ΕΦΣΥΝ ΥΓΕΙΑ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2022

Η ανοσοθεραπεία κερδίζει τη μάχη με τον καρκίνο του πνεύμονα

1 6. 4 . 2 0 2 2

ΑΙΣΙΟΔΟΞΑ ΝΕΑ

ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΚΑΙ ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Είμαστε ακόμη εδώ...

υγεία & ζωή

● Πολλοί γιατροί στην εποχή της Covid-19 ένιωσαν μια παραλυτική κόπωση και εσωτερικές φωνές να λιποτακτήσουν. Αλλά δεν το έβαλαν κάτω

ΤΣΙΓΑΡΟ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

● Το κάπνισμα είναι ο συνηθέστερος εξωγενής παράγοντας πρόκλησης ασθενειών και θανάτου, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας

ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ

Αλλάζουν τα δεδομένα ● Στη ρευματοειδή αρθρίτιδα το διαταραγμένο ανοσοποιητικό σύστημα προσπαθεί να καταστρέψει τους «εισβολείς» που νομίζει ότι απειλούν τον αρθρικό υμένα. Ο λανθασμένος συναγερμός οδηγεί στη φλεγμονή

ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ

Μια σπάνια κληρονομική νόσος ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ

Οι μεγάλοι χαμένοι της πανδημίας

Ε Ι Δ Ι Κ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Η Σ « Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Σ Τ Ω Ν Σ Υ Ν ΤΑ Κ Τ Ω Ν »

Οι ολέθριες συνέπειες του καπνίσματος

ΔΩΡΟ ΖΩΗΣ ΓΙΑ ΕΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΥΣ ΜΑΣ

Τα εμβόλια είναι ασπίδα προστασίας ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

2

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

ΠΑΝΔΗΜΊΑ ΚΑΊ ΚΑΡΚΊΝΟΣ

Μια περιήγηση στο αναπόφευκτο

Ο

καρκίνος αποτε λεί συνήθως μια βραδεία διαδικασία. Μοιάζει με σπείρα που ξετυλίγεται συνήθως αργά, με αυξομειώσεις. Αντίθετα ο λοιμός, η επιδημία, σχεδόν πάντα έχει εκρηκτικά χαρακτηριστικά αν και αυτός επίσης παρουσιάζει διάφορες φάσεις. Αν το σκεφτούμε λίγο περισσότερο, βέβαια, καρκίνος και λοιμός έχουν αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με κύρια τη σιγμοειδή καμπύλη – η περίφημη καμπύλη Gompertz, κοινός τόπος πλήθους βιολογικών, επιδημικών και κοινωνικών φαινομένων. Γενικά, μια επιδημία βρίθει επειγόντων σε αντίθεση με τον καρκίνο, όπου τα –επισήμως– επείγοντα μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Μια πανδημία –η ακραία εκδοχή ενός επιδημικού φαινομένου– είναι συνήθως μια κατάσταση εκρηκτική, όχι απαραίτητα σε πραγματικές ανάγκες αλλά σε κοινωνικό κλίμα, ως πανικός. Μια παρένθεση αναγκαία: οι φωνές αυτών που σαρκάζουν στο διαδίκτυο όσους «αμφιβάλλουν για την πραγματικότητα» έχουν κάτι από κωμικοτραγικό στα αισθητήρια του ογκολόγου. Αναφορές του τύπου «εσύ που αμφιβάλλεις έλα να δεις τι σημαίνει διασωληνωμένος χωρίς αναπνοή» ακούγονται παιδιάστικες από αυτούς που ζουν κάθε μέρα παρέα με τον θάνατο από ασφυξία· ασφυξία που καμία μάσκα οξυγόνου, κανένας αναπνευστήρας δεν μπορούν να αναχαιτίσουν. Επειδή η αναπνευστική ανεπάρκεια από εκτεταμένη κατάληψη των πνευμόνων από καρκίνο φέρνει πολύ από στραγγαλισμό! Ομως και επειδή ο ασθενής με προχωρημένο καρκίνο συχνά δεν είναι επιλέξιμος για νοσηλεία σε ΜΕΘ – και ορθώς.

Γράφει ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΡΔΑΒΑΝΗΣ*

Κάποιες επισημάνσεις Οι επιπτώσεις της πανδημίας στη νοσηρότητα, πρωτογενή και δευτερογενή πρόληψη και θνησιμότητα από καρκίνο σε επίπεδο αριθμών και στατιστικής έχουν ήδη μπει στο μικροσκόπιο των ειδικών αν και είναι μάλλον κραυγαλέα και αυτονόητα. Δεν θα μπω στο πώς πήγαν ή πηγαίνουν οι ασθενείς με καρκίνο την εποχή της πανδημίας. Πάντως, ήδη υπάρχουν αρκετές μελέτες στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ αλλά και πιο πρόσφατα στην Ελλάδα. Είναι σχεδόν αυτονόητο και αυταπόδεικτο τι συμβαίνει όταν μια αρρώστια χάνει την

Η έννοια του «επείγοντος» μετά τη διάγνωση ενός καρκίνου πέρασε σε δεύτερη θέση λόγω Covid-19

προτεραιότητα που ιστορικά είχε – η ήδη επισφαλής έννοια του «επείγοντος» μετά τη διάγνωση ενός καρκίνου πέρασε σε τουλάχιστον δεύτερη θέση δεδομένων των ασφυκτικών συνθηκών των περισσοτέρων δημόσιων νοσοκομείων λόγω των ασθενών με Covid-19. Ποιες οι συνθήκες στην Ελλάδα; Διεθνώς, αλλά και στο εσωτερικό της Ελλάδας, παρατηρήθηκε μεγάλη ανομοιογένεια. Ακόμα και στο εσωτερικό της μεγαλύτερης Υγειονομικής Περιφέρειας, της Αττικής, υπήρξαν μεγάλες διαφορές στην επιβάρυνση και τη διαχείριση μεταξύ διαφόρων τύπων νοσοκομείων αλλά και μεταξύ των ογκολογικών νοσοκομείων. Εν όψει αυτών θα περιοριστώ στην περιγραφή της εμπειρίας από τον «Αγιο Σάββα», το νοσοκομείο όπου λειτουργώ τα τελευταία τριάντα χρόνια. Εκ των πραγμάτων, λοιπόν, η αφήγηση θα είναι βιωματική. Ζήσαμε και ζούμε εικόνες πολέμου –αναπόφευκτο; ● Αντικρουόμενες οδηγίες και εντολές από την κεντρική διοίκηση –κοινός τόπος τελικά και σε μεγάλο βαθ-

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ

ΕΙΔΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ

Νικόλας Βουλέλης

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΥΝΤΑΞΉΣ

Τάσος Παππάς

Σωτήρης Μανιάτης

μό αναπόφευκτες για ένα άγνωστο εν πολλοίς ναρκοπέδιο– με συνέπειες ενίοτε καταστροφικές, αποφάσεις και οδηγίες από «ειδικούς» χωρίς γνώση των ιδιαιτεροτήτων των ογκολογικών ασθενών. Αναπόφευκτο; Σίγουρα, ναι. ● Οι πρώιμα κατατεθειμένες σχετικές προτάσεις της καθ’ ύλην αρμοδίας ΕΟΠΕ μάλλον ελάχιστα εισακούστηκαν. Αναπόφευκτο; Ίσως όχι. ● Τα άδεια κρεβάτια περιμένοντας το αρνητικό μοριακό για να δοθεί μια θεραπεία διάσωσης ή ίασης με τίμημα άλλοτε βαρύ, άλλοτε μάλλον ασήμαντο –πώς να το μεταφράσεις αυτό στον ίδιο τον άρρωστο ή στον εναγώνιο οικείο; Αναπόφευκτο; Σίγουρα, ναι. ● Οι άρρωστοι με καρκίνο και Covid, ολομόναχοι μέχρι να διακομιστούν στην ειδική μονάδα, ουσιαστικά για να πεθάνουν διασωληνωμένοι ή όχι –το τελευταίο γιγαντώθηκε στην πορεία της πανδημίας. Αναπόφευκτο; Σίγουρα, ναι. ● Οι άρρωστοι με καρκίνο χωρίς Covid, και πάλι ολομόναχοι ή εκ περιτροπής με έναν μόνο συνοδό εφ’ όσον «δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν –και τι σημαίνει αυτοεξυπη-

ρετούμενος δύσκολο να οριστεί– και με μόνο την ευαισθησία του γιατρού και του νοσηλευτή και αυτή στραγγαλισμένη από την απόδοση ευθυνών. Αναπόφευκτο; Ίσως όχι. ● Οι πλησιοθάνατοι καρκινοπαθείς, ολομόναχοι, χωρίς τους οικείους τους για λόγους αποτροπής της διασποράς –έτσι κι αλλιώς μόνοι δεν φεύγουμε; Είναι παρηγοριά και απενοχοποίηση για τον ογκολόγο αυτή η έτσι κι αλλιώς αμφιλεγόμενη διαπίστωση; Αναπόφευκτο; Ίσως όχι. ● Οι περιπατητικοί άρρωστοι που βγαίνουν στην καγκελόπορτα της κεντρικής εισόδου για να δουν τους οικείους –εικόνες που θύμιζαν στρατόπεδο συγκέντρωσης. Αναπόφευκτο; Σίγουρα, ναι. ● Η αμοιβαία καχυποψία σε όλα τα δίπολα δράσης μέσα στο νοσοκομείο και οι συγκρούσεις μεταξύ των στελεχών του προσωπικού. Αναπόφευκτο; Ναι, σε συνθήκες μείζονος κρίσης. ● Οι ΜΕΘ, οι πάντα μισόκλειστες για τον ασθενή με καρκίνο, αμπάρωσαν σχεδόν τις πόρτες για διάφορους λόγους –συνήθως πραγματικούς. Αναπόφευκτο; Ίσως όχι. Συνέχεια στη σελίδα 4

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ

ART DIRECTOR

Κώστας Μανιμανάκης

Λουίζα Καραγεωργίου

ΚΕΙΜΕΝΑ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΉΣΉ

Ντάνι Βέργου danivergou@yahoo.com

Μαρία Ντούνη

4

16-17 Απριλίου 2022

Συνέχεια από τη σελίδα 2 ● Η εφημερία με τα διαδοχικά πρωτόκολλα ελέγχου –μια δοκιμασία για τον άρρωστο αλλά και για τα παθολογικά-ογκολογικά τμήματα που πρέπει να έχουν αποσπασμένο από ένα τουλάχιστον άτομο εκεί. Αναπόφευκτο; Ναι. ● Το αναπόφευκτο δράμα της βραχείας νοσηλείας: πολλαπλά τεστ και το απορρέον βασανιστήριο των ασθενών να έρχονται δυο έως οκτώ φορές τον μήνα στο ΚΗΝ «Νίκος Κούρκουλος» –όμως έτσι διαφυλάχτηκε η έγκαιρη εφαρμογή των χημειοθεραπειών στη συντριπτική πλειονότητα των ασθενών. Αναπόφευκτο; Ναι. ● Το προσωπικό που παραμένει πάντα ποσοτικά ανεπαρκές –και πώς θα μπορούσε πραγματικά να στελεχωθούν πλήρως τα νοσοκομεία σε τέτοιους καιρούς; Αναπόφευκτο; Μάλλον όχι. ● Η φυγή των ασθενών στην «ασφάλεια» των ιδιωτικών με την απορρέουσα αιμορραγία τους –και μάλιστα σε εποχές διογκούμενης οικονομικής κρίσης. Αναπόφευκτο; Ισως όχι. ● Η έκρηξη της τηλεϊατρικής χωρίς προϋποθέσεις και σχετική προετοιμασία, χωρίς ανταμοιβή –get payed for internet medical advice: μια διαφήμιση που χλεύασε επανειλημμένα τον ογκολόγο του Δημόσιου Νοσοκομείου! ● Precision Medicine στην εποχή της πανδημίας: αν και η αναντιστοιχία συσσώρευσης της πρωτογενούς πληροφορίας από τη βασική έρευνα τρέχει ανέκαθεν πολύ μπροστά από την εφαρμογή της στην πράξη –απλώς

το χάσμα διευρύνεται με γεωμετρική πρόοδο. Ακόμα: προηγμένες θεραπείες την εποχή των αλλεπάλληλων ΣΗΠ και των αλλεπάλληλων Covid tests –μοιάζει επίσης με σύντομο ανέκδοτο. Ακόμα: κλινική έρευνα, ανακουφιστική Φροντίδα, προγράμματα κατ’ οίκον νοσηλείας. Ολα αυτά είναι σύντομα ανέκδοτα, αλλά και μια ευκαιρία αναστοχασμού και επανεκκίνησης της προσπάθειας; Ολα τα παραπάνω ήταν μια απόλυτα συνοπτική από μνήμης περιγραφή.

Υστερα ήρθαν τα εμβόλια…

Χάσαμε ελάχιστα στην πράξη, επειδή έτσι κι αλλιώς σε τούτη τη χώρα δεν είχαμε και πολλά να χάσουμε

Πάνω που αρχίσαμε να «προσαρμοζόμαστε» στις συνθήκες πολέμου, στο τέλος του 2020 ήρθαν τα εμβόλια και η τράπουλα πάλι ανακατεύτηκε –θυμίζω μόνο πως τράπουλα σημαίνει παγίδα… Πολλοί, στην πρώτη γραμμή, νιώσαμε μια παραλυτική κόπωση και εσωτερικές φωνές που μας παραινούν να λιποτακτήσουμε – χωρίς οδόσημα διαφυγής. Μέσα στο ασυνάρτητο αυτό τοπίο κινείται ο γιατρός και ο νοσηλευτής – και βέβαια όχι μόνο στην ογκολογία. Ο ογκολόγος, λοιπόν, καλείται να πάρει αποφάσεις: ναι ή όχι, αποφάσεις ποικίλων προτεραιοτήτων, αναστοχασμός πάνω σε υπερθεραπείες, ποιον να παλέψει και ποιον όχι, ένα πλήθος άλλων εξοντωτικών διλημμάτων –όμως χειροκροτήματα όταν ο «ήρωας» σωριάζεται σαν άδειο σακί στο καναβάτσο του ρινγκ. Τι είχαμε, τι χάθηκε, τι έμεινε, τι έχουμε, τι θα μείνει; ● Τι είχαμε, λοιπόν; Πώς να περι-

γράψεις αυτό το ασύλληπτο Σώμα Πραγμάτων, Αξιών, Πεποιθήσεων και Βεβαιοτήτων; ● Τι χάσαμε; Αισθάνομαι πως χάσαμε ελάχιστα στην Πράξη, επειδή έτσι κι αλλιώς σε τούτη τη χώρα με τις απροσμέτρητες αντιφάσεις και τη χρονίως πλημμελή οργάνωση σε όλους τους τομείς της Υγείας δεν είχαμε και πολλά να χάσουμε. Χάσαμε σίγουρα για ακόμα μία φορά τις εγκατεστημένες Βεβαιότητες. ● Τι έχουμε; Ενα ασύλληπτης έκτασης σώμα λάσπης από την κατεβασιά του χειμάρρου ακόμα μιας Λοιμικής Ωσης, που πρέπει να επεξεργαστούμε –και αυτό θα πάρει χρόνια. Μας μένουν πάντως κάποια σημαντικά «απόνερα», για παράδειγμα κανόνες ατομικής υγιεινής, εν πολλοίς ανώφελοι, όπως το συχνό πλύσιμο χεριών με αντισηπτικά, οι μάσκες, η ανεφαψία κ.λπ. Ομως δεν άλλαξε τίποτε στην πάγια απλυσιά κι αφροντισιά τού μέσα μας! Ποια η αντίφαση; Στα ρήγματα των σεισμών αναδύονται οι πολιτισμοί, είναι γνωστό. Μέσα από όλον αυτόν τον ορυμαγδό, αναδύεται το καινοτόμο –ως αέναη επανάληψη της Ιστορίας. Η Ψηφιακή Εποχή και τα συμπαρομαρτούντα της, όπως η τηλεϊατρική με όλες τις εξαρχής υπονομεύσεις του επικέντρου νοήματος της Ιατρικής και τις απορρέουσες καταδολιεύσεις. Θα μείνει μια Τεχνολογία που καλπάζει και η δίκοπη θυγατέρα της, η Τεχνητή Νοημοσύνη, με όλη την πολυσημία και τους κινδύνους

υγεία & ζωή

από τη γενικευμένη εφαρμογή της. Στην Ελληνική Μυθολογία, η Χίμαιρα ήταν το σύμβολο των ψευδαισθήσεων και ο Βελεροφόντης ήταν ο ιδιοφυής ήρωας, την κατανίκησε όταν υψώθηκε πάνω από αυτήν με τον Πήγασο. Η νέα Γνώση, φτάνοντας στα χέρια μας, θα μας επιτρέψει να υψωθούμε και να κατανικήσουμε κάποιες από τις αυταπάτες μας. Θα σημάνει την έναρξη ενός νέου κύκλου της Ιστορίας που θα μας οδηγήσει και πάλι σ’ αυτές –τις αυταπάτες. Είχαμε ένα χαλαρό μείγμα οργάνωσης Υπηρεσιών Υγείας στα πρότυπα του Διαφωτισμού πάνω στο σώμα μιας συμβιωτικής κοινωνίας -ένα Υβρίδιο. Κινδυνεύουμε να γίνει Χίμαιρα και να μας κατασπαράξει; Ελπίζω πως όχι. Πάντως αυτά που θα μείνουν θα είναι τα τυχαίως ή προορισμένα καταλληλότερα και αυτό είναι τελικά το μήνυμα της Εξελικτικής Βιολογίας –ταυτόσημης εδώ με την Ιστορία. Εναν χρόνο μετά την έλευση των κύριων όπλων αναχαίτισης, και ενώ συρρέουν ασύντακτα και άναρχα και άλλα όπλα, ακόμα εδώ είμαστε. Στη νιοστή δύναμη του Χάους, μιας σοβαρής απειλής της Δημόσιας Υγείας που η διαχείρισή της έχει όλα τα χαρακτηριστικά της ασυναρτησίας και όχι των κανόνων που διέπουν τα μαθηματικά των φράκταλ του ιδιοφυούς Μάντελμπροτ. * Παθολόγος-ογκολόγος, διευθυντής Α' Παθολογικού - Ογκολογικού Τμήματος «Αγιος Σάββας» Γενικό Αντικαρκινικό Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών

6

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

ΝΕΕΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Η επανάσταση της ανοσοθεραπείας στον καρκίνο του πνεύμονα α κύτταρα του ανθρώπινου οργανισμού βρίσκονται υπό διαρκή ανοσιακή επιτήρηση και το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί σημαντικό αποτρεπτικό μηχανισμό στη νεοπλασματική εξαλλαγή και στη δημιουργία νεοπλασιών (καρκίνου). Η κατανόηση των μοριακών μηχανισμών που διέπουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος τα τελευταία χρόνια έχει επιφέρει τεράστια ανάπτυξη στον τομέα της ανοσο-ογκολογίας και έχει οδηγήσει στην ανάπτυξη ιδιαίτερα ελπιδοφόρων θεραπειών, με αιχμή του δόρατος τον πλέον θανατηφόρο καρκίνο στον πλανήτη, τον καρκίνο του πνεύμονα. Ενα βασικό σημείο ελέγχου της ανοσιακής απόκρισης είναι αυτό μεταξύ του ενεργοποιημένου Τ-λεμφοκυττάρου και του κυττάρου-στόχου που μπορεί να είναι ένα καρκινικό κύτταρο. Τα καρκινικά κύτταρα εκφράζουν διάφορους ανασταλτικούς συνδέτες στην επιφάνειά τους αποτρέποντας τη δράση των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων. Το κυριότερο από αυτά είναι ο συνδέτης PD-L1 που συνδέεται με τον υποδοχέα PD1 (Programmed Death 1) του λεμφοκυττάρου. Η ανάπτυξη αντισωμάτων έναντι είτε του υποδοχέα (PD1) είτε του συνδέτη (PD-L1) έχει σαν συνέπεια τη διακοπή της κατασταλτικής επίδρασης επί των κυτταροτοξικών Τ-λεμφοκυττάρων εκλύοντας την αντινεοπλασματική ανοσιακή απόκριση. Με απλά λόγια, αυτό που κάνει η ανοσοθεραπεία είναι ότι «σπάει τα φρένα» της ανοσολογικής απάντησης, επιτρέποντας στα κύτταρα-φρουρούς του ανοσοποιητικού μας συστήματος να επιτεθούν στα καρκινικά κύτταρα. Δυο αντι-PD1 αντισώματα, το pembrolizumab και το nivolumab, έχουν δείξει εξαιρετικά αποτελέσματα και έχουν πάρει έγκριση από τις ρυθμιστικές αρχές, τόσο στην

Τ

Γράφει ο ΓΙΆΝΝΗΣ ΜΟΎΝΤΖΙΟΣ*

Αυτό που κάνει η ανοσοθεραπεία είναι ότι «σπάει τα φρένα» της ανοσολογικής απάντησης, επιτρέποντας στα κύτταραφρουρούς του ανοσοποιητικού μας συστήματος να επιτεθούν στα καρκινικά

Ευρώπη όσο και στην Αμερική, ενώ τα πρώτα αντι-PD-L1 μονοκλωνικά αντισώματα, το atezolizumab και το durvalumab, έχουν επίσης λάβει έγκριση στην Αμερική για συγκεκριμένες ενδείξεις. Συγκεκριμένα, το pembrolizumab έχει πάρει ήδη έγκριση από τον FDA για ασθενείς με προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα που εκφράζουν τον ανοσοϊστοχημικό δείκτη PDL1 σε επίπεδο τουλάχιστον 1% στη δεύτερη γραμμή θεραπείας, τόσο στα αδενοκαρκινώματα όσο και στα πλακώδη καρκινώματα του πνεύμονα, με κλινικά σημαντικό όφελος

στη συνολική επιβίωση της τάξης των τριών μηνών. Πιο πρόσφατα, το 2017, το pembrolizumab έδειξε ότι σε ασθενείς των οποίων οι όγκοι εκφράζουν τον δείκτη PD-L1 σε ποσοστό άνω του 50%, η θεραπεία πρώτης γραμμής με ανοσοθεραπεία συγκρινόμενη με τη χημειοθεραπεία συνδέεται με όφελος στη συνολική επιβίωση (Mελέτη Keynote 024), κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, αφού είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του καρκίνου του πνεύμονα που εκτοπίζεται η χημειοθεραπεία από την πρώτη γραμμή θεραπείας σε μια επιλεγμένη ομάδα ασθενών

με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Το nivolumab, από την άλλη πλευρά, έχει λάβει έγκριση για τη δεύτερη γραμμή θεραπείας, μετά από αποτυχία χημειοθεραπείας πρώτης γραμμής με βάση την πλατίνα, και μάλιστα ανεξαρτήτως της ανοσοϊστοχημικής έκφρασης του PD-L1, τόσο στα πλακώδη καρκινώματα όσο και στα αδενοκαρκινώματα του πνεύμονα. Ακόμη πιο πρόσφατα, το 2018, ανακοινώθηκαν τα πρώτα αποτελέσματα των συνδυασμών χημειοθεραπείας με ανοσοθεραπεία στην Συνέχεια στη σελίδα 8

8

16-17 Απριλίου 2022

Συνέχεια από τη σελίδα 6 πρώτη γραμμή, που δείχνουν ότι η χημειο-ανοσοθεραπεία υπερτερεί της χημειοθεραπείας σε ορισμένες ομάδες ασθενών. Ειδικότερα, ο συνδυασμός του Pembrolizumab με χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα οδηγεί σε σημαντική παράταση του διαστήματος μέχρι την πρόοδο της νόσου αλλά και της συνολικής επιβίωσης σε σχέση με μόνη τη χημειοθεραπεία σε ασθενείς με μη πλακώδη ιστολογικό τύπο (Μελέτη Keynote 189) αλλά και σε ασθενείς με πλακώδη ιστολογία (Μελέτh KEYNOTE 407), ενώ και ο συνδυασμός δύο ανοσοθεραπευτικών παραγόντων, του nivolumab και του Ipilimumab φαίνεται να υπερτερεί της χημειοθεραπείας σαν πρώτη γραμμή θεραπείας σε ασθενείς των οποίων οι όγκοι έχουν υψηλό φορτίο μεταλλάξεων (Tumor Mutation Burden ή TMB, μελέτη Checkmate 227). H τελευταία διαπίστωση είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί δείχνει ότι υπάρχει μια υπο-ομάδα ασθενών στην οποία ο συνδυασμός της ανοσοθεραπείας μπορεί να εκτοπίσει τελείως τη χημειοθεραπεία ως αρχική θεραπεία! Παρατηρείται λοιπόν μια μετατόπιση της θεραπευτικής στρατηγικής στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα από τη χημειοθεραπεία, που αποτελούσε μέχρι σήμερα τον ακρογωνιαίο λίθο στην ανοσοθεραπεία. Παράλληλα, το πρώτο antiPD-L1 μονοκλωνικό αντίσωμα, το atezolizumab, έλαβε επίσης έγκριση στη θεραπεία δεύτερης γραμμής με βάση ένα σύνθετο βιοδείκτη που εξαρτάται τόσο από την έκφρασή του PD-L1 στα καρκινικά κύτταρα όσο και στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που διηθούν τον όγκο. Το ίδιο αντίσωμα φαίνεται να προσφέρει όφελος και στην πρώτη γραμμή συνδυαζόμενο με χημειοθεραπεία με βάση την πλατίνα αλλά και με τον αντιαγγειογενετικό παράγοντα bevacizumab σε όγκους με μη πλακώδη ιστολογικό τύπο (Mελέτη IMPower 150) αλλά και σε αυτούς με πλακώδη ιστολογία χωρίς το bevacizumab στο θεραπευτικό σχήμα (Μελέτη IMPower 131). Μια σειρά από κλινικές μελέτες τώρα διερευνούν κατά πόσο η ανοσοθεραπεία μόνη της ή σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει τη θεραπεία εκλογής πρώτης γραμμής σε ορισμένες υποομάδες ασθενών με βάση βιοδείκτες και το 2018 αναμένεται να είναι μια κομβική χρονιά για τη χάραξη της μελλοντικής θεραπευτικής στρατηγικής. Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι και στο στάδιο ΙΙΙ (τοπικά εκτεταμένος, ανεγχείρητος καρκίνος πνεύμονα) είχαμε μια πολύ σημαντική εξέλιξη μέσα στο 2017, αφού για πρώτη φορά ένα αντι-PD-L1 μονοκλωνικό αντίσωμα, το Durvalumab, έδειξε ότι προσφέρει όφελος στο διάστημα μέχρι την πρόοδο νόσου αλλά και στη συνολική επιβίωση όταν προστίθεται σαν

Μακρά επιβίωση αλλά και ίαση Υπάρχει μια υπο-ομάδα ασθενών στην οποία ο συνδυασμός της ανοσοθεραπείας μπορεί να εκτοπίσει τελείως τη χημειοθεραπεία ως αρχική θεραπεία

θεραπεία συντήρησης μετά τη συνδυασμένη χημειο-ακτινοθεραπεία. Η ανοσοθεραπεία στον καρκίνο του πνεύμονα αλλά και σε άλλους συμπαγείς όγκους εμφανίζει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που αξίζει να μνημονεύσουμε. Το πρώτο είναι ότι οι ανταποκρίσεις έχουν διάρκεια: αυτό σημαίνει ότι σε αντίθεση με τη χημειοθεραπεία, που συνήθως επιτυγχάνει βραχυπρόθεσμες υφέσεις, η ανοσοθεραπεία προκαλεί παρατεταμένες ανταποκρίσεις παρέχοντας πολύ σημαντικό κλινικό όφελος, το οποίο συχνά συνεχίζεται για μήνες ή και χρόνια, ακόμη και αν η ανοσοθεραπεία διακοπεί για κάποιο λόγο, όπως για παράδειγμα κάποια τοξικότητα. Το φαινόμενο αυτό, που προφανώς συνδέεται με την ανοσολογική μνήμη, έχει αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών να επιτυγχάνει παρατεταμένες ανταποκρίσεις και σε ένα μι-

κρό ποσοστό μακρά επιβίωση, ακόμη και σε μεταστατική νόσο, κάτι που δυστυχώς δεν ήταν συχνό με τη χημειοθεραπεία. Προς επιβεβαίωση αυτού, στις περισσότερες κλινικές μελέτες της ανοσοθεραπείας στον καρκίνο του πνεύμονα παρατηρείται στις καμπύλες επιβίωσης το φαινόμενο της «ουράς», δηλαδή ένα μικρό ποσοστό ασθενών επιτυγχάνει μακρά επιβίωση ή ακόμη και ίαση, κάτι που είναι πραγματικά πρωτόγνωρο για τον προχωρημένο καρκίνο του πνεύμονα. Ενα δεύτερο σημαντικό χαρακτηριστικό της ανοσοθεραπείας είναι τα μικρά ποσοστά τοξικότητας και η πολύ καλύτερη ανοχή των φαρμάκων από τους ασθενείς, σε σχέση με τη χημειοθεραπεία. Πραγματικά, οι περισσότεροι ανοσοθεραπευτικοί παράγοντες δεν προκαλούν πολλές από τις τοξικότητες που συνδέονται με τη χημει-

υγεία & ζωή

οθεραπεία, όπως είναι η αλωπεκία, η ναυτία και ο έμμετος ή και η μυελοτοξικότητα. Η ανοσοθεραπεία δεν χρειάζεται προληπτική ισχυρή αντιεμετική αγωγή και πολύ σπάνια χρήζει υποστήριξης με αυξητικούς παράγοντες για διόρθωση αναιμίας ή ουδετεροπενίας. Ενα πολύ σημαντικό ποσοστό ασθενών δεν εμφανίζει σχεδόν καμία τοξικότητα ή παρουσιάζει πολύ ήπιες παρενέργειες, συνήθως καταβολή και ανορεξία, και αυτές πολύ σπάνια σε βαθμό κλινικά σημαντικό. Εντούτοις, και η ανοσοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει κάποιες σπάνιες αλλά κλινικά σημαντικές τοξικότητες, που σχετίζονται με την υπερδιέγερση του ανοσοποιητικού συστήματος σε διάφορα όργανα και ιστούς του ανθρωπίνου σώματος. Ετσι, η υπέρμετρη ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού μπορεί να οδηγήσει πρακτικά σε φλεγμονή οποιουδήποτε οργάνου ή οργανικού συστήματος που θα εμφανίσει παθολογική διήθηση από ενεργοποιημένα λεμφοκύτταρα: για παράδειγμα, η φλεγμονή του θυρεοειδούς θα οδηγήσει σε θυρεοειδίτιδα, του πνευμονικού παρεγχύματος σε ανοσολογικού τύπου πνευμονίτιδα, του νεφρού σε διάμεση νεφρίτιδα και του παχέος εντέρου σε κολίτιδα. Οι παρενέργειες αυτές, αν και σπάνιες, όταν είναι υψηλού βαθμού μπορούν να είναι κλινικά ιδιαίτερα σημαντικές ή ακόμη και επικίνδυνες για τη ζωή. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι οι αντι-CTLA4 ανοσολογικοί παράγοντες, όπως το ipilimumab και το tremelimumab, μπορεί να προκαλέσουν βαριά, ανοσολογικού τύπου κολίτιδα, που απαιτεί νοσηλεία και θεραπεία με αντι-TNF μονοκλωνικά αντισώματα. Παρ’ όλα αυτά, στις περισσότερες περιπτώσεις οι παρενέργειες αυτές είναι ελεγχόμενες και αντιμετωπίσιμες, αρκεί να υπάρχει ισχυρή κλινική υποψία από τον θεράποντα ιατρό, και αντιμετωπίζονται στη μεγάλη πλειονότητά τους αποτελεσματικά με αγωγή με κορτικοστεροειδή (συνήθως μεθυλ-πρεδνιζόνη σε δόση 1-2 mg/kg ΒΣ), αρκεί να διαγνωστούν έγκαιρα. Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι η ανοσοθεραπεία έχει επιφέρει μια πραγματική επανάσταση στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονα. Σήμερα θεραπεύουμε τον θανατηφόρο αυτό καρκίνο πολύ διαφορετικά –και πιο αποτελεσματικά– από ό,τι κάναμε 10 χρόνια πριν. Οι πολυάριθμες κλινικές μελέτες, που είναι σε εξέλιξη, αναμένεται να δώσουν απαντήσεις σε φλέγοντα ζητήματα και να προσδιορίσουν τον θεραπευτικό αλγόριθμο ώστε ο κάθε ασθενής να λαμβάνει το μέγιστο δυνατό θεραπευτικό όφελος. * MSc, PhD, παθολόγος-ογκολόγος, διευθυντής Δ' Ογκολογικής Κλινικής και Μονάδας Κλινικών Μελετών Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

υγεία & ζωή

9

16-17 Απριλίου 2022

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΥΓΕΙΑΣ 2022

Σημαντικό ζήτημα δημόσιας υγείας η υιοθέτηση στρατηγικών μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα ια νέα πραγματικότητα διαμορφώνεται διεθνώς σε σχέση με την επιδημία του καπνίσματος, μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τη δημόσια υγεία, που ευθύνεται για περισσότερους από οκτώ εκατομμύρια θανάτους ετησίως σε όλο τον κόσμο: πρόκειται για τη μείωση της βλάβης, μια ήδη γνωστή επιστημονική προσέγγιση απέναντι σε σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας, όπως η χρήση ναρκωτικών, η παχυσαρκία, η κατάχρηση αλκοόλ κ.ά. Αδιαμφισβήτητα, η πλέον ενδεδειγμένη και αποτελεσματική προσέγγιση απέναντι στο κάπνισμα είναι η πλήρης διακοπή του. Οι στρατηγικές μείωσης της βλάβης αφορούν τους ενήλικους καπνιστές που αδυνατούν ή είναι απρόθυμοι να διακόψουν και επιλέγουν να συνεχίζουν να καπνίζουν, παρά τις προφανείς αρνητικές συνέπειες για την υγεία. Ενας σημαντικός αριθμός ερευνών, μεγάλο μέρος των οποίων παρήχθη την τελευταία δεκαετία, ανοίγει τον διάλογο για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα με τη χρήση εναλλακτικών προϊόντων καπνού. Τα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά και υποδεικνύουν όφελος για τη Δημόσια Υγεία. Τα παραπάνω αναφέρθηκαν, μεταξύ άλλων, κατά τη διάρκεια συζήτησης στρογγυλής τραπέζης με θέμα «Μία νέα ματιά στη Δημόσια Υγεία», που διοργάνωσε η

Μ

διεθνής επιστημονική εταιρεία SCOHRE (International Association on Smoking Control & Harm Reduction), η οποία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Πανελλήνιου Συνεδρίου Δημόσιας Υγείας 2022 «Ευ ζην: ο αέναος στόχος της Δημόσιας Υγείας» και την οποία συντόνισε ο καθηγητής Καρδιολογίας, διευθυντής Υπερηχοκαρδιογραφίας & Εργαστηρίου Προληπτικής Καρδιολογίας, Ιγνάτιος Οικονομίδης, και η καθηγήτρια Δημόσιας Υγείας & Πρόληψης Νόσων, Αναστασία Μπαρμπούνη. Οπως ανέφερε στην ομιλία του ο Δημήτρης Ρίχτερ, καρδιολόγος, διευθυντής του Καρδιολογικού Τμήματος της Ευρωκλινικής και πρώην πρόεδρος του Council of Clinical Cardiology, «έχουμε μια νέα πραγματικότητα αναφορικά με το κάπνισμα, την οποία ως γιατροί δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε: από τη μία την παρουσία εναλλακτικών προϊόντων για τα οποία υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι μπορούν να μειώσουν τη βλάβη στην υγεία που προκαλεί το τσιγάρο και από την άλλη την ανάγκη των ενήλικων καπνιστών, που δεν μπορούν να το κόψουν, να στραφούν σε εναλλακτικές λύσεις». Ο κ. Ρίχτερ έκανε μια αναδρομή στη νομοθεσία και στο κανονιστικό πλαίσιο αδειοδότησης των ΗΠΑ, της Βρετανίας, της Νέας Ζηλανδίας, των Σκανδιναβικών χωρών και της Ιαπωνίας αναφορικά με τα νέα προϊόντα καπνού, το snus (προϊόν τύπου μασώ-

μενου καπνού) και το ηλεκτρονικό τσιγάρο και επισήμανε ότι σύμφωνα με μελέτες, σε όλες τις παραπάνω χώρες, η παρουσία των εναλλακτικών προϊόντων λειτούργησε θετικά αναφορικά με την υγεία των χρηστών. Ο κ. Ρίχτερ αναφέρθηκε και στο αυστηρό νομοθετικό πλαίσιο που υπάρχει στην Ελλάδα για το κάπνισμα με το οποίο αναγνωρίζεται το δικαίωμα ελεγχόμενης ενημέρωσης των ενηλίκων καπνιστών σχετικά με την ενδεχόμενη μειωμένη βλάβη κάποιων καπνικών προϊόντων, κατόπιν αυστηρής επιστημονικής αξιολόγησης από επιτροπή του υπουργείου Υγείας. Ανέφερε, τέλος, ότι θα πρέπει να υπάρξει μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για τη μείωση της βλάβης, ως μια εναλλακτική λύση στο μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας που αφορά το κάπνισμα. Στη σ υνέ χεια ο καθηγητής Karl Fagerström, πρόεδρος της Fagerstrom Consulting, στη Σουηδία, αναφέρθηκε στις εναλλακτικές μορφές λήψης νικοτίνης επισημαίνοντας ότι η νικοτίνη είναι σαφώς μία επιβλαβής εθιστική ουσία, αλλά δεν είναι η κύρια αιτία που οδηγεί στην ανάπτυξη των νοσημάτων που σχετίζονται με το κάπνισμα. Οι τοξικές ουσίες που οδηγούν στις παθήσεις του αναπνευστικού και καρδιοαγγειακού συστήματος είναι αποτέλεσμα της καύσης του τσιγάρου. Ο ίδιος αναφέρθηκε στη χρήση του Snus στη Σουηδία, όπου –με βάση τα στοιχεία που

παρουσίασε– η χρήση του έχει μειώσει σημαντικά τα ποσοστά σοβαρών ασθενειών, όπως ο καρκίνος των πνευμόνων και οι καρδιοαγγειακές παθήσεις. Τέλος, στη ραγδαία αύξηση της επιβάρυνσης των συστημάτων υγείας από τις ασθένειες που συνδέονται με το κάπνισμα αναφέρθηκε ο Andrzej Fal, πνευμονολόγος, πρόεδρος Polish Society for Public Health. Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ, η επιβάρυνση αυτή ανέρχεται σε 330 δισ. δολάρια ετησίως, εκ των οποίων τα 170 δισ. δαπανώνται για την άμεση περίθαλψη των ενήλικων ασθενών και τα 160 δισ. αφορούν τη μείωση παραγωγικότητας, λόγω των διαφόρων ασθενειών που οφείλονται στο κάπνισμα. Είναι συνεπώς αναγκαία η υποστήριξη των καπνιστών για να διακόψουν τη βλαβερή αυτή συνήθεια είτε με φαρμακευτική αγωγή είτε με ψυχολογική υποστήριξη είτε με την ενθάρρυνση της στροφής τους σε εναλλακτικά προϊόντα που έχουν επιστημονική τεκμηρίωση για σημαντική μείωση των βλαβερών ουσιών έναντι του τσιγάρου. Η διαφοροποίηση της φορολογίας έναντι του συμβατικού τσιγάρου σε αυτά τα προϊόντα, ώστε να τα κάνει πιο προσιτά οικονομικά, είναι ένα μέτρο που θα μπορούσε να ωφελήσει συνολικά τη Δημόσια Υγεία δίνοντας έναν επιπρόσθετο λόγο στους καπνιστές για να κάνουν τη μετάβαση προς λιγότερο επιβλαβείς εναλλακτικές επιλογές.

10

16-17 Απριλίου 2022

ΤΣΙΓΑΡΟ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ

Οι ολέθριες συνέπειες του καπνίσματος

Η

χρήση των φύλλων του φυτού καπνός για τις «χαλαρωτικές» του ιδιότητες ήταν γνωστή από παλιά στους Ινδιάνους της Αμερικής και, μετά τον αποικισμό της από τους Ευρωπαίους, διαδόθηκε και στην Ευρώπη, όπου κατά τον 19ο αιώνα η κρατούσα άποψη ήταν ότι ωφελεί στην υγεία (!). Στην Ελλάδα του περασμένου αιώνα τα φύλλα του καπνού συνήθως μασιούνταν παρά καπνίζονταν. Το κάπνισμα, η εισπνοή δηλαδή καπνού από την καύση φύλλων του φυτού καπνός, διαδόθηκε σταδιακά κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όπου τα τσιγάρα διανέμονταν ευρέως στους στρατιώτες των χαρακωμάτων, προκειμένου αυτοί να διατηρούνται σε εγρήγορση και ηρεμία. Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο το κάπνισμα διαδόθηκε ακόμα περισσότερο στους στρατιώτες, ενώ στη συνέχεια η χρήση του από διάσημους σταρ της εποχής έδωσε στο κάπνισμα την τελική ώθηση ώστε να εξαπλωθεί αρχικά στους άνδρες και στη συνέχεια, στην εποχή της γυναικείας χειραφέτησης, και στις γυναίκες. Οσο η χρήση του καπνού εξαπλωνόταν στον πληθυσμό τόσο η ανησυχία της επιστημονικής κοινότητας για τις συνέπειές του αύξανε. Το έτος 1964 δημοσιεύθηκε στις ΗΠΑ η πρώτη αναφορά για τις βλαβερές συνέπειες του καπνίσματος και έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου. Σήμερα, 60 χρόνια μετά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κάπνισμα βλάπτει την υγεία του καπνιστή αλλά και των οικείων του. Κι όμως οι άνθρωποι συνεχίζουν να καπνίζουν, οι νέοι να το ξεκινούν από τα εφηβικά τους χρόνια και αντί η κοινωνία να γυρίσει την πλάτη σε αυτή τη συνήθεια, υιοθετεί νέες, «εναλλακτικές» μορφές καπνίσματος, ουδόλως αθώες. Το κάπνισμα είναι ο συνηθέστερος εξωγενής παράγοντας πρόκλησης ασθενειών και θανάτου, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Υπολογίζεται ότι το κάπνισμα μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης κατά περίπου 10 χρόνια, έχει σκοτώσει 100 εκατομμύρια άτομα τον 20ό αιώνα και αναμένεται να σκοτώσει ένα δισεκατομμύριο άτομα τον 21ο αιώνα, εφόσον η κατάσταση δεν αλλάξει δραστικά. Ο καπνός σκοτώνει περί-

που 8 εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως, ενώ από αυτούς, 1,2 εκατομμύριο είχε μόνο παθητική έκθεση. Η χημική σύνθεση του καπνού έχει μελετηθεί εκτενώς και έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερες από 7.000 χημικές ουσίες, εκ των οποίων 250 είναι αναγνωρισμένες τοξικές και 70 βεβαιωμένες καρκινογόνες ουσίες. Η καρκινογόνος δράση του καπνού ήταν εμφανής ακόμα και την εποχή που οι άνθρωποι δεν τον άναβαν, αλλά απλώς τον μασούσαν. Τότε, πολύ συχνά παρουσίαζαν καρκίνο του στοματοφάρυγγα και του πεπτικού. Σήμερα που ο καπνός καίγεται, το όργανο-στόχος του είναι πρωταρχικά ο πνεύμονας. Ετσι οι καπνιστές έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρκίνο πνεύμονα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και ευπάθεια στις αναπνευστικές λοιμώξεις, ως αποτέλεσμα της άμεσης επίδρασης του καπνού στο αναπνευστικό τους σύστημα. Ο καπνός που εισπνέεται, διαχέεται ανεμπόδιστα και αθρόα μέσω των κυψελίδων στην κυκλοφορία του αίματος και από εκεί οι τοξικές ουσίες του μεταφέρονται σε ολόκληρο το σώμα. Μέσω της κυκλοφορίας του αίματος προκύπτουν και οι υπόλοιπες ολέθριες συνέπειες του καπνίσματος: καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως ανευρύσματα, στεφανιαία νόσος, αποφρακτική αρτηριοπάθεια, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, καρκίνος κεφαλής και τραχήλου, πεπτικού, νεφρού και ουροδόχου κύστεως, γυναικολογικές και μαιευτικές επιπλοκές, οστεοπόρωση, λευχαιμία κ.ά. Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια ασθένεια που αποδίδεται κατά 90% στο κάπνισμα. Είναι νόσος που ξεκινά νωρίς στην καπνιστική ζωή του ατόμου, αλλά εξελίσσεται ύπουλα και ανεπαίσθητα, προκαλώντας προοδευτική και μη αναστρέψιμη απώλεια αναπνευστικής ικανότητας, αναπηρία και πρόωρο θάνατο. Σήμερα αποτελεί την τρίτη κατά σειρά αιτία θανάτου παγκοσμίως, μετά τη στεφανιαία νόσο και τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια. Δυστυχώς πολύ συχνά η πρώτη επίσκεψη στον πνευμονολόγο πραγματοποιείται όταν ο ασθενής έχει ήδη απολέσει το 50% της αναπνευστικής του λειτουργίας. Συνέχεια στη σελίδα 12

Γράφει η ΠΑΝΑΓΙΏΤΑ ΚΑΡΎΔΗ*

Οι καπνιστές έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν καρκίνο πνεύμονα, χρόνια αποφρακτική πνευμονο­ πάθεια και ευπάθεια στις αναπνευστικές λοιμώξεις

υγεία & ζωή

12

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

Διπλάσιος κίνδυνος εγκεφαλικού Συνέχεια από τη σελίδα 10 Τα συμπτώματα της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, χρόνιος βήχας, απόχρεμψη, δύσπνοια, «βράσιμο» στο στήθος, ερμηνεύονται ως φυσιολογικά και αναμενόμενα από τον καπνιστή, ενώ στην πραγματικότητα είναι εκδηλώσεις ασθένειας και μάλιστα εξελισσόμενης. Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει φυσιολογικός τσιγαρόβηχας: ο βήχας είναι σύμπτωμα νόσου και πρέπει πάντα να αξιολογείται ιατρικά. Κάθε καπνιστής ηλικίας 40 ετών και άνω θα πρέπει να αξιολογείται ετησίως με σπιρομέτρηση, ώστε να καταγραφεί πρώιμα η αναπνευστική επιβάρυνση και να λάβει την κατάλληλη συμβουλή. Αυτό είναι απολύτως αναγκαίο καθώς η βλάβη της ΧΑΠ δεν αναστρέφεται, αντίθετα προοδευτικά εξελίσσεται. Η διακοπή του καπνίσματος αναχαιτίζει την επιδείνωση της ΧΑΠ, δεν τη θεραπεύει. Σήμερα η επιστήμη διαθέτει στη φαρέτρα της σημαντικά μέσα για την ανακούφιση, την επιβράδυνση και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών αυτών, καθώς, με τη συχνότητά της διαρκώς να αυξάνει, η ΧΑΠ αποτελεί ήδη ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας. Οι περισσότεροι καπνιστές αγνοούν ότι το κάπνισμα αναστέλλει τους τοπικούς αμυντικούς μηχανισμούς του αναπνευστικού συστήματος και τους καθιστά ευπαθείς στις αναπνευστικές λοιμώξεις. Για τον λόγο αυτό προτείνεται ο εμβολιασμός τους εναντίον του πνευμονιόκοκκου και της γρίπης, ανεξαρτήτως ηλικίας. Οι αναπνευστικές λοιμώξεις είναι συχνό αίτιο επιδείνωσης της συνυπάρχουσας ΧΑΠ και η πρόληψή τους αποτελεί θεραπευτικό στόχο στους ασθενείς αυτούς. Ακόμα και η παθητική έκθεση στον καπνό προδιαθέτει σε λοιμώξεις αναπνευστικού. Ετσι έχει αποδειχθεί ότι τα βρέφη και νήπια που ζουν σε περιβάλλον καπνού, και ιδιαίτερα όταν η μητέρα καπνίζει, υποφέρουν συχνότερα από ωτίτιδες, βρογχιολίτιδες και πνευμονία. Αργότερα στη ζωή τους τα παιδιά αυτά είναι πιο ευπαθή στην εμφάνιση άσθματος και ΧΑΠ, όπως επίσης και στεφανιαίας νόσου. Σε πειραματικά μοντέλα έχει αποδειχθεί ότι το παθητικό κάπνισμα επάγει την αθηρωμάτωση και τη θρομβογένεση. Η σχέση μεταξύ καπνίσματος και καρδιαγγειακής νόσου είναι ξεκάθαρη, καθώς το κάπνισμα αποτελεί αναγνωρισμένο και ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για στεφανιαία νόσο και καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως η αποφρακτική αρτηριοπάθεια και η ανάπτυξη ανευρυσμάτων. Το κάπνισμα τετραπλασιάζει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο. Εκτός από τη νικοτίνη που αποτελεί γνωστή αγγειοσυσπαστική ουσία, ο καπνός του τσιγάρου

Το κάπνισμα εμπλέκεται και στις 4 συχνότερες παγκοσμίως αιτίες θανάτου, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας

αυξάνει το οξειδωτικό στρες του ενδοθηλίου των αγγείων, προάγει την αθηρωμάτωση και τη θρομβογένεση, αυξάνει τον καρδιακό παλμό και την αρτηριακή πίεση, μειώνει τα επίπεδα της «καλής» HDL χοληστερίνης και ελαττώνει την ικανότητα για άσκηση. Ενώ οι αναπνευστικές επιπτώσεις του καπνίσματος είναι δοσοεξαρτώμενες, ο καρδιαγγειακός κίνδυνος αυξάνει ακόμα και με το περιστασιακό κάπνισμα ενός τσιγάρου. Το κάπνισμα διπλασιάζει τον κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου, αιμορραγικού ή ισχαιμικού. Η δράση του στο κεντρικό νευρικό σύστημα όμως δεν περιορίζεται εκεί. Συνδέεται με αυξημένη πιθανότητα νόσου Alzheimer και άλλων μορφών άνοιας. Ο κίνδυνος της πολλαπλής σκλήρυνσης αυξάνεται ανάλογα με τα χρόνια και τη βαρύτητα του καπνίσματος, ενώ η διακοπή του βελτιώνει την έκβαση. Συνοψίζοντας, το κάπνισμα εμπλέκεται και στις 4 συχνότερες παγκοσμίως αιτίες θανάτου, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Ποιος ο λόγος λοιπόν, να επιμένουμε σε μια τόσο επιβλαβή συνήθεια; Η απάντηση είναι μονολεκτική: Η νικοτίνη. Εξαιτίας αυτής, η διακοπή του καπνίσματος είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Η νικοτίνη είναι η τρίτη κατά σειρά πιο εθιστική ουσία, μετά την ηρωίνη και την κοκαΐνη. Η πιθανότητα ένας καπνιστής να διακόψει χωρίς βοήθεια, με τη δύναμη της θέλησής του και

μόνο, είναι πολύ μικρή. Σήμερα λειτουργούν ιατρεία υποβοήθησης της διακοπής του καπνίσματος σε όλα τα μεγάλα νοσοκομεία. Εκεί το κάπνισμα προσεγγίζεται ως ασθένεια, που αφορά τον εθισμό στη νικοτίνη και παρέχεται φαρμακευτική αγωγή και συμβουλευτική υποστήριξη, με πολύ καλά αποτελέσματα. Οι λεγόμενες «εναλλακτικές μορφές καπνίσματος» προβάλλονται ως μέθοδοι διακοπής ή ως πιο «αθώες» μορφές καπνίσματος, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα από τα δύο. Το «άτμισμα» στηρίζεται στη θέρμανση σε επίπεδο εξάτμισης, διαλυμάτων νικοτίνης, άγνωστης εν πολλοίς χημικής σύστασης. Τα διαλύματα αυτά δεν είναι μελετημένα επαρκώς, με πολλά ερωτήματα σε σχέση με την ποιότητα και την ασφάλειά τους, καθώς στην παγκόσμια αγορά κυκλοφορούν πολλές χιλιάδες διαφορετικά διαλύματα, γεγονός που καθιστά τον έλεγχό τους αδύνατο. Ο θερμαινόμενος καπνός, ο οποίος μάλιστα προωθείται από την ίδια την καπνοβιομηχανία (!) δεν παύει να είναι καπνικό προϊόν και η ώς τώρα ανασκόπηση της βιβλιογραφίας δεν έχει αποδείξει μείωση του κινδύνου σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα. Η παγίδα αναφορικά με τη χρήση αυτών των εναλλακτικών μορφών καπνίσματος είναι ότι υιοθετούνται με προθυμία από τους εφήβους και τους νέους, προάγοντας έτσι τον εθισμό στη νικοτίνη και εκκολάπτοντας την

επόμενη γενιά καπνιστών. Εχει διαπιστωθεί ότι η συγκέντρωση νικοτίνης στα εναλλακτικά καπνικά προϊόντα, μπορεί να ξεπερνά ακόμα και αυτή των κλασικών τσιγάρων. Η χρήση της νικοτίνης από τους εφήβους προκαλεί λειτουργικές και δομικές αλλαγές στον εγκέφαλό τους, προάγοντας τον εθισμό στη νικοτίνη, προκαλώντας διαταραχές της διάθεσης και της προσοχής και επηρεάζοντας τις γνωστικές τους ικανότητες. Παράλληλα, η έναρξη του καπνίσματος στην εφηβική ηλικία προκαλεί πολύ μεγαλύτερη αναπνευστική επιβάρυνση, καθώς το αναπνευστικό είναι το σύστημα που ολοκληρώνει την ανάπτυξή του τελευταίο στο ανθρώπινο σώμα. Η λύση στο πρόβλημα του καπνίσματος, όπως και σε όλα τα προβλήματα δημόσιας υγείας, είναι η πρόληψη. Στην περίπτωση του καπνίσματος, η πρόληψη πρέπει να ξεκινά πολύ νωρίς, από το Δημοτικό σχολείο, με στόχο την απομυθοποίηση του καπνίσματος, την ενημέρωση πάνω στον εθισμό και τη μύηση των παιδιών στον υγιεινό τρόπο διαβίωσης. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να προετοιμάσουμε μια νέα γενιά πολιτών ικανών να αντιστέκονται στις σειρήνες της διαφήμισης και της «μόδας» και να υπερασπίζονται με ωριμότητα το υπέρτατο αγαθό της προσωπικής τους υγείας. * Διευθύντρια Δ’ Πνευμονολογικής Κλινικής Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

14

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΟΥΜΕ ΕΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΥΣ ΜΑΣ

Τα εμβόλια είναι η ισχυρή ασπίδα μας ι εμβολιασμοί προστατεύουν από λοιμώδη νοσήματα και δεν είναι μόνο για παιδιά. Αντιθέτως οι εμβολιασμοί πρέπει να συνεχίζονται αφού προστατεύουν την υγεία μας, με ασφάλεια και αποτελεσματικότητα, εφ’ όρου ζωής. Η πανδημία συνέβαλε ουσιαστικά στο να γίνει αντιληπτή από όλους η σημασία των εμβολιασμών για τους ενήλικες. Μπορείτε να προστατέψετε τον εαυτό σας και τους αγαπημένους σας από ασθένειες. Μπορεί να κινδυνεύετε να νοσήσετε σοβαρά. Κάθε χρόνο εκατοντάδες ενήλικες αρρωσταίνουν σοβαρά και νοσηλεύονται από ασθένειες που τα εμβόλια μπορούν να προλάβουν. Πολλοί ενήλικες πεθαίνουν ακόμη και από αυτές τις ασθένειες. Τα εμβόλια μπορούν να μειώσουν την πιθανότητα εμφάνισης ορισμένων ασθενειών. Τα εμβόλια συνεργάζονται με τη φυσική άμυνα του σώματός σας για να σας βοηθήσουν να αναπτύξετε με ασφάλεια ανοσία στις ασθένειες. Αυτό μειώνει τις πιθανότητές σας να προσβληθείτε από ορισμένες ασθένειες, καθώς και να υποφέρετε από τις επιπλοκές τους. Για παράδειγμα: ● Το εμβόλιο κατά της ηπατίτιδας Β μειώνει τον κίνδυνο κίρρωσης και καρκίνου του ήπατος. ● Το εμβόλιο έναντι του HPV προστατεύει από τους τύπους HPV που ευθύνονται για τους περισσότερους καρκίνους του τραχήλου της μήτρας, καθώς και καρκίνους του πρωκτού και άλλους καρκίνους και για τα κονδυλώματα των γεννητικών οργάνων. ● Το εμβόλιο κατά της γρίπης μειώνει τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών που σχετίζονται με τη γρίπη σε ασθενείς ηλικιωμένους ή και με χρόνια νοσήματα, όπως διαβήτη και ΧΑΠ. Ακόμα κι αν λάβατε τα εμβόλια που χρειαζόσασταν ως παιδί, η προστασία από ορισμένα εμβόλια μπορεί να έχει εξασθενήσει με τον χρόνο. Μπορεί επίσης να διατρέχετε κίνδυνο για ασθένειες λόγω της φύσης της εργασίας σας, του τρόπου ζωής, των ταξιδιών ή της κατάστασης της υγείας σας. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα τείνει να εξασθενεί με την πρόοδο της ηλικίας, θέτοντάς μας σε υψηλότερο κίνδυνο για ορισμένες ασθένειες. Πάνω από το 60% των νοσηλειών που σχετίζονται με την εποχική γρί-

Ο

Γράφει ο ΕΥΆΓΓΕΛΟΣ ΦΡΆΓΚΟΥΛΗΣ*

πη συμβαίνουν σε άτομα ≥ 65 ετών. Σχεδόν 1 στους 3 ανθρώπους θα εμφανίσει έρπητα ζωστήρα στη διάρκεια της ζωής του με τον κίνδυνο να αυξάνεται καθώς μεγαλώνετε. Είναι επόμενο σε ασθενείς > 60 ετών να συστήνεται το αντιγριπικό εμβόλιο, όπως και το εμβόλιο έναντι του έρπητος ζωστήρα, όπως και σε αυτούς > 65 ετών να συστήνονται τα εμβόλια έναντι του πνευμονιόκοκκου.

Μειώνουν την πιθανότητα μετάδοσης της νόσου

Μην αποχω­ ρήσετε από το ιατρείο του οικογενειακού σας γιατρού χωρίς να έχετε διασφαλίσει πως έχετε κάνει όλα τα εμβόλια που χρειάζεστε!

Μερικά άτομα στην οικογένειά σας ή στην κοινότητά σας ενδέχεται να μην μπορούν να κάνουν συγκεκριμένα εμβόλια λόγω της ηλικίας ή της κατάστασης της υγείας τους. Βασίζονται σε εσάς για να βοηθήσετε στην πρόληψη της εξάπλωσης της ασθένειας. Τα βρέφη, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα (όπως αυτά που υποβάλλονται σε θεραπεία για τον καρκίνο) είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε μολυσματικές ασθένειες. Για παράδειγμα, τα νεογέννητα μωρά είναι πολύ μικρά για να εμβολιαστούν κατά του κοκίτη. Δυστυχώς, ο κοκίτης μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνος ή και θανατηφόρος γι’ αυτά. Οι έγκυες θα πρέπει να εμβολιάζονται με το εμβόλιο Tdap κατά τη διάρκεια κάθε εγκυμοσύνης για να προστατεύουν τα μωρά τους από τον κοκίτη. Καθώς δεν είστε πια παιδιά και δεν φοβάστε τις βελόνες… μην αποχωρήσετε από το ιατρείο του οικογενειακού σας γιατρού χωρίς να έχετε διασφαλίσει πως έχετε κάνει όλα τα εμβόλια που χρειάζεστε! Ποια εμβόλια χρειάζεστε ως ενήλικας; Τα εμβόλια συστήνονται βάσει της ηλικίας, των προηγούμενων εμβολιασμών, της κατάστασης υγείας, του επαγγέλματος, του τρόπου ζωής και των ταξιδιωτικών προορισμών σας. Σε όλους τους ενήλικες συστήνονται τα εμβόλια έναντι της Covid-19, καθώς και τα εμβόλια έναντι του τετάνου και της διφθερίτιδας. Για να ελέγξετε ποια επιπρόσθετα εμβόλια χρειάζεστε θα πρέπει να μιλήσετε με τον οικογενειακό σας γιατρό. Το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων επικαιροποιείται πλέον ανά έτος και οι αλλαγές ποικίλλουν από την προσθήκη ενός νέου εμβολίου έως την αλλαγή των συστάσεων για τα παλιότερα. Το Εθνικό Πρόγραμμα το βρίσκετε στον

ιστότοπο του υπουργείου Υγείας. Ποιοι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν τα συνιστώμενα για εσάς εμβόλια; Αρκετοί παράγοντες είναι δυνατόν να επηρεάσουν το αν χρειάζεστε ένα εμβόλιο. Θα πρέπει να συζητήσετε με τον γιατρό σας σχετικά με το αν: ● ετοιμάζετε κάποιο ταξίδι στο εξωτερικό ● έχετε υποβληθεί σε σπληνεκτομή ● η εργασία σας σάς εκθέτει σε ειδικούς κινδύνους ● είστε ή προγραμματίζετε να μείνετε έγκυος ● θηλάζετε ● είστε μέτρια ή βαριά άρρωστος ή έχετε κάποιο χρόνιο πρόβλημα υγείας ● έχετε ιστορικό σοβαρών αλλεργιών, ειδικά αν έχετε αλλεργική αντίδραση σε προηγούμενο εμβόλιο ● είχατε κάποια αυτοάνοση προσβολή του νευρικού σας συστήματος, π.χ. σύνδρομο Guillain-Barre ● το ανοσοποιητικό σας είναι εξα-

σθενημένο ή λαμβάνετε ανοσοκατασταλτικά φάρμακα ● υποβληθήκατε πρόσφατα σε κάποιον εμβολιασμό ● είχατε εσείς ή μέλος της οικογένειάς σας ιστορικό σπασμών ● είστε σεξουαλικά δραστήριος. Οι εμβολιασμοί δυνατόν να σας προστατέψουν από τον ιό της ηπατίτιδας Β, αλλά και τον HPV που μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή. Πώς μπορείτε να ελέγξετε την εμβολιαστική σας κάλυψη; Για να αποκτήσετε πληροφορίες για την εμβολιαστική σας κάλυψη, μιλήστε με τον οικογενειακό σας γιατρό, τον παιδίατρο και τους γονείς σας. Συμβουλευτείτε το βιβλιάριο υγείας παιδιού. Δυνατόν να χρειαστεί να επαναλάβετε κάποια εμβόλια, όπως και να διερευνήσετε με αιματολογικές εξετάσεις αν έχετε αντισώματα για κάποια από τα νοσήματα έναντι των οποίων τα εμβόλια σας προφυλάσσουν. Συνέχεια στη σελίδα 16

16

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

Ποιο εμβόλιο μας χρειάζεται Συνέχεια από τη σελίδα 14 Εμβόλιο Covid-19: Ναι! Ολοι οι πολίτες άνω των 18 ετών συστήνεται να ολοκληρώνουν το αρχικό σχήμα εμβολιασμού και στη συνέχεια να λαμβάνουν μία ενισχυτική δόση μετά από 3 μήνες (δύο μήνες αν είχε προηγηθεί εμβολιασμός με J&J). Δεύτερη ενισχυτική δόση συστήνεται σε ανοσοκατασταλμένους ασθενείς. Εμβόλιο ηπατίτιδας Α (HepA): Ισως. Δυνατόν να το χρειάζεστε αν ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Α* ή απλώς αν θέλετε να προστατευτείτε από τη νόσο. Δίνεται σε δύο δόσεις, 6-18 μήνες μακριά. Εμβόλιο ηπατίτιδας Β (HepB): Ισως. Δυνατόν να το χρειάζεστε αν δεν έχετε εμβολιαστεί στην παιδική ηλικία και ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για λοίμωξη από τον ιό της ηπατίτιδας Β* ή απλώς αν θέλετε να προστατευτείτε από τη νόσο. Δίνεται σε τρεις δόσεις, μέσα σε διάστημα 6 μηνών. Εμβόλιο ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV): Ισως. Δυνατόν να το χρειάζεστε αν είστε γυναίκα ή άνδρας έως 26 ετών, δεν έχετε εμβολιαστεί στην παιδική ηλικία και ανήκετε σε ομάδα υψηλού κινδύνου για λοίμωξη από τον ιό HPV*. Δίνεται σε τρεις δόσεις, μέσα σε διάστημα 6 μηνών. Εμβόλιο γρίπης: Ναι! Ειδικά αν ανήκετε σε ομάδες αυξημένου κινδύνου (ηλικία ≥ 60 ετών, επί χρόνιων νοσημάτων, εγκυμοσύνης, σε στενή επα-

φή με βρέφη < 6 μηνών ή με άτομα ευάλωτα, εργαζόμενος σε χώρους παροχής υγείας κ.λπ.) χρειάζεστε μία δόση κάθε φθινόπωρο (ή έστω χειμώνα) για τη δική σας προστασία, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντός σας. Εμβόλιο ιλαράς, παρωτίτιδας, ερυθράς (MMR): Ισως. Αν έχετε γεννηθεί μετά το 1970, θα πρέπει να έχετε εμβολιαστεί με δύο δόσεις MMR, με μεσοδιάστημα τουλάχιστον 4 εβδομάδων μεταξύ τους, εκτός αν υπάρχει αντένδειξη ή ιστορικό νόσου.* Αν έχετε εξασθενημένο ανοσοποιητικό δεν πρέπει να εμβολιάζεστε με MMR. Εμβόλια μηνιγ γιτιδόκοκκου - τετραδύναμο, συζευγμένο (MenACWY) και MenB: Ισως. Δυνατόν να χρειάζεστε να εμβολιαστείτε τόσο με το MenACWY όσο και με το MenB αν ανήκετε σε ομάδες αυξημένου κινδύνου για μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο*. Δυνατόν να χρειάζεστε ενισχυτική δόση MenACWY στα 5 έτη, εφόσον παραμένει ο κίνδυνος, όπως επί απουσίας σπλήνα. Χρειάζεστε ένα MenACWY αν είστε νεοσύλλεκτος στρατιώτης. Μπορείτε να σκεφτείτε το Men B αν είστε < 23 ετών και αφού συζητήσετε με τον οικογενειακό σας γιατρό. Εμβ όλ ι ο π νε υ μονι ό κ ο κ κ ου (Pneumo23 [PPSV23], Prevenar [PCV13]): Ισως. Αν είστε ≥ 65 ετών, χρειάζεστε και τα δύο είδη εμβολίων κατά του πνευμονιόκοκκου, Prevenar (αν δεν το έχετε κάνει στο παρελθόν) και Pneumo23. Προηγεί-

Μίνι οδηγός για τα εμβόλια που είναι στη διάθεσή μας και για τη χρησιμότητά τους

ται το Prevenar και μετά από ένα έτος ακολουθεί το Pneumo23. Αν είστε < 65 ετών αλλά έχετε χρόνια καρδιοπάθεια (εξαιρείται η υπέρταση), χρόνια ηπατική νόσο, χρόνια πνευμονοπάθεια, σακχαρώδη διαβήτη, αλκοολισμό ή είστε καπνιστής πρέπει να κάνετε και τα δύο είδη πνευμονιοκοκκικών εμβολίων. Μία δόση PCV13, το οποίο πρέπει να προηγείται, και μετά ένα έτος να ακολουθεί μία δόση PPSV23. Εμβόλιο τετάνου-διφθερίτιδας και ακυτταρικό κοκίτη (Tdap, Td): Ναι! Εάν δεν έχετε λάβει μία δόση Tdap κατά τη διάρκεια της ζωής σας, πρέπει να κάνετε ένα εμβόλιο Tdap τώρα. Μετά από αυτό χρειάζεστε μία αναμνηστική δόση Τd ή Tdap κάθε 10 έτη. Ολες οι γυναίκες σε κάθε εγκυμοσύνη τους πρέπει να λαμβάνουν μία δόση Tdap ή Tdap-IPV, κατά προτίμηση από την 27η-36η εβδομάδα κύησης, ανεξάρτητα από το διάστημα που μεσολάβησε από προηγούμενο εμβολιασμό με Td/Tdap. Μιλήστε με τον γιατρό σας αν δεν έχετε κάνει τουλάχιστον 3 δόσεις εμβολίων τετάνου/διφθερίτιδας στη διάρκεια της ζωής σας ή αν έχετε ένα βαθύ ή βρόμικο τραύμα. Εμβόλιο ανεμοβλογιάς (VAR): Ισως. Αν δεν έχετε περάσει ανεμοβλογιά και δεν έχετε εμβολιαστεί μέχρι τώρα ή έχετε λάβει μία μόνο δόση εμβολίου μιλήστε με τον γιατρό σας.* Εμβόλιο έρπητος ζωστήρα: Ισως.* Στην Ελλάδα μέχρι τώρα κυκλοφο-

ρούσε το εμβόλιο με ζώντα εξασθενημένο ιό (Zostavax). Συστήνεται μία δόση εμβολίου σε ενήλικες ηλικίας μεταξύ 60 - 75 ετών, ανεξάρτητα αν αναφέρεται προηγούμενη εκδήλωση έρπητος ζωστήρα. Δεν πρέπει να χορηγείται σε ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό. Εδώ και λίγες ημέρες είναι διαθέσιμο στη χώρα μας και το εμβόλιο Shingrix, που δεν είναι ζων εξασθενημένο εμβόλιο και το οποίο μπορεί να χορηγηθεί και σε ανοσοκατεσταλμένους ενήλικες. Χορηγείται σε ενήλικες ηλικίας ≥ 50 ετών, σε σχήμα 2 δόσεων με τη 2η δόση να μπορεί να χορηγηθεί 2 μήνες μετά την πρώτη. Το Shingrix βρίσκεται εν αναμονή της εισαγωγής του στη θετική λίστα και στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού και μέχρι την ολοκλήρωση των παραπάνω διαδικασιών είναι διαθέσιμο ιδιωτικά. Εμβόλιο αιμόφιλου ινφλουέντζας τύπου b (Hib): Ισως. Κάποιοι ενήλικες που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κίνδυνου, π.χ. ασπληνία, χρειάζονται εμβολιασμό με μία δόση Hib. Ετοιμάζεστε για κάποιο ταξίδι εκτός Ευρώπης και ΗΠΑ; Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της ταξιδιωτικής ιατρικής του ΕΟΔΥ. * Μιλήστε με τον γιατρό σας για να προσδιορίσετε το επίπεδο κινδύνου για λοίμωξη και την ανάγκη σας για εμβόλιο. * Γενικός οικογενειακός ιατρός, γενικός γραμματέας της Ελληνικής Ενωσης Γενικής Ιατρικής

18

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

Η ΣΗΜΑΣΊΑ ΤΗΣ ΑΝΟΣΟΠΟΊΗΣΗΣ

Δώρο ζωής για τα παιδιά μας ανοσοποίηση είναι βασικό συστατικό της πρωτοβάθμιας υγειονομικής περίθαλψης και αναμφισβήτητο ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι επίσης μία από τις καλύτερες οικονομικές επενδύσεις στην υγεία. Τα εμβόλια είναι φάρμακα που χορηγούνται συνήθως με ένεση. Κατασκευάζονται από νεκρούς ή εξασθενημένους μικροοργανισμούς (μικρόβια ή ιούς) ή με άλλες σύγχρονες εργαστηριακές τεχνικές υψηλής τεχνολογίας και βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να μάθει να προστατεύεται. Τα εμβόλια είναι κρίσιμα για την πρόληψη και τον έλεγχο των επιδημιών από μολυσματικές ασθένειες. Υποστηρίζουν την παγκόσμια ασφάλεια της υγείας και αποτελούν μέρος της ανθρώπινης πάλης κατά των ασθενειών για περισσότερα από 200 χρόνια. Η παγκόσμια εκστρατεία εμβολιασμού κατάφερε να εξαλείψει εντελώς την ευλογιά και σε όλες -εκτός από μια χούφτα- τις χώρες την πολιομυελίτιδα. Ο εμβολιασμός κατά την παιδική ηλικία έχει μειώσει σημαντικά τη νοσηρότητα και τη θνησιμότητα από μολυσματικές ασθένειες σε μεγάλο μέρος του αναπτυγμένου κόσμου και ο ετήσιος εμβολιασμός κατά της γρίπης είναι μία παγκοσμίως αποδεκτή πρακτική για τη μείωση των επιπτώσεων της λοίμωξης από την εποχική γρίπη. Πριν από τον εικοστό αιώνα ο άνθρωπος πέθαινε από νοσήματα που ακόμα και οι γιατροί σήμερα φαίνεται να έχουν ξεχάσει. Ο τύφος, η χολέρα, η πανώλη, η πολιομυελίτιδα, η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκίτης, οι ηπατίτιδες, η μηνιγγίτιδα, η ευλογιά, η ελονοσία, η ιλαρά, η ερυθρά, η ανεμοβλογιά, η γρίπη, η ελονοσία κ.λπ. προκάλεσαν μεγάλες επιδημίες και έχουν σκοτώσει δισεκατομμύρια ανθρώπους στους αιώνες που πέρασαν. Από τότε μέχρι σήμερα, 200 χρόνια μετά, για τα περισσότερα από τα νοσήματα αυτά δημιουργήσαμε εμβόλια και κατορθώσαμε να τα εξαφανίσουμε ή να περιορίσουμε σε πολύ μεγάλο βαθμό την εμφάνισή τους. Σήμερα διαθέτουμε εμβόλια για την πρόληψη περισσότερων από 20 απειλητικών για τη ζωή ασθενειών, βοηθώντας τα άτομα όλων των ηλικιών να ζήσουν περισσότερο. Η ανοσοποίηση αποτρέπει 2-3 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο από ασθένειες όπως η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκίτης, η γρίπη και η ιλαρά. Στη χώρα μας τα τελευταία 20

Η

Γράφει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΝΤΑΛΟΎΚΑΣ

Με μια σειρά από εμβόλια κατορθώσαμε να εξαφανίσουμε ή να περιορίσουμε σε πολύ μεγάλο βαθμό την εμφάνισή σοβαρών νοσημάτων

χρόνια, με τη γενίκευση των εμβολιασμών και το εφαρμοζόμενο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, η εμφάνιση απειλητικών για την υγεία και τη ζωή νοσημάτων στον παιδικό πληθυσμό έχει σχεδόν αποτραπεί. Ετσι, για παράδειγμα η διφθερίτιδα, ο τέτανος, η πολιομυελίτιδα, η ερυθρά, η ανεμοβλογιά και η παρωτίτιδα έχουν να κάνουν την εμφάνισή τους πολλά χρόνια. Μερικοί άνθρωποι πιστεύουν ότι η φυσική ανοσία που αφήνει η ίδια η νόσος, είναι καλύτερη από την ανοσία που παρέχουν τα εμβόλια. Ωστόσο, οι φυσικές λοιμώξεις μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές επιπλοκές και να είναι θανατηφόρες. Αυτό ισχύει ακόμη και για ασθένειες που πολλές φορές οι άνθρωποι θεωρούν ήπιες, όπως η ανεμοβλογιά. Είναι αδύνατο να προβλεφθεί ποιος θα κολλήσει σοβαρές λοιμώξεις που μπορεί να οδηγήσουν σε νοσηλεία.

Εμβόλια και «συλλογική ανοσία» Τα εμβόλια δεν λειτουργούν μόνο σε ατομικό επίπεδο, αλλά προστα-

τεύουν ολόκληρους πληθυσμούς. Οταν εμβολιαστούν αρκετά άτομα, η πιθανότητα ένα νόσημα να επεκταθεί στον γενικό πληθυσμό (επιδημία) είναι πολύ μικρή, ακόμη και για άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί. Ουσιαστικά, ένα βακτήριο ή ιός απλά δεν θα έχει αρκετούς επιλέξιμους ξενιστές για να προσβάλει και τελικά θα εξαφανιστεί εντελώς. Αυτό το φαινόμενο ονομάζεται «συλλογική ανοσία» ή «ανοσία της κοινότητας» και επέτρεψε την πλήρη εξάλειψη λοιμωδών νοσημάτων, πολύ επικίνδυνων για την υγεία και τη ζωή, χωρίς να χρειάζεται να εμβολιαστούν όλοι. Η «συλλογική ανοσία» είναι εξαιρετικά σημαντική για τη δημόσια υγεία, αφού πάντοτε θα υπάρχει ένα ποσοστό του πληθυσμού που δεν μπορεί να εμβολιαστεί, συμπεριλαμβανομένων των βρεφών κάτω των 2 μηνών, των ατόμων με σοβαρές αλλεργίες, των εγκύων ή των ατόμων με μειωμένο ανοσοποιητικό σύστημα για διάφορους λόγους. Χάρη στη «συλλογική ανοσία», αυ-

τοί οι άνθρωποι θα παραμείνουν ασφαλείς.

Ασφάλεια των εμβολίων Τα εμβόλια είναι τα πλέον ασφαλή ιατρικά μέσα της σύγχρονης ιατρικής. Οι σοβαρές παρενέργειες συμβαίνουν πολύ σπάνια, λιγότερο από μία στις εκατομμύρια δόσεις εμβολίων. Αν συμβούν, τις περισσότερες φορές μπορούν να θεραπευτούν γρήγορα και αποτελεσματικά. Οι περισσότερο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι ήπιες και τοπικές στο σημείο της ένεσης (πόνος, οίδημα, ερυθρότητα). Κάποια εμβόλια, σπάνια, μπορεί να προκαλέσουν σοβαρές ή εξαιρετικά σπάνια ακόμη και θανατηφόρες ανεπιθύμητες αντιδράσεις. Δεν υπάρχει το «τέλειο» εμβόλιο που να προστατεύει όλους όσοι το λαμβάνουν και να είναι απολύτως ασφαλές για όλους. Ωστόσο, οι ισχυρές διαδικασίες αδειοδότησης και οι δοκιμές ασφάλειας (φάσεις) διασφαλίζουν ότι τα Συνέχεια στη σελίδα 20

Ο πόνος πρέπει να αντιμετωπίζεται γρήγορα και αποτελεσματικά Υπάρχει ορισμός για τον πόνο; Η Διεθνής Ενωση για τη Μελέτη του Πόνου δίνει τον ορισμό του πόνου ως «μιας δυσάρεστης αισθητικής και συναισθηματικής εμπειρίας που σχετίζεται ή μοιάζει με αυτήν που σχετίζεται με πραγματική ή πιθανή βλάβη των ιστών». Τα άτομα αντιλαμβάνονται ωστόσο την έννοια του πόνου κυρίως μέσα από τις εμπειρίες της ζωής τους. Ο πόνος αποτελεί άλλωστε ένα εξαιρετικά συχνό βίωμα στη ζωή των ανθρώπων που επηρεάζεται σε ποικίλο βαθμό από βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς παράγοντες. Είναι οξύς ή χρόνιος; Ο πόνος μπορεί να είναι οξύς ή χρόνιος, ανάλογα με την αιτιολογία και την παθοφυσιολογία που τον προκαλεί. Ο οξύς πόνος μπορεί να οφείλεται σε βλάβη νευρολογική ή ιστών (π.χ. διάστρεμμα, εξάρθρωση, πτώσεις), σε χειρουργείο, σε προσωρινή ή διαλείπουσα δυσλειτουργία του οργανισμού (π.χ. δυσμηνόρροια/πόνοι περιόδου, δυσκοιλιότητα), ή σε κάποιο τύπο πονοκεφάλου (π.χ. κεφαλαλγία τάσης). Στις 10 πιο συχνές επώδυνες καταστάσεις παγκοσμίως συγκαταλέγονται η κεφαλαλγία τάσης, η ημικρανία και ο οξύς πόνος στη μέση. Ως χρόνιος περιγράφεται ο

πόνος που διαρκεί τουλάχιστον τρεις μήνες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) αναγνωρίζει τον χρόνιο πόνο ως ένα παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας. Στις πιο συχνές χρόνιες επώδυνες καταστάσεις συγκαταλέγονται οι πόνοι στη μέση, στον αυχένα, της οστεοαρθρίτιδας, και άλλων μυοσκελετικών παθήσεων.

Μπορεί να μετρηθεί ο πόνος; Η ίδια η φύση του πόνου καθιστά εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση την όποια προσπάθεια αντικειμενικής μέτρησής του. Παρ’ όλα αυτά, η αξιολόγηση της έντασης του πόνου βοηθά σημαντικά στην αποτελεσματική διαχείρισή του. Οι επαγγελματίες υγείας χρησιμοποιούν διάφορες κλίμακες προκειμένου να εκτιμήσουν και να τα-

ξινομήσουν τον πόνο που τους περιγράφουν οι ασθενείς τους. Τελικά, πώς αντιμετωπίζεται ο πόνος; Η ανακούφιση αποτελεί την προτεραιότητα των ανθρώπων που βιώνουν συνθήκες πόνου. Η πιο κοινή θεραπεία για την αντιμετώπιση του πόνου είναι τα παυσίπονα φάρμακα, τα οποία οι ασθενείς προμηθεύονται από

τα φαρμακεία ως αυτοθεραπεία ή με συνταγή γιατρού ή στο πλαίσιο της νοσηλείας τους σε νοσοκομειακές δομές. Η έγκαιρη αντιμετώπιση του πόνου διαδραματίζει επίσης κρίσιμο ρόλο. Από ευρήματα ερευνών έχει επίσης προκύψει πως σε ασθενείς με χρόνιους πόνους αυτός μπορεί να επιδεινωθεί εάν καθυστερήσει η λήψη της κατάλληλης θεραπείας.

Gopain®: Δρα στον πόνο από τα πρώτα 10 λεπτά H ΕLPEN κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα νέο, καινοτόμο προϊόν για την ανακούφιση από καθημερινούς πόνους, όπως είναι ο πονοκέφαλος, οι μυοσκελετικοί πόνοι και οι πόνοι περιόδου. Πρόκειται για το Gopain®, το αναλγητικό και αντιφλεγμονώδες σκεύασμα το οποίο περιέχει σε μοναδική αναλογία δυο καταξιωμένες δραστικές ουσίες, την παρακεταμόλη και την ιβουπροφαίνη σε μόνο ένα δισκίο. Η χρήση του ενδείκνυται για βραχυπρόθεσμη συμπτωματική θεραπεία του ήπιου έως μέτριου πόνου με τη δράση του να ξεκινά από τα πρώτα 10 λεπτά. Σε μόνο ένα δισκίο προσφέρει τη διπλή δράση των καταξιωμένων φαρμάκων παρακεταμόλη και ιβουπροφαίνη στις ελάχιστες συγκεντρώσεις του συγκεκριμένου συνδυασμού. Συμβάλλει αποδεδειγμένα στη γρήγορη ανακούφιση από τον πόνο, χωρίς να επιβαρύνει τον οργανισμό με μεγάλες δόσεις φαρμάκων. Περιέχοντας 500 mg παρακεταμόλης και 150 mg ιβουπροφαίνης ανά δισκίο, τo Gopain® προσφέρει ευελιξία στη δοσολογία,

ανάλογα με την ένταση του πόνου. Ταυτόχρονα, η λήψη δύο ουσιών σε μόνο ένα δισκίο εξασφαλίζει ευκολία στη χρήση, καλύτερη συμμόρφωση και μείωση της πιθανότητας υπερ- ή υπο- δοσολόγησης. Η χορήγησή του δεν θα πρέπει να υπερβαίνει τα έξι δισκία ημερησίως και μπορεί να γίνει με τη μορφή ενός ή δύο δισκίων ανά έξι ώρες, ανάλογα με τις ανάγκες που υπάρχουν για αναλγησία. Η ELPEN δραστηριοποιείται εδώ και 57 χρόνια στην ανάπτυξη και την παραγωγή επώνυμων ελληνικών φαρμάκων υψηλής ποιότητας και αξιοπιστίας. Με την κυκλοφορία του Gopain® διευρύνει ακόμα περισσότερο το χαρτοφυλάκιο των σκευασμάτων της, επιβεβαιώνοντας τη διαχρονική προσήλωσή της στην έρευνα νέων σκευασμάτων που βελτιώνουν την υγεία. ΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ Ο ΕΟΦ ΣΥΝΙΣΤΟΥΝ: ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΠΡΟΣΕΚΤΙΚΑ ΤΙΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΧΡΗΣΗΣ - ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΕΙΤΕ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ Ή ΤΟΝ ΦΑΡΜΑΚΟΠΟΙΟ ΣΑΣ

20

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

Θωρακίζουμε την υγεία τους Συνέχεια από τη σελίδα 18 οφέλη των εμβολίων για την υγεία υπερτερούν κατά πολύ των κινδύνων. Καθώς τα εμβόλια χορηγούνται σε υγιείς ανθρώπους, αυτά τα ρυθμιστικά μέτρα είναι ακόμη πιο αυστηρά, πράγμα που σημαίνει ότι το επίπεδο του «αποδεκτού κινδύνου» για τα εμβόλια είναι πολύ χαμηλότερο από αυτό που θα ήταν για άλλα φάρμακα.

mRNA εμβόλια και Sars-Cov2 Η προσπάθεια που είχε ξεκινήσει πριν από κάποιες δεκαετίες για τη δημιουργία mRNA εμβολίων ευδοκίμησε λίγους μήνες μετά την έναρξη της πανδημίας με τον Sars-Cov2. Η αποκωδικοποίηση του γονιδιώματος του ιού, η προσπάθεια χιλιάδων εξειδικευμένων επιστημόνων και η αυξημένη παγκόσμια χρηματοδότηση είχαν αποτέλεσμα τη δημιουργία των εμβολίων εναντίον του κορονοϊού, ένα πραγματικό θαύμα της ιατρικής τεχνολογίας και επιστήμης, δώρο στην ανθρωπότητα. Στην πραγματικότητα ο άνθρωπος μπόρεσε για πρώτη φορά να εισαγάγει μηνύματα στα κύτταρα και να τα «χρησιμοποιήσει» για δικό του όφελος. Τα mRNA εμβόλια κουβαλούν ένα μικρό τμήμα του γονιδιώματος του ιού, που αποτελεί το μήνυμα για να παράξουν τα κύτταρά μας μια πρωτεΐνη του κορονοϊού την

Τα mRNA εμβόλια για τον κορονοϊό δημιούργησαν τα πρώτα βήματα και άνοιξαν τον δρόμο στον τομέα της έρευνας εναντίον όχι μόνο του Sars-Cov2, αλλά και πολλών άλλων χρόνιων και πολύ σοβαρών νοσημάτων, όπως για παράδειγμα ο καρκίνος του προστάτη, του μαστού, του εγκεφάλου κ.λπ.

οποία θα αναγνωρίσει στη συνέχεια το ανοσοποιητικό σύστημα και θα δημιουργήσει εναντίον της αντισώματα. Με τον τρόπο αυτό θωρακίζεται ο οργανισμός με όπλα (αντισώματα) εναντίον του ιού ώστε όταν θα έρθει σε επαφή μαζί του να μπορέσει να τον εξουδετερώσει. Οπως όλα τα εμβόλια, τα mRNA εμβόλια παρέχουν προστασία σε αυτούς που εμβολιάζονται για νοσήματα όπως η Covid-19, χωρίς να ρισκάρουν τα σοβαρά επακόλουθα που προκύπτουν από την ίδια τη νόσο. Τα εμβόλια αυτά, μέσα από τις κλινικές δοκιμές, τις μελέτες που έγιναν σε όλο τον κόσμο αλλά και με τις πάνω από 10 δισεκατομμύρια δόσεις που μέχρι στιγμής έχουν χορηγηθεί παγκοσμίως, αποδείχτηκαν πολύ αποτελεσματικά και ασφαλή σε υψηλό βαθμό. Σήμερα τα mRNA εμβόλια της Pfizer και της Moderna έχουν πάρει πλήρη αδειοδότηση για την ηλικία των 16 ετών και άνω και αναμένεται πολύ σύντομα να την πάρουν και για τις μικρότερες ηλικίες.

Το μέλλον Τα οφέλη που προκύπτουν με τον εμβολιασμό είναι η αποφυγή επιβάρυνσης του συστήματος υγείας, σοβαρών νοσημάτων που απαιτούν νοσηλεία σε μονάδες εντατικής θεραπείας, σοβαρών

αναπηριών, θανάτων, ανθρώπινης οδύνης και οικονομικού κόστους. Η πρόσφατη πανδημία του Covid-19 έδωσε την ευκαιρία να αναδειχτούν με περίτρανο τρόπο η σημασία και η αξία που έχουν τα εμβόλια και ο εμβολιασμός, καθώς ο εμβολιασμός με το εμβόλιο εναντίον του Sars-Cov2 είναι το κυριότερο μέσον για τον έλεγχο της πανδημίας. Τα mRNA εμβόλια για τον κορονοϊό δημιούργησαν τα πρώτα βήματα και άνοιξαν τον δρόμο στον τομέα της έρευνας εναντίον όχι μόνο του Sars-Cov2, αλλά και πολλών άλλων χρόνιων και πολύ σοβαρών νοσημάτων, όπως για παράδειγμα ο καρκίνος του προστάτη, του μαστού, του εγκεφάλου κ.λπ. Σήμερα υπάρχουν αποτελεσματικά εμβόλια που στοχεύουν σε λοιμώξεις οι οποίες προδιαθέτουν τους ανθρώπους σε μακροχρόνιες επιπλοκές, όπως ο καρκίνος. Τα εμβόλια για τον HPV και για τις ηπατίτιδες είναι επί της ουσίας εμβόλια που αποτρέπουν καρκίνους όπως των γεννητικών οργάνων ανδρών και γυναικών, του πρωκτού, του τραχήλου, του στόματος και του ήπατος. Συνολικά, η επιτυχία της ανάπτυξης εμβολίων κατά των οξειών ασθενειών τον 20ό αιώνα έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη εμβολίων για χρόνιες ασθένειες τον 21ο αιώνα. Τώρα εισάγουμε μια δεύτερη

«χρυσή εποχή» της εμβολιολογίας για την καλύτερη κατανόηση των κοινών ασθενειών, την ανάπτυξη εμβολίων κατά των χρόνιων μη λοιμώξεων και την καλύτερη ενσωμάτωση των προόδων της βιολογίας, της γονιδιωματικής, της ανοσολογίας, της μοριακής βιολογίας και της ιολογίας. Μη λοιμώδη νοσήματα όπως η νόσος Alzheimer, αυτοάνοσα, αλλεργίες, καρκίνοι και παράσιτα αποτελούν τον στόχο της έρευνας των μελλοντικών εμβολίων. Ο εμβολιασμός αναδεικνύεται στο πιο σημαντικό όπλο που έχουμε στη διάθεσή μας για την υγεία και την πρόληψη του σήμερα και του αύριο. Αν και πολλά από τα σημερινά εμβόλια είναι εξαιρετικά αποτελεσματικά, οι προσπάθειες συνεχίζονται για την ανάπτυξη εμβολίων πιο αποτελεσματικών από αυτά που είναι διαθέσιμα σήμερα. Το μέλλον των εμβολιασμών εξαρτάται από την επιτυχία που θα έχει η έρευνα για εμβόλια που θα είναι πολύ πιο εύκολο να χορηγηθούν, θα αντέχουν σε θερμοκρασία περιβάλλοντος για μεγάλα χρονικά διαστήματα και θα προσφέρουν μια μεγαλύτερη και μακροχρόνια ανοσολογική απάντηση του οργανισμού για πολλές ασθένειες, μολυσματικές και μη. * Παιδίατρος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων

υγεία & ζωή

21

16-17 Απριλίου 2022

Μ

ία από τις βασικές διαπιστώσεις, που εδώ και χρόνια οι επιστήμονες και οι οικονομολόγοι της υγείας έχουν αναδείξει, είναι ότι οι πολιτικές πρόληψης και ενίσχυσης της δημόσιας υγείας είναι βασικοί πυλώνες βιωσιμότητας των συστημάτων υγείας, αλλά και διασφάλισης όρων ανάπτυξης για τις κοινωνίες. Βέβαια, μια αλήθεια που έχει καταγραφεί πολλάκις στη βιβλιογραφία αλλά και στον επιστημονικό θεσμικό λόγο έπρεπε να την «υπενθυμίσει», με δραματικό τρόπο, η δύσκολη περίοδος της πανδημίας. Ετσι, εκεί που η πρόληψη και τα πρωτοβάθμια συστήματα υγείας λειτούργησαν, εκεί που οι εμβολιασμοί κάλυψαν μεγάλα τμήματα του πληθυσμού, τα αποτελέσματα ήταν αξιοσημείωτα, ακόμη και για νόσους πέρα από τον Covid-19. Εμβόλια και υγειονομικά φορτία Αλλωστε, στον πυρήνα των πολιτικών πρόληψης είναι οι εμβολιασμοί, που αποτελούν μία από τις πιο επιτυχημένες και οικονομικά αποδοτικές παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας για τη μείωση του φορτίου των μολυσματικών ασθενειών. Μάλιστα, με βάση τη βιβλιογραφία, είναι η δεύτερη πιο αποτελεσματική δράση πρόληψης μετά την ύπαρξη διαθέσιμου καθαρού νερού. Γι’ αυτό, τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όσο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχουν θέσει στόχο να αυξήσουν το ποσοστό εμβολιαστικής κάλυψης ενάντια στη γρίπη στο 75% μεταξύ ηλικιωμένων και όσων θεωρούνται ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο.

ΚΛΕΙΔΙ ΟΙ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΙ ΓΙΑ ΒΙΏΣΙΜΑ ΣΥΣΤΉΜΑΤΑ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟ ΑΝΑΠΤΥΞΉ

Η περίπτωση του αντιπνευμονιοκοκκικού εμβολιασμού Ειδικότερα, τονίζεται ότι η επίτευξη του ποσοστού-στόχου του αντιγριπικού εμβολιασμού στην Ευρώπη θα μείωνε δραστικά τις δαπάνες δημόσιας υγείας κατά:  31.400 νοσηλείες  1.015.100 εργάσιμες ημέρες που χάνονται ετησίως  1,7 εκατομμύριο λιγότερα συμβάντα που σχετίζονται με γρίπη  767.800 επισκέψεις σε γιατρούς  14.300 θανάτους Μια πρόσφατη ανάλυση έδειξε ότι, εάν επιτυγχανόταν ποσοστό κάλυψης 100% ενάντια στη γρίπη σε ασθενείς με παράγοντες κινδύνου στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ισπανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, θα μπορούσαν να εξοικονομηθούν 1,59 δισ. ευρώ από τη μείωση των νοσηλειών και 39,45 εκατ. ευρώ σε μειωμένες επισκέψεις σε δομές πρωτοβάθμιας φροντίδας. Δεν είναι τυχαίο, ωστόσο, ότι παρά τα δεδομένα αυτά, σε όλο τον κό-

σμο οι ενήλικοι εξακολουθούν να πεθαίνουν από ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με τον εμβολιασμό. Κι αυτό γιατί εκατομμύρια ενήλικοι δεν έχουν εμβολιαστεί με ένα ή περισσότερα από τα εμβόλια που συνιστώνται για την ηλικιακή ομάδα και την κατάστασή τους, θέτοντας τόσο τους εαυτούς τους όσο και άλλους σε κίνδυνο. Χαμηλά ποσοστά κάλυψης Παρά, μάλιστα, την εκτενή δημόσια συζήτηση για την αναγκαιότητα των εμβολιασμών, πολύ λίγες ευρωπαϊκές χώρες έχουν επιτύχει το ποσοστό κάλυψης στόχου 75% για άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (≥65 ετών). Οσο για τον πνευμονιοκοκκικό εμβολιασμό, που είναι βασικός για αυτές τις ηλικιακές ομάδες, η υστέρησή του, ιδίως σε ενηλίκους με χρόνια νοσήματα (σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακό, κάπνισμα κ.ο.κ.) έχει επισημανθεί με δραματικό τρόπο από τους φορείς δημόσιας

υγείας ότι έχει βαριές επιπτώσεις. Ειδικότερα, όταν κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε μείωση της εμβολιαστικής κάλυψης σε όλες τις ηλικίες. Ετσι, σε μια προσπάθεια να διασκεδάσει τη σύγχυση που παρατηρήθηκε στη σειρά και στα μεσοδιαστήματα των επιμέρους εμβολιασμών, η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, όπως και αντίστοιχες συμβουλευτικές επιτροπές σε άλλες χώρες, έδωσε οδηγίες για τον χρόνο πραγματοποίησης των εμβολιασμών ρουτίνας σε σχέση με τον εμβολιασμό κατά της Covid-19. Ειδικότερα αναφέρεται πως «τα εμβόλια Covid-19 mRNA συστήνεται να χορηγούνται με μεσοδιάστημα 7-14 ημερών από τα άλλα εμβόλια». Σε περίπτωση όμως που υπάρχει ανάγκη ταυτόχρονου ή με μικρότερο από το παραπάνω συνιστώμενο μεσοδιάστημα εμβολιασμού με

εμβόλια ρουτίνας (π.χ. αντιγριπικό, πνευμονιόκοκκου κτλ), τότε αυτός διενεργείται κανονικά, χωρίς καθυστέρηση. Εδώ αξίζει να διευκρινιστεί πως ο αντιπνευμονιοκοκκικός εμβολιασμός δεν έχει εποχικότητα και κάλλιστα μπορεί να διενεργηθεί σε ευάλωτες ομάδες ασθενών την άνοιξη και το καλοκαίρι. Ετσι αποφεύγεται κι ο «συνωστισμός» εμβολιασμών τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες. Γι’ αυτό τονίζεται ότι η πρόσβαση σε εμβολιασμούς πρέπει να διευρυνθεί και να διευκολυνθεί από τους επαγγελματίες υγείας κατά τη διάρκεια επιδημιών και πανδημιών. Αλλωστε, οι επαγγελματίες υγείας έχουν τεκμηριωμένη εκπαίδευση και εμπειρία στη χορήγηση εμβολίων, στη λήψη ιστορικού φαρμάκων, στην παροχή συμβουλών και στη διαχείριση ανεπιθύμητων ενεργειών που σχετίζονται με τη φαρμακευτική αγωγή.

22

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ

Μια σπάνια κληρονομική νόσος αιμόσταση είναι ένας θεμελιώδης αμυντικός μηχανισμός του ανθρώπινου οργανισμού έναντι της αιμορραγίας και περιλαμβάνει ένα σύνολο πολύπλοκων βιοχημικών μηχανισμών. Χωρίζεται σε πρωτογενή και δευτερογενή. Η πρωτογενής αιμόσταση αφορά τη συμπεριφορά του αγγείου μετά τον τραυματισμό του. Η δευτερογενής αιμόσταση περιλαμβάνει μια ομάδα αλληλένδετων βιοχημικών αντιδράσεων και μηχανισμών αλληλεπίδρασης μεταξύ πρωτεϊνών, αιμοπεταλίων και του ενδοθηλίου του αγγείου. Τελευταίο στάδιο στη διαδικασία της αιμόστασης είναι αυτό της ινωδόλυσης, με την οποία αποτρέπεται η υπερβολική αύξηση του θρόμβου μέσα στα αγγεία και ευοδώνεται η διάλυσή του. Υπάρχει μια μαγική ισορροπία ανάμεσα στην αιμορραγία και τη θρόμβωση. Η ισορροπία αυτή διασφαλίζεται με μια αλυσίδα ρυθμιστικών μηχανισμών που εξασφαλίζουν την ομαλή ροή του αίματος στα αγγεία. Αιμορραγική διάθεση μπορεί να προκύψει σε περίπτωση ποσοτικών ή ποιοτικών διαταραχών σε οποιοδήποτε σημείο της αιμόστασης. Η αιμορροφιλία είναι μια σπάνια κληρονομική νόσος της αιμόστασης, που οφείλεται σε έλλειψη του παράγοντα VIII (Αιμορροφιλία Α) ή του παράγοντα IX (Αιμορροφιλία Β) του μηχανισμού της πήξης. Αναφορές για το συγκεκριμένο νόσημα υπάρχουν πολύ πριν από τον προσδιορισμό της παθοφυσιολογίας του και της τελικής ονομασίας του, αιμορροφιλία. Στο βασικό κείμενο του ραβινικού Ιουδαϊσμού, Ταλμούδ, τον 2ο αι. μ.Χ., διαβάζουμε: «Εάν το πρώτο της παιδί κάνει περιτομή και πεθάνει και επίσης και το δεύτερο παιδί πεθάνει, τότε το τρίτο παιδί δεν πρέπει να κάνει περιτομή». Ο Albucasis, ιατρός αραβικής καταγωγής (1013-1106), περιγράφει οικογένειες όπου τα άρρενα μέλη χάνουν τη ζωή τους από αιμορραγία. Ο Dr. John Conrad Otto δημοσιεύει το 1803 ότι η αιμορραγική διάθεση σε ορισμένες οικογένειες ακολουθεί τον νόμο της φυλοσύνδετης κληρονομικότητας. Στο NEJM εμφανίζεται για πρώτη φορά ο όρος αιμορροφιλία το 1823 από τον Hopff. Μόλις το 1952, γίνεται ο διαχωρισμός της αιμορροφιλίας Α και Β στην οποία δίδεται το όνομα του πρώτου παιδιού που διαγνώσθηκε, νόσος Christmas. Η Ιστορία θέλει την αιμορροφιλία να είναι η κατάρα του Στέμματος. Η βασίλισσα Βικτορία χάνει

Η

Γράφει η ΕΛΙΣΆΒΕΤΧΡΙΣΤΙΝΆ ΒΕΡΒΕΣΟΎ*

Η αιμορροφιλία είναι μια σπάνια κληρονομική νόσος της αιμόστασης, που οφείλεται σε έλλειψη του παράγοντα VIII ή του παράγοντα IX του μηχανισμού της πήξης

άρρενες απογόνους με αιμορραγία. Μέλη των βασιλικών οικογενειών της Αγγλίας, της Γερμανίας και της Ισπανίας χάνουν μέλη τους με την ίδια αιτία εφόσον η Αλίκη και η Βεατρίκη, κόρες της βασίλισσας Βικτορίας, παντρεύονται μέλη των αντίστοιχων οικογενειών. Η δύναμη ενός κατά τα άλλα σπάνιου νοσήματος φτάνει μέχρι την περίφημη Ρωσική Επανάσταση καθώς απόγονός της ήταν ο τελευταίος τσάρος Νικόλαος ΙΙ και ο μοναδικός του γιος Αλέξιος ήταν αιμορροφιλικός. Η ασθένεια του τελευταίου ήταν η αιτία να εισχωρήσει στα ενδότερα της τσαρικής οικογένειας ο Ρώσος μυσταγωγός Grigori Rasputin, ο οποίος καταφέρνει να αποκτήσει επιρροή στην οικογένεια Ρομανόφ, χειραγωγώντας τελικά το μέλλον της δυναστείας. Από τότε μέχρι σήμερα, οι γνώσεις μας για αυτή τη σπάνια νόσο έχουν αυξηθεί αρκετά. Σήμερα, λοιπόν, ξέρουμε ότι η αιμορροφιλία Α και Β είναι φυλοσύνδετα κληρονομικά νοσήματα που οφείλονται σε διαταραχή ή έλλειψη των παραγόντων της πήξης VIII και IX.

Στα 2/3 των ασθενών υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Οι παράγοντες VIII και IX, φυσιολογικά, κυκλοφορούν σε μη ενεργή μορφή και, όταν ενεργοποιηθούν, καταλύουν τη μετατροπή του παράγοντα Χ σε ενεργό Χα, ενός καταλυτικού παράγοντα στον καταρράκτη αντιδράσεων του μηχανισμού πήξης για το σχηματισμό της ινικής. Σε περίπτωση μειωμένης ενεργοποίησης του παράγοντα Χ επηρεάζονται ο σχηματισμός και η ανθεκτικότητα του θρόμβου με αποτέλεσμα να γίνεται ευαίσθητος στην ινωδόλυση. Η συχνότητα της αιμορροφιλίας Α υπολογίζεται ότι αντιστοιχεί σε 1:12.000 γεννήσεις ζώντων αγοριών, ενώ της Β αντιστοιχεί σε 1:60.000. Η συχνότητα είναι η ίδια σε όλες τις εθνικές ομάδες χωρίς γεωγραφική ή φυλετική προτίμηση. Τα γονίδια που κωδικοποιούν για τους παράγοντες VIII και IX βρίσκονται στο χρωμόσωμα Χ (γενετικοί τόποι Χq28 και Xq27 αντίστοιχα). Η θέση των γονιδίων στο χρωμόσωμα Χ κάνει τις γυναίκες να είναι πιο συχνά φορείς

του νοσήματος και τους άντρες να πάσχουν. Το γονίδιο του παράγοντα VIII αποτελείται από 26 εξόνια και εκείνο του παράγοντα ΙΧ από 8 εξόνια. Περιγράφεται πληθώρα μοριακών βλαβών (σημειακές μεταλλάξεις, ελλείψεις, εισδοχές νουκλεοτιδίων και ανακατατάξεις) που οδηγούν σε διαφορετικού βαθμού έλλειψη των πρωτεϊνικών τους προϊόντων. Η νόσος ταξινομείται ανάλογα με τα επίπεδα δραστικότητας του παράγοντα VIII ή IX πλάσμα. Βαριά αιμορροφιλία όταν τα επίπεδα δραστικότητας είναι <1%. Μέτρια όταν είναι 1-5% και ήπια όταν είναι >5-40%. Φυσιολογικά η δραστικότητα και των δύο παραγόντων είναι 50-100%. Επί υποψίας της νόσου, η ίδια η φύση του νοσήματος επιβάλλει τη λήψη ενός λεπτομερούς οικογενειακού ιστορικού, τον προσδιορισμό των χρόνων πήξης και τη μέτρηση των επιπέδων των παραγόντων VIII και IX.

Συνέχεια στη σελίδα 24

υγεία & ζωή

Ο

23

16-17 Απριλίου 2022

λο και συχνότερα ο 21ος αιώνας αναφέρεται ως ο αιώνας της βιοτεχνολογίας. Οι σημαντικότερες εφαρμογές της βιοτεχνολογίας είναι αναμφισβήτητα αυτές που σχετίζονται με την υγεία. Τα επιτεύγματα διεθνώς είναι εξαιρετικά σημαντικά. Βιοτεχνολογικά θεραπευτικά φαρμακευτικά προϊόντα με μονοκλωνικά αντισώματα, ανασυνδυασμένες πρωτεΐνες και ορμόνες χορηγούνται πλέον ως κύριες θεραπευτικές επιλογές στη θεραπεία του καρκίνου, αυτοάνοσων νοσημάτων, λοιμωδών νοσημάτων, νοσημάτων του αναπνευστικού και νευρικού συστήματος, κληρονομικών και σπάνιων νοσημάτων και άλλων. Ως αποτέλεσμα, το επίπεδο διαβίωσης των ασθενών με χρόνιες και ώς μέχρι πρόσφατα ανίατες ασθένειες να έχει βελτιωθεί δραστικά σε σχέση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Παγκοσμίως οι εταιρείες βιοτεχνολογίας, οι οποίες αναπτύσσουν ή παράγουν βιοτεχνολογικά θεραπευτικά προϊόντα, είναι πολύ λίγες και ακόμα λιγότερες αυτές που δεν ανήκουν στον χώρο των λεγόμενων «πολυεθνικών». Η όποια δραστηριότητα στη χώρα μας αναφορικά με την άμεση βιομηχανική ανάπτυξη και παραγωγή βιολογικών φαρμακευτικών θεραπευτικών προϊόντων βιοτεχνολογίας είναι ουσιαστικά μηδενική. Ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα στερείται σε πολύ μεγάλο βαθμό τα πολλαπλά οφέλη που θα μπορούσε να συνεισφέρει ο τομέας της βιοτεχνολογίας στην οικονομική δραστηριότητα της χώρας. Επίσης, αν και τις τελευταίες δυο δεκαετίες η βιοτεχνολογία είδε κάποια άνθηση σε ακαδημαϊκό και ερευνητικό επίπεδο με την ίδρυση πανεπιστημιακών τμημάτων και άλ-

ΒΙΟΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Επένδυση της DEMO

λων ερευνητικών ιδρυμάτων, στην πράξη δεν υπάρχει δυνατότητα σε ανεξάρτητους ερευνητές να δοκιμάσουν σε βιομηχανικό επίπεδο τις νέες ανακαλύψεις τους, λόγω της έλλειψης ανεξάρτητων παραγωγών βιοτεχνολογικών φαρμάκων. Επένδυση της DEMO Η DEMO, μελετώντας τις εξελίξεις στον χώρο της Βιοτεχνολογίας, τους νέους Ελληνες επιστήμονες που διαπρέπουν στο εξωτερικό και την αναγκαιότητα να αποκτήσει τεχνογνωσία στη νέα αυτή τεχνολογία,

αποφάσισε να δράσει δυναμικά και να προχωρήσει σε σημαντικές επενδύσεις, ώστε η Ελλάδα να ανήκει, και αυτή, στη μικρή ομάδα χωρών που έχει δυνατότητα παραγωγής βιοτεχνολογικών φαρμάκων. Για τον σκοπό αυτό: Θα δημιουργήσει ένα σύγχρονο Ερευνητικό Κέντρο Βιοτεχνολογίας, στο Κρυονέρι Αττικής, εντός του οποίου θα εγκατασταθούν τα Εργαστήρια Ερευνας και Ανάπτυξης βιοτεχνολογικών προϊόντων, καθώς και μία πιλοτική μονάδα παραγωγής μονοκλωνικών αντισωμάτων για

παραγωγές παρτίδων προϊόντος για κλινικές μελέτες. Επιπλέον στο Ερευνητικό Κέντρο Βιοτεχνολογίας θα δημιουργήσει μία Βιο-Ακαδημία Φαρμάκων. Ενα μείγμα επιστημόνων από το εξωτερικό με τεχνογνωσία που θα αναλάβει να εκπαιδεύσει τους νέους επιστήμονες από τα πανεπιστήμια της χώρας μας, ώστε να γίνουν ο θύλακας Ερευνας και Ανάπτυξης στη νέα αυτή τεχνολογία. Η έναρξη της Βιο-Ακαδημίας προβλέπεται με την ολοκλήρωση της εγκατάστασης, ενώ οι επιστήμονες από το εξωτε-

ρικό έχουν ήδη αρχίσει να προσλαμβάνονται για τον σκοπό αυτό καθώς και για τον σχεδιασμό της συνολικής εγκατάστασης. Οταν ολοκληρωθούν στο τέλος του 2022 οι εγκαταστάσεις και εκπαιδευτεί το απαραίτητο ανθρώπινο δυναμικό, η DEMO σχεδιάζει την έναρξη Ερευνας και Ανάπτυξης 3 μονοκλωνικών αντισωμάτων μέχρι το 2027, έργα τα οποία αναμένεται να ολοκληρωθούν σταδιακά από το 2030 και μετά. Με τις ανωτέρω επενδύσεις στη Βιοτεχνολογία, η DEMO συμβάλλει ποικιλοτρόπως στην Εθνική Οικονομία, καθώς δημιουργεί εκ του μηδενός τον κλάδο της Βιοτεχνολογικής Παραγωγής Φαρμάκων στην Ελλάδα, συμβάλλει στο Βrain Gain της χώρας με Επιστημονικό Δυναμικό υψηλής κατάρτισης και δημιουργεί τους νέους επιστήμονες του μέλλοντος για την παραγωγή φαρμάκων στη χώρα. Παράλληλα οι ερευνητές της χώρας, στον χώρο της υγείας, θα μπορούν να δοκιμάσουν τις ιδέες τους σε πραγματικές συνθήκες παραγωγής βιοτεχνολογικών φαρμάκων, ενώ πολλές start up εταιρείες του εξωτερικού θα έχουν τη δυνατότητα να παράξουν τις δοκιμαστικές τους παρτίδες για κλινικές μελέτες στην Ελλάδα. Με τον τρόπο αυτόν δίνουμε την ευκαιρία στη χώρα μας να αυξήσει τα έσοδά της και στον χώρο των κλινικών δοκιμών. Οι επενδύσεις στη Βιοτεχνολογία είναι μέρος του πολυδιάστατου επενδυτικού πλάνου της DEMO ΑΒΕΕ, για τη χρονική περίοδο 20212027, ύψους 356 εκατ. ευρώ.

24

16-17 Απριλίου 2022

Συνέχεια από τη σελίδα 22 Μετά, εφαρμόζοντας τις σύγχρονες μεθόδους της μοριακής βιολογίας μπορούμε να προσδιορίσουμε την ακριβή μοριακή βλάβη. Κατά τον έλεγχο αυτόν, αν δεν βρεθεί μια από τις γνωστές και καταγεγραμμένες μεταλλάξεις καταφεύγουμε στην ανάλυση της πρωτοταγούς δομής του Χ χρωμοσώματος στους συγκεκριμένους γενετικούς τόπους.

H κλινική εικόνα της αιμορροφιλίας είναι κοινή τόσο στην Α όσο και στη Β και δεν είναι άλλη από την αιμορραγία. Η βαρύτητά της είναι ανάλογη του ποσοστού της έλλειψης του παράγοντα και παραμένει σταθερή κατά τη διάρκεια της ζωής του ασθενούς. Κυμαίνεται από ήπια συμπτώματα όταν ο παράγοντας είναι στο 20-25% της φυσιολογικής δραστηριότητας μέχρι πολύ βαριά όταν ο παράγοντας ανευρίσκεται σε ποσοστό <1%. Αιμορραγία μπορεί να προκληθεί σε κάθε όργανο και ανάλογα με την εντόπισή της προκύπτουν οι αντίστοιχες επιπλοκές. Ετσι, για παράδειγμα, ένα αιμορραγικό επεισόδιο στο ΚΝΣ συνοδεύεται από έντονα νευρολογικά συμπτώματα, τα αίμαρθρα (ενδοαρθρικές αιμορραγίες) από οστικές παραμορφώσεις, δυσκινησία και έντονο πόνο και τα μυϊκά αιματώματα από πάρεση νεύρων και εικόνα ψευδοόγκων. Σημαντικό είναι να αναφερθεί ότι η αιμορραγία δεν είναι μόνο αποτέλεσμα τραυματισμού, αλλά μπορεί να εκδηλωθεί και αυτόματα. Η θεραπευτική αντιμετώπιση των αιμορραγικών επεισοδίων σε αιμορροφιλία γίνεται με την ενδοφλέβια χορήγηση παραγόντων VIII ή IX, ανάλογα με τον παράγοντα που λείπει. Σήμερα, έχουμε στη διάθεσή μας δύο είδη συμπυκνωμένων παραγόντων VIII και IX : τους παράγοντες-προϊόντα ανθρώπινου πλάσματος που έχει υποστεί επεξεργασία αδρανοποίησης ιών και τους ανασυνδυασμένους παράγοντες που είναι προϊόντα βιοτεχνολογίας, τη δεσμοπρεσσίνη και τα αντιινωδολυτικά φάρμακα. Μπροστά σε ένα αιμορραγικό επεισόδιο, στόχο έχουμε την άμεση αύξηση των επιπέδων των παραγόντων πήξης. Η αποκατάσταση του παράγοντα που λείπει, υπολογίζεται από μια εξίσωση που έχει για παραμέτρους το βάρος σώματος του ασθενούς, την επιθυμητή αύξηση του παράγοντα και μια σταθερά που σχετίζεται με τον χρόνο μισής ζωής του παράγοντα. Είναι λογικό η βαρύτητα και η θέση της αιμορραγίας να καθορίζουν το επιθυμητό επίπεδο του παράγοντα. Τα απαιτούμενα επίπεδα παράγοντα VIII ή IX καθώς και η διάρκεια της θεραπείας είναι διεθνώς προτυπωμένα και είναι καταχωρισμένα. Οσο πληθαίνουν οι θεραπευ-

υγεία & ζωή

τικές επιλογές, ισχυροποιείται η θέση της τακτικής προφυλακτικής θεραπείας και με τον τρόπο αυτόν βελτιώνεται η ποιότητα ζωής των ασθενών. Κύρια επιπλοκή της χορήγησης των παραγόντων είναι η δημιουργία ανασταλτών. Τέλεια «καλοκουρδισμένος» ο ανοσιακός μηχανισμός αναγνωρίζει τους χορηγούμενους παράγοντες ως «ξένο σώμα», αντιδρά και παράγει αντισώματα (ανασταλτές) που καταστέλλουν τη λειτουργία των παραγόντων. Αυτό αποτελεί μια φαρμακευτική πρόκληση. Η μείωση της συχνότητας χορήγησης με την αύξηση της σταθερότητας των παραγόντων μειώνουν την έκθεση στο «ξένο» ερέθισμα. Μια πρωτεΐνη μπορεί να τροποποιηθεί και να έχει λιγότερο αντιγονική ταυτότητα. Αυτό επιτυγχάνεται είτε με την προσκόλληση γνωστών επιτόπων είτε με τη μείωση του μεγέθους της. Επιπλέον, η χορήγηση ανασυνδυασμένου ενεργοποιημένου παράγοντα VIIα παρακάμπτει έμμεσα τη δράση των ανασταλτών. Στην εποχή των ανοσοθεραπειών, των CAR-T κυττάρων και της μεταμόσχευσης η αιμορροφιλία φαντάζει ένα νόσημα με βελτιωμένο προσδόκιμο επιβίωσης. Εχει εγκριθεί μονοκλωνικό αντίσωμα διπλής ειδικότητας που γεφυρώνει τον παράγοντα IX και X, προσπερνώντας με τον τρόπο αυτόν την έλλειψη του VIII. Από μια άλλη σκοπιά, μελέτες στοχεύουν την αναστολή της ινωδόλυσης ώστε να επηρεάζεται λιγότερο ο ασταθής θρόμβος. Τέλος, γονιδιακές θεραπείες με τον σχηματισμό ανασυνδυασμένων γονιδίων μπορεί να φέρουν ένα αρκετά καλό και σταθερό αποτέλεσμα. Στο άκουσμα της διάγνωσης, οι γονείς αποκτούν συναισθήματα φόβου και αγωνίας για το μέλλον του παιδιού τους. Κάποιες φορές, οι ενοχές δεν τους επιτρέπουν να σταθούν ψύχραιμοι. Εμείς πρέπει να τους θυμίζουμε ότι η ποιότητα ζωής των ανθρώπων με αιμορροφιλία έχει βελτιωθεί τα τελευταία χρονιά. Τώρα, υπάρχει θεραπευτική στρατηγική χωρίς να οδηγεί ακόμα στην ίαση, βελτιώνοντας όμως πολύ το προσδόκιμο επιβίωσης. Στοχεύουμε σε γονιδιακές θεραπείες που ίσως φέρουν οριστική λύση στο νόσημα αυτό. Μέχρι την εφαρμογή τους, να μάθουμε στους γονείς να μοιράζονται τις αγωνίες τους και στους νέους ασθενείς να μην ντρέπονται για την ιδιαιτερότητά τους. Ακόμα, τα παιδιά μας να τα προστατεύουμε χωρίς να τους στερούμε την ελευθέρια να γευτούν τη ζωή που ονειρεύονται.

* MD, PhD, αιματολόγος, διευθύντρια Αιματολογικής Κλινικής, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

υγεία & ζωή

25

16-17 Απριλίου 2022

Προσθήκη προβιοτικών στη θεραπεία από ελικοβακτηρίδιο αποικισμός και η λοίμωξη του γαστρικού βλεννογόνου από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού αποτελεί την κύρια αιτία ανάπτυξης χρόνιας γαστρίτιδας, γαστρικού έλκους, MALT λεμφώματος και γαστρικού καρκίνου. Για τον λόγο αυτόν, οι Γαστρεντερολογικές Εταιρείες ανά τον κόσμο –και ανάμεσά τους και η Ελληνική Γαστρεντερολογική Εταιρεία– προτείνουν, στις περιπτώσεις αυτές, την εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου με τη χορήγηση ενός αναστολέα αντλίας πρωτονίων και τριών αντιβιοτικών δύο φορές την ημέρα, για 10 ή 14 ημέρες [2]. Ομως τόσο η ανάπτυξη αντοχής στα αντιβιοτικά όσο και η εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών που σχετίζονται με τη λήψη τους οδηγούν σε μειωμένη συμμόρφωση στη θεραπεία και έχουν συσχετιστεί με αποτυχία της θεραπείας εκρίζωσης. Μελέτες στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν αναδείξει την πιθανή ευεργετική επίδραση των προβιοτικών στους ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία εκρίζωσης για το ελικοβακτηρίδιο. Πιο συγκεκριμένα, μια μετα-ανάλυση, η οποία και συμπεριέλαβε 40 μελέτες με 894 ασθενείς, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η προσθήκη προβιοτικών, σε σύγκριση με το εικονικό φάρμακο, αυξάνει το ποσοστό εκρίζωσης (p<0.001) και μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης παρενεργειών

Ο

Γράφει ο Ν. ΒΙΆΖΗΣ Γαστρεντερολόγος – Διευθυντής Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός»

Η προσθήκη προβιοτικών στη θεραπεία εκρίζωσης του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης παρενεργειών και αυξάνει το ποσοστό εκρίζωσης

(p<0.001)[3]. Ομως οι περισσότερες μελέτες στην ανάλυση αυτήν προέρχονταν από την Ασία, ενώ δεδομένα για το θέμα αυτό σε Ελληνες ασθενείς δεν υπήρχαν. Για τον σκοπό αυτόν, σχεδιάσαμε και πραγματοποιήσαμε μια προοπτική, τυχαιοποιημένη, ελεγχόμενη με placebo μελέτη[4] προκειμένου να εκτιμήσουμε την επίδραση της συγχορήγησης προβιοτικών με το κλασικό σχήμα εκρίζωσης του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού στην πιθανή μείωση των ανεπιθύμητων ενεργειών και στην πιθανή αύξηση του ποσοστού εκρίζωσης. Συνολικά 741 ασθενείς με λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, η οποία διαγνώστηκε είτε με γαστροσκόπηση και βιοψία είτε με τεστ αναπνοής, τυχαιοποιήθηκαν να λάβουν το κλασικό σχήμα εκρίζωσης (ομεπραζόλη 20mg x 2, αμοξυκιλλίνη 1gr x 2, κλαριθρομυκίνη 500mg x 2 και μετρονιδαζόλη 500mg x 2 για 10 ημέρες), σε συνδυασμό είτε με προβιοτικά (ομάδα Α n=371) είτε με placebo (ομάδα B, n=370). Το προβιοτικό που χορηγήθηκε (LactoLevure, Uni-Pharma S.A. - Greece) συνδυάζει τέσσερα προβιοτικά στελέχη γνωστά για την αποτελεσματική και ασφαλή δράση τους και συγκεκριμένα Lactobacillus acidophilus LA-5 (1,75 Colony Forming Units/capsule), Lactiplantibacillus plantarum (0,5 Colony Forming Units/capsule), Bifidobacterium lactis BB-12 (1,75

Colony Forming Units/capsule) & Saccharomyces boulardii (1,5 Colony Forming Units/capsule). Η επιτυχής εκρίζωση ελέγχθηκε με τεστ αναπνοής 6 εβδομάδες μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας. Τέσσερις ασθενείς, όλοι στην ομάδα Β, δεν ολοκλήρωσαν τη θεραπεία εκρίζωσης λόγω παρενεργειών, ενώ 42 ασθενείς στην ομάδα Α και 31 στην ομάδα Β χάθηκαν κατά τη διάρκεια της παρακολούθησης. Ετσι, συνολικά μελετήθηκαν 741 ασθενείς (371 στην ομάδα Α και 370 στην ομάδα Β). Το ελικοβακτηρίδιο εκριζώθηκε με επιτυχία σε 303 ασθενείς στην ομάδα A (92,0%) και σε 291 ασθενείς στην ομάδα B (86,8%), (p=0,028). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η προσθήκη του συγκεκριμένου προβιοτικού σχεδόν διπλασίασε το ποσοστό εκρίζωσης του ελικοβακτηριδίου. Παρενέργειες αναφέρθηκαν σε 56 (17,0%) ασθενείς της ομάδας A και 170 (50,7%) ασθενείς της ομάδας B (p<0,00001). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η πιθανότητα εμφάνισης ανεπιθύμητων ενεργειών μειώθηκε κατά 14 φορές στους ασθενείς που έλαβαν προβιοτικά. Οι πιο συχνές παρενέργειες ήταν οι διαταραχές στη γεύση, η εμφάνιση διαρροιών και επιγαστραλγίας. Η μελέτη μας αυτή είναι η πρώτη που εκτίμησε την προσθήκη προβιοτικών στο 4πλό –χωρίς βισμούθιο– σχήμα εκρίζωσης του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού, το

οποίο αποτελεί και το σχήμα εκλογής σε πολλές χώρες, ανάμεσα σε αυτές και η Ελλάδα. Η μελέτη μας ανέδειξε ότι η προσθήκη του συγκεκριμένου προβιοτικού μειώνει σημαντικά την εμφάνιση παρενεργειών και αυξάνει το ποσοστό εκρίζωσης. Βιβλιογραφία 1. Malfertheiner P., Megraud F., O’Morain C., Gisbert J., Kuipers E., Axon A., Bazzoli F., Gasbarrini A., Atherton J., Graham D., Hunt R., Moayyedi P., Rokkas T., Rugge M,. Selgrad M., Suerbaum S., Sugano K., El-Omar E. European Helicobacter and Microbiota Study Group and Consensus panel. Management of Helicobacter pylori infection-the Maastricht V/Florence Consensus Report.

Gut. 2017 Jan;66(1):6-30 2. Georgopoulos S., Michopoulos S., Rokkas T., Apostolopoulos P., Giamarellos E., Kamberoglou D., Mentis A., Triantafyllou K. Hellenic consensus on helicobacter pylori infection. Annals of Gastroenterology 2020;33:105-124.

3. Shi X., Zhang J., Mo L., Shi J., Qin M, Huang X. Efficacy and safety of probiotics in eradicating Helicobacter pylori. A network meta-analysis. Medicine (Baltimore). 2019 Apr;98(15):e15180 4. Viazis N., Argyriou K., Kotzampassi K., Christodoulou D., Apostolopoulos P., Georgopoulos S., Liatsos Ch., Giouleme O., Koustenis K., Veretanos, Stogiannou D., Moutzoukis M., Poutakidis Ch., Mylonas I., Tseti I., Mantzaris G. A Four-Probiotics regimen combined with a standard Helicobacter pylori - eradication treatment reduces side effects and increases eradication rates. Nutrients 2022, 14, 632. https://doi. org/10.3390/nu14030632

26

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

ΡΕΥΜΑΤΟΕΙΔΗΣ ΑΡΘΡΙΤΙΔΑ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ.

Εγκαιρη διάγνωση και πρώιμη θερα

Τ

α αυτοάνοσα νοσήματα συμβαίνουν όταν το ανοσοποιητικό σύστημα του σώματος, που αποτελεί την κύρια άμυνα του οργανισμού στην καταπολέμηση των λοιμώξεων, μπερδεύει λανθασμένα τα κύτταρά του και τους ιστούς, τους αναγνωρίζει ως ξένους εισβολείς, όπως κάνει για βακτήρια ή ιούς, και επιτίθεται για να τους καταστρέψει, όπως θα έκανε σε ένα μικρόβιο (π.χ. τον πνευμονιόκοκκο) ή σε έναν ιό (όπως αυτόν της γρίπης). Η αδυναμία αυτή οδηγεί στην υπερενεργοποίηση του ανοσοποιητικού και σε μια σειρά από φλεγμονώδεις διεργασίες κατά οργάνων που τελικά βλάπτονται, ανεπαρκούν και νοσούν προκαλώντας διαταραχή των ζωτικών λειτουργιών. Ηδη υπολογίζεται ότι το 5% του πληθυσμού στη χώρα μας εμφανίζει κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Δυστυχώς, το ανησυχητικό για τη χώρα μας αλλά και για όλες τις χώρες του δυτικού κόσμου είναι πως τα συγκεκριμένα νοσήματα παρουσιάζουν σημαντική έξαρση τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν καταγραφεί περισσότερες από ογδόντα περιπτώσεις αυτοάνοσων, με πιο χαρακτηριστικές την αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα, τη ρευματοειδή αρθρίτιδα, την ψωρίαση, τη σκλήρυνση κατά πλάκας και πολλά άλλα. Στον δυτικό κόσμο σε κάθε 100.000 άτομα, περίπου 70 άτομα διαγιγνώσκονται με ρευματοειδή αρθρίτιδα κάθε χρόνο. Περίπου 1,5 εκατομμύριο Αμερικανοί πάσχουν από αυτή τη νόσο, ενώ υπολογίζεται ότι περίπου το 0,3-1% του ενήλικου πληθυσμού παγκοσμίως υποφέρει από ρευματοειδή αρθρίτιδα. Πώς όμως δημιουργείται το νόσημα; Στη ρευματοειδή αρθρίτιδα λανθασμένα το διαταραγμένο ανοσοποιητικό σύστημα αναπτύσσει αντισώματα και λεμφοκύτταρα για να αναζητήσει και να καταστρέψει τους «εισβολείς» που νομίζει ότι απειλούν τον αρθρικό υμένα. Ο λανθασμένος συναγερμός δυστυχώς οδηγεί στη φλεγμονή του αρθρικού υμένα. Κατά την έναρξη της ρευματοειδούς αρθρίτιδας μπορεί να παρατηρήσετε ότι οι μικρές αρθρώσεις, όπως τα δάχτυλα των χεριών και των ποδιών σας, είναι ζεστές, δύσκαμπτες ή πρησμένες. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να έρχονται και να φεύγουν και να μην προβληματίσουν τον πάσχοντα. Οι εξάρσεις της νόσου μπορεί να διαρκέσουν λίγες μόνο ημέρες ή μερικές εβδομάδες πριν εμφανιστούν ξανά. Τελικά, η ρευματοειδής αρθρίτιδα θα επηρεάσει

Γράφει ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΌΓΔΑΝΌΣ*

Η αιτία της νόσου είναι άγνωστη, αλλά διάφοροι παράγοντες κινδύνου φαίνεται πως συμβάλλουν, όπως π.χ. το στρες, οι ορμονικές διαταραχές, το κάπνισμα, η παχυσαρκία

μεγαλύτερες αρθρώσεις, όπως τους γοφούς, τους ώμους και τα γόνατα και η περίοδος ύφεσης θα μειωθεί. Η νόσος μπορεί να βλάψει σοβαρά τις αρθρώσεις εντός 3 έως 6 μηνών από την έναρξη. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα μπορεί σε μερικές περιπτώσεις να είναι δύσκολο να διαγνωστεί επειδή οι τύποι και η σοβαρότητα των συμπτωμάτων διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Τα συμπτώματά της επίσης μπορεί να είναι παρόμοια με άλλων τύπων φλεγμονώδους αρθρίτιδας (π.χ. ψωριασικής αρθρίτιδας), γεγονός που καθιστά δυνατή τη λανθασμένη διάγνωση και την παραπομπή στον ειδικό, δηλαδή στον ρευματολόγο. Αλλα συμπτώματα που σχετίζονται με τη ρευματοειδή αρθρίτιδα περιλαμβάνουν πόνο και δυσκαμψία για περισσότερο από 30 λεπτά το πρωί, έντονη κούραση, πυρετική κίνηση, αναιμία, απώλεια βάρους, διαταραχές του ύπνου και καταθλιπτική

συνδρομή. Η ρευματοειδής αρθρίτιδα προκαλεί χρόνιο πρήξιμο και πόνο που μερικές φορές είναι σοβαρός και στο παρελθόν, λόγω της έλλειψης επαρκών θεραπειών, μπορούσε να προκαλέσει παραμόρφωση των αρθρώσεων και μόνιμη αναπηρία. Κατά τη διάρκεια εξέλιξης της νόσου και λόγω της χρονιότητάς της, οι ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα παρουσιάζουν έντονη επιδείνωση της ποιότητας ζωής τους. Σημαντικές είναι και οι οικονομικές συνέπειες από τη νόσο, για τους ασθενείς, τις οικογένειές τους και το σύστημα υγείας. Υπολογίζεται ότι 4 στους 10 ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα αδυνατούν να εργαστούν 5 χρόνια μετά τη διάγνωση. Το εξήντα τοις εκατό των ατόμων με ανεπαρκή θεραπεία δεν μπορούν να εργαστούν 10 χρόνια μετά την έναρξη. Πρέπει να τονιστεί ότι η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι μια συστη-

ματική ασθένεια, που σημαίνει ότι μπορεί να επηρεάσει ολόκληρο το σώμα. Μπορεί να επιτεθεί σε όργανα, όπως η καρδιά, οι πνεύμονες, ή σε άλλους ιστούς, όπως οι μύες, οι χόνδροι και οι σύνδεσμοι. Η αιτία της νόσου είναι άγνωστη, αλλά διάφοροι παράγοντες κινδύνου φαίνεται πως συμβάλλουν, όπως το στρες, ορμονικές διαταραχές, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, λοιμογόνοι παράγοντες και το γενετικό υπόστρωμα. Οι γυναίκες έχουν περίπου δυο έως τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να πάθουν ρευματοειδή αρθρίτιδα από τους άνδρες. Η έγκυρη διάγνωση και η έγκαιρη θεραπεία στα πολύ πρώιμα στάδια της νόσου αποτελούν «κλειδιά» για την αποτελεσματική θεραπεία και την πρόληψη της εξέλιξης της νόσου. Στη διάγνωση, τον πιο σημαντικό ρόλο παίζει η κλινική εικόνα και το

υγεία & ζωή

27

16-17 Απριλίου 2022

πεία αλλάζουν τα δεδομένα

ιστορικό εμφάνισης των συμπτωμάτων. Οι αιματολογικές εξετάσεις θα δώσουν πολύτιμες πληροφορίες για την παρουσία ανοσολογικών δεικτών συμβατών με το νόσημα (παρουσία ρευματοειδούς παράγοντα και αντι-CCP αντισώματα), θα εκτιμήσουν την παρουσία και βαρύτητα της φλεγμονής (C-αντιδρώσα πρωτεΐνη και ταχύτητα καθίζησης ερυθρών) και σε πολλές περιπτώσεις την αποτελεσματικότητα της θεραπείας (εξάλειψη της φλεγμονής, αναιμία κ.λπ.) και των παρενεργειών της (ηπατοτοξικότητα, μυελοτοξικότητα, νεφροτοξικότητα κ.λπ.). Οι ανοσολογικοί δείκτες είναι θετικοί (οροθετική ρευματοειδής αρθρίτιδα) στη μεγαλύτερη πλειονότητα των ασθενών (περίπου το 85-90%), αλλά σε μερικούς ασθενείς παρά τα τυπικά κλινικά, εργαστηριακά και κλινικά ευρήματα οι δείκτες είναι αρνητικοί (οροαρνητική ρευματοειδής αρθρίτιδα)

Οι ακτινογραφίες, ειδικά στα χέρια και στις αρθρώσεις που φλεγμαίνουν, μπορούν να δείξουν χαρακτηριστικές βλάβες που προκαλεί στις αρθρώσεις η φλεγμονή της ρευματοειδούς αρθρίτιδας βοηθώντας στην έγκυρη διάγνωση της νόσου. Τις τελευταίες δυο δεκαετίες η ιατρική επιστήμη έχει προχωρήσει στην ανάπτυξη πλειάδας νέων φαρμάκων για την αποτελεσματική θεραπεία της νόσου και τον πλήρη έλεγχο της νόσου και της εξέλιξής της. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται δρουν με διαφορετικό τρόπο και στοχεύουν στην καταστολή του ανοσοποιητικού και την επιλεκτική απενεργοποίηση κυττάρων και μοριακών μονοπατιών που ευθύνονται για την ανοσοφλεγμονή. Στα αντιρευματικά φάρμακα, τα γνωστά τροποποιητικά της νόσου (DMARDS), συγκαταλέγονται αδρά δυο μεγάλες κατηγορίες: τα συμ-

Η έγκυρη διάγνωση και η έγκαιρη θεραπεία στα πολύ πρώιμα στάδια της νόσου αποτελούν «κλειδιά» για την αποτελεσματική θεραπεία και την πρόληψη της εξέλιξης της νόσου

βατικά και οι βιολογικές θεραπείες. Εκτός από τα κορτικοστεροειδή, υπάρχουν τα συμβατικά φάρμακα. Είναι γνωστά για πολλές δεκαετίες, είναι κυρίως βραδείας δράσης (χρειάζονται μερικές εβδομάδες για να δράσουν), γι’ αυτό ο ασθενής χρειάζεται να δείξει υπομονή και να περιμένει ακόμη κι αν δεν βλέπει άμεσα αποτελέσματα, και λαμβάνονται από το στόμα. Σε αυτά περιλαμβάνονται η γνωστή σε όλους υδροξυχλωροκίνη, η μεθοτρεξάτη, η λεφλουνομίδη, η κυκλοσπορίνη και άλλα. Ορισμένα συμβατικά αντιρευματικά φάρμακα ονομάζονται ανοσοκατασταλτικά, διότι ο κύριος ρόλος ελέγχου της φλεγμονής είναι μέσω της καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι ασθενείς που ακολουθούν αγωγή με ανοσοκατασταλτικά πρέπει να παρακολουθούνται διαρκώς, διότι τα φάρμακα αυτά προκαλούν παρενέργειες με τακτικές εξετάσεις αίματος και παρακολούθηση από τον θεράποντα τους πρώτους μήνες θεραπείας. Με τη λήψη συνδυασμού φαρμάκων σε μειωμένες δόσεις, ο ασθενής έχει καλύτερα αποτελέσματα χωρίς επιπλέον παρενέργειες. Ή φαρμακευτική αγωγή προσαρμόζεται στον ασθενή και μπορεί να αλλάζει ανάλογα με τα αποτελέσματα, δηλαδή την ενεργότητα της νόσου, την επίτευξη πλήρους ύφεσης του νοσήματος, την εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών, πάντα λαμβάνοντας υπόψη την επιθυμία και τις ανάγκες του ασθενούς. Επειδή τα περισσότερα από αυτά τα φάρμακα καταστέλλουν το ανοσοποιητικό, ο ασθενής μπορεί να γίνει επιρρεπής σε λοιμώξεις και μπορεί να πρέπει να διακοπεί το φάρμακα αν ο ασθενής έχει λοίμωξη (π.χ. λοίμωξη αναπνευστικού, ουροποιητικού), πάντα με τη σύσταση του θεράποντα. Οι βιολογικές θεραπείες στοχεύουν σε μεμονωμένα μόρια και κυρίως τα μόρια του ανοσοποιητικού γνωστά ως λεμφοκύτταρα. Από όλα τα λεμφοκύτταρα, οι θεραπείες αυτές στοχεύουν στην εξάλειψη μόνο εκείνων των κυττάρων που παράγουν ή συμμετέχουν στην ανάπτυξη της φλεγμονής και της βλάβης της άρθρωσης. Για παράδειγμα, εδώ και πολλά χρόνια ένας βιολογικός παράγοντας που αδρανοποιεί τα κύτταρα που παράγουν μια πρωτεΐνη γνωστή ως παράγοντας νέκρωσης όγκου (TNF). Ή εξουδετέρωσή της οδηγεί, σε εντυπωσιακό ποσοστό ασθενών, στην ύφεση της φλεγμονής. Οι βιολογικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται στη ρευματοειδή αρθρίτιδα είναι πολλοί σε αριθμό στοχεύοντας με παρόμοιο τρόπο πρωτεΐνες όπως τον TNF και σε αυτές συγκαταλέγονται διάφορα μονο-

κλωνικά αντισώματα κατά διάφορων πρωτεϊνών, όπως η αδαλιμουμάμπη, ετανερσέπτη, σερτολιζουμάμπη πεγκυλιωμένη, γκολιμουμάμπη, ινφλιξιμάμπη, αμπατασέπτη, τοσιλιζουμάμπη, ριτουξιμάμπη και άλλα. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί και από του στόματος νεότερα μικρά μόρια (όπως οι αναστολείς JAK κινασών μπαρισιτινίμπη και τοφασιτινίμπη) που αναστέλλουν πρωτεΐνες με σημαντικό ρόλο στα μοριακά μονοπάτια που κατευθύνουν την ανοσοφλεγμονή. Ή αναστολή αυτών των μορίων οδηγεί στην ύφεση. Γίνεται ξεκάθαρα αντιληπτό ότι η αποτελεσματική θεραπεία της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, ειδικά στα πρώιμα στάδια της νόσου, αποτελεί τον κανόνα στη σύγχρονη εποχή. Οι εξαιρέσεις στον χρυσό αυτόν κανόνα είναι ελάχιστες μετατρέποντας το νόσημα από ανίατο σε πλήρως θεραπεύσιμο. Ή θεραπεία λαμβάνεται εκτός νοσοκομείου, είτε από το στόμα είτε υποδόρια, και ο ασθενής ζει μια φυσιολογική ζωή, ειδικά αν το νόσημα είναι σε πλήρη ύφεση, τα φάρμακα δεν έχουν παρενέργειες και το νόσημα δεν χαρακτηρίζεται από συνοσηρότητες που να επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα της ζωής του. Με την πάροδο του χρόνου, οι ασθενείς μαθαίνουν να αναγνωρίζουν τα πρώιμα σημάδια των κρίσεων της αρθρίτιδας, καταπολεμούν στο μέτρο του δυνατού συμπτώματα που χαρακτηρίζουν το νόσημα χωρίς να συνδέονται άμεσα με τη φλεγμονή της άρθρωσης (π.χ. αϋπνία ή κατάθλιψη), προσαρμόζονται στις αυξημένες απαιτήσεις (προσεκτική διατροφή, διακοπή του καπνίσματος, αποφυγή αλκοόλ, έλεγχος σωματικού βάρους, ανάπαυση, αποφυγή χειρωνακτικής εργασίας και φυσικής καταπόνησης). Ή σύγχρονη θεραπευτική φαρέτρα για τη θεραπεία της ρευματοειδούς σε σχέση με εκείνη πριν από 20 έτη ή ακόμη και εκείνη πριν από 10 έτη δεν επιδέχεται καμιά σύγκριση. Υπάρχουν πια ποιο στοχευμένα και αποτελεσματικά φάρμακα με λιγότερες παρενέργειες και μεγαλύτερο ποσοστό μακροχρόνιας θεραπείας. Ωστόσο ο εχθρός του καλού είναι το καλύτερο, γι’ αυτό και η βιοϊατρική επιστήμη αναπτύσσει συνεχώς νέα φάρμακα, εκλεκτικότερα και πιο αποτελεσματικά για να ικανοποιήσει τις σύγχρονες ανάγκες ασθενών και γιατρών και να καταπολεμήσει τελείως την ασθένεια. Θα τα καταφέρει… * Αναπλ. καθηγητής Παθολογίας και Αυτοάνοσων Νοσημάτων, διευθυντής Κλινικής, Ρευματολογίας και Κλινικής Ανοσολογίας, ΠΓΝ Λάρισας

28

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

Της ΝΤΆΝΙ ΒΈΡΓΟΥ danivergou@yahoo.com

ο τίμημα που κλήθηκαν να πληρώσουν για την πανδημία τα ανήλικα μέλη της κοινωνίας φάνταζε μικρό όταν το διακύβευμα ήταν η σωτηρία χιλιάδων ανθρώπινων ενήλικων ζωών. Δεν ήταν όμως. Η ζημιά που έγινε στα παιδιά είναι μεγάλη. Τα τελευταία δύο χρόνια αποκλείστηκαν από το σχολείο και αποχωρίστηκαν τους φίλους τους «Πολύ λίγες κυβερνήσεις κατέβαλαν προσπάθεια να εμπλέξουν τα παιδιά στη λήψη αποφάσεων», επισήμανε έκθεση του Ευρωπαϊκού Γραφείου του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), του Ταμείου των Ηνωμένων Εθνών για τα Παιδιά (UNICEF) και του Εκπαιδευτικού, Επιστημονικού και Πολιτιστικού Οργανισμού των Ηνωμένων Εθνών (UNESCO) (Ιούλιος 2021). Βασιζόμενη στην παραδοχή ότι το κλείσιμο των σχολείων είναι επιζήμιο για την υγεία, την ευημερία και τις εκπαιδευτικές επιδόσεις των παιδιών, η έκθεση συνιστούσε, από μια παιδοκεντρική οπτική γωνία, να αποφεύγεται όσο το δυνατόν περισσότερο το κλείσιμο σχολείων. Και παρουσίαζε τρόπους για να παραμείνουν ανοιχτά με ασφάλεια. Στη διάρκεια της συνάντησης κορυφής «η Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Παιδιού προειδοποίησε [...] για τις σοβαρές σωματικές, ψυχολογικές και γνωστικές επιπτώσεις της πανδημίας στα παιδιά και κάλεσε τις χώρες να βασίσουν την αντίδρασή τους όχι μόνο στη δημόσια υγεία, αλλά και στο ευρύ πλαίσιο των δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, κοινωνικών και πολιτιστικών δικαιωμάτων».

Τ

Η ζημιά που έγινε O τρόπος που μαθαίνουμε είναι η εναρμόνιση των νέων πληροφοριών με τις παλιές, διαπίστωνε σχεδόν έναν αιώνα πριν ο Ελβετός ψυχολόγος Jean Piaget εξηγώντας τι συμβαίνει όταν εμφανίζονται κενά στη μάθηση: Οταν οι πληροφορίες χάνονται ή είναι λανθασμένες, δημιουργούνται παγιωμένα λάθη ή κενά και οι μαθητές προσπαθούν να «χτίσουν» τις νέες γνώσεις πάνω σε αυτά. Είναι σαν να χτίζεται ένα σπίτι χωρίς θεμέλια. Επιπλέον, το κλείσιμο των σχολείων έχει άμεσες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στους μαθητές, τόσο συναισθηματικά όσο και οικονομικά. Εχει επίσης αλυσιδωτές επιπτώσεις στις ανισότητες στην εκπαίδευση αλλά και στις εισοδηματικές ανισότητες καθώς τις εντείνει. Η πανδημία ανέδειξε τον πολύπλευρο ρόλο του σχολείου. Δεν είναι μόνο η εκπαίδευση με τη στενή έννοια της μετάδοσης πληροφοριών και της ανάπτυξης δεξιοτήτων. Το σχολείο συγκρατεί την κοινωνία,

H ΨΥΧΙΚΉ ΥΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΦΉΒΩΝ ΥΠΕΦΕΡΕ ΑΠΌ ΤΌ ΚΛΕΙΣΙΜΌ ΤΩΝ ΣΧΌΛΕΙΩΝ

Οι μεγάλοι χαμένοι της πανδημίας δίνοντας στους νέους έναν χώρο για να κοινωνικοποιηθούν, την αίσθηση ότι ανήκουν και τη δυνατότητα να συνδεθούν με άλλους ανθρώπους.

Συναισθηματικές επιπτώσεις

Μετά το κλείσιμο των σχολείων λόγω πανδημίας αυξήθηκαν τα περιστατικά αντικοινωνικής συμπεριφοράς και υπερκινη­ τικότητας στα παιδιά

Οι ψυχολογικές επιπτώσεις είναι σημαντικές. Μετά το κλείσιμο των σχολείων λόγω πανδημίας αυξήθηκαν τα περιστατικά αντικοινωνικής συμπεριφοράς, αρνητικών συναισθημάτων και υπερκινητικότητας στα παιδιά, σύμφωνα με έρευνες από το Ηνωμένο Βασίλειο (Πανεπιστήμια του Essex, Surrey και Birmingham, χρηματοδοτούμενες από το Ιδρυμα Nuffield). Συμπεριφορές που εξηγούνται από την έλλειψη πρόσβασης των νέων σε συνομηλίκους τους και τις επιπτώσεις της κλειστοφοβικής παραμονής στο σπίτι. Ψυχολογικές επιπτώσεις

στα παιδιά λόγω του κλεισίματος των σχολείων διαπίστωσαν και μελέτες πανεπιστημίων των ΗΠΑ (με κορυφαία αυτή του Πανεπιστημίου Northwestern σε 32.000 φροντιστές παιδιών ηλικίας 6-18 χρόνων που δημοσιεύτηκε στο JAMA) που κάνουν λόγο για αισθητή επιδείνωση της ψυχικής υγείας των ανηλίκων από την κοινωνική απομόνωση, το άγχος, τον αποπροσανατολισμό, την αύξηση των περιστατικών κακοποίησης στο σπίτι. Νέα έρευνα του αμερικανικού Κέντρου Ελέγχου Λοιμώξεων (CDC) διαπιστώνει σωρεία προβλημάτων ψυχικής υγείας στους εφήβους λόγω της πανδημίας Covid-19. Μεταξύ των βασικών ευρημάτων της έρευνας σε μαθητές γυμνασίου: ● Το 37% των ερωτηθέντων εφήβων δήλωσε ότι είχε κακή ψυχική υγεία κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

● Το 44% δήλωσε ότι ένιωθε «επίμονα» λύπη ή απελπισία. ● Το 55% δήλωσε ότι κάποιος ενήλικας στο σπίτι ασκούσε συναισθηματική βία. ● Το 11% δήλωσε ότι ένας ενήλικας στο σπίτι ασκούσε σωματική βία. ● Το 20% δήλωσε ότι σκέφτηκε να αυτοκτονήσει. ● Οι λεσβίες, οι ομοφυλόφιλοι και οι αμφιφυλόφιλοι έφηβοι ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα κακής ψυχικής υγείας. ● Ενας στους 5 μαθητές Λυκείου (22,5%) δεν προσδιορίζεται ως ετεροφυλόφιλος. ● Το 77,5% των μαθητών προσδιορίστηκαν ως ετεροφυλόφιλοι, το 13,2% ως ομοφυλόφιλοι, λεσβίες ή αμφιφυλόφιλοι και το 9,3% ως άλλοι ή αμφισβητούντες. «Τα στοιχεία αυτά απηχούν μια κραυγή για βοήθεια», επισήμανε η

υγεία & ζωή

29

16-17 Απριλίου 2022

Institute της Βρετανίας (Luke Sibieta και David Robinson, Δεκέμβριος 2020). Αντίθετα, η ελίτ ευνοείται, αναδεικνύει η μελέτη του Conrad Hughes, «Εκπαίδευση και ελιτισμός». «Μια σκληρή και άδικη πραγματικότητα είναι ότι ο πλούτος των νοικοκυριών προβλέπει τη σχολική επιτυχία ή την έλλειψή της. Οταν εμφανίζονται ελλείμματα, είναι οι φτωχότεροι που πληρώνουν το βαρύτερο τίμημα. Αυτό σημαίνει ότι έχουν μείνει –και μπορεί να συνεχίσουν να μένουν– ακόμη περισσότερο πίσω», αναφέρει ο συγγραφέας. «Την ίδια ώρα, μια μικρή ελίτ σε καλά εξοπλισμένα σχολεία με πρόσβαση σε ισχυρές τεχνολογίες και καινοτόμες παιδαγωγικές μεθόδους υψηλών επιδόσεων, ωθείται ακόμη περισσότερο, με ορίζοντα τις θέσεις των μελλοντικών ηγετών», υπογραμμίζει.

Οικονομικό κόστος

Debra Houry, MD, αναπληρώτρια διευθύντρια του CDC στη δημοσίευση της μελέτης. «Η πανδημία Covid-19 έχει δημιουργήσει τραυματικά στρεσογόνα στοιχεία που έχουν τη δυνατότητα να διαβρώσουν περαιτέρω την ψυχική ευημερία των μαθητών. Η έρευνά μας δείχνει ότι το να περιβάλλουμε τους νέους με την κατάλληλη υποστήριξη μπορεί να αντιστρέψει αυτές τις τάσεις και να βοηθήσει τους νέους μας τώρα και στο μέλλον». Το CDC ρώτησε 7.705 εφήβους σε όλη τη χώρα τους πρώτους 6 μήνες του 2021, κατά τη διάρκεια του πρώτου σχολικού έτους εν μέσω της πανδημίας, για την Ερευνα Συμπεριφορών και Εμπειριών των Εφήβων. Οι έφηβοι που είχαν μια αίσθηση σύνδεσης με τους ενηλίκους στο σπίτι ή με άλλους νέους στο σχολείο ανέφεραν χαμηλότερα επίπεδα

κακής ψυχικής υγείας. Ενώ οι αξιωματούχοι υγείας και οι δημόσιοι λειτουργοί συζητούσαν για το αν τα σχολεία θα έπρεπε να παραμείνουν ανοιχτά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, το CDC υπογράμμιζε ότι τα σχολεία «είναι κρίσιμοι εταίροι για την υποστήριξη της υγείας και της ευημερίας των μαθητών». «Η σύνδεση με το σχολείο είναι το κλειδί για την αντιμετώπιση των αντιξοοτήτων των νέων ανά πάσα στιγμή – ειδικά σε περιόδους σοβαρών αναταραχών», δήλωσε στην ανακοίνωση η Kathleen A. Ethier, PhD, διευθύντρια του Τμήματος Εφηβικής και Σχολικής Υγείας του CDC. «Οι μαθητές χρειάζονται την υποστήριξή μας τώρα περισσότερο από ποτέ, είτε διασφαλίζοντας ότι τα σχολεία τους είναι χωρίς αποκλεισμούς και ασφαλή, είτε παρέχοντας ευκαιρίες να συμμετέχουν στις κοι-

νότητές τους και να καθοδηγούνται από υποστηρικτικούς ενηλίκους». Προηγούμενες έρευνες σχετικά με την ψυχική υγεία των εφήβων έδειξαν αύξηση των προβλημάτων ακόμη και πριν από την έλευση της πανδημίας. Το ποσοστό των εφήβων που δήλωσαν ότι είχαν επίμονα συναισθήματα θλίψης ή απελπισίας αυξήθηκε από 26% το 2009 σε 37% το 2019. Στη νέα έρευνα το 44% δήλωσε ότι αισθανόταν έτσι το 2021.

Ανισότητες Το κλείσιμο των σχολείων αυξάνει και τις ανισότητες στην εκπαίδευση. Τα παιδιά που έχουν πληγεί περισσότερο από το κλείσιμο σχολείων είναι αυτά που προέρχονται από κοινωνικοοικονομικά υποβαθμισμένα περιβάλλοντα, σύμφωνα με τη μελέτη του Education Policy

Η πανδημία Covid-19 έχει δημιουργήσει τραυματικά στρεσογόνα στοιχεία που έχουν τη δυνατότητα να διαβρώσουν περαιτέρω την ψυχική ευημερία των μαθητών

Υπάρχει όμως και οικονομικό κόστος από το κλείσιμο των σχολείων. Η θετική συσχέτιση μεταξύ της εκπαίδευσης και της οικονομικής ανάπτυξης όχι μόνο όσον αφορά την πρόσβαση σε σπουδές και κατ’ επέκταση στην απασχόληση, αλλά και όσον αφορά την εγγενή αξία της γνωστικής ανάπτυξης ως προγνωστικού παράγοντα της κοινωνικής ανανέωσης και της οικονομικής υγείας. Το ακριβές οικονομικό κόστος των κενών στην εκπαίδευση δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί, καθώς βασίζεται σε προβλέψεις. Αλλά οι προβλέψεις είναι δυσοίωνες. Εκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) το 2020 αναφέρει ότι «οι μαθητές των τάξεων 1 έως 12 (σ.σ. από την Α' Δημοτικού μέχρι τη Γ' Λυκείου) που επηρεάζονται από το κλείσιμο των σχολείων θα μπορούσαν να αναμένουν περίπου 3% χαμηλότερο εισόδημα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Για τα έθνη, η χαμηλότερη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη που σχετίζεται με αυτές τις απώλειες μπορεί να αποφέρει κατά μέσο όρο 1,5% χαμηλότερο ετήσιο ΑΕΠ για το υπόλοιπο του αιώνα». Αλλες μελέτες (ξεχωρίζει εκείνη του δρος Γιώργου Ψαχαρόπουλου, διεθνώς διακεκριμένου Ελληνα οικονομολόγου της Εκπαίδευσης, στελέχους της Παγκόσμιας Τράπεζας και Πανεπιστημίων στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, «Χαμένοι μισθοί: το κόστος Covid-19 των κλειστών σχολείων») υποστηρίζουν ότι το κλείσιμο σχολείων που σχετίζεται με την Covid-19 είναι πιθανό να οδηγήσει σε μείωση της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης κατά 0,8%. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η απώλεια μάθησης καθιστά τους μελλοντικούς υποψήφιους για εργασία λιγότερο ανταγωνιστικούς, μειώνοντας τα μελλοντικά κέρδη.

30

16-17 Απριλίου 2022

υγεία & ζωή

TO ΚΑΘΙΣΙΟ ΒΛΑΠΤΕΙ

13 λόγοι για τους οποίους δεν πρέπει Της ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ danivergou@yahoo.com

καθιστική ζωή έχει χαρακτηριστεί ως «το νέο κάπνισμα» όσον αφορά τα εκτεταμένα προβλήματα υγείας που μπορεί να προκαλέσει. Μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που περνούν περισσότερο χρόνο καθιστοί έχουν υψηλότερα ποσοστά καρδιακών προβλημάτων και ορισμένων μορφών καρκίνου σε σύγκριση με τους ανθρώπους που περνούν λιγότερο χρόνο καθιστοί και είναι πιο πιθανό να πεθάνουν νωρίς. Οι αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία οφείλονται σε έναν συνδυασμό των επιπτώσεων που έχει το καθισιό στο σώμα -μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους και κακή κυκλοφορία, που αποτελούν παράγοντες κινδύνου για καρδιακές παθήσειςκαθώς και στο γεγονός ότι οι άνθρωποι που κάθονται περισσότερο είναι λιγότερο δραστήριοι σωματικά.

Η

Tι κάνει το καθισιό;

1. Επιτίθεται στην καρδιά σας

Οι επιστήμονες παρατήρησαν για πρώτη φορά ότι κάτι δεν πήγαινε καλά σε μια μελέτη που συνέκρινε δύο παρόμοιες ομάδες: τους οδηγούς μέσων μεταφοράς, οι οποίοι κάθονται το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, και τους εισπράκτορες ή τους φύλακες, οι οποίοι δεν κάθονται. Αν και η διατροφή και ο τρόπος ζωής τους έμοιαζαν πολύ, εκείνοι που κάθονταν είχαν περίπου διπλάσιες πιθανότητες να πάθουν καρδιοπάθεια από εκείνους που στέκονταν όρθιοι.

2. Συντομεύει

τη διάρκεια ζωής σας Εχετε περισσότερες πιθανότητες να πεθάνετε νωρίτερα από οποιαδήποτε αιτία αν κάθεστε για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Δεν βοηθάει αν ασκείστε καθημερινά ή όχι. Φυσικά, αυτό δεν αποτελεί δικαιολογία για να παραλείψετε το γυμναστήριο. Αν το κάνετε αυτό, ο χρόνος ζωής σας μπορεί να είναι ακόμη μικρότερος.

3. Αυξάνει τις πιθανότητες

για άνοια Αν κάθεστε πάρα πολύ, ο εγκέφαλός σας μπορεί να μοιάζει με αυτόν κάποιου που πάσχει από άνοια. Το καθισιό αυξάνει επίσης τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, εγκεφαλικού επεισοδίου, υψηλής αρτηριακής πίεσης και υψηλής χοληστερόλης, που όλα παίζουν ρόλο στην άνοια. Η κίνηση κατά τη διάρκεια της ημέρας μπορεί να βοηθήσει ακόμη περισσότερο από την άσκηση στη μείωση του κινδύνου όλων αυτών των προβλημάτων υγείας.

Μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που περνούν περισσότερο χρόνο καθιστοί έχουν υψηλότερα ποσοστά καρδιακών προβλημάτων και ορισμένων μορφών καρκίνου, σε σύγκριση με τους ανθρώπους που περνούν λιγότερο χρόνο καθιστοί, και είναι πιο πιθανό να πεθάνουν νωρίς

υγεία & ζωή

31

16-17 Απριλίου 2022

να καθόμαστε 4. Διαγράφει την άσκηση

Οι επιπτώσεις των πολλών ωρών καθισιού είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν με την άσκηση. Ακόμα και αν γυμνάζεστε 7 ώρες την εβδομάδα -πολύ περισσότερο από τις προτεινόμενες 2-3 ώρες- δεν μπορείτε να αντιστρέψετε τις επιπτώσεις του 7ωρου καθισιού. Μην πετάξετε όλη αυτή τη σκληρή δουλειά πέφτοντας στον καναπέ για το υπόλοιπο της ημέρας. Συνεχίστε να κινείστε!

5. Φέρνει τον διαβήτη πιο κοντά

Ναι, είναι πιο πιθανό να διαγνωστείτε με διαβήτη, αν κάθεστε όλη μέρα. Και αυτό δεν συμβαίνει μόνο επειδή καίτε λιγότερες θερμίδες. Φαίνεται ότι το καθισιό τον προκαλεί. Δεν είναι σαφές το γιατί, αλλά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι πολλές ώρες καθισιού μπορεί να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο το σώμα σας αντιδρά στην ινσουλίνη, την ορμόνη που το βοηθά να καίει ζάχαρη και υδατάνθρακες για ενέργεια.

6. Μπορεί να πάθετε θρόμβωση

Η εσωτερική φλεβική θρόμβωση (ή εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση - DVT) είναι ένας θρόμβος που σχηματίζεται στο πόδι σας, συχνά επειδή κάθεστε ακίνητοι για πολλή ώρα. Μπορεί να είναι σοβαρή αν ο θρόμβος ελευθερωθεί και καταφύγει στον πνεύμονά σας. Μπορεί να παρατηρήσετε πρήξιμο και πόνο, αλλά μερικοί άνθρωποι δεν έχουν κανένα σύμπτωμα. Γι’ αυτό είναι καλή ιδέα να διακόπτετε τις πολύωρες ώρες καθισιού.

7.

Θα πάρετε βάρος Βλέπετε πολλή τηλεόραση; Σερφάρετε στο διαδίκτυο για ώρες ολόκληρες; Είναι πιο πιθανό να είστε υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Αν γυμνάζεστε καθημερινά, αυτό είναι καλό, αλλά δεν αρκεί. Οι μελέτες δείχνουν ότι όσοι κάθονται πολλές ώρες παίρνουν επιπλέον βάρος.

8. Το άγχος σας

μπορεί να αυξηθεί Αν είστε πολλές ώρες και συχνά μόνοι σας είναι πολύ πιθανό να καταφύγετε σε με μια δραστηριότητα που βασίζεται στην οθόνη. Αν αυτό διαταράσσει τον ύπνο σας, μπορεί να αγχωθείτε ακόμη περισσότερο. Επιπλέον, ο πολύς χρόνος μοναξιάς μπορεί να σας κάνει να αποτραβηχτείτε από τους φίλους και τους αγαπημένους σας, γεγονός που συνδέεται με το κοινωνικό άγχος. Οι επιστήμονες προσπαθούν ακόμα να βρουν την ακριβή αιτία.

9 Διαλύει την πλάτη σας

Η καθιστή θέση ασκεί τεράστια πί-

25

%

περνάει περισσότερες από 8 ώρες την ημέρα καθιστός.

44

%

(σχεδόν οι μισοί) δεν έκαναν μέτρια έως έντονη σωματική δραστηριότητα κάθε εβδομάδα.

11

%

(1 στους 10) κάθεται περισσότερες από οκτώ ώρες την ημέρα και έχει ελάχιστη σωματική δραστηριότητα στον ελεύθερο χρόνο.

3

%

κάθεται λιγότερο από τέσσερις ώρες την ημέρα και είναι δραστήριο.

150

λεπτά μέτριας έως έντονης άσκησης την εβδομάδα μπορούν να αντισταθμίσουν ορισμένες από τις επιπτώσεις του καθισιού στην υγεία.

εση στους μυς της πλάτης, τον αυχένα και τη σπονδυλική σας στήλη. Είναι ακόμα χειρότερο αν καμπουριάζετε. Αναζητήστε μια εργονομική καρέκλα - αυτό σημαίνει ότι θα έχει το σωστό ύψος και θα στηρίζει την πλάτη σας στα κατάλληλα σημεία. Αλλά να θυμάστε: Οσο άνετα κι αν καθίσετε, η πλάτη σας εξακολουθεί να μη θέλει να κάθεται για πολλή ώρα. Σηκωθείτε και κινηθείτε για ένα ή δύο λεπτά κάθε μισή ώρα για να διατηρήσετε τη σπονδυλική σας στήλη σε ευθυγράμμιση.

10.

Οδηγεί σε κιρσούς Καθίστε για πολλή ώρα και το αίμα μπορεί να συσσωρευτεί στα πόδια σας. Αυτό ασκεί πρόσθετη πίεση στις φλέβες σας. Θα μπορούσαν να πρηστούν, να στρίψουν ή να διογκωθούν - αυτό που οι γιατροί αποκαλούν κιρσούς. Μπορεί επίσης να δείτε ευρυαγγείες, δέσμες σπασμένων αιμοφόρων αγγείων στην περιοχή. Συνήθως δεν είναι σοβαρές, αλλά μπορεί να πονάνε. Ο γιατρός σας μπορεί να σας ενημερώσει για τις θεραπευτικές επιλογές, εάν τις χρειάζεστε.

11. Αν δεν κινείστε, μπορεί

να το χάσετε Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία που δεν είναι δραστήριοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν οστεοπόρωση (εξασθενημένα οστά) και μπορεί σιγά σιγά να μην μπορούν να εκτελέσουν βασικές ενέργειες της καθημερινής ζωής, όπως το μπάνιο ή η χρήση της τουαλέτας. Αν και η μέτρια άσκηση δεν θα την αποτρέψει, δεν χρειάζεται να βγεί-

τε και να τρέξετε μαραθώνιο ή να ασχοληθείτε με τη γεωργία για να παραμείνετε κινητικοί στα χρυσά σας χρόνια. Απλά μην κάθεστε στον καναπέ για ώρες κάθε φορά.

12. Ο κίνδυνος καρκίνου

αυξάνεται Μπορεί να έχετε περισσότερες πιθανότητες να διαγνωστείτε καρκίνο του παχέος εντέρου, του ενδομητρίου ή του πνεύμονα. Οσο περισσότερο κάθεστε, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες. Οι μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες για καρκίνο του μαστού. Αυτό δεν αλλάζει αν είστε υπερδραστήριες. Αυτό που έχει σημασία είναι πόσες ώρες κάθεστε.

13. Πώς να δώσετε τέλος

στο πολύ καθισιό Βάλτε περισσότερη κίνηση στην ημέρα σας: Σηκωθείτε και τεντωθείτε κάθε μισή ώρα περίπου. Αγγίξτε τα δάχτυλα των ποδιών σας. Κάντε μια βόλτα γύρω από το γραφείο. Σταθείτε στο γραφείο σας για ένα διάστημα της ημέρας. Προμηθευτείτε ένα γραφείο που σηκώνεται ή φτιάξτε το δικό σας: Τοποθετήστε τον υπολογιστή σας πάνω σε ένα κουτί. Μιλήστε στο αφεντικό σας για ένα γραφείο με διάδρομο. Ολα αυτά τα πράγματα μπορούν να σας βοηθήσουν να σταματήσετε τις επιπτώσεις του ατελείωτου καθισιού και να παραμείνετε στον δρόμο προς την καλή υγεία. ΠΗΓΕΣ: JAMA, National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES), CDC, ΜΑYO CLINIC