CONSEJO EDITORIAL Susana Victoria Córdova Avila Elizabeth Lily Evans Risco Segundo Manuel Mestanza Saavedra ASESORÍA PEDAGÓGICA Estela Caso Huamaní Cancio Inga García SELECCIÓN DE TEXTOS Mirian Patricia Espinoza Goya REVISIÓN DE LOS TEXTOS EN QUECHUA Estela Caso Huamaní Cancio Inga García COLABORACIÓN Roberto Quispe Apaza Yuliana Cheril Cortez Cauchos Lily Pilar Sayan Vasquez REVISIÓN Y EDICIÓN Mirian Patricia Espinoza Goya DISEÑO Y DIAGRAMACIÓN Sandra Villanueva Cuzzi IMPRESIÓN Solográfica SAC Diciembre 2010
Luis N. Sáenz Nº 581 Jesús María - Lima 11 Tfs. 460-4604 / 461-1208 Fax. 463-4636 www.educa.org.pe / postmast@educa.org.pe Nuestro mayor reconocimiento a las maestras y maestros de las Instituciones Educativas de las comunidades rurales: Padre Rumi, Tinquerccasa y Huachhua del distrito de Paucará (Acobamba), Laria y Zunipampa del distrito de Laria, San José de Miraflores del distrito de Huando, Buenos Aires y Nuevo Occoro del distrito de Nuevo Occoro y Ccarahuasa del distrito de Acoria, provincia de Huancavelica.
Kay maytu qillqam uqarin Wanka Willca llaqta yachay wasikunapa wakillan qillqakunata achka qillqakuna paqarichisqankunamanta. Chaymi ma単akamuyki kay willakuykunata, watuchikunata, hinallataq huq niraq qillqakunata warma qam hina qillqasqankunata 単ahuinchaspayki kusikuy. Yachaniku単am qampas atinkipuni rurayta.
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Kurku runa machucha, chullalla chakicha, makipi sarunchik, allpa tikranapaq ¿Imamantaq qatin? (Suki) Silvana Torre Sinche 1° Ñiqi Yachay wasi 36131 yupayniyuq Zunipampa llaqtapi
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Kaspi makicha, fierro kirucha, kiruchallanwan llapa ima huñuq. ¿Imamantaq qatin?
Adivinanzas
(Rastrillo) 4
Russ Cinthia Paucar Sinche 1° Ñiqi Yachay wasi 36131 yupayniyuq Zunipampa llaqtapi
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Kaspi umacha, lampa chakicha, iskay makicha, chakrapi llamkaqcha ¿Imamantaq qatin? (chaki taklla) Cristina Monica Asto Torres 1° Ñiqi Yachay wasi 36131 yupayniyuq Zunipampa llaqtapi
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Kaspi makicha, fierro umacha, iskay waqrachayuq. ¿Imamantaq qatin?
Adivinanzas
(Sapa) Ana Margory Torres Romero 1° Ñiqi Yachay wasi 36131 yupayniyuq Zunipampa llaqtapi
5
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Wak pampapi sumaq sipas ñuñusapa, ñuñusapa sayarayachkan ¿Imamantaq qatin? (Waka) Ronaldo Ivan Escobar Raymundo 1° Ñiqi Yachay wasi 36301 yupayniyuq Tinquercasa llaqtapi
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Sapra, sapracha waska Chupaca yarqaptin irqi irqicha ¿Imamantaq qatin?
Adivinanzas
(Misi) 6
Alexandra Raymundo Loayza 1° Ñiqi Yachay wasi 36301 yupayniyuq Tinquerccasa llaqtapi
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Kani yuraqcha, pampallapi purini papallata mikuni. ¿Imamantaq qatin? (Papa kuru) Montes Quispe, Omar 1° Ñiqi Yachay wasi 36484 yupayniyuq Padre Rumi llaqtapi
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Kani murucha, pusaq chakicha yachani tuta tutayaqllapi mikuni chuspikunallata. ¿Imamantaq qatin?
Adivinanzas
(Apasanka) Laura Escobar, Digna 1° Ñiqi Yachay wasi 36484 yupayniyuq Padre Rumi llaqtapi
7
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Achka llimpiyuqmi kani iskay waqrachayuq waytan, waytan pawakachani miskinta suqustin. ¿Imamantaq qatin? (Pillpintu) Alex Panllo Ancalle 1° Ñiqi Yachay wasi 36484 yupayniyuq Padre Rumi llaqtapi
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Ruyru umacha, kaspi wiksacha, palta sikicha, llapa imakuna chuqaq ¿Imamantaq qatin?
Adivinanzas
(Pala) 8
Renzo Kid Mendoza Ccente 1° Ñiqi Yachay wasi 36131 yupayniyuq Zunipampa llaqtapi
¿Imallayki, haykallayki? ¡Asar! Kurku machucha, kirusapacha, kaspi makicha, quwipa mikunan qipimuq. ¿Imamantaq qatin? (Rutuna) Luis Fernando Pariona Gómez 2° Ñiqi Yachay wasi 36131 yupayniyuq Zunipampa llaqtapi
Rima
Qillqaq: Maribel 1° Ñiqi Yachay wasi 36326 yupayniyuq Huachhua llaqtapi
Adivinanzas
Killinchu killinchu Kuruta mikunchu.
9
PAPA TARPUY (Rurasqamanta Willakuy)
Cuentos
Warmi, qari warmakunam yachachiqniykuwan papa tarpuq rirqaniku.
10
Tayta Florenciom allpata sukiwan uchkurqa 単uqayku papa muhunaykupaq.
Tukurquspaykuñataqmi qalayniyku quqawniykuta mikurqaniku.
Cuentos
Qillqaqkuna: Russ Paucar Sinche Ana Margory Torres Romero Silvana Torre Sinche 1° Ñiqi Yachay wasi 36131 yupayniyuq Zunipampa llaqtapi
11
Huk punchawsi iskay ukuchakuna purunpi sapa sapalla tinkurquspanku mikuy huñukunankupaq rimanakusqaku, chaymantas mikuy huñukuyta qallaykusqaku, chaynapi tutapakuykurquspanku manaña wasinkuman kutiyta atisqakuchu. Chaymantas iskayninku mikuyninku qipikusqakama huk ukuchapa wasinta puñupakuq chayarqusqaku. Chay punchawmantas kuska kusi kusisqallaña china ukuchapa wawamkunapiwan yachasqaku.
Cuentos
Luis Reymundo Escobar 3° ñiqi Yachay wasi 36301 yupayniyuq Tinquerccasa llaqtapi
12
PAPA TARPUY (Rurasqamanta Willakuy)
Percy Hilario Asto 2° ñiqi Yachay wasi 36131 yupayniyuq Zunipampa llaqtapi
Descripciones
Huk atipachay punchawmi sukiykuta, pikuykuta, wanuykuta, muhuykuta aparikuspayku warmi qari warmakuna papa tarpuq rirqaniku. Papa tarpunaykupaqmi tayta Florencio Sinche Paucar allpata sukiwan uchkurqa, muhuytañataqmi mama Nilda Pariona Gómez yachachiwarqaku; chayta qawaspaykum ñuqaykupas tarpurqaniku. Tukurquspaykuñataqmi, qalayniyku quqawniykuta chawpi pampapi pulluman churaspa mallichinakuspayku mikurqaniku.
13
UYWATA QAWARISPA QILLQASUN - Wallpa aychaqa miski, miski. - Wallpaqa runtuna churan - Wallpaqa uchuyllan - Wallpaqa purusapan - Wallpaqa iskay atakayuq - Wallpaqa mikun cibadata ¿Iman? ¿Imaynataq? wallpa
wallpaqa uchuyllan
¿Maypitaq yachan?
¿Imapataq allin?
wasikunapi kurralkunapi yachay wasipi
aychan mikunapaq runtun mikunapaq
WALLPAMANTA RIMARISUN (Imayna kasqanmanta willakuy)
Descripciones
Wallpaqa uchuy niraq wasikunapi yachaqmi, chaynallataqmi iskay atakayuq, iskay ñawiyuq, huk tupsayuq, purasapa; kay uywaqa achka rikchaqmi, kanmi: puka, chiqchi, yana, yuraq paru; chaynallataqmi sarata, cibadata, kurukunata, qiwakunata mikun. Wallpapa aychanqa miski miskim chupinpipas, tiqtinpipas; chaynallataqmi runtu churasqanpas alli allin warmakunapaq.
14
Angel Alfonso Garcia 3° ñiqi Yachay wasi 36023 yupayniyuq San José de Miraflores llaqtapi