31 ΕΙΔΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ»
Η καρδιά και η σκέψη μας στα μικρά μας αδέλφια στην Παλαιστίνη! Οχι στον αντισημιτισμό! Ναι στη δικαιοσύνη! Ναι στην ανθρωπιά! Νοέμβρης είναι ο μήνας του Πολυτεχνείου και των δικαιωμάτων του παιδιού. Είναι ο μήνας που το σύνθημα «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία» ηχεί στα αυτιά μας και μας υπενθυμίζει ότι δεν πρέπει να εγκαταλείπουμε τον αγώνα για μια κοινωνία όπου να κυριαρχεί το δίκαιο, για έναν κόσμο χωρίς πολέμους και βία. Αυτόν τον Νοέμβρη όμως έρχονται τα γεγονότα της Παλαιστίνης να μας συγκλονίσουν και να μας υπενθυμίσουν πόσο επισφαλή είναι τα δικαιώματα των παιδιών, πόσο η ελευθερία και το δικαίωμα στη ζωή είναι ακόμα το ζητούμενο. Και πώς να μην είναι; Οι εικόνες που κυριαρχούν είναι αυτές των παιδιών της Παλαιστίνης που ούτε ψωμί έχουν ούτε παιδεία ούτε ελευθερία, ούτε όμως ζωή. Ο αριθμός των παιδιών που έχασαν τη ζωή τους είναι μεγάλος. Μεγάλος και ο αριθμός των παιδιών που έχασαν τους γονείς τους. Κάποιοι γράφουν τα ονόματα των παιδιών τους στο εσωτερικό της παλάμης τους για να τα αναγνωρίσουν στην περίπτωση που σκοτωθούν από τις βόμβες των Ισραηλινών. Και μπροστά σε αυτή την πραγματικότητα η διεθνής κοινότητα στέκεται άπραγη και βλέπει να έχουν πεθάνει ώς σήμερα πάνω από 3.000 παιδιά στα θηριώδη αντίποινα της ακροδεξιάς κυβέρνησης του Ισραήλ. Ας μη μιλήσουμε για τα αναρίθμητα θύματα στα δεκάδες χρόνια της κατοχής της Παλαιστίνης. Στις 17 Νοέμβρη εμείς οι εκπαιδευτικοί πώς να μιλήσουμε στις μαθήτριες και στους μαθητές μας για τους αγώνες για ελευθερία και παιδεία, πώς να τους μιλήσουμε για τα δικαιώματά τους; Το δικαίωμα στην παιδεία, την ελευθερία, τη ζωή… για ποια ζωή; Αυτή που κάπου αλλού, για παιδιά στην ηλικία τους, χάνεται με το πάτημα ενός κουμπιού και τη ρίψη μιας βόμβας; Τα παιδιά της Παλαιστίνης δεν έχουν ψωμί, δεν έχουν σχολεία, δεν έχουν πια ζωή, δεν θα μεγαλώσουν, δεν θα έχουν την ιδιότητα του πολίτη – η πόλη τους δεν υπάρχει πια, ισοπεδώθηκε από τις βόμβες. Τα παιδιά της Παλαιστίνης είναι μπροστά μας, μας κοιτάνε στα μάτια και μας ρωτάνε αν είμαστε με τη ζωή ή με
ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΕΜΠΑΠΗΣ / EUROKINISSI
Ο
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
7|11|202 3
2
Τρίτη 7 Noεμβρίου 2023
| 20
|
Μαρία Παπανικολάου - Fre
Ελεύθεροι από τι; Τέχνη, δίκαιο και πολιτική στ τον θάνατο. Αγωνιζόμαστε εδώ, στη δική μας χώρα, για το δικαίωμα του παιδιού στο παιχνίδι, το δικαίωμα σε ένα ποιοτικό δημόσιο σχολείο για όλους και όλες, το δικαίωμα στον δημόσιο χώρο. Εκεί, αγωνίζονται για να ανασάνουν, για τη ζωή! Πεθαίνουν οι άνθρωποι δίχως εφόδια, δίχως νερό, δίχως ηλεκτρικό, δίχως διαφυγή από ανελέητους, βάρβαρους βομβαρδισμούς. Αλλιώς τα λέει το Διεθνές Δίκαιο, άλλα μας μαθαίνει η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού! Και σκεφτόμαστε με πίκρα ότι ωραία η θεωρία, αλλά η πράξη άλλα δείχνει! Τι νόημα έχει η θεωρία αν δεν γίνεται πράξη και έννοιες όπως η ειρήνη, η ελευθερία, η αξιοπρέπεια, η ζωή παραμένουν πάντα ένα ζητούμενο; Αυτή τη στιγμή οι παραπάνω σκέψεις είναι λίγες μπροστά στη θηριωδία που διαπράττεται στην Παλαιστίνη. Δεν υπάρχουν λόγια! Είμαστε στην πλατεία Πρωτομαγιάς στην Αθήνα με την καρδιά μας και τη σκέψη μας εκεί, στα μικρά αδέλφια μας της Παλαιστίνης. Και σιχαινόμαστε τους φασίστες, στη χώρα μας και στον κόσμο, που βρήκαν την ευκαιρία να συλήσουν τα εβραϊκά νεκροταφεία, να τρομοκρατήσουν τον κόσμο, να ξεράσουν στην κοινωνία τον αντισημιτισμό τους, να βγουν, μαύρα φίδια με σβάστικες, από τις τρύπες τους! Η πλατεία μου είναι Παλαιστίνη. Το πράσινο της σημαίας μού δίνει ελπίδα. Κάθομαι και παίζω με τους εργάτες στην πλατεία. Πληρώνονται να τη φτιάξουν για το υπόγειο τρένο της Αθήνας. Παίζω μαζί τους μουσικές καρέκλες. Οπου κάθομαι δεν μπορούν να παίξουν. Ούτε να δουλέψουν. Περιμένουν να φύγω να σταματήσει το παιχνίδι. Η πλατεία μου είναι Παλαιστίνη. Εχει πόλεμο, απεργία και περιστέρια της ειρήνης. Εκκλησίες χωρίς νερό για τον περαστικό και παιδιά γεμάτα αγάπη. Τα λένε ξένα και τους βγάζουν δόντια από πίσω τους. Μπροστά όλοι χαμογελούν κι υποκρίνονται. Κατακτούν με κόπο τη φιλία στην πλατεία με τ’ όνομα Πρωτομαγιά. Πιο απλά τη φωνάζουν filoxenia. Κι η μπάλα τους φτάνει στον ουρανό πιο γρήγορα από την αδικία που τον κρύβει.
Συνέντευξη |στον ΜΠΑΜΠΗ ΜΠΑΛΤΑ*
το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον περασμένο μήνα πραγματοποιήθηκε η μονογραφική δοκιμιακή έκθεση της Μαρίας Παπανικολάου, μιας από τις σημαντικότερες καλλιτέχνιδες της νεότερης γενιάς, με τίτλο «Free from what?» σε επιμέλεια της Στο σχολείο μάς Αννας Καφέτση. επαναλάμβαναν H καλλιτέχνις παρουσίασε πέντε νέα ότι «η ελευθερία έργα χώρου: τρεις του ενός τελειώνει γλυπτικές εγκαταστάσεις και δύο ποεκεί που αρχίζει λυκάναλες βιντεοη ελευθερία του εγκαταστάσεις που άλλου». Δεν παρουσιάσ τηκαν σε προβολή και tv καλλιέργησαν monitors. όμως μια Η Μαρία Παπανικολάου συνδυάζει κουλτούρα γλυπτική, φωτογρααλληλοκατανόησης φία, βίντεο και περφόρμανς επιχειρώγια να μάθουν ντας να διερευνήσει τα δύο μέρη να ένα κρίσιμο θέμα: τον περιορισμό της αποφασίζουν για ελευθερίας, τη φυτο πού «πέφτει» λάκιση, τον εγκλεισμό, α λ λά και τ η αυτό το όριο δυνατότ ητα από δρασης και υπέρβασης των ορίων. «Τα θρανία της Ανοιξης», ένα ραδιοφωνικό σχολείο, συνάντησαν την καλλιτέχνιδα στους δημόσιους χώρους όπου κινείται, στην Αθήνα και τα Καμένα Βούρλα. Ανταλλάξαμε λέξεις, σημασίες, σύμβολα, σημαίες και συναισθήματα για την τελευταία της δουλειά που περιστρέφεται γύρω από το υλικό σημαίνον που ακούει στο όνομα «άγκυρα». Η άγκυρα σηκώνεται και κάθεται. Αλλά γνωρίζει μέσω
Σ
του σχοινιού της μια μετακίνηση των ορίων. Στα σχολεία μας αυτή είναι η σχέση ασφάλειας και ελευθερίας. Η εξουσία των μεγάλων, των στελεχών εκπαίδευσης και τη πολιτικής εξουσίας είναι με την ασφάλεια. Κι εναντίον της ελευθερίας. Ορια κι Ελευθερία. Εγκλεισμός. Το ιδρυματικό σχολείο της ασφάλειας είναι το καράβι το αραγμένο στο λιμάνι. Κι εκπέμπει το είναι του με τα μορς του Νίκου Καββαδία. Η μετακίνηση των ορίων ή αλλιώς των γραμμών των οριζόντων είναι η παιδαγωγική μας αξίωση για περισσότερη ελευθερία. Το να δραπετεύεις για την καλλιτέχνιδα είναι τέχνη και κριτική ικανότητα για να το πετύχεις. Είναι αυτό που αναγνωρίζει το δίκαιο ως φυσικό δίκαιο. Ο έγκλειστος γυροφέρνει στον νου του την απόδραση. Χρειάζεται ν’ αγαπήσουμε ξανά την ελευθερία; Παραμονεύει ο φασισμός; Αυτοί είναι οι πιο πρόσφατοι προβληματισμοί μετά την πανδημία. Η παιδαγωγική είναι διχασμένη ανάμεσα στον ιδρυματισμό και την κοινότητα. Το «Σκασιαρχείο» σκέφτεται τα παιδιά στο σχολείο, ως μια διαρκή έξοδο στην κοινότητα «έξω από το σχολείο» για να συναντήσουν όλα την επιθυμία και την ευτυχία της κοινότητας. Θα κάνουμε μια συνέντευξη μαζί της. Για να μιλήσουμε και για το σχολείο. ● Η παιδική ηλικία είναι η διαρκής ψυχανάλυσή μας. Ευτυχώς, όσο υπάρχει αυτή η κατασκευή. Γιατί με τον ορθολογισμό, την κυρίαρχη τεχνολογία και την τεχνητή νοημοσύνη, ότι (δεν) ξέρουμε, ασυνείδητο, επιθυμία, όνειρα, ελεύθεροι συνειρμοί, παιδική ηλικία και συναισθήματα είναι με ερωτηματικό, χωρίς ερώτηση κι έρωτα. Μιλήστε μας για τη δική σας παιδική ηλικία. Γεννήθηκα και μεγάλωσα σε μια παραλιακή κωμόπολη στην ελληνική επαρχία. Εκεί νομίζω διαμόρφωσα
μια πρώτη γνώμη για το επίμαχο θέμα στη συζήτησή μας, δηλαδή αυτό που αρκετά χρόνια μετά κατάλαβα ότι ορίζεται ως ελευθερία. Μέσα από το παιχνίδι άρχισα να αντιλαμβάνομαι ότι μπορώ να κάνω ό,τι θέλω και να είμαι όποια θέλω. Βυθιζόμουν σε αυτό με τις ώρες, και θυμάμαι αυτήν την πρώτη απόλαυση –δεύτερη μετά τα παγωτά– τόσο ξεκάθαρα! Ημουν τυχερή που διαρκούσε ατελείωτες ώρες, χωρίς πολλές παρεμβάσεις από τους μεγάλους. Αυτό ήταν το καλό της επαρχίας σε εκείνη την ηλικία, ότι τόσο οι δικοί μου γονείς όσο και οι γονείς των περισσοτέρων φίλων μου είχαν την εντύπωση ότι ήμαστε ασφαλείς και μας άφηναν χωρίς καμιά επίβλεψη έξω στην γειτονιά, γεγονός το οποίο θυμάμαι ότι επέτεινε αυτήν την ωραία αίσθηση που μου έχει αφήσει αυτή η εποχή. Κάναμε σχεδόν ό,τι θέλαμε. Οταν είδα πρώτη φορά γραμμένο το σύνθημα «Μόνη πατρίδα τα παιδικά μας χρόνια» δεν ήμουν σίγουρη ότι αναφέρεται σε κάτι τόσο πρωταρχικό. Υπέθετα ότι κρύβει κάποιο «βαθύτερο πολιτικό νόημα» που τότε ακόμη δεν μπορούσα να αποκωδικοποιήσω. Ανακουφίστηκα που σταμάτησε να με νοιάζει
Η Συντακτική Επιτροπή: Βογανάτσης Δαμιανός, Μπαλτάς Μπάμπης, Παπαδόπουλος Χάρης, Σπήτα Βίκυ. Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: periodikofreinet@gmail.com
Αντισυστημικές σκέψεις μέσα σ Της ΕΛΕΝΗΣ ΚΟΥΚΗ*
θες ήταν η δεύτερη μέρα της επιμόρφωσης για την παιδαγωγική Φρενέ, στην οποία συμμετέχω. Στην επιστροφή, σκεφτόμουν πόσο θεραπευτικό είναι πράγματι το συναίσθημα του «ανήκειν» σε μια ομάδα ανθρώπων που ο καθένας από διαφορετική αφετηρία, με ποικίλες συνιστώσες αλλά με θετικό πρόσημο έχει τη δύναμη να συμβάλει ουσιαστικά στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών. Η πραγματικότητα που βιώνουμε, όλες/όλοι ανεξαιρέτως, προάγει, ως αναγκαίες λύσεις για την επι-
Χ
βίωση, τον ατομικισμό, την υπέρμετρη κατανάλωση, την επικράτηση εναντίον του διπλανού μας, την απουσία ενσυναίσθησης, την ατομική ευθύνη και τελικά οτιδήποτε αντιμάχεται κάθε μορφή συλλογικότητας, συμπερίληψης και ελεύθερης έκφρασης. Ενα ισχυρό και άκρως επικίνδυνο καπιταλιστικό σύστημα που παρασύρει στο διάβα του κάθε πτυχή του βίου. Η επικινδυνότητά του δεν έγκειται μόνο στην κυριαρχία του αλλά περισσότερο στο γεγονός πως τείνουμε να το συνηθίσουμε, αν δεν το έχουμε κάνει ήδη. Αυτή η συνήθεια μολύνει και τις σχολικές μας κοινότητες, στις οποίες ως κανονικότητα νοούνται η μιζέρια και η αποσύνδεση του εκπαιδευτικού προσωπικού, ο
Τρίτη 7 Noεμβρίου 2023
21 |
Τις ξέρετε τις «ΔεςΠολλες»;
ee from what?
τις περιόδους του εγκλεισμού
τι συνειρμούς συνεπισύρει για τους άλλους, και κάποια στιγμή αποφάσισα ότι το βαθύτερο πολιτικό νόημα έγκειται στο ότι με κάνει να ανατρέχω σε εκείνες τις στιγμές της παιδικής ηλικίας, θεωρώντας τες βάση για κάτι περαιτέρω, και όχι μόνο όμορφη ανάμνηση. Κατά την εφηβική ηλικία βέβαια η συνθήκη αυτή αντιστράφηκε, και η «ελευθερία» έγινε συνώνυμο της «φυγής» από τη μικρή κοινωνία της επαρχίας. Την περίοδο πριν από τους Ολυμπιακούς στην Αθήνα που τότε σπούδαζα, άρχισε να γίνεται μεγάλη συζήτηση για τις κάμερες και την παρακολούθηση ως περιορισμό της ελευθερίας. Μου ήταν παραδόξως πολύ οικεία η συζήτηση! Γιατί στην κωμόπολη που γεννήθηκα μπορεί να μην είχε CCTV, αλλά υπήρχε ένα πολύ λειτουργικό και αξιόπιστο σύστημα παρακολούθησης (!) και το αποτέλεσμα, δηλαδή τα κουτσομπολιά, δεν ήταν διόλου ευκαταφρόνητο πλήγμα στην αίσθηση της ελευθερίας, ειδικά για τα κορίτσια. ● Οταν η επιθυμία έχει κοπάσει, όταν η ευτυχία γίνεται περιζήτητη, τότε η ελευθερία γίνεται
πάλι ένα άγαλμα που φωτίζει τον κόσμο. Πολλές φορές, χώρες, άνθρωποι και ιδέες χρησιμοποιούν το σημαίνον ελευθερία και το αποδεικνύουν δια του αντίθετου σημαινόμενου: κυρώσεις, τιμωρίες, φυλακές, σχολεία, άσυλα. Αγαπώ την ελευθερία σημαίνει ότι δεν τη βάζω σε κίνδυνο. Ετσι μεγαλώσαμε, αυτή ήταν η αυταρχική παιδαγωγική. Σήμερα τι αλλάζει; «Μην το κάνεις αυτό γιατί θα πας φυλακή». Το παιδί το κάνει και πάει. Η μελλοντική προβολή των επιπτώσεων της πράξης δεν λειτουργεί ανασταλτικά για την πράξη. Ετσι προσπαθούν να πείσουν οι δυτικές κοινωνίες τα παιδιά, προκειμένου να την περιορίσουν ή τα παιδιά να καταλάβουν μόνο την «αληθινή ελευθερία». Στο σχολείο μάς επαναλάμβαναν ότι «η ελευθερία του ενός τελειώνει εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου». Δεν καλλιέργησαν όμως μια κουλτούρα αλληλοκατανόησης για να μάθουν τα δύο μέρη να αποφασίζουν για το πού «πέφτει» αυτό το όριο. Υπονοούνταν ότι όλα τα λύνει ο σοφός τρίτος που θέτει τους κανόνες, δηλαδή ο δάσκαλος, ο γυμνασιάρχης, ο γονιός. Οντως, όταν «παραβίαζες την ελευθερία του άλλου» στο σχολείο, κάποιου είδους επίπληξη ήξερες ότι σε περίμενε, συχνά ορισμένη εκ προοιμίου. Επομένως, θεωρώ ότι πρέπει να δοθεί περισσότερη έμφαση στην εκμάθηση ενός άλλου μηχανισμού εντοπισμού των ορίων, μέσα από την κατανόηση, τη συνεργασία, την αλληλεγγύη και την αίσθηση της συλλογικότητας. ● Η επίτευξη της ελευθερίας προϋποθέτει ένα μικρό ή ένα μεγάλο ψέμα για τα παιδιά ή ακόμα και για τους μεγάλους. Αυτό έχει να κάνει με τις απαγορεύσεις. Και τότε
ονομάζεται σκασιαρχείο, μυστικό, απουσία, δραπέτευση, ανυπακοή, συνομωσία, ανταρσία και κίνδυνος. Θα μπορούσε να πει κάποιος/ κάποια ή ότι δεν είμαστε ελεύθεροι ή γινόμαστε προοδευτικά. Πώς είναι για σας ένα ελεύθερο σχολείο; Η λέξη-κλειδί ενδεχομένως είναι το παιχνίδι. Επανερχόμενη στην πρώτη ερώτηση σχετικά με την παιδική ηλικία, θα ήθελα να συμπληρώσω το εξής: διαπιστώνω ομοιότητες ανάμεσα στο ανέμελο παιχνίδι στο οποίο βυθιζόμουν με τις ώρες και τη διαδικασία παραγωγής ενός έργου τέχνης, και ιδίως κατά το στάδιο που αφορά περισσότερο τον πειραματισμό με τα υλικά, την έρευνα, τον σχεδιασμό του έργου ή τη δημιουργία προπλασμάτων. Νομίζω ότι επέλεξα αυτήν την κατεύθυνση, γιατί κάποια στιγμή αντιλήφθηκα ότι η διαδικασία πέρα από αρεστή μου ήταν ήδη οικεία. Δεν λέω κάτι καινούριο. Ο Huizinga μίλησε για homo ludens, και θεωρεί το παιχνίδι κομβικό στο αντιληφθούμε και να ορίσουμε την τέχνη. Ως μητέρα ενός νηπίου δεν μπορώ να φανταστώ ένα σχολείο με 100 παντελώς ελεύθερα πεντάχρονα να παίζουν οχτώ ώρες! Μπορώ όμως να φανταστώ τα σχολεία, έστω της πρώτης παιδικής ηλικίας, να λειτουργούν με βάση το παιχνίδι ή διαδικασίες όμοιες μ’ αυτό (π.χ. ζωγραφική, μουσική, θέατρο, χορό κ.ο.κ.), για να μυούνται οι μαθητές στη χαρά της αυτοδιάθεσης και τις ευθύνες που αυτή φέρνει εντός της μικρής κοινότητας του σχολείου. Δυστυχώς η υποχρεωτική εκπαίδευση κινείται στην Ελλάδα προς την αντίθετη κατεύθυνση, της κατάργησης των εικαστικών/καλλιτεχνικών μαθημάτων. *Δάσκαλος, μέλος του Σκασιαρχείου
στο συστημικό σήμερα κακοποιητικός ρόλος του υπουργείου και του ανώτερου στην ιεραρχία, το ανταγωνιστικό κλίμα, η επικράτηση του «φαίνεσθαι» και ό,τι μπορεί να τροφοδοτήσει το σαθρό σύστημα, του οποίου μέλη είναι και τα παιδιά μας. Αν συνηθίσουμε, κάνουμε ένα βήμα προς την αποδοχή και την παγίωσή του. Αυτό, μάλιστα, μου φέρνει στο μυαλό και τα λόγια μιας συναδέλφου, η οποία με είχε παροτρύνει, λίγα χρόνια πριν, να αποδεχτώ πως ένας μαθητής έχει έντονη διάσπαση προσοχής και δεν θα καταφέρει να ενταχθεί στο τμήμα του. Αν επιθυμούμε πράγματι την αλλαγή είναι σημαντικό να αναρωτηθούμε πόσο εύκολο και εφικτό είναι να απαλλαγούμε από τα στερεότυπα και τις παρωχημέ-
νες αντιλήψεις. Διαφορετικά, είναι ελπιδοφόρο να τα συμπεριλάβουμε στην προσπάθειά μας, αλλά με μια διάθεση αμφισβήτησης, με νέους «χρωματισμούς» και άλλη πλαισίωση και νοηματοδότηση. Αυτό είναι και το πρώτο σκαλοπάτι στην πορεία μας προς την ενδυνάμωση των μαθητριών και των μαθητών μας. Εκκινώντας από την προσωπική μας ενδυνάμωση και των κοινοτήτων στις οποίες ανήκουμε. Το μόνο σίγουρο είναι η συνειδητοποίηση πως είμαστε πολλοί περισσότεροι με κοινό όραμα, από όσο θεωρούσαμε. Αρκεί να έρθουμε πιο κοντά, να συνδεθούμε! *Δασκάλα
3
Η ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΜΑΣ ομάδα, που αποτελείται από δασκάλες της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσ ης, δανείστηκε το όνομά της από το ανοιξιάτικο φρούτο, γνωστό στην υπόλοιπη Ελλάδα ως μούσμουλο. Στην Κρήτη φέρουν το όνομα δέσπολες και είναι γλυκές και έτοιμες για φάγωμα, την ίδια περίοδο που ξεκινούν οι τελικές μας πρόβες. Η ομάδα συναντήθηκε πρώτη φορά τον Σεπτέμβρη του 2014 στα Χανιά. Μετρούσε 19 δασκάλες, που ήταν πράγματι πολλές, υπό τη σκηνοθετική καθοδήγηση της δασκάλας-ηθοποιού Κατερίνας Μαντίλ. Ο χρόνος προετοιμασίας διάρκεσε όσο περίπου η σχολική χρονιά, από τον Οκτώβριο μέχρι τον Ιούνιο, που ανέβηκε η παράσταση. Πέραν από ένα σταθερό πυρήνα, η σύσταση της ομάδας τροποποιείται συχνά. Τα πρώτα χρόνια οι συναντήσεις γίνονταν στην αίθουσα εκδηλώσεων του 7ου Δημοτικού Σχολείου Χανίων, ενώ τα τελευταία χρόνια πραγματοποιούνται στο θεατράκι της κατάληψης «Ρόζα Νέρα», όπου και γίνονται οι παραστάσεις. Η ομάδα έχει παρουσιάσει τα εξής έργα: «3+1 ατιμίες» βασισμένο στο βιβλίο του Πάνου Καρνέζη «Μικρές ατιμίες» το 2015, «Διαστροφή και άλλες κινήσεις για το τίποτα» του Jose Sanchis Sinistera το 2016, «Υμπύ Τύραννος» του Alfred Jarry το 2018, «Η αύξηση» του Georges Perec το 2019, «Οικογένεια ΜπεςΒγες» του Γιάννη Ξανθούλη το 2022, «Εγώ ελπίζω να τη βολέψω» του Μαρτσέλο Ντ’ Ορτα το 2023. Το διάστημα 2020-21 ασχολήθηκαν με τη ραδιοφωνική διασκευή διηγημάτων του Σάκη Σερέφα από το βιβλίο «Θα σε πάρει ο δρόμος», που αναμεταδόθηκαν από τη συχνότητα του Κοινωνικού Ραδιοφώνου Χανίων (ΚΡΑΧ). Το τελευταίο θεατρικό έργο που ανεβάσαμε τον Ιούνιο του 2023 έχει τον τίτλο «Εγώ ελπίζω να την βολέψω». Πρόκειται για μια επιλογή από τις εκθέσεις των μαθητών του Μαρτσέλο Ντ’ Ορτα, εκείνου του ευφάνταστου δασκάλου που αποφάσισε να συλλέξει τις ιστορίες των μικρών Ναπολιτάνων και να τις παραθέσει αυτούσιες σε μία σειρά εκδόσεων. Πολλές από εμάς είχαμε ήδη διαβάσει τον «Δάσκαλο που ακόμα μαθαίνει», το «Ο Θεός μάς έπλασε τζάμπα», το «Ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα αρραβωνιαστήκανε από κάτω» και το «Εγώ ελπίζω να τη βολέψω». Από την πρώτη στιγμή που η πρόταση έπεσε στο
τραπέζι και ξαναδιαβάσαμε τις εκθέσεις αποφασίσαμε πως αυτό θα είναι το επόμενό μας εγχείρημα. Η συνέχεια θα ήταν να φορέσουμε τα κοντά μας παντελονάκια και, πλέον, όχι ως αναγνώστριες ούτε ως δασκάλες, αλλά σαν παιδιά, να επιστρέψουμε στη δική μας παιδική ηλικία και να συναντήσουμε εκείνους τους μαθητές που μεγάλωναν στο Αρζάνο τη δεκαετία του 1970 και του 1980. Κι ήταν πράγματι τόσο ενδιαφέρον και δύσκολο μαζί να προσπαθούμε να κατανοήσουμε εκείνα τα παιδιά που πίστευαν στον Ντιέγκο Μαραντόνα και συμπονούσαν τον Χριστό για την προδοσία που υπέστη, που οδηγούσαν με την φαντασία τους βεσπάκια στους πέτρινους δρόμους της Νάπολη κοροϊδεύοντας το ένα το άλλο, που αγανακτούσαν με τη φτώχεια και τη μιζέρια που βίωναν, που καταδίκαζαν με φόβο και γενναιότητα τη μαφία και τις αδικίες που επικρατούν στον κόσμο, ορκίζονταν πως στον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο θα πολεμήσουν παρέα με τους «τρίτους», ενώ ταυτόχρονα ονειροπολούσαν κοιτάζοντας ένα βράδυ από το μπαλκονάκι τους τα αστέρια, κρυφογελούσαν με όλες τις απορίες που είχαν γύρω από το σεξ –αλήθεια, ποιος είπε στον Αδάμ και την Εύα πώς να το κάνουν;– και ήλπιζαν σε ένα καλύτερο μέλλον, κάπου πολύ μακριά από εδώ, στον Βόρειο Πόλο, στην Ελβετία, στην Αμερική. Ποιος ξέρει; Το συγκεκριμένο έργο αποτέλεσε για εμάς έναν φόρο τιμής απέναντι σε όλους τους δασκάλους που αγαπήσαμε, στους ανθρώπους αυτούς που κάποτε ήρθαν κοντά μας και μας έκαναν να γελάσουμε, να ελπίσουμε σε κάτι καλύτερο και να ονειρευτούμε. Οι ΔεςΠολλες
4
Τρίτη 7 Noεμβρίου 2023
| 22
Της ΣΟΦΙΑΣ ΚΟΥΦΟΥ*
πηρετώντας τη φετινή σχολική χρονιά σε ένα σχολείο σχετικά απομακρυσμένο από την Πάτρα και σε μια δύσκολη περιοχή του Νομού Αχαΐας, καταφέραμε να δούμε πόσο ευεργετικά μπορεί να δράσει η δημιουργία σχολικού κήπου στη συμπεριφορά και στις σχέσεις των παιδιών, πόσο σημαντική είναι η παιδαγωγική της αυλής. Αρχικά τα προβλήματα ήταν πολλά. Δύσκολο έδαφος, δύσκολες καιρικές συνθήκες, διάφορα είδη ζωντανών οργανισμών που θα μπορούσαν να καταστρέψουν την προσπάθεια. Στην αρχή απευθυνθήκαμε στο προεδρείο του συλλόγου κηδεμόνων που προσφέρθηκε Το σχολείο δεν είναι να δώσει όση βοήθεια μπο ρ ού σ ε κ αι έ π ειτα κλειστό σύστημα, στον δήμο για το ξεχορείναι ανοιχτό. τάριασμα του προαύλιου χώρου, ώστε να δούμε Ζητάει τη βοήθεια πού θα μπορούσε να ευτης κοινότητας δοκιμήσει ο κήπος μας ευκολότερα. Αφού έγινε και οφείλει να η πρώτη οργάνωση του αλληλεπιδρά με χώρου, ακολούθησε το αυτήν σαν κομμάτι κάλεσμα μιας γεωπόνου. Με τις γνώσεις και τις και ζωντανό συμβουλές της τα προκύτταρό της βλήματα που υπήρχαν σ χε τικά με το έδαφος ξεπεράστηκαν. Το βασικό θέμα εδώ είναι να δούμε πως υπάρχει ήδη το πρώτο όφελος της προσπάθειας: η δημιουργία μιας σχέσης με την κοινότητα, η συνεργασία, η αυτο-οργάνωση. Το σχολείο δεν είναι κλειστό σύστημα, είναι ανοιχτό. Ζητάει τη βοήθεια της κοινότητας και οφείλει να αλληλεπιδρά με αυτήν σαν κομμάτι και ζωντανό κύτταρό της. Μετά την προετοιμασία, το δεύτερο στάδιο ήταν η φύτευση. Αγοράστηκαν καλλωπιστικά και αρωματικά φυτά καθώς και αγγειόσπερμα (φράουλες), τα οποία θα φυτεύονταν σε διάφορα μέρη του προαυλίου. Εδώ τη δράση ανέλαβαν τα παιδιά. Μπήκαν σε διαδικασία
Υ
Η παιδαγωγική της αυλής Ενας σχολικός κήπος σε μια δύσκολη περιοχή του Νομού Αχαΐας να μετρήσουν περίμετρο και αποστάσεις μεταξύ των φυτών, να μοιράσουν και να ομαδοποιήσουν. Αναπτύχθηκαν δεξιότητες που έχουν να κάνουν με τις χειρωνακτικές εργασίες αλλά και με τη στάση του σώματος σε αυτές. Εμαθαν να σκάβουν χωρίς να τραυματίζονται και να χτυπάνε μεταξύ τους, χωρίς να ανταγωνίζονται και προσέχοντας τον διπλανό τους. Εμαθαν να ποτίζουν χωρίς να πνίγουν το φυτό αλλά και χωρίς να το αφήνουν σχεδόν απότισ το. Η
συμβολή και εδώ της γεωπόνου ήταν σημαντική. Ουσιαστικά δημιουργήθηκε μια τάξη έξω από την τάξη, με μια σχέση πολύ πιο δυναμική, γιατί όλα τα παιδιά είχαν έναν ρόλο και έπρεπε να συνεργαστούν για να ολοκληρώσουν το έργο στο οποίο είχαν συμφωνήσει να συμμετέχουν. Τα μικρότερα του σχολείου φύτευσαν σε σπορεία, ενώ τα μεγαλύτερα στα προκαθορισμένα μέρη του προαύλιου. Μετά τη διαδικασία της φύτευσης, ακολούθησε καθημερινό πότισμα των φυτών. Παρά το γεγονός ότι οι σχέσεις των παιδιών σε αυτό το χωριό καθορίζονταν με βάση διάφορους παράγοντες και παραμέτρους, η δημιουργία του κήπου βελτίωσε πολύ τις σχέσεις τους. Ανέλαβαν να ποτίζουν τον κήπο, να προσέχουν μην πατήσει κανείς τα φυτεμένα λουλούδια και φυτά τους, έφτιαξαν όλα μαζί μικρές ταμπέλες για τα ονόματα των φυτών και μαζί με τις εκπαιδευτικούς χώρισαν με κορδέλα τα κομμάτια του προαύλιου που είχαμε ορίσει σαν «κήπο». Αρχές Ιουνίου τα φυτά είχαν πια ανθίσει και τα παιδιά έκοψαν κι έφαγαν τις πρώτες φράουλες. Η παιδαγωγική της αυλής είχε λειτουργήσει και η πρώτη εμπειρία των παιδιών για το πώς μπορεί να γίνει μοίρασμα των αρμοδιοτήτων και των εργασιών σε μια αυτο-οργανωμένη μικρή κοινότητα ήταν πλέον γεγονός.
Μπορούσαν π λέον τα παιδιά να αντιληφθούν με όλες τους τις αισθήσεις τη σχέση αιτίου και αποτελέσματος, να παρατηρήσουν πράγματα που δε θα πρόσεχαν πριν, να συνεργαστούν για ένα κοινό έργο και να αναλάβουν ευθύνη για την επιβίωση των φυτών που τα ίδια έχουν φυτέψει. Ολη αυτή η διαδικασία μάς θύμισε πως τα Μαθηματικά, η Φυσική, η Μελέτη Περιβάλλοντος είναι μαθήματα ζωντανά που αποκτούν άλλη δυναμική αν πραγματοποιηθούν έξω από την τάξη με οργάνωση και οριοθέτηση. Και, σίγουρα, το πρακτικό μέρος της διαδικασίας, έφερε πολλά περισσότερα αποτελέσματα ως προς το γνωστικό κομμάτι από το να γινόταν το μάθημα εντός τάξης, μέσα από το βιβλίο και τα βίντεο. Πολλές φορές είμαστε εμείς οι εκπαιδευτικοί που διστάζουμε να κάνουμε το ένα βήμα πιο πέρα, ενώ τα παιδιά είναι ήδη έτοιμα. Κι όπως έλεγε ένας από τους πρωτεργάτες των σχολικών κήπων, ο Γερμανός παιδαγωγός Φρίντριχ Φρέμπελ, «Τα παιδιά είναι σαν τα λουλούδια: είναι διαφορετικά και χρειάζονται φροντίδα, αλλά το κάθε ένα είναι όμορφο μόνο του και λαμπερό όταν το βλέπουμε στην κοινότητα των συνομηλίκων του». *Δασκάλα-μέλος του Συνεργατικού Δικτύου Εκπαιδευτικών Ηλείας με την Παιδαγωγική Freinet