ΕΦΣΥΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΟΚΤ 23 by Εφημερίδα των Συντακτών

1 4 -1 5.1 0. 2 0 2 3

ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔ Α Σ ΤΩΝ Σ ΥΝΤΑΚ ΤΩΝ»

ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΕΣ ΑΓΟΡΕΣ

ΣΕ ΚΛΟΙΟ ΑΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑΣ ΚΕΊΜΕΝΑ - ΕΠΊΜΕΛΕΊΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ

 Τα ρίσκα από τη γεωπολιτική περιδίνηση  Ενεργειακή ακρίβεια και τα «αναχώματα»  Κοινωνική συμμαχία για τη μετάβαση  Αυτοδιοίκηση και ενεργειακές προκλήσεις  ΜμΕ στον δρόμο της αλλαγής  Το πλάνο για το υδρογόνο και η Ελλάδα

Ενέργεια

ε υψηλό δείκτη αβεβαιότητας καταγράφουν προβλέψεις και εκτιμήσεις οι αναλυτές για την αγορά ενέργειας, στο φόντο της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς και της εν συνεχεία κήρυξης του Ισραήλ σε κατάσταση πολέμου. Ηδη, έχουν δει το φως της δημοσιότητας προβλέψεις ακόμη και για πετρέλαιο κοντά στα 100 δολάρια, αν και τέτοιες απόψεις προϋπήρχαν. Βέβαια, τόσο το Ισραήλ όσο και η Παλαιστίνη δεν είναι σημαντικοί παραγωγοί πετρελαίου, ωστόσο η όλη κρίση ξυπνά μνήμες καθώς η κλιμάκωση της έντασης απειλεί με αναστάτωση μια ευρύτερη βασική πετρελαιοπαραγωγό περιοχή, όπου υπάρχουν ευρύτεροι σχεδιασμοί για ηλεκτρικές διασυνδέσεις, αγωγούς και εξορύξεις για φυσικό αέριο. Κυρίως το ενδιαφέρον στρέφεται στο Ιράν, έναν σημαντικό παραγωγό πετρελαίου και βασικό υποστηρικτή της Χαμάς. Να σημειωθεί ότι το Ιράν είναι η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός χώρα, μετά τις ΗΠΑ, με το σχιστολιθικό πετρέλαιο, με αύξηση παραγωγής κατά 700.000 βαρέλια ημερησίως, φτάνοντας τα 3,15 εκατομμύρια βαρέλια – η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εφοδιασμού, πίσω μόνο από τον αμερικανικό σχιστόλιθο.

14-15 Οκτωβρίου 2023

Σε κρίσιμο σταυροδρόμι οι αγορές ενέργειας

Ακρίβεια και πληθωρισμός Πάντως, οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, αλλά και οι εξελίξεις με το σαμποτάζ σε αγωγό στη Βαλτική, «μαζεύουν» δυναμικό στο «ελατήριο» της ακρίβειας, ειδικά σε ό,τι σχετίζεται με τα καύσιμα. Ετσι, είναι άδηλο και πάλι το μέλλον της πορείας του πληθωρισμού, παρά τα καλά «μαντάτα» από τις ανακοινώσεις της ΕΛΣΤΑΤ για τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή για τον Σεπτέμβριο. Συγκεκριμένα, λόγω της έντονης αβεβαιότητας που κυριαρχεί διεθνώς με αιχμή τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή οι τιμές του αργού πετρελαίου αλλά και του φυσικού αερίου κινούνται «νευρικά» με διακυμάνσεις, στην περιοχή μεταξύ 80 και 90 δολ. ανά βαρέλι. Ανάλογα και το φυσικό αέριο, την εβδομάδα που πέρασε «ακούμπησε» τα 50 ευρώ/ MWh στον ολλανδικό «κόμβο» TTF. Ολα αυτά, εάν συνεχιστούν, αναμένεται να βάλουν «εκ νέου καύσιμο» στο «μοτέρ» ακρίβειας, που φαίνεται, σε επίπεδο Δείκτη Τιμών, να επιβραδύνει. Συγκεκριμένα, με βάση την ΕΛΣΤΑΤ, φρένο μπήκε εκ νέου στην ανοδική πορεία του πληθωρισμού τον Σεπτέμβριο φέτος, καθώς καταγράφηκε αύξηση 1,6% από αύξηση 2,7% τον Αύγουστο. Σημειώνεται ότι πέρυσι τον Σεπτέμβριο, ο Δείκτης Τιμών έτρεχε με ρυθμό 12%. Να σημειωθεί ότι η επιβράδυνση αυτή οφείλεται αποκλειστικά στις τιμές της ενέργειας, καθώς στα τρόφιμα και είδη διατροφής προέκυψαν περαιτέρω ανατιμήσεις της τάξης του 9,4%. Στον αντίποδα, οι τιμές μειώ-

Πριν από την ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, ο υπουργός επανέλαβε ότι το πλαίσιο με τις οριζόντιες επιδοτήσεις έχει ημερομηνία λήξης και θα αντικατασταθεί από έναν πιο στοχευμένο τρόπο ενισχύσεων. «Επιδοτήσεις γιοκ», είπε χαρακτηριστικά, διευκρινίζοντας ότι εάν και πάλι οι τιμές ξεφύγουν υπάρχει η πάγια δέσμευση της κυβέρνησης για παρέμβαση με στόχο οι καταναλωτές να προστατεύονται

θηκαν σε: φυσικό αέριο (82%), πετρέλαιο θέρμανσης (20,7%), τηλεφωνικές υπηρεσίες (3,5%) και ηλεκτρισμό (1,2%). Ετσι, μείωση 15% καταγράφηκε στην ομάδα «Στέγαση», λόγω μείωσης κυρίως των τιμών σε: ηλεκτρισμό, φυσικό αέριο, πετρέλαιο θέρμανσης. Μέρος της μείωσης αυτής αντισταθμίστηκε από την αύξηση κυρίως των τιμών σε: ενοίκια κατοικιών, επισκευή και συντήρηση κατοικίας, στερεά καύσιμα. Ωστόσο, μεταξύ Σεπτεμβρίου και Αυγούστου, ξεχωρίζει η αύξηση των τιμών στο φυσικό αέριο κατά 14,4%, ενώ υπήρξαν νέες ανατιμήσεις και σε καύσιμα και λιπαντικά (2,4%). Πάντως, σε κατηγορίες που σχετίζονται με τα υγρά καύσιμα, με βάση την ΕΛΣΤΑΤ, καταγράφηκε και τον Σεπτέμβριο αύξηση, που δημιουργεί έντονο προβληματισμό για τη συνέχεια. Συγκεκριμένα, με αύξηση 3% κινήθηκε η ομάδα «Μεταφορές», λόγω αύξησης κυρίως των τιμών σε: καινούργια αυτοκίνητα, μεταχειρισμένα αυτοκίνητα, ανταλλακτικά και αξεσουάρ αυτοκινήτου, καύσιμα και λιπαντικά, συντήρηση και επισκευή εξοπλισμού προσωπικής μεταφοράς, εισιτήρια μεταφοράς επιβατών με αεροπλάνο.

Το φυσικό αέριο Επίσης, για το νέο ράλι του φυσικού αερίου, πέρα από τη σύρραξη στη Μ. Ανατολή, ρόλο παίζει και το σαμποτάζ στον αγωγό Φινλανδίας-Εσθονίας. Οπως αναφέρει το Bloomberg, η Φινλανδία βρίσκεται σε επιφυλακή καθώς υποπτεύεται ότι η διαρ-

ροή αγωγού φυσικού αερίου στη Βαλτική Θάλασσα προκλήθηκε από σκόπιμη πράξη καταστροφής, τροφοδοτώντας ανησυχίες για την ασφάλεια των ενεργειακών υποδομών της Ευρώπης.

Οι τιμές ρεύματος Η κατάσταση αυτή βέβαια με τις τιμές αερίου, εάν συνεχιστεί, αναμένεται να δημιουργήσει αναταραχή στις αγορές ρεύματος, εάν, μάλιστα, και οι ΑΠΕ δεν βάλουν επαρκώς πλάτη. Προσώρας η μέση τιμή μήνα, με βάση τους χάρτες της ΡΑΑΕΥ, παραμένει σε ανάλογα επίπεδα με τον προηγούμενο μήνα, λίγο πάνω από τα 103 ευρώ/ΜWh, ωστόσο η όλη αναστάτωση φέρνει εγρήγορση, την ώρα, δε, που και στο προσχέδιο του προϋπολογισμού η τιμή που έχει αναγραφεί ως πρόβλεψη για το φυσικό αέριο φτάνει τα 50 ευρώ/MWh.

Νέα μέτρα Πάντως, εντός του μηνός αναμένονται οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης για την επόμενη μέρα για τον σχεδιασμό της λιανικής αγοράς ενέργειας, με βάση όσα ανέφερε πριν από λίγες μέρες σε δηλώσεις του ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης. Πριν να ισχύσουν τα νέα δεδομένα με τους λογαριασμούς που έδωσε στη δημοσιότητα η η ΡΑΑΕΥ θα παρουσιάσουμε, πιθανότατα, μέσα στον μήνα ένα μεγάλο πακέτο, ανέφερε ο κ. Σκυλακάκης, σημειώνοντας ότι ο ένας βασικός πυλώνας θα αφορά τους ευάλωτους πολίτες και ο άλλος το θέμα

των στρατηγικών κακοπληρωτών. Παράλληλα, θα υπάρξει μέριμνα για τους πολύτεκνους. Παρά τις αβεβαιότητες πάντως η κυβέρνηση σχεδιάζει να βάλει τέρμα στις επιδοτήσεις. Μάλιστα, έστω και πριν από την ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, ο υπουργός επανέλαβε ότι το πλαίσιο με τις οριζόντιες επιδοτήσεις έχει ημερομηνία λήξης και θα αντικατασταθεί από έναν πιο στοχευμένο τρόπο ενισχύσεων. «Επιδοτήσεις γιοκ», είπε χαρακτηριστικά, διευκρινίζοντας ότι εάν και πάλι οι τιμές ξεφύγουν υπάρχει η πάγια δέσμευση της κυβέρνησης για παρέμβαση με στόχο οι καταναλωτές να προστατεύονται. Παράλληλα ο κ. Σκυλακάκης ανέφερε ότι θα υπάρξει παρέμβαση στο μέτωπο των κατ' εξακολούθηση μπαταχτσήδων. «Θα παρέμβουμε με στόχο τους στρατηγικούς κακοπληρωτές και όχι τους ξεχασιάρηδες», είπε ο υπουργός. «Είναι διαφορετικό εάν ξεχάσεις έναν λογαριασμό και διαφορετικό εάν το κάνει κάποιος τακτικά», τόνισε ο κ. Σκυλακάκης, που προσδιόρισε ότι οι εν λόγω μπαταχτσήδες ανέρχονται σε έναν αριθμό «κάποιων χιλιάδων». Να σημειωθεί ότι η αγορά των προμηθευτών εκτιμά πως θα πρέπει με τις κυοφορούμενες αλλαγές να δοθεί ένα μήνυμα με αφορμή και τα νέα δεδομένα για αναστολή της αντίληψης περί μη ύπαρξης ποινών για όσους δεν πληρώνουν συστηματικά τις οφειλές τους. Μάλιστα εκτιμάται ότι έρχεται κατά το πρότυπο του αντίστοιχου συστήματος της κινητής τηλεφωνίας (με την κωδική ονομασία «Τηλεγνούς») ένα ανάλογο για την παρακολούθηση των οφειλών, δηλαδή ένας νέος «Τειρεσίας» μόνο για τους λογαριασμούς ρεύματος.

Η ρήτρα Σε σχέση, πάντως, με τη νέα μορφή των τιμολογίων, όπως τα παρουσίασε η Ρυθμιστική Αρχή, ο κ. Σκυλακάκης ανέφερε ότι οι καταναλωτές είναι εκείνοι που θα επιλέξουν στα τιμολόγια εάν θα έχουν κάποια ρήτρα ή όχι, σημειώνοντας ότι μια συντηρητική κίνηση είναι για τον καταναλωτή να επιλέξει ένα τιμολόγιο με προαναγγελία της τιμής. Σημειώνεται ότι τέτοια, πέρα από τα σταθερά, που όμως έχουν υψηλές τιμές, είναι τα κυμαινόμενα τιμολόγια που επισημαίνονται με πράσινο χρώμα.

Ενέργεια

ην επαύριο της μεγαλύτερης φυσικής καταστροφής της Ελλάδας μαζί με τη συνεχιζόμενη καταστροφή των δασών (έχει καεί περίπου το 40% των δασών της χώρας τα τελευταία 30 χρόνια), θα υπέθετε κανείς ότι το θέμα της κλιματικής κρίσης και της προστασίας από φυσικές καταστροφές θα ήταν ψηλά στην ατζέντα των υποψηφίων. Το ίδιο και η πράσινη μετάβαση, μιας και η Ελλάδα, όπως και όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, έχει δεσμευτεί για την επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. Συνεπώς θα ανέμενε κανείς ο κάθε υποψήφιος δήμαρχος και περιφερειάρχης να πει το πώς οι πόλεις μας και η ύπαιθρος θα φτάσουν το 2030 σε μείωση κατά 60% και το 2050 σε μηδενικούς ρύπους σε σχέση με το 1992. Και αν οι πιο μικροί δήμοι έχουν ίσως κάποιο πρόβλημα στον σχεδιασμό, οι 13 περιφέρειες και οι μεγάλοι δήμοι, μαζί και η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη, θα έδιναν το καλό παράδειγμα. Απ᾽ ό,τι φαίνεται δεν υπήρξαν αυτά τα ερωτήματα ούτε στο μακρινό υπόβαθρο των περισσότερων συνδυασμών της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Κυριάρχησαν οι όρκοι συνέχισης του έργου μας από τους νυν δημάρχους και περιφερειάρχες, οι ευχαριστίες για την εμπιστοσύνη των πολιτών, κυριάρχησαν οι γνωστοί και συγγενείς, τα «καλά παιδιά της διπλανής πόρτας» και οι απολογισμοί των έργων που κοινό μοτίβο έχουν τα μεγαλεπήβολα έργα υποδομής και τη διανομή κονδυλίων σε ομάδες και μικροσυμφέροντα. Καμία αναφορά -το καμία έχει σημασία- σε κινδύνους, προκλήσεις, επιβεβλημένες αλλαγές στην κατοικία, τη μετακίνηση, την παραγωγή, την κατανάλωση, τη χωροταξία, τα έργα υποδομής, τα οδικά δίκτυα και την αλλαγή του τρόπου σχεδιασμού όλων των παραπάνω. Στις περιφερειακές εκλογές τα πράγματα ήταν τραγικά. Ακούστηκε υπερπλεόνασμα έργων για δρόμους, αεροδρόμια, μαρίνες, αντιπλημμυρικά στις πόλεις και φράγματα. Και όλα αυτά συνωστίζονταν σε μια «μαγική εικόνα» με φόντο τη βυθισμένη στη λάσπη Θεσσαλία, την καμένη Ελλάδα και τα πρώτα δείγματα φαινομένων ερημοποίησης. Η οικεία Κρήτη ήταν εντυπωσιακή ως προς αυτό. Εχει περάσει τρεις-τέσσερις πλημμύρες την τελευταία δεκαετία. Εχουν δαπανηθεί εκατοντάδες εκατομμύρια σε αποκαταστάσεις, ειδικά στους τουριστικούς δήμους, όπου οι παρεμβάσεις των επενδύσεων και οι αυθαιρεσίες ήταν, ως γνωστόν, ακραίες. Στην Κρήτη υπάρχουν έργα, που ξεπερνούν τα 2 δισ., ανενεργά - αποτυχημένα φράγματα, αθλητικές εγκαταστάσεις και πολλά άλλα από την προ κρίσης περίοδο. Εντούτοις η σιωπή ήταν εντυπωσιακή. Κανένα σχέδιο προστασίας από φυσικές κα-

14-15 Οκτωβρίου 2023

Οι απόντες των αυτοδιοικητικών εκλογών Γράφει ο ΓΙΏΡΓΟΣ ΣΤΑΘΑΚΗΣ,

πρ. υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας

Τα ερωτήματα για κάθε δήμο και περιφέρεια είναι γνωστά. Οι φυσικές καταστροφές αντιμετωπίζονται με φυσική προστασία (προστασία δασών, ρέματα, φυσικοί ταμιευτήρες κ.λπ.) και οι παρεμβάσεις πρέπει να ενισχύουν τη φυσική προστασία. Τα συμπληρωματικά έργα δημιουργούν επιπρόσθετα προληπτικά πεδία, καλά σχεδιασμένα

ταστροφές ούτε υπόνοια σχεδίου πράσινης μετάβασης. Αντί να αποτελέσει η Κρήτη ένα μοντέλο για την πράσινη μετάβαση και την κλιματική κρίση -που θα μπορούσε-, γίνεται ένα μοντέλο μη ενασχόλησης, θεωρώντας ότι δεν θα συμβεί ξανά και το περιβάλλον και η μετάβαση δεν θα διαταράξουν τη σημερινή κατάσταση. Η Ελλάδα γίνεται πιο εσωστρεφής παρά ποτέ, αδυνατώντας να βρει βηματισμό με τις προκλήσεις, τις αλλαγές, ακόμα και αν αυτές κυριαρχούν στην ίδια την Ευρώπη. Στρέφεται όλο και περισσότερο στην αποφυγή κάθε άξιας λόγου συζήτησης, θυμίζοντας χώρες που ένα εμπεδωμένο σύστημα πολιτικής και οικονομικής εξουσίας αποστρέφεται κάθε αλλαγή που θίγει έστω και στο ελάχιστο την αναπαραγωγή του. Το τι ερωτήματα είναι μπροστά σε κάθε δήμο και περιφέρεια είναι γνωστά. Οι φυσικές καταστροφές αντιμετωπίζονται με φυσική προστασία (προστασία δασών, ρέμα-

τα, φυσικοί ταμιευτήρες κ.λπ.) και οι παρεμβάσεις πρέπει να ενισχύουν τη φυσική προστασία. Τα συμπληρωματικά έργα δημιουργούν επιπρόσθετα προληπτικά πεδία, καλά σχεδιασμένα. Η πράσινη μετάβαση θέτει προφανείς άξονες δεσμευτικούς για την παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ, για την εξοικονόμηση ενέργειας των κατοικιών και των κτιρίων, την ενίσχυση των δημόσιων μεταφορών και των οικολογικών μέσων μεταφοράς, τη μετάβαση στα ιδιωτικά μέσα και τις υποδομές, τις κυκλοφοριακές μελέτες και τον μετριασμό της χρήσης Ι.Χ., του περιβαλλοντικού αποτυπώματος που έχει κάθε παραγωγική και οικονομική δραστηριότητα, την ενίσχυση των δικτύων τοπικής κατανάλωσης και το μείζον θέμα της αντιμετώπισης του κοινωνικού αποκλεισμού, ανάμεσα στα άλλα και μέσω των ενεργειακών κοινοτήτων. Θέτει στο επίκεντρο τον χωροταξικό σχεδιασμό που καλείται να έχει τη διπλή μέριμνα

της προστασίας έναντι των φυσικών καταστροφών και της πράσινης μετάβασης. Ο απολογισμός των εκλογών είναι σαφής. Η αφωνία των υποψηφίων της Ν.Δ. ήταν καθολική σε όλη τη χώρα, τόσο σε δήμους όσο και σε περιφέρειες. Το ίδιο ισχύει και με τη συντριπτική πλειοψηφία των υποψηφίων του ΠΑΣΟΚ, με χαρακτηριστική εξαίρεση του Δούκα στην Αθήνα. Τέλος, οι υποψήφιοι του ΣΥΡΙΖΑ είχαν πιο συχνές, αλλά αποσπασματικές αναφορές. Σε αυτό το βαρύ τοπίο δεν είναι έκπληξη η έκταση της αποχής. Αυτό το 50-70% που απείχε από μια εκλογική διαδικασία, προφανώς είναι ένα ετερογενές σώμα με διαφορετικές αφετηρίες ή μέριμνες, αλλά με την υποβόσκουσα συναίσθηση ότι αυτό το σύστημα Αυτοδιοίκησης περιστρέφεται στο παρελθόν και δεν μπορεί να αρθρώσει λέξη για το μέλλον. Και ίσως το μέλλον τελικά διαρκέσει πολύ.

Ενέργεια

εν έχει περάσει πολύς χρόνος από την ανάληψη των καθηκόντων μου στην Ευρωβουλή (9 Μαΐου 2023), αλλά στον σύντομο αυτό χρόνο μπορώ να πω ότι συμμετείχα σε μεγάλη προσπάθεια στο Ευρωκοινοβούλιο να λυθούν τα σοβαρά θέματα γύρω από την ενέργεια, με απώτερο σκοπό να μη συνεχίσει η άνοδος της θερμοκρασίας του πλανήτη. Η προσπάθεια μετάβασης σε ανανεώσιμες και εναλλακτικές πηγές ενέργειας απέκτησε τη μορφή του επείγοντος, όχι μόνο από τις όλο και περισσότερες φυσικές καταστροφές αλλά και λόγο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία που τίναξε τις τιμές προς τα πάνω. Οι νόμοι που πρόλαβα να παρακολουθήσω ή και να συζητήσω στις επιτροπές που ανήκω, και εν τέλει να ψηφίσω, ήταν πολλοί. Ολοι είναι αποτέλεσμα ετών διαβουλεύσεων και δύσκολων συμβιβασμών ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα πολλών χρωμάτων, τις ευρωπαϊκές επιτροπές και τους εμπλεκόμενους - αυτούς τους οποίους αφορά ο νόμος. Ενας νόμος που ίσως δεν πήρε τη δημοσιότητα που έπρεπε έχει τον βαρύ τίτλο «revised Electricity Market Design» (EMD) με στόχο τον καλύτερο συντονισμό και εναρμονισμό των τόσων αγορών ενέργειας που έχει η Ευρώπη. Οι αδυναμίες στην ευρωπαϊκή αγορά ενέργειας αναδείχτηκαν με τον πόλεμο στην Ουκρανία – οι τιμές της ενέργειας αυξήθηκαν σημαντικά καθ’ όλη τη διάρκεια του 2021 και του 2020. Πολλοί οι λόγοι – η μείωση της προμήθειας αερίου και οι ελλείψεις υδροηλεκτρικής και πυρηνικής ενέργειας. Πέραν των ελλείψεων στην προσφορά, είχαμε και αύξηση ζήτησης μετά την πανδημία. Ποιος δεν αισθάνθηκε την αύξηση τιμών; Οι κυβερνήσεις έλαβαν αμέσως μέτρα – σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η Ε.Ε. παρείχε ταχύτατα μια εργαλειοθήκη για τις τιμές της ενέργειας, ιδίως για τους πλέον ευάλωτους καταναλωτές. Στην Ελλάδα επιδοτήθηκαν οι λογαριασμοί ΔΕΗ, ενώ το REPowerEU χρηματοδότησε και στηρίζει εναλλακτικές πηγές ενέργειας, με έμφαση όμως το υδρογόνο. (Δεν έχω πειστεί ότι το υδρογόνο είναι η λύση, αλλά αυτό σε άλλο άρθρο…) Πέραν αυτού, ακολούθησε η δημιουργία ενός προσωρινού καθεστώτος κρατικών ενισχύσεων, ένας περιορισμός τιμών προς αποφυγήν υπερκερδών, και πάρθηκαν ακόμη πολλά μέτρα που η περιγραφή τους θα κουράσει και τον πιο πεισματάρη αναγνώστη. Τα βραχυπρόθεσμα μέτρα μάς βοήθησαν να κρατηθούμε από τα χειρότερα της κρίσης. Η ίδια η κρίση μάς έμαθε πόσο εκτεθειμένοι είναι οι καταναλωτές και οι βιομηχανίες. Αυτή η διαπίστωση οδήγησε στην πρόταση που ψηφίσαμε ως ευρωβουλευτές τον Ιούλιο, αναγνωρίζοντας την ανάγκη ριζικής αναμόρφωσης στη σημερινή

∆

14-15 Οκτωβρίου 2023

Νέοι κανόνες από την Ευρωβουλή για την πράσινη μετάβαση

Γράφει ο ΝΊΚΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ, ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ.

λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η πρόταση περιλαμβάνει δέσμη μέτρων που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός «αναχώματος».

Ενας λόγος για τις υψηλές τιμές

Η νέα ντιρεκτίβα που θα εφαρμοστεί από το 2024 απαιτεί μείωση της «έντασης του διοξειδίου του άνθρακα» στα πλοία κατά 2% το 2025 και φτάνει στο 80% το 2050

ήταν η μεγάλη εξάρτησή μας από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο, μορφές ενέργειας που οδηγούσαν σε ανεβασμένες τιμές, ενώ το κόστος της πράσινης ενέργειας έπεφτε. Γι’ αυτό η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει θεσπίσει πολλά επενδυτικά κίνητρα στις νέες μορφές ενέργειας με σκοπό από το 13% της ενέργειας που καταναλώνουμε σήμερα η πράσινη ενέργεια να φτάσει στο 45% σε 6 χρόνια. Στα αιολικά και μόνο, η Ευρώπη θέτει στόχο να διπλασιάσουμε τις επενδύσεις ώστε να φτάσουμε στα 30GW το έτος. Δημιουργήθηκαν σοβαρά κίνητρα για υβριδικά θαλάσσια αιολικά, που θα συνδυάζουν και αιολική ενέργεια και ενέργεια από τη δύναμη των κυμάτων και τη ροή των ρευμάτων. Ο στόχος στην Ελλάδα για 2GW ώς το 2030 με δυσκολία θα υλοποιηθεί επειδή δεν έχουμε μεγάλες θάλασσες με ανοιχτό ορίζοντα. Μην ξεχνάμε την ιδιαιτερότητα των εθνικών μας θεμάτων, αλλά και τον τουρισμό. Η οπτική εικόνα μεταλλικών δένδρων γύρω από τα νησιά μας δεν «τραβάει». Τις ρυθμίσεις που προτείνει ο νέος κανονισμός (91 σελίδες…) τις έχει βάλει ως πρώτη προτεραιότητα η Ισπανία του Σάντσεθ – η Ισπανία ηγείται της Ε.Ε. ώς το τέλος του έτους. Γιατί; Επειδή ένα αποτέλεσμα με πολιτική σημασία θα είναι η μείωση των τιμών ρεύματος για τον πολίτη και για τις βιομηχανίες, κάτι πολύ δελεαστικό για τον κάθε νοήμονα άνθρωπο, πόσο δε αρχηγό κράτους…

Αξίζει να αναφέρουμε ακόμη δύο «νίκες» υπέρ του πολίτη και του πλανήτη. Το ένα θέμα που μας αφορά ως χώρα είναι οι κανόνες για τη μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στη ναυτιλία, το γνωστό ως Marine Fuel Directive ή FuelEU Maritime που ψηφίστηκε τον Ιούλιο. Σήμερα η ναυτιλία βασίζεται εξ ολοκλήρου σε ορυκτά καύσιμα. Στη ναυτιλία καίγονται περίπου 44 εκατ. τόνοι καυσίμων ανά έτος και αυτά «απελευθερώνουν» περίπου 138 εκατ. τόνοι διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Η ανάγκη μείωσης εκπομπών είναι πρόδηλη. Η νέα ντιρεκτίβα που θα εφαρμοστεί από το 2024 απαιτεί μείωση της «έντασης του διοξειδίου του άνθρακα» κατά 2% το 2025 και φτάνει στο 80% το 2050. Πραγματική επανάσταση στις μηχανές των πλοίων.

Τι σημαίνει «ένταση του άνθρακα»; Είναι ένα μέτρο που προσδιορίζει πόσα γραμμάρια διοξείδιο απελευθερώνονται στον αέρα σε σχέση με την ενέργεια που παράχθηκε για να κινηθεί το πλοίο. Οσο πιο «πράσινη» είναι η ενέργεια που καταναλώνει τόσο λιγότερη είναι η ένταση των εκπομπών. Το στοιχείο αυτό σημαίνει ότι μπορεί να αυξηθεί το διοξείδιο στο σύνολο αν τα ταξίδια των πλοίων και ο αριθμός τους μεγαλώσει πάρα πολύ. Αλλά το κάθε πλοίο θα είναι πιο καθαρό. Η χρήση αυτού του όρου αφήνει, δηλαδή, το πεδίο ανοιχτό για σωστή πράσινη μετάβαση στη ναυτιλία, χωρίς να περιορίζει την ανάπτυξή της. Ο ελληνικός εφοπλισμός ετοιμάζεται και στηρίζει τη μετάβαση. Τώρα συζητιέται στις επιτροπές πώς να βρεθεί σωστή χρηματοδότηση

για τη μετάβαση αυτή με επιδοτήσεις από ευρωπαϊκά κονδύλια, εφόσον τόσα πλοία έχουν ξένες σημαίες και μπορεί να μη θεωρηθούν «ευρωπαϊκές» επιχειρήσεις... Πιστεύω θα λυθεί υπέρ της ναυτιλίας και πολύ σύντομα. Ανάλογος κανόνας ψηφίστηκε και αυτό το καλοκαίρι για τη χρήση καυσίμων στα αεροπλάνα (EU SAF Mandate). Ενα 2% των καυσίμων από το 2025 μετά θα πρέπει να είναι χαμηλών εκπομπών αερίων – τέτοια καύσιμα προέρχονται από την ανακύκλωση (από απορρίμματα ή από τη δέσμευση του άνθρακα, που στη συνέχεια μετατρέπεται σε καύσιμο υλικό κ.λπ.). Φυσικά το ποσοστό της χρήσης SAF ανεβαίνει συνεχώς: το 2030 φτάνει στο 6% και το 2050 στο 70%. Δεν περιμένουμε οι νόμοι από μόνοι τους να λύσουν τόσα και τόσα προβλήματα. Υπάρχει η αντίσταση βιομηχανιών, η κούραση που έχουν φέρει οι τόσες νομοθεσίες που μπορεί να οδηγούν σε μια αδράνεια, και στη δυσκολία μιας οποιασδήποτε κυβέρνησης να εφαρμόσει τόσες και τόσες «ντιρεκτίβες». Φυσικά μην παραβλέπουμε τη νοοτροπία μιας κοινωνίας βασισμένης στο πλαστικό, στο πετρέλαιο και στην κατανάλωση, συνήθειες που δύσκολα αλλάζουν.

Τέλος, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος τα μέτρα που προτείνονται να αποδυναμωθούν μετά τις επόμενες ευρωεκλογές. Προβλέπεται η νέα σύνθεση της Ευρωβουλής να αποτελείται από πιο συντηρητικές δυνάμεις, εκείνες που οι εκπρόσωποί τους κοιτάνε στο παρελθόν και όχι στο μέλλον. Οι εθνικιστικές προτεραιότητες είναι μακριά από τον άγιο σκοπό της σωτηρίας του πλανήτη.

α καταστεί παράδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης και πρωτοπόρος στον κλάδο της στη νοτιοανατολική Ευρώπη βάζει ως κεντρικό στρατηγικό στόχο η ΔΕΗ έχοντας ήδη καταγράψει 70 χρόνια πρωταγωνιστικής συμμετοχής στην ανάπτυξη της χώρας. Παράλληλα, όπως αναφέρει η διοίκησή της, θέτει ως βασική προτεραιότητα να συνεχίζει απρόσκοπτα να δημιουργεί και να διαμοιράζει ολοένα και μεγαλύτερη αξία σε όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, τους πελάτες, τους εργαζόμενους, τους μετόχους της αλλά και την ευρύτερη ελληνική κοινωνία, πάντα με σεβασμό στο περιβάλλον και τις επόμενες γενιές. Ετσι, η στρατηγική φιλοσοφία της ΔΕΗ συνοψίζεται στο «Creating Shared Value», δηλαδή στη δημιουργία και μέτρηση της διαμοιραζόμενης ωφέλειας μεταξύ επιχείρησης, κοινωνίας και περιβάλλοντος, που θα προκύψει μέσα από τον μετασχηματισμό της αλυσίδας παραγωγής αξίας και λειτουργίας της επιχείρησης, και τη διαμόρφωση μιας νέας εταιρικής κουλτούρας, με οδηγό τη Βιώσιμη Ανάπτυξη και τις αρχές της κυκλικής οικονομίας όπου αυτές μπορούν να εφαρμοστούν. Στόχος, όπως τονίζεται, της Πολιτικής Βιώσιμης Ανάπτυξης που ακολουθεί η ΔΕΗ είναι να αποτελεί σημείο αναφοράς για τους εργαζόμενους, που είτε δουλεύουν σε αυτή είτε επιθυμούν να εργαστούν σε μια επιχείρηση που θα λειτουργεί με βάση τις αρχές αυτές. Παράλληλα, η προσέλκυση περισσότερων επενδυτικών κεφαλαίων και επενδυτών που θα δώσουν ώθηση στο σχέδιο για τον μετασχηματισμό της επιχείρησης αποτελούν άλλον έναν στόχο. Στο πλαίσιο αυτό, με βάση όσα αναφέρονται από τη διοίκηση, η επιχείρηση έχει δεσμευτεί να παρακολουθεί και να αξιολογείται με βάσει τα διεθνή ESG κριτήρια και πρότυπα (Environment - Social Governance), με απώτερο στόχο τη διαφάνεια και την ενημέρωση όλων των ενδιαφερόμενων μερών (συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών οργανισμών) σχετικά με την επίδοσή της πάνω σε θέματα κλιματικής αλλαγής και βιώσιμης ανάπτυξης. Αναλυτικά, το τρίπτυχο της κοινωνικής, περιβαλλοντικής και οικονομικής βιωσιμότητας της ΔΕΗ επικεντρώνεται στους ακόλουθους τρεις άξονες (ESG):

Προστασία Περιβάλλοντος (E) Συγκεκριμένα, η ΔΕΗ αναλαμβάνει δράσεις και αναπτύσσει πρωτοβουλίες για την προστασία του περιβάλλοντος και τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματός της και τη διάδοση φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών που στοχεύουν στην επίτευξη της ενεργειακής - πράσινης μετάβασης. Παράλληλα, η ΔΕΗ υποστηρί-

ΔΕΗ: «ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΔΙΑΜΟΙΡΑΖΟΜΕΝΗΣ ΑΞΙΑΣ»

Στον δρόμο της βιώσιμης ανάπτυξης ζει και υιοθετεί μια προληπτική προσέγγιση στις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Αναλαμβάνει διαρκώς πρωτοβουλίες για την ευρύτερη προώθηση της περιβαλλοντικής υπευθυνότητας και ενθαρρύνει την ανάπτυξη και τη διάδοση φιλικών προς το περιβάλλον τεχνολογιών που στοχεύουν στην επίτευξη της ενεργειακής πράσινης μετάβασης.

Με θεμέλιο τα 70 χρόνια πρωταγωνιστικής συμμετοχής στην ανάπτυξη της χώρας, η ΔΕΗ θέτει νέους φιλόδοξους στόχους: να καταστεί παράδειγμα βιώσιμης ανάπτυξης και πρωτοπόρος στον κλάδο της στη νοτιοανατολική Ευρώπη

Είναι χαρακτηριστικό δε ότι η περιβαλλοντική στρατηγική της ΔΕΗ έχει εναρμονιστεί με τους φιλόδοξους μεσοπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της χώρας για κλιματική ουδετερότητα το 2050.

Μέριμνα για την Κοινωνία και τον Ανθρωπο (S) Στο πλαίσιο αυτό η εταιρεία συνδιαμορφώνει και συνδημιουργεί, κατά το δυνατόν, με τις τοπικές κοινότητες και την ευρύτερη Κοινωνία των Πολιτών δράσεις, επενδύσεις και αποφάσεις που μπορεί να έχουν επίδραση στα δικαιώματα, την ποιότητα ζωής και την οικονομική ανάπτυξη και πρόοδο των εν λόγω κοινοτήτων ή των κοινοτήτων που υποστηρίζουν με τη δράση τους. Ιδιαίτερη έμφαση, όπως αναφέρεται, δίνει όμως η ΔΕΗ και στον σεβασμό των διεθνών αναγνωρισμένων ανθρώπινων δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό εφαρμόζει πολιτικές δίκαιης ανταμοιβής, αξιοκρατίας και ίσων ευκαιριών για το σύνολο του ανθρώπινου δυναμικού της, χωρίς καμία διάκριση και με σεβασμό πάντα στη διαφορετικότητα. Παράλληλα, προσφέρει ευκαιρίες για εξέλιξη μέσω συνεχούς εκπαίδευσης και συστηματικής

αξιολόγησης του ανθρώπινου δυναμικού της, ενώ επιδιώκει να συμβάλει στον εθνικό στόχο για συγκράτηση εξειδικευμένου προσωπικού στη χώρα μας και στην επιστροφή έμπειρων στελεχών από το εξωτερικό που έφυγαν κατά τη διάρκεια της κρίσης (brain gain). Τέλος, ύψιστη προτεραιότητα για την εταιρεία αποτελεί η παροχή ενός υγιούς και ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος ώστε να αποτελεί πάντοτε μία από τις κορυφαίες εταιρείας στην Ελλάδα για επιλογή εργασίας.

Οικονομική Ανάπτυξη και Διακυβέρνηση (G) Στο πλαίσιο αυτό, η ΔΕΗ υιοθετεί και εφαρμόζει βέλτιστες πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης, μέσω των οποίων επιδιώκεται η συνεχής βελτίωση της αποδοτικής λειτουργίας της προς όφελος των μετόχων της και των εχόντων έννομα συμφέροντα από τη λειτουργία της.

Πλαίσιο δεσμεύσεων Η ΔΕΗ ξεκίνησε μέσα στο 2022 να συμμετέχει στο SBTi προκειμένου να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα των στόχων μείωσης των εκπομπών της εταιρείας που είναι προτεραιότητα για τις εταιρείες παραγωγής ενέργειας όπως και για το σύνολο της βιομηχανί-

ας. Εκτός από το SBTi, η εταιρεία δεσμεύτηκε ακόμα και στις δέκα αρχές τού UN Global Compact που έχουν να κάνουν μεταξύ άλλων με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις συνθήκες εργασίας, την προστασία του περιβάλλοντος και την καταπολέμηση της διαφθοράς και μέσα στο 2023 θα καταθέσει το Communication of Progress report με βάση τις αρχές αυτές. Επίσης η ΔΕΗ δήλωσε υποστηρικτής των συστάσεων του Task Force on Climate Related Financial Disclosures (ΤCFD) ενώ είναι στη διαδικασία υλοποίησης του αντίστοιχου σχεδίου δράσης. Παράλληλα συμμετέχει στη συμμαχία We Mean Business αλλά και στην εκστρατεία Race to Zero που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ με σκοπό την κινητοποίηση μεγάλων οργανισμών και επιχειρήσεων στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Το 2022 η Εταιρεία ανταποκρίθηκε ακόμα στο σύστημα αναφοράς του CDP για την κλιματική αλλαγή, που είναι και η κορυφαία αναγνωρισμένη οργάνωση διεθνώς στην αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκύπτουν από την ανθρωπογενή δραστηριότητα. Επίσης υιοθέτησε τις αρχές του Women’s Empowerment Principles για την Ενδυνάμωση των Γυναικών, με σύνθημα: Ισότητα Σημαίνει Εργασία - Equality Means Business, που δημιουργήθηκε από τα Ηνωμένα Εθνη, συμμετέχοντας στο αντίστοιχο πρόγραμμα, για την ανάπτυξη και την υλοποίηση στόχων αλλά και εκπόνησης και υλοποίησης σχεδίου δράσης για την επίτευξη αυτών, στο πλαίσιο και της ευρύτερης ESG στρατηγικής μας. Στο επίπεδο των συνεργασιών, με σκοπό τη χάραξη πολιτικών, επειδή η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και η προστασία της βιοποικιλότητας και της φύσης είναι αλληλένδετες ανάγκες και προκλήσεις για την ανθρωπότητα αλλά και την Εταιρεία μας, o Ομιλός μας ήταν από τους πρώτους διεθνώς που συμμετείχε ως signatory (μία από τις 330 εταιρείες παγκοσμίως) στην εκστρατεία «Make it Mandatory» του Business For Nature, της μεγαλύτερης παγκόσμιας κίνησης για τη βιοποικιλότητα. Η καμπάνια αυτή στοχεύει να καταστήσει υποχρεωτική την αξιολόγηση, μέτρηση και δημοσιοποίηση στοιχείων σχετικών με την επίδραση και την αλληλεξάρτηση των μεγάλων εταιρειών με τη βιοποικιλότητα και τη φύση, μέχρι το 2030. Μέσα και από τις παραπάνω συμμετοχές και δράσεις, ο Ομιλος ΔΕΗ, σύμφωνα με τη διοίκηση, επιταχύνει τον ρυθμό ενσωμάτωσης αρχών και πρακτικών βιώσιμης ανάπτυξης στο λειτουργικό του μοντέλο με βάση και τη στρατηγική ESG που υλοποιεί, με σκοπό να παραμένει ευέλικτος και ανθεκτικός απέναντι στις εξωτερικές προκλήσεις και σταθερός στην επίτευξη των στόχων που έχει θέσει.

Ενέργεια

ο επικαιροποιημένο σενάριο του ΕΣΕΚ που στάλθηκε στις αρχές του καλοκαιριού για διαβούλευση στους φορείς, προβλέπει για το 2030 44% συμμετοχή των ΑΠΕ στη συνολική ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας και σχεδόν 80% στην κατανάλωση ηλεκτρισμού. Για να επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι με το μέγιστο οικονομικό όφελος για τους καταναλωτές, απαιτείται ισόρροπη ανάπτυξη του μείγματος αιολικών και φωτοβολταϊκών - και γενικά των ΑΠΕ.

14-15 Οκτωβρίου 2023

Κοινωνική συμμαχία για την ενεργειακή μετάβαση

Αιολική ενέργεια: το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ελλάδας Σε αυτό το βέλτιστο μείγμα, το μερίδιο της αιολικής ισχύος πρέπει να είναι τουλάχιστον 50%- 60% το 2030. Ενας λόγος για αυτό είναι ότι τα αιολικά πάρκα παράγουν φτηνή ενέργεια κατανεμημένη σε όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου. Επιπλέον, η Ελλάδα είναι προικισμένη με πλουσιότερο αιολικό δυναμικό σε σύγκριση με τις γειτονικές της χώρες (Ιταλία και Βαλκάνια) που αναμένεται να επιτύχουν τους στόχους τους κυρίως με βάση τα φωτοβολταϊκά. Ετσι, εάν η Ελλάδα αναπτύξει πολλά αιολικά πάρκα, θα είναι σε θέση να παράγει πολλή ενέργεια καθ’ όλη τη διάρκεια του 24ώρου - όχι μόνο τις μεσημεριανές ώρες κατά τις οποίες τα φωτοβολταϊκά των γειτονικών χωρών θα υπερπαράγουν (και επομένως τα δίκτυα θα είναι κορεσμένα και η ανάγκη περικοπών ενέργειας μεγάλη). Αυτές τις υπόλοιπες ώρες (δηλάδή τις μη μεσημεριανές) η ενέργεια θα είναι πολύτιμη και η Ελλάδα θα μπορεί να εξάγει την παραπάνω αιολική ενέργεια, αποκομίζοντας σημαντικά οικονομικά και γεωπολιτικά οφέλη. Σημαντικό πυλώνα για την υλοποίηση αυτού του στόχου θα αποτελέσει η ανάπτυξη της αιολικής ενέργειας στο Αιγαίο, χερσαίας και θαλάσσιας, που διαθέτει πλούσιο αιολικό δυναμικό. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι η μέγιστη δυνατή αύξηση των εγχώριων και διεθνών ηλεκτρικών διασυνδέσεων.

Στον ορίζοντα του 2050 Το επικαιροποιημένο ΕΣΕΚ πρέπει να λάβει υπόψη του το πλεονέκτημα αυτό της Ελλάδας και να αποτυπωθεί στους στόχους του. Επιπλέον, το σχέδιο περιέχει μερικές κρίσιμες στρατηγικές επιλογές και διαπιστώσεις που αφορούν συνολικά την ενεργειακή μετάβαση για την κλιματική ουδετερότητα το 2050, οι οποίες ξεπερνούν τα όρια ενός τυπικού ενεργειακού σχεδιασμού. Πιο συγκεκριμένα: 1. Η ενεργειακή μετάβαση είναι μια επένδυση για το μέλλον. Απαιτεί σημαντικές επενδύσεις εντάσεως κεφαλαίου με ελάχιστο -σε σχέση με το σημερινό-

Γράφει ο ΠΑΝΑΓΙΏΤΗΣ ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΙΟΥ, γενικός διευθυντής της Ελληνικής Επιστημονικής Ενωσης Αιολικής ΕνέργειαςΕΛΕΤΑΕΝ

Πρέπει να επιτευχθεί η αναγκαία κοινωνική συμμαχία για την ενεργειακή μετάβαση. Αν η πολιτεία υστερήσει σε αυτό το χρέος της, θα αφήσει χώρο σε άλλες φωνές να παρουσιάζουν την ενεργειακή μετάβαση σαν ένα βάρος στις πλάτες της κοινωνίας

κόστος λειτουργίας (σταθερό και μεταβλητό). Οι δαπάνες αυτές δεν θα πρέπει να εκλαμβάνονται ως κόστος, όπως συχνά αναφέρεται λανθασμένα στον Τύπο, αλλά ως αυτό που πραγματικά είναι: διασφαλίζουν φτηνότερη ενέργεια με σταθερό κόστος για τους καταναλωτές, αποτελούν ευκαιρία νέας οικονομικής ανάπτυξης για τον τόπο και συμβάλλουν στην ενεργειακή ανεξαρτησία της χώρας. Πάνω απ’ όλα όμως καταπολεμούν την κλιματική κρίση, τα φαινόμενα της οποίας γίνονται όλο και πιο έντονα, και βελτιώνουν την καθημερινότητα όλων μας με πιο καθαρό αέρα και πολύ λιγότερο θόρυβο στις πόλεις χάρη στον μεγάλο εξηλεκτρισμό. 2. Απαίτηση για μεγάλη εξοικονόμηση (-1,6% το 2030 και -26,5% το 2050 σε σχέση με το 2021, παρά την οικονομική ανάπτυξη). Η εξοικονόμηση αυτή συνοδεύεται με έναν εντυπωσιακό εξηλεκτρισμό της συντριπτικής πλειονότητας

των τομέων της οικονομίας, που συνεπάγεται την αύξηση της απαιτούμενης ηλεκτροπαραγωγής κατά 21,7% το 2030 και τον υπερ-τριπλασιασμό της το 2050 σε σχέση με το 2021. Αυτό προϋποθέτει, μεταξύ άλλων, εντελώς διαφορετική και εντυπωσιακή ανάπτυξη του ηλεκτρικού συστήματος, τόσο όσον αφορά την ηλεκτροπαραγωγή όσο και τη μεταφορά και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας. Επομένως δεν υπάρχει πια η πολυτέλεια να χάνεται χρόνος σε ατέρμονες διαδικασίες (πολιτικές, νομικές, αδειοδοτικές και δικαστικές) που καθυστερούν ή και αναστέλλουν την ολοκλήρωση έργων παραγωγής στις ΑΠΕ και έργων ηλεκτρικών δικτύων και διασυνδέσεων. 3. Φορολογικός μετασχηματισμός. Η σταδιακή μείωση της συμμετοχής των ορυκτών καυσίμων, αλλά και η ανάγκη δημόσιας χρηματοδότησης -κυρίως προς τα νοικοκυριά- για την ενεργεια-

κή μετάβαση οδηγούν σε ανάγκη σχεδιασμού ενός μακροπρόθεσμου φορολογικού μετασχηματισμού: τα έσοδα από υφιστάμενους φόρους (ήτοι από αυτούς στα ορυκτά καύσιμα που θα μειώνονται σταδιακά) αντικαθίστανται με έσοδα από άλλους (που πρέπει να προωθούν την κλιματική ουδετερότητα), χωρίς να επιβαρύνεται το συνολικό φοροδοτικό βάρος της οικονομίας σε σχέση με την ανάπτυξη. Ολα τα ανωτέρω πρέπει να εξηγηθούν και να επικοινωνηθούν με απλά λόγια στους πολίτες ώστε να επιτευχθεί η αναγκαία κοινωνική συμμαχία για την ενεργειακή μετάβαση. Αν η πολιτεία υστερήσει σε αυτό το χρέος της, θα αφήσει χώρο σε λαϊκιστικές, αντιπεριβαλλοντικές φωνές να παρουσιάζουν την ενεργειακή μετάβαση -αδίκως και απολύτως λανθασμένα- σαν ένα βάρος στις πλάτες της κοινωνίας το οποίο, δήθεν, αποφάσισαν κάποιοι τρίτοι ερήμην της.

Ενέργεια

14-15 Οκτωβρίου 2023

Ευκαιρίες και «αναχώματα» α τελευταία χρόνια η πράσινη μετάβαση έχει βρεθεί στο επίκεντρο της πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ενωσης, κινητοποιώντας νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες και κανονιστικές απαιτήσεις, νέες πολιτικές και κίνητρα για την προώθηση πράσινων μορφών ενέργειας, την υιοθέτηση καθαρών τεχνολογιών και τη μείωση του ανθρακικού αποτυπώματος κάθε δραστηριότητας. Η ταχύτητα με την οποία προωθούνται οι αλλαγές, με στόχο τον πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας, δημιουργεί ισχυρές πιέσεις χρόνου και κόστους στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ιδιαίτερα σε κλάδους οι οποίοι επηρεάζονται περισσότερο από τη μετάβαση. Για παράδειγμα, η προώθηση της ηλεκτροκίνησης δημιουργεί τεράστιες προκλήσεις για χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις και επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της επισκευής αυτοκινήτων και μηχανοκίνητων οχημάτων. Απαιτεί γρήγορη προσαρμογή σε νέες τεχνολογίες και ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων, ώστε να μπορέσουν να συμβαδίσουν με τις εξελίξεις και να αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό. Η εφαρμογή νέων κανονισμών, προδιαγραφών παραγωγής, κριτηρίων για τις πράσινες δημόσιες συμβάσεις κ.λπ. δημιουργεί δυσανάλογα μεγάλο κόστος συμμόρφωσης για τις μικρότερες επιχειρήσεις και εμποδίζει την ένταξή τους σε αλυσίδες αξίας. Επιπλέον, η νέα νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ενωσης για τη βιώσιμη χρηματοδότηση, αν και μέχρι τώρα δεν αφορά άμεσα τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, ενδέχεται να δημιουργήσει πρόσθετα εμπόδια και απαιτήσεις στην προσπάθεια να αντλήσουν πόρους από τράπεζες ή άλλες πηγές. Η στρατηγική προώθησης της πράσινης επιχειρηματικότητας σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης έχει δομηθεί με τρόπο ώστε να δημιουργεί ευκαιρίες και ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα για τις επιχειρήσεις που καταφέρνουν να ακολουθήσουν και να προσαρμοστούν γρήγορα. Αντίστοιχα, όμως, κινδυνεύει να οδηγήσει σε μειονεκτική θέση τις μικρότερες επιχειρήσεις, οι οποίες δυσκολεύονται να κινηθούν με την ίδια ταχύτητα. Είναι αλήθεια ότι σε ευρωπαϊκό επίπεδο διατίθενται σημαντικοί πόροι και χρηματοδοτικά εργαλεία για την υποστήριξη επενδύσεων που προωθούν την πράσινη μετάβαση. Στη χώρα μας, μέσω του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και του νέου ΕΣΠΑ, παρέχονται ευκαιρίες για τη

Γράφει ο ΙΩΆΝΝΗΣ ΧΆΤΖΗΘΕΟΔΟΣΙΟΥ, πρόεδρος ΕΕΑ και επίτιμος διδάκτορας ΠΑ.ΠΕΙ.

Οι μικρές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες, καθώς διαθέτουν ελάχιστα διαθέσιμα επενδυτικά κεφάλαια και ανύπαρκτη πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης

χρηματοδότηση πράσινων παραγωγικών επενδύσεων και σχεδίων πράσινου μετασχηματισμού για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Ωστόσο, η αξιοποίηση αυτών των ευκαιριών είναι δύσκολη υπόθεση για την πλειονότητα των μικρών επιχειρήσεων, για λόγους που σχετίζονται με το μέγεθός τους. Είναι κάτι που απαιτεί κατ’ αρχάς τον εντοπισμό των διαθέσιμων προγραμμάτων μέσα από κατάλληλα δίκτυα ενημέρωσης και βεβαίως την ύπαρξη αρχικού κεφαλαίου, για τη συγχρηματοδότηση της επένδυσης. Προϋποθέτει, επίσης, την ύπαρξη ανθρώπινου δυναμικού με κατάλληλη εξειδίκευση και τεχνογνωσία, ώστε να διαχειριστεί τη γραφειοκρατική διαδικασία της υποβολής προτάσεων. Σε όλα αυτά τα θέματα, οι μικρές επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν σημαντικές δυσκολίες, καθώς διαθέτουν ελάχιστα διαθέσιμα επενδυτικά κεφάλαια και ανύπαρκτη πρόσβαση σε πηγές χρηματοδότησης, ενώ το προσωπικό τους είναι εξαιρετικά περιορισμένο και το κόστος απασχόλησης εξωτερικών συμβούλων συχνά απαγορευτικό. Για την αντιμετώπιση αυτών των εμποδίων απαιτείται ουσιαστική κινητοποίηση, σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο. Οπως επιβάλλει η αρχή Think Small First της Ευρωπαϊκής Ενωσης, θα πρέπει η στρατηγική για την πράσινη

μετάβαση να λάβει υπόψη τις ιδιαίτερες ανάγκες της μικρής επιχειρηματικότητας. Είναι σημαντικό να προβλεφθεί, σε νομοθετικό επίπεδο, περισσότερος χρόνος προσαρμογής για τις μικρές επιχειρήσεις στις νέες κανονιστικές απαιτήσεις, σε διαβούλευση με τους θεσμικούς εκπροσώπους της μικρής επιχειρηματικότητας και τους κλαδικούς φορείς. Θα πρέπει, παράλληλα, να δημιουργηθούν εύκολα προσβάσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, τα οποία προσαρμόζονται στα δεδομένα και τις ανάγκες των μικρών επιχειρήσεων: με κατάλληλα διαμορφωμένες προσκλήσεις και κριτήρια ένταξης, παρεμβάσεις για την υπέρβαση του προβλήματος πρόσβασης σε τραπεζική χρηματοδότηση και απλούστερες διαδικασίες υποβολής προτάσεων. Εξίσου απαραίτητο είναι να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή των ΜμΕ σε σχήματα συνεργασίας, που θα τους επιτρέψουν να διαμοιραστούν το κόστος της μετάβασης, να αναπτύξουν από κοινού την ανάπτυξη τεχνογνωσίας, να αποκτήσουν πρόσβαση στην πληροφορία σχετικά με ευκαιρίες χρηματοδότησης, αλλά και σε εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό με πολύ λιγότερους πόρους. Πέρα από τη διάθεση πόρων, χρειάζεται να διαμορφωθεί ένα ευρύτερο πλαίσιο υποστήριξης

της πράσινης μετάβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, με συνεργασία της Πολιτείας και των φορέων της αγοράς. Είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ένας αποτελεσματικός μηχανισμός ενημέρωσης και «εκπαίδευσης» των επιχειρήσεων, ώστε να διαμορφώσουν σαφή αντίληψη για το πράσινο επιχειρείν, για τις δυνατότητες υιοθέτησης πράσινων πρακτικών, καθώς και για τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία. Το Επαγγελματικό Επιμελητήριο Αθηνών πρωταγωνιστεί ήδη σε θέματα πράσινης και βιώσιμης επιχειρηματικότητας, με δράσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες των μικρών επιχειρήσεων και των επαγγελματιών. Μέσω συνεργασιών με εξειδικευμένους φορείς, όπως το Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, επιδιώκει τη μεταφορά τεχνογνωσίας και επιτυχημένων πρακτικών από άλλες χώρες, ενώ σχεδιάζει τη δημιουργία Ενεργειακής Κοινότητας, η οποία θα προωθεί την ενεργειακή καινοτομία και την αειφορία των επιχειρήσεων. Η υποστήριξη της πράσινης μετάβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων είναι ζωτικής σημασίας προϋπόθεση για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητάς τους, αλλά και για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο.

10 Ενέργεια

14-15 Οκτωβρίου 2023

Ποιος πληρώνει τελικά για την πράσινη μετάβαση; «ρότα» της ναυτιλίας προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης «πράσινων » καυσίμων, με στόχο την ελαχιστοποίηση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος, αλλά και η πολιτική της Ε.Ε. σχετικά με το EU ETS έχουν πυροδοτήσει αλυσιδωτές αντιδράσεις που θα επηρεάσουν τόσο την εφοδιαστική αλυσίδα όσο και την τσέπη των καταναλωτών. Στο ναυτιλιακό πεδίο, το ζήτημα των «πράσινων» καυσίμων και ποιο θα είναι τελικά εκείνο που θα κυριαρχήσει έχει προκαλέσει μια άνευ προηγουμένου «θαλασσοταραχή». Η απόφαση που ελήφθη από τα κράτη-μέλη που συμμετείχαν στην πρόσφατη διάσκεψη για την απανθρακοποίηση της ναυτιλίας, στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Ναυτιλίας (ΙΜΟ), ναι μεν αποφάσισε το τι και πότε πρέπει να συμβεί, αλλά όχι και το πώς. Με λίγα λόγια, ναι μεν τέθηκε η «ρότα» για τους στόχους μείωσης των εκπομπών ρύπων που πρέπει να επιτευχθούν έως το 2030, το 2040 και τελικά το 2050, αλλά το βασικό ερώτημα του πώς ακριβώς θα συμβεί αυτό, παρέμεινε αναπάντητο, χωρίς μάλιστα να προβλέπεται κάποια λύση, τουλάχιστον για τα επόμενα χρόνια. Η εμφάνιση πολλών τύπων νέων καυσίμων που «υπόσχονται» λιγότερους αέριους ρύπους έχουν οδηγήσει τις ναυτιλιακές εταιρείες σε έναν προβληματισμό για τον τύπο των μηχανών που θα τοποθετήσουν στα νεότευκτα πλοία ώστε να είναι

Γράφει ο ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΟΡΚΙΔΗΣ, πρόεδρος ΕΒΕΠ

Η πράσινη μετάβαση της ναυτιλίας συμπαρασύρει όλη την εφοδιαστική σε μια περίοδο όπου τίποτα ως προς τον τύπο των καυσίμων δεν έχει τελεσιδικήσει, με το τελικό κόστος της μετάβασης και των πειραματισμών να το πληρώνει ο τελικός καταναλωτής

συμβατά με τα νέα καύσιμα, όσο και για τις μηχανολογικές μετασκευές των υπαρχουσών ώστε να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. Εκ του γεγονότος, είναι προφανές ότι μερικές εκ των παραμέτρων της ανταγωνιστικότητας, σε σχέση με τα πρότερα δεδομένα των καυσίμων, όπως τα γνωρίζαμε, έχουν αλλοιωθεί, πράγμα που έχει ως αποτέλεσμα το «φρενάρισμα» των παραγγελιών για νεότευκτα μέχρι να ξεκαθαρίσει ο ορίζοντας. Που, κατά τους ειδικούς αναλυτές του ναυτιλιακού τομέα, μάλλον δεν θα ξεκαθαρίσει άμεσα. Αρα, ήδη από την κατάσταση αυτή, σημειώνουμε ένα σημαντικό κόστος σε επενδύσεις, νέες τεχνολογίες μηχανών, νέες εφαρμογές στη ναυπήγηση των πλοίων, αλλά και την εκπαίδευση των πληρωμάτων στα νέα δεδομένα που καταλήγουν σε βασικό κόστος. Ας το κρατήσουμε αυτό για να το δούμε παρακάτω. Στο πλαίσιο των νέων δεδομένων για τη ναυτιλία και στη «φρενίτιδα» για βελτίωση του πράσινου αποτυπώματος, μεγάλες διεθνείς εταιρείες του λιανικού εμπορίου έσπευσαν να «κλείσουν συμφωνίες» με ναυτιλιακές εταιρείες, κυρίως του τομέα της μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων για διακίνηση των εμπορευμάτων τους με «πράσινα πλοία». Δηλαδή, με πλοία νεότευκτα που χρησιμοποιούν «πράσινα» ναυτιλιακά καύσιμα και των οποίων ο αριθμός σήμερα δεν είναι ικανός να καλύψει τις τρέχουσες ανάγκες για «πράσινη» μετάβαση.

Σύμφωνα με τη Maersk, η βιομηχανία της μόδας αντιπροσώπευε το 26% των περισσότερων από 240.000 εμπορευματοκιβωτίων που η εταιρεία διακίνησε πέρυσι χρησιμοποιώντας βιοκαύσιμα στο πλαίσιο των συμβάσεων ECO Delivery, καθιστώντας την τον μεγαλύτερο τομέα που χρησιμοποιεί την υπηρεσία καυσίμων χαμηλών εκπομπών. Εδώ, λοιπόν, έχουμε άλλη μια παράμετρο που επηρεάζει την ανταγωνιστικότητα των liners και, συνακόλουθα, επηρεάζει και την εφοδιαστική η οποία –και εκείνη– αναζητά, για να ικανοποιήσει τους μεγάλους λιανοπωλητές, τις δικές της «πράσινες» λύσεις. Και δεν είναι μόνο αυτό. Η εφαρμογή του EU ETS και των προβλεπόμενων καταβολών - εισφορών για την απανθρακοποίηση ήδη έχει «φέρει στα κάγκελα» το ευρωπαϊκό λιμενικό σύστημα, με τον ESPO, που το εκφράζει, να έχει ήδη προειδοποιήσει για τους κινδύνους να χάσουν τα ευρωπαϊκά κομβικής σημασίας λιμάνια, μεταξύ των οποίων και ο Πειραιάς, αλλά και η Θεσσαλονίκη, την ανταγωνιστικότητά τους έναντι λιμένων εκτός Ε.Ε. Οι φόβοι του ESPO για εκτροπή βασικών γραμμών Ασίας - Ευρώπης και φορτίων τους προς λιμάνια «κοντινά», αλλά εκτός Ε.Ε., στις ακτές της Β. Αφρικής, της Βρετανίας, ακόμη και της Ρωσίας, για μεταφορτώσεις δεν είναι άτοποι. Από την αρχή των συζητήσεων για το EU ETS, σε επίπεδο Ε.Ε., οι γνώστες των λιμενικών πραγμάτων, αλλά και αναλυ-

τές, κατέγραψαν τις τοποθετήσεις μεγάλων ναυτιλιακών εταιρειών διακίνησης εμπορευματοκιβωτίων, αλλά και λιμενικών διαχειριστών στην Αίγυπτο, την Τουρκία, αλλά και «απέναντι» από τις ακτές της Ισπανίας, στην Ταγγέρη, με τη Βαλένθια να λαμβάνει πρόσφατα τον λόγο, επισείοντας τους κινδύνους

Το ισπανικό λιμάνι, που διαγωνίζεται με τον Πειραιά για την πρωτιά στην κατάταξη των μεσογειακών λιμένων, έχει εστιάσει σε λιμάνια τα οποία πρέπει να «παρακολουθούνται» από την Ε.Ε., προτάσσοντας μάλιστα τρία εκτός της Ευρωπαϊκής Ενωσης: Tanger Med (Μαρόκο) και East Port Said (Αίγυπτος) αλλά και Tekirdag Asyaport (Τουρκία), που εξελίσσονται σε κόμβους μεταφόρτωσης. Ολοι στο επιχειρείν γνωρίζουν ότι οι μεταφορτώσεις, εκτός του επιπρόσθετου χρόνου στην παράδοση αγαθών, κοστίζουν όπως κοστίζουν αντιστρόφως και για τις εξαγωγές. Αρα, εδώ διατρέχουμε τον διπλό κίνδυνο να απαξιωθούν τα κομβικά ευρωπαϊκά λιμάνια και να ανέβει περισσότερο το κόστος διαμετακόμισης. Ολα τα ανωτέρω οδηγούν αβίαστα σε ένα συμπέρασμα. Η πράσινη μετάβαση της ναυτιλίας συμπαρασύρει όλη την εφοδιαστική σε μια περίοδο όπου τίποτα ως προς τον τύπο των καυσίμων δεν έχει τελεσιδικήσει, με το τελικό κόστος της μετάβασης και των πειραματισμών να το πληρώνει ο τελικός καταναλωτής.

Ενέργεια 11

14-15 Οκτωβρίου 2023

όλις έναν χρόνο πριν, η Ευρώπη βρέθηκε αντιμέτωπη με μια απροσδόκητη ενεργειακή κρίση που άφησε έντονο το αποτύπωμά της σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, αλλά και ένα γενικευμένο αίσθημα ανασφάλειας ως αποτέλεσμα της συνειδητοποίησης ότι η επάρκεια του αγαθού της ενέργειας δεν είναι στον έλεγχό μας. Δυστυχώς, με τον πιο αιφνίδιο και απότομο τρόπο επιβεβαιώθηκε αυτό που η επιχειρηματικότητα σταθερά τονίζει, ότι δηλαδή η πράσινη μετάβαση είναι απαραίτητο να συνδυαστεί με καθαρή ενέργεια σε λογικό κόστος και με εξασφάλιση επάρκειάς της για όλους. Η αστοχία σε οποιονδήποτε από τους παραπάνω άξονες συνιστά αποτυχία με σημαντικές και απρόβλεπτες συνέπειες. Παρά τις δυσκολίες, και με την ευτυχή συγκυρία ενός μάλλον ήπιου χειμώνα, η Ευρωπαϊκή Ενωση ανταποκρίθηκε στην κρίση, εξελίσσοντας, παράλληλα την Πράσινη Συμφωνία προς τη μείωση της αβεβαιότητας και της εξάρτησης της Ευρώπης από τρίτες χώρες. Αυτή η εξέλιξη του νομοθετικού οπλοστασίου της Ε.Ε. απέναντι στην κλιματική αλλαγή είναι ιδιαίτερα καλοδεχούμενη αλλά να συνεχιστεί και να ενταθεί.

Δεν επιτρέπεται αστοχία στον κλιματικό σχεδιασμό Γράφει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΥ, γενικός διευθυντής του Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη

ντερ Λάιεν, αναφέρθηκε στη φιλοδοξία το μέλλον της πράσινης μετάβασης να είναι «made in Europe». Προφανώς, αποτελεί ζητούμενο και για τις επιχειρήσεις αλλά και την κοινωνία. Μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη, χωρίς ισχυρή οικονομία και σταθερή, καλά αμειβόμενη απασχόληση για τους πολίτες της δεν είναι η Ευρώπη που επιθυμούμε. Γι' αυτό η διασφάλιση όρων ισότιμου ανταγωνισμού με χώρες εκτός Ε.Ε. που δεν έχουν τις ίδιες απαιτήσεις ή φιλοδοξίες είναι καθοριστικής σημασίας. Το παγκόσμιο περιβάλλον «σκληραίνει», υψώνοντας εμπορικά «τείχη» (όπως με την περίπτωση των περιορισμών στις εξαγωγές γαλλίου και γερμανίου που έθεσε σε εφαρμογή η Κίνα τον Αύγουστο) ή διαθέτοντας δυσθεώρητη, για τα ευρωπαϊκά δεδομένα, χρηματοδότηση (όπως η ψήφιση του Inflation Reduction Act από το αμερικανικό Κογκρέσο, το οποίο σε συνδυασμό με το Bipartisan Infrastructure Law διαμορφώνει ένα συνολικό πακέτο επιχορηγήσεων 449 δισ. δολ. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, το πραγματικό ποσό μπορεί να φτάσει τα 560 δισ. δολ. με δεδομένο ότι ορισμένα κίνητρα δεν έχουν πλαφόν).

Παράλληλα, έγινε περισσότερο εμφανής η πολυπλοκότητα του εγχειρήματος από παράγοντες όπως αναγκαίες τεχνολογίες που δεν έχουν ακόμα επαρκώς αναπτυχθεί, απαραίτητα υλικά και πρώτες ύλες που δεν έχουν εξασφαλιστεί, αλλά κυρίως από την πληθώρα των μεταβολών που πρέπει να επιτευχθούν συγχρόνως. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν η τεχνολογία υδρογόνου, οι σπάνιες γαίες, η αποθήκευση ενέργειας των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ), τα δίκτυα μεταφοράς, οι αυξημένες απαιτήσεις για εξοικονόμηση ενέργειας, η μετάβαση στην ηλεκτροκίνηση αντί μηχανών εσωτερικής καύσης. Δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι από το 2019, που υιοθετήθηκε η Πράσινη Συμφωνία, μέχρι σήμερα, έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος με την έμπρακτη συμβολή των επιχειρήσεων οι οποίες υλοποιούν τις απαραίτητες επενδύσεις. Ενδεικτικό αποτέλεσμα, η αύξηση του ποσοστού ηλεκτροπαραγωγής από αιολικά και ηλιακά πάρκα στην Ε.Ε. από 13% το 2019 σε 21%. Αντίστοιχα, στη χώρα μας καταγράφηκε αύξηση από 14% το 2019 σε 27% το 2023. Σύμφωνα με την ανάλυση της Ember, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 7η θέση μεταξύ των χωρών με το μεγαλύτερο ποσοστό ηλεκτροπαραγωγής προερχόμενο από αιολικές και ηλιακές πηγές για το 2022. Βρισκόμαστε όμως σε σημείο καμπής όπου η διατήρηση, πολλώ δε μάλλον η αύξηση του ρυθμού προόδου, κάθε άλλο παρά δεδομένη πρέπει να θεωρείται. Σε πρόσφατη ομιλία της, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον

Μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη, χωρίς ισχυρή οικονομία και σταθερή, καλά αμειβόμενη απασχόληση για τους πολίτες της δεν είναι η Ευρώπη που επιθυμούμε

Την ίδια στιγμή, η Ευρώπη ήδη χάνει σε ανταγωνιστικότητα. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2022 στην Ε.Ε. καταγράφηκε έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο ύψους 432 δισ. ευρώ έναντι πλεονάσματος 57 δισ. ευρώ το 2021 και 216 δισ. ευρώ το 2020. Αν και η εξέλιξη αυτή επηρεάζεται σημαντικά και από την άνοδο των τιμών ορυκτών καυσίμων, επιδείνωση καταγράφεται και στο εμπορικό ισοζύγιο σιδήρου, χάλυβα, αλουμινίου και τσιμέντου, με το έλλειμμα να εκτινάσσεται από 6 δισ. ευρώ το 2020 σε 39 δισ. ευρώ το 2022. Σε αυτή την ευρωπαϊκή

απώλεια ανταγωνιστικότητας, άρα και επενδύσεων, η χώρα μας είναι ακόμα πιο εκτεθειμένη, αφού λόγω γεωγραφικής θέσης οι εξαγωγικές προοπτικές και οι εισαγωγικές προκλήσεις είναι αντίστοιχα προς, ή από, χώρες χωρίς αντίστοιχο περιβαλλοντικό και ενεργειακό κόστος. Σε αυτό το πλαίσιο, ο νέος Εθνικός Σχεδιασμός για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) θα κριθεί όχι για το τι θέλει να πετύχει -που άλλωστε είναι προδιαγεγραμμένο στο ευρωπαϊκό και το εθνικό ρυθμιστικό πλαίσιοαλλά στο πώς θα το πετύχει με τη μεγαλύτερη δυνατή προστιθέμενη αξία για την οικονομία και την κοινωνία. Οι στόχοι του νέου ΕΣΕΚ είναι εξαιρετικά -ίσως και υπερβολικάφιλόδοξοι. Ενδεικτικά, μέχρι το 2030 προβλέπονται διπλασιασμός του ποσοστού ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας (από 22% το 2021 σε 44%), εκτεταμένη ενεργειακή αναβάθμιση σχεδόν μισού εκατομμυρίου κατοικιών και εκτίναξη των ηλεκτρικών οχημάτων στο 33% ένα στα τρία καινούργια αυτοκίνητα που θα πωλούνται το 2030 να είναι ηλεκτρικό. Υπάρχουν πολλοί λόγοι που ένας τέτοιου μεγέθους και φιλοδοξίας σχεδιασμός μπορεί να αστοχήσει. Η έλλειψη χρηματοδότησης, οι ρυθμιστικές παραλείψεις, η απομόνωση από άλλες εθνικές στρατηγικές, όπως αυτή της κυκλικής οικονομίας, της ψηφιακής μετάβασης ή της βιομηχανικής στρατηγικής και τέλος, η μη αποτελεσματική διακυβέρνηση, δηλαδή ο έλεγχος, η αναγνώριση και η έγκαιρη διόρθωση των δομικών αιτιών που προκάλεσαν αστοχίες, είναι μόνο κάποιοι από αυτούς.

Ομως σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ, δεν έχουμε την πολυτέλεια της αστοχίας, όπως ανέδειξαν

οι πρόσφατες πυρκαγιές και άλλες φυσικές καταστροφές που έπληξαν κάθε είδους οικονομική δραστηριότητα και είχαν σημαντικές επιπτώσεις στην κοινωνία. Κοινός παρονομαστής όλων πρέπει να είναι αυτό που καταγράφεται στο ΕΣΕΚ: «Η μετάβαση αυτή θα συνδυαστεί με την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων και την προστασία των καταναλωτών, εγκαθιδρύοντας ένα πλαίσιο βιώσιμης ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας, αξιοποιώντας με βέλτιστο τρόπο εθνικούς και ευρωπαϊκούς χρηματοδοτικούς μηχανισμούς και υιοθετώντας τους κατάλληλους μηχανισμούς αγοράς, σύμφωνα και με την ενωσιακή νομοθεσία». Πολιτεία, κοινωνία και επιχειρήσεις έχουν και ρόλους και βαθμό ευθύνης που τους αναλογεί, ώστε να μην αποτύχουμε. Η πολιτεία να παρέχει ένα επαρκές και λειτουργικό πλαίσιο, οι επιχειρήσεις να αναλάβουν το ρίσκο και να προχωρήσουν στις απαραίτητες επενδύσεις δημιουργώντας αξία για τις ίδιες αλλά και επιστρέφοντας μέρος αυτής στις κοινωνίες όπου λειτουργούν και η κοινωνία να αποδεχθεί και, κυρίως, να προκαλέσει την επιτάχυνση της μεταβολής με τις επιλογές της. H θέση μας ως Συμβουλίου ΣΕΒ για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη είναι ότι η επιτυχία θα εξασφαλιστεί με την οικοδόμηση σχέσης εμπιστοσύνης από μια κρίσιμη μάζα συμμετόχων που θέλουν και μπορούν να δουν την πράσινη μετάβαση ως ευκαιρία βιώσιμης ανάπτυξης για τη χώρα. Στην προσπάθεια αυτή θα συνεχίσουμε να συμβάλλουμε με τεκμηριωμένες απόψεις και μελέτες που αποτυπώνουν παράλληλα με την κλιματική διάσταση και τις προσδοκίες για την οικονομία και την απασχόληση στοχεύοντας στη μεγέθυνσή τους.

Ενέργεια

ενεργειακή ακρίβεια είναι μια πραγματικότητα που τη ζούμε καθημερινά και οδηγεί σε μείωση διαθέσιμου εισοδήματος (μέχρι και ενεργειακή φτώχεια) τους πολίτες και σε μείωση της ανταγωνιστικότητας (θέτοντας μέχρι και θέμα βιωσιμότητας) τις επιχειρήσεις. Παρά το ό,τι λέγεται συνήθως, η πηγή του προβλήματος δεν είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα, η δραματική αύξηση των τιμών ενέργειας άρχισε πολύ πριν από τον Φεβρουάριο του 2022. Ο πόλεμος, βεβαία, ενέτεινε τα προβλήματα. Κατά τη γνώμη μας, η ρίζα του προβλήματος είναι οι εφαρμοζόμενες στρατηγικές και ειδικότερα η κυριαρχία των αγορών, κυρίως χρηματοπιστωτικών αγορών, στην ενέργεια, που την έχουν μετατρέψει σε χρηματιστηριακό προϊόν κερδοσκοπίας. Ενα απλό παράδειγμα είναι το διαβόητο χρηματιστήριο φυσικού αεριού TTF, στο οποίο ο όγκος των χρηματιστηριακών συναλλαγών είναι πάνω από 100 φορές το μέγεθος των φυσικών συναλλαγών. Αντιλαμβάνεται κάνεις τι «τζογάρισμα αέρα» γίνεται, που καταλήγει στην έξαρση τιμών. Ανάλογη κατάσταση υπάρχει και στα αλλά χρηματιστήρια. Στην Ελλάδα το πρόβλημα επιτείνεται από τις πολιτικές που ακολουθούνται ειδικά τα τελευταία 4-5 χρονιά στην ενέργεια, αποτέλεσμα των οποίων είναι η Ελλάδα να έχει την ένατη ακριβότερη τιμή βενζίνης στον κόσμο, την τρίτη υψηλότερη στην Ευρώπη, από τις υψηλότερες τιμές χονδρικής στο ηλεκτρικό ρεύμα και (παρά τις επιδοτήσεις) λιανικές τιμές πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. – σε όρους αγοραστικής δύναμης. (Στοιχεία διαθέσιμα από ΕΛΣΤΑΤ, Εurostat, HEPI, ΙΕΑ κ.λπ.) Συνοπτικά, πιστεύουμε ότι κρίσιμο ρόλο στην εκτίναξη των τιμών ενέργειας στην Ελλάδα έπαιξαν:  Η Βίαιη απολιγνιτοποίηση - έμφαση στο Φυσικό Αέριο - καθυστέρηση ΑΠΕ και υποδομών  Η λανθασμένη / ανεπαρκής εφαρμογή του Target Model στο Ελληνικό Χρηματιστήριο Ενέργειας  Η έλλειψη ελέγχου στην αγορά – Αγορά ρηχή και μη ανταγωνιστική  Η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ που πρωταγωνιστεί στη διατήρηση υψηλών τιμών, αλλά και της διοίκησης της HelleniQ Energy - ΕΛΠΕ (που θα μπορούσαν να παίξουν ρυθμιστικό ρόλο ανάσχεσης της ακρίβειας στα υγρά καύσιμα)  Οι παλινωδίες στην εκμετάλλευση εγχωρίων Υδρογονανθράκων Η λανθασμένη στρατηγική αντιμετώπισης της ακρίβειας με προσωποποιημένα κάθε είδους pass (που τελικά κατέληξαν να επιδοτούν την ακρίβεια), αφήνοντας ουσιαστικά ανέπαφα τα κέρδη και τα φορολογικά έσοδα και που αναδεικνύει και άλλες, ιδεολογικές πλευ-

14-15 Οκτωβρίου 2023

Ενεργειακή ακρίβεια και στρατηγικές αντιμετώπισης

Γράφουν οι: ΓΡΗΓΌΡΗΣ ΣΤΕΡΓΙΌΎΛΗΣ, πρ. διευθύνων σύμβουλος, Ομιλος Ελληνικά Πετρέλαια Α.Ε. ΣΠΎΡΌΣ ΜΙΧΑΛΑΚΑΚΗΣ, πρ. πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος, ΒΡ Ελληνική Α.Ε.

Η Ελλάδα έχει την ένατη ακριβότερη τιμή βενζίνης στον κόσμο, την τρίτη υψηλότερη στην Ευρώπη, από τις υψηλότερες τιμές χονδρικής στο ηλεκτρικό ρεύμα και, παρά τις επιδοτήσεις, λιανικές τιμές πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. σε όρους αγοραστικής δύναμης

ρές της εφαρμοζόμενης πολιτικής:  Τη δογματική προσήλωση στη λειτουργία της αγοράς και των trickledown economics  Την αφαίμαξη των ευρύτερων στρωμάτων της κοινωνίας μέσω των έμμεσων φόρων  Τη σταδιακή μείωση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων μέσω της οικονομικής ασφυξίας  Τη διαμόρφωση μιας σχέσης ιδιότυπης «εξάρτησης» από την κεντρική εξουσία των πολιτών και επιχειρήσεων. Κάποιοι βέβαια επωφελούνται από την κατάσταση. Τα κέρδη των ενεργειακών ομίλων το 2022 εκτιναχτήκαν σε απίστευτα ύψη. Αλλά ακολούθησαν και οι φόροι. Ενδεικτικά:  Στα πετρελαιοειδή (ΕΛΠΕ HelleniQ Energy και Motor Oil) είχαν αύξηση κερδών προ φόρων από 665 εκατομμύρια το ’21 στα 2,976 δισ. το ’22 – αύξηση 445%!  Στην ηλεκτρική ενέργεια και φυσικό αέριο. Ομιλος Μυτιλιναίου από 147 εκατομμύρια στα 373 εκατομμύρια (αύξηση 153%), η ΔΕΗ + 9% στα 954 εκατομμύρια EBITDA, ΗΡΩΝ από -22 εκατομμύρια στα +66 εκατομμύρια κ.λπ. Τέλος το κράτος, μέσω ΦΠΑ και Ειδικών Φόρων κατανάλωσης, αύξησε τις εισπράξεις του περισσότερο από 1 δισ. ευρώ – από 5,7 δισ. στα 6,7 δισ. (+18%). Υπάρχει όμως άλλος τρόπος που και θα αντιμετωπίσει την ακρίβεια και τη φτώχεια και θα στρέψει το ενεργειακό μείγμα προς την πράσινη Ενεργειακή Μετάβαση; Κατά τη γνώμη μας υπάρχει:

Α. Βραχυπρόθεσμα Ηλεκτρική Ενέργεια  Ελεγχος μηχανισμού διαμόρφωσης τιμών – Πλαφόν στα περιθώρια κέρδους (π.χ. 5%)  Λελογισμένη ενεργοποίηση λιγνιτικών μονάδων  Ελεγχος λειτουργίας του χρηματιστηρίου  Επιστροφή «Υπερκερδών» του ’20/’21/’22 στην κοινωνία  Απεμπλοκή / Επιτάχυνση επενδύσεων ΑΠΕ (ειδικά των ΕνΚοιν)  Διαμόρφωση πλαισίου μακροπρόθεσμων διμερών συμβολαίων (Pappas) για ευρεία γκάμα καταναλωτών (και ΕνΚοιν!) Φυσικό αέριο  Απεμπλοκή από τις τιμές ηλεκτρικού ρεύματος  Επιβολή πλαφόν περιθωρίου στην εμπορία  Φορολόγηση «ουρανοκατέβατων» κερδών  Διακρατικές συμφωνίες προμήθειας  Πετρελαιοειδή / Υγρά Καύσιμα  Ειδικοί φόροι κατανάλωσης στα ελάχιστα της Ε.Ε.  Στήριξη ιδιαίτερα πληττόμενων κλάδων (π.χ. αγρότες, μεταφορές κ.λπ.)  Μείωση του ΦΠΑ στο Diesel στο 13%  Επαναφορά των ΕΛ.ΠΕ. σε δημόσιο έλεγχο ώστε να μπορεί το Δημόσιο να έχει παρεμβατικό ρόλο με όρους αγοράς. Σημείωση: H χρηματοδότηση μέτρων θα προέλθει τουλάχιστον σε σημαντικό βαθμό από τη φορολόγη-

ση «ουρανοκατέβατων» κερδών στη διύλιση, την εξάλειψη λαθρεμπορίας, νοθείας και ελλειμματικών παραδόσεων και από την ανάσχεση της μείωσης κατανάλωσης.

Β. Μακροπρόθεσμα Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ενεργειακό μέλλον είναι η Ενεργειακή Μετάβαση προς τις Ανανεώσιμες Πήγες Ενέργειας (ΑΠΕ), και το Ενιαίο Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) (που πρώτη φορά διαμορφώθηκε το 2018) είναι η βασική στρατηγική για την υλοποίησή της. Τα κρίσιμα ζητήματα είναι και η διαδικασία της μετάβασης (ώστε να μη δημιουργηθούν ανισορροπίες, ελλείψεις και ακρίβεια) και το να είναι η μετάβαση δίκαιη, δηλαδή τα οφέλη να μοιραστούν στο σύνολο της κοινωνίας και όχι μόνο σε λίγους και μεγάλους ενεργειακούς ομίλους (που βέβαια έχουν τον δικό τους χωριστό και κρίσιμο ρόλο να παίξουν στη μετάβαση και να ωφεληθούν από αυτήν). Δυστυχώς προκύπτουν πολλά ερωτήματα σε σχέση με το κυοφορούμενο αναθεωρημένο ΕΣΕΚ (ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί) που θα πρέπει να δώσει κατευθύνσεις για το μεταβατικό και οριστικό ενεργειακό μείγμα, τις δαπάνες και τα προσδοκώμενα οφέλη. Αυτό θα προσδιορίσει σε μεγάλο βαθμό και τους φορείς και το μέγεθος των επιχειρήσεων που θα υλοποιήσουν την ενεργειακή μετάβαση. Μικρό δείγμα αυτού είναι οι κατανομή των δαπανών στο Ταμείο Ανάπτυξης και Σταθερότητας,

Ενέργεια 13

14-15 Οκτωβρίου 2023

όπου πρακτικά οι δαπάνες κατευθύνονται σε μετρημένες στα δάχτυλα του ενός χεριού ενεργειακές επιχειρήσεις με πλήρη απουσία του δημόσιου τομέα. Αλλωστε ήδη οι μεγαλύτερες ενεργειακές επιχειρήσεις που ιστορικά διαμόρφωσαν το ενεργειακό τοπίο στην Ελλάδα (ΔΕΗ, ΕΛ.ΠΕ.) δεν ανήκουν ούτε ελέγχονται πια από το Δημόσιο. Από την άποψη αυτή, τόσο οι υποδομές όσο και το τελικό κόστος που θα μετακυλήσουν στον καταναλωτή δημιουργούν εύλογα ερωτήματα για το κατά πόσον η σχεδιαζόμενη από την κυβέρνηση Ενεργειακή Μετάβαση θα οδηγήσει σε ενεργειακό αποκλεισμό και ένδεια στρώματα του πληθυσμού και κλείσιμο μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η μέχρι τώρα διαχείριση του ενεργειακού δυστυχώς ενισχύει τους παραπάνω φόβους. Το σημείωμα ξεπερνά τη δυνατότητα ανάλυσης αυτού του τεράστιου θέματος. Θα περιοριστούμε στις βασικές στρατηγικές κατευθύνσεις όπου βλέπουμε κρίσιμες.  Ενεργειακή στρατηγική σε συνάρτηση με την κλιματική στρατηγική.  Εμφαση στις πράσινες τεχνολογίες (Φ/Β, Αιολικά, Γεωθερμία, Βιομάζα κ.λπ.).  Διαμόρφωση χωροθετικού πλαισίου ΑΠΕ.  Ενεργειακή δημοκρατία.  Εμφαση στην αυτοπαραγωγή / αυτοκατανάλωση – Ενεργειακές Κοινότητες (χωρίς τους περιορισμούς που επέβαλε ο πρόσφατος Νομός Σκρέκα). Ισορροπημένες παρεμβάσεις για:  παραγωγή, αποθήκευση, υποδομές (ο ΔΕΔΔΗΕ επί τέλους πρεπει να επενδύσει σε δραματική βελτίωση των δικτύων για να μπορούν να συνδεθούν οι ΑΠΕ).  Ενεργειακή εξοικονόμηση – παραγωγικότητα (σε κτίρια και επιχειρήσεις).  Ρεαλιστική μεταβατική στρατηγική.  Ρεαλιστικός προγραμματισμός – αξιοποίηση εγχώριων πηγών στη μετάβαση (και εγχώριων υδρογονανθράκων).  Αντιμετώπιση κοινωνικών επιπτώσεων, στήριξη νοικοκυριών και επιχειρήσεων.  Ανάπτυξη και ενσωμάτωση εγχώριας τεχνογνωσίας.  Πανεπιστήμια, Δημόσιο, Εταιρείες (ώστε να αποφύγουμε μιας νέα «Εξάρτηση»)  Το Δημόσιο σε ρόλο ρυθμιστικό, επιτελικό και επιχειρησιακό. Δεν μπορεί να αφεθεί ένα τέτοιο κρίσιμο θέμα στις «Δυνάμεις της Αγοράς». Πιστεύουμε ότι οι παραπάνω σκέψεις μπορούν να αποτελέσουν στέρεη βάση για μια διαφορετική, βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη αντιμετώπιση της ακριβείας και την ενεργειακή μετάβαση προς όφελος της κοινωνίας.

Υδρογόνο, μια ευρωπαϊκή πρόκληση

ι θεμελιώδεις στόχοι της Ευρωπαϊκής Ενωσης ως μέρος της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας έχουν τεθεί σε ισχύ από το 2019. Το μεγαλύτερο μέρος της προτεινόμενης νομοθεσίας ως μέρος των προτάσεων «Fit for 55» έχει εγκριθεί. Πολλοί εξεπλάγησαν από τον ισχυρό ρόλο του υδρογόνου στην Πράσινη Συμφωνία. Από το 2020, ωστόσο, έχει επικρατήσει η συνειδητοποίηση ότι οι κλιματικοί στόχοι της Ευρώπης δεν μπορούν να επιτευχθούν εάν οι τομείς της ηλεκτρικής ενέργειας και του φυσικού αερίου δεν συνδέονται στενότερα. Το υδρογόνο παίζει ακριβώς αυτόν τον ρόλο. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για το υδρογόνο από το καλοκαίρι του 2020 ήταν μια καλή βάση, αλλά έχει πλέον λήξει και θα έπρεπε να ανανεωθεί πλήρως. Ορισμένα κράτη-μέλη έχουν ήδη ακολουθήσει αυτόν τον δρόμο. Αυτές οι νέες στρατηγικές χαρακτηρίζονται από διπλασιασμό του στόχου και από επέκταση σε τομείς όπως αυτοί της θέρμανσης και των κατασκευών, που μέχρι στιγμής έχουν αγνοηθεί.

Για την Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι τα δεδομένα που είναι διαθέσιμα μέχρι σήμερα θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν για να σχηματίσουν μια πολύ σύγχρονη στρατηγική για το υδρογόνο, ίσως με βάση αυτό που κάνουν αυτή τη στιγμή άλλα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας είναι προφανή: οι εκλογές σχημάτισαν μια ισχυρή κυβέρνηση που είναι ικανή να δράσει και είναι πολύ καλά αναγνωρισμένη στην Ε.Ε., η οποία μπορεί να εγγυηθεί ταχεία δράση στο θέμα της στρατηγικής για το υδρογόνο. Απαιτείται γρήγορη δράση επειδή οι pole position απονέμονται αυτή τη στιγμή. Η Ελλάδα διαθέτει ένα ισχυρό βιομηχανικό περιβάλλον στον τομέα της οικονομίας του υδρογόνου. Μόνο στην Hydrogen Europe συμμετέχουν συνολικά 15 εταιρείες από την Ελλάδα, μεταξύ αυτών όλες οι μεγάλες ενεργειακές εταιρείες. Για το μέγεθος της χώρας, αυτό είναι πολύ καλό σε σύγκριση με τα άλλα κράτη-μέλη. Με τη βιομηχανία υδρογόνου η Ελλάδα εκπροσωπείται πιο έντονα από χώρες όπως η Πορτογαλία, που έχουν συγκρίσιμες συνθήκες. Και οι αριθμοί ανεβαίνουν, ειδικά από τη στιγμή που σχεδόν όλες οι ελληνικές περιφέρειες έχουν ήδη εκδηλώσει ενδιαφέρον να εμπλακούν περισσότερο στον τομέα του υδρογόνου. Ενα άλλο σημαντικό χαρακτηριστικό του πρωτοποριακού ρόλου της Ελλάδας είναι τα Ειδικά Εργα Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (IPCEI). Εδώ η Ελλάδα έχει εμπλακεί ενεργά στη διαδικασία και το μεγαλύτερο έργο για την παραγωγή ηλεκτρόλυσης είναι στη Δυτική Μακεδονία, με σχεδόν 800 εκατ. ευρώ. Η ελληνική κυβέρνηση έχει εκφράσει έτσι το ενδιαφέρον της να διαδραματίσει ουσιαστικά πρωταγωνιστικό ρόλο σε αυτή τη βασική τεχνολογία. Είναι ευχάριστο το γεγονός ότι οι ελληνικές εταιρείες που έχουν κάνει αίτηση μπορούν επίσης να αντέξουν οικονομικά αυτήν τη βιομηχανική διαδικασία.

Η Δυτική Μακεδονία είναι μια άλλη σημαντική λέξη-κλειδί: η μετάβαση από τον λιγνί-

Ωστόσο, η εξάρτηση της τη στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε αυτήν την περιΕλλάδας από το πετρέλαιο οχή θα είναι δυνατή μόνο με για την παραγωγή ηλεκτρικής τη βοήθεια ενός δυναμικού ενέργειας εξακολουθεί να είαποθήκευσης. Η εποχική ναι εξαιρετικά υψηλή. αποθήκευση είναι δυνατή Ως αποτέλεσμα, το ισοζύμόνο με υδρογόνο αυτές τις γιο παραγωγής ηλεκτρικής μέρες. Εδώ ακριβώς μπορεί ενέργειας είναι χειρότερο σήη Ελλάδα να δημιουργήσει μερα από ό,τι σε συγκρίσιμα ένα έργο-φάρο, ειδικά αφού κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η Ενωη ελληνική κυβέρνηση θέλει ση Ελλήνων Εφοπλιστών θα Γράφει ο να καταργήσει σταδιακά τον μπορούσε να χρησιμοποιήσει ΓΙΏΡΓΟΣ λιγνίτη πολύ νωρίτερα από άλτην εξαιρετικά ισχυρή θέση ΧΑΤΖΗΜΑΡΚΑΚΗΣ, λες κυβερνήσεις. της στον ευρωπαϊκό στόλο, διευθύνων σύμβουλος Ο αυξημένος αριθμός μεμε μερίδιο σχεδόν 60%, για να του Ευρωπαϊκού Συνδέσμου γάλων πυρκαγιών στην Ελλάεπιταχύνει τη μετάβαση στις Υδρογόνου «Hydrogen Europe» δα καταδεικνύει την άμεση ανανεώσιμες πηγές ενέργεικαι πρώην ευρωβουλευτής ανάγκη λήψης μέτρων για την ας. Εδώ παίζει σημαντικό ρόλο της Γερμανίας προστασία του κλίματος. Δεν το υδρογόνο, το οποίο μπορεί αμφισβητείται ότι η ανθρωπονα παραχθεί και στην Ελλάδα γενής κλιματική αλλαγή ευθύκαι να εισαχθεί στην Ελλάδα. νεται για την ακραία ζέστη, η οποία έχει ευνοήσει Είναι η ανανεώσιμη πρώτη ύλη για συνθετικά σε μεγάλο βαθμό τις δασικές πυρκαγιές στην αέρια και συνθετικά καύσιμα, η οποία μπορεί Ευρώπη καθώς και σε μέρη της Αφρικής, της να αντικαταστήσει πλήρως τις ορυκτές πρώτες Αμερικής και της Ασίας. Οι θερμοκρασίες-ρεκόρ ύλες στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Η τον Ιούνιο και τον Ιούλιο στη νότια Ευρώπη θα νομοθεσία της Ε.Ε. καθιστά δυνατή τη γρήγορη ήταν «πρακτικά αδύνατες χωρίς ανθρώπινες εκκαι αποτελεσματική έναρξη χρηματοδότησης με πομπές», γράφει το World Weather Attribution, κονδύλια της Ε.Ε. Η αναπτυσσόμενη ευρωπαϊκή ένα ακαδημαϊκό όργανο που μελετά την απόδοοικονομία υδρογόνου είναι έτοιμη να εμπλακεί ση ακραίων καιρικών φαινομένων. Σύμφωνα μαζικά στην Ελλάδα. με το World Weather Attribution, τα κύματα Σχετικά με το ενεργειακό μέλλον της χώρας καύσωνα στη νότια Ευρώπη είναι 2,5°C θερμότο υδρογόνο θα διαδραματίσει θεμελιώδη ρόλο. τερα από ό,τι θα ήταν χωρίς την ανθρωπογενή Θα επιτρέψει την αντιστάθμιση της διαλείπουκλιματική αλλαγή. Αυτό σημαίνει επίσης ότι η σας περιόδου ενός ταχέως αναπτυσσόμενου Ελλάδα πρέπει να εφαρμόσει πιο γρήγορα τα μέτομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην τρα προστασίας του κλίματος, ιδίως τη σταδιακή Ελλάδα. κατάργηση του λιγνίτη. Θα συμβάλει στην αντικατάσταση των ορυΩς ένας από τους μεγαλύτερους φορείς προκτών πηγών ενέργειας, ειδικά για την παραγωγή ώθησης του λιγνίτη, το οποίο είναι απολύτως ενέργειας που εξακολουθεί να βασίζεται στον αξιέπαινο. λιγνίτη.

Ενέργεια

14-15 Οκτωβρίου 2023

Ο ασφαλής και βιώσιμος εφοδιασμός με πρώτες ύλες στην ατζέντα της Ε.Ε. ήμα κινδύνου» εκπέμπουν αναλυτές, καθώς η Ευρώπη αντιμετωπίζει προβλήματα στον ανεφοδιασμό όχι μόνο σπάνιων γαιών, αλλά και πολλών άλλων κρίσιμων πρώτων υλών στρατηγικής σημασίας για την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Σημειώνεται ότι πολλές από αυτές τις κρίσιμες πρώτες ύλες χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, σε «πράσινες» τεχνολογίες και στη βιομηχανία ηλεκτροκίνησης. Χωρίς, λοιπόν, όπως τονίζεται, επάρκεια στις κρίσιμες πρώτες ύλες, η Ε.Ε. δεν θα μπορέσει να πρωτοστατήσει στην πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, ούτε θα μπορέσει να καλύψει πλήρως τις αμυντικές της ανάγκες. Αναγνωρίζοντας, πλέον, τη σημασία των κρίσιμων πρώτων υλών, η Ε.Ε. έχει προβεί στην Ευρωπαϊκή Πράξη για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (Critical Raw Materials Act CRMA), προτείνοντας ένα ολοκληρωμένο σύνολο ενεργειών για τον ασφαλή και βιώσιμο εφοδιασμό της ευρωπαϊκής βιομηχανίας με κρίσιμες πρώτες ύλες και τη μείωση της εξάρτησής της από προμηθευτές μιας χώρας ή λίγων χωρών.

Ο εφοδιασμός, η επεξεργασία και η ανακύκλωση κρίσιμων πρώτων υλών είναι μεγάλη πρόκληση για την Ευρώπη και ταυτόχρονα καταλύτης για υλοποίηση δράσεων που ενισχύουν τη δυναμική της σε όλα τα στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας.

Βιώσιμη ανάπτυξη και κυκλικότητα για τη σύγχρονη μεταλλευτική βιομηχανία Στο μεταξύ, αξίζει να σημειωθεί ότι σε πρόσφατο συνέδριο που διοργάνωσαν στις Βρυξέλλες τα μέλη της Ενωσης Ευρωπαϊκών Μεταλλευτικών Βιομηχανιών, Μεταλλευμάτων & Βιομηχανικών Ορυκτών (Euromines) δόθηκε έμφαση στην κρισιμότητα των ορυκτών πρώτων υλών για τον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας, όπως το λίθιο, το κοβάλτιο, ο χαλκός και το νικέλιο, που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή μπαταριών αλλά και σε πλήθος άλλων τομέων, όπως ανάπτυξη δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, πράσινες τεχνολογίες με έμφαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταλλευτικά, αμυντικές εφαρμογές κ.ά., αναδεικνύοντας ταυτόχρονα την

αξία των υπεύθυνων πρακτικών. Στο πλαίσιο αυτό, η αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Nicola Beer, κατά την τοποθέτησή της υπογράμμισε την αμοιβαία σχέση υπευθυνότητας και ανταγωνιστικότητας για την Ευρώπη, λέγοντας ότι «η Ευρώπη πρέπει να πραγματοποιεί εξορυκτικές δραστηριότητες με υπεύθυνο τρόπο και προσανατολισμό στη βιώσιμη ανάπτυξη προκειμένου να είναι ανταγωνιστική απέναντι σε άλλες χώρες». Κοινός τόπος των ομιλητών του συνεδρίου, μεταξύ των οποίων στελέχη της ευρωπαϊκής αυτοκινητοβιομηχανίας (π.χ. ο JeanAndre Barbosa, εκπρόσωπος της Renault) αλλά και της ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής, ήταν η επίτευξη μιας βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού πρώτων υλών η οποία ενσωματώνει κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνες πρακτικές.

Βιώσιμη εξόρυξη ορυκτών και μετάλλων στη μεταλλευτική βιομηχανία Σύμφωνα, δε, με όσα αναφέρονται από αναλυτές αλλά και τους οικείους συνδέσμους των μεταλ-

λευτικών επιχειρήσεων, πολλές μεταλλευτικές επιχειρήσεις στην Ευρώπη αλλά και στη χώρα μας υιοθετούν και εφαρμόζουν σήμερα καλές πρακτικές, όπως η αξιοποίηση πηγών ενέργειας και πρώτων υλών χωρίς ορυκτά καύσιμα σε όλα τα στάδια της αλυσίδας εφοδιασμού, αλλά και η διασφάλιση της ανακύκλωσης των αποβλήτων που είναι πλούσια σε κρίσιμες πρώτες ύλες προκειμένου αυτά να επαναχρησιμοποιούνται. Οπως τονίζεται, με τη βοήθεια της τεχνολογικής καινοτομίας, είναι βασικό ζητούμενο σήμερα οι επιχειρήσεις να μειώνουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και να βελτιώνουν το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα. Για παράδειγμα, όπως αναφέρουν στελέχη του μεταλλευτικού κλάδου, απαντώντας και στη σχετική έντονη κριτική που δέχονται, η πολυεθνική εταιρεία εξόρυξης Boliden επικεντρώνει τη δραστηριότητά της στην ανάκτηση μετάλλων από ηλεκτρονικά απόβλητα, δίνοντας έμφαση στην αξία της εξοικονόμησης και της αειφορίας. Επίσης αναφέρουν ότι και στην Ελλάδα, η Ελληνικός Χρυσός, η οποία με τη σφραγίδα της ΕΤΕπ αναπτύσσει τα Μεταλλεία Κασσάνδρας στη Χαλκιδική (μεταλλευτικά έργα Σκουριών, Ολυμπιάδας, Στρατωνίου-Μαύρων Πετρών), με μητρική την EldoradoGold, εφαρμόζει τα τελευταία χρόνια τις πλέον πρόσφατες βέλτιστες διαθέσιμες τεχνολογίες για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του έργου, με κυριότερη την εφαρμογή της μεθόδου ξηρής απόθεσης μεταλλευτικών καταλοίπων μέσω πρότερης αφύγρανσής τους, που, πέρα από εξοικονόμηση νερού και τη μείωση της απαιτούμενης επιφάνειας ασφαλούς απόθεσής τους, διασφαλίζει μεταξύ άλλων και τα υψηλότερα δυνατά γεωτεχνικά επίπεδα ασφάλειας κατά την αποθήκευσή τους, αλλά και της μεθόδου της λιθογόμωσης, μέσω της οποίας ανακυκλώνονται τα μεταλλευτικά κατάλοιπα και επαναξιοποιούνται για την ασφαλή πλήρωση των στοών του υπόγειου μεταλλείου μετά το πέρας της αξιοποίησής τους.

Προώθηση βιωσιμότητας - πράσινη μετάβαση Οπως αναφέρει ο μεταλλευτικός κλάδος, η προώθηση της βιωσιμότητας και της κυκλικότητας κρίσιμων πρώτων υλών θα ενδυναμώσει την Ευρώπη, προκειμένου να αντεπεξέρχεται σε πιθανές διαταραχές στην αλυσίδα εφοδιασμού, οι οποίες μπορούν να ανακύψουν από απρόβλεπτες, εξωγενείς αιτίες, όπως η πανδημική κρίση της Covid-19, ώστε να ανταποκρίνεται με αυτονομία και επάρκεια στην αυξανόμενη ζήτηση για ορυκτές πρώτες ύλες στον δρόμο προς μια ψηφιακή και πράσινη οικονομία.

Ενέργεια 15

14-15 Οκτωβρίου 2023

Η συνεργασία Ελλάδας - Ιταλίας, καταλύτης ισορροπίας Μακροχρόνια Στρατηγική της Ελλάδας έως το έτος 2050 αναπτύσσεται συμπληρωματικά στο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), το οποίο και αποτελεί τη βάση στην οποία υλοποιούνται συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής στους τομείς της ενέργειας και του κλίματος για την επίτευξη των τεθειμένων ευρωπαϊκών στόχων έως το 2030. Σύμφωνα με το επικαιροποιημένο ΕΣΕΚ, που πρόκειται να κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο στόχος για τη συμμετοχή των ΑΠΕ στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας καθορίζεται στο 44% και στο 78% η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή. Οσον αφορά τα φωτοβολταϊκά, ο στόχος καθορίζεται στα 13,4 GW, για τα χερσαία αιολικά στα 7,6 GW, ενώ για τα υπεράκτια αιολικά προβλέπεται εγκατεστημένη ισχύς 1,9 GW, με την ισχύ των υπόλοιπων τεχνολογιών ΑΠΕ να παραμένει σταθερή στα 800 MW. Σε αυτό το πλαίσιο αναμένονται ήδη επενδύσεις ύψους €66 δισ. από νοικοκυριά και επιχειρήσεις στον τομέα της ενέργειας την προσεχή δεκαετία -χωρίς να συνυπολογίζονται σε αυτές τα έργα που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του ΕΣΕΚ συμβάλλοντας στην πράσινη μετάβαση. Με τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής να υποδεικνύουν την αναγκαιότητα της ενεργειακής μετάβασης, απομακρύνοντας τις ευρωπαϊκές οικονομίες από μορφές ενέργειας που εκπέμπουν αέρια του θερμοκηπίου, αλλά και τις επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και της ενεργειακής κρίσης που προκάλεσε, έχει γίνει πλέον κατανοητό ότι τα ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν να διαδραματίζουν βασικό ρόλο στο μείγμα ενεργειακού εφοδιασμού, συμβάλλοντας στην ενεργειακή ασφάλεια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Η εύρεση της χρυσής τομής μεταξύ της ανάγκης για μείωση του ενεργειακού εφοδιασμού από ορυκτά καύσιμα, αύξησης της ενεργειακής διαφοροποίησης με έμφαση τις πράσινες μορφές ενέργειας και της ανάγκης για προσιτή, σταθερά διαθέσιμη ενέργεια αναδεικνύεται ως βασική πρόκληση για την Ε.Ε. Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την παραγωγή, προμήθεια και χρήση της ενέργειας είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς ο ενεργειακός μετασχηματισμός θα πρέπει να σχεδιαστεί στη βάση φιλόδοξων,

Γράφει ο CAV. AVV. ΙΩΆΝΝΗΣ ΤΣΆΜΙΧΆΣ, πρόεδρος του Ελληνοϊταλικού Επιμελητηρίου Αθήνας

αλλά ρεαλιστικών στόχων, οι οποίοι θα λαμβάνουν υπ’ όψιν την ενεργειακή διαφοροποίηση και ασφάλεια για την ελαχιστοποίηση του κινδύνου των ευρωπαϊκών οικονομιών.

Ευκαιρία η Ελλάδα να καταστεί παγκόσμιος ενεργειακός κόμβος μέσω Ιταλίας

Οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα χαρακτηρίζονται δικαίως δυσθεώρητες, καθώς η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι όχι μόνο χρονοβόρα, αλλά και κοστοβόρα και απαιτεί άρση κοινωνικών αγκυλώσεων και ενδεχομένως σύγκρουση με συμφέροντα

Στο πλαίσιο της διαφοροποίησης των πηγών ενέργειας, της απεξάρτησης της Ε.Ε. από το ρωσικό αέριο, αλλά και της επίτευξης του στόχου της Ε.Ε. για netzero έως το 2050, η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια μοναδική ευκαιρία να αναδειχτεί σε ενεργειακό κόμβο στη νοτιοανατολική Μεσόγειο. Οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα χαρακτηρίζονται δικαίως δυσθεώρητες, καθώς η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι όχι μόνο χρονοβόρα, αλλά και κοστοβόρα και απαιτεί άρση κοινωνικών αγκυλώσεων και ενδεχομένως σύγκρουση με συμφέροντα. Οι νέες επενδύσεις, απαραίτητες για τη μετάβαση σε φιλικότερες προς το περιβάλλον μορφές ενέργειας, όπως οι ΑΠΕ -χερσαία και υπεράκτια αιολικά πάρκα, φωτοβολταϊκά κ.ά.- και το φυσικό αέριο, το οποίο συμπεριλαμβάνεται από την Ευρωπαϊκή Ταξινομία στις επιλέξιμες δαπάνες για την επίτευξη του netzero ως πράσινη επένδυση, απαιτούν αφε-

νός λεπτομερείς μελέτες και ολοκληρωμένο σχεδιασμό, αφετέρου αμεσότητα στη λήψη αποφάσεων και εντατική υλοποίηση. Οι γεωπολιτικές εξελίξεις με τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία έχουν αναδείξει τη σημασία του διασυνδετήριου αγωγού φυσικού αερίου EastMed, ο οποίος εξασφαλίζει πρόσβαση στο κοίτασμα Λεβιάθαν, ένα από τα μεγαλύτερα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου. Ο αγωγός EastMed έχει σχεδιαστεί για να συνδέσει τα κοιτάσματα αερίου από τις υπεράκτιες περιοχές του Ισραήλ μέσω της Κύπρου, της Κρήτης, της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας με τον αγωγό ΠΟΣΕΙΔΩΝ στην Ιταλία και από εκεί στην ηπειρωτική Ευρώπη, ενισχύοντας σημαντικά την ασφάλεια της προμήθειας φυσικού αερίου στην Ε.Ε., διαφοροποιώντας τόσο τις πηγές όσο και τις διαδρομές. Η Ιταλία έχει εκφράσει ανοιχτά τη στήριξή της στην κατασκευή του EastMed, ενώ η ιταλική Edison μαζί με τη ΔΕΠΑ εργάζονται για την προώθηση του αγωγού EastMed, με την Edison να τονίζει ότι το έργο εντάσσεται στη στρατηγική της για ενίσχυση της μακροπρόθεσμης συμβολής της στη στρατηγική βιωσιμότητας της Ε.Ε. Ιταλικοί όμιλοι, όπως οι Renco SpA και SicilsaldoNuova Ghizzoni, έχουν επίσης εκφράσει ενδιαφέρον για συμμετοχή στην κατασκευή του διασυνδετήριου αγωγού EastMed.

Αλλωστε το ιταλικό ενδιαφέρον για επενδύσεις στην Ελλάδα στον τομέα της ενέργειας δεν είναι καινούργιο. Εχει ξεκινήσει εδώ και περισσότερο από μια δεκαετία, με ιταλικούς ομίλους να δραστηριοποιούνται συμβάλλοντας στη διαμόρφωση του ελληνικού ενεργειακού χάρτη. Μεταξύ αυτών οι Edison, Enel Green Power, Italgas προτίθενται να ενισχύσουν σταδιακά τις επενδύσεις τους στην ελληνική επικράτεια με αιχμή του δόρατος την πράσινη και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, όπως μεγάλες εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών και χερσαία και υπεράκτια αιολικά πάρκα με έμφαση στα δεύτερα. Η στρατηγική που θα ακολουθηθεί στον τομέα της ενέργειας εν πολλοίς θα καθορίσει αν η Ελλάδα θα αδράξει την ευκαιρία να αναδειχτεί σε ενεργειακό κόμβο στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, επιταχύνοντας παράλληλα τη μετάβαση της χώρας και της Ε.Ε. προς τη βιώσιμη ανάπτυξη. Η πολιτεία θα πρέπει να αδράξει την ευκαιρία αξιοποιώντας όλες τις διαθέσιμες δυνατότητες και ανοίγοντας τον δρόμο για μεγάλες επενδύσεις, οι οποίες θα φέρουν φυσικό αέριο στην Ελλάδα και στην Ε.Ε. συμβάλλοντας καταλυτικά στην ενεργειακή επάρκεια και άρα ασφάλεια και παράλληλα να δώσει προτεραιότητα στην αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ, οδηγώντας την ευρωπαϊκή κούρσα για την πράσινη μετάβαση.