ΕΦΣΥΝ ΥΓΕΙΑ ΙΟΥΛΙΟΣ 2022 by Εφημερίδα των Συντακτών

Μια ύπουλη ασθένεια ● Η έκθεση στον ήλιο μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος. Ενας από τους τύπους είναι και το μελάνωμα, μια ασθένεια επικίνδυνη. Φταίει όμως μόνο ο ήλιος;

1 6. 7. 2 0 2 2

ΜΕΛΆΝΩΜΆ

υγεία & ζωή

ΟΔΗΓΟΣ

Πώς να περάσετε ανέμελα τις διακοπές σας

ΆΝΤΗΛΊΆΚΆ

Η καλοκαιρινή προστασία για μικρούς και μεγάλους

Συμβουλές προς ● καρδιοπαθείς ● εγκυμονούσες ● οικογένειες με μωρά ● τι πρέπει να κάνετε αν σας τσιμπήσει έντομο

Πρόληψη και αντιμετώπιση ● Τα νέα όπλα των γιατρών ● Τι μπορείτε να αλλάξετε στις ατομικές σας συνήθειες, προκειμένου να προστατευτείτε

ΝΕΆ ΓΕΝΊΆ ΕΜΒΟΛΊΩΝ

Απαραίτητος ο εμβολιασμός των παιδιών ΧΆΠ

Τα συμπτώματα που στέλνουν σήμα κινδύνου ● Ο χρόνιος βήχας, η δύσπνοια, η παραγωγή πτυέλων, το συσφιγκτικό αίσθημα στον θώρακα και η παρουσία συριγμού, το αίσθημα κόπωσης, η ανορεξία και η απώλεια βάρους είναι συμπτώματα που παραπέμπουν σε ΧΑΠ

Ε Ι Δ Ι Κ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Η Σ « Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ί Δ Ά Σ Τ Ω Ν Σ Υ Ν ΤΆ Κ Τ Ω Ν »

ΚΆΡΚΊΝΟΣ

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

16-17 Ιουλίου 2022

Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια συχνή νόσος του αναπνευστικού συστήματος που μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί. Χαρακτηρίζεται από επίμονα αναπνευστικά συμπτώματα και περιορισμό της ροής του αέρα. Περιλαμβάνει νοσήματα όπως το εμφύσημα και η χρόνια βρογχίτιδα, τα οποία προκαλούν μόνιμη απόφραξη ή στένωση των αεραγωγών. Η ΧΑΠ αποτελεί σήμερα την 3η αιτία θανάτου παγκοσμίως. Είναι γενικώς αποδεκτό ότι είναι νόσος των ηλικιωμένων, ειδικά είναι συχνότερη σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Από μελέτες της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας έχει διαπιστωθεί ότι παρότι τις προηγούμενες δεκαετίες η νόσος θεωρούνταν νόσος κυρίως των ανδρών, η θνησιμότητα στις γυναίκες έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια και τώρα έχει φτάσει αυτή των ανδρών. Εννέα ενήλικοι καπνιστές στους 100 στη χώρα μας πάσχουν από τη νόσο (το 8,4% του γενικού πληθυσμού), δηλαδή περίπου 1.000.000 Ελληνες νοσούν από ΧΑΠ. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν ενώ πάνω από τους μισούς πάσχοντες συνεχίζουν να καπνίζουν. Σημαντικό είναι επίσης το αυξημένο οικονομικό κόστος της νόσου, στο οποίο συμβάλλουν καθοριστικά ο αριθμός και η βαρύτητα των παροξυσμών.

υγεία & ζωή

Παράγοντες κινδύνου Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι το κάπνισμα (συμπεριλαμβανομένου του παθητικού καπνίσματος), ενώ άμεση συσχέτιση με τη νόσο έχουν η ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως η χρήση βιομάζας, οι βλαπτικές ουσίες που βρίσκονται στον ατμοσφαιρικό αέρα (outdoor air pollution) και στον αέρα των εσωτερικών χώρων (indoor pollution), οι συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού από την παιδική ηλικία, η έκθεση του εμβρύου στο μητρικό κάπνισμα, η επαγγελματική έκθεση σε τοξικές ουσίες, όπως συμβαίνει στους εργαζομένους ορυχείων, βιομηχανίας τροφίμων, γεωργίας, και η γενετική προδιάθεση, όπως η έλλειψη της α1-αντιθρυψίνης.

Συμπτώματα Τα κύρια συμπτώματα της ΧΑΠ είναι ο χρόνιος βήχας, η δύσπνοια, η παραγωγή πτυέλων.

ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ

Τι να προσέχω Γράφει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ*

Τα κύρια συμπτώματα της ΧΑΠ είναι ο χρόνιος βήχας, η δύσπνοια, η παραγωγή πτυέλων, το συσφιγκτικό αίσθημα στον θώρακα και η παρουσία συριγμού, το αίσθημα κόπωσης, η ανορεξία και η απώλεια βάρους

Αλλα συμπτώματα της νόσου είναι το συσφιγκτικό αίσθημα στον θώρακα και η παρουσία συριγμού, το αίσθημα κόπωσης, η ανορεξία και η απώλεια βάρους. Σε κάθε ασθενή άνω των 40 ετών με συμβατή συμπτωματολογία (π.χ. δύσπνοια, χρόνιος βήχας, πτύελα), σε συνδυασμό με έκθεση σε παράγοντες κινδύνου (καπνιστική συνήθεια), πρέπει να γίνεται έλεγχος για ΧΑΠ. Ο ασθενής είναι σημαντικό να αναζητήσει ιατρική εκτίμηση, τόσο για τη συμπτωματολογία όσο και για τη διαφορική διάγνωση από άλλα νοσήματα που μπορεί να εμφανίζονται με παρόμοια κλινική εικόνα ή τη διερεύνηση πολλών παθήσεων που μπορεί να συνυπάρχουν με τη ΧΑΠ, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, οι καρδιακές αρρυθμίες, η αρτηριακή υπέρταση, η περιφερική αγγειοπάθεια, η οστεοπόρωση, ο καρ-

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΥΝΤΑΞΉΣ

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

Σωτήρης Μανιάτης

Τάσος Παππάς

Νικόλας Βουλέλης ΕΙΔΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ

κίνος, ο σακχαρώδης διαβήτης, η κατάθλιψη. Η διάγνωση της ΧΑΠ γίνεται με τη σπιρομέτρηση, μια ανώδυνη και εύκολη στην εκτέλεσή της εξέταση που δεν απαιτεί ειδική προετοιμασία και μπορεί να γίνει σε κάθε πνευμονολογικό ιατρείο. Η εξέταση αυτή περιλαμβάνει το φύσημα σε συσκευή που ονομάζεται σπιρόμετρο, η οποία μετρά την ποσότητα του αέρα στους πνεύμονες και πόσο γρήγορα μπορεί να πραγματοποιήσει ένα άτομο εκπνοή και δίνει τη δυνατότητα να εντοπιστεί η νόσος στην αρχή της, όταν αυτή ξεκινά να αναπτύσσεται πριν ακόμα δώσει κάποια συμπτωματολογία. Αφού επιβεβαιωθεί η διάγνωση, είναι απαραίτητο να καθοριστεί το στάδιο βαρύτητας της νόσου καθώς και το επίπεδο εκτίμησης του κινδύνου για τον καθορισμό της κατάλληλης θεραπείας.

Η φαρμακευτική θεραπεία (βρογχοδιασταλτικά - αντιφλεγμονώδη) έχει στόχο την επιβράδυνση της προόδου της νόσου, την ανακούφιση από τα συμπτώματα, την αύξηση της ικανότητας για άσκηση, τη μείωση του αριθμού των παροξύνσεων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Σε όλους τους ασθενείς με ΧΑΠ συνιστάται η αποφυγή των παραγόντων κινδύνου, όπως η διακοπή καπνίσματος, η τακτική παρακολούθηση και ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης, του πνευμονιόκοκκου και του ιού SARS COV2 (Covid-19), καθώς υπάρχουν αρκετές μελέτες που αποδεικνύουν ότι οι ενεργοί καπνιστές και οι ασθενείς με ΧΑΠ παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές και θάνατο έπειτα από λοίμωξη Covid-19. * Φυματιολόγος - πνευμονολόγος

ΚΕΙΜΕΝΑ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ART DIRECTOR

Ντάνι Βέργου

Λουίζα Καραγεωργίου

danivergou@yahoo.com

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΉΣΉ

Δημήτρης Φίλης

4 έχρι τον Δεκέμβριο του 2019, ζούσαμε σ τον κόσμο των εμβολίων όπου η εφαρμογή των προγραμμάτων εμβολιασμού λειτουργούσε με επιτυχία. Η ευλογιά εξαλείφθηκε, η πολιομυελίτιδα έχει σχεδόν εξαλειφθεί, η λοίμωξη από τον HBV υπήρξε ελεγχόμενη σε ενδημικές περιοχές, η γρίπη αντιμετωπίστηκε με εποχικούς εμβολιασμούς, οι προηγούμενες θανατηφόρες βακτηριακές λοιμώξεις είναι σχεδόν ξεχασμένες. Υπό αυτό το πρίσμα, η ραγδαία εξάπλωση της νόσου του κορονοϊού το 2019 (Covid-19) αποτέλεσε και συνεχίζει ακόμα να αποτελεί αδιαμφισβήτητα μια σημαντική απειλή για την ανθρώπινη υγεία και την παγκόσμια οικονομία, καταδεικνύοντας για μια ακόμη φορά τη σημασία της πρόληψης μέσω του εμβολιασμού. O ιός μετρά έως και σήμερα περίπου 554 εκατ. επιβεβαιωμένα κρούσματα σε όλο τον κόσμο και 6,3 εκατ. θανάτους.1 Οι στρατηγικές της απομόνωσης μολυσμένων από τη νόσο ατόμων, η υποχρεωτική χρήση μάσκας αλλά και ο εντοπισμός των στενών επαφών προκειμένου να εισέλθουν σε καραντίνα φαίνεται να λειτούργησαν σε ορισμένες χώρες, ωστόσο δεν έλυσαν το πρόβλημα. Αυτό συνέβη διότι η προηγούμενη κατάσταση δεν βοήθησε στην ύπαρξη ανοσίας έναντι του Σοβαρού Οξέος Αναπνευστικού Συνδρόμου Κορονοϊού Τύπου 2 (SARS-CoV-2) στον γενικό πληθυσμό. Αμέσως μετά το αρχικό ξέσπασμα, η αλληλουχία του ριβονουκλεϊκού οξέος (RNA) αναφέρθηκε από τους Κινέζους επιστήμονες στις αρχές του 2020 και σύντομα άρχισε η πρώτη διεξαγωγή κλινικής μελέτης για τα εμβόλια mRNA στις ΗΠΑ έναντι του SARS-CoV-2.2

mRNA τεχνολογία Τα εμβόλια mRNA, για τα οποία η πρώτη δημοσίευση έγινε το1990 στο επιστημονικό περιοδικό «Science» πριν φτάσουν να αποτελούν τα εμβόλια επιλογής έναντι του κορονοϊού, είχαν να επιλύσουν μια σειρά από προβλήματα όπως αυτό της αποτελεσματικής εισαγωγής του mRNA στο κύτταρο του λήπτη και ταυτόχρονα τη συντήρηση του «εύθραυστου» mRNA.3 Τα προβλήματα αυτά λύθηκαν με την πάροδο του χρόνου, με αποτέλεσμα πλέον η επιστημονική κοινότητα να είναι περισσότερο ώριμη προκειμένου να αντιμετωπίσει την πρόκληση της πανδημίας. Η πανδημία έθεσε σε δοκιμή τη θέση των παραδοσιακών προσεγγίσεων. Ιστορικά, τα πιο επιτυχημένα εμβόλια του παρελθόντος προ Covid-19 βασίστηκαν στους εξασθενημένους ζωντανούς ιούς. 4 Χάρη στα διδάγματα που αντλήθηκαν από τις πανδη-

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

ΕΜΒΟΛΙΑ. ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ

Χρειαζόμαστε ακόμα τα παλιά εμβόλια; Γράφει ο ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΟΓΛΟΥ*

Η θεραπεία με βάση το mRNA και τα εμβόλια με τη δυνατότητα γρήγορης παραγωγής είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση ιογενών ασθενειών και λοιμώξεων. Ωστόσο, για να εδραιωθεί περαιτέρω, η τεχνολογία πρέπει να αντιμετωπίσει τη βιωσιμότητα και τις δαπανηρές διαδικασίες παραγωγής σε μεγάλη κλίμακα

μίες του Covid-19, τα παραδοσιακά εμβόλια και οι προσεγγίσεις του εμβολιασμού μπορούν τώρα να αντικατασταθούν σταδιακά, με τα νέα που εκμεταλλεύονται τις σύγχρονες τεχνολογίες, όπως φορείς ιών, συνθετικό νουκλεϊκό οξύ (τόσο RNA όσο και DNA). Αυτό μετέτρεψε τα εμβόλια mRNA, τα οποία χορηγήθηκαν σε εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο στα πιο σημαντικά και κερδοφόρα στην ιστορία της ανθρωπότητας με παγκόσμιες πωλήσεις το 2021 που ξεπέρασαν τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια 5. Η τεχνολογία εμβολίων που βασίζεται στο νουκλεϊκό οξύ θα διαδραματίζει ολοένα και πιο σημαντικό ρόλο στο μέλλον, καθώς η ευρεία εισαγωγή της διευκολύνεται από τον κρίσιμο θετικό αντίκτυπο των εμβολίων κατά SARS-CoV-2, παράλληλα επίσης με τη διαθεσιμότητα εκτεταμένης ασφάλειας δεδομένων, την προσαρμοστικότητα στις αναδυόμενες απειλές από τους μολυσματικά παθογόνους μικροοργανισμούς. Συνεπώς, εγείρεται το ερώτημα εάν θα πρέπει να αντικατασταθούν τα εμβόλια του «παλιού» ή

αλλιώς προ Covid-19 κόσμου, με εμβόλια νέας γενιάς. Η ανάπτυξη εμβολίων παίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση μεταδοτικών και μη μεταδοτικών ασθενειών. Νέα εμβόλια και νέες προσεγγίσεις εμβολιασμού θα αλλάξουν σταδιακά τα εμβόλια που χρησιμοποιούμε αυτήν τη στιγμή, βελτιώνοντας ορισμένα και πιθανών αντικαθιστώντας άλλα. Η επιτυχημένη ανάπτυξη και χρήση όλων των εμβολίων, νέων αλλά και «παλαιών», απαιτεί κατανόηση των ανοσολογικών συσχετισμών προστασίας αλλά και ανάπτυξη νέων ανοσοενισχυτικών για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των εμβολίων. Το μέλλον για την αντιμετώπιση άλλων σημαντικών ασθενειών που βασίζονται σε τεχνολογίες mRNA O δρ DrewWeissman, Αμερικανός γιατρός, γνωστός για τη συμβολή του στη βιολογία του RNA και στην ανάπτυξη αποτελεσματικών εμβολίων mRNA, υποστήριζε ότι: «Αν θέλεις να φτιάξεις ένα νέο εμβόλιο για τη γρίπη χρησιμοποιώντας τις παραδοσιακές μεθόδους, πρέπει να απομονώσεις τον

ιό, να μάθεις πώς αναπτύσσεται, πώς απενεργοποιείται και πώς καθαρίζεται. Αυτό παίρνει μήνες. Με το RNA θέλεις μόνο την αλληλουχία». Οπως απεδείχθη, τα εμβόλια που βασίζονται σε τεχνολογία mRNA θεωρούνται αποτελεσματικά τόσο κατά του Covid-19 όσο και των παραλλαγών του και ως εκ τούτου εξετάζονται πλέον οι επιδράσεις αλλά και η εφαρμογή της mRNA τεχνολογίας σε άλλες σοβαρές ασθένειες όπως ο καρκίνος ή ακόμα και μολυσματικές ασθένειες. Τα κρίσιμα πλεονεκτήματά τους, όπως για παράδειγμα ο ταχύς σχεδιασμός, η γρήγορη παραγωγή και η ευκολία στην κατασκευή κατέστησαν τα εμβόλια mRNA την καλύτερη επιλογή αντιμετώπισης απειλητικών για τη ζωή ασθενειών στο εγγύς μέλλον.6 Παρόμοια περίπτωση με αυτή της πανδημίας του κορονοϊού υπήρξε η πανδημία της γρίπης το 1918, η οποία προκάλεσε 40 εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο. Εχουν αναπτυχθεί αρκετά Συνέχεια στη σελίδα 6

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

Συνέχεια από τη σελίδα 4 εμβόλια έκτοτε για την αντιμετώπισή της, ωστόσο, λόγω των γρήγορων και συνεχών μεταλλάξεων, ο ιός εξακολουθεί να προκαλεί σοβαρές ασθένειες του αναπνευστικού, ειδικά τους χειμώνες.7 Πλέον, διάφορα εμβόλια mRNAυποβάλλονται σε κλινικές δοκιμές για την αντιμετώπισή της. Με παρόμοιο τρόπο, ο ιός Εμπολα, ενδημικός ιός στην κεντρική Αφρική το 2014, επηρεάζει αρχικά το κεντρικό νευρικό και το γαστρεντερικό σύστημα, οδηγώντας σε πολυοργανική ανεπάρκεια, κώμα και θάνατο σε σοβαρές περιπτώσεις. Το 2019, ο Αμερικανικός Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) ενέκρινε το εμβόλιο Εμπολα, ωστόσο, παρατηρήθηκαν ορισμένες ανησυχίες για την ασφάλεια σε υψηλότερες δόσεις, όπως δερματικά εξανθήματα και οξεία αρθρίτιδα. Αργότερα, αναπτύχθηκαν δύο εμβόλια mRNA κατά του ιού Εμπολα. Ομοίως, η πανδημία του ιού της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) έχει μολύνει περίπου 37,7 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, σύμφωνα με δεδομένα του 20208 και προκαλείται από την άμεση μετάδοση του ανθρώπου στον άνθρωπο. Δεν υπάρχουν ακόμα αποτελεσματικά εμβόλια κατά του HIV. Πρόσφατα, αναπτύχθηκε ένα αυτοενισχυόμενο εμβόλιο mRNA, του οποίου τα αποτελέσματα δεν έχουν επιβεβαιωθεί. Τέλος, διεξάγονται ήδη κλινικές μελέτες όπου τα πειραματικά εμβόλια για τον καρκίνο εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα να στοχεύσει συγκεκριμένα αντιγόνα, επιδιώκοντας την υποτροπή του καρκίνου. Τα εμβόλια mRNA που σχεδιάζονται μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και ηπατίτιδας Β. Μερικά άλλα εμβόλια που βασίζονται σε mRNA βρίσκονται επίσης σε στάδια ανάπτυξης έναντι διαφόρων λοιμώξεων, συμπεριλαμβανομένου του ιού Ζίκα, της μετάδοσης του ιού Epstein-Barr κ.ά.

προϋπολογισμό και να θέσει σημαντικές προκλήσεις στους ιθύνοντες.

Συμπεράσματα

Προϋπολογισμοί Ενα εύλογο ερώτημα που γεννιέται είναι πώς θα ενσωματωθεί το κόστος των νέων εμβολίων στις δαπάνες πρόληψης των εθνικών συστημάτων υγείας. Μην ξεχνάμε ότι το κόστος των παραδοσιακών εμβολίων για το κορονοϊό ήταν τουλάχιστον 4 φορές μικρότερο από το κόστος των mRNA. Στην Ελλάδα, ο ετήσιος προϋπολογισμός των εμβολίων ανέρχεται σε 170 εκατ. ευρώ, χωρίς το κόστος των εμβολίων. Η αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης και η ανάπτυξη νέων εμβολίων μπορεί πολύ εύκολα να εκτροχιάσει τον

Ο Covid-19 άνοιξε την πόρτα για εμβόλια που βασίζονται σε mRNA και θεραπείες για άλλες σημαντικές ασθένειες

Η τεχνολογία που βασίζεται σε mRNA έχει διερευνηθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Ο Covid-19 άνοιξε την πόρτα για εμβόλια που βασίζονται σε mRNA και θεραπείες για άλλες σημαντικές ασθένειες. Συνεχώς, γίνονται προσπάθειες και ήδη δαπανώνται δισεκατομμύρια δολάρια για να γίνουν λειτουργικά για ανθρώπινη χρήση. Η θεραπεία με βάση το mRNA και τα εμβόλια με τη δυνατότητα γρήγορης παραγωγής είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση ιογενών ασθενειών και λοιμώξεων. Ωστόσο, για να εδραιωθεί περαιτέρω, η τεχνολογία πρέπει να αντιμετωπίσει τη βιωσιμότητα και τις δαπανηρές διαδικασίες παραγωγής σε μεγάλη κλίμακα. Το μέλλον προδιαγράφεται ελπιδοφόρο, καθώς από τα δεδομένα της τελευταίας 20ετίας, η πιθανότητα να ανακαλυφθεί ένα εμβόλιο και να είναι αποτελεσμα-

τικό είναι πολύ υψηλότερη έναντι ενός φαρμάκου. Μένει να δούμε πώς οι κυβερνήσεις και τα συστήματα υγείας θα μπορέσουν να απορροφήσουν το κόστος της νέας γενιάς εμβολίων. ΥΓ. Κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα δεν θα επιτύχουμε, αν δεν διασφαλίσουμε την καθολική πρόσβαση του παγκόσμιου πληθυσμού στα εμβόλια. * Head of Market Access VIANEX S.A. Ακαδημαϊκός Υπότροφος Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (ΠΑΔΑ), Τμήμα Δημόσιας και Κοινοτικής Υγείας, γενικός γραμματέας Ελληνικής Ενωσης Market Access (ΕΛΕΜΑ) Βιβλιογραφία [1] Internet Source, Available url: https:// www.worldometers.info/coronavirus/ coronavirus-death-toll/ [2] L. A. Jackson, E. J. Anderson, N. G. Rouphael, P. C. Roberts, M. Makhene, R. N. Coler, M. P. McCullough, J. D. Chappell, M. R. Denison, L. J. Stevens, P. Andrea, M. Adrian. «An mRNA vaccine against SARS-CoV-2-preliminary report». N. Engl. J. Med., 383 (2020), pp. 1920-1931.

DOI: 10.1056/NEJMoa2022483 [3] Δρ Ελενα Μουρελάτου, «Προκλήσεις στην αποθήκευση, μεταφορά και διανομή των υπό ανάπτυξη mRNA εμβολίων για την COVID-19», https://www. farmakeutikoskosmos.gr/article-f/ proklhseis-sthn-apo9hkeysh-metaforakai/23723 [4] Ευρωπαϊκή Πύλη Πληροφοριών Εμβολιασμού, Τρόπος δράσης των εμβολίων, https://vaccination-info.eu/el/stoiheiashetika-me-ta-embolia/tropos-drasiston-embolion. [5] Dolgin, E., «The tangled history of mRNA vaccines». Nature 2021, 597, 318324. [6] Y. Weng, C. Li, T. Yang, B. Hu, M. Zhang, S. Guo, H. Xiao, X. J. Liang, Y. Huang «The challenge and prospect of mRNA therapeutics landscape», Biotechnol. Adv., 40 (2020), Article 107534. [7] F. Krammer, G. J. D. Smith, R. A. M. Fouchier, M. Peiris, K. Kedzierska, P. C. Doherty, P. Palese, M. L. Shaw, J. Treanor, R. G. Webster, A. García-Sastre, «Influenza». Nat. Rev. Dis. Prim., 4 (2018), p. 3. [8] Global HIV & AIDS statistics - Fact sheet, https://www.unaids.org/en/ resources/fact-sheet.

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

ΜΕΛΑΝΩΜΑ

«Φταίει» μόνο ο ήλιος; ο δέρμα έχει μνήμη: Θυμάται την έκθεση στον ήλιο από τη βρεφική ηλικία, καθώς και όλα τα ηλιακά εγκαύματα. Λίγος ήλιος την ημέρα μπορεί να οδηγήσει σε πολλές ώρες έκθεσης συνολικά στη ζωή σου. Συνεπώς, η επίδραση του ήλιου είναι αθροιστική. Το μελάνωμα δημιουργείται από άτυπα μελανοκύτταρα κι αποτελεί έναν από τους καρκίνους του δέρματος. Είναι τα κύτταρα που παράγουν τη χρωστική στο δέρμα, στα μαλλιά και στα μάτια μας. Τα ίδια κύτταρα ευθύνονται μάλιστα και για τον σχηματισμό των σπίλων (γνωστοί ως ελιές). Το μελάνωμα μπορεί να σχηματιστεί στο δέρμα, από το τριχωτό της κεφαλής έως τις παλάμες και τις πατούσες, καθώς και σε μη εκτεθειμένες στον ήλιο περιοχές όπως η στοματική κοιλότητα.

Τύποι μελανώματος Υπάρχουν 4 τύποι, εκ των οποίων οι 3 αναπτύσσονται μακροπρόθεσμα, ενώ ο 4ος τύπος αναπτύσσεται με ραγδαίους ρυθμούς και κακή πρόγνωση. ● Τύπος 1: Είναι ο συχνότερος τύπος μελανώματος και αποτελεί περίπου το 70% του συνόλου των μελανωμάτων και εμφανίζεται κυρίως σε νέους. Είναι το επιφανειακώς επεκτεινόμενο μελάνωμα. ● Τύπος 2: Εμφανίζεται κυρίως σε ηλικιωμένους ανθρώπους σε φωτοεκτεθειμένες περιοχές συνήθως. Είναι το μελάνωμα επί κακοήθους φακής. ● Τύπος 3: Δεν παρουσιάζεται συχνά σε λευκές επιδερμίδες και είναι το μελάνωμα των άκρων (σε πέλματα, παλάμες και νύχια). ● Τύπος 4: Ο τύπος 4 ή οζώδες μελάνωμα είναι η πιο επιθετική μορφή μελανώματος. Αποτελεί το 10%-15% των περιπτώσεων και συνήθως όταν διαγιγνώσκεται είναι σε προχωρημένο στάδιο. Η κλινική του εικόνα πολλές φορές ξεγελάει αφού μπορεί να έχει μπλε, ροζ, λευκή, γκρι χροιά ή χροιά ακόμα και στο χρώμα του δέρματος.

Γράφει η ΑΓΝΗ ΑΛΜΠΑΝΟΠΟΎΛΟΎ*

Η υπεριώδης ακτινοβολία (UVA, UVB) μπορεί αποδεδειγμένα πια να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος. Ενας από τους τύπους που προκαλεί είναι και το μελάνωμα. Είναι επικίνδυνη τόσο για ανθρώπους που π.χ. ζουν στη βόρεια Ευρώπη και εκτίθενται απότομα στον ήλιο και καίγονται όσο και στη σωρευτική έκθεση από τη βρεφική και παιδική ηλικία

Αίτια και παράγοντες κινδύνου Το μελάνωμα είναι συνυφασμένο με τον τρόπο ζωής και το περιβάλλον, αλλά μπορεί να οφείλεται και σε κληρονομικά, γονιδιακά αίτια. Τα πιο σημαντικά αίτια αλλά και παράγοντες κινδύνου είναι: ● Η έκθεση στον ήλιο Η υπεριώδης ακτινοβολία (UVA, UVB) μπορεί αποδεδειγμένα πια να προκαλέσει καρκίνο του δέρματος. Ενας από τους τύπους που προκαλεί είναι και το μελάνωμα. Είναι επικίνδυνη τόσο για ανθρώπους που π.χ. ζουν στη βόρεια Ευρώπη και εκτίθενται απότομα στον ήλιο και καίγονται όσο και στη σωρευτική έκθεση από τη βρεφική και παιδική ηλικία. ● Η κληρονομικότητα Οι ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό έχουν περίπου 50% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν μελάνωμα σε σχέση με

τα άτομα χωρίς ιστορικό. ● Τα γονίδια ● Το ασθενές ανοσοποιητικό σύστημα Εχουν αυξημένο κίνδυνο για μελάνωμα οι άνθρωποι που πάσχουν από λέμφωμα ή AIDS, έχουν υποβληθεί σε χημειοθεραπεία ή μεταμόσχευση ή έχουν εκτεθεί υπερβολικά στον ήλιο. ● Ατομικό ιστορικό μελανώματος Αν στο παρελθόν έχεις ξαναπαρουσιάσει μελάνωμα, διατρέχεις μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσεις ξανά. ● Solarium Το solarium είναι ο βασικότερος και ίσως ο πιο άμεσος τρόπος πρόκλησης μελανώματος. Αν έχετε κάνει σολάριουμ έστω και μία φορά σε ηλικία κάτω των 35 ετών, οι πιθανότητες δημιουργίας μελανώματος αυξάνονται ραγδαία. Κανονικά θα έπρεπε να απαγορεύεται.

● Το χρώμα του δέρματος Οι ξανθοί και ανοιχτόχρωμοι άνθρωποι έχουν αυξημένο κίνδυνο να νοσήσουν και απαιτείται να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί με την έκθεσή τους στον ήλιο.

Συμπτώματα μελανώματος Λόγω του ότι το 20%-30% των μελανωμάτων προέρχονται από προϋπάρχουσες ελιές, ενώ το 70%-80% δημιουργούνται σε υγιές δέρμα, χρειάζεται να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί. Μια ένδειξη μπορεί να είναι κάποια ελιά που ματώνει. Επίσης για να θεωρηθεί επίφοβη θα πρέπει: ● Να είναι ασύμμετρη. Δηλαδή αν την «κόψεις» στη μέση η μία πλευρά διαφέρει από την άλλη. ● Τα όριά της να είναι ασαφή. Μπορεί να έχει προεξοχές, γωνίες, σημεία πιο έντονα και να εκτείνεται σε ασύμμετρο σχήμα. ● Η διάμετρος να είναι πάνω από 6 χιλιοστά. Συνήθως οι ακίνδυνοι

υγεία & ζωή

16-17 Ιουλίου 2022

σπίλοι είναι μικρότεροι σε διάμετρο από αυτή τη διάσταση. ● Να υπάρχει ανομοιομορφία στο χρώμα. Οταν υπάρχει πολυχρωμία ή σε κάποια σημεία είναι αποχρωματισμένη, κόκκινη, λευκή ή μπλε θα πρέπει να εξεταστεί από δερματολόγο. ● Να αλλάζει με την πάροδο του χρόνου και να μη μοιάζει με τις υπόλοιπες. Αν μια ελιά που έχετε αναπτύσσεται ή αυξάνει σε μέγεθος με τον χρόνο, εξεταστείτε από έναν δερματολόγο. Δεν χρειάζεται να σας καταβάλλει το άγχος και να γίνεται εμμονικοί με κάθε σπίλο. Εμείς οι δερματολόγοι φωνάζουμε για εξέταση και πρόληψη και αυτό πρέπει να ακολουθείτε: συνεχή παρακολούθηση με τον γιατρό σας. Οι σπίλοι, γενικώς, είναι συνήθως είναι ακίνδυνοι. Ωστόσο, τα άτομα που έχουν πάνω από 100 ελιές στο σώμα τους έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν μελάνωμα. Τα

πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται σε έναν ή και περισσότερους άτυπους σπίλους. Γι’ αυτό και είναι τόσο σημαντικό να γνωρίζετε το σώμα σας και τα σημάδια του και να τα παρακολουθείτε με τον γιατρό σας. Μια καλή αρχή είναι μόνοι σας να τσεκάρετε τις 5 παραπάνω παραμέτρους, γνωστές και ως «αλφαβήτα του μελανώματος» και αν κάτι από αυτά σας ανησυχεί, επικοινωνήστε αμέσως με τον δερματολόγο σας.

Πώς γίνεται η διάγνωση Μπορεί να διαγνωστεί με απλή δερματοσκοπική εξέταση από δερματολόγο γιατρό. Η έγκαιρη διάγνωση είναι σωτήρια για αυτό και χρειάζεται να κάνετε μια χαρτογράφηση σπίλων και μετά, κάθε χρόνο, μια εξέταση σπίλων για να εντοπιστούν από τον γιατρό τυχόν αλλαγές.

Θεραπεία και αντιμετώπιση Η θεραπεία που πρέπει να ακο-

λουθήσει ο ασθενής εξαρτάται από το αποτέλεσμα της ιστολογικής εξέτασης. Οσον αφορά την θεραπεία αυτή εξαρτάται από το σημείο του σώματος που έχει εμφανιστεί το μελάνωμα. Το θεραπευτικό πρωτόκολλο δηλαδή διαφέρει αν το μελάνωμα είναι στον κορμό ή στα άκρα.

λάνωμα; Φυσικά, εάν καθόμαστε στον ήλιο, εκτός από εγκαύματα, πανάδες και φωτογήρανση, κινδυνεύουμε και από καρκίνο του δέρματος.

Η πρόληψη είναι το παν

Συχνές ερωτήσεις Μπορεί μια ελιά να μετατραπεί σε μελάνωμα; Ναι. Αν εκτίθεται στον ήλιο και μεγαλώνει με τον καιρό μπορεί να εξελιχθεί σε μελάνωμα, να μετατραπεί δηλαδή σεδυσπλαστικό. Σε ποια όργανα μπορεί να κάνει μετάσταση το μελάνωμα; Οι συχνότερες μεταστάσεις που δίνει το μελάνωμα είναι στο συκώτι και στον εγκέφαλο. Ωστόσο, μπορεί να μετασταθεί και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του σώματος. Είναι ένοχος ο ήλιος για το με-

Η έγκαιρη διάγνωση είναι σωτήρια για αυτό και χρειάζεται να κάνετε χαρτογράφηση σπίλων κάθε χρόνο

Ακολουθήστε τις παρακάτω συμβουλές για αποφυγή του μελανώματος: ● Να φοράτε πάντα το αντιηλιακό σας, όλο τον χρόνο, είτε με συννεφιά είτε κάτω από την ομπρέλα. ● Να αποφεύγετε την έκθεση στον ήλιο μεταξύ 10 π.μ. και 5 μ.μ. ● Να φοράτε καπέλο και γυαλιά ηλίου το καλοκαίρι. ● Να πηγαίνετε κάθε χρόνο στον δερματολόγο σας για την ετήσια χαρτογράφηση σπίλων. ● Να κάνετε αυτοεξέταση μία φορά τον μήνα. * MD, MsD, δερματολόγος αφροδισιολόγος, ιδρύτρια του Skin Medical Secret, www. skinmedicalsecrets.com

10 Γράφουν οι ΔΑΝΑΗ ΜΠΙΣΙΡΤΖΌΓΛΌΥ* και ΑΛΈΞΑΝΔΡΌΣ ΑΡΔΑΒΑΝΗΣ**

καρκίνος του πνεύμονα παραμένει η πιο συχνή κακοήθεια μετά τον καρκίνο του δέρματος και οι θάνατοι που προκαλεί υπερβαίνουν τους θανάτους από κάθε άλλο καρκίνο παγκοσμίως. Ο αριθμός των σχετιζόμενων θανάτων με τον καρκίνο πνεύμονα στην Ευρώπη το 2017 υπολογίζεται ότι αντιπροσωπεύει την πρώτη αιτία θανάτου και στα δύο φύλα, με το 24% να αφορά τους άνδρες και το 15% τις γυναίκες. Ο μη μικροκυτταρικός καρκίνος πνεύμονα αφορά το 80%-90% των καρκίνων του πνεύμονα συνολικά, ενώ η συχνότητα του μικροκυτταρικού καρκίνου δείχνει πως μειώνεται τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει ότι ο καρκίνος του πνεύμονα προκαλεί 1,59 εκατομμύριο θανάτους τον χρόνο παγκοσμίως, με το 70% αυτών να σχετίζεται άμεσα με το κάπνισμα ενώ η ατμοσφαιρική ρύπανση παραμένει μείζων παράγων κινδύνου για τη νόσο. Η καπνιστική συνήθεια παραμένει η κύρια αιτία πρόκλησης καρκίνου του πνεύμονα και η γεωγραφική κατανομή της νόσου αντανακλά κατά πολύ την κατανάλωση του καπνού κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Υπολογίζεται ότι σε ένα μικρό αλλά αυξανόμενο ποσοστό (περίπου 500.000 ετησίως) οι θάνατοι που οφείλονται στον μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα παρουσιάζονται σε άτομα που δεν έχουν καπνίσει ποτέ, γεγονός που έχει παρατηρηθεί συχνότερα στις ασιατικές χώρες. Αυτά τα νεότερα επιδημιολογικά δεδομένα οδήγησαν στη θέσπιση μιας ξεχωριστής νόσου, του «καρκίνου πνεύμονα που δεν σχετίζεται με το κάπνισμα», στην οποία έχουν αναγνωριστεί ειδικά μοριακά και γενετικά χαρακτηριστικά. Τέλος, ο οικογενής κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου πνεύμονα έχει αναφερθεί σε αρκετές μελέτες. Μάλιστα σε μία πρόσφατη μελέτη η κληρονομικότητα υπολογίστηκε στο 18%, όμως πολλά από τα γενετικά χαρακτηριστικά παραμένουν άγνωστα.

Πρόληψη, ο ακρογωνιαίος λίθος Η πρωτογενής πρόληψη είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ελάττωσης της επίπτωσης του καρκίνου του πνεύμονα. Είναι ευνόητο ότι ο συνδυασμός τόσο της αποτροπής έναρξης του καπνίσματος όσο και της διακοπής του μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική μείωση του ποσοστού του καρκίνου πνεύμονα, ενώ για την ατμοσφαιρική ρύπανση οι παρεμβάσεις εκφεύγουν των αρμοδιοτήτων του υγειονομικού επιστήμονα και αποτελούν πεδίο της πολιτικής. Δυστυχώς ο καρκίνος του πνεύμονα στα αρχικά στάδια συχνά δεν προκαλεί συμπτωματολογία. Τα συμπτώματα όταν υπάρχουν μπορεί να είναι επίμονος βήχας, αιμόπτυση, δύσπνοια, αίσθημα βάρους στο στήθος,

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

Μια ιστορία επιτυχίας

συριγμός στην αναπνοή, μερικά από τα οποία προσομοιάζουν με αυτά της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας, της πάθησης των καπνιστών, και γι’ αυτό δύνανται να μην αξιολογηθούν σωστά από τον ασθενή. Συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και σε άλλα σημεία του σώματος οφειλόμενα σε μεταστάσεις ή παρανεοπλασματικές εκδηλώσεις. Γνωρίζουμε ότι πάνω από το 50% των πρώιμων καρκίνων πνεύμονα ξεπερνά την 5ετή επιβίωση. Γι’ αυτόν τον λόγο η πρόληψη μέσω της έγκαιρης διάγνωσης είναι ένα σημαντικό όπλο κατά του καρκίνου του πνεύμονα. Ηδη από το 2011 διεξήχθη στις ΗΠΑ μια εθνική μελέτη (National Lung Screening Trial, NLST) η οποία συμπεριέλαβε μεγάλης έκτασης πληθυσμό υψηλού κινδύνου, που υποβλήθηκε σε αξονική θώρακος χαμηλής ακτινοβολίας. Στην ομάδα αυτή συμμετείχαν ηλικίες 55-74 ετών, καπνιστές ή πρώην καπνιστές που διέκοψαν για λιγότερο διάστημα από 15 έτη και καπνιστική συνήθεια 30 πακέτα-έτη και άνω. Από την ανάλυση των αποτελεσμάτων φάνηκε ότι η χρήση της αξονικής θώρακος χαμηλής ακτινοβολίας (low-dose CT) ως προληπτικού ελέγχου στα άτομα υψηλού κινδύνου μείωσε τη θνητότητα από καρκίνο πνεύμονα κατά 20% συγκριτικά με την απλή ακτινογραφία. Αυτό οδήγησε στην έκδοση κατευθυντήριων οδηγιών στην Αμερική και την καθιέρωση της χρήσης της μεθόδου αυτής ετησίως στα άτομα που ανήκουν σε αυτή την ομάδα. Ακόλουθες μελέτες σε κράτη της Ευρώπης και της Ασίας είχαν παρόμοια αποτελέσματα. Στην Ελλάδα η Ομάδα εργασίας Καρκίνου Πνεύμονα της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρίας ήδη προετοιμάζει την έκδοση κατευθυντήριων οδηγιών προληπτικού ελέγχου

για τον καρκίνο πνεύμονα και για τη χώρα μας.

Η σημασία της πρώιμης και συγκροτημένης διάγνωσης

Στα μη χειρουργήσιμα στάδια η έκρηξη τα τελευταία χρόνια της σύγχρονης θεραπευτικής με τη μοριακή στόχευση και την ανοσοθεραπεία έχει αλλάξει την πορεία ενός άλλοτε ταχέως θανατηφόρου νοσήματος σε μια χρόνια νόσο στην πλειονότητα των περιπτώσεων

Αρχικά γίνεται αξιολόγηση των κλινικών ευρημάτων και ακολούθως πραγματοποιείται απεικονιστικός έλεγχος με αξονική θώρακος. Η βρογχοσκόπηση και η λήψη βιοπτικού και κυτταρολογικού υλικού είναι η κατάλληλη τεχνική για τη διαγνωστική προσέγγιση μεγάλων, κεντρικών βλαβών με το πλεονέκτημα των λίγων επιπλοκών. Οταν συνδυάζεται με τη λήψη υλικού κατευθυνόμενα μέσω ενδοβρογχικού υπερήχου, το διαγνωστικό αποτέλεσμα αυξάνεται θεαματικά. Στις περιπτώσεις περιφερικών βλαβών γίνεται διαθωρακική παρακέντηση με λεπτή βελόνη υπό την καθοδήγηση του Αξονικού Τομογράφου. Οταν υπάρχει πλευριτικό υγρό, η παρακέντηση αποτελεί διαγνωστικό και ανακουφιστικό εργαλείο. Πιο επεμβατικές χειρουργικές τεχνικές, όπως η μεσοθωρακοσκόπηση και η θωρακοσκόπηση η υποβοηθούμενη από βίντεο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν εφόσον οι λιγότερο επεμβατικές τεχνικές δεν αποδώσουν.

Οι αλματώδεις πρόοδοι στη θεραπευτική Οι αλλαγές στις θεραπευτικές στρατηγικές τα τελευταία 15 χρόνια έχουν αναδείξει την ανάγκη της διεπιστημονικής αντιμετώπισης του καρκίνου του πνεύμονα, δηλαδή τη συνεργασία διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων (πνευμονολόγου, θωρακοχειρουργού, ογκολόγου, ακτινοθεραπευτή) αλλά και του μοριακού βιολόγου. Στα αρχικά στάδια η ενδεδειγμένη θεραπεία είναι η χειρουργική αφαί-

ρεση (ανοιχτά ή θωρακοσκοπικά), εφόσον το επιτρέπει η κλινική κατάσταση του ασθενούς. Οι ασθενείς αυτοί λόγω της καπνιστικής συνήθειας μπορεί να έχουν συνοδές παθήσεις που σχετίζονται με αυτήν, όπως είναι η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η αναπνευστική ανεπάρκεια και νοσήματα του καρδιαγγειακού συστήματος. Προ του χειρουργείου διενεργείται έλεγχος από πνευμονολόγο και καρδιολόγο προκειμένου να αξιολογηθεί εάν ο ασθενής δύναται να υποβληθεί στην επέμβαση. Περιλαμβάνεται η σπιρομέτρηση, η διάχυση κ.ά. Στα μη χειρουργήσιμα στάδια η έκρηξη τα τελευταία χρόνια της σύγχρονης θεραπευτικής με τη μοριακή στόχευση και την ανοσοθεραπεία έχει αλλάξει την πορεία ενός άλλοτε ταχέως θανατηφόρου νοσήματος σε μια χρόνια νόσο στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Η στοχεύουσα θεραπεία είναι μια κλινική πρακτική που βασίζεται στη Μοριακή Βιολογία παρέχοντας εξειδικευμένες γενετικές πληροφορίες, βοηθώντας στην επίτευξη της εξατομικευμένης θεραπευτικής προσέγγισης κάθε ασθενούς. Αυτό στην πράξη επιτυγχάνεται με την αναζήτηση βιοδεικτών στο βιοπτικό ή κυτταρολογικό υλικό, παράλληλα με την κλασική ιστολογική εξέταση, αμέσως μετά τη διάγνωση, αλλά και σε διάφορες φάσεις εξέλιξης της νόσου. Η κυτταροτοξική χημειοθεραπεία παραμένει ο άξονας της φαρμακευτικής αντιμετώπισης για την πλειονότητα των περιπτώσεων, ενώ πλήθος νέων στοχευτικών φαρμάκων σε μορφή δισκίων και παρεντερικά έχουν αυξήσει θεαματικά τις επιλογές μας και τα αποτελέσματα. Εξάλλου, η σύγχρονη ανοσοθεραπεία, μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις της σύγχρονης βιοτεχνολογίας, ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς προκειμένου να επιτεθεί και να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα. Σήμερα τα φάρμακα της ανοσοθεραπείας χρησιμοποιούνται και σε συνδυασμούς μεταξύ τους ή σε συνδυασμό με φάρμακα στοχεύουσας θεραπείας. Συμπερασματικά, μια γρήγορη περιήγηση στο σημερινό τοπίο μάς δίνει το δικαίωμα να πούμε πως η θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα αποτελεί μία από τις σημαντικότερες Ιστορίες Επιτυχίας της σύγχρονης Ογκολογίας. * Πνευμονολόγος-Εντατικολόγος, MD, PhD, επιστ. υπεύθυνη διευθύντρια Πνευμονολογικού Τμήματος, ΓΑΟΝΑ «Ο Αγιος Σάββας» ** Παθολόγος-ογκολόγος, MD, PhD, επιστ. υπεύθυνος Διευθυντής Α' Ογκολογικού Τμήματος, ΓΑΟΝΑ «Ο Αγιος Σάββας»

16-17 Ίουλίου 2022

υγεία & ζωή

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΡΚΊΝΟΥ

Επιλέγω υγιεινό τρόπο ζωής Της ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

ανθυγιεινός τρόπος ζωής ευθύνεται για την ανάπτυξη ορισμένων καρκίνων. Ο καρκίνος είναι κυρίως αποτέλεσμα της έκθεσης του ατόμου σε καρκινογόνους παράγοντες. Οι συχνότεροι παράγοντες κινδύνου παγκοσμίως σήμερα είναι η χρήση καπνού – υπεύθυνη συνολικά για το 20% των θανάτων από καρκίνο, ενώ για τις χώρες με υψηλό εισόδημα το ποσοστό αυτό αυξάνεται στο 30%. Ακολουθούν η κατανάλωση αλκοόλ και η υποκατανάλωση φρούτων και λαχανικών με περίπου 5% επί του συνόλου των θανάτων από καρκίνο.

Τι προκαλεί τον καρκίνο; Ο καρκίνος προκαλείται από διαταραχές των γονιδίων, που φυσιολογικά ελέγχουν τη διαίρεση και τον θάνατο των κυττάρων. Ο τρόπος με τον οποίο ένα κύτταρο μετασχηματίζεται σε καρκινικό δεν έχει απόλυτα διευκρινιστεί. Πολλές φορές το κύτταρο έχει τη γενετική προδιάθεση και αρκεί η έκθεση σε επιβαρυντικούς παράγοντες, όπως είναι διάφορες χημικές ουσίες ή ακτινοβολίες, για τη μετατροπή του σε καρκινικό. Υπάρχουν, ακόμη, σπάνιες περιπτώσεις, κατά τις οποίες φαίνεται ότι πολλά κύτταρα, κάτω από την ισχυρή πίεση ενός επιβαρυντικού παράγοντα, χάνουν τον έλεγχο της αύξησής τους, με αποτέλεσμα να προκαλούν την ταυτόχρονη γένεση πολλών διαφορετικών όγκων. Διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες και παράγοντες του τρόπου ζωής μπορεί να προκαλέσουν διαταραχές των φυσιολογικών γονιδίων και μετατροπή τους σε γονίδια που επιτρέπουν την ανάπτυξη του καρκίνου. Πολλές γονιδιακές διαταραχές, που οδηγούν στην εμφάνιση καρκίνου, είναι αποτέλεσμα του καπνίσματος, του λανθασμένου διαιτολογίου, της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου ή της έκθεσης σε καρκινο-

γόνους παράγοντες στους χώρους εργασίας και στο περιβάλλον. Ποιοι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν την έναρξη της διαδικασίας καρκινογένεσης στον άνθρωπο; ● Ατομικοί παράγοντες: ατομικές συνήθειες, ο τρόπος ζωής του σύγχρονου ανθρώπου με το κάπνισμα, την υπερβολική κατανάλωση οινοπνεύματος, την κακή διατροφή κ.ά. ● Εξωτερικοί παράγοντες: δεν εξαρτώνται από την ατομική θέληση και τις συνήθειες, όπως η γενετική προδιάθεση ή κληρονομικότητα, η ηλικία, οι χημικές ουσίες, η υπεριώδης ακτινοβολία, η ιονίζουσα ακτινοβολία ή ακτίνες Χ, η περιβαλλοντική ρύπανση, το βεβαρημένο εργασιακό περιβάλλον κ.ά.

Ελεγχόμενοι παράγοντες Τι μπορείτε να αλλάξετε στις ατομικές σας συνήθειες, προκειμένου να προστατευτείτε από τον καρκίνο. Ποιες ανθυγιεινές συνήθειες είναι προτιμότερο να αφήσετε πίσω σας; ● Χρήση καπνού - Κάπνισμα Το κάπνισμα αποτελεί τον σημαντικότερο γνωστό παράγοντα κινδύνου για τον καρκίνο. Η εξάρτηση από τον καπνό κατατάσσεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) στην κατηγορία «ICD-10», σαν μια χρόνια κατάσταση στον τομέα των ψυχικών διαταραχών. Σύμφωνα με πρόσφατες εκτιμήσεις, υπολογίζεται ότι το 25% όλων των περιπτώσεων καρκίνου στην Ευρωπαϊκή Ενωση μπορεί να αποδοθεί στο κάπνισμα, καθώς και το 80% με 90% των θανάτων από καρκίνο των πνευμόνων. Εχει υπολογιστεί ότι ο συνολικός αριθμός των θανάτων από τη χρήση καπνού, το 2005, ανήλθε σε 5,4 εκατομμύρια ανθρώπους. Αν ο αριθμός αυτός συνεχίσει να αυξάνεται με τον ίδιο ρυθμό, θα οδηγηθούμε σε 8,3 εκατομμύρια θανάτους το 2030.

Πολλές γονιδιακές διαταραχές, που οδηγούν στην εμφάνιση καρκίνου, είναι αποτέλεσμα του καπνίσματος, του λανθασμένου διαιτολογίου, της έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία του ήλιου ή της έκθεσης σε καρκινογόνους παράγοντες στους χώρους εργασίας και στο περιβάλλον

Η χρήση καπνού συνδέεται άμεσα με την εμφάνιση πολλών τύπων καρκίνου, όπως του πνεύμονα, της στοματικής κοιλότητας, του λάρυγγα, του οισοφάγου και της ουροδόχου κύστης. Η ανάπτυξη του καρκίνου σε συγκεκριμένα όργανα εξαρτάται από τα σημεία που έρχονται σε επαφή τα χημικά συστατικά του καπνού. Ο αυξανόμενος κίνδυνος που παρουσιάζουν τα υπόλοιπα όργανα προέρχεται πιθανότατα από τις καρκινογόνες ουσίες που απορροφώνται στο αίμα μέσω των πνευμόνων και μεταφέρονται στο κάθε όργανο. Αξίζει να σημειωθεί ότι το κάπνισμα πούρου και πίπας είναι το ίδιο επιβαρυντικά για την εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, όπως το κάπνισμα τσιγάρου. Στις βλαβερές επιπτώσεις του καπνίσματος θα πρέπει να υπολογιστεί και ο κίνδυνος εμφάνισης του καρκίνου του πνεύμονα και πιθανόν άλλων μορφών καρκίνου σε μη καπνιστές, από την παθητική έκθεση στον καπνό (παθητικό κάπνισμα). Ο κίνδυνος αυξάνεται ανάλογα με το χρονικό διάστημα και την ποσότητα που καπνίζει κανείς κάθε μέρα. Εχει παρατηρηθεί ότι, ακόμα και ύστερα από δέκα χρόνια αποχής, ο κίνδυνος για τον πρώην καπνιστή δεν φτάνει ούτε

τον ελάχιστο κίνδυνο ενός ατόμου που δεν έχει καπνίσει ποτέ στη ζωή του. Σύμφωνα με τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία του ΠΟΥ, η Ελλάδα παρουσιάζει το υψηλότερο ποσοστό καπνιστών όχι μόνο ανάμεσα στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και ανάμεσα στις χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ. Πρόσφατες επιδημιολογικές μελέτες εκτιμούν ότι το ποσοστό των ενηλίκων που καπνίζουν καθημερινά φτάνει το 40%, το οποίο αυξάνεται στο 50% στους έφηβους, ενώ τα διαθέσιμα αντικαπνιστικά μέτρα, που περιστασιακά έχουν επιβληθεί έως σήμερα, φαίνεται πως έχουν αποτύχει. ● Κατανάλωση αλκοόλ H υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση πολλών τύπων καρκίνου, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου του μαστού, του ήπατος, του οισοφάγου, του φάρυγγα, της στοματικής κοιλότητας, του λάρυγγα και του εντέρου. Ο συνδυασμός καπνίσματος και κατανάλωσης αλκοόλ πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου (συνεργική δράση). Το 22% των στοματικών καρκίνων και του φάρυγγα στους

υγεία & ζωή

16-17 Ιουλίου 2022

άνδρες αποδίδονται στο αλκοόλ, ενώ το ποσοστό πέφτει στο 9% για τις γυναίκες. Παρόμοια διαφορά εντοπίζεται και στους καρκίνους του οισοφάγου και του ήπατος. Ερευνες αναδεικνύουν τη μακροχρόνια βλάβη που προκαλείται στο νευρικό σύστημα, στο ήπαρ και σε άλλα όργανα έπειτα από χρόνια κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών. Ενώ για τους περισσότερους τύπους καρκίνου ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνεται με την αύξηση της ποσότητας που καταναλώνει κάποιος, στην περίπτωση του καρκίνου του μαστού έχει παρατηρηθεί ότι ακόμα και ένα ποτήρι αλκοόλ την ημέρα αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης κατά 10%. Η Ελλάδα συγκαταλέγεται ανάμεσα στις χώρες, μεταξύ των άλλων ευρωπαϊκών χωρών, με μεσαία κατανάλωση οινοπνεύματος, ωστόσο παρουσιάζει αύξηση ύψους 8% μεταξύ του 1970 και του 2003. Αξίζει να σημειωθεί ότι χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία έχουν σημειώσει αξιόλογη μείωση ύψους 35% και 50% αντίστοιχα για το ίδιο διάστημα. ● Κακή διατροφή Οι ενδείξεις για τη σχέση της διατροφής και της πιθανότητας

Η έλλειψη σωματικής άσκησης και η παχυσαρκία αποτελούν παράγοντες οι οποίοι αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου

εμφάνισης καρκίνου δεν είναι τόσο ισχυρές όσο οι ενδείξεις για τη σχέση μεταξύ καρκίνου και καπνίσματος ή αλκοόλ ή έκθεσης σε χημικές ουσίες. Παρ’ όλα αυτά, θεωρείται ότι οι διατροφικές συνήθειες μπορεί να σχετίζονται με το 30% των καρκίνων στις αναπτυγμένες χώρες και πιθανώς με το 20% των καρκίνων στις αναπτυσσόμενες χώρες. Για τον λόγο αυτόν, σοβαρή σημασία θα πρέπει να δoθεί στην υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών, με στόχο την πρόληψη της νόσου. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η υπερβολική κατανάλωση κόκκινου κρέατος και τροφής πλούσιας σε λίπος συνδέεται με τον καρκίνο του μαστού και του παχέος εντέρου. Διεθνείς μελέτες δείχνουν ισχυρή συσχέτιση μεταξύ λίπους και πιθανότητας εμφάνισης καρκίνου. Αντιθέτως, η υγιεινή διατροφή, πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, φαίνεται πως έχει προστατευτική δράση. Η Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της βάσης δεδομένων του ΠΟΥ παρουσιάζει το δεύτερο –μετά την Ισπανία– ποσοστό αύξησης (16,9%) στη μέση ημερήσια κατανάλωση θερμίδων ανά άτομο για το διάστημα 1970 έως 2003, ενώ

έχει την 3η υψηλότερη κατανάλωση θερμίδων ανά άτομο (3.666 kcal), μετά την Πορτογαλία (3.746 kcal) και την Ιταλία (3.775 kcal). ● Παχυσαρκία και απουσία σωματικής άσκησης Η έλλειψη σωματικής άσκησης και η παχυσαρκία αποτελούν παράγοντες, οι οποίοι αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Η αύξηση της μάζας του σώματος σε συνδυασμό με την έλλειψη άσκησης ευθύνονται για το 19% των θανάτων από καρκίνο του μαστού και για το 26% των θανάτων από καρκίνο του εντέρου. Στην Ευρώπη, περίπου ο μισός πληθυσμός ενηλίκων θεωρείται υπέρβαρος, ενώ στα αστικά κέντρα ανάλογος είναι ο αριθμός των ατόμων που δεν αθλούνται. Η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και καρκίνων του ενδομητρίου, εντέρου, στομάχου και οισοφάγου. Οι βασικές αιτίες της παχυσαρκίας είναι κοινωνικές, προερχόμενες από περιβάλλοντα που προωθούν την καθιστική ζωή και την υπερκατανάλωση τροφών που περιέχουν υψηλές θερμίδες. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η παχυσαρκία ευθύνεται για το 40% των περιπτώσεων του

καρκίνου της μήτρας. Επιπλέον, σε συνδυασμό με την έλλειψη άσκησης ευθύνεται για 159.000 θανάτους από καρκίνο του παχέος εντέρου κάθε χρόνο και για 88.000 θανάτους από καρκίνο του μαστού. Επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι η φυσική άσκηση και η ισορροπημένη διατροφή είναι προστατευτικοί παράγοντες στον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του εντέρου και του καρκίνου του μαστού. Το περιττό σωματικό βάρος και η έλλειψη άσκησης ευθύνονται για το 1/5 με 1/3 περίπου των καρκίνων του μαστού, του εντέρου, του ενδομητρίου, του στομάχου και του οισοφάγου. Διαπιστώνεται ότι η Ελλάδα, κατά τα τελευταία χρόνια (1980-2003), παρουσιάζει τα υψηλότερα ποσοστά παχυσαρκίας, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, τα οποία είναι σχεδόν διπλάσια από εκείνα των άλλων χωρών της Ευρώπης. Συγκεκριμένα, το ποσοστό των ανδρών άνω των 15 ετών που είναι παχύσαρκοι φτάνει το 46%, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για τις γυναίκες είναι 38%. ΠΗΓΕΣ: WHO, ΕΟΠΕ: Εταιρεία Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας, European Society for Medical Oncology

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

ΜΑΡΊΑ ΘΕΟΔΩΡΊΔΟΥ, ΟΜΟΤΊΜΗ ΚΑΘΗΓΗΤΡΊΑ ΠΑΊΔΊΑΤΡΊΚΗΣ

Απαραίτητα τα εμβόλια για τα παιδιά Της ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

danivergou@yahoo.com ην ώρα που ο αγώνας δρόμου σχετικά με την παραγωγή νέων εμβολίων για την πανδημία καλά κρατεί, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει σημάνει συναγερμό αφού λόγω Covid-19 τα εθνικά προγράμματα εμβολιασμού εμφανίζουν πτώση 70%. Πρόκειται για μια επικίνδυνη παράπλευρη απώλεια της επέλασης του νέου κορονοϊού, με αφορμή την οποία οι παιδίατροι ανά τον κόσμο έχουν βγει μπροστά εφιστώντας την προσοχή των γονιών και κηδεμόνων. Στη χώρα μας η Μαρία Θεοδωρίδου, ομότιμη καθηγήτρια Παιδιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, έχει εκπέμψει επανειλημμένως SOS για τον παιδικό εμβολιασμό στην Ελλάδα. «Δεν θέλουμε να δούμε, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν, την επιστροφή εξαφανισμένων ασθενειών. Δεν θέλουμε να δούμε σαρωτικές περιπτώσεις ιλαράς, κοκίτη και άλλων νοσημάτων που συνδέονται με το αναπνευστικό», υπογραμμίζει η Μαρία Θεοδωρίδου και απευθυνόμενη στους γονείς λέει: «Μην ξεθυμηθείτε τα παιδικά εμβόλια. Πιάστε την αλυσίδα από εκεί που την αφήσατε και μην την εγκαταλείπετε». «Εάν πέσουμε πίσω στους προγραμματισμένους εμβολιασμούς, ειδικότερα τους παιδικούς, ρισκάρουμε εξάρσεις, οι οποίες σημαίνουν πίεση των συστημάτων υγείας με ασθένειες που μπορούν να προληφθούν εν μέσω πανδημίας», τονίζει η δρ Carissa Etienne, γενική διευθύντρια των παναμερικανικών γραφείων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (PAHO). Επομένως, αν έχετε καθυστερήσει τον εμβολιασμό του παιδιού σας κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, δεν είστε μόνοι. Περισσότερα παιδιά παραλείπουν εμβολιασμούς, συμπεριλαμβανομένου του εμβολίου κατά της ιλαράς, σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Είναι ανθρώπινο εν μέσω πανδημίας να ανησυχείτε ότι η επίσκεψη στον παιδίατρο μπορεί να εκθέσει εσάς ή το παιδί σας στον

Γιατί πρέπει να εμβολιάζουμε τα παιδιά; 1. Ιδιον όφελος. Για να μην αρρωστήσουν. 2. Κοινό καλό - συλλογική ανοσία. Οσο περισσότεροι άνθρωποι εμβολιάζονται σε μια ορισμένη κοινότητα τόσο η νόσος δεν μπορεί να εξαπλωθεί.

Από τη γέννηση έως την ηλικία των 2 ετών το παιδί σας πρέπει να λάβει εμβόλια για την προστασία από 14 ασθένειες, συμπερι λαμβανομένων των ηπατίτιδας, πολιομυελίτιδας, ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς. Στα 11 χρόνια οι γιατροί προτείνουν το παιδί σας να κάνει το εμβόλιο HPV που προστατεύει από τον ιό των θηλωμάτων του ανθρώπου, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και άλλους καρκίνους

κορονοϊό. Ωστόσο οι παιδίατροι έχουν λάβει όλα τα μέτρα για να κάνουν ασφαλή την επίσκεψή σας στο ιατρείο και σας καλούν να επιστρέψετε στο εμβολιαστικό πρόγραμμα του παιδιού σας. Οι παιδίατροι συστήνουν όλα τα παιδιά, από μωρά μέχρι την ενηλικίωση, να λάβουν τα προγραμματισμένα εμβόλια. Τα μικρότερα παιδιά χρειάζονται τα περισσότερα εμβόλια. Από τη γέννηση έως την ηλικία των 2 ετών το παιδί σας πρέπει να λάβει εμβόλια για την προστασία από 14 ασθένειες, συμπεριλαμβανομένων των ηπατίτιδας, πολιομυελίτιδας, ιλαράς, παρωτίτιδας και ερυθράς. Στα 11 χρόνια οι γιατροί προτείνουν το παιδί σας να κάνει το εμβόλιο HPV που προστατεύει από τον ιό των θηλωμάτων του ανθρώπου, ο οποίος μπορεί να προκαλέσει καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και άλλους καρκίνους. Η παράλειψη ή η καθυστέρηση των κρίσιμων εμβολίων αυξάνει τις πιθανότητες το παιδί σας να κολλήσει μια ασθένεια που μπορεί να προληφθεί ή να αρρωστήσει σοβαρά. Μπορεί επίσης να είναι πιο πιθανό να μεταφέρει λοιμώξεις σε άλλα παιδιά που δεν μπορούν να εμβολιαστούν λόγω εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος.

Οι αριθμοί Κάθε χρόνο 2-3 εκατομμύρια θάνατοι σε όλη την υφήλιο προλαμβάνονται μέσω του εμβολιασμού, ενώ 750.000 παιδιά σώζονται από αναπηρία, σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Εκτιμάται επίσης ότι 1,5 εκατομμύριο θάνατοι παγκοσμίως μπορούν να αποφευχθούν εάν αυξηθεί η εμβολιαστική κάλυψη. Στη χώρα μας, σύμφωνα με

3. Προστασία ευπαθών ατόμων. Οσο η νόσος δεν μπορεί να εξαπλωθεί τόσο μειώνονται οι πιθανότητες να νοσήσουν οι έγκυοι και τα έμβρυά τους, οι ασθενείς με σοβαρά χρόνια νοσήματα, οι καρδιοπαθείς, οι υπερήλικοι, οι καρκινοπαθείς υπό ανοσοκαταστολή.

τον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), 364 άτομα νοσηλεύτηκαν στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη, εκ των οποίων μόνο το 15% είχε εμβολιαστεί, ενώ καταγράφηκαν 130 θάνατοι από τη δραστηριότητα της εποχικής γρίπης (2019-2020). Επίσης από το 2017 έχουν εκδηλωθεί πάνω από 3.000 κρούσματα ιλαράς, ενώ εξίσου ανησυχητική είναι η καταγραφή κάθε χρόνο 580 κρουσμάτων φυματίωσης. Για όλους τους παραπάνω λόγους καθίσταται ακόμα περισσότερο αναγκαία η τήρηση του υπάρχοντος Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού για όλες τις ηλικιακές ομάδες, βρέφη, παιδιά, εφήβους και ενηλίκους, τονίζουν η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού και ο ΠΟΥ. Σε αυτήν την κρίσιμη περίοδο για τη δημόσια υγεία, προσθέτουν, θα πρέπει να επιτευχθούν ακόμα μεγαλύτερα ποσο-

Συστάσεις Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών ● Εγκαιρος και πλήρης εμβολιασμός όλων των ηλικιακών ομάδων με τα προτεινόμενα από τα εθνικά προγράμματα εμβόλια. ● Αμεση συμπλήρωση των εμβολίων που καθυστέρησαν να χορηγηθούν. ● Εκτός των παιδιών και των εφήβων, απαραίτητος είναι και ο εμβολιασμός των ενηλίκων και των εγκύων, καθώς και των ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες.

Ποιες νόσους προλαμβάνει ο παιδικός εμβολιασμός; Πολιομυελίτιδα, διφθερίτιδα, τέτανος, κοκκύτης, μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος (μηνιγγίτιδα, σηψαιμία), πνευμονιοκοκκική νόσος, ηπατίτιδα Β, ιλαρά, ερυθρά, παρωτίτιδα, ανεμευλογιά, ροταϊός, καρκίνος τραχήλου της μήτρας. στά εμβολιαστικής κάλυψης και να αποφευχθούν καθυστερήσεις στους εμβολιασμούς.

Πώς δουλεύουν τα εμβόλια; Τα εμβόλια κατασκευάζονται από τα ίδια μικρόβια ή τους ιούς που προκαλούν διάφορες νόσους, με τη διαφορά ότι αυτά είναι νεκρά ή εξασθενημένα, ούτως ώστε να μην προκαλούν νόσο. Οταν εμβολιαζόμαστε, το ανοσοποιητικό μας σύστημα ανταποκρίνεται ακριβώς όπως και σε οποιαδήποτε άλλη «εισβολή», δημιουργώντας αντισώματα για να καταπολεμήσει τον συγκεκριμένο ιό ή μικρόβιο. Μετά τον εμβολιασμό το σώμα μας θυμάται τον συγκεκριμένο εισβολέα. Εάν έρθουμε ποτέ σε επαφή με τον πραγματικό ιό ή μικρόβιο, τα σωστά αντισώματα θα τον καταστρέψουν γρήγορα – πριν έχει την ευκαιρία να μας αρρωστήσει. Για ορισμένες ασθένειες, περισσότερες από μία δόση του εμβολίου ή αναμνηστική δόση αργότερα στη ζωή μπορεί να χρειαστούν για να διασφαλιστεί πλήρης και διαρκής προστασία. ΠΗΓΕΣ: Eθνική Επιτροπή Εμβολιασμών, WHO, CDC, ECDC

υγεία & ζωή

16-17 Ιουλίου 2022

Γράφει η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΑΛΗ*

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ

α αντηλιακά προϊόντα τα χρησιμοποιούμε για να ελαχιστοποιήσουμε τις επιβλαβείς συνέπειες της ηλιακής ακτινοβολίας. Η χρήση τους «επιτρέπει» στο δέρμα να παράγει μελανίνη από τα μελανοκύτταρά του, που αποτελεί φυσική ασπίδα για βλαπτικές επιδράσεις του ήλιου, όπως το ερύθημα, το έγκαυμα, η γήρανση, ο καρκίνος κ.ά. Τα αντηλιακά προϊόντα επιτυγχάνουν αυτήν τη θετική δράση γιατί περιέχουν φωτοπροστατευτικά στοιχεία και ουσίες που απορροφούν (χημικά φίλτρα) ή ανακλούν (φυσικά φίλτρα) την ηλιακή ακτινοβολία και μάλιστα το φάσμα της υπεριώδους ακτινοβολίας (UV). Αυτές οι φωτοπροστατευτικές ουσίες που εμπεριέχονται ενσωματωμένες σε ένα καλλυντικό έκδοχο (κρέμα, γαλάκτωμα, λοσιόν, γέλη, λάδι) διακρίνονται σε UVA και UVB σε σχέση με το μήκος φάσματος της υπεριώδους ακτινοβολίας του ήλιου, η οποία είναι αυτή που ευθύνεται, με βάση τη μέχρι σήμερα γνώση τουλάχιστον, για τις βλαπτικές συνέπειες του ήλιου στο δέρμα: η Ultra Violet B (UVB) καλύπτει φάσμα με μήκος κύματος 280-320 nm, ενώ η Ultra Violet A (UVA) καλύπτει φάσμα με μήκος κύματος 320-400 nm. Οι φωτοπροστατευτικές ουσίες, ως φίλτρα, λειτουργούν διακριτά ως εξής: ● Ως χημικά φίλτρα (απορροφητικά): απορροφώντας την υπεριώδη ακτινοβολία κατά το μέγιστο στη UVB περιοχή. Γι’ αυτό και αποκαλούνται UVB φίλτρα. Σε πολύ ευαίσθητα δέρματα, όπως εκείνα των παιδιών, υπάρχει η πιθανότητα να επιφέρουν αλλεργικές αντιδράσεις λόγω της διαδερμικής απορρόφησης. ● Ως φυσικά φίλτρα (φωτοανακλαστικά): ανακλώντας σαν μέταλλα την υπεριώδη ακτινοβολία. Συνήθως πρόκειται για τα διοξείδια του τιτανίου και του ψευδαργύρου, που είναι ειδικές ορυκτές ουσίες, χημικά αδρανείς και με διάφορα πλεονεκτήματα όπως η φωτοσταθερότητα, η αποφυγή φωτοαλλεργίας ή φωτοξικότητας και η προστασία του δέρματος από τις UVA και UVB καθώς και από την ορατή ακτινοβολία (σε κάποιο βαθμό). Τα αντηλιακά προϊόντα με φυσικά φίλτρα είναι συνήθως αδιαφανή και παχύρρευστα, αφήνοντας ένα εμφανές στρώμα πάνω στο δέρμα. Στην αγορά αντηλιακών προϊόντων κυριαρχούν συνδυασμοί χημικών και φυσικών φίλτρων, που παρέχουν ενισχυμένη προστασία και υψηλότερη καλλυντικά και αισθητικά υφή. Κυκλοφορούν όμως και αντηλιακά με αποκλειστικά και μόνο φυσικά φίλτρα, που μπορεί να χρησιμοποιηθούν και σε μωρά κάτω των 6 μηνών.

Με ασπίδα τα αντηλιακά το καλοκαίρι

Ολα τα παιδιά χρειάζονται προστασία με ευρέος φάσματος αντηλιακά. Οσο πιο φυσικά τα φίλτρα τόσο πιο ασφαλή για τα παιδιά

Τι είναι ο δείκτης προστασίας (SPF); Είναι τα αρχικά του αγγλικού όρου Sun Protection Factor (SPF), που δηλώνει τον δείκτη προστασίας ενός αντηλιακού, ενώ αναφέρεται στον κατάλληλο χρόνο έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία προκειμένου να αποφύγουμε ηλιακό έγκαυμα. Για παράδειγμα, αν χωρίς αντηλιακό το δέρμα μας κοκκινίζει έπειτα από 10 λεπτά έκθεσης στον ήλιο, τότε με χρήση αντηλιακού με δείκτη προστασίας 20 μπορούμε να παραμείνουμε στον ήλιο 200 λεπτά. Τα προϊόντα με δείκτη προστασίας 15 απορροφούν το 93% της UVB, ενώ με δείκτη 30 απορροφούν το 97%. Οι διαφορές δηλαδή είναι μικρές από το σημείο αυτό και πάνω, ενώ αντηλιακά με δείκτη μεγαλύτερο από το 50, πρακτικά δεν παρέχουν αυξημένη προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία. Οι επισημάνσεις όπως «χαμηλή», «μεσαία», «υψηλή» αντιστοιχούν σε διαβαθμίσεις του δείκτη SPF, ενώ παρατίθενται για να κατανοούνται πιο αποτελεσματικά

από το ευρύ κοινό. Συγκεκριμένα, η ένδειξη «χαμηλή» αναφέρεται σε δείκτη 6-10, η «μεσαία» σε δείκτη 15-25, «υψηλή» σε δείκτη 3050, «πολύ καλή» σε δείκτη 50+. Ανεξαρτήτως πάντως της επιλογής μας για αντηλιακό για το παιδί μας και για να επιτύχουμε την αναγραφόμενη προστασία, θα πρέπει να χρησιμοποιούμε μεγάλη ποσότητα κατά την εφαρμογή στο δέρμα και να επαναλαμβάνουμε τουλάχιστον κάθε 2 ώρες. Γενικά, ισχύει για τα παιδιά ο κανόνας: όλα τα παιδιά χρειάζονται προστασία με ευρέος φάσματος αντηλιακά. Οσο πιο φυσικά τα φίλτρα τόσο πιο ασφαλή για παιδιά. Ιδιαιτέρως, για ολόσωμη κάλυψη είναι καλύτερα τα γαλακτώματα, ενώ για μικρότερες επιφάνειες (πρόσωπο - χέρια) προτιμώνται κρέμες και gel. Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι τα περισσότερα αντηλιακά έχουν διάρκεια ζωής 2 χρόνια, ενώ προκειμένου να χρησιμοποιήσουμε το αντηλιακό γαλάκτωμα της προηγούμενης χρονιάς, χρειάζεται να είναι συντηρημένο σε δροσερό και σκιε-

ρό μέρος (θερμοκρασία δωματίου <25ο C). Τέλος, φροντίζουμε επισταμένα… ● Βρέφη έως 6 μηνών να μην εκτίθενται στον ήλιο! ● Τηρούμε μέτρα αντηλιακής προστασίας καθημερινά και όχι μόνο στην παραλία. ● Αποφεύγουμε την έκθεση στον ήλιο μεταξύ 11 π.μ. και 4 μ.μ. ● Δεν ξεχνούμε ότι η ομπρέλα θαλάσσης προφυλάσσει από την ηλιακή ακτινοβολία μόνο κατά 15%, ενώ το νερό της θάλασσας σε ποσοστό μόλις 5%. ● Ρούχα που προστατεύουν από την ηλιακή ακτινοβολία είναι μόνο εκείνα που έχουν πυκνή ύφανση, δηλαδή εκείνα που δεν επιτρέπουν να δεις μέσα από αυτά αν τα σηκώσεις στον ήλιο. Επίσης, ακόμη και τα ηλιοπροστατευτικά ρούχα, εάν βραχούν, χάνουν σχεδόν το 50% της προστατευτικής τους ικανότητας. ● Πίνουμε πάντα άφθονα υγρά σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. * Παιδίατρος

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

ΔΙΑΒΗΤΗΣ

Οδηγίες για ανέμελες και ασφαλείς διακοπές Γράφει ο ΑΝΔΡΈΑΣ ΜΈΛΙΔΏΝΗΣ*

ι καλοκαιρινές διακοπές είναι πλέον η φωτεινή, χαρούμενη προοπτική για όλους μας. Υστερα από δύο χρόνια με συνεχόμενο καθημερινό πρωταγωνιστή τον κορονοϊό, με γεγονότα (όπως ο ουκρανικός πόλεμος) που δοκίμασαν τις αντοχές μας και «στρέσαραν» τη ζωή μας, οι καλοκαιρινές διακοπές φαντάζουν σαν ένα όνειρο που όλοι έχουμε ανάγκη να ζήσουμε. Να απολαύσουμε ξανά τη ζωή, τη φύση και την εποχή, να αφεθούμε στη γλύκα της ξενοιασιάς και της χαλάρωσης, να ανανεωθούμε και να ανανεώσουμε ενδιαφέροντα και προοπτικές. Ιδιαίτερα τα άτομα με διαβήτη, η κατά κόρον αναφερθείσα ως ευπαθής ομάδα στον καιρό της καραντίνας, αντιμετωπίζουν σαν ανάγκη ζωής τις καλοκαιρινές διακοπές. Τούτη τη χρονιά ιδιαίτερα που τόσες αγωνίες, άγχη και περιορισμούς συσσώρευσε. Σε αυτές τις διακοπές σας όμως, θα πρέπει να δώσετε προσοχή σε μερικά πράγματα και καταστάσεις για να διασφαλίσετε υγιεινές διακοπές χωρίς απορρύθμιση του διαβήτη και χωρίς κινδύνους επιπλοκών. Ετσι, κάποιες χρήσιμες συμβουλές που θα αναφερθούν μπορούν να αποτελέσουν πυξίδα οδηγιών για γλυκιές ξεκούραστες καλοκαιρινές διακοπές. Πρώτα κάποιες χρήσιμες οδηγίες για τη διατροφή:

Αποφεύγετε τα βαριά και μεγάλα σε ποσότητα φαγητά το καλοκαίρι. Προτιμάτε τα μικρά και συχνά γεύματα. Επιμένετε σε πράσινες σαλάτες, εύπεπτα ψάρια του αφρού, ψητά και ξηρά φαγητά. Καταναλώνετε τα επιτρεπόμενα από το διαιτολόγιό σας φρούτα, αλλά ξαναμελετήστε τις αντιστοι-

χίες φρούτων, προτού φύγετε για τις διακοπές σας.

2 Για να απολαύσουμε τις διακοπές μας εφαρμόζουμε προληπτικά μέτρα και προλαμβάνουμε ανεπιθύμητες συνέπειες

Προσοχή επίσης ιδιαίτερα στο πρωινό των διακοπών, το οποίο μπορεί να είναι άπαχο γάλα ή γιαούρτι με μαύρο ψωμί ή δημητριακά και φρούτα. Αντισταθείτε στον πειρασμό να τα δοκιμάσετε όλα από τον πρωινό μπουφέ του ξενοδοχείου! (εάν βέβαια η επιστροφή στην κανονικότητα του καλοκαιριού σημαίνει και επιστροφή στα πλούσια ξενοδοχειακά πρωινά...)

Τα αναψυκτικά και κυρίως τα παγωμένα αποτελούν τη δροσερή νότα ζωής τούς μήνες του καλοκαιριού. Μπορείτε χωρίς ιδι-

αίτερους περιορισμούς να πίνετε οποιοδήποτε light αναψυκτικό θέλετε. Οσον αφορά τους φυσικούς χυμούς, διαβάζετε στο περίβλημα την περιεκτικότητα σε υδατάνθρακες. Μη λησμονείτε ότι 10 με 15 gr υδατάνθρακες αντιστοιχούν με ένα ισοδύναμο φρούτου.

Η διασκέδαση των διακοπών πολλές φορές συνδυάζεται με κατανάλωση αλκοόλ. Μικρή κατανάλωση είναι επιτρεπτή. Η μεγάλη κατανάλωση είναι αφετηρία βραχυπρόθεσμων (κίνδυνος υπογλυκαιμίας) και μακροπρόθεσμων προβλημάτων (αύξηση βάρους). Μπορείτε να πίνετε ποτά που αντιστοιχούν σε 20 – 25 γρ. οινόπνευμα ημερησίως σε 2 δόσεις

κατανεμημένα. Προσοχή λοιπόν στα οινοπνευματώδη, ειδικά όσοι κάνετε ινσουλίνη και αν μάλιστα η λήψη οινοπνευματωδών συνοδεύεται από έντονη άσκηση όπως είναι ο χορός, μην ξεχνάτε να τρώτε ενδιάμεσα ένα μικρό γεύμα υδατανθράκων (τοστ, χυμό, φρούτο ή κράκερς) για να αποφύγετε τις υπογλυκαιμίες. Και βέβαια μην οδηγείτε όταν έχετε πιει!

Μην ξεχνάτε το δεκατιανό σας προτού κολυμπήσετε. Ενα φρούτο ή ένα μικρό σάντουιτς σας προστατεύει από ανεπιθύμητες υπογλυκαιμίες ενώ κολυμπάτε.

Να αποφεύγετε τη μεγάλης διάρκειας έκθεση στον ήλιο.

υγεία & ζωή

16-17 Ιουλίου 2022

ρείται σε θερμοκρασία δωματίου για χρονική περίοδο 6 εβδομάδων χωρίς να υποστεί αλλοιώσεις. Οι ταινίες σακχάρου διατηρούνται σε θερμοκρασία 18ο έως 30οC. Ενημερωθείτε για την ύπαρξη Νοσοκομείου ή Κέντρου Υγείας, κοντά στον τόπο διαμονής σας. Χρήσιμο είναι να έχετε μαζί σας το τηλέφωνο του γιατρού σας. Μην ξεχάσετε το ημερολόγιο αυτοελέγχου για να μπορείτε να διατηρείτε και στις διακοπές σας την επαφή με τον έλεγχο του διαβήτη σας.

Φροντίστε και οργανώστε τη προσωπική σας λίστα ταξιδιού πριν αναχωρήσετε. Προμηθευτείτε τις απαραίτητες ταινίες για τη μέτρηση σακχάρου από αίμα ή στα ούρα, για όσο καιρό υπολογίζετε να απουσιάσετε. Αν μετράτε το σάκχαρο στο αίμα, μη λησμονήστε τη συσκευή μέτρησης σακχάρου αίματος. Θα είναι ένας καλός σύντροφος και μια συσκευή προστασίας και ασφάλειας στις διακοπές σας. Και αν βεβαίως είστε εξοικειωμένοι με τις νέες τεχνολογίες και χρησιμοποιείτε συσκευές συνεχούς καταγραφής του σακχάρου, μην ξεχάσετε τον αισθητήρα και τη συσκευή εφαρμογής του αισθητήρα (όπως του FreeStyle Libre) προκειμένου με τον πλέον σύγχρονο και ασφαλή τρόπο να παρακολουθείτε συνεχώς το σάκχαρό σας.

Εφοδιαστείτε με τις απαραίτητες σύριγγες, βελόνες ινσουλίνης ή πένες. Την ένεση γλυκαγόνου. Τα αντιδιαβητικά σας δισκία, εάν κάνετε αγωγή με δισκία. Επίσης τα φάρμακα που αφορούν τυχόν επιπλοκές του διαβήτη.

Ιδίως αν κάνετε ινσουλίνη, γιατί συντελείται γρηγορότερη απορρόφηση της ινσουλίνης και έτσι ξαφνικές, ανεξήγητες υπογλυκαιμίες μπορεί να συμβούν. Καλό είναι για τον λόγο αυτό να φοράτε καπέλο. Ισως καλύτερα να προγραμματίζετε το κολύμπι σας μέχρι τις 11 π.μ. και μετά τις 4 μ.μ. το απόγευμα. Και στο κολύμπι σας, εάν φοράτε αισθητήρες συνεχούς καταγραφής σακχάρου, αποφύγετε τις καταδύσεις για να μη δημιουργηθεί πρόβλημα λειτουργίας στον αισθητήρα.

Αποφεύγετε να βάζετε τα πόδια σας μέσα στην καυτή

άμμο. Μην περπατάτε χωρίς σανδάλια στην ακρογιαλιά, πάρτε μαζί σας τουλάχιστον δύο ζευγάρια άνετα παπούτσια περιπάτου και αρκετά ζευγάρια κάλτσες για να αλλάζετε. Μην κυκλοφορείτε με γυμνά πόδια σε αμμουδιές και άγνωστες ακρογιαλιές. Περπατάτε όσον το δυνατόν περισσότερο. Αν ταξιδεύετε με λεωφορείο ή με το αυτοκίνητό σας, κάνετε μικρούς περιπάτους κατά τη διάρκεια των στάσεων. Εχετε μαζί σας κάτι πρόχειρο για φαγητό στην περίπτωση που τα γεύματα καθυστερήσουν. Αν ταξιδεύετε με αεροπλάνο, ειδοποιήστε εγκαίρως –κατά το κλείσιμο του εισιτηρίου- την αεροπορική

εταιρεία, εάν επιθυμείτε να σας σερβίρουν κάποιο ειδικό γεύμα για άτομα με διαβήτη. Εάν δεν θέλετε να αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, προνοήστε να έχετε πάρει κάτι μαζί σας. Ο ξηρός αέρας κατά τη διάρκεια της πτήσης είναι ένα μικρό πρόβλημα. Για τον λόγο αυτό πίνετε αρκετή ποσότητα υγρών, όσο βρίσκεστε μέσα στο αεροπλάνο. Ενα ποτήρι νερό τουλάχιστον για κάθε ώρα πτήσης. Να μην ξεχάσετε, όταν φτάσετε στον τόπο του προορισμού σας, να φυλάξετε τις σύριγγες και την ινσουλίνη που δεν θα χρησιμοποιήσετε άμεσα, καθώς και την ένεση γλυκαγόνου στο ψυγείο. Η ινσουλίνη διατη-

Δεν ξεχνάμε την τήρηση των βασικών προληπτικών μέτρων για να εξαλειφθεί ο οποιοσδήποτε κίνδυνος μόλυνσης από τον κορονοϊό

Και εννοείται βέβαια ότι δεν ξεχνάμε την τήρηση των βασικών προληπτικών μέτρων για να εξαλειφθεί ο οποιοσδήποτε κίνδυνος μόλυνσης από τον κορονοϊό. Μέτρα που είναι απαραίτητα ακόμη και για σας που έχετε εμβολιαστεί για να ελαχιστοποιηθεί η όποια πιθανότητα μόλυνσης- μετάδοσης του SARS-COV-2. Μέτρα ατομικής υγιεινής, υγιεινής χεριών, αποφυγής συνωστισμού και επαφής με αγνώστους στους χώρους διασκέδασης, χρήσης μάσκας που χρειάζεται ιδιαίτερα στους εσωτερικούς χώρους. Για να απολαύσουμε τις διακοπές μας εφαρμόζουμε τα προληπτικά μέτρα και προλαμβάνουμε τις ανεπιθύμητες συνέπειες που θα μας στερήσουν τη χαρά των διακοπών. Καλό σας ταξίδι , καλές διακοπές και καλή ξεκούραση. * Δρ. συντονιστής διευθυντής Διαβητολογικού Κέντρου «Metropolitan Hospital», πρόεδρος ΕΚΟΜΕΝ

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

Γράφει ο ΦΏΤΙΟΣ Ν. ΠΑΤΣΟΥΡΑΚΟΣ*

καύσωνας, που κατά διαστήματα πλήττει τη χώρα μας, προκαλεί δυσφορία στους υγιείς ανθρώπους, πόσο μάλλον στους καρδιοπαθείς, για τους οποίους οι υπερβολικά ζεστές ημέρες, ιδιαίτερα όταν συνοδεύονται από υψηλή υγρασία, μπορεί να είναι απολύτως επικίνδυνες. Η θερμοκρασία είναι γνωστό ότι μεταφέρεται από τα θερμότερα αντικείμενα ή σημεία στα ψυχρότερα (π.χ. από το σώμα στον δροσερότερο αέρα). Προκειμένου λοιπόν ο οργανισμός να καταφέρει να μειώσει στα φυσιολογικά επίπεδα τη θερμοκρασία του, υποχρεώνει την καρδιά να χτυπά ταχύτερα, ώστε να διοχετεύσει περισσότερο αίμα στο δέρμα απ’ όπου αυτή θα αποβληθεί. Οταν όμως η θερμοκρασία περιβάλλοντος είναι ίση ή υψηλότερη από τη θερμοκρασία του σώματος η πτώση της με αυτόν τον τρόπο είναι ανέφικτη. Η μείωση της θερμοκρασίας του σώματος γίνεται επίσης μέσω της εφίδρωσης και εξάτμισης του παραγόμενου ιδρώτα. Ο μηχανισμός αυτός είναι αποδοτικός όταν η υγρασία περιβάλλοντος είναι χαμηλή, ωστόσο σε περιοχές ή ημέρες που επικρατεί υψηλή υγρασία η εξάτμιση εμποδίζεται. Και αυτός ο τρόπος μείωσης της θερμοκρασίας καταπονεί την καρδιά, καθώς απαιτεί την αύξηση των καρδιακών παλμών. Σε συνθήκες υπερβολικής ζέστης ο οργανισμός της πλειονότητας των ανθρώπων μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τους καρδιοπαθείς, τους ηλικιωμένους και τους παχύσαρκους, καθώς αυτές οι κατηγορίες ανθρώπων δεν ανταποκρίνονται αρκετά γρήγορα στις μεταβολές θερμοκρασίας, κινδυνεύοντας έτσι να υποστούν θερμοπληξία, η οποία είναι επικίνδυνη ακόμα και για την ίδια τη ζωή τους. Γι’ αυτό όσοι παρουσιάζουν συμπτώματα όπως πονοκέφαλο, ναυτία ή τάση προς έμετο, κόπωση ή σύγχυση, πρέπει να μεταβούν ή μεταφερθούν σε δροσερό, κατά προτίμηση κλιματιζόμενο χώρο, και να ενυδατωθούν επαρκώς με άφθονο νερό. Εάν τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν πρέπει να αναζητήσουν αμέσως ιατρική φροντίδα στο πλησιέστερο νοσοκομείο ή κέντρο υγείας. Ειδικότερα, η καρδιά των ανθρώπων που έχουν υποστεί καρδιακή προσβολή ενδεχομένως να αδυνατεί να στείλει αρκετή ποσότητα αίματος προς το δέρμα ώστε να πέσει η θερμοκρασία του σώματος. Συνεπώς οι ασθενείς αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο να πάθουν θερμοπληξία. Το ίδιο συμβαίνει και στα άτομα που παρουσιάζουν στένωση αρτηρι-

ΚΑΡΔΙΟΠΑΘΕΙΣ ΚΑΙ ΖΕΣΤΗ

Πώς να προστατεύσετε την καρδιά σας Σε συνθήκες υπερβολικής ζέστης ο οργανισμός της πλειονότητας των ανθρώπων μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τους καρδιοπαθείς, τους ηλικιωμένους και τους παχύσαρκους, καθώς αυτές οι κατηγορίες ανθρώπων δεν ανταποκρίνονται αρκετά γρήγορα στις μεταβολές θερμοκρασίας

ών, που λαμβάνουν συγκεκριμένες κατηγορίες φαρμάκων, όπως β-αναστολείς, οι οποίοι επιβραδύνουν τον καρδιακό παλμό και συνεπώς την κυκλοφορία του αίματος και την ικανότητα του σώματος να μειώσει τη θερμοκρασία. Ιδιαίτερης προσοχής χρήζουν και τα άτομα που λαμβάνουν φάρμακα που επηρεάζουν την ικανότητα εφίδρωσης ή υποφέρουν από παθήσεις που εμποδίζουν την ικανότητα του εγκεφάλου να στείλει σήμα για ενυδάτωση. Για τα άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια ο καύσωνας είναι επίσης επικίνδυνος, καθώς η ανάγκη για αύξηση των παλμών και εφίδρωσης (με την οποία αποβάλλονται πολύτιμα μέταλλα όπως κάλλιο και νάτριο που ο οργανισμός προσπαθεί να αντιμετωπίσει με έκκριση ορμονών ώστε να συγκρατήσει το νερό) μπορεί δυνητικά να προκαλέσει επικίνδυνα προβλήματα, όπως πτώση της αρτηριακής πίεσης, με κίνδυνο λιποθυμικού επεισοδίου. Προκειμένου λοιπόν να αποφευχθούν δυσάρεστες εκπλήξεις τις προσεχείς ημέρες, οι έχοντες προβλήματα με την καρδιά τους θα πρέπει να φροντίσουν να πράττουν τα δέοντα ώστε να διατηρήσουν τη θερμοκρασία του σώματός τους σε φυσιολογικά επίπεδα. Κατ’ αρχάς πρέπει να αναβάλλουν οποιαδήποτε σωματική δραστηρι-

ότητα σε εξωτερικούς χώρους, μέχρι να δροσίσει. Την ανάγκη αυτή ενισχύει και το γεγονός ότι συχνά κατά τις ημέρες του καύσωνα παρατηρείται μείωση των ανέμων που οδηγεί σε αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Εάν όμως είναι απαραίτητη κάποια μετακίνηση, πρέπει να επιλέγουν ώρες που η θερμοκρασία δεν είναι τόσο υψηλή και να προτιμούν ανοιχτόχρωμα και ελαφρά ρούχα με ανοικτό λαιμό και να χρησιμοποιούν καπέλο ή ομπρέλα. Να επιλέγουν να παραμένουν σε κλιματιζόμενους χώρους και να μην αρκούνται στη λειτουργία ανεμιστήρα, διότι αυτός απλά κυκλοφορεί τον ζεστό αέρα, χωρίς να μειώνει τη θερμοκρασία. Τα δροσερά ντους ή μπάνια βοηθούν σημαντικά. Το ίδιο και η τοποθέτηση πάγου στα πιο ζεστά σημεία του σώματος, π.χ. στις κλειδώσεις. Τα κρύα ντους θα πρέπει να αποφεύγονται, καθώς το σώμα δεν μπορεί να προσαρμοστεί γρήγορα στις αλλαγές της θερμοκρασίας. Η διατήρηση ενός ενυδατωμένου οργανισμού είναι ο δεύτερος στόχος. Αρκετά συχνά οι άνθρωποι δεν νιώθουν δίψα και έτσι δεν αντιλαμβάνονται ότι αφυδατώνονται. Οπότε, για να είναι σίγουροι ότι παραμένουν ενυδατωμένοι τις ημέρες του καύσωνα πρέπει να πίνουν 1 ποτήρι νερό ή φυσικό χυμό περίπου κάθε μία ώρα. Προσεκτικοί, ωστόσο, θα πρέπει να

είναι οι διαβητικοί και οι πάσχοντες από συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια, οι οποίοι θα πρέπει να συμβουλεύονται τον γιατρό τους. Καλό είναι να αποφεύγεται η κατανάλωση αλκοόλ και καφέ, επειδή προκαλούν αφυδάτωση. Τα γεύματα πρέπει να είναι μικρά, ελαφρά και δροσερά, με προτίμηση στις σαλάτες και τα φρούτα τα οποία έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε υγρά και προσφέρουν επιπλέον ενυδάτωση. Τη συμβουλή του θεράποντος καρδιολόγου θα πρέπει να λαμβάνουν και όσοι βρίσκονται σε αγωγή με αγγειοδιασταλτικά ή διουρητικά φάρμακα, καθώς ενδέχεται να απαιτείται η προσαρμογή της δοσολογίας τους όχι μόνο κατά τη διάρκεια του καύσωνα, αλλά γενικά για όλο το καλοκαίρι. Σε καμία περίπτωση οι ασθενείς δεν πρέπει να διακόπτουν ή να αλλάζουν τη φαρμακευτική αγωγή κατά βούληση ή κατ’ εκτίμηση. Εν κατακλείδι, με το πέρασμα των ετών τα προβλήματα της θερμικής καταπόνησης γίνονται εντονότερα και η ικανότητα του οργανισμού να τα αντιμετωπίσει φθίνει. Οταν στη φυσιολογική εξέλιξη προστίθενται και καρδιαγγειακά νοσήματα τότε η ανάγκη για προστασία γίνεται εντονότερη. * Πρόεδρος της Ενωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Καρδιολόγων Ελλάδος

υγεία & ζωή

16-17 Ιουλίου 2022

αλοκαίρι. Σημαίνει και υγρασία και αυξημένη σεξουαλική επαφή. Χωρίς προσοxή, μπορούν να επιφέρουν λοιμώξεις στο γυναικείο γεννητικό σύστημα. Από κάποιες θα νοσήσει κι ο άνδρας. Σε άλλες, είναι μόνο φορέας. Σε κάθε περίπτωση, και εκείνος χρειάζεται να ακολουθήσει θεραπεία. Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, η γυναίκα θα εντοπίσει τη λοίμωξη: είτε η ίδια είτε ο γυναικολόγος της. Για την αποφυγή τους ισχύουν οι διαχρονικές ιατρικές συμβουλές: σεξ με σταθερό σύντροφο, χρήση προφυλακτικού, αποφυγή επικίνδυνων για την υγεία σεξουαλικών πρακτικών, όπως είναι το πρωκτικό σεξ, προληπτικός εμβολιασμός και τακτική εξέταση Γράφει ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ από γυναικολόγο. ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ* Ας μάθουμε για τις έντεκα πιο συχνές λοιμώξεις του γυναικείου γεννητικού συστήματος (άλλες βακτηριακές, άλλες επίκτητες λόγω της σεξουαλικής επαφής), τα συμπτώματα, τη διάγνωση και τη θεραπεία τους.

Κολπίτιδα H κολπίτιδα είναι η λοίμωξη του κόλπου της γυναίκας κάθε ηλικίας, οφειλόμενη σε διαταραχή της φυσιολογικής χλωρίδας του κόλπου από διάφορους παράγοντες (π.χ. αντιβιοτικά, κύηση, θηλασμός, εμμηνόπαυση, φλεγμονή ενδοκολπικά, ντους, έντονη σεξουαλική δραστηριότητα). Τα κύρια συμπτώματά της είναι ο κνησμός, το αίσθημα καύσου, η δυσοσμία και η εκροή μεγάλης ποσότητας υγρών με διαφορετική χροιά. Η διάγνωση γίνεται από την όψη του υγρού, την οσμή και το PH και με τη λήψη και καλλιέργεια κολπικού υγρού από τον γυναικολόγο. Συστήνεται τρεις ημέρες πριν από τη λήψη να μην έχει προηγηθεί σεξουαλική πράξη, χρήση ενδοκολπικών φαρμάκων ή ντους. Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία της λοίμωξης. Συνήθως δίνονται κολπικές κρέμες ή αντιβιοτικό χάπι, τα οποία λαμβάνονται για όσο διάστημα προτείνει ο γυναικολόγος. Η πρόωρη διακοπή της θεραπείας οδηγεί σε υποτροπή και επανέναρξη της αγωγής. Συγχρόνως, θεραπεία ακολουθεί και ο σύντροφος.

Μυκητίαση Η μυκητίαση είναι η κολπίτιδα που οφείλεται στην candida, λόγω διαταραχής της χλωρίδας του κόλπου (κύηση, λήψη αντιβιοτικών, σακχαρώδης διαβήτης, AIDS). Τα συμπτώματα είναι ο καύσος, ο κνησμός της γεννητικής χώρας-αιδοίου, τα οποία μπορεί να γίνουν εντονότερα κατά το σεξ και την ούρηση, η ερυθρότητα, το οίδημα του αιδοίου, η εκροή άοσμων λευκωπών υγρών. Επιβάλλεται η εξέταση από γυναικολόγο και η εφαρμογή κολπικών αλοιφών ή η λήψη χαπιών από το στόμα. Πολλές φορές μπορεί να υποκρύπτεται διαβήτης ή πρόβλημα καθημερινής υγιεινής της γυναίκας. Χρειάζεται και ο σύντροφος να πάρει θεραπεία. Η επαναλαμβανόμενη μυκητιασική κολπίτιδα πρέπει να ελέγχεται και ίσως χρειάζεται χρόνια θεραπεία. Μετά το μπάνιο στη θάλασσα προτείνεται οι γυναίκες να φορούν στεγνά ρούχα. Βακτηριδιακή κολπίτιδα Η βακτηριδιακή κολπίτιδα είναι η λοίμωξη

ΔΙΑΚΟΠΕΣ ΚΑΙ ΣΕΞ

Λοιμώξεις του γυναικείου γεννητικού συστήματος που οφείλεται σε διαταραχή των διάφορων τύπων βακτηριδίων που φυσιολογικά αποικίζουν τον κόλπο. Τα συμπτώματα είναι η αυξημένη εκροή γκριζωπών ή πράσινων δύσοσμων υγρών, που αυξάνεται με την επαφή ή κατά την έμμηνο ρύση. Η θεραπεία είναι αντιβιοτική κυρίως (μετρονιδαζόλη και κλινδαμυκίνη) από το στόμα ή ενδοκολπική. Απαγορεύεται η ταυτόχρονη κατανάλωση αλκοόλ, ενώ ως παρενέργειες αναφέρονται η ναυτία και ο εμετός. Η θεραπεία μπορεί να διαρκέσει από τρεις έως έξι μέρες.

μπορεί να μην υπάρχει αρχικά συμπτωματολογία. Τα συμπτώματα είναι η εκροή υγρών από τον κόλπο ή το πέος, ο πόνος στην κοιλιά κατά την ούρηση, η συχνοουρία, ο κνησμός και ο καύσος του αιδοίου, η αιμορραγία μεταξύ δύο εμμήνων ρύσεων, η ξηρότητα στον λαιμό με ή χωρίς πυρετό, η διόγκωση των λεμφαδένων. Η θεραπεία γίνεται με αντιβιοτικά και για τους δύο συντρόφους. Αν δεν ληφθεί αγωγή, μπορεί να προκληθεί φλεγμονή της μήτρας, των σαλπίγγων και των ωοθηκών, καθώς και η υπογονιμότητα.

με μολυσμένο αίμα. Η θεραπεία γίνεται με αντιβίωση – κυρίως πενικιλίνη.

Τριχομοναδική κολπίτιδα Η τριχομοναδική κολπίτιδα είναι σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα το οποίο οφείλεται στην τριχομονάδα. Τα συμπτώματα είναι η εκροή κιτρινωπών ή πρασινωπών δύσοσμων υγρών, ο καύσος, ο κνησμός, η ερυθρότητα του αιδοίου και ο πόνος κατά την ούρηση. Η θεραπεία γίνεται με αντιβιοτικά (μετρονιδαζόλη από το στόμα, τινιδιαζόλη) και αποχή από τη σεξουαλική επαφή, ενώ αγωγή πρέπει να ακολουθεί και ο σύντροφος.

HPV Υπάρχουν πολλοί τύποι του HPV ιού, οι οποίοι μεταδίδονται κυρίως σεξουαλικώς. Ορισμένοι προκαλούν την εμφάνιση κονδυλωμάτων περιγεννητικά και περιπρωκτικά σε άνδρες και γυναίκες, άλλοι μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (κυρίως οι τύποι 16 και 18), του αιδοίου ή και σε είδη καρκίνου σε άνδρες, σε τράχηλο, κεφαλή, πρωκτό και λάρυγγα. Η θεραπεία γίνεται με την αφαίρεση των βλαβών. Ο ιός δύναται να παραμείνει για χρόνια μετά τη θεραπεία γι’ αυτό χρειάζεται τακτική παρακολούθηση από τον γυναικολόγο. Προτείνεται ο προληπτικός εμβολιασμός κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας σε κορίτσια 9-26 ετών σε 3 δόσεις αλλά και άνω των 26, καθώς και σε άνδρες.

ΗΙV O ιός HIV προκαλεί το σύνδρομο επίκτητης ανοσοανεπάρκειας (AIDS). Μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή και το μολυσμένο αίμα. H θεραπεία, που γίνεται από ειδικά κέντρα και απαιτεί συνδυασμό φαρμάκων, είναι μακροχρόνια.

Ατροφική κολπίτιδα Η ατροφική κολπίτιδα δεν οφείλεται σε λοίμωξη, αλλά σε ορμονική διαταραχή (θηλασμός, εμμηνόπαυση). Τα συμπτώματα είναι η ξηρότητα, ο καύσος, ο κνησμός του αιδοίου, η εκροή υγρών, ο πόνος κατά την επαφή. Η θεραπεία γίνεται με κρέμα ή ενδοκολπικά χάπια οιστρογόνων και λιπαντικό κατά την επαφή. Γονόρροια και χλαμύδια Γονόρροια και χλαμύδια, που μεταδίδονται σεξουαλικά, συχνά συνυπάρχουν, ενώ

Σύφιλη Η σύφιλη οφείλεται σε βακτήριο. Μπορεί να εμφανιστεί ως έλκος ή εξάνθημα στο αιδοίο, το πέος, τον πρωκτό, τα χείλη, το στόμα. Μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή, με το εξάνθημα, τα έλκη ή με την επαφή

Ερπης γεννητικών οργάνων Ο έρπης των γεννητικών οργάνων που μεταδίδεται με την επαφή είναι η εμφάνιση ελκών περιγεννητικά. Χρειάζεται αποφυγή της δερματικής επαφής υγιών ατόμων κατά οποιονδήποτε τρόπο με τα υγρά από τα έλκη, επιβάλλεται σχολαστική υγιεινή, ενώ, μετά τη θεραπεία, ο ιός παραμένει στον οργανισμό και μπορεί να επανεμφανιστεί. Η θεραπεία γίνεται με Zovirax.

Ηπατίτιδα Η ηπατίτιδα είναι η λοίμωξη του ήπατος από ιό. Οι ηπατίτιδες Β και C μεταδίδονται με τη σεξουαλική επαφή, το μολυσμένο αίμα και το σάλιο. Υπάρχει προληπτικός εμβολιασμός κατά της ηπατίτιδας Β. Η ηπατίτιδα C είναι πιο επικίνδυνη. Εγκυμοσύνη Κατά την εγκυμοσύνη το έμβρυο επηρεάζεται από τη σύφιλη, τη γονόρροια, τον ιό HIV, ενώ μερικές φορές οι κολπίτιδες μπορούν να επηρεάσουν την ακεραιότητα των αμνιακών μεμβρανών. * Ph.D, MD, καθηγητής Mαιευτικής, Γυναικολογίας και Εμβρυομητρικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Stony Brook της Νέας Υόρκης

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

ΑΛΛΕΡΓΙΑ ΣΕ ΤΣΙΜΠΗΜΑΤΑ ΕΝΤΟΜΩΝ

Οταν η σήτα δεν μας προστατεύει Γράφει η ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΑΛΗ*

ο καλοκαίρι, εκτός από περίοδος ξεγνοιασιάς, είναι και περίοδος που τα παιδιά είναι εκτεθειμένα στα τσιμπήματα των εντόμων! Στην Ελλάδα όπως και στην Ευρώπη τα έντομα τα οποία μέσω του δηλητηρίου τους μπορούν να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση είναι κυρίως οι μέλισσες, οι αγριομέλισσες (μπούμπουρες), οι σφήκες και ένα σπάνιο είδος μυρμηγκιού (Formica rufa). Οι μέλισσες έχουν καφέ χρώμα και τρίχες, σε αντίθεση με τις σφήκες, που δεν έχουν τρίχες και είναι ραβδωτές (κίτρινο-μαύρο), ενώ οι αγριομέλισσες κάνουν θόρυβο όταν πετούν. Από αυτές, κεντρί αφήνουν μετά το τσίμπημα μόνο οι θηλυκές εργάτριες μέλισσες, οι οποίες τσιμπούν από άμυνα. Οι σφήκες τσιμπούν χωρίς ιδιαίτερη πρόκληση και αγαπούν, όπως όλα τα έντομα, τις τροφές των ανθρώπων, ιδιαίτερα αυτές με γλυκιά γεύση. Οι σήτες στα παράθυρα είναι ένα καλό μέτρο προστασίας εντός του σπιτιού. Επίσης αποφύγετε απότομες κινήσεις όταν ένα έντομο σας πλησιάσει, αφαιρέστε κυψέλες ή φωλιές γύρω από το σπίτι, αρώματα ή έντονα χρώματα στα ρούχα σας σε βόλτα στην εξοχή, σκεπάστε ερμητικά τα σκουπίδια όταν τρώτε έξω, κρατήστε κλειστά τα παράθυρα του αυτοκινήτου σας όταν οδηγείτε. Αναφυλακτικές αντιδράσεις έπειτα από τσί-

Συστηματική αναφυλακτική αντίδραση, αφορά μόνο το 0,1-0,3% των παιδιών, είναι συνήθως ήπια

μπημα μέλισσας ή σφήκας είναι υπεύθυνες για 0,03 ώς 0,48 θανάτους ανά εκατομμύριο πληθυσμού ανά έτος. Σε περίπτωση τσιμπήματος από μέλισσα, η άμεση αφαίρεση του κεντριού επιβάλλεται. Οι αντιδράσεις στο δηλητήριο των εντόμων χωρίζονται σε: ● Τοπική αλλεργική αντίδραση που χαρακτηρίζεται από πόνο, κοκκινίλα και ελαφρύ πρήξιμο γύρω από την περιοχή του τσιμπήματος και υποχωρεί μέσα σε 24 ώρες. ● Μεγάλης επιφάνειας τοπική αντίδραση, μεγαλύτερη από 10 cm, που ίσως συνοδεύεται από τρόμο, αδυναμία, πονοκέφαλο, πυρετό ή διόγκωση λεμφαδένων και κρατά πάνω από 24 ώρες. ● Συστηματική αναφυλακτική αντίδραση, αφορά μόνο το 0,1-0,3% των παιδιών, είναι συνήθως ήπια και έχει συμμετοχή, εκτός του δέρματος και του αναπνευστικού ή γαστρεντερικού ή καρδιαγγειακού συστήματος, όπως: οίδημα στα χείλη ή στον λάρυγγα, δυσχέρεια στην κατάποση ή στην ομιλία, δυσκολία στην αναπνοή λόγω βρογχόσπασμου ή λόγω του οιδήματος του λάρυγγα, κνιδωτικές πλάκες στο σώμα, γενικευμένη ερυθρότητα δέρματος, κοιλιακά άλγη, ναυτία ή εμετός, αίσθημα αδυναμίας λόγω πτώσης της αρτηριακής πίεσης, απώλεια συνείδησης. Αυτές παρουσιάζονται συνήθως σε λίγα λεπτά έως 1 ώρα από το τσίμπημα (σπάνια μπορεί να υποτροπιάσουν μέσα στο 24ωρο). Ωστόσο οι σοβαρές αναφυλακτικές αντιδράσεις μπορεί να οδηγή-

σουν ακόμη και σε κίνδυνο για τη ζωή. Μικρό διάστημα μεταξύ των τσιμπημάτων αυξάνει τον κίνδυνο συστηματικής αντίδρασης που μειώνεται όμως αρκετά μετά τη 10ετία (στο 10-20%). Μεγαλύτερο κίνδυνο συστηματικής αντίδρασης αντιμετωπίζουν παιδιά με καρδιαγγειακή πάθηση ή θεραπεία με συγκεκριμένα φάρμακα (β-αναστολείς).

Αντιμετώπιση ● Γενικά: αφαίρεση του κεντριού (σε τσίμπημα μέλισσας), καθαρισμός με σαπούνι και νερό, τοποθέτηση πάγου στην περιοχή για ελάφρυνση του πόνου και του οιδήματος, τοποθέτηση τοπικά κορτιζονούχας αλοιφής και λήψη ενός αντιισταμινικού, π.χ. Aerius, Xozal ή Rupafin για μείωση του κνησμού ή του οιδήματος. ● Σε συστηματικές αντιδράσεις: αμέσως επινεφρίνη ενδομυϊκά (υπάρχει και αυτοενιέμενη), μεταφορά στο νοσοκομείο, χορήγηση οξυγόνου, β-αγωνιστών (Aerolin) για τη δύσπνοια και λήψη κορτιζόνης και αντιισταμινικών σε δόση ρυθμισμένη από τον γιατρό του βάσει του βάρους του παιδιού. Μετά την αντιμετώπιση της οξείας φάσης, είναι επιθυμητή η επικοινωνία με ειδικό αλλεργιολόγο ώστε να αποφασιστεί η έναρξη ανοσοθεραπείας με στόχο την εξάλειψη του κινδύνου συστηματικών αντιδράσεων ύστερα από τσίμπημα. * Παιδίατρος

Και αυτό το καλοκαίρι στις υψηλές θερμοκρασίες

«άκου το σώμα σου» και ενυδατώσου! ο καλοκαίρι είναι μια περίοδος όπου η θερμοκρασία του περιβάλλοντος ανεβαίνει σημαντικά. Ο οργανισμός μας προσπαθώντας να διατηρήσει τη θερμοκρασία του σώματος ιδρώνει και αποβάλλει περισσότερο νερό αλλά και ηλεκτρολύτες. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τον αυξημένο κίνδυνο αφυδάτωσης.

Ενυδατώσου! Βάλε ένα almora στο νερό σου! Η ELPEN, η πρωτοπόρος φαρμακευτική βιομηχανία, για περισσότερα από 40 χρόνια διαθέτει στην ελληνική αγορά τη σειρά συμπληρωμάτων διατροφής almora PLUS®. Η σειρά περιλαμβάνει εκτός των άλλων μια ολοκληρωμένη πρόταση σκευασμάτων ηλεκτρολυτών που αποτελεί τη Νο1* σε προτίμηση επιλογή των καταναλωτών στην κατηγορία της ενυδάτωσης.

«Ακου το σώμα σου!» O οργανισμός μας, με τον τρόπο του, μας «μιλάει» και εμείς οφείλουμε να τον «ακούσουμε». Το πιο απλό «σημάδι» που μας δείχνει ο οργανισμός είναι αυτό το αίσθημα της δίψας που μας οδηγεί στο να καταναλώσουμε ποσότητα υγρών για να ξεδιψάσουμε. Ωστόσο, η δίψα δεν αποτελεί απλώς ένα αίσθημα, αλλά ένα σήμα του οργανισμού που δηλώνει ότι τα επίπεδα ενυδάτωσής του έχουν μειωθεί πολύ και υπάρχει άμεση ανάγκη για αναπλήρωση των υγρών του. Η αφυδάτωση, ακόμη και όταν είναι ήπια, μπορεί να έχει επιπτώσεις στις σωματικές και νοητικές επιδόσεις, ειδικά σε θερμές και υγρές καιρικές συνθήκες ή σε συνθήκες παρατεταμένης άσκησης.

almora PLUS® effervescent: Ενυδάτωση & τόνωση του οργανισμού στις υψηλές θερμοκρασίες To αναβράζον με γεύση λεμόνι. Ενισχυμένη σύνθεση, που περιέχει ηλεκτρολύτες (Νa, K, Cl), μαγνήσιο και ψευδάργυρο (100% της συνιστώμενης ημερήσιας πρόσληψης).

almora PLUS® SPORT: Ενυδάτωση, καλύτερες επιδόσεις & μικρότερη καταπόνηση κατά τη διάρκεια της άσκησης Το αναβράζον με γεύση πορτοκάλι που περιέχει στη σύνθεσή του ηλεκτρολύτες (Νa, K, Cl), μαγνήσιο, ασβέστιο και το ειδικά μελετημένο σε αθλητές εκχύλισμα citrus sinensis.

Κούραση; Πονοκέφαλος; Κακή διάθεση; Μια πιθανή αιτία μπορεί να είναι η αφυδάτωση. Το νερό αποτελεί την κύρια πηγή ενυδάτωσης του οργανισμού αφού ως γνωστόν είναι το απαραίτητο συστατικό για τη ζωή μας μετά το οξυγόνο. Απώλειες υγρών πάνω από 2% του σωματικού βάρους μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση της ικανότητας συγκέντρωσης και της απόδοσης στην εκτέλεση αερόβιων ασκήσεων, ειδικά σε θερμό περιβάλλον. Ωστόσο, η σωματική δραστηριότητα και η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι ορισμένοι από τους παράγοντες που διαφοροποιούν τις ανάγκες του κάθε ανθρώπου σε νερό.

almora PLUS® sachet: απαραίτητο για το φαρμακείο των διακοπών σου Το κλασικό φακελίδιο με γεύση φράουλα. Περιέχει ηλεκτρολύτες και γλυκόζη. Είναι ιδανικό για την ενυδάτωση του οργανισμού σε περιστατικά γαστρεντερικών διαταραχών (διάρροια, εμετός), αλλά και σε περιόδους υψηλών θερμοκρασιών. Κατάλληλο για βρέφη από 2 μηνών, παιδιά και ενήλικες.

Ηλεκτρολύτες & σωστή ενυδάτωση πάνε μαζί Η σωστή ενυδάτωση δεν προϋποθέτει μόνο τη λήψη νερού αλλά και την ισορροπία των ηλεκτρολυτών στο σώμα μας καθώς τελικά είναι αυτοί που ρυθμίζουν την κατανομή του νερού στο σώμα και τη λειτουργία του μυϊκού και του νευρικού μας συστήματος. Οι ηλεκτρολύτες αποτελούν στοιχεία που συμμετέχουν στη μεταφορά διαφόρων θρεπτικών συστατικών μέσα και έξω από τα κύτταρα, επηρεάζουν την πίεση και το pΗ του αίματος, τις μυϊκές συσπάσεις και τη μετάδοση νευρικών ερεθισμάτων. Οποιαδήποτε διαταραχή στην ισορροπία του ισοζυγίου πρόσληψης και απώλειας υγρών στο σώμα μπορεί να έχει δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία λόγω αυξημένου κινδύνου αφυδάτωσης. Η επαρκής πρόσληψη υγρών σε συνδυασμό με τις κατάλληλες ποσότητες ηλεκτρολυτών μπορεί να βοηθήσει στη σωστή ενυδάτωση του οργανισμού. Για τον λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό να φροντίζουμε για την αναπλήρωση των υγρών αλλά και των ηλεκτρολυτών στον οργανισμό μας.

* 03DE ANTIDIARRHOEAL ELECTROL. IQVIA Units YTD 05/2022

16-17 Ιουλίου 2022

υγεία & ζωή

Γράφει η ΕΙΡΗΝΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΑ*

α ταξίδια με μωρά μπορούν να είναι πολύ ευχάριστα, ακόμα και κατά την Covid εποχή, από τη στιγμή που είμαστε ασφαλείς (εμβολιασμός, τήρηση μέτρων). Ειδικότερα, τον πρώτο χρόνο, τα μωρά είναι πολύ «εύκολοι» συν-ταξιδευτές που δεν σηκώνονται από τη θέση τους, δεν λύνουν τις ζώνες τους και δεν ρωτάνε κάθε 2 λεπτά «ακόμα δεν φτάσαμε;». Επιπλέον η βασική τους ανάγκη είναι να είναι μαζί με τη μαμά και τον μπαμπά, πράγμα που στις διακοπές θα έχουν σε αφθονία, οπότε συνήθως θα είναι και πολύ ήσυχα. Μην αναβάλλετε τις διακοπές σας, αν έχετε ένα νεογέννητο ή μωρό κάτω των δυο ετών. ● Τα μωρά δεν έχουν ατζέντα και δεν εκφράζουν ακόμα τις προτιμήσεις τους. Αν έχετε και έναν μάρσιπο αγκαλιάς, χρησιμοποιήστε τον και θα έχετε ένα ολόκληρο απόγευμα να κάνετε ό,τι έχετε προγραμματίσει, χωρίς διαπραγματεύσεις. ● Τα μωρά κοιμούνται πολλές ώρες. Θα κοιμηθούν στο καρότσι, στον μάρσιπο, σε μια ξαπλώστρα, σε έναν καναπέ (προσοχή, στην ασφάλεια!), όσο εσείς περνάτε καλά με την παρέα σας. ● Δεν χρειάζονται πολλά για να είναι χαρούμενα. Θέλουν απλά να σας βλέπουν, ακόμα και αν εσείς κάνετε κάποια δραστηριότητα που τα επόμενα χρόνια θα βρίσκουν υπερβολικά βαρετή. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα χρειάζεται να κουβαλάτε μαζί και μία επιπλέον βαλίτσα με τα αγαπημένα παιχνίδια! Στην πραγματικότητα, ο δρόμος των διακοπών με ένα μωρό δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Η προετοιμασία που προηγείται, ειδικά εάν είναι η πρώτη σας φορά, μπορεί να είναι πολύ στρεσογόνος. Παρακάτω, θα διαβάσετε μερικά tips για να γλιτώσετε λίγο χρόνο, κόπο και άγχος.

Εγκυμοσύνη και διακοπές ι διακοπές έχουν ήδη ξεκινήσει και μεταξύ όλων πολλές είναι οι εγκυμονούσες που θα εκδράμουν σε διάφορα σημεία της χώρας ή ακόμα και του πλανήτη. Ωστόσο, η περίοδος του καλοκαιριού είναι η πιο επικίνδυνη για πιθανές λοιμώξεις. Τι πρέπει να προσέχουν οι εγκυμονούσες που θέλουν να κάνουν διακοπές και μπάνιο στη θάλασσα ή στην πισίνα; Κατ’ αρχάς, πριν ξεκινήσει για διακοπές μία εγκυμονούσα πρέπει να μιλήσει με τον γυναικολόγο της, ο οποίος θα της δώσει την άδεια να ταξιδέψει αν το επιτρέπουν οι εβδομάδες κύησης στις οποίες βρίσκεται. Επιπλέον, ο γιατρός της είναι αυτός που θα της δώσει άδεια για να κάνει μπάνιο, καθώς υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις όπου η έγκυος δεν επιτρέπεται να κολυμπήσει.

Γράφει ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΦΑΡΜΑΚΙΔΗΣ*

Σωστή διατροφή και στις διακοπές Σημαντικό θέμα για τις εγκυμονούσες είναι αυτό της διατροφής τους, καθώς λόγω των διακοπών παρεκκλίνουν του σωστού διατροφολογίου τους. Τα φρέσκα λαχανικά και τα φρούτα πρέπει να πλένονται σχολαστικά πριν καταναλωθούν.

Το ταξίδι των διακοπών Το δεύτερο σημαντικό σημείο για τις εγκύους είναι το ίδιο το ταξίδι των διακοπών. Στα ταξίδια με το αυτοκίνητο, η έγκυος πρέπει να σταματά κάθε ώρα και να περπατά λίγο, ώστε να αποφύγει την θρόμβωση των κάτω άκρων ενώ, η χρήση της ζώνης ασφαλείας είναι αναγκαία. Τα αεροπορικά ταξίδια επιτρέπονται μέχρι τις 36 εβδομάδες, αλλά καλό είναι οι έγκυοι να συμβουλεύονται τον γυναικολόγο τους εάν το ταξίδι είναι πάνω από δύο ώρες ή υπερατλαντικό.

Τα μπάνια σε θάλασσα ή σε πισίνα Οι έγκυες θα πρέπει να είναι προσεκτικές κατά τη διάρκεια του μπάνιου είτε σε πισίνα είτε σε θάλασσα. Για παράδειγμα, όταν βγαίνουν από το νερό πρέπει να αλλάζουν το βρεγμένο μαγιό με ένα στεγνό για να αποφύγουν τυχόν μυκητιάσεις, λόγω της υγρασίας η οποία δημιουργεί υπόστρωμα μυκήτων. Επιπροσθέτως, όταν βγαίνουν από τη θάλασσα να κάθονται κάτω από ομπρέλα και να χρησιμοποιούν φυτικά αντηλιακά αν είναι δυνατόν. Η έκθεση στον ήλιο προκαλεί αφυδάτωση η οποία δημιουργεί πρόβλημα όχι μόνο ως προς τον κίνδυνο του μελανώματος, αλλά και ως προς τον

κίνδυνο πρόωρου τοκετού. Η αφυδάτωση είναι επίσης υπεύθυνη για ουρολοιμώξεις, γι’ αυτό συνιστάται η λήψη 2-3 λίτρων υγρών (χυμούς, νερό, τσάι) καθημερινά. Οι εγκυμονούσες καλό θα είναι να επισκέπτονται θάλασσες και πισίνες με καθαρά νερά απαλλαγμένα από τα μικρόβια του έρπητα και από τα χλαμύδια, ενώ απαγορεύονται τα μακροβούτια, διότι προκαλούν ταχυκαρδία. Οταν η μέλλουσα μητέρα αισθάνεται ότι τα πόδια της ζεσταίνονται, τότε το αίμα από τη μήτρα πηγαίνει στα άκρα και μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, ειδικά πρόωρο τοκετό.

Μικροκίνδυνοι υπάρχουν παντού

Πριν ξεκινήσει για διακοπές μια εγκυμονούσα πρέπει να μιλήσει με τον γυναικολόγο της, που θα της δώσει την άδεια να ταξιδέψει αλλά και να κάνει μπάνιο, καθώς υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που η έγκυος δεν επιτρέπεται να κολυμπήσει

Επίσης, η σεξουαλική επαφή μπορεί να προκαλέσει μυκητιάσεις, ειδικά αυτή την εποχή. Γυναίκες, που είναι επιρρεπείς στις μυκητιάσεις (όπως για παράδειγμα, όσες έχουν διαβήτη) καλό θα είναι να καταναλώνουν αρκετό γιαούρτι και να χρησιμοποιούν διάφορα κολπικά υπόθετα με λακτοβάκιλους, που βοηθούν στην αποφυγή των μυκητιάσεων. Αν νιώσουν κάποια πονάκια σαν της περιόδου, πρέπει να αναπαύονται, να πίνουν πολλά υγρά και να ενημερώσουν τον γιατρό τους. Σε περίπτωση τσιμπήματος από μέλισσα ή άλλο έντομο, επειδή στην περίοδο της εγκυμοσύνης είναι μεγαλύτερη η αντίδραση που προκαλείται, πρέπει να είναι κοντά σε Κέντρα Υγείας ή να συμβουλευτούν τον γιατρό τους. Ως γενική αρχή, οι έγκυες είναι καλό να προτιμούν μέρη για διακοπές όπου υπάρχει νοσοκομείο, ώστε να τους παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες, αν αυτό χρειαστεί. * Ph.D, MD, καθηγητής Mαιευτικής, Γυναικολογίας και Εμβρυομητρικής Ιατρικής του Πανεπιστημίου Stony Brook της Νέας Υόρκης

Για την οργάνωση των διακοπών Ο προορισμός είναι ίσως το πρώτο βήμα, κάθε φορά που οργανώνουμε τις διακοπές μας. Για μια οικογένεια με ένα μωρό σίγουρα προστίθενται επιπλέον προϋποθέσεις από τις συνηθισμένες. Η κάθε οικογένεια μπορεί να κάνει τις δικές της επιλογές. Κάμπινγκ σε παραλία ή διαμονή σε ξενοδοχείο με όλες τις ανέσεις, κοντά στην Αθήνα ή σε κάποιο μικρό νησάκι, παραλία ή βουνό, οποιαδήποτε και αν είναι η προτίμησή σας με την κατάλληλη προετοιμασία θα μπορέσετε να την επισκεφθείτε, αρκεί να υπάρχει σε κοντινή απόσταση και εύκολα προσβάσιμη ιατρική βοήθεια (π.χ. Κέντρο Υγείας). Σχετικά με το ταξίδι για να φτά-

υγεία & ζωή

16-17 Ιουλίου 2022

ΔΙΑΚΟΠΈΣ ΜΈ ΤΟ ΜΩΡΟ

Προετοιμαστείτε για να περάσετε καλά, με ασφάλεια και χωρίς άγχος

σετε στον προορισμό που επιλέξατε, τα μωρά έως 2 ετών περίπου είναι πολύ εύκολοι επιβάτες σε οποιοδήποτε μέσο. Απαραίτητο είναι να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας (π.χ. καθισματάκι αυτοκινήτου). Βεβαιωθείτε, επίσης, πως έχετε εξασφαλίσει τα απαραίτητα για τη φροντίδα ενός μωρού, τα οποία είναι η διατροφή, το άλλαγμα της πάνας και ο ύπνος. Η διαμονή εξαρτάται αποκλειστικά από εσάς και τις προτιμήσεις σας. Δεν υπάρχει κανένας περιορισμός, εφόσον είστε καλά προετοιμασμένοι. Σε περίπτωση που ταξιδεύετε με ένα μωρό κάτω των 4 μηνών και δεν θηλάζετε, βεβαιωθείτε ότι υπάρχει η δυνατότητα αποστείρωσης των σκευών.

Για την περιποίηση του μωρού Νούμερο ένα μέριμνα για κάθε

ταξιδιώτη που περνάει τις διακοπές του οπουδήποτε στην Έλλάδα, ειδικά αν αυτός ο ταξιδιώτης είναι κάτω από 2 ετών, είναι η προστασία από τον ήλιο. Η χρήση του αντηλιακού στα ακάλυπτα μέρη του σώματος είναι απαραίτητη κάθε φορά που βγαίνουμε στον ήλιο. Προσοχή! Αναλόγως τους βαθμούς προστασίας, μην ξεχνάτε να το ανανεώνετε σε τακτά χρονικά διαστήματα. Έπιπλέον, απαραίτητο καθημερινό αξεσουάρ, το καπέλο. Προτιμήστε φυσικά σκιερά μέρη και όχι τις ομπρέλες θαλάσσης, από τις οποίες περνάει η ηλιακή ακτινοβολία, και επιλέξτε ώρες έκθεσης στον ήλιο λιγότερο επιβλαβείς, δηλαδή πριν από τις 11 το πρωί ή μετά τις 5 το απόγευμα. Καλή ενυδάτωση: αν θηλάζετε, προετοιμαστείτε για επιπλέον θηλασμούς μέσα στην ημέρα. Προσοχή! Σύμφωνα με τις οδηγί-

ες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, απαγορεύεται η χορήγηση άλλων υγρών πέραν του γάλακτος σε μωρά κάτω των 6 μηνών. Αν παρατηρήσετε σκουρόχρωμα ούρα ή μειωμένες πάνες σε σχέση με το συνηθισμένο, προσφέρετε περισσότερα υγρά στα μωρά που είναι άνω των 6 μηνών. Για τις βόλτες σας: το μωρό μπαίνει πάντοτε στο αμάξι σε καθισματάκι αυτοκινήτου από 0 μηνών, είναι πάντα δεμένο στο καθισματάκι και το καθισματάκι πάντα σωστά δεμένο στο αμάξι. Αν η απόσταση είναι μεγάλη, υπολογίστε στάσεις περίπου κάθε μιάμιση ώρα. Προσοχή στις υψηλές θερμοκρασίες μέσα στο αυτοκίνητο. Τα μωρά έχουν ανώριμο θερμορυθμιστικό σύστημα -αυτό σημαίνει πως ανεβάζουν πολύ εύκολα τη θερμοκρασία του σώματός τους και δεν μπορούν

Στην πραγματικότητα, ο δρόμος των διακοπών με ένα μωρό δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Η προετοιμασία που προηγείται μπορεί να είναι πολύ στρεσογόνος

να τη ρυθμίσουν. Χρησιμοποιήστε κλιματιστικό μέσα στο αμάξι και ποτέ και για κανέναν λόγο μην αφήνετε ένα παιδί μέσα στο αμάξι μόνο του. Ένα μωρό, ειδικά κάτω των 6 μηνών, δύσκολα θα παραμείνει μέσα σε καρότσι, αν δεν έχει οπτική επαφή με τους γονείς του. Ιδανικά, προμηθευτείτε έναν μάρσιπο αγκαλιάς, κυρίως για τις ώρες που είναι ξύπνιο, καθώς στην αγκαλιά των γονιών του θα έχετε ένα ήσυχο μωρό και θα μπορέσετε πιο εύκολα να απολαύσετε μια βόλτα. Για το μπάνιο στη θάλασσα: μη φοβηθείτε να βάλετε ένα μωρό στη θάλασσα μετά τις 40 μέρες και εφόσον το ίδιο το απολαμβάνει. Βεβαιωθείτε ότι υπάρχει η κατάλληλη προφύλαξη από τον ήλιο, ότι η θάλασσα είναι καθαρή και το νερό δεν είναι πολύ κρύο. Μη βιάζεστε και, αν το μωρό δεν ανέχεται το νερό, μην επιμένετε. Μετά το μπάνιο, ξεπλύνετε το αλάτι με ένα ντους και σκουπίστε το καλά. Η διατροφή είναι ένας τομέας που οι ενήλικες δεν θα σκεφτούμε ιδιαίτερα, όταν προγραμματίζουμε τις διακοπές μας. Αν θηλάζετε αποκλειστικά και έχετε ένα μωρό κάτω των 6 μηνών, δεν χρειάζεται ούτε τώρα να σκεφτείτε πολλά πράγματα. Για τα παιδιά που δεν θηλάζουν ή έχουν ξεκινήσει τις στερεές τροφές, βεβαιωθείτε πως έχετε μαζί σας ό,τι χρειάζεστε, όπως αποστειρωτή, βραστήρα, μπιμπερό και απαραίτητα προμηθευτείτε φορητό ψυγειάκι για τη διατήρηση των τροφών στην παραλία. Φτιάξτε το προσωπικό σας μικρό φαρμακείο. Αντικουνουπικά, αντιπυρετικά, αντισταμινικά, θερμόμετρο, κρέμα για τσιμπήματα από έντομα, κρέμα για εγκαύματα, ενυδατική λοσιόν για το δέρμα, αντηλιακά, οινόπνευμα. Συμβουλευτείτε τον γιατρό σας για οτιδήποτε επιπλέον χρειάζεται να το εξοπλίσετε. Γεμίστε τη βαλίτσα με περισσότερα ρούχα, πάνες και πετσετούλες από όσα πιστεύετε ότι θα χρειαστείτε, για να μην πλένετε στις διακοπές σας. Αλλάζετε συχνά τις πάνες, για να μην έχετε διαρροές και λερώνετε πολλά ρούχα. Μην ξεχάσετε να περάσετε καλά και να χαλαρώσετε με το μωρό σας. Γεμίστε τη ζωή σας με αναμνήσεις που θα κρατήσουν μια ζωή. Τα παιδιά μεγαλώνουν πολύ γρήγορα και μέσα στη ροή της καθημερινότητας συχνά δεν υπάρχει ο χρόνος για ποιοτική αλληλεπίδραση με το μωρό, κάτι που οι διακοπές προσφέρουν σε όλους. Οσο απολαμβάνετε εσείς τον χρόνο αυτόν, το ίδιο και άλλο τόσο τον απολαμβάνουν και τα μωράκια. Ξεκουράζονται και χαλαρώνουν μαζί με τους γονείς τους. * Μαία, MSc Προετοιμασίας για τη γονεϊκότητα