Αφιέρωμα: Η έννοια της αδελφοσύνης

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Συλλογικό έργο

Patrick

Chamoiseau & Michel Le Bris

Μετάφραση:

Κατερίνα

Σπυροπούλου -

Ζιζή Σαλίμπα

Σελ. 280

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΘΙΝΕΣ

Με αφορμή

την έκδοση

του βιβλίου

«Αδελφοσύνη:

Συγγραφείς

στο πλευρό των

μεταναστών»,

φιλοξενούμε

τέσσερα κείμενα

των: Θανάση

Γιαλκέτση, Κατερίνας

Σπυροπούλου,

Γεωργίας

Τριανταφυλλίδου, Λευτέρη

Παπαγιαννάκη

Ηπαραπάνω ιδέα κινητοποίησε τους συγγραφείς του βιβλίου να σταθούν στο πλευρό των μεταναστών, δημιουργώντας ένα συλλογικό έργο με επίκεντρο την αδελφοσύνη ως απαραίτητη προϋπόθεση για να αναπτύξουμε όλοι μαζί σχέσεις αλληλεγγύης και αλτρουισμού.

Η έννοια της αδελφοσύνης, ως αρχής άρρηκτα δεμένης με την ελευθερία, την ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα, διαπνέει το βιβλίο. Τριάντα καταξιωμένοι συγγραφείς και καλλιτέχνες από διάφορες χώρες παρουσιάζουν έργα τους για τη μετανάστευση. Μεταξύ αυτών γράφουν ο Ζαν-Μαρί Γκιστάβ Λε Κλεζιό (βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας, 2008), ο Μαροκινός συγγραφέας Ταχάρ Μπεν Τζελούν (βραβείο Goncourt 1987), η νεαρή συγγραφέας Καουτέρ Αντιμί (βραβείο Renaudot 2017), ο Λοράν Γκοντέ (βραβείο Goncourt 2004), η Κριστίν Τομπιρά, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης και συγγραφέας, και ο ιστορικός Πασκάλ Μπλανσάρ.

Ψηφίδες μνήμης για εξορίες,

Αδελφοσύνης

«Ολοι μαζί είμαστε ισχυρότεροι από όποιο εμείς». Αυτό το «ισχυρότεροι» πρέπει

να φανταστούμε. Αυτό είναι που πρέπει να προτάξουμε.

μετακινήσεις, διαλυμένες οικογένειες, προδομένες ή ευοδωμένες ελπίδες, απρόσμενες συναντήσεις. Κείμενα γραμμένα με ευαισθησία, σεβασμό, χιούμορ και ποιητικότητα, ακόμη και όταν, λόγου χάρη, όλες οι λέξεις ξένης

προέλευσης εγκαταλείπουν το λεξικό, διαμαρτυρόμενες για τη

μοίρα των μεταναστών… Ιστορίες με επίκεντρο τη σύγκρουση των πολιτισμών, όπως αυτή εκδηλώ-

νεται στις μεταναστευτικές ροές και στην εξορία. Κείμενα που καταγράφουν βήμα βήμα τον καθημερινό αγώνα των μεταναστών να επιβιώσουν, να ενταχθούν στις κοινωνικές και οικονομικές δομές και να ενσωματωθούν στο νέο τους περιβάλλον.

de soutien aux immigrés), έναν γαλλικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που δημιουργήθηκε το 1972 με σκοπό την προστασία των νομικών και πολιτικών δικαιωμάτων των μεταναστών και των αλλοδαπών και την υπεράσπιση της ελεύθερης διασυνοριακής κυκλοφορίας. Πρόκειται για μια πράξη εκδήλωσης Αδελφοσύνη Συγγραφείς στο πλευρό των μεταναστών

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ολοι μαζί είμαστε ισχυρότεροι από

Το φεστιβάλ βιβλίου και ταινιών Etonnants voyageurs (Απρόσμενοι ταξιδιώτες)

διεξάγεται κάθε χρόνο από το 1990 στο Σεν Μαλό με τη συμμετοχή συγγραφέων

της «κοσμο-λογοτεχνίας στα γαλλικά».

Το 2017, στο πλαίσιο του φεστιβάλ, κυκλοφόρησε με πρωτοβουλία του Μισέλ

Λε Μπρι (ιδρυτή του φεστιβάλ) το μανι-

φέστο: Ολοι μαζί, είμαστε ισχυρότεροι

από το όποιο «εμείς», το οποίο συνυπο-

γράφουν εξήντα συγγραφείς από διά-

φορες χώρες που γράφουν στη γαλλική.

Η παραπάνω ιδέα κινητοποίησε το

2018 τους παραπάνω δημιουργούς για τη

συγγραφή του συλλογικού έργου Osons la fraternité - Les écrivains aux côtés des migrants, με επίκεντρο την αδελφοσύ-

νη, ως απαραίτητη προϋπόθεση για τη

συλλογική ανάπτυξη σχέσεων αλληλεγγύης και αλτρουισμού. Την ίδια χρονιά

διοργανώθηκαν συζητήσεις γύρω από

τη λογοτεχνία και τη σχέση της με μείζονα κοινωνικά ζητήματα, όπως ο Μά-

ης του ’68, η γαλλοφωνία, το φαινόμενο

της ραγδαίας ψηφιακής επανάστασης

καθώς και το έντονο προσφυγικό ζήτη-

μα που ανέκυψε το 2015, από την άφιξη

ενός εκατομμυρίου και πλέον προσφύ-

γων. Η φωτογραφία του μικρού προσφυ-

γόπουλου Αϊλάν που ξεβράστηκε σε μια

ακτή της Μεσογείου έμελλε να κλονίσει

τη μέχρι τότε κρατούσα αντίληψή μας

για την πορεία των πραγμάτων σε όλη

την Ευρώπη. Οι συγγραφείς που συμ-

μετείχαν εκείνη τη χρονιά στο φεστιβάλ

του Σεν Μαλό αμφισβήτησαν ότι η ενω-

μένη Ευρώπη ήταν ικανή να εγγυηθεί τα

δικαιώματα όσων αναζητούν προστασία, επειδή η αλληλεγγύη, ο επιμερισμός ευθυνών και η προσφορά φιλοξενίας δεν προσεγγίστηκαν, αλλά και δεν προσεγγίζονται έως σήμερα, με τον ίδιο τρόπο ούτε από τα κράτη-μέλη ούτε από τους πολίτες τους.

Το παραπάνω συλλογικό και πολυφωνικό έργο εκδόθηκε υπό τον τίτλο «Αδελφοσύνη - Συγγραφείς στο πλευρό των μεταναστών» (εκδ. Θίνες, 2023) στο οποίο τριάντα δύο καταξιωμένοι γαλλόφωνοι λογοτέχνες και καλλιτέχνες παρουσιάζουν κείμενα, δοκίμια και ποιήματα για τη μετανάστευση, την εξορία, τη φυγή, το προσφυγικό, γραμμένα με ευαισθησία, σεβασμό, χιούμορ και ποιητικότητα, που καταγγέλλουν τη βία και τη βαρβαρότητα, καταγράφουν βήμα βήμα τον καθημερινό αγώνα των μεταναστών για επιβίωση, ένταξη στις κοινωνικές και οικονομικές δομές και ενσωμάτωση στο νέο τους περιβάλλον.

Τα κείμενά τους φωτίζουν την αντίφαση μεταξύ του προβεβλημένου αξιακού πλαισίου και της μεταναστευτικής πολι-

τικής που εξακολουθεί να εφαρμόζεται, εμπνέουν και μυούν το αναγνωστικό κοινό στην αδελφοσύνη, μια έννοια ταυτόσημη με την ισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Πολλοί από τους συμμετέχοντες συγγραφείς γεννήθηκαν εκτός μητροπολιτικής Γαλλίας και η εξορία ή η μετανάστευση απελευθέρωσε και διαμόρφωσε τη σκέψη τους. Αφηγούνται την προσωπική τους αναζήτηση ταυτότητας, την ένταξη και αφομοίωσή τους, θίγοντας τα αίτια και τα αποτελέσματα

της παγκόσμιας μεταναστευτικής πολι-

Η ποιητική μπορεί να ευαισθητοποιήσει τον

άνθρωπο, να τον κάνει να αντιδράσει στο νέο modus vivendi, να ξορκίσει τις

εντροπίες της συνείδησης, να συνεχίσει να αναρωτιέται για τις δυνατότητες του ανθρώπου, να φανταστεί

την πορεία του κόσμου

Ο Κυριάκος Παπαδόπουλος, υποπλοίαρχος του Λιμενικού Σώματος, ως κυβερνήτης του περιπολικού σκάφους ΠΛΣ 602 στη Μυτιλήνη έσωσε περισσότερους από 5.000 ανθρώπους. Πέθανε από ανακοπή καρδιάς, μόλις στα 44 του χρόνια

το όποιο «εμείς»

ευθυνών του, την ανευθυνότητά του, τους πόρους και τις ανεπάρκειές του, το εύρος των υπερβάσεων που θα πρέπει να αποτολμήσει.

«Το επίπεδο της ατομικής μας συνείδησης μας καθιστά όλους υπεύθυνους. Γνωρίζουμε. Βλέπουμε. Ακούμε. Διαβάζουμε. Διαπιστώνουμε. Είμαστε υπόλογοι, τόσο για ό,τι κάνουμε όσο και για ό,τι δεν κάνουμε. Κάθε χειρονομία μετρά, κάθε απουσία κοστίζει, κάθε αστοχία απειλεί την ισορροπία του συνόλου: αυτό είναι το μεγαλείο, η δυστυχία και η πρόκληση της Δημοκρατίας», σελ. 13. Διαθέτοντας το σύνολο των δικαιωμάτων του έργου στην ομάδα GISTI (Ομάδα Ενημέρωσης και Στήριξης για τους μετανάστες), οι συγγραφείς του βιβλίου εκπληρώνουν μια καλλιτεχνική πράξη δέσμευσης και δηλώνουν τη διάθεσή τους να συμβάλουν για έναν πιο αλτρουιστικό κόσμο, όπου θα σκεφτόμαστε και θα δρούμε με μια ενεργή «ηθική της σχέσης» (éthique de la relation).

Το επίπεδο

της ατομικής μας

συνείδησης μας καθιστά όλους υπεύθυνους.

Γνωρίζουμε. Βλέπουμε.

Ακούμε. Διαβάζουμε.

Διαπιστώνουμε.

Είμαστε υπόλογοι, τόσο για ό,τι κάνουμε

όσο και για ό,τι δεν κάνουμε

τικής καθώς και τις μορφές με τις οποίες εκδηλώθηκε σε διάφορες χώρες και η επιστροφή τους στη γενέθλια γη επιχειρείται μέσα «από το παράθυρο του μυθιστορήματος».

Ολοι μαζί είμαστε σίγουρα ισχυρότεροι από το όποιο «εμείς». Αυτό το «ισχυρότεροι» πρέπει να φανταστούμε. Αυτό είναι που πρέπει να προτάσσουμε. Αυτό διακηρύσσουν, και διαπιστώνουν ότι η ποιητική μπορεί να ευαισθητοποιήσει τον άνθρωπο, να τον κάνει να αντιδράσει στο νέο modus vivendi, να ξορκίσει τις εντροπίες της συνείδησης, να συνεχίσει να αναρωτιέται για τις δυνατότητες του

ανθρώπου, να φανταστεί την πορεία του κόσμου, τον σκοπό των οργανωμένων κοινωνιών του, τη χαρτογράφηση των

Ελπίζουν, όπως οι μετανάστες που αψηφούν κάθε κίνδυνο για να υλοποιήσουν το όνειρό τους, έτσι και οι πολίτες του κόσμου να είναι ανοιχτοί και επίμονοι ώστε να εξωθήσουν τα ίδια τα κράτη να εκπληρώσουν την προφητεία των συγγραφέων: «Οπως υπήρξαν έθνη-κράτη, έτσι θα υπάρξουν και έθνη-σχέσεις. Οπως υπήρξαν σύνορα που χώριζαν και διέκριναν, έτσι θα υπάρξουν και σύνορα που θα διακρίνουν και θα συνδέουν, που δεν θα διακρίνουν παρά μόνο για να συνδέσουν», σελ. 265. Χωρίς να αποτελεί ακόμα ένα μελαγχολικό ανάγνωσμα-θρήνο ή προειδοποίηση για τη μελλοντική πορεία του κόσμου, το συλλογικό αυτό έργο με ένα ιδιαίτερο μωσαϊκό αυθεντικών κειμένων αποτελεί στοχασμό για τη ζωή, την επιβίωση, τον παραλογισμό, τη μοναξιά των μεταναστών, των εξορίστων, των προσφύγων. Τα μηνύματα που παίρνει ο αναγνώστης από τη στάση ζωής των συγγραφέων και τις διαφορετικές οπτικές και απόψεις τον οδηγούν στην υιοθέτηση μιας θετικότερης στάσης απέναντι στον εαυτό του, στον Αλλο, αλλά και στη ζωή γενικότερα.

Ενα σπάνιο λογοτεχνικό έργο και ίσως το πρώτο συλλογικό έργο με κείμενα σύγχρονων, γαλλόφωνων συγγραφέων-καλλιτεχνών, το οποίο κυκλοφορεί στα ελληνικά από τον ανεξάρτητο εκδοτικό Θίνες, γνωστό για την έκδοση καλαίσθητων, επιμελημένων βιβλίων από αξιόλογους Ελληνες και ξένους συγγραφείς που εκφράζουν διαφορετικές τάσεις, αρθρώνουν κοινωνικούς προβληματισμούς και αποτυπώνουν όψεις της σύγχρονης κοινωνικής ζωής.

*Αναπληρώτρια Γάλλου ακολούθου Επιστημονικής και Πανεπιστημιακής Συνεργασίας, Γαλλικό Ινστιτούτο

ΝΗΣΙΔΕΣ 24-25 ΙΟΥΝΙΟΥ 2023

απαραίτητη μια νέα προσέγγιση

Ημετανάστευση είναι συστατικό στοιχείο και παράγοντας δημιουργίας

της ανθρώπινης ιστορίας. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότερο η μετανάστευση παρουσιάζεται και αναλύεται ως πρόβλημα στο οποίο ο κόσμος

πρέπει να βρει λύσεις. Η προσέγγιση αυτή οδηγεί σε μια λογική ασφαλειοποίησης, αφού η μετανάστευση συσχετίζεται

με την εθνική άμυνα και την προστασία του πολίτη. Η ανθρωπιστική δικαιωματική και ηθική προσέγγιση κρίνονται περιττές αφού δεν έχουν το αποτέλεσμα το οποίο οι πολίτες κρίνουν απαραίτητο.

To βιβλίο «Αδελφοσύνη – Συγγραφείς στο πλευρό των μεταναστών» συμβάλλει ακριβώς σε αυτό: επαναφέρει στη συζήτηση περί μετανάστευσης μια άλλη ματιά πιο ηθική, ανθρωπιστική και δικαιωματική. Το έναυσμα δόθηκε με τον θάνατο του Αϊλάν Κούρντι, η φωτογραφία του οποίου σε μια παραλία της Τουρκίας τον Σεπτέμβριο του 2015 σόκαρε την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη. Η πολιτική της Ε.Ε. άλλαξε σε μια νύχτα και η ρητορική έγινε πιο θετική, οι δωρεές σε οργανώσεις αυξήθηκαν κατακόρυφα. Η κινητοποίηση αυτή κράτησε έξι μήνες, αφού τον Μάρτιο του 2016 υπογράφηκε η Κοινή Δήλωσε Ε.Ε. - Τουρκίας, γνωστή και ως Συμφωνία Ε.Ε. -Τουρκίας, η οποία μετέτρεψε τα ελληνικά νησιά σε buffer zones προσφύγων. Η Μόρια είναι μία από τις συνέπειες της συμφωνίας. Το αναφέρω για να είναι σαφές ότι οι πολιτικές αποφάσεις έχουν συνέπειες και

ότι τα πράγματα δεν προκύπτουν από μόνα τους, ειδικά όταν μιλάμε για τους ανθρώπους σε κίνηση.

Τα πολιτικά επιχειρήματα περί διαχείρισης του μεταναστευτικού με αποτελεσματικότητα επειδή η Ε.Ε. δεν μπορεί να «υποδεχτεί όλο τον κόσμο» μοιάζουν υποκριτικά, ειδικά όταν συγκρίνουμε τι έκανε η ίδια Ε.Ε. στην περίπτωση της Ουκρανίας. Το 2015 περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι πέρασαν από την Ελλάδα προς την Ε.Ε. με τη μετακίνηση αυτή να χαρακτηρίζεται «προσφυγική κρίση». Από τον Φεβρουάριο του 2022 μέχρι σήμερα και σε συνέχεια της εισβολή

Από τον Φεβρουάριο

του 2022 μέχρι σήμερα και

σε συνέχεια της εισβολής της

Ρωσίας στην Ουκρανία πάνω

από 8 εκατομμύρια άνθρωποι

ήρθαν στην Ε.Ε. Η σύγκριση

είναι συντριπτική. Τα

ερωτήματα πολλά. Προφανώς

η Ε.Ε. έκανε πολύ καλά και

βοήθησε με όλες τις δυνάμεις

της τους Ουκρανούς. Παρ’ όλα

αυτά η ρητορική ότι «αυτοί

είναι αληθινοί πρόσφυγες» θα

πρέπει να μας προβληματίσει

της Ρωσίας στην Ουκρανία πάνω από 8 εκατομμύρια άνθρωποι ήρθαν στην Ε.Ε. Η σύγκριση είναι συντριπτική. Τα ερωτήματα πολλά. Προφανώς η Ε.Ε. έκανε πολύ καλά και βοήθησε με όλες τις δυνάμεις της τους Ουκρανούς. Παρ’ όλα αυτά η ρητορική ότι «αυτοί είναι αληθινοί πρόσφυγες» θα πρέπει να μας προβληματίσει. Οι συντονιστές και οι συγγραφείς του βιβλίου μέσα από την παρέμβασή τους θέλουν να συμβάλουν στην ευαισθητοποίηση του κοινού, να κινητοποιήσουν συναισθηματικά τους αναγνώστες του βιβλίου. Η παρουσίαση στην Εκθεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης είναι μέρος αυτής της διαδικασίας, αν και πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι το ζήτημα της με-

τανάστευσης δεν βρίσκει θέση στον δημόσιο διάλογο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις εκλογές το θέμα ήταν εντελώς απόν, πέρα από τη συζήτηση για τον φράχτη στον Εβρο.

Η κοινωνία μοιάζει αδιάφορη για το θέμα και τίποτα, ακόμα και ο διεθνής διασυρμός της χώρας λόγω των pushbacks, δεν την κινητοποιεί. Η άμεση και έμμεση αποδοχή της παρούσας κατάστασης κάνει τη φωτογραφία του Αϊλάν και τις γιαγιάδες της Λέσβου με την υποψηφιότητά τους για το Νόμπελ Ειρήνης μια μακρινή και ενοχλητική υπενθύμιση της έλλειψης αλληλεγγύης και ανθρωπισμού.

*Διευθυντής του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες

Μετανάστευση: