan tasarım kontrolleri, kentsel tasarım rehberlerinin fiziksel çevreyi nasıl ele alması gerektiği ve neden ortaya çıktığı sorularından yararlanılarak yola çıkılmıştır. Rehberlerin nasıl oluşturulduğu örneğini veren, Bağdat Caddesi örneği üzerinde bu çerçeve incelenmiştir.
Kentsel tasarım, kuramsal ve kavramsal içeriğinin çözümlemesinin etkin olabilmesini sağlamak için uygulama araçlarına ihtiyaç duyulmuştur. Bu sorun yukarıda da belirtildiği gibi mekansal, sosyal, ekonomik ve toplumsal gibi kentlerin hızlı değişim sürecinde oluşmuştur. Planlama ile tasarım arasında olan kentsel tasarım üst ölçek ile alt ölçek arasındaki bu çözümlemeyi yapan önemli bir araçtır. Çalışmanın amacı, kentsel tasarım rehberlerinin gerekliliğini açıklayıp ve Bağdat Caddesin’deki rolünü incelemektir. Bu kapsamda çalışmanın amaçlarını oluşturan araştırma soruları;
Kentsel tasarımda uygulama aracı olarak kullanılan kentsel tasarım rehberlerine neden ihtiyaç duyulmuştur?
Kentsel tasarım rehberleri nasıl gelişim göstermiştir?
Kentsel tasarım rehberlerinin amaçları, türleri ve kullanım alanları nelerdir?
Bağdat Caddesi’nin mekânsal ve işlevsel yapısı nasıldır?
Bağdat Caddesi’nde tasarım rehberinin mekânı biçimlendirmedeki rolü nedir? şeklinde özelleştirilmiştir ve çalışmada bu soruların yanıtları aranmıştır.
Çalışmanın yöntemi literatür araştırması ve alan çalışması olarak belirlenmiştir. Çalışma konusu hakkında gerekli kaynak taramaları yapılarak, kentsel tasarım rehberlerinin kavramsal ve kuramsal çerçevesinin oluşturulması amaçlanmıştır. Ardından çalışma konusu için seçilen örnek alanın genel karakter özellikleri ve analizleri yapılarak, örnek alan için yapılmış kentsel tasarım rehberinin değerlendirilmesi açısından bir yol haritası çizilmiştir. İkinci bölümde kentsel tasarım disiplinin uygulama araçlarına yönelik tanımlamalara yer verilmektedir. Kentsel tasarımın uygulama araçları olan planlar, programlar, politikalar ve rehberler konuları ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde kentsel tasarım rehberlerinin tarihsel süreçteki gelişimi incelenip, kentsel tasarım rehberlerinin geçmişten günümüze gelen boyutu, bu süreçteki değişimler incelip günümüze nasıl aktarıldığına değinilmektedir. Devamında kentsel tasarım rehberlerinin amaçları ve ilkeleri, türleri, kullanım alanları ile kavramsal çerçeve oluşturulmuştur. Dördüncü bölümde ise kentsel tasarım rehberi kavramı boyutunda seçilen örnek alan Bağdat Caddesi tasarım rehberine yer verilmiştir. Alanın seçilme nedenleri,
Mekânı okumak için karakter yapısı oturmuş bir alan olması
Konum, konu olarak kendine özgü bir kimliği olması,
Bilgi edinmeye elverişli bir yapısının olması,
İstanbul’un önemli akslarından biri olması,
Cadde için tasarım rehberi çalışmalarının yapılması olarak belirtilebilir.
1. TASARIM KONTROLLERİ Kentsel Tasarım uygulama araçlarından olan tasarım kontrolleri süreci yönlendiren ve organize eden önemli bir araçtır. Plan, program, politikalar ve rehberlerden oluşan tasarım kontrolleri tasarım sürecinde ürünün bir bütün olarak ele alınması gereklidir. Bu kontrol türleri bütünlük içinde gelişme tutarlılığı göstermelidir. Birbiri ile gelişen, güncellenen ve çözümlenen bir yapıda gelişmelidir. Tasarım kontrolleri aynı zamanda tasarım sürecinin iyi bir sonuç ürünü vermesini sağlayan yöntemdir. Tasarım sürecindeki tüm aşamalarda ürünün iyi sonuca ulaşması için katılımcılıkta önemlidir. Kentsel aktörlerin, paydaşların ve kişilerin katılımı sağlanarak tasarım sürecinde etkin katılım sağlanmalıdır. Mekânın işlevsel şemasını sistematik hale getiren araç olan tasarım
programları diğer kollarla ilişkilidir.
Politikalar
ise tasarım
amaçları
doğrultusunda alınan karar ve ilkeler bütünüdür. Kentsel mekânın özgün değerlerine göre politikalar oluşturulmalıdır. Çünkü her bölgenin ve mekânın yerel özellikleri birbirinden farklıdır. Kentleri iyileştirmek, geliştirmek, korumak ve devamlılığını sağlamak için tasarım rehberlerine ihtiyaç vardır. Rehberlerin politikalarla birlikte yerellik üzerinde durarak, özgün kimliğini ön plana çıkaran stratejiler geliştirilmelidir. Geniş kapsamlı olan rehberler kullanıcı ve mekan arasında aynı dil oluşturmalı, yeni gelişimlere teşvik edici olmalıdır.
2. KENTSEL TASARIM REHBERLERİNİN ÖZELLİKLERİ Kentsel tasarım rehberlerinin tarihsel süreçteki gelişimi, amaçları ve ilkeleri, çeşitleri, kullanım alanları kavramsal boyutta incelenmiştir. Rehberlerin tarihsel süreçte gelişimine özetle bakıldığında; 14. yy da İtalya’da Dış cephe tasarımları ↓ 1920’lerde İngiltere ve Amerika ↓ 1970’lerde Rehberlerin Yaygınlaşması ↓ 1973’te İngiltere Essex Konut Alanları Tasarım Rehberi “Yüksek Kalitede Tasarımlar”
ve 1980’lerde planlama ile yaygınlaşmaya başladığını görüyoruz. Günümüze kadar hızlı gelişim gösteren rehberlere sıkça rastlanmaktadır. Tasarım rehberlerinin amaçları ise kentsel gelişmenin getirdiği fiziksel mekânsal değişimleri kontrol altına almak, yeni tasarımları, kentsel yenileme ve koruma çalışmalarını yönlendirmek, kent tasarımcısı, kent plancısı, belediyeler ve diğer kent yönetim birimleri ile işbirliği içinde olmak gibi özetlenebilir. Rehber çeşitleri genellikle tanımsal rehberler ve performans rehberler olarak tanımlanabilir. Tanımsal rehberler, Sonuç ürünün temel özelliklerini ortaya koyan, ne tür örüntülerin yerin özelliklerine, ekolojik yapısına, davranış, şekilleri ve kültürel tercihlere uygun olacağını tanımlarken, performans rehberler, sonuç ürünü üzerine öneri yapar. Önemli olan rehber çeşidinin yere özgü olmasına dikkat edilerek belirlenmesidir. Rehberin kullanım alanları kent bütününde veya bir parçasında yapılırken, bir temaya yönelik, güvenlik, yaya kullanımı, engellilere duyarlı tasarım, iklime göre yönlendirme vb., bir alana yönelik, kent merkezi, konut alanları, tarihi alanlar, kıyı kullanımı vb., kentin belli bir özelliğine yönelik, ağaçlar, parklar, sokaklar vb. gibi yerlerde yapılmaktadır. Sonuç olarak tasarım rehberleri oldukça geniş kapsamlı ve hızlı değişim süreci içinde gelişim şeması çizen kontrol kılavuzlarıdır. 3. ÖRNEK ALAN: BAĞDAT CADDESİ 3.1.
Bağdat Caddesi Genel Özellikleri
Bağdat Caddesi İstanbul’un Asya kıtasında Kadıköy ilçesinde Kızıltoprak’tan başlayarak; Maltepe Belediyesi sınırlarındaki Cevizli'ye kadar uzanır.
Şekil 3.1. Bağdat Caddesinin Konumu Kaynak: Eda Yalçınkaya, 2014.
Bağdat Caddesi coğrafi konumu sebebiyle ‘Marmara geçiş iklimi’ altında ılıman iklime sahiptir. Soğuk geçen aylar Aralık, Ocak ve Şubat en sıcak geçen aylar ise Temmuz ve Ağustos’tur. Sıcaklık, soğuk aylarda 5,6-7 oC, sıcak aylarda ise ortalama 21-24 oC olarak görülmektedir. Yıl geneli ortalama sıcaklığının ise 14 oC olduğu bilinmektedir. (Yazıcıoğlu Halu,2010)
Bağdat Caddesi’nde farklı kullanıcı grupları bulunmaktadır. Bunlar yaşa, cinsiyete, eğitim düzeyine, oturduğu semte, mesleğine, caddeyi kullanım amacına göre değişmektedir. Bağdat
Caddesi’nin
hareketli,
heterojen
bir
yapıya
sahip
olması
aynı
zamanda
kullanıcısından da kaynaklanmaktadır. Kullanıcı profili grafiğinden çıkartılan sonuca göre bisiklet kullanan, alışveriş yapan, çocuk oyun alanlarında vakit geçiren, gezen, evcil hayvanını gezdiren, arkadaşları ile buluşan gibi kullanıcı grupları ağırlık göstermektedir.
Şekil 3.2. Bağdat Caddesinin Kullanıcı Profili Kaynak: Eda Yalçınkaya, 2014.
3.2.
Bağdat Caddesindeki Yapılaşma Koşulları
Bağdat Caddesi ve yakın çevresinin mekânsal kurgusu süreç içinde değişiklikler göstermiştir. Caddenin bir geçiş mekânı veya bir yol gibi anlam taşımasından ziyade burada ve çevresinde yaşayan insanlar caddeyi bir sokak bir mahalle gibi kavramışlardır. Bu da Bağdat Caddesini önemli kılan bir özelliktir. Bağdat Caddesini, sokak, yapı adası, yapı olarak incelediğimizde karşımıza diğer kentsel mekânlardan farklı bir doku çıkmaktadır. Örneğin Bağdat Caddesi boyunca caddenin her iki tarafında bulunan yapıların gabarileri birbirine paralellik göstermektedir. Caddeden uzaklaştıkça yapılar yükselmeye ve bu gabari oranı bozulmaya başlamaktadır. Caddenin fiziksel mekân üzerindeki bu dokusunu etkileyen birtakım sebepler vardır. Bunlar tarihsel süreçte yaşanan nüfus artışı, hızlı kentleşme, kanunlar, ulaşımla ilgili kararlar vs. gibi değişimlerdir. Bu değişimlere bakacak olursak;
Şekil 3.3.Bağdat Caddesi’nin fiziksel / biçimsel özelliklerini etkileyen tarihi süreçler Kaynak: Zeynep Yazıcıoğlu Halu, 2010, s.363.
Cadde tarihsel süreçte yapılaşma olarak farklılıklar gösterse de gabari oranını günümüze dek korumuştur. Bağdat Caddesi’nin önemli bir özelliği olan ve kendine özgü dokusunu koruyan bu yapı ender örneklerdendir. Günümüze kadar bunu gabari olarak koruyabilmiş, önemli yapılar bağlamında geride kalmıştır. Caddenin Feneryolu’ndan başlayarak Suadiye’ye kadar bu dokuyu korumuştur. Geçmişten günümüze kadar zaman içinde sürekli değişim gösteren ve mekânsal kurgusunu koruyabilmiş bu doku sosyal, ekonomik, toplumsal, yasal koşullar gibi farklı sebeplerden etkilenmiştir. Bağdat Caddesinin Mekânsal ve işlev Yapısı
3.3.
3.3.2. Mekansal Yapısı Caddenin günümüzdeki mekânsal dokusunu önemli kılan bileşenleri vardır. Bunlar bağlantılar, yeşil doku, özgün yapılar, yaya kullanımı olarak incelenebilir. Bağlantılar Önemli beş ulaşım bağlantısının alt noktasında bulunan, Bağdat Caddesi’nin hemen altından kıyıya en yakın Sahil yolu geçmektedir. Caddenin üst kısımlarında, Bostancı’ya kadar tren yolunun altında sahile paralel devam eden Bağdat Caddesi, Bostancı’da yön değiştirmekte ve tren yolunu keserek tren yolunun üst tarafına Maltepe ilçesine geçmektedir. Tren yolunu paralel takip eden minibüs caddesi cadde için önemli bağlantılar içermektedir. Son olarak en uzak konumda bulunan D-100 otoyolu da diğer yakın çevreyle bağlantı kuran en önemli akslardandır. Bağdat Caddesi kıyıya paralel uzanan aks halindedir. Kıyıya ulaşım Bağdat Caddesi’nin alt kısmından geçen Sahil Yolu ile sağlanmaktadır. Kıyıya oldukça yakın olan cadde, deniz ile önemli bağlantı noktaları oluşturmaktadır.
Şekil 3.4. Bağdat Caddesinin Ulaşım Ağı Kaynak: Eda Yalçınkaya, 2014
Yeşil Doku Bağdat Caddesi’nde en fazla Feneryolu-Göztepe bölümünde 147 ağaç bulunmaktadır. Buradaki ağaç sayısının fazla olma nedeni Göztepe parkından ve yakın çevresinden kaynaklanmaktadır. Ardından 136 ağaçla Suadiye, 114 ağaçla Caddebostan, 93 ağaçla Şakkınbakkal, son olarak ve en az 37 ağaçla Kızıltoprak takip etmektedir. Bağdat Caddesi’nin simgesi haline gelen çınar ağaçları çevre ve temiz hava açısından oldukça önemlidir. Özgün Nitelikli Yapılar Yapılar
geçmişten
günümüze
mekânsal
karakterin
kimliğini
belirleyen
önemli
bileşenlerdendir. Bağdat Caddesi’nde tarihsel değer taşıyan az sayıda yapı bulunmaktadır. Özgün nitelikli yapılar, cadde üzerindeki yapı tipolojisi olarak diğerlerinden farklı nitelik taşıyan ve kendine özgü cepheler bulunduran özelliktedir. Yapıları sadece görsel ve işlev olarak nitelendirmek doğru olmaz. Bağdat Caddesi ile bütünleşmiş ve kullanıcılar için mimari yapısı, önemli bağlantı noktalarını oluşturması gibi değerler taşımaktadır. Yaya Kullanımı Bağdat Caddesi yoğun yaya kullanımının olduğu hareketli bir arterdir. Gündüz-gece kullanımı sürekli değişen, eksik olmayan trafiği, etkinlikleri ile yayaları çeken bir noktadadır. Caddeyi kullanan yayaların kullanım amaçlarının farklı olduğu gibi caddeyi sadece geçiş alanı olarak da kullananlar vardır. Bağdat Caddesi denilince akla ilk gelen alışveriş eylemi caddenin en fazla ön plana çıkan kullanım türüdür. Alışveriş için tercih edilen cadde yayaların aynı zaman da caddede geçen zamanını, amacını, kullanış biçimini ortaya koymaktadır. Asıl kimliğinin ticaret üzerine kurulu olan Bağdat Caddesi birçok alternatif sunmaktadır. 3.3.3. İşlevsel Yapısı Bağdat Caddesi’nin işlevsel yapısı incelediğinde, çok çeşitli işlevlere yer verdiği ve caddenin asıl kimliğini belirleyen kullanımın işlevsellik üzerine kurulu olduğu görülmektedir. Caddenin, işlevsel çeşitliliği karma kullanım olduğu için mekânsal yapısı oldukça canlıdır. Caddenin işlevsel yapısı, aks üzerindeki fonksiyon kullanımı ve dönemsel olan aktivite-etkinlikler olarak iki aşamada incelenebilir.
Caddenin Fonksiyon Kullanımı Bağdat Caddesi’ndeki değişim süreci ele alındığında, konutun giderek yerini ticarete bıraktığı bir yapı mevcuttur. Caddenin günümüzdeki durumu tekstil sektörünün ağırlıkta olduğu buna paralellik gösteren yeme-içme sektörü ve ardından iş-ofis kullanımları bulunmaktadır. Yapıların işlev kullanımına bakıldığında zemin kat kullanımları, üst kat kullanımları ve tek fonksiyonlu kullanım olarak çeşitli işlevler vardır.
Şekil 3.5. Bağdat Caddesinin Ticari Kullabımı Kaynak: Eda Yalçınkaya, 2014
Caddenin işlev şeması, genel olarak ticaret ağırlıklı bir göstergededir. Zaman içindeki bu değişim, konut amaçlı yapılan yapıların giderek yerini farklı işlevlere bırakmasına neden olmuştur. Bu durum da caddenin günümüzdeki konuma gelmesini sağlayan önemli nedenlerdendir. Caddedeki bu farklı işlev şeması farklı kullanıcı gruplarını da bir araya getirmektedir. Mağazalara bakan, yeme-içme mekanını tercih eden, yürüyüşe çıkan farklı kullanıcılar yaya yoğunluğu oluşturmaktadır. Caddede bulunan farklı işlevlerden dolayı caddenin yaya yoğunluğu da bölgelere göre değişmektedir. Örneğin zemin kat ve üst kat işlev analizlerinde görüldüğü gibi en yoğun işlevler Caddebostan- Suadiye arasında olduğu için kullanıcı grupları da bu bölgeleri tercih etmektedir. Bağdat Caddesi’ndeki zemin kat ve üst kat işlevlerinin yanında, tek fonksiyonlu ticaret yapıları da yer almaktadır. Bağdat Caddesi’nde tek fonksiyonlu yapılar diğerlerine göre daha az bulunmaktadır. Fakat bu yapılar, caddenin işleyişini, kullanımını, yoğunluğunu, kullanıcı grubunu değiştirmektedir. Genellikle büyük markaların ticaret işlevi olarak kullandığı yapılar caddede önemli nirengi noktaları oluşturmaktadır.
Aktivite-Etkinlikler Bağdat Caddesi, farklı aktivelere-etkinliklere yer veren aynı zamanda çeşitli kullanımların bir arada kullanımına izin veren bir caddedir. Caddedeki bu etkinlikler, dönemsel veya mevsimsel olarak farklılık göstermektedir. İnsan yoğunluğu ve hareketliliğinden kaynaklı bu etkinlikler caddenin normal işleyişini ve seyrini de değiştirmektedir. Örneğin milli bayram kutlamaları, yılbaşı kutlamaları, alışveriş festivalleri, spor koşuları, bazı firmalar tarafından üretilen çeşitli aktiviteler, konserler, yürüyüşler vb. etkinliklerdir. Bu etkinlikler Bağdat Caddesi’nin fiziksel mekânının, yoğunluk, ulaşım, hareketlilik, erişilebilirlik gibi özelliklerini günlük kullanımı dışına taşımaktadır. Fiziksel mekândaki etkileri yapıların cephe değişimleri, sokak süslemeleri, aydınlatmaları gibi değişimler olarak karşımıza çıkmaktadır. 3.4.
Bağdat Caddesi Kentsel Tasarım Rehberinin Vizyonu, Yaklaşımı, ilkeleri
Bağdat Caddesi Tasarım Rehberi, Tasarım Atölyesi Kadıköy (TAK) tarafından hazırlanmakta ve çalışmalar hala devam etmektedir. TAK ile yapılan görüşmelerde rehberin içeriğine yönelik bilgiler edinilmiştir. Öncelikli olarak Bağdat Caddesi için bir rehber oluşturma fikri, caddenin gelecekteki senaryosu için ve tasarım kısmında yönlendirici bir rehberin olması, bu rehbere göre caddenin organize edilmesi olarak ortaya çıkmıştır. Cadde tasarım rehberinin amacı, Bağdat Caddesi’nin mevcut yapısının düzenlenerek, yeni gelişim aşamalarında rehbere sabit kalınarak organize edilmesini sağlamak olarak öngörülmüştür. Her gelen örgütün, belediye veya özel sektörün rehbere sadık kalarak caddeye müdahale etmesini sağlamak ve cadde için rehberin yönlendirici kılavuz niteliği taşıması gerektiği belirtilmiştir.
Şekil 3.6.. Bağdat Caddesi Karakteristik Bölgeler Rehberi İçerik Şeması Kaynak: Tasarım Atölyesi Kadıköy, 2014.
Kullanım
Tablo 3.1. Bağdat Caddesi Tasarım İlkeleri Kamusal alan ve peyzaj Erişilebilirlik Yürünebilirlik Kamusal Alan Kullanımını Arttırıcı Peyzaj ve Kent Mobilyası Tasarımı
-Cadde Üzeri Araç Parkı ve Duraklama Potansiyeli
Özel Alan – Kamusal Alan Ayrımı
Caddeye Bağlı Otopark Alanları
Yapı ve Kaldırım İlişkisi
Cephe Dengesi ve Özgün Cadde Kimliği Tasarımı
Kentsel Donatı Kullanımı ve Yerleşimi
Doğal ve Yapay Gölge Tasarımı
Bisiklet Yolları Tasarımı
Cadde Üzeri Yaya Geçidi Tasarımı
Dinamik Bir Cadde için Parçalı Cephe ve Kütle Tasarımı
Cadde ve Zaman/Kullanım İlişkisi
Kentsel Aydınlatma ve Yönlendirici Tasarımı
Engelli Geçişleri
Zemin Cepheleri ve Yayalarla İlişkisi
Yönlendirici ve Kullanımı Teşvik Edici Yapı ve Cadde Elemanları
Yaya ve Araç Trafiğini Ayırıcı Peyzaj Kullanımı
Hızlı ve Yavaş Yaya Yolu Ayrımı
Tabela, Tesisat ve Benzeri Cephe Müdahale Kriterleri
Ticari ve Konut Kimlikleri Dağılımı ve Dengesi
Ticari Bölgelerin Yaratacağı Yük ve Caddeye Yerleşimi
Yaya Kaldırımı Yeterliliği ve Sürekliliği
Cephe
Araç Trafiğini Yönlendirici Sert/Yumuşak Peyzaj Tasarımı
Yönlenmeye Yardımcı Kent Simgelerini Öne Çıkarma
Kaynak: Tasarım Atölyesi Kadıköy, 2014.
Cadde’deki Yapıların Kütle ve Ölçek Uyumu
3.4.2. Bağdat Caddesi Tasarım Rehberi İlkeleri Kullanım Bağdat Caddesi’ndeki konut yapısı ve giderek yerini bıraktığı ticari kullanımlar caddede yer yer konut alanları ile dengesiz dağılım göstermektedir. Örneğin caddede kullanım konut+ticaret iken tek fonksiyonlu ticari yapılara birden geçiş sıkıntı yaratmaktadır. Bunlar caddenin işleyişi, dağılımı, kullanımı olarak farklılıklar göstermektedir ve yapıların kimlik dağılımı açısından tasarım sürecinde dengesinin sağlanması gereklidir.
Şekil 3.7. Bağdat Caddesinin Kullanım Analizi Kaynak: Eda Yalçınkaya, 2014
Kentsel donatı alanları, kentsel mekânların özelliklerine ve kullanıcıların gereksinimlerine uygunlukları açısından yeterli olmalıdır. Görsel açıdan estetik ve işlevsel açıdan kullanılabilir, erişilebilir ve ulaşılabilir olmalıdır. Kentin bir parçası olduğu için çevresi ile uyumlu kullanımlar sağlamak, insanların yaşamlarını kolaylaştırmaları gereklidir. Kentsel mekânın gece ve gündüz dönüşümlü olarak kullanımı, işlevsel çeşitlilik ve canlılık konularında oldukça önemlidir. Bağdat Caddesi’nin yeme-içme, alışveriş gibi mekânlarında görülen yoğunluğun gece kullanımında da etkili olduğu görülür.
Kamusal Alan ve Peyzaj Caddenin bazı bölümlerinde ticari işlevlerin kaldırımları işgal etmesi nedeniyle kamusal alan kullanımı azalmaktadır. Bunları yönlendiren kullanımlar ve bu kullanımları destekleyici nitelikte peyzaj ve kent mobilyası tasarımları yapılmalıdır. Caddedeki kullanımı sürekli kılacak elemanlar tasarımın bir parçası olarak ele alınmalı ve bunlara göre düzenlemeler yapılmalıdır. Bağdat Caddesi’nde özel alan/ kamusal alan ayrımı mülkiyet konusunda devreye girmektedir. Özel mülkiyet sahipleri ile ticaret yapan kişiler ve kullanıcılar arasındaki bu ayrım tasarım sürecinde dikkat edilerek ele alınmalıdır. Cadde üzerindeki ticari kullanımlara bakıldığında mekana müdahale oldukça fazladır. Özellikle yeme-içme mekânlarının kaldırımlara taşan kullanımına sıkça rastlanmaktadır. Kamusal alanın işgal edilmesi özel alana dönüşmekte ve kamusal alan kullanımını azaltmaktadır. Cadde tasarımında önemli etki yaratan kentsel aydınlatma gece kullanımının en önemli yönlendiricisidir. Yaya ve trafik akışına yön veren, güvenlik hissi üzerindeki etkisi akşam saatlerinin aktif ve hareketli olmasını sağlar. Sokak donanımında iyi tasarlanmış kentsel aydınlatma ve yönlendirici tasarımı iyi bir teşvik aracıdır. Bağdat Caddesi’nde, günün her saatinde yaya ve araç trafiği yoğundur. Hafta sonları daha çok artan yoğunluğu yönlendiren elemanlara ihtiyaç vardır. Bunlardan biri olan yaya ve araç trafiğini ayıran peyzaj kullanımı tasarımda önemlidir. Bağlantı noktalarını ve yaya geçişlerinin ayıran, güvenliği artırmak adına peyzaj kullanımı (refüj) sağlanmalıdır. Erişilebilirlik Erişilebilirlik, kentsel mekânlar ve kentin diğer bölgeleri arasında gidip gelme ve herkesin ihtiyaçlarını karşılayan noktalara aynı erişme seviyesinde olan, herkesin kullanabileceği mekânlar olarak tanımlanabilir. Caddedeki toplu taşıma ve durağan olmayan araç parkı ihtiyacı arasında farklılıklar vardır. Yol sınırlarını gösteren ve her birinin şeridi ayrı olarak duraklama noktaları tasarlanmalıdır. Bisiklet kullanımı sürdürülebilir kent gelişiminde oldukça önemlidir. İnsanların özel araç yerine bisiklet kullanımına teşvik edici tasarımlar yapılmalıdır. “Bisikletliler genellikle potansiyel müşteriler olarak görülmezler. İnsanların bisikletlerini kilitleyip bırakabilecekleri park alanları ve ana caddeyi bisikletliler için daha rahat ve güvenli hale getirecek bisiklet yolları çok elverişli olabilir. Böylece insanlar hem işlerini yapıp hem de egzersiz yapmış olacakları için caddedeki dükkanlar için potansiyel müşteri de olacaklardır (Yazıcıoğlu Halu, 2010, s.192).
Yürünebilirlik Yürünebilirlik, fiziksel şartlara bağlı yürüme veya sağlık amacıyla yürümeden daha geniş kapsamlıdır. Yürünebilirliğin bu kapsamda anlamı, yürüyerek fiziksel donatılara ve ihtiyaçlara ulaşmanın yanında aynı zamanda yalnız yürümek için yürümek anlamındadır. Dolayısıyla salt amacı yürümek olan bir yürüyüş, sosyal, psikolojik ve algısal bileşenleri de beraberinde getirmekte, yalnızca o mekânda bulunmak, gözlem yapmak, görmek ve görülmeyi de içerir Yürünebilir çevreler tasarlanmasına giden yolda farklı aktörler devreye girmektedir. Kentsel tasarım, küçük ve orta ölçekte, yapma çevrenin deneyimsel boyutuna odaklanırken, ulaşım planlama, şehir ve bölge ölçeğinde, daha çok motorlu taşıtlara yönelik, işlev ve kapasite konularına odaklanmaktadır. Makro ölçekte bakıldığında, şehir planlamacılar ve kentsel tasarımcılar, çevrenin ve yol ağlarının tasarımıyla ilgili konuların yanı sıra, farklı amaçlı arsa kullanımlarını da göz önüne almaktadırlar. Mikro ölçekte ise yürünebilirlik, detaylara ve kaldırımların, yaya geçitlerinin, bina cephelerinin ve insan ölçeğindeki diğer öğelerin tasarımlarına çok dikkatli bir şekilde eğilmeyi gerektirmektedir (Yazıcıoğlu Halu, 2010). Cephe Bağdat Caddesi’nde farklı cephe kullanımlarını görmek mümkündür. Kimi yapılar ilk halini korurken, kimisi asıl kimliğini kaybetmiş ve değişikliğe uğramıştır. Bunu yanında yeni yapıların cepheleri farklı mimari izler taşımakta ve diğerlerinden tamamen ayrılmaktadır. Kentsel mekânlarda yaya hareketini etkileyen bina-kentsel mekân ara yüzündeki biçimsel özellikler, binanın cephedeki malzeme, renk, doku, stiller, doluluk-boşluklar ve açıklıkların boyutları, oranları, detaylar ve kullanım sırasında cepheye eklenen elemanları güneşlikler, saçak, tente, çiçeklik, tabela gibi öğeleri kapsar. Ara yüzdeki bina kütlesinin üçüncü boyuttaki hareketlerini yükseklik farklılıkları, balkon, cumba gibi çıkmalar ve geri çekilmeler, yatay ve düşey hareketlilik kapsar.
Şekil 3.8. Bağdat Caddesinin Cephe Analizi Kaynak: Eda Yalçınkaya, 2014
3.5.
Bağdat Caddesi Kentsel Tasarım Rehberi Bağlamında Kimlik
Yapılan tasarım rehber çalışması aynı zamanda bir kimlik ortaya koyar. Kentin kendine özgü karakterini sosyal, çevresel, toplumsal, tarihsel, kültürel, psikolojik gibi bileşenlerle meydana getirir. Kimlik kavramı çok geniş kapsamlı olsa da yapılan mekanın yerele özgü olmasına odaklanır. Bağdat Caddesi için hazırlanmakta olan tasarım rehberinin amaçlarından biri de caddeye kimlik kazandırmaktır. Yani mekan karakter yapısının oluşmasını sağlamak ve bunu yönlendirmek temel hedeftir.
Şekil 3.9. Bağdat Caddesinin Kimlik Analizi Kaynak: Eda Yalçınkaya, 2014
Bağdat Caddesi’nin var olan kimliği kişiden kişiye göre farklılık göstermektedir. Alanda yapılan gözlemlere ve kendimin de cadde kullanıcısı olduğumu göz önüne alarak bu etki insanlarda farklı çağrışımlar yaratmaktadır. Örneğin, caddenin kullanıcı profilinin ‘elit’ denilen tabirle ifade edildiği, genellikle lüks mekanları ile meşhur olduğu, ünlü bir alışveriş caddesi olduğu, spor ile bütünleştiği gibi farklı kimlikleri vardır. “Şehirdeki yerlerin güçlü görsel kimlikleri olmalıdır: diğer yerlerden görsel olarak ayırt edilebilmeli, tanınabilir, hatırlanabilir ve canlı olmalıdır. Bu bir caddenin diğer yüz caddeyle
aynı görünmemesi ya da bir yerleşim bölgesinin çevresindeki mekândan ayırt edilebilmesi anlamına gelir. Her bir yer diğer bütün yerlerden radikal bir şekilde farklı olamaz: önemli merkezler ve caddeler eşsiz olabilir ama birçok yer sadece ince farklara sahip olur. Bu kimlik özelliği ya da genelde söylendiği gibi “yer duyusu” güzel bir çevrenin temel taşıdır. O olmazsa bir gözlemci o dünyadan bir şey algılayamaz çünkü parçalarını ayırt edemez veya hatırlayamaz. Yer duygusu olursa, kişi ilişkiler kurmaya başlar; sahiplik duygusu için görsel bir temeli olur; yerlerin ve insanların eşsizliğinin tadına varır (Yazıcıoğlu Halu, 2010, s.120,121). Bağdat Caddesi’nin mekânsal karakter yapısına yönelik yapılan tasarım rehberi de caddenin görsel kimliğini zenginleştirmeyi amaçlayarak bunu yönlendiren kısmı ile rehberin kimliğini oluşturmaktadır. 4.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
Örnek alan olarak seçilen Bağdat Caddesi’nin genel karakteristik yapısı ele alınmış ve mevcut analizler incelenmiştir. Bağdat Caddesi’nin tarihsel süreçteki gelişimi kentsel doku karakterinin değişiminin ne kadar hızlı geliştiğini göstermektedir. Bağdat Caddesi’ni İstanbul’da özel kılan kendi kimliğidir. Kullanımı, hareketliliği, dinamik yapısı, kullanıcı profili, erişilebilirliği, ünlü olması gibi birçok karakteristik yapısı vardır. Cadde geçmişten günümüze kullanım ve karakter olarak oldukça farklılık göstermiştir. Caddenin günümüzde en iyi koruduğu mekansal karakteri, aks boyunca uzanan yapıların kat yükseklikleridir. Fakat çevresinde bu ölçeği bozan ve yeni karakter yapısını da değiştirecek uygulamalar devam etmektedir.
Şekil 4.1.. Bağdat Caddesinin Yoğunluk Analizi Kaynak: Eda Yalçınkaya, 2014
Bağdat Caddesi’nin önemli kolunu oluşturan mekânsal ve işlevsel yapısı asıl kimliğine işaret etmektedir. Caddenin bu kimliği bir organizasyon gibi kendini idame ettirmektedir. Fonksiyon kullanımı, aktivite etkinlikler şeması içine giren birçok kullanım, caddenin mekan anlamını yansıtmaktadır. Başta da belirtildiği gibi toplumsal yaşamın bir yansıması olan kent, mekânının biçimlenme örneğini Bağdat Caddesi’nde vermektedir. Şekil 4.1. de görüldüğü gibi yapılan tüm çalışmalara göre yoğunluklar belirlenmiştir. Yoğunluk kriterleri ticari işlev, yeşil doku, etkinlik-aktivite, yeme-içme olarak kabul edilmiştir. Caddenin karakteristik yapısını belirleyen yoğunluk türleri semte ve yaya kullanımı yoğunluğuna göre farklılıklar göstermektedir. ‘Bağdat
Caddesi
Tasarım
Rehberi’
caddenin
fiziksel
karakterini
yönlendirmeyi
amaçlamaktadır. Rehber için oluşturulan beş temel ilke kullanım, kamusal alan ve peyzaj, yürünebilirlik ve cephe olarak sınıflandırılmıştır. Oluşturulan bu ilkeler tasarım rehberinin ana tabanını tamamlamaktadır. Cadde, ilkeler bağlamında incelenmiş ve tespitler yapılmıştır. Bunlar içinde en dikkat çekici değişim kullanım ve cephe olarak görülmüştür. Kullanım ilkesi incelendiğinde çok genel gibi gözükse de Bağdat Caddesi ile ilişkisi oldukça kuvvetlidir. Yapıların kimlik dağılımı, yerleşimi, kullanımı zaman ilişkisi, ve görsel kalite açısından tabelalar değerlendirilmiştir. Caddede yapıların kimlik dağılımı hareket hızının yüksek olduğu yerlerde yoğunlaşmıştır. Bunun sebebi alışveriş bölgesinin ağırlıkta olmasından kaynaklıdır. Diğer ilke olan cephe caddenin mekanda en fazla değişim gösteren elemanıdır. Farklı bölgelerde, farklı değişimlerle açığa çıkmaktadır. Caddenin konut işlevli yapısı giderek kendini ticarete bırakmıştır. Daha ileri boyutta Şakkınbakkal ve Caddebostan da yoğunlaşan tek fonksiyonlu yapıların cephe anlayışı oldukça farklıdır. Konutlar yerini iş-ofis-ticaret kullanımlarına bırakırken beraberinde cepheye ileri düzeyde müdahaleyi, bilinçsizce kullanımı ve tabelalardan kaynaklı görsel kirliliği meydana getirmiştir. Rehberin asıl görevi böyle noktalarda müdahale ederek kullanımları kontrol altına almayı hedeflemelidir.
Sonuç olarak Bağdat Caddesi için yapılan analizler doğrultusunda değerlendirme yapıldığında;
Tasarım rehberi Bağdat Caddesi ve yakın çevresi bütüncül yaklaşım ile ele alınması,
Caddenin belli bölgelerinde oluşan yoğunluğu diğer bölgelerdeki kullanımlarla destekleyerek dengeli dağılımının sağlanması,
Planlama ve mimarlık disiplinlerinin birbirini desteklemesi ve birlikte ele alınması,
Alınan kararların alt ve üst ölçekte birbirine paralellik göstermesi,
Toplumla var olan mekânın, tasarım sürecinde halkın katılımcığının sağlanması
Yer’ özgü olması
kriterleri ile üç temel boyut oluşturulmuştur. Bunlar kimlik-mekân-kullanım üçgen şeması ile tanımlanabilir. Tasarım rehberlerinin bu üç boyutta ele alınması temel yapıtaşını oluşturur. Birbirini besleyen bu üçgen zaman ile birlikte gelişmeli ve kentsel karakter tablosuna yön vermelidir.
Şekil 4.2. Temel Tasarım Rehberlerinin Üç Temel Yapıtaşı
5.
BİLDİRİ KAPSAMINDA GENEL DEĞERLENDİRME
Kentler insanların mekânı biçimlendirmesiyle oluşturdukları sosyal ve toplumsal yüzeyleri yansıtan bir boylamdır. Bu boylamda sürekli gelişmekte ve değişim göstermektedir. Kentlerin hızlı değişimi ve gelişimi beraberinde sorunlar yaratmıştır. Her kentin yereline özgü yapısını içindeki toplumsal çevre oluşturmaktadır. Toplumun biçimlenmesi aynı zamanda mekânın biçimlenmesi anlamına gelmektedir. Toplumun kültürü, aidiyeti, kimliği, yapısı, karakteri bize kenti sunmaktadır. Kentlerin zamanla kaybolan kimliği yok olan bir toplumu ve değişen değerleri de beraberinde getirmektedir. Tıpkı sosyal bir sorun gibi değişen değerler kentin asıl kimliğinin kaybolmasına neden olmaktadır. Tarih içinde değişen, bozulan, kapasitesini aşan ve kaybolmaya yüz tutmuş kentlerin sorunlarına çözmeye yönelik planlama disiplini altında birçok çalışmalar yapılmıştır. Planlamanın standartlaşma “tek tip yönetmeliği” bu sorunları tek başına çözmeye yetmemiştir. Bu süreçte mekânın biçimlenmesine ve sorunların çözümüne yönelik bir ihtiyaç olarak kentsel tasarım disiplini doğmuştur. Fakat Türkiye’deki kentsel tasarım kentsel mekânlara müdahale aracı olarak kullanılmaktadır. Kentlerin büyümesini kontrol altına alan ve
kent
kimliğinin
organizmadır.
karakterinin
gelişmesi-korunmasına
yönelik
kararlar
veren
bir
Çalışmanın alt yapısını oluşturan kentsel tasarım kontrolleri de bu organizmanın uygulamacı araçlarıdır. Tasarım kontrolleri, isminden de anlaşıldığı gibi çevreyi kontrol altına alan bir sistem olarak düşünülebilir. Oluşturulan kavramsal çerçeve kapsamında tasarım kontrolleri, plan, program, politika ve rehberler birbirini var eden ve birbirinden beslenen bir mekanizma gibi çalışmaktadır. Bütüncül ele alınarak kentsel çevrenin korunması, canlanması, kendi yerel yapısıyla beslenerek güçlenmesi ve farkındalığına varması için bu süreci yönlendiren tasarım kontrolleri önemli araçlardır. Kentsel tasarım kontrol uygulama araçlarından biri olan tasarım rehberleri oldukça geniş kapsamlıdır. Geniş yelpazeye sahip olduklarından yapılış ve kullanım amacına göre değişiklikler gösterir. Kentsel mekânların düşey ve yatay ara yüzündeki her katmana yönelik tasarım rehberleri yapılabilir. Mimari ölçek ile üst ölçek arasındaki geçişi kolaylaştıran ve buna çözüm getiren bir araçtır. Kentin bütününde veya bir parçasında kentin mekânsal karakterini uyum, ölçek, estetik, kimlik açısından değerlendirmeler sunar. En önemli özelliklerinden biri yerele özgü, yaşadığı topraklara ait olmasıdır. Tasarım rehberini asıl kılan kendine özgü olan kimliğidir. Tasarım rehberleri özet olarak tasarımda yeni kararlar oluşturmak yerine, standartların iyileştirilmesi ve geliştirilmesi ile planlama ve tasarım düzleminde birbirine entegre olan destekleyici stratejiler geliştirmek olarak tanımlanabilir. Bunları yaparken mekânsal karakterinin yapısına uygun kararlar alarak yönlendirici kılavuz niteliği taşıması gereklidir. Örnek alan Bağdat Caddesi üzerinde incelemeler yapılmış ve mevcut kullanımlara bakılmıştır. Çalışmanın temelini oluşturan bölümde tasarım rehberi kriterleri aranmıştır. Bağdat caddesinde kimliksizliğin bir kimlik üretiyor olması önemli sonuçlardan biridir. Denetlenemezlik, çok seslilik, çok işlevsellik gibi kavramların verdiği tat caddenin asıl kimliğini oluşturan öğeler haline gelmiştir. Sonuç olarak özetlersek; planlama disiplini ile kentsel tasarımın aynı tabanda buluşmaması kentlerde sorunları meydana getirmektedir. Bu iki disiplinin birlikte ele alınıp geliştirilmesi ve mekana uygulanması gerekmektedir. Planlamanın getirmiş olduğu yapılaşma koşulları ile kentsel tasarım boyutunda bu kararların paralellik göstermesi gerekir. Mekanın kurgusunda ve düzeninde daha kimlikli ve kullanışlı kentler oluşması için önemli bir kriterdir. Kentsel tasarım rehberlerinin kentin özgün kimliğine vurgu yapılarak hazırlanması ve esnek olması gereklidir. Planlama ile her aşamada birlikte ilerlemeli ve güncellenmelidir. Kentlerin korunmasını, gelecek kuşaklara aktarımını, gelişmesini, sağlıklı mekanlar oluşmasını sağlamalıdır. Bu da planlamada bulunan eksikliklerinin, uyumsuzluklarının giderilerek tasarım boyutuyla bütüncül olarak ele alınması ile sağlanabilir.
KAYNAKÇA •
Aydın Türk, Yelda, (2006) “Bütünleşik Kent Planlama ve Tasarımına Yönelik Bir Yöntem”, Doktora Tezi, KTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Trabzon.
•
Bajraktari, Hamdi, (2012) “Tarihi Kentlerin Korunmasında Kentsel Tasarım Rehberlerinin Rolü, Prizren Kenti Tarihi Merkezi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
•
Buze, Arda C. (2009), “Kentsel Tasarım ve Karma Kullanım Politikaları”, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
•
Carmona, Matthew, (1996) Controlling Urban Design, Part 1, A Possible Renaissance, Journal Of Urban Design, V.1, N.1.
•
Cemali, Ala Leman, (2011) “Kentsel Kamusal Mekânda Yaya Hareketi: Bağdat Caddesi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
•
Çetiz, Mukadder, (2000) “Kentsel Tasarım, Uygulama Araçları, Sorunları ve Öneriler”, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
•
Çubuk, Mehmet, (1994), “Kentsel Tasarım, Türkiye’de Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumları Sonuçları Üzerine Sentez Denemesi”.
•
Elhan, Seda, (2006) “Yapılı Çevrelerin Oluşumunda Bir Araç Olarak Kentsel Tasarım Rehberi Gerekliliği; Örnek Alan Çekmeköy, Lisans Bitirme Ödevi”, MSGSÜ, Şehir ve Bölge Planlama, İstanbul.
•
Eminağaoğlu, Zehra ve Çevik, Sonay, (2007) “Kırsal Yerleşmelere İlişkin Tasarım Politikaları Ve Araçlar”, Gazi Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Dergisi, Cilt 22, No:1.
•
Ercoşkun Yalçıner, Özge, (2007) “Sürdürülebilir Kent İçin Ekolojik-Teknolojik (EkoTek) Tasarım: Ankara Güdül Örneği”, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
•
Erdenechımeg, Mungun E. (2012) “Kentsel Açık Mekanların İncelenmesinde Bir Araç Olarak Kentsel Tasarım Rehberleri- Ergonomik Alan Açısından Eminönü Meydanı’nın İncelenmesi”, Lisans Bitirme Ödevi, MSGSÜ, Şehir ve Bölge Planlama, İstanbul.
•
Essex Design Guide, (1983) “A Design Guide for Residential Areas”, Essex County Council, Reprinted, Anchor Press.
•
Firidin, Ebru, (2000) “İnsan Davranışları- Kentsel Mekân Etkileşimi: Kadıköy Çarşı İçi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Kentsel Tasarım Programı, İstanbul.
•
Karaman, Aykut, (1992) “Kentsel Tasarımda Çevresel Bütünlük ve Süreklilik” 1. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, MSGSÜ, İstanbul.
•
Karaman, Aykut, (1999) “Bir Disiplin ve Meslek Olarak Kentsel Tasarımın Yeni Konumu”, 1. Ulusal Kentsel Tasarım Kongresi Bildiriler Kitabı.
•
Karaman, Aykut, (2000), “Bir Disiplin Olarak Kentsel Tasarımın Yeni Konumu”, 9. Kentsel Tasarım Kongresi, MSGSÜ, İstanbul.
•
Karaman, Aykut, (2008), “Kentsel Tasarım: Kuramlar, İlkeler, Roller” Mimarist Dergisi, Sayı: 29.
•
Koç, Hülya, (1999) “Kentsel Tasarım Rehberleri: Olanaklar/Sınırlamalar”, 1. Ulusal Kentsel Tasarım Kongresi Bildiriler Kitabı, İstanbul.
•
Konuk, Güzin, (1992) “Zamanın ve Mekânın Bir Sentezi Olarak Kentsel Tasarım”, 1. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, MSGSÜ, İstanbul.
•
Konuk, Güzin, (2004) “Çağdaş Gelişim Çerçevesinde Kentsel Tasarımın Farklılaşan Rolü”, 5. Uluslararası Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu, MSGSÜ, İstanbul.
•
Lang, Jon, (1994) Urban Design: The American Experience. Van Nostrand Reinhold. New York.
•
Lang, Jon, (1996) “Implementing Urban Design in America: Project Types and Methodogical İmplications”, Journal of Urban Design, Vol. 1.
•
Lang, Jon, (2005) “Urban Design: A Typology of Procedures and Products Illustrated With Over 50 Case Studies”, Elsevier, UK.
•
Olgun, İnci, (2009) “Kentsel Değişim Sürecinde Kentsel Okuma ve Bellek İlişkisi”, Doktora tezi, MSGSÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Şehircilik Anabilim Dalı, İstanbul.
•
Samur, Z.İ. (2007) “Örnek Alan Eminönü – Sirkeci’de Kentsel Tasarım Rehberi Hazırlanması”, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ, Şehir ve Bölge Planlama Anabilim Dalı, Kentsel Tasarım Programı İstanbul.
•
Şala, Didem, (2013) “Kentsel Kimlik Bağlamında Kentsel Tasarım Rehberlerinin İrdelenmesi- İzmir Kemeraltı Tarihi Kent Merkezi Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, M.S.G.S.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
•
The Essex Design Guide, (2005) Chairman, Essex Planning Officers Association.
•
Uçkaç, Leyla, (2006) “Kentsel Tasarımın Kent Kimliği Üzerine Etkileri: Keçiören Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Anabilim Dalı, Ankara.
•
Ünlü, Tolga, (2006)”Kentsel Mekânda Değişimin Yönetilmesi”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Dergisi.
•
Yavaş, Merve, (2012) “Tarihsel Çevrede Kentsel Kimlik ve Bir Uygulama Aracı Olarak Tasarım Rehberleri; Erzurum Kale Çevresi Kentsel Sit Alanı Örneği”, Yüksek Lisans Tezi, MSGSÜ, Fen BilimleriEnstitüsü, İstanbul.
•
Yazıcıoğlu, Zeynep, (2001) “ Bağdat Caddesi’nde Konutun Evrimi”, Mimarist Dergisi, Sayı: 1.
•
Yazıcıoğlu Halu, Zeynep, (2010), “Kentsel Mekân Olarak Caddelerin Mekânsal Karakterinin Yürünebilirlik Bağlamında İrdelenmesi Bağdat Caddesi Örneği”, , Doktora Tezi, İTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
İnternet Kaynakları
(URL-1) http://www.kadikoy.net/bagdatcaddesi.html
http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/02585316/2006/cilt23/sayi_2/63_92.pdf 27.03.2014
http://www.the-edi.co.uk/downloads/19715_essexdesignguide.pdf 15.04.2014
http://jfa.arch.metu.edu.tr/index.php?option=com_search&Itemid=5&searchword=desi gn+guide&submit=Search&searchphrase=any&ordering=newest
http://www.omactivities.com/2013/09/29-eylul-2013-runistanbul-10000-kisi.html 03.05.2014
http://mayni.blogspot.com.tr/2010/11/yeni-yla-yaklask-1-ay-kala-magaza.html 03.05.2014
http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/532/8893.pdf 07.05.2014
http://dergi.mo.org.tr/dergiler/4/526/7714.pdf 07.05.2014
http://dergi.mo.org.tr/dergiler/2/43/352.pdf 07.05.2014