Αφιέρωμα στη Μελίνα Μερκούρη by Εφημερίδα των Συντακτών

ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

ΑΠΕ-ΜΠΕ/Ίδρυμα Μελίνα Μερκούρη/STR

17-18 Οκτωβρίου 2020

Μελίνα

Μερκούρη

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: 100 ΧΡΌΝΙΑ ΑΠΌ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΗΣ

Μελίνα Μερκούρη 1920-1994

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 17-18 Οκτωβρίου 2020

Ενθετο της ΕΦΗΜΕΡΙ∆ΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ ● ∆ιευθυντής: Νικόλας Βουλέλης ● ∆ιευθυντής Σύνταξης: Σωτήρης Μανιάτης ● Επιµέλεια: Αγνή Κατσιούλα

17-18 Οκτωβρίου 2020 Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Αφιέρωµα

ΟΤΑΝ «ΕΦΥΓΕ» η

Μελίνα ταν Κυριακή, 7 Μαρτίου 1994, όταν από την Αµερική ήρθε το µαντάτο που απευχόµασταν: «Η Μελίνα έφυγε…». Κι άντε, µετά το σοκ, να συµµαζευτούµε και να ριχτούµε σ’ ένα δηµοσιογραφικό ράλι για την «τελευταία Ελληνίδα θεά», όπως την αποκάλεσε πρωτοσέλιδα η «Ελευθεροτυπία». ∆εν είχαµε ετοιµάσει τίποτα, όπως γίνεται τα τελευταία χρόνια µε τα πολυσέλιδα, και κυρίως, τα τηλεοπτικά αφιερώµατα (υπήρχε µόνο η συνέντευξη του 1992) επειδή πιστεύαµε ότι δεν θα χάναµε τη Μελίνα. Η κατάσταση, ωστόσο, αντιµετωπίστηκε, µε τη συµβολή ολόκληρου του πολιτιστικού δυναµικού της «Ελευθεροτυπίας» και άλλων συναδέλφων. Αποτέλεσµα, 16 σελίδες. Κι έτσι συνεχίστηκε ολόκληρη την εβδοµάδα, φτάνοντας –µε ρεπορτάζ, αφιερώµατα, µηνύµατα, δηλώσεις απ’ όλο τον κόσµο κ.λπ.– συνολικά τις εκατό περίπου σελίδες [ένα ρεκόρ για θανόντα καλλιτέχνη (δεδοµένου, πάντως, ότι η Μελίνα δεν ήταν µόνο αυτό)]. «Ησουν η πρώτη που έσπασες τα σύγχρονα µικροελλαδικά σύνορα, µεταφέροντας στις άκρες της Γης λεβεντιά και περηφάνια. Και µας έκανες περήφανους», αναφερόταν στο κύριο άρθρο της εφηµερίδας. Η Μελίνα, όπως προαναφέρθηκε, πέθανε Κυριακή, «επέστρεψε» στην Ελλάδα Τρίτη κι εκτέθηκε σε 24ωρο λαϊκό προσκύνηµα στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης Αθηνών, απ’ όπου πέρασαν καν και καν – «Αι γενεαί πάσαι» κατά την εφηµερίδα. Ατοµα δηλαδή απ’ όλα τα κοινωνικά στρώµατα, όλων των ηλικιών, αρκετοί από τους οποίους την «συντρόφευαν» ακόµα και τη νύχτα, συχνά υπό βροχή και κρύο. Και το αποκορύφωµα, η κηδεία την Πέµπτη, µε τιµές αρχηγού κράτους, µε το φέρετρο σε κιλλίβαντα πυροβόλου και µε πλήθη κόσµου να ακολουθεί. Εκατοντάδες τα µηνύµατα, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, τα ψηφίσµατα, οι προσφορές, και οι χώροι-ιδρύµατα, πολιτιστικοί φορείς, µνηµεία, σχολεία µε τ’ όνοµά της. «Οι Ελληνες είµαστε οι καλύτερες µοιρολογήτρες», είχε πει η ίδια. Το βέβαιο είναι ότι η Μελίνα δεν ανήκει στους αξέχαστους ξεχασµένους… ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ

EUROKINISSI

● ∆ιόρθωση κειµένων: Μάγδα Κλαυδιανού ● Επεξεργασία φωτογραφιών: Φώτης Παναγόπουλος ● Σελιδοποίηση: Αντιγόνη Σπανοπούλου

EUROKINISSI

Μελίνα Μερκούρη 1920-1994

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 17-18 Οκτωβρίου 2020

Τότε που η

Μελίνα έκλαψε...

Μια «εφ’ όλης της ύλης» συνέντευξη με τη Μελίνα το 1992

►► Του ΔΗΜΗΤΡΗ ΓΚΙΩΝΗ α καλοκαίρια φοβόταν η Μελίνα Μερκούρη – η άνοιξη την πήρε: 6 Μαρτίου 1994, στα 74 της. Γεννήθηκε στις 18 Οκτωβρίου 2020 – πριν από 100 χρόνια… Ηταν Ιούνιος του 1992 όταν ζήτησα από τη Μελίνα τη συνέντευξη που δημοσιεύτηκε στις 28 του ίδιου μήνα στο περιοδικό «Ε» της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας. Μια συνέντευξη-ποταμός, που ξεκίνησε από μια αμηχανία –«Τι άλλο να πούμε έπειτα από τα τόσα που έχω πει;»– για να καταλήξει σε μια εξομολόγηση γεμάτη από την ανθρωπιά, τον δυναμισμό, τη ζωντάνια και τη γλυκύτητα αυτής της μοναδικής ύπαρξης. Ωστόσο, ήταν κάτι που απέκρυψα από εκείνη τη συνέντευξη. Το γεγονός ότι η Μελίνα έκλαψε με το τέλος της, εκεί που της ευχήθηκα ένα καλό καλοκαίρι που να μην έχει σχέση με τα προηγούμενα. Γιατί η συνέντευξη άρχισε με την έκφραση της φοβίας της, αν θα πάει καλά εκείνο το καλοκαίρι, γιατί τα τέσσερα προηγούμενα, από το 1998, όλο και κάτι την έβρισκε. Το καλοκαίρι του 1988 και ενώ βρισκόταν στο Λονδίνο, την ίδια περίοδο που ο Ανδρέας Παπανδρέου έκανε τη μεγάλη εγχείρηση, σε μια εξέταση ρουτίνας μαθαίνει ότι κάτι συμβαίνει με τους πνεύμονές της. Για ν’ ακολουθήσει το επόμενο καλοκαίρι στη Ν. Υόρκη η πρώτη εγχείρηση. Το καλοκαίρι του 1990 είναι η σειρά του Ντασσέν, ο οποίος χρει-

άζεται να εγχειριστεί στην καρδιά μπορούσες να πιάσεις κι αυτό που στη Γερμανία. Το καλοκαίρι του παρέμενε άπιαστο. 1991 άλλο κακό. Η Μελίνα πρέπει να κάνει –και κάνει– εγχείρηση στη Κακό η διορία σπονδυλική στήλη, στο Παρίσι. Για την αγάπη του κόσμου λοι«Εδώ βρισκόμαστε στο πέμπτο πόν: καλοκαίρι και παρακαλούμε το Θεό, «Αχ, ναι... Είναι για μένα κάτι το διάβολο, να μη μας βρει τίποτ’ το εκπληκτικό, διότι πάντα είχα άλλο...», είπε – και κάπως έτσι ξεκί- μέσα μου αυτήν την αμφιβολία, νησε η συνέντευξη. αν μ’ αγαπούν πραγματικά. Είναι Κι εκεί της μίλησα για την μια ρομαντική πτυχή της ζωής αγάπη των συναδέλμου, μια αδυναμία που φων της, ακόμη μ’ ενοχλεί, αλλά και των πολιπου δεν κατά«Θα ’θελα να είμαι τικών της φερα ποτέ να τελείως ανώνυμη, να ζήσω αντιπάλων, ξεπεράσω κάπου χωρίς έγνοιες, το ’χω και του κόδιότι από σμου. Κάτι μικρή που ανάγκη. Να ζήσω σ’ ένα νησί με 100 άλλωστε έμαθαν ότι ανθρώπους, σ’ ένα ωραίο σπίτι δίπλα που δεν είναι πολύ στην αμμουδιά… Αυτό είναι τ’ όνειρό στερήθηωραίο να κε, που το σε αγαπάμου, να πάω να απομονωθώ σ’ ένα γεύθηκε νε. Ιδιαίτενησί… Αλλά μετά λέω ναι, αλλά όσο ελάχιρα σ’ αυτές και να γίνω δήμαρχος στοι σε όλη τις δύσκολες τη ζωή της. Να στιγμές που πέσ’ αυτό το νησί!» ξεκινήσω λοιπόν ρασα, διότι είχα με αυτή της την απάπάντα ένα φόβο στους ντηση. Και να συνεχίσω με γιατρούς και τις αρρώστιες». μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά αποσπάσματα εκείνης της συνέ- • Πόσο μάλιστα όταν πρόκειται ντευξης. για μια απλή αρρώστια. Διατηρώ την εικόνα του κορμιού «Ναι, γιατί παιδί είδα τη γιαγιά της καθώς μιλούσε, εκεί στον κανα- μου να πεθαίνει στο διπλανό κρεβάπέ, συχνά στο σχήμα ενός τεράστι- τι από καρκίνο. Κι όλη μου τη ζωή ου εμβρύου που αναζητούσε την υπέφερα, φοβόμουν. Κι όταν πήγα έξοδό του. Και τις μεταλλαγές της στο Λονδίνο και ο γιατρός ο Εγγλέμορφής της, όπου καταγραφόταν ζος είπε ότι έχω καρκίνο, δεν ήθελα η αίσθηση της στιγμής: η χαρά, η να τον ξαναδώ. Κι ας είπε ότι ήταν λύπη, η γλυκιά ανάμνηση, ο πόνος, ένας απλός καρκίνος, στην αρχή η εγκαρτέρηση, η αγωνιστική διά- του. Η αλήθεια είναι ότι είπαν στον θεση, το γέλιο, ο λυγμός- το πολυ- Τζούλη και στον αδερφό μου στον πρόσωπο της Μελίνας. Αυτό που Σπύρο ότι σε έξι μήνας θα πέθαινα».

•Εσείς πότε το μάθατε αυτό; «Πολύ αργότερα».

•Θα ήθελα να πείτε, αν θα αντέ-

χατε να ακούσετε ότι σε 6 μήνες θα πεθάνετε; «Ποιος ξέρει; Δεν μπορώ να ξέρω αν θα πάθαινα πανικό... Νομίζω ότι δεν είναι σωστό για έναν ασθενή να ακούσει ότι θα πεθάνει σε 6 μήνες. Ας ακούσει ότι είναι σοβαρά για να μπορέσει να το παλέψει και να τακτοποιήσει το θάνατό του, γιατί για εμένα είναι μεγάλο μέλημα, είναι έργο ζωής... Εκείνο που έχω να πω είναι ότι σωματικά ήμουν αδύναμη, αλλά ψυχικά αισθανόμουν πολύ δυνατή. Το αντιμετώπισα με τραγούδι, με δουλειά, με αγώνα, απίστευτο – σαν γρίπη...»

•Νομίζω ότι μπορώ να το κατα-

λάβω. Αυτό που δεν μπορώ να καταλάβω είναι γιατί, αφού σας λένε ότι δεν πρέπει να καπνίζετε, εξακολουθείτε και καπνίζετε. Είναι ένα στοιχείο αψηφισιάς; «Δεν πρέπει να καπνίζω και το ξέρω, αλλά αν δεν καπνίσω καθόλου, θα είμαι άρρωστη. Δηλαδή το τελευταίο πράγμα που είναι κέφι, που είναι ηδονή μου, που μου θυμίζει τα νιάτα μου, φλερτ, μουσικές, vacances, ωραία δέντρα, είναι το τσιγάρο. Δεν είστε καπνιστής και δεν μπορείτε να καταλάβετε...»

•Από πότε καπνίζετε; «Από 11 χρονώ!»

•Τόσο μικρή;

«Ναι. Λοιπόν τώρα το ’χω περι-

Αφιέρωμα

ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΊΔΡΥΜΑ ΜΕΛΊΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ/STR

17-18 Οκτωβρίου 2020 Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Μελίνα Μερκούρη 1920-1994

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 17-18 Οκτωβρίου 2020

ορίσει πάρα πολύ, αλλά είναι στιγμές που, αν δεν καπνίσω, θα σκάσω, σταματάει το μυαλό μου, γίνομαι άνω-κάτω».

ήταν άνθρωποι πάρα πολύ έξυπνοι».

•Δεν θα μπορούσε, δηλαδή, να εί-

ναι ένας Ζορμπάς; «Οχι, αλλά ήταν ο έξυπνος, ο χαριτωμένος, ο τσαχπίνης, ο ήρωας, ήταν ότι αντιπροσωπεύει ο καλός και ο κακός άνδρας. Λοιπόν, αυτόν τον ερωτεύτηκα πάρα πολύ, αλλά υπήρχε πάντα αυτός ο ανταγωνισμός κι αυτό οφείλεται στη μητέρα μου, η οποία είχε αυτή την απογοήτευση από τον μπαμπά μου, με τον οποίο χώρισε πολύ νωρίς, κι έβλεπε τους άντρες ανταγωνιστικά. Τον μόνο άνδρα που δεν έβλεπε ανταγωνιστικά ήταν ο Τζούλης».

•Να ρωτήσω κάτι άλλο: Σ’ αυτές τις

ώρες της δοκιμασίας σκεφτήκατε ότι μπορείτε να φύγετε από αυτή τη ζωή χωρίς να κάνετε μερικά πράγματα που θα θέλατε – και ποια θα ήταν αυτά; «Δεν πίστεψα ποτέ ότι τελειώνω με τη ζωή. Αυτό που ήξερα είναι ότι ήμουν πάτσι με τη ζωή, ότι υπέφερα εξίσου και χάρηκα. Δεν σκέφτηκα, βρε τα μάρμαρα του Παρθενώνα δεν γύρισαν, βρε δεν έδειξα σε κάποιους ανθρώπους πόσο τους αγάπησα... Δεν σκέφτηκα ότι θα γίνουν κάποια πράγματα και εγώ δεν θα τα προλάβω. Δηλαδή, αν με πάρει σήμερα ο Θεός ή ο διάβολος, δεν θα έχω τύψεις ότι δεν έκανα αυτό ή θα λυπηθώ για κάτι που δεν θα προλάβω».

•Αυτό από την πλευρά σας. Από

την πλευρά των ανδρών, τώρα, τι πιστεύετε ότι τους τραβούσε σε σας; Σας ενοχλούσε το γεγονός ότι σας επέλεγαν μόνο και μόνο επειδή είσαστε ωραία γυναίκα; «Καθόλου. Εγώ βρίσκω ότι όλα αυτά είναι κομπλεξικά. Σ’ ερωτεύονται γι’ αυτό που είσαι. Εγώ πιστεύω ότι ήμουνα νόστιμη γυναίκα, συν μυαλό. Με ξεχώριζαν γιατί ήμουνα ένα ζωντανό στοιχείο, αλλά σύντομα καταλάβαιναν ότι δεν ήταν μόνο «Δεν είμαι και αυτό».

γεγονός ότι έχετε κάνει πράγματα που σας έχουν αναγνωριστεί. «Που τα ’χω κατ’ αρχήν αναγνωρίσει εγώ».

•Μια και κάνατε λόγο για τον Θεό

και τον διάβολο – είστε θρήσκα; «Ναι, με τον τρόπο που είναι ένας χωριάτης. Αγαπάω τον Χριστό, και νομίζω ότι μπορεί να με βοηθήσει, λατρεύω την Παναγία... Με τον Θεό δεν έχω πολλά πάρε-δώσε, στην εκκλησία δεν πάω, πηγαίνω το Πάσχα, θα ανάψω όμως ένα κερί και θα πω ευχαριστώ... Εχω την αίσθηση ότι είμαι βαθιά χριστιανή, όταν λέω το “Πάτερ Ημών ο εν τοις ουρανοίς”...»

•Σε ποιες δύσκολες στιγμές επικα-

λείστε την εξ ύψους βοήθεια; «Βέβαια... Θα πω κάτι που το ’χω ξαναπεί: Εγώ τον Χριστό και την Παναγία τους έχω όπως οι Κεφαλονίτες – για να τους βλαστημώ και για να τους ευχαριστώ. Δηλαδή λέω “γαμώ το Χριστό μου”, αλλά λέω και “αχ, Χριστέ μου, σ’ ευχαριστώ”».

•Τάμα έχετε κάνει ποτέ;

«Ναι, όταν ήταν άρρωστος ο Τζούλης».

•Σας απασχολεί αν υπάρχει άλλη

ζωή; «Δεν ξέρω, δεν με απασχολεί. Δηλαδή δεν σκέφτομαι ότι θα βασανιστώ στην Κόλαση για κάτι που έκανα».

•Σε άστρα, μάγια, χαρτιά, φλιτζά-

νια πιστεύετε; «Οταν ήμασταν παιδιά όλο και πηγαίναμε σε χαρτορίχτρες, ήταν και της μόδας... Οχι πως δεν έχω πάει ποτέ, αλλά δεν μου είναι ευχάριστο, έχω κάποιο φόβο και είναι γιατί θέλω να πάρω την τύχη στα χέρια μου».

•Προηγουμένως μιλήσατε για την

ανάγκη της αγάπης των άλλων,

PHOTO © MELINA MERCOURI FOUNDATION

•Αυτό ίσως να ξεκινάει κι από το

πράγμα που δημιουργεί την εντύπωση ότι είστε ένα άτομο ανασφαλές. Είσαστε, αισθάνεστε ανασφαλής; «Ναι, σε πολλά επίπεδα, και νομίζω ότι η αγάπη των άλλων, το ενδιαφέρον των άλλων μπορεί να καλύψει την ανασφάλειά μου».

Απεχθείς οι κόλακες

•Αναγνωρίζετε στον εαυτό σας

την ικανότητα να καταλάβετε ποια αγάπη είναι πραγματική και ποια κάλπικη; «Δεν είχα ποτέ κόλακες».

•Τους αναγνωρίζετε;

«Α ναι, και τους σιχαίνομαι. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο που να σιχαίνομαι πιο πολύ από τον κόλακα και τον προδότη. Δεν είχα ποτέ παρέα, δεν είχα ποτέ φίλους κόλακες».

•Συγχωρείτε εύκολα; «Οχι».

•Ανεξίκακη

πάντως νομίζω ότι είστε, με την έννοια ότι μιλάτε σε κάποιον που σας συμπεριφέρθηκε άσχημα. «Εξαρτάται. Δηλαδή τους ανθρώπους που αγαπώ τους συγχωρώ πάρα πολύ δύσκολα, τους άλλους που δεν αγάπησα ή απλώς συμπάθησα, που πέρασαν από τη ζωή μου, μπορεί να τους χαιρετώ, αλλά αυτούς που

δεν συγχωρώ εύκολα είναι άνθρωποι που αγάπησα, που συμπορευτήκαμε ιδεολογικά, που κάναμε πράγματα, κι αυτοί το ξέρουν...»

•Τι ξέρουν;

«Οτι δεν είμαι αυτό που λένε: “Η Μελίνα είναι καλό κορίτσι”. Δεν είμαι καθόλου καλό κορίτσι...»

•Γιά πείτε τι είστε;

«Ξέρω τι δεν είμαι, δεν ξέρω τι είμαι. Δεν είμαι καλό κορίτσι».

•Με ποια έννοια;

«Δεν συγχωρώ εύκολα, είμαι πιο φιλόδοξη απ’ ότι ένας ανεξίκακος άνθρωπος, είμαι άνθρωπος πολύ κακομαθημένος, βάζω στόχους και προσπαθώ να τους πετύχω...»

•Ψέματα λέτε;

«Οχι, ψέματα δεν λέω. Νομίζω ότι έχω αρκετή φαντασία, ώστε να βρω ένα σχήμα που να μην είναι ψεύτικο... Στους άντρες έχω πει ψέματα...»

•Εκεί το ψέμα δεν είναι κακό;

«Οχι στον έρωτα που είναι ανταγωνιστικός. Στη φιλία ναι, το ψέμα είναι κακό».

•Ο έρωτας έχει παίξει σπουδαίο ρόλο στη ζωή σας; «Πάρα πολύ, ακόμη και τα μικρά ερωτάκια, τα παιδικά, αυτά που κρα-

τόσο αισιόδοξη [για το •Τον άντρα μέλλον του τόπου]. Φοβάμαι που θέλατε να τα πολλά σενάρια, φοβάμαι μη κατακτήσετε, γίνουμε μια αποικία της Αμερικής τον κατακτούσατε; […] Αν και μέσα μου βαθιά πιστεύω «Ναι... μόνο ότι θα επιβιώσουμε κι αυτή τη τούσαν ένα έναν δεν κατέφορά, κι ας μας απειλούν οι Σαββατοκύριακτησα, που μου Τούρκοι» κο. Δεν θα μποάρεσε πάρα πολύ, ρούσα να φτιάξω τίποτε στη ζωή μου, αν δεν ήμουνα ερωτευμένη».

Πίστη και απιστία

αλλά που δεν θέλησα κι εγώ να πάω μακριά... Δεν μπορώ να πω ότι υπάρχει ένας άνδρας που μου είπε όχι».

•Πιστή ήσασταν;

•Ο

•Εσείς η ίδια την απιστία την ανε-

•Δηλαδή σας ταλαιπωρούσαν οι

«Οχι πάντα... Σας είπα, ανταγωνισμός». χόσασταν; «Τη συγχωρούσα».

•Ναι;

«Ναι. Ποτέ δεν κάνω κάτι που δεν συγχωρώ».

•Τι μετράει για σας περισσότερο

στον έρωτα; Τι εκτιμάτε περισσότερο σ’ έναν άνδρα; «Το μυαλό, αυτό δεν μπορείς να το νικήσεις. Δηλαδή, αν είχα π.χ. να διαλέξω μεταξύ του Περικλή και του Αλκιβιάδη, θα διάλεγα τον Περικλή».

•Η εξωτερική εμφάνιση ενός άντρα

δεν παίζει για σας ρόλο; «Ψευτοερωτάκια με την ομορφιά είχα, γιατί ήταν και η μητέρα μου που με κορόιδευε και μου ’λεγε: “Μωρέ Μελίνα, δεν ερωτεύεσαι έναν ωραίο άντρα, να μπει μέσα στο σπίτι μας”, αλλά οι βασικοί μου έρωτες

έρωτας σας δημιουργούσε τραύματα; «Τεράστια, αλλά και γνώσεις». σχέσεις σας; «Πάντα. Πολύ κλάμα, πολλή χαρά, πολλή φαντασία...»

•Τα όρια του έρωτα που είναι για

σας; Θα μπορούσατε να σκοτώσετε από έρωτα, όπως ο Μίλτος τη Στέλλα; «Οχι, αλλά αυτό που μπορώ να πω είναι ότι θα μπορούσα να πεθάνω από έρωτα. Κι αυτό σχεδόν μου συνέβη. Ν’ αρρωστήσω από έρωτα, να υποφέρω θανάσιμα από έρωτα, κι αυτό είναι ένα παράσημο για μένα, που μπόρεσα να αισθανθώ έτσι, να με καίει ο έρωτας...»

•Δημιουργείτε την εντύπωση ενός

δυναμικού ανθρώπου, ενός αυτάρκη, θα ’λεγα. Ο άνδρας έπαιξε το ρόλο του προστάτη για σας; «Δεν νομίζω πως είχα την ανάγκη ενός παιδιού που χρειαζόταν έναν

17-18 Οκτωβρίου 2020 Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Αφιέρωμα

προστάτη, έναν πατέρα. Παππού, αν θέλετε, ναι, πατέρα, όχι. Η έννοια πατέρας ήταν για μένα η ομορφιά, η λεβεντιά, η χάρις, η εξυπνάδα, ένα λαμπερό πράγμα... Λοιπόν, πατέρες δεν είχα στη ζωή μου».

Οι φίλοι

•Αν είχατε να διαλέξετε ανάμεσα σε

τρία κομπλιμέντα: Είστε ωραία γυναίκα, είστε καταπληκτική ηθοποιός, είστε θαυμάσια πολιτικός – ποιο από τα τρία θα διαλέγατε; «Εξαρτάται από την εποχή. Οταν ήμουνα μικρή, μου άρεσε να λένε ότι είμαι ωραίο κορίτσι. Μετά ξεκίνησε το θέμα ν’ ακούω ότι έχω πολύ ταλέντο, κι αν ερχόταν κάποιος ή κάποια στο καμαρίνι μου και μου ’λεγε: “Θαύμα το φουστάνι σου” ή “τι ωραία που ήσουν”, γινόμουν τρελή από μίσος».

•Μίσος γιατί;

«Μίσος γιατί ο ηθοποιός θέλει ν’ ακούσει για τον ρόλο που έπαιξε και ξαφνικά να σου λένε: “Τι ωραίο φουστάνι”; Τρελή γινόμουνα... Και μετά δεν μπορώ να πω ότι εξετίμησαν πολύ τα πολιτικά μου προσόντα... Δηλαδή σήμερα θα προτιμούσα να πούνε: “Βρε τι νόστιμη, τι ταλέντο που είχε, τι καλή πολιτικός που βγήκε!”».

•-Εάν σας ρωτούσα ποιες υπήρξαν

οι μεγαλύτερες ικανοποιήσεις στη ζωή σας, τι θ’ απαντούσατε; «Ότι μπόρεσα και αγάπησα, γιατί είναι υπέροχο πράγμα ν’ αγαπάς, είναι θείο πράγμα... Ακόμη, ότι ξεπέρασα το φόβο και ότι αγαπήθηκα από τους νέους».

•Ότι θελήσατε να κατακτήσετε, το κατακτήσατε; «Όχι πάντα, αλλά το ξεκίνησα».

•Τι φοβηθήκατε περισσότερο στη ζωή σας; «Την ανημπόρια, να μην μπορώ να κινηθώ, να γράψω, να διαβάσω, να κουμαντάρω το κεφάλι μου».

•Οι καλύτερες ώρες σας ποιες είναι; «Εξαρτάται από την ηλικία μου».

•Τώρα, ας πούμε.

«Μμμ... όταν κοιμάμαι καλά».

ανθρώπου που δεν του αρέσει η μοναξιά, ότι προτιμάτε να είστε πλαισιωμένη από φίλους. Αυτό τι σημαίνει; «Σημαίνει ότι έχω ανάγκη από φίλους, από τους οποίους εμπλουτίζομαι. Κι έπειτα, βαριέμαι λίγο τη Μελίνα, βαριέμαι τις σκέψεις της, τις ξέρω, προτιμώ ή να διαβάζω ή να ’χω γύρω φίλους, παρέα, παρέα... Σε άλλες εποχές η μεγαλύτερη ξεκούρασή μου ήταν το παίξιμο. Εβγαινε αυτό το κέλυφος της Μελίνας, που μ’ έχει τυραννήσει πολύ, γιατί είναι βάσανο ν’

•Δημιουργείτε την εντύπωση ενός

Μελίνα Μερκούρη 1920-1994

•Να κάνουμε τώρα και μια άλλη

παρέα με σύγχρονους, με πρόσωπα που γνωρίσατε λιγότερο ή περισσότερο. «Να αποκλείσουμε τους συγγενείς και τους φίλους γιατί δεν θα είχε γούστο... Πέντε όμως είναι λίγοι. Να τους κάνουμε δέκα;»

ακούς να σου λένε δικοί σου άνθρωποι: “Μα, εσύ είσαι η Μελίνα,¨δεν πρέπει να το κάνεις!”».

Τι θα ήθελε…

•Αναρωτιέμαι, αν θα θέλατε να είσαστε κάτι άλλο, εκτός από Μελίνα. «Ουουου!».

•Αν σας βγαίνουν.

«Θα δούμε. Θέλει όμως λίγη σκέψη, γιατί αυτό το παιχνίδι δεν το ’χω ξαναπαίξει... Γυναίκα θέλω πρώτα. Θα ’θελα την Πασιονάρια, αλλά όχι 82 χρονώ που τη γνώρισα, πιο νέα, στα 60. για να μιλήσουμε, να φτιάξουμε ίσως πράγματα και να με μορφώσει, αν θέλετε, στην επανάσταση. Θα έπαιρνα τον Τσε Γκεβάρα, οπωσδήποτε, γιατί μας έδειξε ότι η εξουσία δεν είναι κάτι που πρέπει να καταλήγει κανείς, είναι η έρευνα – κι επειδή μου άρεσε σαν άντρας.. Θα έπαιρνα τον Μπερνστάιν... θα έπαιρνα...»

• Σαν τι δηλαδή;

«Θα ’θελα να είμαι τελείως ανώνυμη, να ζήσω κάπου χωρίς έννοιες, το ’χω ανάγκη. Να ζήσω σ’ ένα νησί με 300 ανθρώπους, σ’ ένα ωραίο σπίτι δίπλα στην αμμουδιά... Αυτό είναι τ’ όνειρό μου, αυτό που με βασανίζει, μετά τη δεύτερη εγχείρησή μου, να πάω ν’ απομονωθώ σ’ ένα νησί... Αλλά μετά λέω: “ναι, αλλά και να γίνω δήμαρχος σ’ αυτό το νησί!».

•Αν ήσασταν μια άλλη προσωπι-

κότητα από τον χώρο της Ιστορίας ή ό,τι άλλο θέλετε, τι θα θέλατε να είστε; «Ω θεέ μου... Τι να πω τώρα; Θα ’θελα να πω ο Μέγας Αλέξανδρος, για να δείξω στους Σκοπιανούς ποιοι είναι αυτοί και ποιος είμαι εγώ, αλλά θα πούνε, η Μελίνα τώρα θέλει να είναι και Μέγας Αλέξανδρος... Λοιπόν, η επιλογή μου δεν είναι μία, αλλά τρεις: Τσε Γκεβάρα, Πασιονάρια, Ρόζα Λούξεμπουργκ...». το μέλλον αυτού του τόπου. «Δεν είμαι και τόσο αισιόδοξη. Φοβάμαι τα πολλά σενάρια, φοβάμαι μη γίνουμε μια αποικία της Αμερικής, φοβάμαι για τη γλώσσα μας, μην εξαφανιστεί, φοβάμαι μη μας μπασταρδέψουνε. Αν και μέσα μου, βαθιά, πιστεύω ότι θα επιβιώσουμε κι αυτή τη φορά, κι ας μας απειλούν Τούρκοι, Βούλγαροι και Αλβανοί – ιδιαίτερα οι Τούρκοι. Ωστόσο, πιστεύω ότι δεν συμφέρει στην Ευρώπη να χαθεί η Ελλάδα, διότι η Ελλάδα αντιπροσωπεύει τα οράματα όλης της Ευρώπης. Πιστεύω, όσο και αν η εικόνα αυτή τη στιγμή είναι άσχημη, ότι διαθέτουμε ικανούς πολιτικούς και μια νέα γενιά, η οποία αποτελεί εγγύηση ότι θα τη σκαπουλάρουμε».

•Και για το μέλλον του κόσμου,

γενικότερα, τι θα είχατε να πείτε; «Υπάρχει το μεγάλο πρόβλημα, το οικολογικό, που το ’χουμε πάρει λίγο σπόρτικα, που δεν έχουμε καταλάβει πόσο σημαντικό είναι για την επιβίωση αυτού του πλανήτη. Θα πω ότι κι εγώ, ως άτομο και ως πολιτικός, έχω τις ευθύνες μου, διότι πριν λίγα χρόνια έβλεπα γραφικά τους οικολόγους, πιστεύω ότι η οικολογία πρέπει να είναι η πρώτη ιδεολογία στον κόσμο, πρέπει να γίνει η σημαία μας, διότι η καταστροφή έρχεται με μεγάλη ταχύτητα, πρέπει αυτοί που καθορίζουν τις τύχες αυτού του πλανήτη, και κυρίως οι Αμερικανοί, οι

•Για ποιο λόγο τον Μπερνστάιν;

ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΚΘΒΕ

•Θα ’θελα μερικές σκέψεις σας για

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 17-18 Οκτωβρίου 2020

«Μήδεια» σε σκηνοθεσία του Μίνωα Βολανάκη στο θέατρο Δάσους από το ΚΘΒΕ, καλοκαίρι 1976

οποίοι είναι υπεύθυνοι για πολλές συμφορές, να πιεστούν. Και είναι παρήγορο, και είναι ελπιδοφόρο, ότι το καταλαβαίνει όλο και περισσότερος κόσμος».

•Αν σας ζητούσα να κάνετε ένα σύντομο πορτρέτο του Ελληνα, πώς θα τον ζωγραφίζατε; «Νομίζω ότι δεν υπάρχει ωραιότερο πλάσμα που έπλασε ο Θεός από τον Ελληνα, όταν είναι ερωτευμένος, όταν αγαπάει. Οταν δεν αγαπάει, και οι περισσότεροι δεν αγαπάνε, είναι φοβερός, είναι macho, θεωρεί ότι έχει όλα τα δικαιώματα της ζωής. Είναι άπιστος από ιδεολογία, σε σημείο να ντρέπεται να πει ότι είναι πιστός, ακόμα και όταν είναι θα τον ακούσεις να λέει: ”Εγώ την κερατώνω τη γυναίκα μου, αλλά την έχω κορόνα στο κεφάλι μου!”. Αντίθετα απ’ ό,τι πιστεύουν άλλοι, εγώ πιστεύω ότι ο Ελληνας είναι εργατικός και μπορεί να κάνει δύο και τρεις δουλειές. Οι περιστάσεις τον κάνουν τεμπέλη. Είναι πατριώτης, είναι γενναίος, είναι χαριτωμένος, είναι παραμυθάς, και έχει τη δύναμη του Καραγκιόζη, να μπορεί να επιβιώνει απ’ όλες τις φάπες». •Και για την Ελληνίδα, τι θα λέγατε;

«Η Ελληνίδα γυναίκα είναι η καλύτερη του κόσμου, παρόλο που μαθαίνει από μικρή να είναι πονηρή και να λέει ψέματα για να επιζήσει. Είναι σπουδαία μάνα, έχει εξέλιξη και, σε καιρούς δύσκολους, αναδεικνύεται ηρωίδα. Την αγαπώ την Ελληνίδα γυναίκα».

Με ποιους…

•Είναι γνωστό ότι είστε ένας άν-

θρωπος που έχει γνωριστεί με σημαντικές προσωπικότητας απ’ όλες τις χώρες κι απ’ όλους τους χώρους: πολιτικούς, πνευματικούς ανθρώπους, καλλιτέχνες... «...Και πολλούς απλούς ανθρώπους, που αγαπώ».

•Ναι, αλλά η ερώτηση αφορά τις

δραστηριότητές σας. Για να μην απεραντολογούμε, θα ήθελα να αναφέρετε μερικά από τα πρόσωπα που γνωρίσατε – αυτά που σας εντυπωσίασαν περισσότερο. «Λέω να το κάνουμε κάπως πιο πρωτότυπο, σαν ένα παιχνίδι που παίζαμε σε μια παρέα... Γίνεται κάτι και είσαι υποχρεωμένος να καταφύγεις σ’ ένα νησί. Εχεις όμως και την ευχέρεια να πάρεις μαζί σου κάποια πρόσωπα από την ιστορία ή την τέχνη...»

«Για τη μουσική και γι’ αυτή την τεράστια γοητεία που είχε, για να καταλάβουν και οι άλλοι ότι δεν μπορείς να ζήσεις χωρίς μουσική. Θα ’παιρνα τον Μπομπ Κένεντι που τον γνώρισα και μ’ άρεσε, και που σε κάποια στιγμή είχα τη βλακεία να πιστεύω ότι μπορούσε ν’ αλλάξει η στάση της Αμε«Δηλαδή ρικής απέναντι στην Ελλάδα... Μ’ άρεσε σήμερα θα πάντως, υπήρξε μια προτιμούσα να έλξη μαζί του, ήταν πούνε: “Βρε τι νόστιμη, και γκανγκστεράκι... τι ταλέντο που είχε, Την Ιντιρα Γκάντι, •Ας δούμε, λοιπόν, για όλα αυτά που τι πολιτικός που ποια θα επιλέγατε – ήταν γραμμένα στα βγήκε”!» και γιατί; μάτια της...» «Λοιπόν θα έπαιρνα την Κλεοπάτρα, τον Χριστό, την Γκρέτα •Ολο πεθαμένους και δολοφονηΓκάρμπο, τον Μέγα Αλέξανδρο, τον μένους παίρνετε. Πάρτε και κανέΜέγα Ναπολέοντα...» ναν ζωντανό... «Δεν έχουμε βάλει και Έλληνες... •Τι είναι δυνατόν να βγει από αυτή Λοιπόν, τον Μάνο Χατζιδάκι, γιατί τη σύνθεση; είναι τα νιάτα μου η μουσική του, «Εχω την αίσθηση ότι το να κά- η τσαχπινιά του, και επειδή θα τσεις να μιλήσεις με την Κλεοπάτρα τσακωνόμαστε μέχρι θανάτου και θα ήταν από τα πιο ενδιαφέροντα θα τα φτιάχναμε μέχρι ζωής.... Τον πράγματα στον κόσμο. Τελικά, βε- Παπανδρέου...» βαίως, η Κλεοπάτρα θα τα ’φτιαχνε με κάποιον από αυτούς. Αλλά θα •Δεν μπορούμε να τον συμπεριήταν ο Χριστός, κι εκεί δεν ξέρω λάβουμε στα συγγενικά πρόσωπα; ποια θα έβγαινε πιο ισχυρή προσω«Θα ήθελα τον Παπανδρέου εκεί πικότητα. Η Κλεοπάτρα να γίνει η στο νησί, να μην μπορεί να μου ξεΜαρία Μαγδαληνή ή ο Χριστός ν’ φύγει να συζητήσουμε και μην ρωαλλάξει... Με την Γκρέτα Γκάρμπο τάτε τι θα του ’λεγα... Τους κάναμε έχω ένα ερωτικό σύμπλεγμα και το δέκα;» είχα όταν τη γνώρισα. Ηταν το πιο φωτεινό, το πιο ωραίο πλάσμα που •Εννέα. έχω γνωρίσει. Εκεί θα έπαιζε μια «Και την Γκρέτα Γκάρμπο οπωσερωτική διάθεση που υπήρχε και δήποτε και σ’ αυτή την παρέα». που ποτέ δεν πραγματοποιήθηκε – από ταμπού. Ο Μέγας Αλέξανδρος, •Κυρία Μερκούρη, νομίζω αρκεεραστής, κάτι πολύ συγκλονιστικό, τά έκανα κατάχρηση της υπομοκι ο Ναπολέων... ό,τι κακό έχω μέσα νής σας. Θα ’θελα τελειώνοντας μου, κατακτητικό, θα ήταν ο Ναπο- να σας ευχηθώ από καρδιάς ένα λέων. Και τον Χριστό τον έχω ανά- καλό καλοκαίρι, που να μην έχει γκη, για την ψυχή μου...». σχέση με τα τέσσερα προηγούμενα. «Αχ, Παναγία μου...»

17-18 Οκτωβρίου 2020 Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Αφιέρωµα

EUROKINISSI / ACTION IMAGES

Παρακολουθόντας αγώνα κατά τη διάρκεια του Ευρωµπάσκετ 1987

«Μελίνα µε λένε βρε παιδί µου!»

κάποια πρόταση – πώς την ήθελαν να κυκλοφορεί και να ντύνεται, ώστε να αρέσει!

ΑΠΕ-ΜΠΕ/Ι∆ΡΥΜΑ ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ/STR

■ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ που ταξίδεψε η Μελίνα για κάποια αποστολή, είχε συνάντηση και µε εκπρόσωπους Ελλήνων µεταναστών, που ήθελαν να εκφράσουν κάποια παράπονα. «Κυρία υπουργέ…» άρχισε κάποιος. «Μελίνα µε λένε, παιδί µου», τον έκοψε. «Κυρία Μελίνα…» πήγε να συνεχίσει αυτός. «Μελίνα σκέτο, βρε παιδί µου – µπα!» τον έκοψε. Και η κουβέντα συνεχίστηκε σε φιλικότατη ατµόσφαιρα. ■ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΑ όπου βρισκόταν τον καιρό εκείνο η Μελίνα ήταν και µια συνέντευξη Τύπου του ΕΟΤ στους Γερµανούς δηµοσιογράφους, για την προβολή του ελληνικού τουρισµού. «∆εν έρχεστε κι εσείς, που σας ξέρουν καλύτερα;» πρότειναν οι δικοί µας. Η Μελίνα ενέδωσε, αλλά κάποια στιγµή έπρεπε να φύγει για κάποιο ραντεβού που είχε µε τον τότε υπουργό Εσωτερικών Χανς Ντίτριχ Γκένσερ (που την θαύµαζε). Μαζί της αποχώρησαν και όλοι σχεδόν οι δηµοσιογράφοι. Χάλια η συνέντευξη! ■ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΩΣ από τη Γερµανία, η Μελίνα ζήτησε από κάποιον του πληρώµατος έναν καφέ. Της τον φέρνουν σε λίγο, αλλά ο νέος που τον έφερε, θες από συγκίνηση, θες από απροσεξία, ρίχνει ένα µέρος του στο φόρεµα της Μελίνας. «Με συγχωρείτε, κυρία υπουργέ», τραύλισε, «θα το φροντίσουµε»… «Μη στενοχωριέσαι, παιδί µου», τον καθησύχασε η Μελίνα – «δεν ξέρεις ότι όποιος ανακατεύεται µε την πολιτική βροµίζει;» ■ ΚΑΛΕΣΜΕΝΗ ένα βράδυ στο σπίτι φίλου της, η Μελίνα, και ο οικοδεσπότης, για να την ευχαριστήσει περισσότερο, έβαλε ένα βίντεο µε τη «Στέλλα». «∆εν έχεις τίποτ’ άλλο να βάλεις;» παρατήρησε η Μελίνα. Με την παρέµβαση όµως και των άλλων, ενέδωσε. «Μα κοίτα τι ωραία που ήµουν τότε…» παρατηρούσε κάθε τόσο. Σκεφτείτε τι µπορεί να έλεγε τώρα – αν ζούσε στα εκατό της… ∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ

Με τον Αντονι Πέρκινς στα παρασκήνια για την πρεµιέρα του «Φλώρα» στο Παρίσι. 18/1/1962

AP PHOTO/JACQUES MARQUETON

■ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΕΙΧΑΝ οι επικριτές της Μελίνας, όχι µόνο από το γεγονός ότι ήταν γυναίκα και υπουργός, αλλά και µε τι αµάξι κυκλοφορούσε και πώς ντυνόταν. «Ενοχλούσε» το υπουργικό αµάξι (µε το οποίο δεν πολυκυκλοφορούσε), αλλά «ενοχλούσε» και το δικό της τζιπ («θέλει να δείξει ότι είναι τύπισσα!»). ∆εν την «ενέκριναν» κα λον τυµένη, αλλά ούτε και µε µπλου τζιν («θέλει να παραστήσει τη λαϊκιά!»). Το κακό είναι ότι οι παρατηρήσεις αυτές δεν συνοδεύον ταν από

Μελίνα Μερκούρη 1920-1994

ΗMελίνα

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 17-18 Οκτωβρίου 2020

στα μάτια τους

Τι να γράψεις για τη Μελίνα; Τι να πεις για τη Μελίνα; Πώς να περιγράψεις με ακρίβεια την έκρηξη ενός ηφαιστείου για μια θάλασσα σε τρικυμία για μια καταιγίδα ή για μια υπέροχη ανατολή ηλίου που με το φως σκίζει το σκοτάδι... Φέτος κλείνουν 100 χρόνια από όταν γεννήθηκε, αλλά μοιάζει σαν να «ήρθε» χθες μόλις και είναι να «φύγει» αύριο… Γι’ αυτό προτιμώ να δώσω τον χώρο σε άλλους να μιλήσουν, που τη γνώρισαν καλά και μίλησαν όταν έπρεπε και όπως έπρεπε γι’ αυτήν… ►► Του ΙΑΣΩΝΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗ στη» είναι ένας καλός ορισμός για τη Μελίνα, κι όμως ο καθένας έχει μια ολόδική του ιδέα τού τι πραγματικά είναι. Πίσω απ’ αυτό το λεηλατημένο πρόσωπο, το ιδιαίτερο όπως μια λάμπα Τίφανι, πίσω απ’ αυτά τα μάτια στο χρώμα του Κορινθιακού κόλπου υπάρχουν πολλά προσωπεία. Είναι ένα κακομαθημένο παλιόπαιδο που αγγίζει διαρκώς τους ανθρώπους τους οποίους αγαπάει, σαν για να βεβαιωθεί ότι δεν θα ξεμακρύνουν, και μια γυναίκα με ανηλικίωτη ωριμότητα που λέει «ο άντρας μου μπορεί να έχει όσες σχέσεις θέλει, εφόσον είναι φίλος όταν τον χρειάζομαι». Η Μελίνα είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι, παίζοντας χίλιους ρόλους ταυτόχρονα. Total Woman.

MARGUERITE DURAS, Γαλλίδα λογοτέχνις

Οταν γνώρισα τη Μελίνα, είδα ότι όλη τη νύχτα έξυνε το κεφάλι της και δεν μπορούσε να κοιμηθεί – όλη της τη ζωή δεν είχε κοιμηθεί ποτέ νύχτα, ήταν μονίμως υπό αϋπνία και ήθελε να είσαι δίπλα της στο κρεβάτι να της λες παραμύθια, ιστορίες από τη ζωή σου, ή διάφορα για να την πάρει ο ύπνος και μετά να πάω κι εγώ στην κάμαρά μου να κοιμηθώ. Ολη της τη ζωή ήταν έτσι. Εβαζε ένα τρελό όνειρο στη ζωή της κι αναρωτιόσουν: «Τρελή είναι, τι λέει;» Μονίμως είχε όνειρα με την έννοια του στόχου, όχι για να το σκάσω, να φαντασιωθώ. Εννοώ όραμα. Ηταν εναργής από την ώρα που έβαζε τον στόχο. Ηταν εκεί για το μικρό άμεσο βηματάκι και την αλληλουχία των επομένων βημάτων, το ένα πίσω από το άλλο που έπρεπε να χτίσει με τα πόδια της, να ανέβει τα σκαλάκια ένα ένα, αποφασισμένη να περνά το κάθε εμπόδιο και να προχωρά. Ηξερε ότι το οποιοδήποτε όνειρο, το πιο τρελό όνειρο, θα το χτίσεις και θα το φτιάξεις ξύνοντας το χώμα. Ο,τι έκανε και με τον τελευταίο άνδρα που κατέκτησε. Ετσι τον κατέκτησε. Δεν της ήρθαν δεδομένοι οι άντρες. Τους νίκησε. Ο Ντασσέν κι αν δεν της ήρθε δεδομένος! Της ήρθε την πρώτη μέρα και της είπε: «Είμαι ερωτευμένος μαζί σου, είσαι η γυναίκα που ονειρεύτηκα όλη μου τη ζωή, αλλά δυστυχώς δεν μπορεί να γίνει τίποτα μεταξύ μας, σε θέλω μόνο για να μου κάνεις την ταινία με το έργο του Καζαντζάκη, γιατί είμαι παντρεμένος κι έχω τρία παιδιά, κι είμαι άνθρωπος που πιστεύει στην οικογένεια και δεν θα προδώσω ποτέ την οικογένειά μου». Και πήρε τον φίλο του, Λέοναρντ Μπερνστάιν, τηλέφωνο, ήταν αδελφικός του φίλος και του λέει: «Λένι, είμαι κολλημένος». Από τότε η Μελίνα κλείστηκε μέσα. Ενάμιση χρόνο δεν βγήκε έξω. Ποια; Η γυναίκα που δεν άφηνε καμπαρέ για καμπαρέ και πήγαινε στα καλύτερα του κόσμου όλη της τη ζωή. Οπου και να ήταν. Κλείστηκε σπίτι της, έβγαλε σπυριά. Η Ρένα, η φίλη της, της έβαζε κομπρέσες. Ολα αυτά προσπαθώντας να μεταπείσει τον Τζούλη. Και τον μετέπεισε. Ενάμιση χρόνο. Και τελικά τον έριξε και της είπε «Παραδίδομαι».

ανοίγει τα χέρια της, και μια μυστηριώδη χάρη που ξεκλειδώνει τα μυστικά των γυναικών όλων των εποχών, όταν ανοίγει την καρδιά της. «Ακαθόρι-

∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΜΥΡΑΤ, ηθοποιός και θιασάρχης. Απόσπασμα από ένα γράμμα του στη Μελίνα, αρχές της δεκαετίας του 1950 με αφορμή την εμφάνισή της ως πρωταγωνίστριας στο γαλλικό θέατρο με το θεατρικό έργο του Μαρσέλ Ασάρ «Ο μύλος της γαλέτας» ΑΠΕ-ΜΠΕ/http://takispananidis.blogspot.gr//STR

ΝΤΕΝΗ ΒΑΧΛΙΩΤΗ, ενδυματολόγος, υποψήφια δύο φορές για Οσκαρ Κοστουμιών (για το «Ποτέ την Κυριακή», 1960, και τη «Φαίδρα», 1962) και στενή φίλη της Μελίνας

Την αγαπάνε – ναι. Αλλά γιατί; Δεν είναι στ’ αλήθεια ωραία, όπως την κάνουν να φαίνεται, ντυμένη μ’ ένα ανδρικό ταξίντο, στις σελίδες της «Vogue». Δεν είναι καν νέα (46). Εχει υπερβολικά πολλά δόντια, και αν κοιτάξεις από πολύ κοντά, υπάρχουν μικρά καφετιά στίγματα κάτω απ’ τα μάτια. Αλλά τίποτα απ’ αυτά δεν έχει σημασία πάνω στη σκηνή ή κάτω, με ή χωρίς τους φωτισμούς της Τζιν Ρόζενταλ. Η Μελίνα Μερκούρη έχει ένα ακαθόριστο προσόν που κάνει χίλια χρόνια ελληνικής ιστορίας να εκρήγνυνται σε δόξα όταν

ΖΑΜΠΕΤΑΣ Με τη Μελίνα έχουμε κάνει πολύ στενή συνεργασία. Πολύ ωραία, πολύ ωραίος μάγκας... Αλλά τώρα που έγινε υπουργός τα ’κανε κώλο... Δυσαρεστήθηκα απ’ την υπουργοποίησή της και ο λόγος είναι ότι αυτή είναι μια μεγάλη κυρία στον καλλιτεχνικό και πνευματικό χώρο και πήγε και μπερδεύτηκε με κάτι που δεν της ανήκει και δεν της πάει. Αν γίνεις υπουργός, δεν σημαίνει κι ότι αστερίζεσαι. Αυτή ήτανε αστέρας. Αυτή έλαμπε, αλλά απ’ την ώρα που ’γίνε υπουργός και έδωσε στον καθένα το δικαίωμα να την βρίζει όπως γουστάρει κι όπως κάνει κέφι, νομίζω πως αυτό δεν είναι ταιριαστό για τη μεγάλη τη Μελίνα. Η Μελίνα που ήτανε η πρώτη κυρία, η πρώτη ντίβα σ’ όλη τη σφαίρα, να πάρει τη θέση μιας υπουργού. Δεν της άξιζε αυτό το πράμα. Τι δουλειά είχε να πάρει μια καρέκλα να κάθεται, μια καρέκλα που τρέμει με δέκα Ρίχτερ; Αυτή ήταν η πρώτη διεθνής κυρία και ουδέποτε θα σβήσει η λάμψη της παρ’ όλα αυτά. Τέλος πάντων…

Μελίνα, καρδούλα μου, έλαβα το γλυκό σου τηλεγράφημα. Κάθε τι δικό σου μου χαρίζει λίγη από τη σπάνια χαρά στη ζωή μου. Μπράβο, κοριτσάκι μου. Το κατόρθωμά σου –πραγματικός άθλος– μαθεύτηκε ’δώ πέρα σ’ όλη του την έκταση. Και πανηγυρίσανε φίλοι και –παράδοξο, όμως αληθινό– εχθροί. Το μέτριο πάντα συζητείται και αμφισβητείται στη ζωή, το μεγάλο επιβάλλεται. Κι ήταν πραγματικά μεγάλο αυτό που κατάφερες. Τώρα θα τραβήξεις μπρος στο πεπρωμένο σου, καθώς αξίζει στο απέραντο ταλέντο σου, που το πίστευα πάντα, και στην ολόχρυση καρδιά σου. Μην ξαναγυρίσεις, Μελίνα, σ’ αυτόν το βρωμότοπο που μόνο πίκρες ποτίζει τους ανθρώπους που δουλεύουν τίμια. Στο γράφω αυτό παρ’ όλη την αγάπη μου για τον εξαίρετο φίλο μου Πύρρο, που ίσως να μη στο γράφει, αλλά πάλλεται από συγκίνηση και περηφάνεια για την επιτυχία σου. Είμαι όμως τόσο πικραμένος ώστε δεν μπορώ να μη στο πω. Πρόσεξε μη σε παρασύρουν συναισθηματισμοί και νοσταλγίες. Εκεί ό,τι κάνεις θα πιάσει τόπο, γιατί είναι γόνιμη γη για κάθε δημιουργική προσπάθεια, εδώ σε κάθε σου βήμα συναντάς τη σπαραχτική απογοήτευση…

17-18 Οκτωβρίου 2020 Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Η Μελίνα τρόμαζε… κυριολεκτικά, ελκυστικό πλάσμα από άλλο πλανήτη, με τεράστια φλογερά μάτια, μεγάλο στόμα, ολοζώντανο χαμόγελο και ανεξάντλητο αυθόρμητο «μπρίο»… Γιατί η Μελίνα ήταν κάτι περισσότερο από μια αξιοπρόσεκτη παρουσία στη σκηνή, λόγω της ομορφιάς της και της φυσικής της χάρης… Ηταν και ένας πολύ καλός και γενναιόδωρος άνθρωπος, έτοιμη να δώσει σε όλους τους γύρω της ό,τι της περίσσευε από τα πολλά δώρα που της χάριζε η ζωή. […] Η Μελίνα είχε πολλά προτερήματα, ήταν εργατική, πολύτιμη βοηθός του σκηνοθέτη, Ντασσέν, έδινε θάρρος στους νέους, ήταν πάντα πρόθυμη και κεφάτη. Ελάττωμα; Μια υπερβολική υπερβολή, ένας θαυμασμός για καθετί το ελληνικό. Τελικά τη συγχωρούσαν τη Μελίνα. Δεν την κακοθέλανε. Ανάμεσα στους δύσκολους, στους απαιτητικούς, στις φαντασμένες στον επαγγελματικό κόσμο των «στούντιο», η Μελίνα δεν έλεγε κακό για κανέναν, δεν εζήλευε καμιά, άφηνε τους γύρω να κάνουν τη ζωή όπως τη θέλανε, ήταν ένα αγαπητό πρόσωπο, σπάνιο στο είδος του… Οταν σκοτείνιασε ο ουρανός της Ελλάδος και εξαπλώθηκε η στρατιωτική δικτατορία, η Μελίνα άφησε θέατρο και σινεμά και στάθηκε θετικά και γενναία αντίθετη. Με τον Ζυλ Ντασσέν κοντά της, σύντροφο που δεν ελύγισε ποτέ. Ταξίδεψε, μίλησε ασταμάτητα για τα βάσανα της Ελλάδος και πλησίασε έναν κόσμο που την έβλεπε για πρώτη φόρα σοβαρή, μελαγχολική, αλλά πάντα όμορφη και ελκυστική… Με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, και προπάντων με την άνοδο του ΠΑΣΟΚ και του Ανδρέα Παπανδρέου, η Μελίνα άλλαξε επάγγελμα, άφησε τη σκηνή και δόθηκε ολόψυχα στην πολιτική, και έγινε διαλεχτό μέλος όλων των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ, φιλικά δεμένη με τον θιασάρχη Ανδρέα Παπανδρέου, που την κράτησε υπουργό –το ρόλο που ήθελε– σε όλες τους τις κυβερνήσεις.

ΜΑΡΙΑ ΡΕΖΑΝ, Δημοσιογράφος, μιλάει για την περίοδο της Μελίνας στο Παρίσι επί χούντας Αρχές Ιουλίου μια Παρασκευή μάς κάλεσε η Μελίνα και ο Ντασσέν ένα σωρό Ελληνες σε μια ιδιωτική προβολή να δούμε την ταινία τους για το Πολυτεχνείο. Καλή ήταν η προσπάθεια και ακόμη καλύτερη η πρόθεση, αλλά δυστυχώς δεν ήταν

και να πιστεύεις σε κάτι. Ας πούμε, η Μελίνα ήταν μοναδική στη «Στέλλα» δεν μπορούσε καμία άλλη Ελληνίδα ηθοποιός να την παίξει έτσι. Η Μελίνα στη ζωή της ήταν γοητευτική, αστεία, μαθήτρια, στο γύρισμα. Ο,τι της έλεγα το έκανε. Δεν υπήρξε καμία σύγκρουση μεταξύ μας.

Δίκαια η «Herald Tribune» είχε κατατάξει τη Μελίνα ανάμεσα στις 10 πιο πολυσυζητημένες γυναίκες στον κόσμο. Ηταν πάντοτε έτοιμη να προσφέρει τη βοήθειά της. Και το έκανε πρόθυμα χωρίς να περιμένει ανταπόδοση. Ηταν μια ύπαρξη γεμάτη καλοσύνη. Κανέναν δεν είχε στεναχωρήσει. Αντίθετα, ήταν οι άλλοι που την στενοχωρούσαν. Ιδιαίτερα οι άνθρωποι μας παράταξής μας. Οταν το ΠΑΣΟΚ την πρότεινε για δήμαρχο της Αθήνας, οι μόνοι που δεν μας συμπαραστάθηκαν ήταν τα πρωτοκλασάτα στελέχη του ΠΑΣΟΚ, με εξαίρεση τον Λαλιώτη. Δεν υποστήριξαν την εκλογή μας. Την πίκραναν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να κλονισθεί ακόμα περισσότερο η ήδη κλονισμένη υγεία μας. Αυτή ήταν η Μελίνα. Και ήταν η καλύτερη από όλους μας.

ΘΕΟ∆ΩΡΟΣ ΚΡΙΤΑΣ, θεατρικός επιχειρηματίας και φίλος της Μελίνας

ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΚΟΓΙΑΝΝΗΣ Γνωρίζοντας τη Μελίνα ήρθε ταυτόχρονα και η «Στέλλα» του Καμπανέλη στα χέρια μου. Η Μελίνα είχε απορριφθεί από όλο τον κόσμο. Είχε κάνει δοκιμαστικά και στη Γαλλία, τα είχα δει και ήταν παραβαμμένη. Τη Μελίνα δεν είχα λόγο να την πιστέψω ότι θα λειτουργούσε στον κινηματογράφο γιατί και στο δοκιμαστικό που της είχα κάνει δε μπορούσε να κρατήσει τα μάτια της ανοιχτά από τον ήλιο, θυμάμαι, και ήταν αποτυχημένο. Εν τούτοις μόλις βρέθηκε με την ερμηνεία του ρόλου, απορροφήθηκε από το ρόλο, ούτε πρόβλημα είχε πλέον με τον ήλιο, ούτε τίποτα. Τη Μελίνα την είχα συναντήσει και το 1945 που είχα έρθει στην Αθήνα και είχα γοητευτεί. Είναι το μυστήριο, το ένστικτο, και το ταλέντο κατά κάποιο τρόπο του να βλέπεις πέρα από τα εξωτερικά ελαττώματα

[…] Πέρα από κάθε κομματική προκατάληψη και πολιτική αντιπαράθεση η Μελίνα, ήταν ο μόνος, ο καλύτερος, ο πιο ουσιαστικός εκπρόσωπος της Ελλάδος στο εξωτερικό. Δεν περνούσε ποτέ ντούκου, σε αντίθεση με άλλους υπουργούς μας, όταν βρίσκονταν σε ξένη χώρα, στους οποίους δεν αφιέρωνε ο Τύπος ούτε μια γραμμή. Το 1989 έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης των Ελληνικών Αρχαιοτήτων στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσινγκτον. Η Μελίνα ήταν εκεί. […] Ο αμερικανικός Τύπος και τα αμερικανικά τηλεοπτικά κανάλια μας πρόβαλαν με θαυμαστικά! […] Εκείνες τις μέρες ο Σλάβα Ροστροπόβιτς, για να τιμήσει τη Μελίνα, έδωσε μια πανηγυρική συναυλία με την Εθνική Ορχήστρα μας Ουάσινγκτον. Το πρόγραμμα ξεκίνησε με τους Λαϊκούς χορούς του Σκαλκώτα. Η Μελίνα καθόταν στο προεδρικό θεωρείο. Τη συναυλία παρακολουθούσαν και Ελληνες δημοσιογράφοι που την συνόδευαν στην Ουάσινγκτον για τα εγκαίνια μας έκθεσης. Οταν στο τέλος μιας συναυλίας η κατάμεστη αίθουσα ξέσπασε σε ζωηρά χειροκροτήματα, ο Ροστροπόβιτς, από το πόντιουμ του μαέστρου σήκωσε τα χέρια του προς το θεωρείο όπου ήταν η Μελίνα. Μας έστειλε φιλιά, ενώ την ίδια στιγμή όρθιο το κοινό την χειροκροτούσε.

ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ, ηθοποιός, στέλεχος του ΚΚΕ, μιλά με αφορμή την αρκετά «συζητημένη» συμπεριφορά της Μελίνας στην Κατοχή Παρότι ήμουν και είμαι αριστερός, το θέμα της χλιδής στην οποία ζούσε, σε σχέση με τον υπόλοιπο πεινασμένο κόσμο, δεν μ’ ενοχλούσε. Αλλωστε η Μελίνα φιλοξενούσε ανθρώπους, τάιζε ανθρώπους, βοηθούσε φίλους. Στη συμπεριφορά της δεν ξεχώριζε από τους υπόλοιπους. Δεν κρατούσε στάση ξεχωριστή απέναντι στον απλό κόσμο. Ηταν άνθρωπος φιλικός – δεν ήταν φαντασμένη. Ισα ίσα, αυτό που φαινόταν τουλάχιστον ήταν ότι είναι ένας λαϊκός άνθρωπος. Είχε επαφή με τον κόσμο. Οσο για την ηθική πλευρά της, την έβρισκα απολύτως φυσιολογική, μπορώ να πω μάλιστα ότι μου άρεσε κιόλας. Ισως επειδή εγώ ήμουν κάπως κλειστός σαν χαρακτήρας, μου άρεσε ο τύπος αυτός του ανθρώπου του κάπως immoral, όπως ήταν ο Παπάς, όπως ήταν η Μελίνα.

Η Μελίνα στο Broadway

Οι κριτικές για το «Illya Darling» στη Νέα Υόρκη το 1967, τη θεατρική μεταφορά σε μιούζικαλ τού «Ποτέ την Κυριακή»

MUSEUM OF THE CITY OF NEW YORK

ΕΛΕΝΗ ΒΛΑΧΟΥ, εκδότρια, δημοσιογράφος και φίλη της Μελίνας

αυτό που λέμε μια μεγάλη ταινία. Καθόμουνα δίπλα της και η κακομοίρα εκείνη τη μέρα ψηνότανε στον πυρετό. «Ξέρεις κάτι, Ρεζανούλα;» μου λέει όταν άνοιξαν τα φώτα και σηκωθήκαμε όρθιοι. «Τώρα που τελείωσε η ταινία, όλοι αυτοί εδώ θα πουν ότι ήταν σκατά! Αλλά εγώ αύριο μετακομίζω από την οδό Σεν και πάω σε μικρότερό σπίτι. Γιατί με τον Τζούλη μείναμε ταπί… Ο,τι λεφτά είχαμε στη μπάντα τα ρίξαμε στην ταινία αυτή». Σε κάτι τέτοια πρέπει να πω δεν την έπιανες τη Μελίνα. Η ταινία δεν είχε αρέσει σε κανέναν. Και ο καθένας έλεγε το κοντό και το μακρύ του. Μόνο ο Μίκης θυμάμαι διέκοψε κάποια στιγμή την ομήγυρη και είπε ότι, μιας και η Μελίνα και ο Ντασσέν ήταν απόντες, δεν ήταν σωστό οι υπόλοιποι να βγάζουμε τα απωθημένα μας. «Αυτό που μπορεί ο καθένας μας, αυτό κάνει…».

Αφιέρωμα

Με τον Νίκο Κούρκουλο, στην παράσταση

■ «Η Μελίνα είναι η πιο γοητευτική Ελληνίδα που έχει υπάρξει μετά την Αφροδίτη της Μήλου». Herbert Kupferberg, «World Journal Tribune»

■ «Η Μελίνα είναι το μεγαλύτερο εν ζωή επιχείρημα για τη σοφία της σάρκας. Καταπληκτική καλλιτέχνiς». Ted Hoffman, WINS

■ «Η Μελίνα είναι μια όμορφη σταρ που σε μαγνητίζει. Εχει μια συναρπαστική προσωπικότητα που σε αιχμαλωτίζει. Σε μαγεύει!» Hobe Morisson, «Variety»

■ «Τι τρομερή ιδέα να φέρουν τη Μελίνα στο Broadway. Μια απόλυτη αγάπη, μια κούκλα στη σκηνή». Lee Jordan, WCBS Radio

■ «Η Μελίνα είναι, φυσικά, κάποια που σκέφτεσαι. Είναι το πλάσμα που θα χαιρόσουν πολύ να πας στο σπίτι σου, στη μητέρα, αν η μητέρα λείπει. Ερωτική, όπως πάντα, με μακριά πόδια, να τυλίγει έναν ντροπαλό ναύτη στο ζεστό της μπούστο. Η Μελίνα έμεινε με ένα μπικίνι. Η Μελίνα χώθηκε στην αγκαλιά ενός γυμνόστηθου εργάτη. Η Μελίνα έπεσε στο κρεβάτι κλαίγοντας και καπνίζοντας για μια αγάπη που χάθηκε από την αφοσίωσή της στην αρετή. Το χαμόγελό της είναι πλατύ σαν το φως του δειλινού. Χορεύει σαν να γεννήθηκε γι’ αυτό». Walter Kerr, «New York Times»

■ «Η Μελίνα βγάζει μια έντονη ζεστασιά σαν να λέει σε κάθε άντρα στο κοινό “αυτό είναι μόνο για σένα”. Οι αντρικές καρδιές θα λιώσουν». Allan Jefferys, ABC - TV ■ «Τι γυναίκα που είναι η Μελίνα! Το χαμόγελό της μπορεί να κατακλύσει ολόκληρη τη σκηνή. H ομορφιά της είναι αναζωογονητική». Alvin Klein, WNYC ■ «Η Μελίνα γοητεύει στο “Illya Darling”… Ενα πλάσμα γεμάτο χάρη και ερωτισμό με βαθιά φωνή και λαμπερό χαμόγελο… το απόλυτο κορίτσι...» John Chapman, «Daily News»

Μελίνα Μερκούρη 1920-1994

Η ΕΦΗΜΕΡΙ∆Α ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ 17-18 Οκτωβρίου 2020

18 ο τυχερός τους «ΤΟ 18 ΕΙΝΑΙ ο τυχερός µας αριθµός», είχε πει ο Ζυλ Ντασσέν, σε συνέντευξη για την «Ελευθεροτυπία» (23 Απριλίου 1990): 18 του µηνός είχαν γεννηθεί Μελίνα και Ντασσέν, 18 γνωρίστηκαν, 18 παντρεύτηκαν, 18 φρόντιζαν να κάνουν τις πρεµιέρες των έργων τους, 18 κέρδισε το ΠΑΣΟΚ και η Μελίνα έγινε υπουργός Πολιτισµού (για 8 χρόνια…) και 18 θα άρχιζε το γύρισµα της τελευταίας (αυτοβιογραφικής) ταινίας του, που δεν έκανε… Οταν πέθανε η Μελίνα, το ερώτηµα ήταν αν ο Ντασσέν παρέµενε στην Ελλάδα. «Η Μελίνα πέθανε, χωρίς να το θέλει, στην Αµερική, εγώ θέλω να πεθάνω στην Ελλάδα», είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία» (20 Μαρτίου, 1994). Και, όντως, πέθανε στην Ελλάδα, ως Ελληνας (καθώς άλλωστε του είχε δοθεί τιµητικά η ελληνική υπηκοότητα) στις 31 Μαρτίου 2008, στα 97 του (14 χρόνια µετά τη Μελίνα) και ας την περνούσε εννέα χρόνια. Αναπαύονται και οι δυο στον οικογενειακό τάφο της οικογένειας Μερκούρη, στο Α΄ Κοιµητήριο Αθηνών.

αριθµός

∆ΗΜΗΤΡΗΣ ΓΚΙΩΝΗΣ