Wstęp

Szanowni Państwo, Drodzy Przyjaciele,

oddajemy w Państwa ręce publikację powstałą z okazji 20-lecia programu RITA – Przemiany w regionie. Z satysfakcją odnotowujemy, iż jest to staż, którym może się pochwalić bardzo mało programów grantowych w Polsce. Niestety tradycyjne świętowanie tej okrągłej rocznicy nie było możliwe ze względu na sytuację pandemiczną. Niniejsza publikacja jest więc jednym ze sposobów podkreślenia tego wyjątkowego momentu w historii programu i opowiedzenia o nim zarówno z perspektywy czasu, jak i teraźniejszości. Przez dwadzieścia lat program ewoluował – zmieniała się jego struktura, zmienili się ludzie z nim związani, zmieniała się sytuacja w regionie. Niezmienne pozostały dwie kwestie: RITA była i jest programem reagującym na potrzeby wynikające ze zmieniającej się rzeczywistości i mocno stawiającym na relacje między ludźmi. To chcemy pokazać i podkreślić. W publikacji znalazły się również nawiązania do wyjątkowego czasu, w którym powstała, a składa się na to nie tylko pandemia COVID-19, ale także napięta sytuacja polityczna w Białorusi czy wojna na wschodzie Ukrainy.

Zmieniająca się rzeczywistość to uwarunkowania społeczno-polityczne w krajach objętych programem i kontekst polski, ale też wyzwania o charakterze globalnym, takie jak przeciwdziałanie zmianom klimatycznym, dezinformacji czy umożliwienie działania organizacjom właśnie w warunkach pandemii. O tym przeczytają Państwo w tekstach Z kart historii, Ścieżki RITY. Odzwierciedlają to też informacje statystyczne, które znajdziecie Państwo w podsumowaniu prowadzonej w 2020 roku ewaluacji programu. Odniesienia do filozofii programu RITA podkreślającej wartość relacji międzyludzkich odnajdą Państwo w reportażach, a także w tekstach Historia współpracy z programem RITA i Nie tylko granty.

Mamy nadzieję, że każdy pojedynczy tekst tej publikacji podkreśla ducha programu, którego można wyrazić cytatem Czesława Miłosza: „Lawina bieg od tego zmienia, po jakich toczy się kamieniach”1 .

Pragniemy podziękować wszystkim, którzy przez dwadzieścia lat zechcieli tworzyć z nami program: organizacjom realizującym działania, czyli grantobiorcom i ich partnerom, członkiniom i członkom komisji grantowej RITY, trenerkom i trenerom. Historia programu RITA jest też Waszą historią.

Życzymy przyjemnej lektury!

Agnieszka Mazur, dyrektorka programowa, Polsko-Amerykańska Fundacja Wolności

Martyna Bogaczyk, prezeska Zarządu, Fundacja Edukacja dla Demokracji

1 Czesław Miłosz, Traktat moralny.