Η ταυτότητα της έρευνας Η έρευνα Συνθήκες εργασίας
στο σύνολο της ελληνικής επικρά-
στην
τειας.
Ελλάδα.
Εμπειρίες
και
στάσεις γύρω από την αγορά εργασίας
διεξάγεται
από
το
Το δείγμα επιλέχθηκε με βάση
Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς σε
δύο αρχικές ερωτήσεις-φίλτρα για
συνεργασία με την εταιρία Prorata
τον καθορισμό της θέσης των
SA σε ετήσια βάση από το 2020.
ερωτώμενων στην αγορά εργα-
Το τρέχον ετήσιο “κύμα” είναι το
σίας και αποτελείται από μισθω-
τέταρτο κατά σειρά.
τούς/-ές
του
δημόσιου
και
ιδιωτικού τομέα, περιλαμβανομέΗ συλλογή των δεδομένων (field
νων και τυπικά αυτοαπασχολού-
work) πραγματοποιήθηκε μεταξύ
μενων
23 και 30 Οκτωβρίου 2023, με τη
«μπλοκάκι» ως de facto εξαρτη-
χρήση δομημένου ερωτηματολο-
μένα απασχολούμενοι.
που
εργάζονται
με
γίου, με τη μέθοδο της αυτοσυμπλήρωσης μέσω της πλατφόρμας
Τα αποτελέσματα παρουσιάζο-
διαδικτυακών
νται
ερευνών
της
χωρίς
στάθμιση,
τα
δε
εταιρίας Prorata SA σε δείγμα
κοινωνικοδημογραφικά και πολι-
(δειγματοληψία χωρίς πιθανότη-
τικά χαρακτηριστικά του δείγμα-
τα) 804 ατόμων (γενικός πληθυ-
τος παρουσιάζονται στην τελευ-
σμός) ηλικίας άνω των 17 ετών
ταία ενότητα της αναλυτικής πα-
παρουσίασης των ευρημάτων.
και η πρωτογενής επεξεργασία τους έγινε από την ομάδα της
Ο σχεδιασμός της έρευνας και του
Prorata S.A.
ερωτηματολογίου και η ανάλυση και παρουσίαση των δεδομένων
* Ευχαριστούμε την Μαρία Χαϊδο-
έγινε από τις:
πούλου-Βρυχέα για τη συμβολή στα
Κατερίνα Τσατσαρώνη, οικονομολόγο, ερευνήτρια Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς και συντονίστρια της θεματικής Εργασία – Κοινωνικό κράτος – Αλληλεγγύη, και Δανάη
Κολτσίδα,
νομικό,
πολιτική επιστήμονα, διευθύντρια Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς.
Στον σχεδιασμό του ερωτηματολογίου συνέβαλε και ο Άγγελος Σεριάτος, υπεύθυνος πολιτικών ερευνών της εταιρίας Prorata S.A., ενώ η συλλογή των δεδομένων
θέματα του εργάσιμου χρόνου.
Σύνοψη & συνολική αποτίμηση των ευρημάτων Η έρευνα Συνθήκες εργασίας
εθνικές και ευρωπαϊκές στατιστι-
στην
κές:
Ελλάδα.
Εμπειρίες
και
στάσεις γύρω από την αγορά εργασίας πραγματοποιείται από
Πρώτον, μείζον πρόβλημα στην
το ΙΝΠ, σε συνεργασία με την
ελληνική αγορά εργασίας παρα-
εταιρία Prorata SA, για τέταρτη
μένει το χαμηλό επίπεδο των
συνεχόμενη χρονιά και αποτελεί
μισθών, η αγοραστική δύναμη
ήδη
σημείο
των οποίων υποβαθμίστηκε ακό-
για
τις
μη περισσότερο, μετά τη ραγδαία
συνθήκες
στην
άνοδο του κόστους ζωής τα τε-
αγορά εργασίας, όσο και (κυρίως)
λευταία χρόνια. Για τον λόγο
για τις απόψεις των ίδιων των
αυτό, εξάλλου, οι απαισιόδοξες
εργαζομένων γύρω από τις τάσεις
εκτιμήσεις για την αναμενόμενη
στην αγορά εργασίας και τις
πορεία των μισθών, παρά τις κυ-
πολιτικές
βερνητικές εξαγγελίες, όπως και
ένα
σημαντικό
αναφοράς
τόσο
αντικειμενικές
που
ασκούνται
στο
πεδίο αυτό.
το αίτημα για αύξησή τους, αποτελούν κοινό τόπο για τους εργα-
Τα ευρήματα του φετινού (4ου)
ζόμενους και τις εργαζόμενες στη
ετήσιου κύματος επιβεβαιώνουν
χώρα μας.
όσα έχουν καταγραφεί και στα προηγούμενα κύματα της συγκεκριμένης έρευνας και σε άλλες ανάλογες, όπως και στις επίσημες
Δεύτερον, παράλληλα προς το
πολύ περισσότερο σε σύγκριση με
ζήτημα των εισοδημάτων, και η
την πλειοψηφία των υπόλοιπων
επισφάλεια στην αγορά εργα-
ευρωπαϊκών χωρών, και κυρίως η
σίας,
υπερεργασία παραμένει σε μεγά-
που
περίοδο
κορυφώθηκε
εφαρμογής
την
πολιτικών
λο βαθμό άτυπη και απλήρωτη.
λιτότητας και εργασιακής απορ-
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το
ρύθμισης, φαίνεται ότι παραμένει
ζήτημα αυτό βρίσκεται μεταξύ
και επηρεάζει ένα πολύ μεγάλο
των προτεραιοτήτων που θέτουν
κομμάτι εργαζομένων. Έτσι, ο φό-
οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες
βος της απώλειας της θέσης ερ-
στη χώρα μας κατά την επιλογή
γασίας, η μη ηθελημένη υποαπα-
εργασίας. Ταυτόχρονα, και στο
σχόληση, η άτυπη απασχόληση ή
φετινό κύμα καταγράφεται η κα-
η παραβίαση των όρων της σύμ-
τά μεγάλη πλειοψηφία θετική αξι-
βασης και των κανόνων του εργα-
ολόγηση της δυνατότητας να μει-
τικού δικαίου είναι τάσεις που επι-
ωθεί ο εργάσιμος χρόνος στη χώ-
μένουν και καταγράφονται στις
ρα μας, χωρίς μείωση μισθού, αλ-
απαντήσεις και της φετινής έρευ-
λά και των συνεπειών που θα έχει
νας.
αυτή και για τη φυσική και ψυχική υγεία και την προσωπική ζωή των
Τρίτον, σε ό,τι αφορά στον ερ-
εργαζόμενων, όπως και για την
γάσιμο χρόνο -που αποτελεί και
παραγωγικότητα της εργασίας,
το κεντρικό θέμα του φετινού
την κερδοφορία των επιχειρήσε-
κύματος- αποτυπώνεται με σαφή-
ων και την καταπολέμηση της
νεια το γεγονός ότι οι εργαζόμε-
αδήλωτης εργασίας.
νοι/ες στην Ελλάδα εργάζονται
Τέταρτον, το ζήτημα του εργάσι-
σης και του βάθους των προβλη-
μου χρόνου έχει και μία προφανή
μάτων που προαναφέρθηκαν σε
έμφυλη διάσταση, είτε αυτοτε-
σχέση με την αγορά εργασίας, εί-
λώς (π.χ. σε σχέση με τη θέσπιση
ναι το γεγονός ότι η μεγάλη πλει-
ειδικής άδειας περιόδου) είτε λό-
οψηφία των εργαζομένων στη
γω της συσχέτισης με την άτυπη
χώρα -και ακόμη μεγαλύτερη,
εργασία φροντίδας και αναπαρα-
όπως είναι αναμενόμενο, όσων
γωγής, που πολύ συχνά παρέχε-
αυτοτοποθετούνται στην αριστε-
ται ακόμα από τις γυναίκες στο
ρή πλευρά του πολιτικού φάσμα-
πλαίσιο της οικογένειας.
τος ή/και ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ στις
Είναι ενδιαφέρον και ενθαρρυντι-
τελευταίες βουλευτικές εκλογές-
κό το γεγονός ότι, με βάση τις
φαίνεται
απαντήσεις στην έρευνα, η πλειο-
ταξική οπτική στα πράγματα:
ψηφία των εργαζόμενων -ακόμη
αντιλαμβάνεται ως δομικά αντα-
και των ανδρών εργαζόμενων-
γωνιστικές τις σχέσεις μεταξύ ερ-
στέκεται
της
γοδοτών και εργαζομένων, θεω-
θέσπισης ειδικής άδειας περιόδου,
ρεί τις επιχειρήσεις στον τουρισμό
ενώ αντιλαμβάνεται περισσότερο
και τις κακές συνθήκες που επι-
ως πρόβλημα έλλειψης δημόσιων
κρατούν στον κλάδο υπεύθυνες
δομών φροντίδας και λιγότερο ως
για τις ελλείψεις σε προσωπικό
πρόβλημα μείωσης του εργά-
που
σιμου χρόνου το θέμα της φρο-
ενώ αξιολογεί αρνητικά την παρο-
ντίδας των παιδιών, των ηλικιω-
χή δικαιώματος απόκτησης μετο-
μένων, των ΑμεΑ κ.λπ.
χών
θετικά
έναντι
να
μία
παρατηρούνται
στους
εργαζόμενες Τέλος, χαρακτηριστικό της έντα-
έχει
σαφώς
τελευταία,
εργαζόμενους/στις των
(stock-options).
επιχειρήσεων
Εμβάθυνση σε επιμέρους ευρήματα της έρευνας Εργασιακή κατάσταση & ενδείξεις επισφάλειας
στους/στις δέκα (77,6%) θεωρούν πολύ/αρκετά πιθανό να χάσουν την τρέχουσα θέση εργασία τους
Όπως προαναφέρθηκε, η επισφά-
τον επόμενο ένα χρόνο.
λεια στην ελληνική αγορά εργασίας, σύμφωνα με τις επιμέρους ενδείξεις που χρησιμοποιούνται για τον ορισμό και τη μέτρησή της, φαίνεται να επιμένει, καθώς σχετίζεται τόσο με δομικά χαρακτηριστικά της (π.χ. το ακόμα υψηλό, συγκριτικά, ποσοστό ανεργίας ή η εκτεταμένη άτυπη απασχόληση), όσο και με συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές των τελευταίων χρόνων, όπως π.χ. η περαιτέρω απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων. Έτσι, είναι χαρακτηριστικό ότι μεταξύ των μισθωτών που συμμετείχαν στην έρευνα οι οκτώ
Πόσο πιθανό θεωρούν να χάσουν την τρέχουσα θέση εργασία τους τον επόμενο ένα χρόνο
Προτεραιότητες προς την εργασία
ως
τικότητά τους. Με τη βοήθεια της τεχνολογίας, οι εργαζόμενοι/ες ανακάλυψαν πως
έχουν
μπορούν να εργασθούν και δια-
γραφτεί πολλά και σε ακαδημαϊκό
φορετικά. Όπως επισημαίνει η
και σε δημοσιογραφικό επίπεδο
Βακόλα (2023), σύμφωνα με έρευ-
για το φαινόμενο της Μεγάλης
νες, το να δίνει μια εταιρεία την
Παραίτησης. Πρόκειται για έναν
επιλογή στον εργαζόμενο/στην
όρο που εισήχθη, κυρίως, μετά το
εργαζόμενη να εργάζεται υβριδικά
2021 και περιγράφει τον πολύ
αυξάνει τόσο την ικανοποίηση
μεγάλο αριθμό ανθρώπων που
όσο και την αποδοτικότητά του/
εγκαταλείπουν τις δουλειές τους
της. Η μεγάλη πλειοψηφία των
από την αρχή της πανδημίας.
νεότερων σε ηλικία εργαζόμενων
Μετά
παρατεταμένη
δεν είναι διατεθειμένοι/ες να ερ-
περίοδο εργασίας από το σπίτι
γασθούν σε μια εταιρεία αν δεν
χωρίς
τους διασφαλίζει την ευελιξία που
Τα
τελευταία
από
μια
πολλές
χρόνια
μετακινήσεις,
πολλοί άνθρωποι φαίνεται να
χρειάζονται.
αποφάσισαν
ισορροπία
Αντίστοιχα, σύμφωνα με έρευνα
μεταξύ επαγγελματικής και προ-
από την Digital.com (2021) μεταξύ
σωπικής
των
ότι
ζωής
η
έχει
γίνει
πιο
Αμερικανών
εργαζόμενων
σημαντική για αυτούς, ενώ σε με-
που εγκατέλειψαν τις δουλειές
γάλες μερίδες εργαζομένων φαί-
τους, το 66% των ερωτώμενων
νεται να κυριαρχεί ένα αίσθημα
έλαβε υπόψη την πανδημία, αλλά
εξουθένωσης, που επηρεάζει αρ-
ισχυρίζεται
νητικά την ικανοποίησή τους από
κάποιο
την εργασία, αλλά και την αποδο-
Έτσι, σύμφωνα με την έρευνα αυ-
ότι
δεν
υπάρχει
συγκεκριμένο
κίνητρο.
τη, η Μεγάλη Παραίτηση προφα-
επίπεδο αυτό αποτυπώθηκαν οι
νώς οφείλεται σε μια ευρεία σειρά
ιδιαιτερότητες και τα έντονα προ-
λόγων. Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι
βλήματα της εγχώριας αγοράς ερ-
παραίτησης είναι η αναζήτηση
γασίας.
καλύτερων
η
Έτσι, αν και οι αξιοπρεπείς συν-
σημασία της υγείας τους (42%)
θήκες εργασίας είναι αρκετά ση-
και η εύρεση εργασίας για την
μαντικές (το 28,4% τις θέτει ως
οποία
παθιασμένοι
πρώτη προτεραιότητα), η βασική
(41%). Ωστόσο, ένα 32% όσων
και με μεγάλη διαφορά προτε-
παραιτήθηκαν από τη δουλειά
ραιότητα των εργαζόμενων στη
τους, το είδαν ως ευκαιρία να
χώρα μας παραμένει το ζήτημα
γίνουν από εργαζόμενοι/ες εργο-
του μισθού, και ευρύτερα των
δότες/τριες.
χρηματικών απολαβών (φιλοδω-
αμοιβών
είναι
πιο
(44%),
ρήματα, bonus κ.λπ.). Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, στο
Χαρακτηριστική είναι δε και η δια-
τρέχον
έρευνας
φοροποίηση που παρατηρείται
Συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα.
μεταξύ ανδρών και γυναικών, που
Εμπειρίες και στάσεις γύρω από
έχει να κάνει και με τη μεγαλύτε-
την αγορά εργασίας, προσπαθή-
ρη επισφάλεια των τελευταίων,
σαμε να εντοπίσουμε ποιες είναι
αλλά και με το γεγονός ότι οι γυ-
οι βασικές προτεραιότητες των
ναίκες παραμένουν κατ’ εξοχήν
Ελλήνων/Ελληνίδων
εργαζομέ-
επιφορτισμένες με τη φροντίδα
νων σε σχέση με την επιλογή ή
εντός της οικογένειας. Για το λόγο
την
αυτό, αν και το ζήτημα των χρη-
κύμα
παραμονή
της
σε
μια
θέση
εργασίας.
ματικών
απολαβών
παραμένει
Όπως ήταν αναμενόμενο, και στο
πρώτη προτεραιότητα, συγκριτι-
κά προς τους άνδρες οι γυναίκες
θηκών εργασίας, περιλαμβανομέ-
ιεραρχούν σχετικά ψηλότερα και
νου του ωραρίου, αλλά και τη
το ζήτημα των αξιοπρεπών συν-
σταθερότητα της εργασίας.
Κριτήριο επιλογής ή παραμονής σε μια θέση εργασίας (1η επιλογή)
Κριτήριο επιλογής ή παραμονής σε μια θέση εργασίας (1η επιλογή) - Ανά φύλο
σημαντικά, σημειώνοντας πτώση
Εργάσιμος χρόνος
57% κατά τη διάρκεια της πιλοτικής δοκιμής. Έτσι, η τετραήμερη Η μείωση του εργάσιμου χρόνου,
εβδομάδα θεωρήθηκε ως ο κα-
το πως θα μπορούσε να εφαρμο-
τάλληλος τρόπος για να προσελ-
στεί και ποια αποτελέσματα θα
κύσει εργαζόμενους/ες και να δώ-
είχε ως προς τους/τις εργαζόμε-
σει στην εταιρία ένα συγκριτικό
νους/ες και τις εταιρίες, αποτελεί
πλεονέκτημα
σήμερα μια παγκόσμια συζήτηση.
γασίας μετά τον κορονοϊό.
στην
αγορά
ερ-
Επιπλέον, στην παραπάνω πιλοΣύμφωνα με πιλοτική δοκιμή, που
τική εφαρμογή της τετραήμερης
πραγματοποιήθηκε στη Μ. Βρε-
εβδομάδας εργασίας, τα αποτε-
τανία
στις
λέσματα δείχνουν ότι τα κέρδη
εταιρίες που εφάρμοσαν πιλοτικά
των εταιριών σημείωσαν μια μέση
την τετραήμερη εβδομάδα, σημει-
αύξηση 1,4%, και τα έσοδα μια
ώθηκε σημαντική μείωση της
μέση αύξηση της τάξης του 35%,
πιθανότητας παραίτησης ενός ερ-
κάτι που δείχνει, εμφανώς, ότι
γαζομένου.
περι-
κατά την περίοδο μείωσης των
πτώσεις, η τετραήμερη εβδομάδα
ωρών εργασίας υπήρχε σταθερή
εργασίας χαρακτηρίστηκε από τα
επιχειρηματική ανάπτυξη.
ανώτερα διευθυντικά στελέχη ως
Στην ίδια έρευνα, μπορούμε να
μια λογική απάντηση τόσο στην
διακρίνουμε
επιδημία του κορονοϊού, όσο και
που βιώνουν και οι ίδιοι/ες οι
στη
Ο
εργαζόμενοι/ες. Το 60% των ερ-
αριθμός των αποχωρήσεων στις
γαζομένων ανέφερε αύξηση της ι-
συμμετέχουσες εταιρίες μειώθηκε
κανότητας συνδυασμού αμειβό-
(Autonomy,
Σε
Μεγάλη
2023),
πολλές
Παραίτηση.
σημαντικά
οφέλη
μενης εργασίας και καθηκόντων
γύρω από την αγορά εργασίας,
φροντίδας, ενώ το 62% παρατή-
επιλέξαμε
ρησε ότι ήταν ευκολότερος ο συν-
ζήτημα του εργάσιμου χρόνου και
δυασμός της εργασίας με την κοι-
στην ενδεχόμενη μείωσή του.
να
εστιάσουμε
στο
νωνική και οικογενειακή τους ζωή.
Το πρώτο εύρημα, όπως ήδη ανα-
Για πολλούς/ες ερωτώμενους/ες
φέραμε, έχει να κάνει με την αρ-
εργαζόμενους/ες, οι θετικές επι-
νητική πρωτιά της Ελλάδας ως
δράσεις της τετραήμερης εργασι-
προς τον εργάσιμο χρόνο, αφού
ακής εβδομάδας αξίζουν περισσό-
οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες
τερο και από χρηματική αμοιβή.
στη χώρα μας δουλεύουν, συγκρι-
Για παράδειγμα, το 15% των ερ-
τικά, πολλές ώρες την εβδομάδα.
γαζομένων είπε ότι δεν θα δεχό-
Είναι χαρακτηριστικό ότι περίπου
ταν την επαναφορά της πενθή-
οι
μερης
(48,0%) που συμμετείχαν στην
εργασιακής
εβδομάδας,
μισοί/ές
μας
εργαζόμενοι/ες
έναντι της τετραήμερης την οποία
έρευνά
είχε συνηθίσει, όποιο κι αν ήταν
δουλεύουν
το οικονομικό αντάλλαγμα.
από όσες θα ήθελαν, κάτι που δεν αποτελεί
δήλωσαν
ότι
περισσότερες
ώρες
έκπληξη,
αν
ληφθεί
Έχοντας υπόψη τη διεθνή συζή-
υπόψη ότι περισσότεροι/ες από
τηση και τα δεδομένα πιλοτικών
τέσσερις στους/στις δέκα (44,7%)
ερευνών, όπως αυτή που προανα-
δουλεύουν περισσότερες από 40
φέρθηκε, στο τρέχον κύμα της
ώρες
έρευνας Συνθήκες εργασίας στην
οποίων το 16,8% περισσότερες
Ελλάδα. Εμπειρίες και στάσεις
από 48 ώρες την εβδομάδα.
την
εβδομάδα,
εκ
των
Ικανοποίηση ως προς τον χρόνο εργασίας
Συνήθης εβδομαδιαίος χρόνος εργασίας
Το δεύτερο εύρημα ως προς τις
Αντίστοιχα, η πλειοψηφία των
αντικειμενικές συνθήκες που επι-
συμμετεχόντων/ουσών στην έ-
κρατούν σχετικά με τον εργάσιμο
ρευνα (44,9%) δήλωσε ότι δεν
χρόνο στη χώρα μας είναι η σε
λαμβάνει πρόσθετη αμοιβή για
μεγάλο βαθμό άτυπη διευθέτησή
την υπερωριακή απασχόληση που
του, κατά παράβαση των όρων
παρέχει, κάτι που προφανώς σχε-
της σύμβασης εργασίας ή/και του
τίζεται με τα υψηλά ποσοστά ερ-
εργατικού δικαίου.
γοδοτικής παραβατικότητας στη
Έτσι, περισσότεροι από ένας/μία
χώρα μας, αλλά και με την κατεύ-
στους/στις τέσσερις εργαζόμε-
θυνση της πολιτικής που εφαρ-
νους/ες (26,3%) δηλώνουν ότι το
μόζει η σημερινή κυβέρνηση σχε-
ωράριο εργασίας τους με βάση τη
τικά με την ευέλικτη διευθέτηση
σύμβασή τους δεν τηρείται πάντα
του εργάσιμου χρόνου.
-μάλιστα, για το 12,4% δεν τηρείται σχεδόν ποτέ. Τήρηση του προβλεπόμενου από τη σύμβαση ωραρίου εργασίας
Καταβολή αμοιβής για τυχόν υπερωριακή απασχόληση
Στη βάση των παραπάνω, δεν θα
τικοί/ές, παρ’ όλα αυτά το εν λό-
πρέπει να αποτελεί έκπληξη το
γω αίτημα φαίνεται να διαπερνά
γεγονός ότι και στο φετινό κύμα η
οριζόντια όλο το πολιτικό φάσμα.
μεγάλη πλειοψηφία των ερωτώ-
Δεν είναι τυχαίο ότι οι ερωτώ-
μενων (69,8%) θεωρεί εφικτή τη
μενοι/ες θεωρούν ότι η μείωση
μείωση του εργάσιμου χρόνου
του εργάσιμου χρόνου θα έχει ευ-
στη χώρα μας, χωρίς μείωση μι-
εργετική
σθού. Μάλιστα, αν και οι ψηφο-
στους ίδιους τους εργαζόμενους/
φόροι του ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες
τις εργαζόμενες, αλλά και στις
βουλευτικές
επιχειρήσεις
εκλογές
(Ιούνιος
2023) εμφανίζονται ακόμα πιο θε-
επίδραση
και
αγορά εργασίας.
Εκτιμώμενη επίδραση της μείωσης του εργάσιμου χρόνου
όχι
γενικά
μόνο
στην
Έμφυλη διάσταση και φροντίδα
μια σημαντική στιγμή και ανοίγει τη συζήτηση για τα δικαιώματα που σχετίζονται με την υγεία της
Όπως προαναφέρθηκε, το ζήτημα
περιόδου. Η νομοθέτηση της ά-
του εργάσιμου χρόνου έχει μια
δειας περιόδου αποτελεί μια θετι-
έντονη έμφυλη διάσταση για μια
κή εξέλιξη, καθώς, σύμφωνα με
σειρά από λόγους. Γι’ αυτό και
την Ισπανική Γυναικολογική και
στο τρέχον κύμα της έρευνας επι-
Μαιευτική Εταιρεία, περίπου το
λέξαμε να διερευνήσουμε τις από-
ένα τρίτο των γυναικών που
ψεις των εργαζόμενων και ως
έχουν έμμηνο ρύση υποφέρουν
προς θέματα που σχετίζονται εν-
από έντονο πόνο γνωστό ως
τονότερα με τη διάσταση του φύ-
δυσμηνόρροια. Τα συμπτώματα
λου.
της δυσμηνόρροιας περιλαμβά-
Άδεια περιόδου
νουν οξύ κοιλιακό άλγος, πονοκεφάλους και πυρετό, τα οποία σε
Στις 16 Φεβρουαρίου του 2023, η
περίπτωση ασθένειας δικαιολο-
Ισπανία έγινε η πρώτη χώρα στην
γούν αναρρωτική άδεια.
Ευρώπη που νομοθέτησε την ά-
Ωστόσο, σύμφωνα με έρευνες
δεια περιόδου για τις εργαζόμενες
που έχουν πραγματοποιηθεί, σε
γυναίκες. Η Ισπανία έγινε η πρώ-
χώρες που ήδη εφάρμοζαν αυτό
τη Ευρωπαϊκή χώρα που καθιέρω-
το νομοθετικό πλαίσιο, λίγες γυ-
σε το συγκεκριμένο είδος άδειας,
ναίκες επιλέγουν να κάνουν χρή-
όμως, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα,
ση αυτού του δικαιώματος. Πιο
η Ινδονησία και η Ζάμπια, χορη-
συγκεκριμένα, στην Ιαπωνία, που
γούσαν, ήδη, άδεια έμμηνου ρύ-
εφαρμόζει πάνω από 50 χρόνια
σεως. Για την Ισπανία, θεωρείται
αυτή την πολιτική, έρευνα του ει-
δησεογραφικού πρακτορείου Nik-
προς το ενδεχόμενο θέσπισης
kei, ισχυρίζεται ότι μόνο μία στις
μιας
δέκα γυναίκες υποβάλλει αίτημα
χώρα
χορήγησης της άδειας, ενώ πάνω
απαντήσεις
από
επιθυμούν.
Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι
Κύριος λόγος δισταγμού αποτελεί
η πλειοψηφία των ερωτώμενων
το φύλο του εργοδότη τους, και
τοποθετείται
συγκεκριμένα το να είναι άντρας.
ενώ ιδιαίτερα ενθαρρυντικό είναι
Τα παραπάνω στοιχεία, δεν είναι
και το γεγονός ότι -αν και λιγό-
περίεργα αν σκεφτεί κανείς ότι
τερο συγκριτικά προς τις γυναί-
και στην Ισπανία, υπήρξαν έντο-
κες- θετικά τοποθετείται και η
νες επιφυλάξεις πριν την ψήφιση
πλειοψηφία των ανδρών εργαζο-
του νομοσχεδίου, καθώς εκφρά-
μένων στην Ελλάδα.
στηκε η ανησυχία ότι ο συγκεκρι-
Τέλος, είναι ενδιαφέρον -αν και
μένος νόμος μπορεί να αποτελέ-
αναμενόμενο- το γεγονός ότι το
σει αιτία μη πρόσληψης γυναικών
ζήτημα της θέσπισης άδειας περι-
ή ακόμα και να οδηγήσει σε
όδου στην Ελλάδα έχει σαφώς με-
«περιθωριοποίηση» ή «στιγματι-
γαλύτερη υποστήριξη από όσους/
σμό» τους, με αρνητικές συνέπειες
όσες αυτοτοποθετούνται στο αρι-
για τις γυναίκες στην αγορά εργα-
στερό τμήμα του πολιτικού φά-
σίας.
σματος.
τις
μισές
το
Παρόμοιοι προβληματισμοί καταγράφονται τόσο ως προς την περίπτωση της Ισπανίας όσο και ως
αντίστοιχης μας,
άδειας
στη
με
βάση
τις
στην
έρευνά
μας.
συνολικά
θετικά,
Εκτίμηση για τη θέσπιση άδειας περιόδου στην Ισπανία - Ανά φύλο
Ανάγκη εφαρμογής παρόμοιας νομοθεσίας στην Ελλάδα - Ανά φύλο
Ανάγκη εφαρμογής παρόμοιας νομοθεσίας στην Ελλάδα - Ανά πολιτική αυτοτοποθέτηση στον άξονα Αριστεράς-Δεξιάς
Φροντίδα και εξισορρόπηση επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής
ρευνά μας (63,7%) θεωρεί ως προσφορότερη λύση στο ζήτημα της φροντίδας την αύξηση των δημόσιων δομών έναντι της μείω-
Ενδιαφέροντα είναι επίσης τα ευ-
σης του εργάσιμου χρόνου των
ρήματα της έρευνάς μας σε ό,τι
εργαζόμενων που φροντίζουν μέ-
αφορά την εξισορρόπηση επαγ-
λη της οικογένειάς τους με την
γελματικής
οικογενειακής
ευρεία έννοια. Είναι μάλιστα εν-
ζωής, για τους εργαζόμενους και
διαφέρον το γεγονός ότι το πο-
τις εργαζόμενες που έχουν την
σοστό αυτό ελάχιστα διαφορο-
καθημερινή ευθύνη της φροντί-
ποιείται μεταξύ όσων εργαζόμε-
δας παιδιών, ηλικιωμένων, ΑμεΑ
νων πράγματι είναι και εκείνων
κ.λπ. Η πλειοψηφία των εργαζό-
που δεν είναι επιφορτισμένοι/ες
μενων που συμμετείχαν στην έ-
με καθήκοντα φροντίδας.
και
Τι να κάνει η κυβέρνηση για να στηρίξει τους/τις εργαζόμενους/ες που έχουν την ευθύνη της φροντίδας παιδιών, ηλικιωμένων, ΑμεΑ κ.λπ.;
Μισθοί & Εισοδήματα
Συνθήκες εργασίας στην Ελλάδα. Εμπειρίες και στάσεις γύρω από
Όπως ήδη είπαμε εισαγωγικά, το ζήτημα του χαμηλού επιπέδου των μισθών, ενόψει και της περαιτέρω
μείωσης
της
αγορα-
στικής τους δύναμης λόγω της ακρίβειας, παραμένει με διαφορά το σημαντικότερο πρόβλημα της ελληνικής αγοράς εργασίας. Αυτό αποτυπώνεται και στις απαντήσεις στο φετινό κύμα της έρευνας
την αγορά εργασίας, τόσο για τα αντικειμενικά μεγέθη των μισθών, όσο και για τις υποκειμενικές εκτιμήσεις των εργαζομένων για το παρόν και το μέλλον των εισοδημάτων τους.
Έτσι, τόσο στην υλική όσο και στην ηθική/συμβολική τους διάσταση, οι μισθοί στην Ελλάδα σή-
μερα είναι ανεπαρκείς, σύμφωνα
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει
με τις απαντήσεις της πλειοψη-
η αξιολόγηση της πολιτικής της
φίας των εργαζομένων που συμ-
κυβέρνησης της ΝΔ στο ζήτημα
μετείχαν στην έρευνα, τόσο σε
των μισθών. Σε ό,τι αφορά την
ό,τι αφορά τους ίδιους/τις ίδιες
ήδη υλοποιηθείσα αύξηση του κα-
προσωπικά, όσο και γενικά, με το
τώτατου
91,5% να απαντά ότι οι μισθοί
τέσσερις εργαζόμενους και εργα-
στην Ελλάδα είναι χαμηλοί και
ζόμενες (74,6%) δήλωσαν ότι τη
πρέπει να αυξηθούν.
θεωρούν ανεπαρκή, μεταξύ των
Αποδοχές επαρκείς για την κάλυψη των βιοτικών αναγκών χωρίς άλλους πόρους
οποίων
μισθού,
και
τρεις
σχεδόν
οι
στους
μισοί
(48,6%) από τους ψηφοφόρους της ΝΔ στις τελευταίες εκλογές. Αντίστοιχα,
χαμηλές
είναι
οι
προσδοκίες και σχετικά με την προεκλογική εξαγγελία της ΝΔ για αύξηση του μέσου μισθού κατά 25% την επόμενη τετραετία. Μόλις ένας/μία στους/στις δέκα Αποδοχές αντάξιες της προσφερόμενης εργασίας
(9,8%) εργαζόμενους/ες πιστεύει ότι θα αυξηθεί αντίστοιχα ο δικός του/της μισθός, με τα ποσοστά μεταξύ των ψηφοφόρων της ΝΔ να είναι υψηλότερα μεν, αλλά πάντως χαμηλά (17,6%).
Η από 1.4.2023 αύξηση του κατώτατου μισθού στα 780 ευρώ μεικτά θεωρείται ότι... Ανά ψήφο στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές
Με δεδομένη την προεκλογική δέσμευση της ΝΔ για αύξηση 25% στο μέσο μισθό στην τετραετία, τα επόμενα χρόνια ο δικός σας μισθός πιστεύετε ότι θα... Ανά ψήφο στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές
Απόψεις για επίκαιρα φαινόμενα & τάσεις στην αγορά εργασίας Σε κάθε κύμα της έρευνας, παράλληλα προς τα ευρύτερα διαχρονικά ζητήματα, διερευνούμε και θέματα της επικαιρότητας. Έτσι, και στη φετινή έρευνα ενσωματώ-
μοιβές και καλές συνθήκες εργασίας, ή κυρίως οι εργαζόμενοι που έχουν υπερβολικές απαιτήσεις, το σύνολο σχεδόν των ερωτώμενων (95,9%) επιρρίπτει τις ευθύνες στις επιχειρήσεις. Για τις ελλείψεις στην αγορά εργασίας του τουρισμού ευθύνονται...
σαμε στο ερωτηματολόγιο μερικά από τα θέματα που απασχολούσαν τη σχετική με την εργασία επικαιρότητα στη χώρα μας τη στιγμή της κατάρτισής του, ώστε η έρευνα να συνομιλεί με την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα κάθε περιόδου.
Τουρισμός Το ένα από τα θέματα της επικαι-
Ενδιαφέρον είναι, μάλιστα, ότι η
ρότητας είναι οι ελλείψεις που
τοποθέτηση στο θέμα αυτό ελάχι-
παρατηρήθηκαν
εργαζομέ-
στα διαφοροποιείται ανάλογα με
νους στο χώρο του τουρισμού.
την προηγούμενη ψήφο προς τη
Στη σχετική ερώτηση αν για τις
ΝΔ ή προς τον ΣΥΡΙΖΑ, γεγονός
ελλείψεις αυτές ευθύνονται κυ-
ενδεικτικό της καθολικής σχεδόν
ρίως οι επιχειρήσεις του κλάδου,
συμφωνίας για την κατάσταση
που δεν προσφέρουν επαρκείς α-
στον τουρισμό.
σε
Δικαίωμα απόκτησης μετοχών (stock-options) από τους/τις εργαζόμενους/ες
χουσες στην έρευνα τοποθετούνται επιφυλακτικά ή και επικριτικά, ως προς την επίδραση που θα έχει στο εισόδημα και στην εργα-
Ένα άλλο θέμα που τέθηκε στη
σιακή
δημόσια συζήτηση πρόσφατα έχει
πλειοψηφίας των εργαζομένων,
να κάνει με την πρόταση που επα-
αλλά και στη φορολογική συμ-
νήλθε στο προσκήνιο από τον
μόρφωση των επιχειρήσεων.
πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ ΠΣ, σε σχέ-
Μάλιστα, αυτό που είναι ενδιαφέ-
ση με την παροχή κινήτρων σε
ρον -και σε έναν βαθμό αναμενό-
επιχειρήσεις που δίνουν στους
μενο- είναι ότι πλέον επικριτικοί
εργαζόμενους και στις εργαζόμε-
είναι όσοι/όσες αυτοτοποθετού-
νές τους δικαίωμα απόκτησης
νται στην αριστερή πλευρά του
μετοχών (stock-options).
πολιτικού φάσματος και όσοι/
Ως προς τον εν λόγω θεσμό οι
όσες ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ στις τελευ-
συμμετέχοντες και οι συμμετέ-
ταίες βουλευτικές εκλογές.
ασφάλεια
της
μεγάλης
Η παροχή επιλογής απόκτησης μετοχών της εταιρίας τους (stock-options) στους εργαζόμενους...
Η παροχή επιλογής απόκτησης μετοχών της εταιρίας τους (stock-options) στους εργαζόμενους... Ανά ψήφο στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές
Η παροχή επιλογής απόκτησης μετοχών της εταιρίας τους (stock-options) στους εργαζόμενους... Ανά αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστεράς-Δεξιάς
Συνδικαλισμός & εργατικό κίνημα
μένων και την αντίληψή τους για τη σχέση τους με τους εργοδότες, η
Τέλος, σε ό,τι αφορά την συνδικαλιστική συμμετοχή και τις απόψεις των εργαζομένων για το εργατικό κίνημα, και τα ευρήματα της φετινής έρευνας επιβεβαιώνουν τη χαμηλή συνδικαλιστική συμμετοχή, αφού μόλις το 13,8% δήλωσε ότι συμμετέχει τακτικά σε διαδικασίες
και
κινητοποιήσεις
του σωματείου, επαγγελματικού συλλόγου κ.λπ. όπου ανήκει, με τους/τις
ψηφοφόρους
του
ΣΥΡΙΖΑ και όσους/όσες αυτοτοποθετούνται στα αριστερά του πολιτικού
φάσματος
-συγκριτικά
πάντοτε-
να
είναι
περισσό-
τερο ενεργοί/ές συνδικαλιστικά.
Αντίστοιχα, σε σχέση με την αυτοκατανόησή τους ως εργαζο-
συντριπτική
(65,2%)
θεωρεί
εργοδοτών
και
πλειοψηφία ότι
μεταξύ
εργαζομένων
υπάρχουν σχέσεις ανταγωνισμού, έναντι 32,1% που θεωρεί ότι υπάρχουν σχέσεις συνεργασίας και κοινό συμφέρον. Όπως δε είναι αναμενόμενο, το ποσοστό όσων θεωρούν ότι οι σχέσεις εργαζομένων-εργοδοτών είναι
ανταγωνιστικές,
γιατί
οι
δεύτεροι προσπαθούν να βγάλουν όσο γίνεται μεγαλύτερο κέρδος, σε βάρος των εισοδημάτων και εν γένει των δικαιωμάτων των πρώτων, ανεβαίνει σημαντικά σε 81,4%
μεταξύ όσων ψήφισαν
ΣΥΡΙΖΑ στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές και σε 89,7% μεταξύ όσων
αυτοπροσδιορίζονται
αριστεροί/ές.
ως
Συμμετοχή στις διαδικασίες & στις κινητοποιήσεις του σωματείου/συνδικάτου/ συλλόγου εργαζομένων
Μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών υπάρχουν κυρίως...
Μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών υπάρχουν κυρίως... Ανά ψήφο στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές
Μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών υπάρχουν κυρίως... Ανά αυτοτοποθέτηση στην κλίμακα Αριστεράς-Δεξιάς
Βιβλιογραφικές αναφορές
Autonomy (2023), The results are in: the UK's four-day week pilot, διαθέσιμο στο: https://autonomy.work/wpcontent/uploads/2023/02/The-results-are-in-The-UKs-four-day-weekpilot.pdf
Βακόλα, Μ. (2023), Από την μεγάλη Παραίτηση στην μεγάλη…Απαίτηση, ΟΠΑ News, Tεύχος 46ο, διαθέσιμο στο: https://www.aueb.gr/el/opanews/46/teyhos-46o-fevroyarios-2023
Digital.com (2021), Why Are Workers Quitting? 1/3 Are Starting Their Own Businesses, διαθέσιμο στο: https://digital.com/why-are-workers-quitting-13-are-starting-their-own-businesses/
❗ Το σύνολο των ευρημάτων της έρευνας
περιλαμβάνεται στην αναλυτική παρουσίαση.
Βρείτε περισσότερες έρευνες στο www.poulantzas.gr