14 ΕΙΔΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ»
7|6|202 7|6|20222
Βία στα σχολεία βία στα σχολεία, και ευρύτερα στους χώρους της παιδείας, είναι άραγε ένα παλιό ή ένα νέο θέμα, ίσως αναρωτιούνται κάποιες/οι. Σίγουρα πάντως το bullying (ο εκφοβισμός) κάνει όλο και περισσότερο την εμφάνισή του στον δημόσιο λόγο και ειδικά στο μιντιακό πεδίο. Σπάνιες είναι όμως οι ουσιαστικές αναφορές στα γενεσιουργά αίτια της βίας, στην πρόληψή της. Συνήθως η αποκλειστική εστίαση είναι στο ατομικό δράμα, στην ανθρωποφαγία, στην εύκολη τηλεθέαση που οδηγεί σύντομα στη λήθη. Ακόμα σπανιότερα βλέπουμε θεσμικές πράξεις από την ίδια την πολιτεία ώστε να αντιμετωπιστεί με συστημικό τρόπο η (ανα)παραγωγή της βίας στους χώρους της εκπαίδευσης και της οικογένειας. Αντίθετα, παρακολουθούμε ολοένα και συχνότερα νεοφιλελεύθερα αφηγήματα για τη βία, αφηγήματα που μισούν οτιδήποτε δημόσιο, κρατικό, προσβάσιμο και δωρεάν, πράξεις που εχθρεύονται την παιδική και νεανική ηλικία. Προσχεδιασμένες δηλώσεις, που υποτιμούν τη νοημοσύνη των πολιτών, με σκοπό να διαβάλουν συγκεκριμένες κοινωνικές-εργασιακές ομάδες καθώς και τους χώρους όπου αυτές βρίσκονται. Αυτές τις μέρες παρακολουθούμε ένα κρεσέντο αστυνομικής βίας απέναντι σε φοιτητές και φοιτήτριες στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, με αναίτιες συλλήψεις, σχηματισμό δικογραφιών εναντίον τους, τη στιγμή που οι ίδιες οι νέες/νέοι είναι τα θύματα άγριων ξυλοδαρμών, που καταλήγουν συχνά σε σοβαρότατους τραυματισμούς. Αντίστοιχα, λίγες ημέρες μετά την αυτοκτονία του 14χρονου μαθητή, ο οποίος, σύμφωνα με καταγγελίες συμμαθητών του, ήταν θύμα σχολικού εκφοβισμού, τα δημόσια σχολεία και οι εκπαιδευτικοί τους έγιναν εκ νέου στόχος από τον έκπτωτο συνδικαλιστή της ΕΛ.ΑΣ. Σταύρο Μπαλάσκα, που δήλωσε στην τηλεόραση ότι τα περιστατικά εκφοβισμού παρουσιάζονται μόνο στα δημόσια σχολεία και όχι στα ιδιωτικά. Την ίδια στιγμή, ο ίδιος ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, ο κ. Κόπτσης, δηλώνει ότι η σχολική βία αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο και πως «έχει αποδειχτεί ότι το 90% οφείλεται σε γονεϊκά πρότυπα». Τέτοιες δηλώσεις δεν είναι απλά αναληθείς και πλήρως αντιεπιστημονικές αλλά απαράδεκτες και επικίνδυνες γιατί αποσιωπούν την ευθύνη της πολιτείας για στοχευμένες παρεμβάσεις και λήψη παιδαγωγικών μέτρων και μεταθέτουν
Η
MOTIONTEAM
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
2
Τρίτη 7 Iουνίου 2022
| 24 ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
την ευθύνη γενικώς και αορίστως στην κοινωνία και τις οικογένειες. Από την άλλη, εμείς οι εκπαιδευτικοί ξέρουμε καλά ότι η βία, σε όλες της τις μορφές, μειώνεται αισθητά σε συνεργατικά και μη ανταγωνιστικά σχολικά περιβάλλοντα, με εγκαθίδρυση και λειτουργία συμμετοχικών και δημοκρατικών θεσμών στην τάξη, την αυλή, την κοινότητα, που επιτρέπουν τη βίωση της δημοκρατίας και την καλλιέργεια του σεβασμού, της αλληλεγγύης, της απάλειψης των εντάσεων και της ειρηνικής επίλυσης των διαφορών, στη βάση κανόνων που διαμορφώθηκαν από την ίδια την εκπαιδευτική κοινότητα, με κυρίαρχη τη συμμετοχή των παιδιών. Τόσο η πολύχρονη πείρα μας όσο και η επιστημονική έρευνα και η διεθνής παιδαγωγική βιβλιογραφία στηρίζουν την παραπάνω διαπίστωση. Κάνοντας μια αποτίμηση για τη φετινή σχολική χρονιά, μετά από δύο έτη τηλεκπαίδευσης, εν μέσω της συνεχιζόμενης υγειονομικής και αυξανόμενης κοινωνικο-οικονομικής κρίσης, εμείς οι εκπαιδευτικοί του «Σκασιαρχείου» μπορούμε να πούμε ότι οι παιδαγωγικές τεχνικές Φρενέ άνοιξαν εκ νέου δρόμους επικοινωνίας, ενσυναίσθησης και συμπερίληψης. Στο ένθετο αυτό θα βρείτε σχετικά κείμενα συναδέλφων μας για το πώς (συν)εργάστηκαν φέτος (με) τα παιδιά, πώς δημιούργησαν και διεύρυναν δίκτυα αλληλεπίδρασης με πολλαπλές (υπερ)τοπικές κοινότητες παιδιών και εφήβων σπάζοντας συχνά και τα ηλικιακά όρια. Τέλος, σε συνέχεια του προβληματισμού που θέσαμε στο προηγούμενο ένθετο για την εντεινόμενη παιδική φτώχεια και τη γενικότερη κακοδαιμονία των παιδιών στη χώρα μας, μπορείτε να διαβάσετε μια τεκμηριωμένη κριτική ματιά στο είδος της συνεργασίας της Unicef με την ελληνική κυβέρνηση και στη συνεχή οπισθοχώρηση και έκλειψη του δημόσιου τομέα όπως και της ευθύνης της πολιτείας για σχεδιασμένη, δημόσια, επαρκώς χρηματοδοτημένη κοινωνική πολιτική προς όφελος όλων των πολιτών και πρώτα απ’ όλα των παιδιών. Η Συντακτική Επιτροπή Βογανάτσης Δαμιανός - Δημοπούλου Φωτεινή Μπαλτάς Μπάμπης Μπάρκα Κατερίνα - Παούρη Κατερίνα - Παπαδόπουλος Χάρης - Σπήτα Βίκυ (Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: periodikofreinet@gmail.com)
|
Του ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΚΑΡΑΜΗΝΑ*
στερα από 2 έτη και 3 μήνες λόγω των περιορισμών της πανδημίας του Covid-19, ξεκινήσαμε επιτέλους τις διά ζώσης επιμορφωτικές δράσεις στα Δημοτικά Σχολεία παιδαγωγικής μας ευθύνης στον Ασπρόπυργο, στη Μάνδρα-Ειδυλλία και στη Μαγούλα. Βασική μας θεματική αποτέλεσε η παιδαγωγική Φρενέ. Σε καθεμία από τις οκτώ (8) επιμορφωτικές ημερίδες ανά δύο ή τρία σχολεία αρχίζαμε με λίγα λόγια για τον Φρενέ και τη Θεσμική Παιδαγωγική, με βασικές επισημάνσεις για τις τεχνικές «Τι Νέα», «Συμβούλιο Τάξης» και «Μικρά Βιβλία». Κατόπιν γινόταν προβολή της γαλλικής ταινίας της Delphine Pinson «Η μάθηση είναι ιερή! Στα πρώτα βήματα μιας τάξης Freinet» (2014). Στη συνέχεια επιχειρούνταν σύνδεση με την ελληνική πραγματικότητα και την εφαρμογή της παιδαγωγικής Φρενέ σε σχολεία της περιφέρειάς μας. Η Σοφία Λουκίσα, εκπαιδευτικός ΠΕ70 από το 2ο Δ.Σ. Ασπροπύργου, η οποία επιμορφώθηκε στην παιδαγωγική Φρενέ στην επιμορφωτική δράση που υλοποίησε το ΙΕΠ σε συνεργασία με την παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο» την περίοδο 2018-2019, μοιράστηκε μαζί μας την εμπειρία της, τις δυσκολίες αλλά και τις επιτυχημένες δράσεις με τους μαθητές και τις μαθήτριές της τα τελευταία τρία (3) χρόνια που αξιοποιεί τις τεχνικές «Τι νέα», «Συμβούλιο Τάξης» και «Μικρά Βιβλία» στην τάξη της. Επιπλέον, ο Περικλής Κωνσταντόπουλος, εκπαιδευτικός ΠΕ70 από το 4ο Δ.Σ. Ασπροπύργου, μοιράστηκε μαζί μας τις εμπειρίες του από τη δημιουργία των «Μικρών Βιβλίων». Η επιμορφωτική ημερίδα συνεχιζόταν με τον χωρισμό σε ομάδες στις οποίες οι εκπαιδευτικοί συζητούσαν για όσα επισήμαναν από την προβολή της ταινίας και τους έκαναν εντύπωση, σχολίαζαν τα όσα άκουσαν από τους δύο εκπαιδευτικούς και με μεγάλο ενδιαφέρον ανταποκρίνονταν στην πρόσκληση-πρόκληση να φτιάξουν
Υ
Επιμόρφωση στην παιδαγωγική Φρενέ στο 3ο ΠΕΚΕΣ της Αττικής Η παιδαγωγική Φρενέ, αντικείμενο επιμόρφωσης για τους εκπαιδευτικούς στα Δημοτικά Σχολεία Ασπροπύργου, ΜάνδραςΕιδυλλίας και Μαγούλας τα δικά τους «Μικρά Βιβλία». Η επεξεργασία της θεματικής ολοκληρωνόταν με συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων και επισημάνσεων σε πολύ ευχάριστο και δημιουργικό κλίμα. Στη διάρκεια της συζήτησης εκπρόσωποι των ομάδων παρουσίαζαν και τα «Μικρά Βιβλία» που οι ίδες/ίδιοι έφτιαξαν. Ο θεματικός κύκλος των εν λόγω επιμορφωτικών μας δράσεων πραγματοποιήθηκε την περίοδο Απριλίου-Μαΐου 2022. Τώρα που ολοκληρώθηκε η επιμορφωτική αυτή διαδικασία και μάλιστα διά ζώσης, μας δίνεται η ευκαιρία αναστοχαζόμενοι να παραθέσουμε κάποιες σκέψεις και επισημάνσεις: ● Η παιδαγωγική Φρενέ αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα θεματική επιμόρφωσης κι αυτό προκύπτει από την ενθουσιώδη και ενεργητική
συμμετοχή των εκπαιδευτικών στις επιμορφωτικές μας ημερίδες. ● Εχει πολύ μεγάλη ανταπόκριση τόσο η προβολή ταινιών που αναδεικνύουν την παιδαγωγική Φρενέ όσο και η συμμετοχή στις επιμορφώσεις εκπαιδευτικών της πράξης που εφαρμόζουν τεχνικές της παιδαγωγικής Φρενέ στην τάξη τους και μοιράζονται αυτές τις εμπειρίες με τις επιμορφούμενες/επιμορφούμενους εκπαιδευτικούς. ● Ενα ζήτημα που απασχολεί έντονα τους/τις εκπαιδευτικούς μας είναι η διατήρηση της πειθαρχίας στη σχολική τάξη. Μάλιστα, βιβλιογραφικά επισημαίνεται ότι σχεδόν το ¼ της διδακτικής ώρας σπαταλιέται για τη διευθέτηση θεμάτων λειτουργίας της σχολικής τάξης. Οι επιμορφούμενοι εκπαιδευτικοί άκουσαν με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον ότι στις τάξεις που εφαρμόζεται η παιδαγωγική Φρενέ δεν υπάρχουν ζητήματα πειθαρχίας και αντεγκλήσεων μεταξύ των παιδιών. Η τάξη μαθαίνει να λειτουργεί σαν μια μικρή κυψέλη όπου κάθε μαθητής και μαθήτρια γνωρίζει το πλαίσιο, τον ρόλο, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματά του/της. ● Επισημάνθηκε ότι η τεχνική «Τι Νέα» εφαρμόζεται σε ένα βαθμό στις τάξεις τους με το να ανακοινώνουν οι μαθήτριες/μαθητές στην αρχή κάθε εβδομάδας ή μετά τις διακοπές τα νέα τους. Εγινε όμως αντιληπτό και ευδιάκριτο ότι η τεχνική αυτή έχει συγκεκριμένη διαδικασία και πλαίσιο υλοποίησης. ● Αναγνωρίστηκε η αξία της τεχνικής «Συμβούλιο Τάξης» ως μια διαδικασία εξοικείωσης με την πολιτειότητα και τα δικαιώματα με προστιθέμενη αξία για τα παιδιά ώστε να μάθουν να λειτουργούν ως ενεργοί πολίτες. ● Τονίστηκε η παιδαγωγική και παιγνιώδη σημασία της αξιοποίησης της τεχνικής των «Μικρών Βιβλίων»
για τους μικρούς μαθητές και μαθήτριες που πέραν της διαθεματικής προσέγγισης και οπτικής αποτελεί μια πολύ διασκεδαστική ενεργοποίησή τους. ● Εκανε εντύπωση στους επιμορφούμενους εκπαιδευτικούς η διαδικασία τού «παίρνω τον λόγο» καθώς αποτελεί ένα δύσκολο εγχείρημα η τήρηση της τάξης, «του να μην πετάγονται» οι μαθητές και να ζητούν τον λόγο για να μιλήσουν. Η οπτικοποίηση του «παίρνω τον λόγο και δίνω τον λόγο» με ένα σύμβολο (μικρό αντικείμενο, μια ζωγραφισμένη κάρτα…) και η τελετουργία υλοποίησης κινητοποίησε το ενδιαφέρον των εκπαιδευτικών. ● Αν και αναγνωρίστηκε από όλους η σημασία της εφαρμογής των τεχνικών της παιδαγωγικής Φρενέ, σημειώθηκε εμφατικά ότι η πρωτοβουλία αυτή θα έχει εξαιρετικά και εντυπωσιακά αποτελέσματα όταν αυτή αποτελεί «πολιτική» του σχολείου και η εφαρμογή των τεχνικών αυτών επιχειρείται από όλες/όλους τους εκπαιδευτικούς του σχολείου στις τάξεις τους. Κλείνοντας αυτές τις σκέψεις, κρίνουμε σκόπιμο να τονίσουμε το πόσο σημαντικό είναι το έργο που εθελοντικά προφέρει στην εκπαιδευτική κοινότητα για τη διάδοση της παιδαγωγικής Φρενέ η παιδαγωγική ομάδα «Το Σκασιαρχείο» και το «Δίκτυο Συνεργατικών Σχολείων με την Παιδαγωγική Φρενέ». Είναι αλήθεια ότι η ομάδα αυτή των ευαισθητοποιημένων εκπαιδευτικών που εμπνέονται και πιστεύουν στην παιδαγωγική Φρενέ όλο και μεγαλώνει και απλώνει τις δράσεις και το έργο της σε σχολικές μονάδες σε όλη την Ελλάδα. *Συντονιστής Εκπαιδευτικού Εργου (ΣΕΕ) στα Δημοτικά Σχολεία Ασπροπύργου, Μάνδρας-Ειδυλλίας και Μαγούλας
|
Τρίτη 7 Iουνίου 2022
25 |
3
Unicef
Ιδιωτικοποιήσεις Παιδική φτώχεια Του ΔΑΜΙΑΝΌY ΒΌΓΑΝΑΤΣΗ*
ύμφωνα με πλήθος βιβλιογραφικών πηγών, η αύξηση της παιδικής φτώχειας σχετίζεται αλληλεπιδραστικά με τη συνεχή υποβάθμιση της Παιδείας και της Υγείας, με την ιδιωτικοποίηση βασικών αγαθών όπως η ενέργεια και το νερό. Συνεπώς δύσκολα μπορεί να οριστεί ποιο το αίτιο και ποιο το αποτέλεσμα και ακόμα δυσκολότερα μπορούν τα ανωτέρω να αποτελέσουν διακριτά φαινόμενα μελέτης και ανάλυσης. Ενδεικτικά, λέγοντας H πρόταση υποβάθμιση εννοούτης Unicef έχει με κυρίως τη συνεχή μείωση των (κρατικών) μια πλήρως αποικιοκρατική οικονομικών πόρων, την έλλειψη στελέχωματιά στα σης με εξειδικευμένο έμψυχο δυναμικό στον προβλήματα κάθε κλάδο, την έλλειπου δηλώνει ψη κτιριακών, τεχνοότι θέλει να λογικών, υγειονομικών -και προσβάσιμων για επιλύσει όλ@- υποδομών. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια μοιάζει να έχει κανονικοποιηθεί ένας γεωμετρικός ρυθμός αύξησης της παιδικής φτώχειας και των πολιτικών που οδηγούν σ’ αυτήν. Οι πολιτικές προτάσεις για τα φαινόμενα αυτά, οι οποίες συχνά παρουσιάζονται ως λύσεις, στην πραγματικότητα όχι απλά συντηρούν τα φαινόμενα αυτά αλλά τα δημιουργούν! Η σταδιακή -συχνά κρυφή- ιδιωτικοποίηση των κρατικών θεσμών και η μετατροπή τους σε ΣΔΙΤ αποτελεί μία εκ των παλιών (πλέον) «λύσεων». Η άλλη «διαφορετική λύση», που αρχίζει να παρου-
Σ
σιάζεται ολοένα και περισσότερο, είναι η σύμπραξη του κράτους με μεγάλες πολυεθνικές ΜΚΟ. Τέτοια περίπτωση είναι αυτή της Unicef, στην οποία αναφερθήκαμε στο προηγούμενο ένθετό μας. Πρόσφατα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε το Child Guarantee, ένα τετραετές «Εθνικό Πρόγραμμα» συνεργασίας με τη Unicef, ώστε να αντιμετωπιστεί η παιδική φτώχεια στην Ελλάδα https://uni. cf/38oV7gI. Μερικά από τα εξαιρετικά ανησυχητικά σημεία της συνεργασίας θα παρουσιαστούν συνοπτικά παρακάτω. Για πρώτη φορά, απ’ όσο γνωρίζουμε, υπογράφεται μια πολυετής συνεργασία του ελληνικού κράτους με ΜΚΟ. Αντίστοιχα, δεν θυμόμαστε να έχει υπάρξει ξανά τόσο αγαστή συνεργασία μεταξύ πέντε (!) διαφορετικών υπουργείων (Παιδείας και Θρησκευμάτων, Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Μετανάστευσης και Ασύλου, Δικαιοσύνης, Υγείας) με μια ΜΚΟ. Εδώ, ας συνυπολογίσουμε και τη σημειολογία του λόγου, όπου σε πολλά σημεία προπορεύεται μια ΜΚΟ έναντι των κρατικών θεσμών, π.χ. «Η Unicef, σε συνεργασία με το υπουργείο…». Στην παρουσίαση της Unicef υπάρχει υπέρμετρη εστίαση σε περαιτέρω συλλογή δεδομένων -υπονοώντας άρρητα ότι ίσως δεν έχουμε αρκετά- καθώς και στην έλλειψη «εθνικών» συνεργειών μεταξύ «της ελληνικής κοινωνίας - εθνικών και τοπικών θεσμών, Κοινωνίας των Πολιτών, επιχειρήσεων, φιλανθρωπικών οργανισμών, ακαδημαϊκής κοινότητας, μέσων ενημέρωσης, ελληνικού κοινού, καθώς και των ίδιων των παιδιών και των νέων». Σε κανένα σημείο του προγράμματος δεν θα εντοπίσει κανείς αναφορά στην (επαν)εγκαθίδρυση του ζεύγους δημόσια
και δωρεάν παιδεία, υγεία, πολιτισμός. Δηλαδή, η Unicef δεν προτείνει μια κάποια αλλαγή του πολιτικού σχεδιασμού σε ό,τι αφορά την οικονομική ενίσχυση και τη στελέχωση όλων των κρατικών θεσμών και δομών από τις οποίες εξαρτάται άμεσα ή και έμμεσα η υγιής ανάπτυξη της παιδικής ηλικίας, όπως άλλωστε συμβαίνει σε ανεπτυγμένες χώρες. Το σοβαρότερο όμως είναι ότι γίνεται πολύ λιγότερο, αν όχι καθόλου, λόγος για συγκεκριμένη υλοποίηση μακροπρόθεσμων λύσεων, για το πώς αυτές θα υλοποιηθούν με ευθύνη της πολιτείας, αν αυτό θα συμβεί μέσα από τον κρατικό προϋπολογισμό και για βάθος χρόνου κι όχι μέσω έκτακτων χορηγιών από τους εταίρους. Αντίστοιχα, δεν βρήκα να έχει υποβάλει η κυβέρνηση κανένα σχετικό σχέδιο για το συγκεκριμένο πρόγραμμα. Επίσης, φράσεις περί «προώθησης της ψηφιακής μάθησης ώστε να διασφαλιστεί συνεχής πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση και μάθηση για κάθε παιδί σε κάθε σημείο της Ελλάδας» αποτελούν ένα ξεκάθαρο κλείσιμο του ματιού στην προοπτική ακόμα λιγότερου έμψυχου διδακτικού δυναμικού, στην περαιτέρω κατάργηση των έντυπων συγγραμμάτων, την περαιτέρω υποβάθμιση σχολικών και δημοτικών βιβλιοθηκών. Τον Δεκέμβριο του 2020, στο Ηνωμένο Βασίλειο η Unicef υλοποίησε ένα βραχυπρόθεσμο πρόγραμμα σίτισης πολύ χαμηλότερου προϋπολογισμού από το δικό μας και δέχτηκε σφοδρή κριτική https:// bit.ly/38VvQvy. Στην Ελλάδα το σοβαρό αυτό θέμα δεν έχει ουσιαστικά αναδειχτεί. Μοναδικές εξαιρέσεις, η ανοιχτή
επιστολή των Συντονιστών/Συντονιστριών Εκπαίδευσης Προσφύγων (αναφορικά με τις ραγδαίες εξελίξεις στο προσφυγικό ζήτημα σε σχέση με την εκπαίδευση των παιδιών-προσφύγων) και τρία σχετικά (αναπάντητα) ερωτήματα που κατατέθηκαν στη Βουλή https://bit.ly/3kkZ212. Συμπερασματικά, η πρότασ η της Unicef έχει μια πλήρως αποικιοκρατική ματιά στα προβλήματα που δηλώνει ότι θέλει να επιλύσει, επικαλούμενη τη διεθνή της εμπειρία σε χώρες του «τρίτου κόσμου». Μένει σε ευχολόγια και ως βασικά αίτια παρουσιάζει την έλλειψη δεδομένων καθώς κι ότι δεν έχουμε αρκετές και πολύ καλές συνεργασίες… Αν και οι ιστορικές αναλογίες διαφέρουν στα σημεία, το εν λόγω πρόγραμμα της Unicef και ο δημιουργικά ασαφής τρόπος με τον οποίο σχεδιάζεται να υλοποιηθεί φέρνει στον νου τα αποικιακά παραδείγματα του Σχεδίου Μάρσαλ (αρχικά επρόκειτο επίσης να διαρκέσει τέσσερα χρόνια) αλλά και του Πακέτου Ντελόρ. Πλήθος αντίστοιχων παρελθοντικών αλλά και σύγχρονων παραδειγμάτων βρίσκει κανείς φυσικά στις χώρες όπου γεννήθηκε η αποικιοκρατία, στις χώρες των ηπείρων της Αφρικής και της Νότιας Αμερικής. Αραγε, τι θέση θα έπαιρναν για όλα αυτά σήμερα ο Λούντβικ Ράιτσμαν, ο Πολωνός γιατρός και ιδρυτής της Unicef, καθώς και ο μεγάλος παιδαγωγός-γιατρός Γιάνους Κόρτσακ, ο οποίος θυσιάστηκε για τα παιδιά και θεμελίωσε τα δικαιώματά τους; *Aναπληρωτής δάσκαλος, μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο»
4
Τρίτη 7 Iουνίου 2022
| 26
|
Της ΝΆΓΙΆΣ ΚΟΚΜΟΤΟΎ*
ναπληρώτρια δασκάλα και φέτος έτυχε να βρεθώ σε μια Ε' Δημοτικού σε ένα ορεινό χωριό της Ικαρίας. Οπως σε κάθε συνεργατική τάξη (σύμφωνα με την παιδαγωγική Φρενέ) το Συμβούλιο Τάξης αποτελεί το ανώτατο όργανο λήψης συλλογικών αποφάσεων, έτσι και στη δικιά μας τάξη σε ένα από τα πρώτα Συμβούλια προτάθηκε μια ιδέα που φώτισε όλη τη χρονιά μας: η δημιουργία μαθητικού ραδιοφώνου! Μιλήσαμε για το τι είναι ραδιόφωνο, πώς μπορεί να γίνει ραδιόφωνο στο σχολείο, ακούσαμε εκπομπές άλλων σχολείων και ομόφωνα η ομάδα αποφάσισε ότι θέλει να το δοκιμάσει! Η παραδοχή μου ως δασκάλας ότι «ούτε εγώ έχω ξανακάνει ραδιόφωνο, παιδιά, μαζί θα το εξερευνήσουμε, θα δοκιμάσουμε, θα κάνουμε λάθη και έτσι σιγά σιγά θα βελτιωθούμε» έδειξε στα μάτια τους την ανακούφιση ότι δεν θα κατευθύνονται από έναν ενήλικα που κατέχει τη γνώση ενώ αυτά όχι, αλλά ότι όλοι και όλες μαζί θα εξερευνήσουμε κάτι καινούργιο από το μηδέν. Τα θέματα των εκπομπών επιλέγονταν από τα ίδια τα παιδιά είτε ατομικά είτε συλλογικά στο Συμβούλιο, γράφονταν από τα ίδια, διορθώνονταν ομαδικά και ηχογραφούνταν μέσα στην τάξη. Λάθη και σαρδάμ, γέλια κακαριστά και «Σσσς, ηχογραφούμε» πλημμύριζαν την τάξη μας την ώρα του ραδιοφώνου. Οι εκπομπές αρχικά «ανέβαιναν» διαδικτυακά σε ειδική πλατφόρμα, ωστόσο πολύ σύντομα ο τοπικός ραδιοφωνικός σταθμός θέλησε να φιλοξενήσει το εγχείρημά μας στα fm, γεγονός που μας χαροποίησε ιδιαίτερα αλλά και μας έφερε αντιμέτωπες και αντιμέτωπους με τον φόβο της ευρείας έκθεσης. Η αρχική ντροπή σύντομα μετατράπηκε σε ενθουσιασμό και ώθηση να μιλήσουμε για ό,τι μας ενδιαφέρει και μας απασχολεί γνωρίζοντας πως, πέρα από τη μαμά, τον μπαμπά, τη θεία, τον παππού, τώρα η φωνή μας, οι σκέψεις μας και οι ιδέες μας θα φτάσουν ακόμα πιο μακριά, σε κάθε γωνιά του νησιού, του Αιγαίου, σε κάθε αμάξι με ανοιχτά παράθυρα, σε κάθε τρανζιστοράκι μπαταρίας, σε κάθε σπίτι, μετόχι και αυλή! Ταυτόχρονα με το ραδιόφωνο, όμως, όλες οι άλλες δραστηριότητες της τάξης μας συνέχιζαν κανονικά: εξορμήσεις στη φύση, «Τι Νέα», συγγραφή ελεύθερων κειμένων, πειράματα, εβδομαδιαίο Συμβούλιο Τάξης, αλληλογραφία με άλλα σχολεία, έρευνες, «λέσχη ανάγνωσης» όπου οι μεγάλοι διάβαζαν τα κείμενά τους στις μικρές τάξεις και άλλες τεχνικές εμπνευσμένες από την παιδαγωγική Φρενέ. Ολο αυτό το πλούσιο υλικό που η τάξη παρήγε σαν ακούραστο μελίσσι δεν μας έφτανε απλά
Α Δείγμα γραφής Των ΒΆΣΙΆΣ ΒΆΓΕΝΆ & ΧΡΎΣΆΎΓΉΣ ΚΩΣΤΟΠΟΎΛΟΎ*
ΕΝΆ ΔΕΙΓΜΆ γραφής της παιδαγωγικής Φρενέ από την Πάτρα αποτελεί η συνεργατική εφημερίδα των τάξεων Ε' και Στ' του 19ου Δημοτικού Σχολείου Πατρών, που εκδόθηκε λίγο πριν από τις γιορτές των Χριστουγέννων. Αντλώντας έμπνευση από τα επιμορφωτικά σεμινάρια του «Σκασιαρχείου», αρχικά επιχειρήσαμε να δημιουργήσουμε ένα τοπικό δίκτυο εκπαιδευτικών με στόχο τη συνάντηση, την ανταλλαγή απόψεων και την άμεση συνεργασία. Εχοντας αυτό το τοπικό δίκτυο ως σημείο αναφοράς, ξεκινήσαμε να δοκιμάζουμε τεχνικές της παιδαγωγικής Φρενέ στις τάξεις μας. Στο 19ο Δ.Σ. Πατρών οδηγηθήκαμε βήμα βήμα στη δημιουργία μιας εφημερίδας, με επίκεντρο το μαθητικό συμβούλιο της τάξης. Στο μαθητικό συμβούλιο, μέσα από αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες όπου όλες οι φωνές είναι σεβαστές και όλα τα πρόσωπα ορατά, έγινε η επιλογή της θεματολογίας, του τίτλου της εφημερίδας, καθώς και η διόρθωση των κειμένων (σημ.: τα κείμενα γράφτηκαν σε ομάδες, στις οποίες χωρίστηκαν ελεύθερα τα παιδιά). Η ανταπόκριση όλων των μαθητών και μαθητριών υπήρξε θεαματική. Εργάστηκαν με ενθουσιασμό, συνεισφέροντας στο τεύχος ό,τι επιθυμούσε –και μπορούσε– ο καθένας και η καθεμία, ως συντάκτες, ρεπόρτερ, ποιήτριες, ζωγράφοι-εικαστικοί κ.λπ., με τρόπο συνθετικό και όχι ανταγωνιστικό, μιας και όλοι είχαμε έναν κοινό στόχο. Θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί ποιο είναι το νόημα μιας σχολικής εφημερίδας στο σημερινό κατακερματισμένο σχολείο, που έχει προ πολλού απομακρυνθεί από τις ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των παιδιών. Ή, γενικότερα, τι μπορεί να πετύχει η παιδαγωγική Φρενέ εν μέσω μιας υγειονομικής και κοινωνικοοικονομικής κρίσης, όταν η σχολική πραγματικότητα γίνεται ολοένα πιο ασφυκτική για τις/τους εκπαιδευτικούς και αδιάφορη για τους μαθητές και μαθήτριες. Τι έχει να προσφέρει σε παιδιά που απομακρύνθηκαν για πολλούς μήνες από το σχολείο και βίωσαν την τηλεκπαίδευση. Και, τέλος, τι μπορεί να προσφέρει ειδικά στον πλουραλιστικό μαθητικό πληθυσμό του συγκεκριμένου σχολείου, που περιλαμβάνει μετανάστριες μαθήτριες και μαθητές δεύτερης γενιάς, Ρομά και αρκετά παιδιά με περιορισμένα ερεθίσματα. Για μας ο στόχος του εγχειρήματος ήταν να (ξανα)βρουν οι μαθητές/τριές μας (αλλά κι εμείς οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί) το νόημα της σχολικής ζωής: την ισότιμη συνύπαρξη και τη δημιουργική πορεία προς τη γνώση. Θελήσαμε η εφημερίδα να είναι συλλογικό εγχείρημα και να εμπλέκει διαφορετικά τμήματα, διότι θεωρούμε ότι η συνεργασία ενδυναμώνει αφενός τη συλλογικότητα, αφετέρου τον σεβασμό στη διαφορετικότητα και την αποδοχή κάθε μαθητή και μαθήτριας γι’ αυτό που είναι και μπορεί. Είναι ένα μικρό βήμα για να θωρακίσουμε σήμερα την κοινοτική οργάνωση της σχολικής μας ζωής, που ανοίγει με τη σειρά της ένα μικρό παράθυρο για την κοινωνία τού αύριο. Μια σχολική εφημερίδα είναι ένα δημιουργικό εγχείρημα και έχει ως εκ τούτου το προτέρημα της δημιουργικής έκφρασης όλων των συντελεστών και την ομορφιά ενός συλλογικού τελικού προϊόντος. Προϊόντος όχι βέβαια με την ευτελή εμπορική έννοια. Η πώληση της εφημερίδας στο προαύλιο του σχολείου έδωσε μεγάλη χαρά στα παιδιά, καθώς ήταν τα ίδια οι δημιουργοί της που τη διέθεσαν στη σχολική κοινότητα. Από την πώληση του φύλλου καλύφθηκε επίσης ένα μέρος των εξόδων εκτύπωσης. Το υπόλοιπο εξασφαλίστηκε γενναιόδωρα από το ταμείο του σχολείου, θυμίζοντας ότι πρώτοι εμείς οι εκπαιδευτικοί δίνουμε το παράδειγμα της συνεργασίας και της αλληλοστήριξης προκειμένου να πάρει σάρκα και οστά ένα παιδαγωγικό όραμα στα σχολεία μας. *Δασκάλες στο 19ο Δ.Σ. Πατρών , μέλη του «Σκασιαρχείου»
Μαθητικό ραδιόφωνο και εφημερίδα στην Ικαρία Άπό τη σχολική τάξη στην κοινότητα να κρεμαστεί στον πίνακα της τάξης μας ή στον διάδρομο του σχολείου. Θέλαμε να βγει έξω από τα στενά χωροταξικά όρια του σχολείου, να βρει νέους αναγνώστες και αναγνώστριες, να ανοίξει έναν διάλογο με την καθημερινή ζωή που διαδραματίζεται ταυτόχρονα έξω από τα κάγκελα της αυλής μας. Γι’ αυτόν τον λόγο συγκεντρώσαμε όσα θεωρούσαμε ότι έχουμε την ανάγκη να επικοινωνήσουμε προς τα έξω και φτιάξαμε τη σχολική μας έντυπη εφημερίδα. Τα κείμενα που έγραψαν τα παιδιά, είτε αφορούσαν γίγαντες και νάνους με μαγικά σπαθιά είτε μιλούσαν για θέματα δυσάρεστα όπως ο πόλεμος ή ο σχολικός εκφοβισμός είτε
αποτύπωναν τα αποτελέσματα των ερευνών που πραγματοποίησαν τα ίδια στους κατοίκους της περιοχής, στριμώχτηκαν στις σελίδες της εφημερίδας μας για να χωρέσουν όσο το δυνατόν περισσότερα. Από τις πιο μαγικές στιγμές κατά τη δημιουργία της εφημερίδας ήταν η συνεργασία Ε' και Α' Δημοτικού στην εικονογράφηση. - Μα, εμείς είμαστε πρωτάκια και θέλετε να βοηθήσουμε εσάς τα πεμπτάκια; - Αν συμφωνείτε κι εσείς θα θέλαμε, ναι. Οι εφημερίδες μοιράστηκαν στην πλατεία του χωριού και η χαρά όλων τη στιγμή της συνδιαλλαγής ήταν μεγάλη! Οπως η δασκάλα έγινε και αυτή μαθητευόμενη στο ραδιόφωνο, όπως τα «πρωτάκια» βοήθησαν τα «πεμπτάκια», έτσι και τώρα άνθρωποι 10 χρόνων έδωσαν νέα πληροφορία σε ανθρώπους 80 χρόνων σπάζοντας την ηλικιακή αλυσίδα που θέλει μόνο τους μεγαλύτερους να κατέχουν τη γνώση και τους μικρότερους απλά να την προσλαμβάνουν. Ετσι, μια μικρή τάξη ενός μικρού σχολείου σε ένα μικρό χωριό κατάφερε ένα μεγάλο άνοιγμα στην κοινότητα: Κατάφερε να βγάλει το σχολείο έξω από τοίχους και κάγκελα δημιουργώντας, έτσι, έναν ανοιχτό διάλογο ανάμεσα στη σχολική και την τοπική κοινότητα, δύο κοινότητες που συνυπάρχουν στον χώρο αλλά συχνά ξεχνούν να συνδιαλέγονται. Η σχολική ζωή αναδείχτηκε ως αυτό που πραγματικά είναι: αναπόσπαστο μέρος της τοπικής ζωής από την οποία επηρεάζεται αλλά και την οποία επηρεάζει. *Αναπληρώτρια δασκάλα, μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο»