10 ΕΙΔΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ»
«Εκεί που καίνε τα βιβλία θα καταλήξουν να καίνε και τους ανθρώπους»
«Πηγαίνουμε προς το σπίτι με την καμινάδα. Μυρίζει πολύ άσχημα, ο καπνός βρωμάει»
φράση αυτή του Χάινριχ Χάινε (1820) βρίσκεται γραμμένη στην πλατεία Bebelplatz του Βερολίνου και είναι μια φράση με προφητική χροιά, μιας και ο ποιητής επιβεβαιώθηκε ως προς το πρώτο της μέρος με την καύση των βιβλίων το 1933 στην επιχείρηση «κατά του αντιγερμανικού πνεύματος», όπου πετάχτηκαν στη φωτιά βιβλία συγγραφέων που αντιτάσσονταν στην κοσμοθεωρία των ναζί. Βιβλία λογοτεχνίας, ποίησης και φιλοσοφίας, βιβλία επιστήμης θεωρήθηκαν απαγορευμένα και κάηκαν στην πυρά, έγιναν μια χούφτα στάχτες. Εχει όμως συγχρόνως και διαχρονική ισχύ. Πόσα βιβλία καίγονται ακόμα και σήμερα ή απορρίπτονται, γιατί απλά δεν εμπίπτουν στην κοσμοθεωρία κάποιων; Πόσες απόψεις μπαίνουν στο στόχαστρο και λογοκρίνονται; Το κάψιμο, όμως, των βιβλίων «ήταν απλώς ένα πρελούδιο» καθώς επιβεβαιώθηκε και το δεύτερο σκέλος της φράσης του Χάινε: ακολούθησε το κάψιμο των ανθρώπων. Εκατομμύρια Εβραίοι, Τσιγγάνοι, ομοφυλόφιλοι διώχθηκαν και εξοντώθηκαν από το ναζιστικό καθεστώς. Κάποιοι από αυτούς ήταν οι συγγραφείς που είδαν προηγουμένως τα βιβλία τους να καίγονται. Για 12 χρόνια, όσο κράτησε η περίοδος του Ολοκαυτώματος, οι Εβραίοι έχασαν τις περιουσίες τους, συγκεντρώθηκαν σε γκέτο και στρατόπεδα καταναγκαστικών έργων, αφανίστηκαν από χωριά και πόλεις, θανατώθηκαν με αέρια σε ειδικά σχεδιασμένες αίθουσες, εξαναγκάστηκαν σε εργασία κάτω από άθλιες συνθήκες για να πεθάνουν τελικά από την πείνα ή να εκτελεστούν. Την περίοδο του Ολοκαυτώματος δολοφονήθηκαν 6.000.000 Εβραίοι, άντρες, γυναίκες, παιδιά. Μα και σήμερα δεν υπάρχουν άνθρωποι που μπαίνουν στο περιθώριο, απομονώνονται ή και διασύρονται; Ανθρωποι οι οποίοι δεν ταιριάζουν στα ήθη των «πολιτισμένων» κοινωνιών, της ελληνικής κοινωνίας, στην ηθική μας, στις απόψεις μας; «Δεν είναι όμως όλοι οι άνθρωποι παλιάνθρωποι». Η φράση αυτή προέρχεται από έναν σπουδαίο Πολωνοεβραίο γιατρό και παιδαγωγό, υπερασπιστή των παιδιών και των δικαιωμάτων τους, τον Γιάνους Κόρτσακ. Η μεγάλη του αγάπη για τα παιδιά φτάνει στα όρια της αυτοθυσίας. Δεν ιδρύει μόνο ορφανοτροφεία για τα ορφανά Εβραιόπουλα και τα παιδιά του δρόμου, στην Πολωνία του ’20 και του ’30, αλλά τα ακολουθεί όταν το ορφανοτροφείο μεταφέρεται στο γκέτο της Βαρσοβίας.
Η
ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
Εικονογράφηση της Joanna Concejo από το παιδικό βιβλίο «Fumée» για το Ολοκαύτωμα, εκδόσεις ΟQO, Pontevede, Ισπανία
8|2|202 2
2
Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2022
| 20
Του ΒΑΣΊΛΗ ΛΊΌΣΗ
άθαμε εδώ και κάποιες ημέρες πως στη Χαλκίδα γονείς, αρνητές εμβολίων, παρέδωσαν σ την πυρά ένα βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά. Πρόκειται για ένα βιβλίο που διανεμήθηκε σε μικρούς μαθητές και αφορά την πανδημία. Μας είναι αδιάφορο αν το βιβλίο του Τριβιζά είναι καλό κι αν έχει προβλήματα στα μηνύματά του. Η καύση των βιβλίων έχει έναν ισχυρότατο αρνητικό συμβολισμό. Είναι μια πράξη που συμπυκνώνει το μίσος για την πνευματική καλλιέργεια, το μίσος για το διάβασμα και τα βιβλία, το μίσος για την αναζήτηση του ανθρώπου να βρει την αλήθεια. Φέρνει, παράλληλα, στην επιφάνεια μνήμες που αφορούσαν πρότερες εποχές όπου η ανθρωπότητα βυθίστηκε στο σκοτάδι. Στη ναζιστική Γερμανία εκτός από ολοκαυτώματα ανθρώπων έλαβαν χώρα και ολοκαυτώματα βιβλίων. Στις 10 Μαΐου του 1933, δεκάδες χιλιάδες φοιτητές, οπαδοί και μέλη του ναζισμού, συγκεντρώθηκαν και έκαψαν βιβλία που θεωρούσαν εχθρικά προς το ναζιστικό καθεστώς. Στην πυρά βρέθηκαν ο Χάινριχ Μαν, ο Κάφκα, ο Μαρξ, ο Ζολά, ο Προυστ κ.ά. Μιλάμε για τεράστιες προσωπικότητες της παγκόσμιας πνευματικής παραγωγής που οι ιδέες τους δημιούργησαν τομές, συζητήσεις, αντιπαραθέσεις ή και πήγαν τον κόσμο μπροστά.
Μ Εικονογράφηση της Joanna Concejo από το παιδικό βιβλίο «Fumée» για το Ολοκαύτωμα, εκδόσεις ΟQO, Pontevede, Ισπανία
ΣΥΝΈΧΈΊΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΠΡΌΗΓΌΥΜΈΝΗ ΣΈΛΊΔΑ
ΚΊ ΌΤΑΝ ΈΝΑ ΜΗΝΑ μετά οι ναζί μεταφέρουν τα παιδιά με τρένο στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα παραμένει μαζί τους αν και του προσφέρθηκε από τους κατακτητές η ευκαιρία να εξαιρεθεί... Μπήκε και εκείνος στο τρένο και δεν άφησε κανένα παιδάκι να φοβηθεί - γιατί ο δάσκαλος ήταν μαζί τους! Θυσιάστηκε για τα παιδιά. Η συγκινητική του ιστορία αποτελεί μια φωτεινή ηλιαχτίδα που διαπερνά τα σκοτάδια και τον θάνατο που σκορπάει ο φασισμός. Απέναντι στην καύση του πνεύματος και του σώματος, εκείνος προχωρά μπροστά με την καρδιά. Και σήμερα άραγε δεν υπάρχουν άνθρωποι που προχωρούν με την καρδιά και προσπαθούν να αντιπαλεύουν την αδικία, να υπερασπίζονται τα δικαιώματα, τη δημοκρατία, να θυμίζουν πάντοτε γεγονότα θλιβερά της σύγχρονης ιστορίας, ακριβώς για να μην ξαναγίνουν; Η 27η Ιανουαρίου αποτελεί μια μέρα μνήμης των θυμάτων του Ολοκαυτώματος. Μνήμη πολύτιμη για το μέλλον. Είναι μια ημέρα κατά την οποία πολλοί εκπαιδευτικοί επιλέγουμε να συζητήσουμε με τους μαθητές και τις μαθήτριές μας για τα γεγονότα αυτής της περιόδου της ιστορίας. Να μιλήσουμε για τον φασισμό, τη δημοκρατία, τα δικαιώματα, προσπαθώντας να κρατήσουμε ζωντανή τη μνήμη για να μη γίνονται άλλες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Να προβάλουμε τη σημασία της καλλιέργειας του πνεύματος, για να μη ρίχνονται άλλα βιβλία στην πυρά, να μη βρεθούν άλλοι άνθρωποι στα κρεματόρια. Η φράση του Χάινριχ Χάινε αφορά όχι μόνο το παρελθόν, αλλά το παρόν και το μέλλον. Οχι άλλο Ολοκαύτωμα! Η Συντακτική Έπιτροπή Βογανάτσης Δαμιανός, Δημοπούλου Φωτεινή, Μπαλτάς Μπάμπης, Μπάρκα Κατερίνα, Παούρη Κατερίνα, Παπαδόπουλος Χάρης, Σπίτα Βίκυ Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο μέιλ: periodikofreinet@gmail.com
|
Καύση βιβλίων από Αντιλαμβανόμενος το μέγεθος της βαρβαρότητας και τα παρεπόμενα της συγκεκριμένης πράξης, ο Χάινριχ Χάινε είχε δηλώσει προφητικά «εκεί που καίνε βιβλία, θα κάψουν και ανθρώπους». Ο δικτάτορας Μεταξάς, μιμούμενος το χιτλερικό καθεστώς, τρία χρόνια αργότερα διατάζει την καύση εκατοντάδων έργων, ανάμεσά τους του Ζολά, του Σοφοκλή, του Μαρξ, του Φρόιντ, του Μπέρναρντ Σο, του Ντοστογιέφσκι, του Φρόιντ, του Παπαδιαμάντη, του Πλάτωνα, του Ξενοφώντα, του Θουκυδίδη, του Μυριβήλη, του Καρκαβίτσα, του Περικλή (Επιτάφιος). Εκτός από τα «ενήλικα» βιβλία θ’ αποφασιστεί ν’ αποσυρθούν και να παραδοθούν σ την πυρά και κάποια σ χολικά αναγνωστικά, όπως «Τα ψηλά βουνά» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, τα οποία θα καούν για δεύτερη φορά, η πρώτη ήταν το 1920. Επίσης, τον Ιανουάριο του 1945, αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά, εθνικόφρονες θα κάψουν τα αναγνωστικά της κυβέρνησης του Βουνού «Ελεύθερη Ελλάδα» και «Τα Αετόπουλα» του Μιχάλη Παπαμαύρου και της Ρόζας Ιμβριώτη αντίστοιχα. Η καύση των βιβλίων συνυπήρχε με πολιτικές διώξεις και με τα για πρώτη φορά βασανιστήρια πολιτικών κρατουμένων. Ενας από τους πλέον σκληρούς δικτάτορες του 20ού αιώνα, ο Αου-
γκούστο Πινοτσέτ, μετά το πραξικόπημα που διέπραξε, διέταξε την καύση βιβλίων. Για να εξαλειφθεί ο μαρξιστικός καρκίνος, σύμφωνα πάντα με το καθεστώς Πινοτσέτ, συγκεντρώθηκαν και κάηκαν έργα λογοτεχνίας, μαρξισμού, κοινωνιολογίας - ας θυμηθούμε εδώ τον Αδωνη Γεωργιάδη που δήλωνε βλακωδώς ότι η κοινωνιολογία κάνει τα παιδιά αριστερά. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί ότι καταστράφηκε ακόμη και ένα έργο που ανέλυε τα κοινωνικά μηνύματα που απέρρεαν από το κόμικς του Μίκυ Μάους: Αρμάν Ματλάρ, Αριελ Ντόρφμαν, «Ντόναλντ ο απατεώνας ή η διήγηση του ιμπεριαλισμού στα παιδιά», Εκδόσεις Υψιλον. Οπως και στην περίπτωση Χίτλερ και Μεταξά, η βία συνόδευσε την καύση των βι-
Αν αφήσουμε αναπάντητα τέτοια συμβάντα, όπως αυτό της Χαλκίδας, τότε θα τα ξαναδούμε με μεγαλύτερη ένταση, έκταση και συχνότητα
«Αγαπώντας χωρίς αυταπάτες» Του ΑΓΓΈΛΌΥ ΜΊΧΑΛΌΠΌΥΛΌΥ*
Η ΈΚΔΌΣΗ ΤΌΥ ΒΊΒΛΊΌΥ «Αγαπώντας χωρίς αυταπάτες» της E. Biewend, σε μετάφραση Φώτη Κοκαβέση, από τις Εκδόσεις Επίκεντρο, αφορά τον Γιάνους Κόρτσακ, τον Ενα βιβλίο για Πολωνοεβραίο παιδίατρο, τον Γιάνους παιδαγωγό και συγγραφέα που συνέδεσε το όνομά του Κόρτσακ από με το κίνημα υπεράσπισης τις εκδόσεις των δικαιωμάτων του παιδιού. Συνεπής με όσα δια«Επίκεντρο» κήρυττε, ακολούθησε τα παιδιά του εβραϊκού ορφανοτροφείου της Βαρσοβίας που διηύθυνε μέχρι το μαρτυρικό τέλος στο στρατόπεδο εξόντωσης της Τρεμπλίνκα. Για τον Κόρτσακ, το παιδί αποτελεί ακέραιη μορφή ζωής, ούτε καλύτερη ούτε χειρότερη ηθικά από αυτή του ενήλικα. Οι μεγάλοι υπερέχουν σε δύναμη, ενώ το παιδί απομένει αβοήθητο σε έναν κόσμο που λειτουργεί στα μέτρα τους. Στη βιογραφία το υλικό αναπλάθεται ελεύθερα, έτσι που να αποφεύγεται η γραμμική περιοδολόγηση, κάτι που επιτρέπει η αφήγηση να είναι πιο άμεση και παραστατική. Η ανασκό-
πηση της παιδικής του ηλικίας είναι διαρκής. Ανασύρει βιώματα με στοχαστική διάθεση προκειμένου να κατανοήσει τις αντιδράσεις, τις επιθυμίες και την ιδιοσυγκρασία των νέων. Στο κείμενο συμπλέκονται αρμονικά το εθνολογικό υπόβαθρο και το συγγενικό status, όπου έχουμε την ψυχική νόσο του πατέρα, την πτώχευση της οικογένειας, τη γιαγιά που τον στηρίζει. Ως μαθητής βλέπει τη φαντασία του να συνθλίβεται στα γρανάζια της τυπικής εκπαίδευσης, ενώ υπομένει στωικά τον καταναγκασμό και τη σοβαροφάνεια. Αντηρίδα ψυχικής ανθεκτικότητας η γιαγιά του, που τον ενθαρρύνει και τον εμπιστεύεται. Είναι σταθερά τα μοτίβα της αγάπης και του θανάτου. Ο Κόρτσακ ανάγει τον σεβασμό σε δικαίωμα μέσα από το σύνολο του έργου του. Του δίνει έννομο αντίκρισμα μέσα από τους θεσμούς του παιδικού δικαστηρίου, του συμβολαιογραφείου και της αναγνώρισης της παιδικής περιουσίας. Είναι αυτός ο σεβασμός που δεν έχουν απολαύσει οι νέοι της εποχής του, όταν στρατολογούνται σε φασιστικά μορφώματα και ξεσπούν τη βία που
έχουν εσωτερικεύσει σε ανθρώπους ανυπεράσπιστους. Ο εκπαιδευτικός δεν είναι έξω από τις δυναμικές γραμμές που ορίζει το ψυχικό πεδίο του παιδιού. Επηρεάζεται και διεγείρεται. Εκεί εντοπίζεται η αυθεντικότητα με την οποία σχετίζεται μαζί του. Μεριμνά για τα όρια που θα κρατήσουν τον νεαρό άνθρωπο προστατευμένο από κινδύνους που απειλούν τη φυσική και ψυχική του υγεία, αλλά του είναι αδιάφορα ο καθωσπρεπισμός και η βολή των μεγάλων. Κι ο θάνατος; Είναι μέσα στις αμφιβολίες, την ανασφάλεια, τις παλινωδίες, τις καταθλιπτικές του βυθίσεις. Ο ίδιος κυκλοφορεί με χάπια στην τσέπη για την ώρα που δεν θα αντέχει πλέον την πραγματικότητα. Η παρουσία του θανάτου τον αφυπνίζει μπροστά στο αδιέξοδο. Πάντα βρίσκει τη λύση. Δυστυχώς δεν είναι στο χέρι του να ακυρώσει τα προβλήματα. «Η Γερουσία των Τρελών», θεατρικό του 1930, μιλάει για όλα όσα θα γνωρίσει η ανθρωπότητα την επόμενη δεκαετία με το Ολοκαύτωμα. Υπερασπίζεται το δικαίωμα του παιδιού στον θάνατό του. Παρατηρεί ότι οι μεγάλοι στε-
|
Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2022
καμένα μυαλά
βλίων. Χιλιάδες πολιτικοί κρατούμενοι βασανίστηκαν, εκτελέστηκαν μέσα στο Εθνικό Στάδιο και μέχρι σήμερα κάποιοι είναι αγνοούμενοι. Το 1953 εκδόθηκε το «Φαρενάιτ 451», μυθιστόρημα του Ρέι Μπράντμπερι. Περιγράφει μια δυστοπική εποχή όπου τα βιβλία είναι απαγορευμένα. Ομάδες πυρονόμων μπαίνουν σε σπίτια με βιβλιοθήκες, αφού έχουν γίνει καταγγελίες από γείτονες, και τα καίνε έτσι ώστε κάθε ανατρεπτική ιδέα να εξαλειφθεί. Φαίνεται, λοιπόν, πως το έργο του Μπράντμπερι προέβλεψε τη σημερινή δυστοπία. Το 1988, στην προβολή της ταινίας «Ο τελευταίος πειρασμός», διάφοροι θρησκόληπτοι εισέβαλαν εν εξάλλω σε κινηματογραφικές αίθουσες και τις κατέστρεψαν. Το 2000, αυτός
ρούν από τα παιδιά την ελευθερία να δημιουργήσουν, ανιχνεύοντας μόνα τους τα όρια, μεριμνώντας για την αυτοπροστασία τους, με απώτερο στόχο να φτάσουν στην αυτοπραγμάτωση. Οταν βλέπει τα ορφανά να αργοσβήνουν στο γκέτο, κάνει ό,τι μπορεί για να τα κρατήσει στη ζωή. Του περνά, όμως, από το μυαλό και η ευθανασία. Την απορρίπτει αμέσως. Οπως κι αν το δει κανείς, πρόκειται για δολοφονία. Το βιβλίο παραδίδει μια σ υγκινητική κατάθεση των τρόπων που μετήλθε για να μείνει στη ζωή, αντικρίζοντας καθημερινά τον θάνατο. Α λ λοτε εύθραυσ τος κι αδύναμος, άλλοτε ενθουσιώδης και φωνακλάς. Ποτέ όμως, απογοητευμένος. Εχει όλα τα χαρακτηρισ τικά του ήρωα: θάρρος, ηθική, οξυδέρκεια, αλλά και τη σκοτεινή πλευρά της αμφιβολίας, του φόβου και της κατάθλιψης, όπως παρατηρεί ο Γ. Τσιάκαλος στον πρόλογο. Δεσμεύεται στην «υπόθεση του παιδιού»: από τις παιδαγωγικές καινοτομίες της αυτοδιοικούμενης κοινότητας μέχρι τον καθημερινό αγώνα να εξασφαλίσει ψωμί για τα ορφανά. Εως την τελευταία ημέρα δεν αμελεί τη ζωή. Κοιτάζει τον ουρανό μήπως περάσει κάποιος κορυδαλλός, ενώ ποτίζει τα λουλούδια. Θα του δοθεί η ευκαιρία να δραπετεύσει με την ανοχή των δημίων του, αλλά η συναισθη-
ο πολιτικός κλόουν που ακούει στο όνομα Παναγιώτης Ψωμιάδης πρωτοστάτησε στην καύση βιβλίων του Μίμη Ανδρουλάκη - καμία σημασία δεν έχει η γνώμη μας για τον Ανδρουλάκη και την πολιτική του διαδρομή. Αλλο πράγμα εξετάζουμε. Το 2012, εξαγριωμένοι χριστιανοί ανάγκασαν τους συντελεστές του θεατρικού έργου «Corpus Christi» να ρίξουν αυλαία. Το 2018, αστυνομικοί μπήκαν σε κινηματογραφική αίθουσα για να ελέγξουν αν την ταινία «Τζόκερ» την παρακολουθούν ανήλικοι. Σήμερα, αντιεμβολιαστές καίνε μη αρεστό σε αυτούς έργο. Αν αφήσουμε αναπάντητα τέτοια συμβάντα, όπως αυτό της Χαλκίδας, τότε θα τα ξαναδούμε με μεγαλύτερη ένταση, έκταση και συχνότητα. Τότε θα βιώσουμε τον σύγχρονο μακαρθισμό –και μάλιστα εκπορευόμενο από τα κάτω– του οποίου τα σημάδια είναι διάχυτα σε όλο τον κόσμο. Ο πνευματικός κόσμος, οι συλλογικότητες, τα συνδικάτα, οι φοιτητικοί σύλλογοι οφείλουν όχι μόνο να δηλώσουν την κατηγορηματική τους αντίθεση στην εξελισσόμενη βαρβαρότητα, αλλά και να συμβάλουν στη δημιουργία ενός κινήματος υπέρ της ανάγνωσης, των βιβλίων, της πνευματικής αναζήτησης και της υπεράσπισης των δημιουργημάτων του ανθρώπινου πνεύματος.
ματική δέσμευση τον κρατάει κοντά στα μελλοθάνατα ορφανά. Ο πόνος για τον πόνο που θα νιώσουν αν τα εγκαταλείψει δεν λογαριάζεται. «Δεν επιθυμώ κακό για κανέναν» γράφει σε μια από τις τελευταίες του σημειώσεις, πραγματική υπόμνηση στην αξία της ζωής, μιας ζωής που δεν έχει νόημα χωρίς τη συμπόνια για τους άλλους. * Δάσκαλος, μέλος του «Σκασιαρχείου»
21 |
3
Της ΚΑΤΕΡΊΝΑΣ ΣΤΑΣΊΝΟΠΟΎΛΟΎ*
νέα σειρά παιδικών εικονογραφημένων βιβλίων «Αντι-πριγκίπισσες» (θα ακολουθήσουν και «αντι-πρίγκιπες»!) μας προσκαλεί να αναθεωρήσουμε τις ιδέες μας για τις πριγκίπισσες και το όνειρο της πριγκιπικής ζωής, αυτή την επιθυμία που γεννιέται στα μικρά παιδιά να ζήσουν παραμυθένια σαν πριγκίπισσες και πρίγκιπες. Τα κλασικά παραμύθια με τα ιδεολογικά στερεότυπα που συχνά περιέχουν διαμορφώνουν στη συνείδηση όλων αναπαραστάσεις, οι οποίες πολλές φορές εγκλωβίζουν τα παιδιά, αλλά και τους ενήλικες, σε απόψεις και συμπεριφορές που μικραίνουν τον κόσμο και θολώνουν τον ορίζοντά μας. Τα βιβλία της νέας αυτής σειράς, που μας έρχεται από την Αργεντινή, μας παρουσιάζουν πρόσωπα της Λατινικής Αμερικής, γυναίκες και άνδρες, που κατάφεραν να ξεπεράσουν τα εμπόδια που βάζουν τα στερεότυπα, να μην παρασυρθούν από ψεύτικα όνειρα και να ακολουθήσουν μια διαδρομή και μια στάση ζωής που τους έφερε πιο κοντά στον εαυτό τους και άνοιξε τον ορίζοντα της δημιουργίας γι’ αυτές/αυτούς... και τελικά τις/τους έκαναν διάσημους σε όλο τον κόσμο. Σε μια συνέντευξή της, η συγγραφέας των βιβλίων της σειράς, Nadia Fink, δήλωσε: «Θέλουμε να δείξουμε ότι, σε αυτόν τον παγκοσμιοποιημένο κόσμο και σε έναν εξόχως αποικιοκρατούμενο πολιτισμό, είναι δυνατό να δημιουργηθούν όμορφες ιστορίες με αυτές τις πραγματικές γυναίκες [...] Υπέφεραν, διασκέδασαν, βγήκαν σε αναζήτηση του πεπρωμένου τους, δούλεψαν με άλλες γυναίκες και άνδρες». Το πρώτο βιβλίο της σειράς, που κυκλοφορεί για πρώτη φορά στη χώρα μας από τις εκδόσεις oposito, μας ταξιδεύει στη Βραζιλία για να γνωρίσουμε μία πολύ σημαντική μορφή της λογοτεχνίας, την Κλαρίσε Λισπέκτορ, την «αντι-συγγραφέα» όπως θεωρούσε η ίδια τον εαυτό της. Ηταν μοναδική, ένα σπάνιο φαινόμενο μεγάλης συγγραφέα, που έγραφε δίχως να ακολουθεί τους κανόνες μιας φόρμας ή κάποιου λογοτεχνικού είδους. Να ένα απόσπασμα από το βιβλίο: «...Οι συγγραφείς ζουν μία ζωή απομόνωσης και σιωπής. Αντίθετα εκείνη ήθελε να είναι εκεί, να εργάζεται, να βρίσκεται κοντά στα παιδιά της. Ετσι ήταν πολύ συνηθισμένο να τη βλέπει κανείς με τη γραφομηχανή στα γόνατά της, ενώ τα παιδιά της έπαιζαν τριγύρω, ενώ χτυπούσε
Η
Η πρώτη «Αντι-πριγκίπισσα» είναι η Κλαρίσε Λισπέκτορ!
Κλαρίσε Λισπέκτορ
το τηλέφωνο ή ενώ έπρεπε να βοηθήσει τον Πέδρο, τον μεγαλύτερο, σε κάποια εργασία στο σχολείο...» Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου «κατασκοπεύουμε» από το παράθυρο τη ζωή της Κλαρίσε Λισπέκτορ στη φτώχεια της παιδικής της ηλικίας στη Βραζιλία, στα σαλόνια της καλής κοινωνίας στην Ευρώπη και στην ανακάλυψη του εαυτού της στη συγγραφή των βιβλίων της πίσω στη γενέτειρά της. Σχεδόν σε κάθε σελίδα του βιβλίου «ξεπηδάει» και ο Οδυσσέας, ο αγαπημένος της σκύλος, που μας προσφέρει σημαντικές πληροφορίες και μαρτυρίες για τη ζωή της, καθώς και
αρκετό γέλιο. Η συγγραφέας Νάντια Φινκ συνθέτει ένα κείμενο όπου η αφήγηση, τα σχόλια, οι πληροφορίες κεντρίζουν το ενδιαφέρον των μικρών αναγνωστών με ένα «κολάζ» λογοτεχνικό, που επιτρέπει διαφορετικές αναγνώσεις, ανάλογα με την ηλικία των παιδιών. Η πολύ όμορφή, ζωντανή και αισθητικά κομψή εικονογράφηση από την Πιτού Σαά λειτουργεί αρμονικά με το κείμενο και βοηθάει σημαντικά τους μικρούς αναγνώστες να γνωρίσουν τη ζωή και το έργο της Κλαρίσε Λισπέκτορ με απλό τρόπο. Στην ίδια συνέντευξη, η συγγραφέας Nadia Fink προσθέτει: «Χρησιμοποιούμε απλή γλώσσα, αλλά όχι απλοϊκή. Αφήνουμε αναπάντητα ερωτήματα, ώστε οι αναγνώστες να νιώσουν την επιθυμία να μάθουν περισσότερα». Στο τέλος του βιβλίου επίσης υπάρχουν ιδέες για παιχνίδια δημιουργικής γραφής για όλες τις ηλικίες, για να έρθουμε πιο κοντά στο έργο της Κλαρίσε Λισπέκτορ, εξασκώντας τις δικές μας δυνατότητες. Καλή ανάγνωση λοιπόν και ακούστε με σεβασμό τις επιθυμίες σας! ...όπως θα μας έλεγε και η Κλαρίσε Λισπέκτορ. * Νηπιαγωγός, μέλος του Σκασιαρχείου
4
Τρίτη 8 Φεβρουαρίου 2022
| 22
|
Του ΧΆΡΗ ΠΆΠΆΔΌΠΌΥΛΌΥ*
να αξιοθαύμαστο όσο και ελπιδοφόρο φαινόμενο στον χώρο των εκδόσεων είναι η άνθηση ενός πλήθους μικρών εκδοτικών οίκων που είναι αξιέπαινοι, γιατί πολύ συχνά μας προσφέρουν αξιόλογα και ενδιαφέροντα βιβλία που δεν τα συναντάς στους καταλόγους των μεγάλων εκδοτών με το επιθετικό μάρκετινγκ, τον όγκο των διαφημίσεων και τον σωρό των εύπεπτων και ευπώλητων τίτλων. Ενας τέτοιος μικρός οίκος που υπηρετεί το ποιοτικό βιβλίο είναι και οι εκδόσεις «Εύμαρος» του Πέτρου Κακολύρη, με έδρα τον Ταύρο, που έχει στο ενεργητικό του έναν σημαντικό αριθμό καλών βιβλίων στα πεδία της λογοτεχνίας, της ιστορίας και του δοκιμίου. Μπορεί κανείς να τα αναζητήσει στον ιστότοπο των εκδόσεων www. evmarosbooks.gr. Τώρα οι εκδόσεις «Εύμαρος» ξεκινούν μια καινούργια σειρά, την «Παιδαγωγική Βιβλιοθήκη», με την έκδοση ενός ενδιαφέροντος αλλά και χρήσιμου βιβλίου. Πρόκειται για το βιβλίο «Παιδαγωγική: από τους κοινούς τόπους στις έννοιες-κλειδιά», του διεθνούς φήμης Γάλλου παιδαγωγού Φιλίπ Μεριέ (Philippe Meirieu). Πρόκειται κυριολεκτικά για έναν σοφό στον χώρο της παιδαγωγικής, με διαδρομή σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, με συνδικαλιστική, κοινωνική και πολιτική δράση, με τεράστιο όγκο δημοσιεύσεων και βιβλίων, τον οποίο είχαμε τη χαρά να γνωρίσουμε από κοντά στην Ελλάδα πριν από δύο χρόνια σε εκδήλωση του Γαλλικού Ινστιτούτου. Ο Φιλίπ Μεριέ συνεργάζεται με το «Σκασιαρχείο» και μας τίμησε με τον χαιρετισμό του στις/στους εκπαιδευτικούς της χώρας μας που δημοσιεύτηκε στο πρώτο μας ένθετο στην «Εφημερίδα των Συντακτών». Με το μικρό αυτό βιβλίο, που μετέφρασε στα ελληνικά ο Χάρης Παπαδόπουλος, ο συγγραφέας, απαντώντας σε καίρια ερωτήματα για το σημερινό σχολείο, μας προσφέρει το απαύγασμα της παιδαγωγικής του γνώσης. Γιατί το βιβλίο αυτό είναι πρώτα απ’ όλα ένα ταξίδι στον χώρο της παιδαγωγικής, μια μύηση στο έργο μεγάλων παιδαγωγών. Ο Φρενέ, ο Κλαπαρέντ, ο Ουρί, η Μοντεσόρι, ο Βιγκότσκι, ο Πεσταλότσι και όλοι οι άλλοι, αγνοημένοι συνήθως στις παιδαγωγικές σχολές, είναι οι επίτιμοι προσκεκλημένοι αυτού του βιβλίου. Μέσα σε λίγες γραμμές, εξετάζοντας καίρια ζητήματα της εκπαιδευτικής μας πραγματικότητας, ο Φιλίπ Μεριέ μας οδηγεί να ανακαλύψουμε την πρωτοτυπία της σκέψης τους. Υπάρχουν κάποιες εκφράσεις στην παιδαγωγική που θεωρούνται «κοινοί τόποι». Αντλούν από την παιδαγωγική παράδοση, διανθίζουν πάντα τους επίσημους λόγους, επαναλαμβάνονται εν χορώ από τα ΜΜΕ και συγκροτούν εν τέλει μια «παιδαγωγική Βίβλο» με ευρύτατη αποδοχή: ο «σεβασμός στο παιδί», το «πρώτα ο μαθητής», οι «ενεργητικές μέθοδοι», η «εξατομίκευση της διδασκαλίας» παρουσιάζονται έτσι ως αυτονόητα… έως ότου να γίνουν, κάποιες φορές, αντικείμενο σκληρής διαμάχης και αιτία διαχωρισμών μεταξύ των ανθρώπων της εκπαίδευσης. Αλλά αυτοί οι «κοινοί τόποι» σπάνια διασαφηνίζονται και τα σχετικά ερωτήματα συνήθως αποφεύγονται: πώς εμφανίστηκαν, πώς χρησιμοποιήθηκαν, ποιες διαφορές και
Ε
Δημοτικό σχολείο Ταυρωνίτη Χανίων
Ενα ενδιαφέρον βιβλίο του Φιλίπ Μεριέ στα ελληνικά
ποιες ερμηνευτικές αποκλίσεις καλύπτουν; Τι σημαίνει «σέβομαι ένα παιδί»; Τι θα πει «να ενεργούν οι μαθητές»; Τι πρέπει να «εξατομικεύσουμε» στην εκπαίδευση και στη διδασκαλία; Ετσι, για παράδειγμα, ο Φιλίπ Μεριέ μας εφιστά την προσοχή στον κίνδυνο της «δραστηριότητας για τη δραστηριότητα» μέσα στην τάξη. Εξηγεί ότι οι ενεργητικές μέθοδοι
οφείλουν καταρχήν να επιτρέπουν στον μαλών όσο και για τους/τις εκπαιδευτικούς που θητή να στοχαστεί πάνω στη δουλειά του. θέλουν να στοχαστούν πάνω στην εργασία Το κίνητρο -άλλη καραμέλα!- είναι κάτι που τους. οικοδομείται, δεν αποτελεί ένα προαπαιτούΣτην εισαγωγή του βιβλίου, που έγραψε μενο το οποίο πρέπει να διαθέτει το παιδί. ειδικά για το ελληνικό κοινό, ο Φιλίπ Μεριέ Η νοηματοδότηση της εργασίας στην τάξη μιλάει για την ανάγκη να κρατήσουμε ένα μπορεί κάλλιστα να προκύπτει όραμα του σχολείου και της παιαπό διανοητική δραστηριότηδαγωγικής απαλλαγμένο από Το κίνητρο τα. Η εξατομίκευση είναι ένας ιδεολογικά νεφελώματα, ένα είναι κάτι που δρόμος που οδηγεί το παιδί όραμα στέρεα θεμελιωμένο στα να καταλάβει το πώς εργάζεπορίσματα των επιστημών του οικοδομείται, ται. Ο σεβασμός στο παιδί δεν ανθρώπου, που να μην εγκαταδεν αποτελεί ένα λείπει όμως ούτε στο ελάχιστο αποκλείει τον καταναγκασμό. Αυτά και άλλα θέματα θίγει ο προαπαιτούμενο τους στόχους μιας εκπαίδευσης συγγραφέας στο κείμενό του. αυθεντικά απελευθερωτικής. το οποίο πρέπει Ιδιαίτερο βάρος δίνει ο Μεριέ Και κλείνει τον χαιρετισμό του στο θέμα της εκπαίδευσης με τα εξής λόγια: να διαθέτει στην ελευθερία. Ο στόχος του «Η Ελλάδα, κοιτίδα του αντο παιδί σχολείου είναι να διαμορφώσει θρωπισμού, ζει σήμερα ώρες ελεύθερα πρόσωπα, απελευσκοτεινές. Αλλά υπάρχουν σ’ θερωμένα μέσα από τη γνώση. Η ελευθερία αυτή τη χώρα μαχόμενες και μαχόμενοι εκμαθαίνεται: αυτό είναι το διακύβευμα της παιδευτικοί που δεν παραιτούνται. Υπάρχουν εκπαίδευσης. πολίτες, άντρες και γυναίκες, που θέλουν το Οι εκπαιδευτικοί λοιπόν που προβληματίδημόσιο σχολείο να παίζει καθ’ ολοκληρία τον ζονται για όλα αυτά έρχονται σε επαφή με τη ρόλο του και να στηρίζει όλα τα παιδιά, δίχως σκέψη του Πάουλο Φρέιρε, του Φερνάν Ουρί, αποκλειστικότητες ούτε αποκλεισμούς, για του Ζακ Λεβίν, του Πεσταλότσι, του Μπρούνα χτίσουν μαζί μια κοινωνία πιο δημοκρατινερ, του Φρενέ και του Νιλ. Συγκροτείται έτσι, κή και έναν κόσμο πιο δίκαιο. Οι σελίδες που μέσα σε λίγες σελίδες που διαβάζονται εύκοακολουθούν έχουν ως μόνη τους φιλοδοξία λα, μια πραγματική παιδαγωγική κουλτούρα. να βοηθήσουν σ’ αυτό το κρίσιμο καθήκον». Αυτό το βιβλίο είναι καταρχήν ένα μάθημα, Στη σειρά «Παιδαγωγική Βιβλιοθήκη» των μια εισαγωγή στην ιστορία της παιδαγωγιεκδόσεων «Εύμαρος» θα ακολουθήσουν και κής, που μας προσφέρει αριστοτεχνικά ο άλλα βιβλία του Φιλίπ Μεριέ. Φιλίπ Μεριέ. Ιδιαίτερα χρήσιμο τόσο για τις φοιτήτριες/φοιτητές των παιδαγωγικών σχο* Δάσκαλος, μέλος του «Σκασιαρχείου»