Κανάρη 36, Δάφνη Τηλ. 210 9713934 & 210 9769376
ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ ΠΡΟΣΟΜΟΙΩΣΗΣ
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ
Ο.Π. ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ Α. ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΟΥΣ ΗΘΙΚΑ ΝΙΚΟΜΑΧΕΙΑ) (Β1,4)Ἔτι
ὅσα
μὲν
φύσει
ἡμῖν παραγίνεται, τὰς
δυνάμεις τούτων
πρότερον κομιζόμεθα, ὕστερον δὲ τὰς ἐνεργείας ἀποδίδομεν (ὅπερ ἐπὶ τῶν αἰσθήσεων δῆλον· οὐ γὰρ ἐκ τοῦ πολλάκις ἰδεῖν ἢ πολλάκις ἀκοῦσαι τὰς
αἰσθήσεις
ἐλάβομεν,
ἀλλ' ἀνάπαλιν ἔχοντες
ἐχρησάμεθα, οὐ
χρησάμενοι ἔσχομεν)· τὰς δ' ἀρετὰς λαμβάνομεν ἐνεργήσαντες πρότερον, ὥσπερ καὶ ἐπὶ τῶν ἄλλων τεχνῶν· ἃ γὰρ δεῖ μαθόντας ποιεῖν, ταῦτα ποιοῦντες μανθάνομεν, οἷον οἰκοδομοῦντες οἰκοδόμοι γίνονται καὶ κιθαρίζοντες κιθαρισταί· οὕτω δὴ καὶ τὰ μὲν δίκαια πράττοντες δίκαιοι γινόμεθα, τὰ δὲ σώφρονα σώφρονες, τὰ δ' ἀνδρεῖα ἀνδρεῖοι. (Β6,1-4)Δεῖ δὲ μὴ μόνον οὕτως εἰπεῖν, ὅτι ἕξις, ἀλλὰ καὶ ποία τις. Ῥητέον οὖν ὅτι πᾶσα ἀρετή, οὗ ἂν ᾖ ἀρετή, αὐτό τε εὖ ἔχον ἀποτελεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ
εὖ
ἀποδίδωσιν,
οἷον
ἡ
τοῦ
ὀφθαλμοῦ
ἀρετὴ
τόν
τε
ὀφθαλμὸν σπουδαῖον ποιεῖ καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ· τῇ γὰρ τοῦ ὀφθαλμοῦ ἀρετῇ εὖ ὁρῶμεν. Ὁμοίως ἡ τοῦ ἵππου ἀρετὴ ἵππον τε σπουδαῖον ποιεῖ καὶ ἀγαθὸν δραμεῖν καὶ ἐνεγκεῖν τὸν ἐπιβάτην καὶ μεῖναι τοὺς πολεμίους. Εἰ δὴ τοῦτ' ἐπὶ πάντων οὕτως ἔχει, καὶ ἡ τοῦ ἀνθρώπου ἀρετὴ εἴη ἂν ἡ ἕξις ἀφ' ἧς ἀγαθὸς ἄνθρωπος γίνεται καὶ ἀφ' ἧς εὖ τὸ ἑαυτοῦ ἔργον ἀποδώσει. Πῶς δὲ τοῦτ' ἔσται,... ὧδ' ἔσται φανερόν, ἐὰν θεωρήσωμεν ποία τίς ἐστιν ἡ φύσις αὐτῆς. (Β6,14-16)Ἔτι τὸ μὲν ἁμαρτάνειν πολλαχῶς ἔστιν (τὸ γὰρ κακὸν τοῦ ἀπείρου, ὡς οἱ Πυθαγόρειοι εἴκαζον, τὸ δ' ἀγαθὸν τοῦ πεπερασμένου), τὸ δὲ κατορθοῦν μοναχῶς (διὸ καὶ τὸ μὲν ῥᾴδιον τὸ δὲ χαλεπόν, ῥᾴδιον μὲν τὸ ἀποτυχεῖν τοῦ σκοποῦ, χαλεπὸν δὲ τὸ ἐπιτυχεῖν)· καὶ διὰ ταῦτ' οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ' ἀρετῆς ἡ μεσότης·
ἐσθλοὶ μὲν γὰρ ἁπλῶς, παντοδαπῶς δὲ κακοί. Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένη λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν. Μεσότης δὲ δύο κακιῶν, τῆς μὲν καθ' ὑπερβολὴν τῆς δὲ κατ' ἔλλειψιν· καὶ ἔτι τῷ τὰς μὲν ἐλλείπειν τὰς δ' ὑπερβάλλειν τοῦ δέοντος ἔν τε τοῖς πάθεσι καὶ ἐν ταῖς πράξεσι, τὴν δ' ἀρετὴν τὸ μέσον καὶ εὑρίσκειν καὶ αἱρεῖσθαι.
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ Β1α.Να απαντήσετε, σύμφωνα με τα δοθέντα κείμενα, αν είναι ορθές ή λανθασμένες οι ακόλουθες περίοδοι λόγου: 1.
Οι δυνάμεις έχουν πάντα χρονική προτεραιότητα έναντι των
ενεργειών. 2.
Οι ηθικές αρετές καλλιεργούνται μέσω των ηθικών πράξεων.
3.
Οι αισθήσεις ανήκουν στις δυνάμεις που οι άνθρωποι διαθέτουμε
«ἐξ ἔθους». 4.
Ο Αριστοτέλης ταυτίζει τις ηθικές αρετές με τις τέχνες. Μονάδες 4
Β1β.Με ποιον συλλογισμό ο Αριστοτέλης καταλήγει στο συμπέρασμα «διὰ ταῦτ’ οὖν τῆς μὲν κακίας ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ ἔλλειψις, τῆς δ' ἀρετῆς ἡ μεσότης» και με ποιους τρόπους τον ενισχύει; Μονάδες 6 Β2. Να ορίσετε την έννοια «ἀρετὴ» από το δεύτερο απόσπασμα και στη συνέχεια να καταγράψετε τα στοιχεία που προσθέτει στον ορισμό της αρετής ο Αριστοτέλης στο χωρίο «Ἔστιν ἄρα ἡ ἀρετὴ ἕξις προαιρετική, ἐν μεσότητι οὖσα τῇ πρὸς ἡμᾶς, ὡρισμένη λόγῳ καὶ ᾧ ἂν ὁ φρόνιμος ὁρίσειεν». Μονάδες 10 Β3α.Βασιζόμενοι στο πρώτο και δεύτερο απόσπασμα, να απαντήσετε στο ερώτημα πώς χρησιμοποιεί ο Αριστοτέλης το παράδειγμα του ματιού και της όρασης. Μονάδες 5
Β3β.Να αναλύσετε τους όρους «δύναμις-ἐνέργεια» και να δικαιολογήσετε ποια προηγείται έναντι της άλλης. Μονάδες 5 Β4.Λαμβάνοντας υπόψη σας το δεύτερο απόσπασμα και το μεταφρασμένο χωρίο που ακολουθεί, να αναλύσετε τον τελεολογικό χαρακτήρα της σκέψης του Αριστοτέλη. Ο Αριστοτέλης καταπιάνεται µε το ζήτηµα δηλώνοντας ότι, εφόσον κάθε κοινωνία αποσκοπεί σε κάποιο αγαθό, το κράτος, που είναι η υπέρτατη και καθολικότερη µορφή κοινωνίας, πρέπει να αποσκοπεί στο υπέρτατο αγαθό. Η τελολογική αυτή άποψη χαρακτηρίζει ολόκληρο το σύστηµα σκέψης του. Το νόηµα και ο χαρακτήρας κάθε πράγµατος στον κόσµο - είτε έµβιο είναι είτε εργαλείο είτε κοινωνία -πρέπει να αναζητηθεί στο σκοπό της ύπαρξής του. Στην περίπτωση ενός εργαλείου πρόκειται για το σκοπό που επιθυµεί ο χρήστης του και, σύµφωνα µε αυτόν το σκοπό, η µορφή του εργαλείου επιβάλλεται στην ύλη του έξωθεν. Στην περίπτωση ενός έµβιου όντος ή µιας κοινωνίας ο σκοπός είναι ενυπάρχων: για το φυτό είναι η αύξηση και η αναπαραγωγή, για το ζώο η αίσθηση και η όρεξη που επικαλύπτει την ηθική ζωή, για τον άνθρωπο και για την ανθρώπινη κοινωνία ο λόγος και η ηθική δράση που επικαλύπτουν τόσο τη φυτική ζωή όσο και τη ζωική. Η ερµηνεία των όντων δεν πρέπει να αναζητείται στην αρχή της ανάπτυξής τους, αλλά στην τελική µορφή προς την οποία κατατείνει˙ η φύση τους προκύπτει από τον προορισµό και όχι από την προέλευσή τους. (W. D. Ross, Αριστοτέλης, σσ. 335-336) Μονάδες 10 Β5.Να αντιστοιχίσετε τα πρόσωπα με τις φιλοσοφικές τους θέσεις. Δύο ονόματα περισσεύουν. 1. Σωκράτης Α. ἀγεωμέτρητος μηδεὶς εἰσίτω 2. Αριστοτέλης Β. ἦθος ἀνθρώπῳ δαίμων Γ. εὐδαιμονίη ψυχῆς καὶ 3. Ηράκλειτος κακοδαιμονίη 4. Ηρακλείδης Δ. τὸ τὰ αὑτοῦ πράττειν 5. Θρασύμαχος Ε. ὅσιον προτιμᾶν τὴν ἀλήθειαν 6. Πλάτωνας 7. Δημόκριτος Μονάδες 10
Β6α.Με ποιες λέξεις του τρίτου αποσπάσματος συνδέονται ετυμολογικά οι ακόλουθες: πένθιμος, νήπιο, οντότητα, συνέντευξη; Β6β.Να συμπληρώσετε τα παρακάτω ονοματικά σύνολα με το κατάλληλο ουσιαστικό ή επίθετο της νέας ελληνικής, απλό ή σύνθετο, προερχόμενο από τη λέξη που δίνεται στην παρένθεση: •
επαγγελματική . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . (δεῖ)
•
. . . . . . . . . . . . . . . . . . αδίκημα (ἐνεγκεῖν)
•
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . δέντρο (γίνεται)
Β6γ.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους για καθεμία λέξη από αυτές που δίνονται: δραμεῖν: ένα παράγωγο αρσενικό ουσιαστικό που δηλώνει πρόσωπο που ενεργεί στην αρχαία ελληνική ἀποτελεῖ: ένα παράγωγο επίρρημα στη νέα ελληνική φανερὸν: ένα αντώνυμο στην αρχαία ελληνική στον ίδιο τύπο Μονάδες 10 Γ. ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ (Πλάτωνος Ζ’ Ἐπιστολὴ 326b-d) H χωρίς εγκράτεια ζωή οδηγεί στον εκφυλισμό των ηθών και εμποδίζει τον άνθρωπο να κατακτήσει την αρετή. κακῶν οὖν οὐ [326b] λήξειν τὰ ἀνθρώπινα γένη, πρὶν ἂν ἢ τὸ τῶν φιλοσοφούντων ὀρθῶς γε καὶ ἀληθῶς γένος εἰς ἀρχὰς ἔλθῃ τὰς πολιτικὰς ἢ τὸ τῶν δυναστευόντων ἐν ταῖς πόλεσιν ἔκ τινος μοίρας θείας ὄντως φιλοσοφήσῃ. ταύτην δὴ τὴν διάνοιαν ἔχων εἰς Ἰταλίαν τε καὶ Σικελίαν ἦλθον, ὅτε πρῶτον ἀφικόμην. ἐλθόντα δέ με ὁ ταύτῃ λεγόμενος αὖ βίος εὐδαίμων, Ἰταλιωτικῶν τε καὶ Συρακουσίων τραπεζῶν πλήρης, οὐδαμῇ οὐδαμῶς ἤρεσεν, δίς τε τῆς ἡμέρας ἐμπιμπλάμενον ζῆν καὶ μηδέποτε κοιμώμενον
μόνον
νύκτωρ, [326c] καὶ
ὅσα
τούτῳ
ἐπιτηδεύματα
συνέπεται τῷ βίῳ: ἐκ γὰρ τούτων τῶν ἐθῶν οὔτ᾽ ἂν φρόνιμος οὐδείς ποτε γενέσθαι τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανὸν ἀνθρώπων ἐκ νέου ἐπιτηδεύων δύναιτο— οὐχ οὕτως θαυμαστῇ φύσει κραθήσεται—σώφρων δὲ οὐδ᾽ ἂν μελλήσαι ποτὲ γενέσθαι, καὶ δὴ καὶ περὶ τῆς ἄλλης ἀρετῆς ὁ αὐτὸς λόγος ἂν εἴη, πόλις τε οὐδεμία ἂν ἠρεμήσαι κατὰ νόμους οὐδ᾽ οὑστινασοῦν ἀνδρῶν
οἰομένων ἀναλίσκειν μὲν δεῖν [326d] πάντα εἰς ὑπερβολάς, ἀργῶν δὲ εἰς ἅπαντα ἡγουμένων αὖ δεῖν γίγνεσθαι πλὴν ἐς εὐωχίας καὶ πότους . . .
Γ1.Να αποδώσετε στη νέα ελληνική το χωρίο «ταύτην δὴ τὴν διάνοιαν . . . συνέπεται τῷ βίῳ». Μονάδες 10 Γ2.Με ποια προσδοκία ο Πλάτωνας πραγματοποίησε το ταξίδι στην Ιταλία και τη Σικελία και για ποιους λόγους απογοητεύτηκε; Μονάδες 10 Γ3α.Στο χωρίο «ἐλθόντα δέ με . . . συνέπεται τῷ βίῳ» να εντοπίσετε τέσσερις (4) ρηματικούς τύπους που βρίσκονται στη μέση φωνή και να γράψετε το β’ενικό πρόσωπο στον παρατατικό. Γ3β.Να γράψετε τους ζητούμενους τύπους: δὶς: το αριθμητικό ουσιαστικό στην ονομαστική ενικού γένη: τη δοτική ενικού οὐδεὶς: τη δοτική ενικού του θηλυκού Γ3γ.Στο χωρίο «ἐκ γὰρ τούτων τῶν ἐθῶν οὔτ᾽ ἂν φρόνιμος οὐδείς ποτε γενέσθαι τῶν ὑπὸ τὸν οὐρανὸν ἀνθρώπων ἐκ νέου ἐπιτηδεύων δύναιτο σώφρων δὲ οὐδ᾽ ἂν μελλήσαι ποτὲ γενέσθαι» να εντοπίσετε τρία (3) επίθετα και να γράψετε την αιτιατική ενικού του θηλυκού γένους στον θετικό βαθμό και την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού γένους στον υπερθετικό βαθμό. Μονάδες 10 (4+3+3) Γ4α.Να αναγνωρίσετε συντακτικά τους ακόλουθους όρους του κειμένου: ἐπιτηδεύματα, τῷ βίῳ, ἀνδρῶν, ἀναλίσκειν. Γ4β.Στην πρώτη περίοδο του κειμένου να εντοπίσετε και να αναγνωρίσετε τον υποθετικό λόγο.
Γ4γ.«ὅτε πρῶτον ἀφικόμην»: Αφού αναγνωρίσετε το είδος της δευτερεύουσας πρότασης, να τη μετασχηματίσετε έτσι, ώστε να δηλώνει πράξη υστερόχρονη σε σχέση με το περιεχόμενο της κύριας πρότασης. Μονάδες 10 (4+4+2)
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΔΟΥΔΟΥΜΗ ΕΛΙΝΑ - ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΤΩΝΗΣ ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΑ ΑΓΓΕΛΙΚΗ - ΚΑΡΑΠΙΠΕΡΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΣΥΡΜΟΣ ΜΙΛΤΟΣ - ΧΑΝΤΖΟΥΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΧΡΗΣΤΑΚΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ - ΨΩΜΑ ΑΡΕΤΗ