επίσης μεταφρασμένο στα ελληνικά).1 Νομίζω ότι υπό μία έννοια τα άτομα είναι πλέον πιο προετοιμασμένα να λάβουν μέρος στο νοητικό πείραμα ότι η κυρίαρχη άρχουσα τάξη δεν είναι πλέον καπιταλιστική. Ναι, φυσικά υπάρχει ακόμα η καπιταλιστική τάξη όπως και η εκμεταλλευόμενη εργατική τάξη. Αλλά τώρα υπάρχει και μια νέα κυρίαρχη τάξη πέρα και πάνω από το κεφάλαιο, που η εξουσία της πηγάζει από ασυμμετρίες πληροφορίας - η τάξη των διανυσματιστών. Π.χ. έγινε σαφές την διάρκεια της πανδημίας ότι η φαρμακευτική πτέρυγα της τάξης των διανυσματιστών επρόκειτο να γινόταν πολύ πλούσια μέσα από την ιδιοκτησία των πατεντών, σε βάρος της γρήγορης παραγωγής εκείνου του μέγιστου αριθμού εμβολίων ο οποίος θα ήταν απαραίτητος για τον εμβολιασμό του πληθυσμού, ολόκληρου του πλανήτη.
Αλλά ναι, υπάρχουν ακόμα άτομα στην αριστερά που φαίνεται να αποδέχονται μία ιδέα που είναι κεντρική στην δεξιά, ότι ζούμε σε έναν αιώνιο, ανιστορικό καπιταλισμό. Στην αριστερά, το μυστήριο του αιώνιου καπιταλισμού καλείται να γίνει κατανοητό μέσα από την αρχαιολογική πρακτική της ανάλυσης των ιερών κειμένων του Μαρξ, που παράγει ερμηνείες τους που πρόκειται να εφαρμοστούν στην πράξη, αλλά που δεν ανανεώνονται με τη σειρά τους από την πράξη, με το να την αντιμετωπίζουν σαν μία πηγή κατανόησης. Ίσως, στις μέρες μας υπάρχουν κάποια άτομα πρόθυμα να αναθεωρήσουν αυτές τις ιδέες όταν συναντούν, καθημερινά και στην πράξη, την δύναμη του πληροφοριακού ελέγχου που κάνει χαρακτηριστικό
Ακόμα και τα πιο οπισθοδρομικά ρεύματα
Το να αποκαλείς τους άλλους μαρξιστές χυδαίους, αποτελούσε μία δημοφιλή προσβολή σε ένα ολόκληρο αιώνα μαρξιστικών αντιπαραθέσεων. Ο Καρλ Κορς και ο Γκέοργκ Λούκατς την χρησιμοποίησαν για να επιτεθούν στον μαρξισμό των Γερμανών σοσιαλδημοκρατών που πίστευαν ότι ανήγαγε τα πάντα στην οικονομία, ότι ήταν μηχανιστικός, ότι αντιμετώπιζε ντετερμινιστικά την ιστορία και ότι υποστήριζε την σταδιακή αλλαγή της κοινωνίας (ή κοινώς τις «μικρές νίκες»). Έκτοτε ο όρος έχει πάρει διαφορετική χροιά σε διαφορετικές περιόδους του περασμένου αιώνα, όπως και δείχνω μέσα στο βιβλίο. Σκέφτηκα ότι μάλλον
τι είναι τελικά εκείνος ο Μαρξισμός που
που νομίζει ότι είναι. Ίσως, να
αυτός
τον κόσμο; Πόσο μάλλον για
ιστορίες των κινημάτων
με κύριο παράδειγμα τα κινήματα γύρω από την σεξουαλικότητα και το φύλο, που τα απασχολούν χυδαία, βασικά και πολύ υλιστικά ζητήματα αναφορικά με το σεξ, το σώμα κ.ο.κ.
Ίσως ακόμα, να είναι εξίσου καιρός για ένα μαρξισμό που ενδιαφέρεται πραγματικά για τις λεπτομέρειες των παραγωγικών δυνάμεων, για το πώς λειτουργεί η τεχνολογία της πληροφορίας, στην τεχνικοοικονομική «βάση» του κοινωνικού σχηματισμού. Αντί να χρησιμοποιούμε απλώς αφηρημένες οικονομικές έννοιες, ίσως να πρέπει να μάθουμε πώς λειτουργεί πραγματικά η τεχνολογία. Υπό αυτή την έννοια, νομίζω ότι ένας χυδαίος μαρξισμός, αντί να είναι κάτι το «κακό», ίσως να είναι τώρα αυτό που οφείλουμε να επιχειρήσουμε. Πληροφορία Ορίζετε αυτές οι νέες παραγωγικές δυνάμεις και αυτόν τον νέο τρόπος παραγωγής, σαν κάτι που βασίζεται
διακριτά: είναι μια πατάτα από το Περού ίδια με μία πατάτα από τη Γαλλία; Ή είναι ένα αυτοκίνητο που κατασκευάζει η Renault το ίδιο αυτοκίνητο με ένα αυτοκίνητο που κατασκευάζει η Toyota; Δεν άλλωστε μονοπώλια, οι πιο επιτυχημένες επιχειρήσεις;5 Oπως γράφει και το Κομμουνιστικό Μανιφέστο: η καπιταλιστική τάξη δεν μπορεί να υπάρχει δίχως να επαναστατικοποιεί συνεχώς τα μέσα παραγωγής. Το μόνο που κάνω εγώ, είναι ότι φτάνω αυτή την ιδέα μέχρι την λογική της κατακλείδα: τι θα συνέβαινε αν η επαναστατικοποίηση των μέσων παραγωγής δεν οδηγούσε στο ξεπέρασμα μονάχα των παλιών μέσων παραγωγής, αλλά και της ίδιας της καπιταλιστικής τάξης; Είναι αυτό που ο Παζολίνι αντιλαμβανόταν ως μία εσωτερική επανάσταση. Η εξωτερική επανάσταση, στην οποία η εργασία θα αρνιόταν
κεφάλαιο, δεν συνέβη. Κάτι τέτοιο του ήταν ήδη
‘60. Αυτό που
κάποιες σύντομες περιόδους
άτομα να ανατρέψουν τους δουλοκτήτες τους στην Αμερική, αν εξαιρέσουμε τις κοινωνίες των Μαρόνων που ανεξαρτητοποιήθηκαν από τον έλεγχο των αφεντικών τους, αλλά και την επανάσταση της Αϊτής. Η σύγχρονη ιστορία είναι γεμάτη με παραδείγματα όπου μια άρχουσα τάξη διαδέχεται μια άλλη, αντί να ανατρέπεται από τα κάτω. Και έτσι, ο καπιταλισμός δεν ανατράπηκε από μια επανάσταση στο εξωτερικό του, από την ίδια την εργατική τάξη, αλλά σε αυτόν κυριάρχησε μία νέα άρχουσα τάξη. Η εξέλιξη στις τεχνολογίες πληροφορίας έκανε εφικτό τον έλεγχο ολόκληρης της αλυσίδας της αξίας, δίχως να είναι απαραίτητη η ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής. Στην πραγματικότητα, δεν είναι οι φαρμακευτικές εταιρείες που φτιάχνουν τα εμβόλια, όπως δεν η Apple που φτιάχνει τα iPhones. Η Nike δεν φτιάχνει παπούτσια. Την ίδια στιγμή, τόσο η γαιοκτημοσύνη όσο και η παραγωγή είναι βιομηχανίες που σχεδόν όλοι παράγουν το ίδιο πράγμα με τον ίδιο τρόπο και όπου όλα είναι πλήρως ανταλλάξιμα και όπου δύσκολα μπορεί βρεθεί κάποιο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, πέρα από φτηνότερη εργασία προς εκμετάλλευση. Όμως, η τάξη που κυριαρχεί τόσο στην εκμεταλλευόμενη αγρότια ή στην εκμεταλλευόμενη εργασία, όσο και στην τάξη των γαιοκτημόνων και των καπιταλιστών, είναι η διανυσματική τάξη που έχει στην κατοχή και τον έλεγχο της, τις πατέντες, τα trademark, τα πνευματικά δικαιώματα και τα συστήματα logistics.
Η διανυσματική τάξη είναι μόναχα έμμεσα εξαρτώμενη
αρκετά συνηθισμένα στην ιδέα ότι τόσο οι υλικές ή όσο οι άυλες εργασίες και επιχειρήσεις, εμπίπτουν όλες στο ίδιο πλαίσιο ανάλυσης. Το μόνο πράγμα που είναι άυλο είναι ο Θεός. Η άυλη εργασία είναι μία παράλογη, άκριτη και ιδεολογική έννοια. Είναι σαν να παίρνεις κατά λέξη αυτά που λένε οι υποστηρικτές αυτής της νέας άρχουσας τάξης. Σαν το cloud να είναι ένα σεντούκι όπου και καταχωνιάζεται με ασφάλεια η πληροφορία σου, και όχι μία πελώρια και σχετικά νέα παγκόσμια υποδομή, που μπορεί να χρειάζεται σχεδόν όση ενέργεια χρειάζεται μία μεσαίου μεγέθους χώρα, για να λειτουργεί.
πληροφορία είναι ένα παράξενο πράγμα.
υλικότητας και των υλικοτήτων στις οποίες στηρίζεται ως υπόστρωμα - αυθαίρετη. Πλέον μπορείς πολύ φτηνά και εύκολα να μεταφέρεις πληροφορία από ένα υλικό υπόστρωμα σε ένα άλλο δίχως απώλειες, ή τουλάχιστον απώλειες που δεν μπορούν να καταγραφούν και να διορθωθούν. Φυσικά, οι «περισσότεροι μαρξιστές» την θεωρούν άλλη μία από τα ίδια, μιας και δεν αφιερώνουν αρκετό χρόνο στην μελέτη των παραγωγικών δυνάμεων, και του ίδιου του δυναμισμού τους που τις έχει αλλάξει ιστορικά. Δεν θέλουν να είναι όσο χυδαίοι χρειάζεται ώστε να μπορούν να μελετήσουν πραγματικά τις παραγωγικές δυνάμεις. Για κάτι τέτοιο θα ήταν απαραίτητη προϋπόθεση να δεχτούν, πως η ίδια η θεωρία που έχουν συνθέσει μέσα από την ανάγνωση βιβλίων δεν μπορεί να υποθέτει ότι δύναται να εκφέρει λόγο για τα πάντα, και πως καλούμαστε να διδαχτούμε από ανεπτυγμένες μορφές πρακτικής στο πλαίσιο της ίδιας της επιστήμης της πληροφορίας. Οι παραγωγικές δυνάμεις που είναι πλέον κυρίαρχες στην παγκόσμια οικονομία επιτρέπουν την αυτοματοποίηση των συστημάτων ελέγχου μέσω της πληροφορίας. Υπερδομές σαν τον νόμο έχουν εξελιχθεί σε ολόκληρες νέες κατηγορίες ιδιοκτησίας του πράγματος αυτού που δεν βρίσκεται προσκολλημένο σε οποιοδήποτε συγκεκριμένο υλικό υπόστρωμα, και που είναι παράλληλα υλικό, παρόλο που μπορεί να αντιγράφεται εύκολα και φθηνά. Η πατέντα, το trademark και τα πνευματικά δικαιώματα είναι παλαιότερες νομικές μορφές που έχουν απότομα εξελιχθεί από τον ύστερο εικοστό αιώνα και μετά, σε νέες κατηγορίες υλικότητας με την μορφή της ιδιωτικής ιδιοκτησίας. Συνεπώς, αυτό που βλέπουμε στα υψηλά επίπεδα που
είναι ότι οι παραγωγικές
Είναι πράγματι χρήσιμο να σκεφτόμαστε τόσο τα δεδομένα όσο και την ίδια την πληροφορία. Τα δεδομένα μπορούμε να τα φανταστούμε ως εν δυνάμει πληροφορία, κάτι που συχνά παρουσιάζεται και αντιμετωπίζεται ως ακατέργαστη ύλη. H Wendy Chun και άλλα άτομα των σπουδών μίντια, επιμένουν ότι τα δεδομένα δεν είναι ποτέ ένα εμπειρικό δεδομένο, αλλά ότι διαμορφώνονται εξαρχής από την πληροφορία, από τα τεχνικά μέσα αλλά και από τις ιδεολογικές αφετηρίες των ατόμων που θέλουν να τα χρησιμοποιήσουν έχοντας ως στόχο ένα δεδομένο αποτέλεσμα. Χαρακτηριστικά, η Jackie Wang δείχνει στο έργο της ότι κατά ενδιαφέρον τρόπο, η αστυνόμευση που υποτίθεται ότι βασίζεται σε «δεδομένα», βασίζεται στην πραγματικότητα σε μία συλλογή δεδομένων που έχει εξαρχής σχεδιαστεί με ρατσιστικές προκαταλήψεις σχετικά με το τι θεωρείται «εγκληματικό». Μπορούμε να αναλογιστούμε, επιπλέον, κάτι τέτοιο,
η ίδια η πληροφορία άλλο ένα «πράγμα»; Η πληροφορία είναι όσο υλική όσο οτιδήποτε άλλο, αλλά υλική με ένα διακριτό τρόπο. Μία διαφορά που παράγεται στα πλαίσια τόσο της ίδιας της ιστορίας της εφαρμοσμένης επιστήμης όσο και της εφαρμογής της σε στρατιωτικές και οικονομικές συγκρούσεις και ανταγωνισμούς. Η πληροφορία ως τεχνικό μέσο, ήταν η βάση στην οποία στηρίχθηκε μία νέα μετάλλαξη του τρόπου παραγωγής. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο. Μια φορά και ένα καιρό, ήταν η γη αυτό που π.χ. οι Φυσιοκράτες, θεωρούσαν ως την πηγή κάθε πραγματικού πλούτου. Η γη ήταν ένα είδος ιδιοκτησίας, το οποίο ανήκε στην τάξη των γαιοκτημόνων και την οποία δούλευαν οι αγρότες οι οποίοι, από το τέλος της φεουδαρχίας και μετά, στερούνταν δικαιώματα ιδιοκτησίας. Για την ανάπτυξη του, το σύστημα των εργοστασίων, δημιούργησε εργαζομένους προλετάριους διώχνοντας τους από την γη «τους» μέσω περιφράξεωνπράγμα που αφορούσε ένα ολόκληρο νέο τρόπο παραγωγής, εκείνο που αποκαλούμε καπιταλισμό. Η εμπορευματική παραγωγή προϋπήρχε, αλλά μεγάλωσε και γενικεύτηκε πραγματικά, ως κυρίαρχος τρόπος παραγωγής, εν μέρει επειδή η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων της παρείχε τα μέσα για να μπορεί να γενικευθεί. Αυτός ο πιο αφηρημένος τρόπος εμπορευματικής παραγωγής, εξοπλισμένος με τις παραγωγικές δυνάμεις του σιδήρου, του χάλυβα και του ατμού, επήλθε
σπάνη.6 Η διαδοχική εφαρμογή τεχνολογιών στη γη, την βιομηχανία και την παραγωγή πληροφορίας, προσέφερε μία δυνατότητα χειραφέτησης από την ανάγκη και μία δυνατή διέξοδο στο πρόβλημα της σπάνης. Μια δυνατότητα την οποία πάλεψαν να κάνουν πραγματικότητα, το ένα μετά το άλλο, τα πιο ριζοσπαστικά κινήματα, είτε ήταν αγροτικά, εργατικά ή χάκερ. Η ιστορία διαδοχής τρόπων παραγωγής μπορεί να ειδωθεί ως η ιστορία της επιβολής, είτε μέσω βίας είτε μέσω πειθούς, όλο και πιο αφηρημένων μορφών κατασκευασμένης σπάνης, με σκοπό να κατοχυρωθεί το σε ποιους θα περάσει ο έλεγχος του πλεονάσματος κατά την μετάβαση από την γεωργία,
έχεις τη δύναμη να τραβάς, να κατευθύνεις και να μονοπωλείς την προσοχή. Έτσι, ξαναρίχνοντας μία ματια στην Κοινωνία του Θεάματος του Γκυ Ντεμπόρ αφότου μετέφρασα το βιβλίο σας, βρήκα αρκετά χωρία και ιδέες που μου το θύμισαν. Από μία αυτομόρφωση αυτού του βιβλίου, θυμάμαι την φοβερή ιδέα ότι η εικόνα το κινούμενου κεφαλαίου επηρεάζει τον τρόπο που κινείται το κεφάλαιο, πριν από το ίδιο.7 Έτσι το θέαμα του Ντεμπόρ έρχεται για να επιβληθεί στο κεφάλαιο. Δεν είμαι σίγουρος αν παρόλα αυτά ο Ντεμπόρ κατάφερε να ξεπεράσει την ιδέα του αιώνιου κεφαλαίου, αλλά αν θυμάμαι σωστά, πότε δεν όρισε το ίδιο το Θέαμα σαν το συστατικό στοιχείο ενός νέου τρόπου παραγωγής, όπως κάνετε με την πληροφορία. Θα λέγατε ότι η προσέγγιση σας είναι μετα-καταστασιακή ή έστω μία μεταστροφή [detournement] της καταστασιακής προσέγγισης; Τι είναι αυτό που σας διαφοροποιεί έντονα από τους καταστασιακούς; Είναι μία μεταστροφή, μεταξύ άλλων και των Καταστασιακών. Οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε το παρελθόν, ακόμα και όταν πρόκειται για αυτό της κριτικής θεωρίας και πρακτικής, σαν μέρος των κοινών, σαν να ανήκει σε όλα εμάς, όχι σαν πνευματική ιδιοκτησία μερικών δημοφιλών ονομάτων. Πρέπει να οικειοποιηθούμε και να επεξεργαστούμε τον θεωρητικό πλούτο που μας ανήκει από κοινού. Όλα τα κύρια βιβλία μου ακολουθούν, άμα θέλετε, ποιητικές τακτικές
πρακτικές γραφής που είναι κυρίαρχες.
μεταγενέστερα κείμενα του, είναι άξια σεβασμού, μιας και τόσο ως προς τη μορφή όσο και ως προς το περιεχόμενο τους, είναι σύγχρονα της εποχής τους. Η Κοινωνία του Θεάματος είναι σε κάθε περίπτωση ένα βιβλίο που αναφέρεται στο αιώνιο κεφάλαιο, το οποίο μπορεί να ξεπεραστεί ως ιστορικό στάδιο μονάχα όταν ανατραπεί εξ' ολοκλήρου από την ολοκληρωτική και αυθόρμητη επανάσταση. Αλλά στο πλαίσιο αυτής της, κατά βάση, θεολογικής αντίληψης της ιστορίας, ο Ντεμπόρ κατάφερε να συλλάβει ότι και οι ίδιοι οι τρόποι που τόσο η παραγωγή όσο και η κατανάλωση διαμεσολαβούνται από το θέαμα χαρακτηρίζονται από ιστορικά στάδια. Ακόμα και το ίδιο
of
,
το θέαμα της αποσύνθεσης, στην οποία η άρχουσα τάξη και ο κρατικός της μηχανισμός είχαν υποκύψει στις ίδιες τους τις ψευδαισθήσεις και είχαν αποβάλει οποιαδήποτε αντιμετώπιση της κυριαρχίας τους ως ένα κοσμοϊστορικό πρόγραμμα. Σε κάθε περίπτωση, περίοδος στην οποία βρισκόμαστε δεν είναι σίγουρα η δική του, και έτσι και οι τακτικές μας πρέπει να είναι όσο διαφορετικές όσο είναι αναγκαίο να είναι. Μαρξισμός Η εισαγωγή μου στον Μαρξισμό είχε παρακάμψει (ευτυχώς) οποιαδήποτε επαφή με θεωρίες όπως ο διαλεκτικός υλισμός και εστίαζε πρωταρχικά στο Κεφάλαιο σαν ένα ρηξικέλευτο και ανολοκλήρωτο επιστημονικό πρόγραμμα πολιτικής οικονομίας.8 Θυμάμαι ότι με είχε συνεπάρει βαθύτατα η έννοια της αξίας στον Μαρξ και ότι καθορίζεται από αυτήν (π.χ. η τιμή, ο μισθός κ.ο.κ.) κάτι που βέβαια μπορεί να σε οδηγήσει σε σχολαστικές και ατελείωτες συζητήσεις, στην πανεπιστημιακή λέσχη. Έτσι με προβλημάτισε
εννοιολογικά μέρος του αφηρημένου χρόνου εργασίας. Είναι αντικείμενο επιτήρησης και ελέγχου στο πλαίσιο του εργοστασίου. Το κεφάλαιο συγκέντρωσε την εργασία, εν μέρει επειδή μεγαλύτερες μηχανές συνεπάγονται συχνά αύξηση της παραγωγικότητας και εν μέρει προκειμένου να θέσει την εργασία υπό επιτήρηση. Αν το αφεντικό ή ο λακές του βλεπει τους εργάτες να ιδρώνουν όταν δουλεύουν, τότε είναι σίγουρος ότι τους αποσπούν ικανοποιητική υπεραξία.
Τώρα, η δουλειά των εργαζόμενων ατόμων είναι κανονικοποιημένη και στόχος της είναι να παράγει μονάδες από ένα συγκεκριμένο εμπόρευμα που να μοιάζουν όσο το δυνατόν περισσότερο μεταξύ τους. Όμως, αν αυτό που τώρα αποζητά η άρχουσα τάξη δεν είναι ομοιότητα, αλλά η διαφορά; Η πίεση του ανταγωνισμού ώθησε το κεφάλαιο να αντικαταστήσει την τεχνολογία με περισσότερη εργασία. Αλλά αυτό που εν τέλει συνέβει
πνευματικής
των
επεξεργασίας δεδομένων κ.ο.κ., με
πληροφορία. Αυτή η μορφή επιχείρησης απασχολεί πολύ λίγα
κυρίως επιστήμονες και καλλιτέχνες, άτομα που αποκαλούμε δημιουργικά [creatives]. Όμως, ποιός είναι ο βέλτιστος τρόπος προκειμένου να αποσπαστεί η μέγιστη δυνατή αξία από αυτά τα άτομα; Αυτό απαιτεί μία μάλλον διαφορετική προσέγγιση από αυτή του εργοστασίου. Αυτό που χρειάζεται η διανυσματική τάξη είναι ένας τρόπος ώστε η τάξη των χάκερ να παράξει πραγματική διαφορά, που να μπορεί να κατοχυρωθεί ως πνευματική ιδιοκτησία, συλλέξιμη κ αξιοποιήσιμη. Όμως κάτι τέτοιο δεν είναι πραγματικά εφικτό στους εργοστασιακούς ρυθμούς. Η κυριαρχούμενη τάξη που παράγει ομοιότητα διαφέρει από εκείνη που παράγει διαφορά. Στην αυγή της μεγάλης επιστήμης του 1930, όπου η επιστήμη ήταν μία μηχανή που εξέφραζε τις προθέσεις που είχαν νέες υλικότητες μέσα από νέες παραγωγικές δυνάμεις, Μαρξιστές επιστήμονες όπως - οι Τζ. Ντ. Μπερνάλ, Τζόζεφ Νήνταμ και Τζ. Μπ. Σ. Χαλντέινπροσπάθησαν να κατανοήσουν την κατάσταση μέσα στην οποία βρίσκονταν μέσα από μία επανανάγνωση του Μαρξ που φιλτράρονταν μέσα από την δική τους επιστημονική πρακτική εμπειρία. Δεν έχω γράψει και τόσα πολλά για τους Μαρξιστές του Χόλιγουντ, αλλά - το ίδιο συνέβει και στην περίπτωση τους. Οι Μαρξιστές σε αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε βιομηχανία του μεγάλου πολιτισμού, όπως π.χ. ο Ντάλτον Τράμπο, ανέπτυξαν μία δική τους θεωρητική ανάγνωση που συνδύαζε την εργασιακή τους εμπειρία και τον Μαρξ - και έτσι τα συμπεράσματα τους είναι μάλλον περισσότερο χρήσιμα από αυτά που έβγαλε ο Τέοντορ Αντόρνο από το θεωρείο. Θα μπορούσαμε να δώσουμε και άλλα παραδείγματα. Π.χ. αυτό των Καταστασιακών, που όλες τους οι καινοτομίες ανήκαν στην παραγωγή μίντια - οι οποίοι εξέλιξαν την Μαρξιστική θεωρία και πρακτική ως μεταστροφή [détournement]. Ή αυτό
διεργασιών, ένα έργο που όμως δεν μπορεί να παράγει αξία, μιας και η αξία είναι μία κοινωνική σχέση, γειωμένη στην τιμή και τον μισθό. Σαν μία μεταλλαγμένη, ερετική Μαρξίστρια, θα ήθελα να ρωτήσω: γιατί να περιορίσουμε την έννοια της εργασίας στο ανθρώπινο είδος; Γιατί να μην αντιλαμβανόμαστε τους μικροοργανισμούς του τυριού σαν εκμεταλλευόμενη εργασία; Η καλύτερα γιατί να μην αντιλαμβανόμαστε την εργασία σαν κάτι που είναι πάντα υβριδικό, πάντα cyborg, παντα φτιαγμένο από τη σάρκα πολλών ειδών πεπλεγμένη με τεχνικά μέσα. Το ανθρώπινο είδος μπορεί και να μην είναι το μόνο που αντιστέκεται στην εκμετάλλευση. Το εξαιρετικό βιβλίο του Fahim Amir, «Being and Swine» υποστηρίζει κάτι τέτοιο. Επίσης
έργο του Μαρξ, αλλά περισσότερο σαν ένα
εργασία είναι αυτά που διαμορφώνουν το ίδιο το πλαίσιο μέσα στο οποίο παράγεται, αποσπάται (και νοηματοδοτείται) η αξία και η υπεραξία, αλλά δεν παράγουν τα ίδια την αξία (και την υπεραξία - αυτή μάλλον παράγεται μέσα από αυτά - και τελικά εις βάρος τους). Ακόμα και στο πλαίσιο αυτό, νιώθω ότι το βιβλίο σας έχει κάτι επιπλέον να μας προσφέρει μιας και μας αφήνει να δούμε το Κεφάλαιο σαν κάτι που βρίσκεται εμφωλευμένο σε μία ιεραρχία σχέσεων ιδιοκτησίας, στην κορυφή των οποίων βρίσκεται τώρα η πληροφορία.
Στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, οι Μαρξ και Ενγκελς τονίζουν ότι οι δυνάμεις της ριζικής αλλαγής είναι αυτές που θέτουν το ζήτημα της ιδιοκτησίας. Δεν ολοκλήρωσα ποτέ τις σπουδές μου στην νομική επιστήμη, αλλά νομίζω έμαθα αρκετά ώστε μπορώ να παρατηρώ τον τρόπο που εξελίσσεται η ιδιοκτησία ως νομική μορφή, η οποία είναι μια υπερδομή κλειδί που μας επιτρέπει να αποκρυπτογραφούμε όλες τις αλλαγές που συμβαίνουν στις σχέσεις παραγωγής. Μας λέει πολλά παραπάνω από την πολιτική, την κουλτούρα ή την ιδεολογία, επειδή είναι κάτι πολύ πιο εφαρμοσμένο. Έτσι ο τρόπος με τον οποίο η πληροφορία έγινε όχι απλά ένα τεχνικό πράγμα αλλά
πράγμα, και πράγμα με κάθε έννοια του όρου, αποτελεί
αντιλαμβάνεται την εργασία ως ενέργεια και το κεφάλαιο σαν μία θερμική μηχανή που - μία μέρα - θα εκραγεί, σαν μία ατμομηχανή. Εδώ, δεν υπάρχει πουθενά η έννοια της πληροφορίας. Δεν μπορεί να υπάρχει. Άλλωστε δεν ήταν γνώριμη με την σύγχρονη μορφή της μέχρι την στιγμή όπου οι παραγωγικές δυνάμεις την διαμόρφωσαν και της επέτρεψαν να μπορεί να ειδωθεί ως τέτοια. Σαν υπενθύμιση: αυτό σημαίνει ιστορικός υλισμός Η πληροφορία όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, γεννιέται με τον Άλαν Τούρινγκ και τον Κλοντ Σάνον, όταν τόσοι οι στρατιωτικοί όσο και οι επιχειρηματικοί οργανισμοί μεγάλωσαν τόσο πολύ και έγιναν τόσο διεσπαρμένοι, ώστε χρειάστηκε να σκεφτούν πως η θερμοδυναμική ισχύς μπορούσε να σχεδιαστεί, να οργανωθεί, να τοποθετηθεί ή να εξαπολυθεί
εξαρχής. Μπορεί κάποια στιγμή ένα άτομο να γράψει
με
τα εξαγάγουμε και να τα επεξεργαστούμε. Όπως θα συνέβαινε και με οποιαδήποτε άλλη μεταφορά, το να σκεφτόμαστε αυτή την διαδικασία σαν εξόρυξη φωτίζει κάποιες πτυχές της και επισκιάζει κάποιες άλλες. Η Kate Crawford και άλλα άτομα παραπέμπουν στον εξορυκτισμό: ένα μάλλον αποικιακό εγχείρημα που αντιμετωπίζει τα πάντα σαν πόρους από τους οποίους κάτι μπορεί να αποσπαστεί - ή να καταστεί αντικείμενο αφαίρεσης - στο πλαίσιο του ιστού των κοινωνικων, πολιτισμικών, τεχνικών και οικολογικών σχέσεων μέσα στις οποίες λαμβάνει χώρα. Αυτό θα μπορούσαμε να το συνδέσουμε με την έννοια των διαδοχικών συστημάτων εμπορευματικής απόσπασης του Jason Moore που λαμβάνει χώρα μέσα από την κύρια διαδικασία ιδιωτικοποίησης ενός πόρου μέσα από φτηνούς και μη ανανεώσιμους τρόπους. Η αποψίλωση των δασών, η αρπαγή της ζωής από έναν λαό μέσω της εκμετάλλευσής του και η εξάντληση του ως εργατικό δυναμικό, κλέβοντας του όλη την πληροφορία που παράγει μέσα από την ακαδημία τον πολιτισμό ή την επιστήμη, και αναζητώντας κάτι νέο, ακόμα και αφού αυτό εξαντληθεί. Άλλος ένας τρόπος να αντιληφθούμε αυτή την κατάσταση είναι μέσα από το διακριτικό της γνώρισμα ότι, ενώ η καπιταλιστική τάξη εκμεταλλεύεται την εργασία μας, η διανυσματική τάξη εκμεταλλεύεται τον κομμουνισμό μας. Παράγει ασυμμετρίες πληροφορίας,
ανάμεσα σε άλλα προέρχονται από αυτό που ο Trebor Scholz αποκαλεί μη-εργασία: την μεταξύ μας εναπόθεση - καλής ή κακής - πληροφορίας στο διαδίκτυο, ελεύθερα (και απλήρωτα). Παράλληλα, η διανυσματική τάξη συλλέγει όλα αυτά ως δεδομένα από τα οποία μπορεί να παράγει πληροφορία που της επιτρέπει να συνεχίζει να κατέχει και να ελέγχει την ίδια την πληροφορία ως ιδιωτική ιδιοκτησία. Αλλά τι σημαίνει να ανήκεις στην τάξη των - ή να είσαι - χάκερ; Επιγραμματικά, την ορίζεται σαν τα άτομα που ο ρόλος τους στην παραγωγή, είναι η δημιουργία νέας πληροφορίας (που μπορεί να κατοχυρωθεί νομικά σαν ιδιωτική ιδιοκτησία). Αν καταλαβαίνω σωστά,
μάθησης) ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Συμφωνείτε; Οι ταξικές μας θέσεις μπορεί να είναι αντιφατικές, όπως εδώ και πολύ καιρό έχει επισημάνει ο Erik Olin Wright. Ο Μαρξιστικός ορισμός της τάξης δεν ορίζει τις ομάδες των ανθρώπων σαν κοινωνιολογικές κατηγορίες, αλλά ως συμμετέχουσες σε ανταγωνιστικές σχέσεις. Μπορεί να είμαι εργάτρια, χάκερ ή και μικροαστή σε διαφορετικές στιγμές μέσα στη μέρα μου. Σαν εργαζόμενο άτομο μπορεί να εργάζομαι με πληροφορία. Αυτό δεν είναι το ίδιο με την φάση που είμαι χάκερ, που παράγω νέα πληροφορία, η οποία μπορεί να κατοχυρωθεί με την μορφή της ιδιοκτησίας, ως πατέντα, ή ως εμπορικό μυστικό που το αφεντικό μου θα χρησιμοποιήσει ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για να διαφοροποιηθεί από τους ανταγωνιστές του. Ή: ίσως να είμαι ελεύθερη επαγγελματίας, που με έχουν προσλάβει επειδή είμαι κάτοχος της πνευματικής ιδιοκτησίας που παράγω και που εμπορεύομαι, κάτι που στην περίπτωση αυτή με κάνει μικροαστή. Η διανυσματική τάξη κάνει ότι μπορεί για να ελέγξει και να συμπιέσει το κόστος της παραγωγής διαφοράς, με τον ίδιο τρόπο που οι καπιταλιστές έκαναν ό,τι μπορούσαν για να αναπαράγουν ομοιότητα. Ο τεχνολογικός τομέας στις Η.Π.Α. χρησιμοποίησε την επιρροή του για να πιέσει και να πετύχει την δημιουργία μιας ειδικής
πανεπιστήμια είναι ακόμα αυτά που διεξάγουν την έρευνα υψηλού ρίσκου και που μετατρέπονται σε μηχανή έρευνας και ανάπτυξης, αλλά που όμως το κράτος είναι αυτό που επιδοτεί μέσα σε αυτά την πραγματική επιστήμη και το πραγματικό ρίσκο. Κ.ο.κ. Προσπαθώ να καταλάβω αν αυτό έχει να κάνει με την πληροφορία ή συγκεκριμένα με την καινοτομία, καθώς εξίσου η καινοτομία και οι πατέντες υπήρχαν ανέκαθεν
πολιτιστικής
χάκερ. Φυσικά παράγεται πολύ διαφορά της οποίας
π.χ. όλους εκείνους τους τρόπους που σκαρφίζονται τα εργαζόμενα άτομα προκειμένου να εργάζονται καλύτερα, ή όλες τις νέες πολιτισμικές φόρμες που δημιουργούν τα καταπιεσμένα άτομα - που όμως ένας τρίτος έρχεται να ιδιοποιηθεί. Η διαφορά παράγεται πάντα κοινωνικά η πνευματική ιδιοκτησία την ιδιοποιεί.
Όσον αφορά την διανυσματική τάξη, κάνετε μία μικρή αναφορά στον λεγόμενο κλειστό κώδικα [proprietary code] (όπου και αναφέρεστε στο έργο του Richard Stallman). Παραθέτω το ακόλουθο απόσπασμα από το κεφάλαιο 4: Αυτός ο άξονας θα μπορούσε να ονομαστεί η «τεχνική διάσταση του ταξικού ανταγωνισμού», η οποία είναι δομημένη στο εσωτερικό της μορφής του διανύσματος της πληροφορίας. Αυτή έχει πολλές πλευρές, από την σχεδίαση αλγορίθμων που καθορίζουν την πίστωση μέχρι την ανάπτυξη αντικειμενοστραφών περιβαλλόντων προγραμματισμού, που επιτρέπουν τον εξορθολογισμό της παραγωγής δίνοντας την δυνατότητα κατάτμησης ενός προγράμματος σε μέρη τα οποία μπορεί να προγραμματίζει ξεχωριστά μία διεσπαρμένη και αποδυναμωμένη τάξη χάκερ, ενώ οι διανυσματιστές
κώδικα αυτού του προγράμματος,
υπερπληροφορία μπορούσε - αντί να προσπαθεί να έχει συνεχώς τα πάντα υπό τον έλεγχο της. Ωστόσο, υπάρχει ένα γενναίο κομμάτι διανυσματικών επιχειρήσεων που συνεχίζει να κάνει ακριβώς αυτό. Το λάπτοπ σου ίσως να είναι ένα spyware πολύ πιο ανεπτυγμένο από αυτό που θα ονειρεύονταν ποτέ το κράτος της Βόρειας Κορέας, απλά στην διάθεση των ιδιοκτητών πνευματικής ιδιοκτησίας που επιμένουν ότι η δημιουργία δεν είναι ποτέ κοινοτική. Θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι ακόμα και το ίδιο το εμπορικό λογισμικό ή η πνευματική
η εξέλιξη εκείνου που οι μπανάλ
«το Βαμπίρ». Η εικόνα του βαμπίρ, που υπάρχει και στον Μαρξ, μπορεί να έχει αντισημιτική χροιά. Αλλά και όπως έχουν επισημάνει η Donna Haraway και η Susan Stryker: τι το τόσο κακό έχουν τα τέρατα; Ως τρανς, οι περισσότεροι με θεωρούν ένα τέρας. Έτσι, δεν μου αρέσει να παίζω με αυτή την εικόνα. Τώρα, η ευρύτερη εικόνα είναι ο μετασχηματισμός μία πλανητικής υποδομής - αυτό που ο Μπέντζαμιν Μπράτον αποκαλεί στοίβα - η οποία γεννάει ένα συγκεκριμένο είδος γεωπολιτικής, διανυσμάτων έναντι κρατών και εμπορικών δρόμων. Ο ρόλος των κρατών, συνεχίζει να είναι έντονος, αλλά υποσκάπτεται από μία παγκόσμια λογιστική εφοδιαστική αλυσίδα, από διαδικτυακούς κορμούς, και από ιδιωτικά κατοχυρωμένη υπερπληροφορία. Η Amazon, η Facebook και οι άλλες αντίστοιχες εταιρείες είναι απλά το μέρος αυτών των εταιρειών που είναι ορατές στον καταναλωτή. Δείτε για παράδειγμα την ετήσια λίστα Fortune 500 των μεγαλύτερων Αμερικάνικων εταιρειών: η πλειοψηφία τους ανήκουν στην βιομηχανία πληροφορίας, ακόμα και αν οι περισσότερες από αυτές δεν απευθύνονται σε καταναλωτές. Μία τελευταία απορία μου πάνω στο ζήτημα είναι η εξής: αν το έργο ενός χάκερ είναι η δημιουργία
διαφοράς, θα ήθελα να παρουσιάσω
η παραγωγή θεωρίας μπορεί να φτάσει να παράγεται με τον ίδιο τρόπο. Θα μπορούσε λοιπόν η έννοια της παραγωγής διαφοράς, όπως την ορίζετε, να αυτοματοποιηθεί [AI-fied] και πως αλλάζει αυτό την τάξη των χάκερ την οποία και ορίζει; Θα μου άρεσε πολύ να πειραματιζόμουν με την αυτοματοποίηση της ίδιας μου της γραφής χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε από αυτές τις νέες γεννήτριες κειμένων (π.χ. GPT-2,3) δίνοντας τους παλιά μου κείμενα και περιμένοντας τις να κάνουν την διαφορά. Πιστεύω παρόλα αυτά ότι θα χρειαστεί να επιμεληθώ το αποτέλεσμα. Η τεχνητή νοημοσύνη είναι επίσης τεχνητή ηλιθιότητα. Ακολουθώ ένα bot στο twitter, εκπαιδευμένο σε κείμενα από ψηφιοποιημένα
προτάσεις που έχω συμπεριλάβει στα κείμενα
θεωρώ
αρχή του είδους μας.
παράγεται μέσα
την αλληλεπίδραση των ανθρώπων και του διανύσματος των κοινωνικών δικτύων. Π.χ. μέσα από τα μιμίδια. Προσπαθώ να γράφω θεωρία στα πλαίσια των σύγχρονων τεχνικών παραγωγής. Πιστεύω ότι υπάρχει ένα επιστημικό πρόβλημα αν αντιλαμβανόμαστε τα τεχνικά μέσα ως διαχωρισμένα από το ανθρώπινο, δηλαδή σαν κάτι που δουλεύει από μόνο του. Δεν δουλεύει από μονο του. Παρόλα αυτά, οι τεχνολογίες πληροφορίας αλλάζουν την σχέση που υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους και τα τεχνικά τους μέσα. Είτε είσαι τζαζ μουσικός είτε DJ κάνεις μουσική με τεχνικά μέσα, αλλά η σχέση ανάμεσα στον άνθρωπο και τα τεχνικά του μέσα, αλλάζει. Κάθε νότα του John Coltrane συνδέεται με μία αναπνοή του. Ο Juan Atkins μπορεί απλά να στήσει τα μηχανήματα του, να τα αφήσει να παίζουν και να βγει για τσιγάρο. Ήταν και οι δύο τους χάκερ, όπως το εννοώ εγώ. Και οι δύο παρήγαγαν διαφορά, που μπορούσε να κατοχυρωθεί με την μορφή της ιδιοκτησίας της πληροφορίας. Αλλά συνολικά νομίζω ότι η τάξη των χάκερ βρίσκεται σε ένα διαρκή αγώνα για να διατηρήσει την αυτονομία της από τον έλεγχο, από την απόλυτη κυριαρχία από την τάξη εκείνη που ιδιοποιείται την αξία που παράγει. Είναι κάποια μορφή φετιχισμού να νομίζουμε ότι το πρόβλημα είναι πιο αφηρημένο, και ότι αφορά ένα ανιστορικό πράγμα που λέγεται «τεχνολογία» όταν ο εχθρός είναι μία συγκεκριμένη, ιστορική άρχουσα τάξη στην οποία ανήκει αυτή η τεχνολογία και που την
εκνευρισμό, πίεση και (σε κάποιες περιπτώσεις) τρέλα. Ακόμα και ο Γιουβάλ Νόα Χαράρι, ένας τρομερά δημοφιλής, φιλελεύθερος προοδευτικός με ευρύ κοινό, θέτει πλέον άμεσα το πρόβλημα δημιουργίας μιας νέας τάξης άχρηστων ανθρώπων, 13 κάτι που μας θυμίζει τον όρο λούμπεν προλεταριάτο, εκφράζοντας την αγωνία του κατά πόσο οι άνθρωποι του σήμερα, θα καταφέρουν να αντέξουν τις απότομες κοινωνικές αλλαγές.
τρόπου παραγωγής, ποια είναι τα νέα πολιτικά εδάφη πάλης και πως θα έπρεπε να αποκαλέσουμε την πολιτική μορφή που συνδέεται αυτόν; (αληθινή πρόταση google: διανυσματικότητα [vectorealism])
Διανυσματικότητα - αγαπώ. Θα μπορούσα να κάνω κάτι με αυτόν τον όρο, χαχα. Αυτό που συχνά αποκαλείται νεοφιλελευθερισμός πιστεύω ότι μπορεί να γίνει καλύτερα κατανοητό σαν μία εξέλιξη των υπερδομών που κινούν οι νέες πληροφοριακές παραγωγικές δυνάμεις των τελευταίων πενήντα χρόνων. Κάτι που ήταν ως επί το πλείστον μία οικονομική θεωρία, έγινε εφικτό. Η διανυσματική τάξη αποδιοργάνωσε την εργασία και αφομοίωσε την περιφέρεια της στο σύνολο των πόρων που μπορούσε να εκμεταλλευτεί, δημιουργώντας ένα νέο είδος υποκειμενικότητας, αυτή του χρήστη, που αντιμετωπίζει τον κόσμο μέσα από μία διεπαφή.
Η μαζική ανοδική αναδιανομή του πλούτου παρήγαγε μορφές απογοήτευσης που μέσω της διεπαφής του χρήστη, αντιμετωπίστηκαν με ατομικές λύσεις, όταν όμως προέρχονταν από συλλογικά προβλήματα, ή, σε μία άλλη περίπτωση μετατράπηκαν, όπως πάντα, σε μορφές φασισμού, ο οποίος επανεργαλοιοποιείται στην εποχή των μιμιδίων. Το σύνηθες σύνολο από περιθωριακές φιγούρες γίνονται τα εξιλαστήρια θύματα, σαν αυτή η πρακτική θυματοποίησης να μπορούσε να διασφαλίσει την επιβίωση εκείνων των τρόπων ζωής που το διάνυσμα κατατροπώνει ταχύτατα και ολοκληρωτικά: τ@ πρόσφυγ@, τα μετανάστ@ και τ@ κουήρ. Ο αντι-σημιτισμός
Τώρα, λίγα άτομα φτάνουν να διαβάσουν το τέλος οποιουδήποτε βιβλίου, για αυτό και έκρυψα εκεί τις πιο αιρετικές μου απόψεις. Μία από αυτές είναι η Νιτσεϊκή ατάκα για το τέλους του κομμουνισμού, αλλά όχι με την μπανάλ ψυχροπολεμική του έννοια, αυτή δηλαδή που χρησιμοποιεί η δεξιά για να υποστηρίζει πως νίκησε. Ξεκάθαρα η σύγχυση και η τύφλωση της δεξιάς όσον αφορά τον θάνατο του κομμουνισμού είναι τόσο μεγάλη όσο είναι και της αριστεράς. Η τακτική μου οπισθοχώρηση στον ακομμουνισμό, μοιάζει με τον τρόπο που κάποιο άτομο μπορεί να ασπάζεται τον αθεϊσμό. Είναι μία στάση που πάντα ορίζεται από εκείνο προς το οποίο έχουμε χάσει την πίστη μας. Πρόσφατα είχα την ιδέα να μετατρέψω ένα μιμίδιο σε μία έννοια: το μιμίδιο δείχνει μία ανθρώπινη φιγούρα, μάλλον μία γυναίκα, την οποίας βλέπουμε από την μεριά της ομωπλάτης, να σηκώνει ένα δρεπάνι στον ουρανό και να το ενώνει χιαστί με ένα δονητή Hitachi (στη θέση του σφυριού) όπου η λεζάντα γράφει: φεμουννισμός [femmunism]. Οπως
αντλώνοντας από διαφορετικές προσεγγίσεις και παραδόσεις. Το βρήκα τόσο ιδανικό για αυτό τον σκοπό που σκεφτόμουν να το γράψω στο οπισθόφυλο. Η διδασκαλία σας είναι βέβαια ανατρεπτική. Υπάρχει αυτό το φοβερό απόσπασμα από το τελευταίο κεφάλαιο του βιβλίου σας: Πήγα και τα παιδιά μου να δουν αυτή την ταινία. Ήθελα να γνωρίζουν κάτι για την αφετηρία και τα κίνητρα μιας δομής συναισθημάτων που βρέθηκα κάποια στιγμή στην ζωή μου να βιώνω πολύ έντονα και στην οποία θα μείνω αλληλέγγυα για το υπόλοιπό της. Ας το παραδεχτούμε, σύντροφα, είμαστε ηττημένα άτομα. Δεν θα υπάρξει καμία δεύτερη ευκαιρία για εμάς. Και το να προσπαθούμε να μένουμε πιστές σε κάτι του οποίου ο κεντρικός μύθος ανήκει στην Ιστορία σημαίνει, άλλωστε, πάντα να το προδίδουμε. Πρέπει να ξεκινήσουμε ξανά από το μηδέν.
Πήγα τα παιδιά μου στο έργο του Ραούλ Πεκ, Ο Νεαρός Καρλ Μαρξ, για να δουν μία ιστορία για τις απαρχές της κουλτούρας από την οποία προερχόμουν και στην οποία θα είμαι αλληλέγγυα μέχρι θανάτου. Δεν θα έλεγα πιστή, όπως λέει ο Μπαντιού, κάτι που απλά μου βρωμάει θεολογία. Αλληλέγγυα, καλύτερα. Αυτό που είναι για μένα ένα σημείο κλειδί στο έργο του Πεκ είναι ότι οι Μαρξ και Ένγκελς άλλαξαν ριζικά την ριζοσπαστική προλεταριακή κουλτούρα. Την συνέδεσαν
ιστορική της εποχή και την έκαναν ιστορική. Έτσι δεν απευθύνονταν
της τάξης