33
ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΠΙ∆Α ΓΙΑ ΕΝΑΝ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΚΟΣΜΟ νέα χρονιά ξεκινά όπως πάντα με την ελπίδα και την προσδοκία για αλλαγές αντιλήψεων, καταστάσεων και πρακτικών που αποδείχθηκαν αναποτελεσματικές τόσο σε προσωπικό όσο και επαγγελματικό επίπεδο. Και αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το δικό μας επάγγελμα, των εκπαιδευτικών. Οποιοι/ όποιες αναπνέουν τη σκόνη της κιμωλίας, που θα έλεγαν και οι παλαιότεροι, ξέρουν τις άπειρες δυσκολίες και τις ματαιώσεις που βιώνουν οι εκπαιδευτικοί. Ματαιώσεις που η αιτιολογία τους είναι ποικίλη, κοινή σε όλα τα «επαγγέλματα του ανθρώπου». Οπως ξέρουν και τις μεγάλες ικανοποιήσεις που μπορεί να προσφέρει αυτό το επάγγελμα που άμεσα σχετίζεται με τις ζωές των μικρών ανθρώπων. Γιατί γίνεται κανείς εκπαιδευτικός; Πώς βρέθηκε να κάνει αυτή τη δουλειά; Τι εφόδια του χρειάζονται; Τι έχει αλλάξει μέσα στον χρόνο; Τι πρέπει να έχει καθαρά στον νου του το νέο άτομο που θέλει να ασχοληθεί με την εκπαίδευση; Πού οδεύει ο κρίσι-
Η
μος αυτός τομέας για κάθε κοινωνία; Το άρθρο του διακεκριμένου Ελβετού κοινωνιολόγου Φιλίπ Περενού, που φιλοξενούμε σήμερα στο Ενθετο του Σκασιαρχείου, παρά την ηλικία του, θίγει με τρόπο ουσιαστικό αυτά τα ζητήματα και μας βοηθάει να στοχαστούμε πάνω στο νόημα της εκπαίδευσης. Αν θεωρήσουμε, σχηματοποιώντας, ότι υπάρχουν δύο πόλοι στο εκπαιδευτικό τοπίο, αυτός της παιδαγωγικής και αυτός της «διοίκησης» (γραφειοκρατία, εκθέσεις, οδηγίες, «εξορθολογισμός», αποδοτικότητα, αξιολογήσεις, κατατάξεις...), μας φαίνεται ότι τα τελευταία χρόνια η όποια ισορροπία υπήρχε ανάμεσά τους έχει πλέον χαθεί και το πάνω χέρι παίρνει ξεκάθαρα η «διοίκηση». Κατά την εκτίμησή μας όχι για το καλό της δημόσιας εκπαίδευσης. Το κείμενο του Δαμιανού Βογανάτση που αναφέρεται στο επίκαιρο ζήτημα της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα μας εντάσσεται στο πεδίο αυτής της προβληματικής και θέλει να συμβάλει στο ξεκαθάρισμα των πραγμάτων. Γιατί η
κυβέρνηση επιδιώκει με κάθε τρόπο να καταργήσει το εμβληματικό άρθρο 16 του Συντάγματος; Τι θα ωφελήσει αυτό την τριτοβάθμια εκπαίδευση; Το κείμενο του Ηλία Φλωράκη προτείνει μια δημιουργική αξιοποίηση του ελεύθερου κειμένου (κεντρική τεχνική της παιδαγωγικής Φρενέ) για τη δημιουργία σεναρίων σχολικών ταινιών. Το κείμενο θα δημοσιευτεί σε δύο συνέχειες. Αγαπητές αναγνώστριες και αναγνώστες της «Εφ.Συν.», συναδέλφισσες και συνάδελφοι εκπαιδευτικοί, αυτός ο χρόνος που φεύγει μαύρισε την καρδιά μας για αμέτρητους λόγους. Η αδικία και η δυστυχία σ’ ολόκληρο τον κόσμο ξεχειλίζουν.. Επιτρέψτε μας μόνο μια κουβέντα γι’ αυτό που γίνεται στην Παλαιστίνη. «ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ!» είναι η ευχή και το δίδαγμα που βγήκε από το Ολοκαύτωμα των Εβραίων. Και τι βλέπει όλος ο κόσμος εδώ και τρεις μήνες, σε ζωντανή τηλεοπτική κάλυψη; Μια αληθινή γενοκτονία, μέσα από τους καθημερινούς ανηλεείς βομβαρδισμούς και τον φρικτό θάνατο από λιμοκτονία
ενός ανήμπορου λαού, με τη συνεργασία ή έστω την ανοχή των δυτικών κυβερνήσεων! Το «Ποτέ ξανά!» μάλλον είναι ένα κουρελόχαρτο, μια κούφια κουβέντα... Και από την άλλη μεριά δεν μπορούμε να μην σταθούμε στις φωνές των λίγων θαρραλέων Εβραίων στο Ισραήλ όπως και στις κινητοποιήσεις των εβραϊκών οργανώσεων στην Αμερική αλλά και σ’ όλον τον κόσμο που απαιτούν να σταματήσει η βαρβαρότητα και διατρανώνουν το «Οχι στο όνομά μας!». Δεν κερδίζουν απλά την εκτίμηση και τον σεβασμό μας, μας δίνουν κουράγιο, δύναμη και ελπίδα για έναν καλύτερο κόσμο! Ευχόμαστε από καρδιάς για όλες/όλους μας ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ, καλύτερη από την προηγούμενη! Η Συντακτική Επιτροπή: Βογανάτσης Δαμιανός, Μπαλτάς Μπάμπης, Παπαδόπουλος Χάρης, Σπήτα Βίκυ. Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: periodikofreinet@gmail.com
AP PHOTO/HATEM ALI
2|1|2024
ΕΙΔΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ»
2
Τρίτη 2 Ιανουαρίου 2024
| 20
|
Η εκπαίδευση δεν είναι πια αυτό που ήταν! ΤΟΥ PHILIPPE PERRENOUD* υτοί που γίνονται εκπαιδευτικοί θα πρέπει να αναμένουν ορισμένες απομυθοποιήσεις αν στον νου τους έχουν την εικόνα του «δασκάλου» του Επινάλ ή του «καθηγητή», εικόνα ήδη ξεπερασμένη από τότε που βρίσκονταν οι ίδιοι στα θρανία, η οποία επιβιώνει όμως στο φαντασιακό τους. Να αγαπάς τους νέους είναι καλό, μόνο που δεν είναι όλοι αξιαγάπητοι, αν «αξιαγάπητος» πάει να πει φρόνιμος, ευγενής, καθαρός, καλοντυμένος, πειθαρχημένος, με σεβασμό για τους μεγάλους. Το σχολείο υποδέχεται πλέον όλα τα παιδιά και τα αναλαμβάνει όπως είναι. Να είσαι εκπαιδευτικός σημαίνει να εργάζεσαι μ’ ένα πλατύ φάσμα από ευαισθησίες, κουλτούρες, σχέσεις προς τον κόσμο. Να αγαπάς να δουλεύεις με τους νέους, γιατί όχι, αλλά είναι μάταιο να νομίζεις ότι μπορείς να διδάσκεις αποφεύγοντας σ’ όλη σου τη ζωή την επαφή με τους άλλους ενήλικους. Οι γονείς περιμένουν στέρεους συνομιλητές. Ο εκπαιδευτικός οφείλει επίσης να έρχεται σε διάλογο με άλλους επαγγελματίες, συναδέλφους του, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, ψυχιάτρους. Να αγαπάς να είσαι ο μοναδικός καπετάνιος είναι καλό, αλλά σήμερα πρέπει να συνεργάζεσαι, να δουλεύεις ομαδικά, να συμμετέχεις σε project του σχολείου, δεν μπορείς πια να κλείνεσαι σε ένα τετ-α-τετ με τους μαθητές σου, πρέπει να βγαίνεις από τους τέσσερις τοίχους της τάξης, να εμπλέκεσαι σε καινοτομίες, σε δραστηριότητες συνδικαλιστικές ή άλλων ομάδων εργασίας. Να αγαπάς τις γνώσεις και να έχεις την επιθυμία να τις μοιράζεσαι, είναι καλό, αλλά αυτό δεν αρκεί όταν βρίσκεσαι αντιμέτωπος με μαθητές που δεν βλέπουν αυθόρμητα το νόημα του σχολείου ή δεν είναι έτοιμοι να συναινέσουν στην απαραίτητη εργασία για να μάθουν. Το να θέλεις να ανταποκριθείς στην όρεξη των νέων για γνώση δεν είναι παρά μία μόνο πλευρά της δουλειάς, πρέπει επίσης και κατ’ αρχήν να επωμισθείς εκείνους που η θέλησή τους να μάθουν είναι ασθενική και εύθραυστη. Να αγαπάς να μεταδίδεις τις γνώσεις είναι καλό, αλλά αυτή η έκφραση δεν είναι παρά μία αμφίβολη συντόμευση για να πεις «κάνω τους μαθητές να οικοδομήσουν τις γνώσεις» και επομένως να διαθέτεις τον χρόνο σου περισσότερο
Α
Το σχολείο υποδέχεται πλέον όλα τα παιδιά και τα αναλαμβάνει όπως είναι. Να είσαι εκπαιδευτικός σημαίνει να εργάζεσαι μ’ ένα πλατύ φάσμα από ευαισθησίες, κουλτούρες, σχέσεις προς τον κόσμο για να δημιουργείς μαθησιακές καταστάσεις παρά για να «παραδίδεις μαθήματα». Να αγαπάς να παίρνεις τον λόγο μπροστά σε κοινό είναι καλό, αλλά σε μικρές ομοιοπαθητικές δόσεις. Η εργασία ως εκπαιδευτικού συνίσταται προπάντων στο να οργανώνεις τη δουλειά, να προτείνεις και να ρυθμίζεις δραστηριότητες που οδηγούν στη μάθηση. Σημαίνει να κάνεις περισσότερο δουλειά σκηνοθέτη παρά ηθοποιού, σημαίνει να παραμένεις στα παρασκήνια, να επιτελείς μια εργασία σε μεγάλο βαθμό αόρατη. Να αγαπάς να απευθύνεσαι σε ολόκληρη την τάξη είναι καλό, αλλά κάτι τέτοιο έχει περιορισμένες παιδαγωγικές αρετές· οι μαθητές είναι διαφορετικοί και το καθήκον του δάσκαλου είναι να προτείνει ποικίλες δραστηριότητες, προσαρμοσμένες στις ανάγκες και στο επίπεδο του καθένα. Να αγαπάς να οργανώνεσαι με την ησυχία σου είναι καλό, αλλά το επάγγελμα του εκπαιδευτικού συνίσταται όλο και λιγότερο στο να είναι παρών στο σχολείο μόνο όταν βρίσκονται εκεί επίσης οι μαθητές του. Χρόνος συνεδριάσεων, συνα-
ντήσεις με τους γονείς, ενδοσχολική επιμόρφωση αποτελούν μέρος της δουλειάς. Να αγαπάς να δουλεύεις σαν ένας τεχνίτης, για λογαριασμό σου, είναι καλό, αλλά οι εκπαιδευτικοί αποτελούν τμήμα ενός συστήματος, επιδιώκουν εκπαιδευτικούς στόχους καλά καθορισμένους και οφείλουν λογαριασμούς στο θεσμό. Να αγαπάς να ενεργείς με καλή θέληση, διαίσθηση και ανθρωπισμό είναι καλό, αλλά η εκπαιδευτική εργασία απαιτεί σήμερα περισσότερα: μία λεπτή εκτίμηση της κατάστασης, των γνώσεων και των ικανοτήτων, πράγματα που δεν εξαρτώνται από την κοινή λογική αλλά από μια προωθημένη διδακτική και παιδαγωγική κατάρτιση. Να αγαπάς την ήσυχη ζωή είναι καλό, αλλά η ζωή των εκπαιδευτικών δεν είναι πια ήσυχη - αν ήταν ποτέ. Κάθε μεταρρύθμιση των δομών, κάθε καινούργιο πρόγραμμα τροποποιεί τις ρουτίνες, τίποτε δεν είναι οριστικά δεδομένο, για να μη μιλήσουμε για τις αλλαγές στην τεχνολογία και τους τρόπους ζωής των οικογενειών. Να αγαπάς τις μεγάλες διακοπές είναι καλό, αλλά η δουλειά του εκπαιδευτικού δεν συνίσταται στο να έρχεσαι στο σχολείο «με τα χέρια στις τσέπες». Κάθε δραστηριότητα απαιτεί μια μεγάλη προετοιμασία. Η εκπαιδευτική εργασία είναι άλλωστε ένα επάγγελμα κουραστικό, σωματικά και πνευματικά, στο οποίο το «κάψιμο» (burn out) απειλεί. Να αγαπάς να βρίσκεσαι με τη μεριά της γνώσης και της αρετής είναι καλό, αλλά η εργασία του εκπαιδευτικού σημαίνει επίσης να
χειρίζεσαι τη γοητεία, την καταπίεση, το καρότο και το ραβδί, σημαίνει να αξιολογείς, να αποδίδεις δικαιοσύνη, να κρατάς μυστικά, να βιώνεις λοιπόν ηθικά διλήμματα. Να αγαπάς να δίνεις την αλήθεια είναι καλό, αλλά σήμερα τα ΜΜΕ και το Ιντερνετ διεκδικούν από το σχολείο το μονοπώλιο της γνώσης. Δεν μπορεί λοιπόν κάποιος να διδάσκει ζώντας έξω από τον κόσμο, αγνοώντας την πολιτική, επιστημονική, τεχνολογική επικαιρότητα. Να αγαπάς να μορφώνεις είναι καλό, αλλά πρέπει να αποδέχεσαι την αντίσταση ορισμένων μαθητών, την «αλλεργία» τους στη γνώση, την αποτυχία, κάποτε, κάθε στρατηγικής, με δυο λόγια να αποδέχεσαι αυτό που ο Φρόιντ αποκαλούσε ένα «αδύνατο επάγγελμα» υπό την έννοια ότι η παιδαγωγική δράση δεν είναι ποτέ σίγουρη ότι θα πετύχει τους στόχους της. Εκπαίδευση, μια απαιτητική δουλειά ειδικού Θα μπορούσε κανείς να νομίσει ότι αποσκοπώ να αποθαρρύνω την κλίση κάποιων. Κάθε άλλο. Αλλά κανείς δεν θα έπρεπε να διαλέγει το επάγγελμα του «με το κεφάλι στην άμμο». Η εκπαιδευτική εργασία σήμερα είναι συναρπαστική αλλά δύσκολη, τίποτε πια δεν είναι αυτονόητο. Ενας Αγγλος χιουμορίστας έλεγε ότι γίνεται κανείς εκπαιδευτικός όταν δεν ξέρει να κάνει τίποτε άλλο. Δεν είναι πλέον αρκετό. Δεν αρκεί πια να «συμβιβάζεσαι» να διδάσκεις όταν ονειρευόσουν να γίνεις συγγραφέας, ερευνητής ή μεγάλος ρεπόρτερ και προσγειώθηκες στη γη. Το να είσαι εκπαιδευτικός είναι ένα επάγγελμα
πολύ δύσκολο για να το ασκείς από απογοήτευση, ελλείψει καλύτερης λύσης γιατί κάπως πρέπει βέβαια να ζήσεις. Η Γαλλία οδεύει προς μια τεράστια κρίση έλλειψης εκπαιδευτικών. Οι έρευνες μας λένε ότι οι νέοι ελκύονται περισσότερο από τα επαγγέλματα του ανθρωπιστικού τομέα. Ως εάν η εκπαίδευση να μην είναι πια ένα ανθρωπιστικό επάγγελμα, ως εάν η ανθρώπινη περιπέτεια να περνάει αποκλειστικά από τη συνεργασία, τον Ερυθρό Σταυρό ή τους Γιατρούς χωρίς Σύνορα. Η εκπαίδευση είναι μια δουλειά απαιτητική, μια δουλειά ειδικού, πολύ πέρα από την κατάκτηση της «ύλης». Η κάθε μια από τις διαστάσεις που θίχτηκαν θα έπρεπε να είναι ένας θετικός λόγος για να διαλέξει κανείς αυτό το επάγγελμα αν δεν αποφεύγει τις προκλήσεις. Αυτό το επάγγελμα, λέει η Claudine Blanchard-Laville, ταλαντεύεται ανάμεσα στην ευχαρίστηση και στον πόνο. Ο πόνος είναι συστατικός ενός ανθρωπιστικού επαγγέλματος, αφενός λόγω ενσυναίσθησης (empathie), συμμετοχής στα βάσανα ορισμένων μαθητών ή των οικογενειών τους και αφετέρου λόγω απογοήτευσης, ματαίωσης, αισθημάτων αποτυχίας ή αδυναμίας. Αυτό το μέρος του πόνου δεν είναι βιώσιμο παρά αν εξισορροπείται από επαγγελματικές ικανοποιήσεις. Μόνο που κανείς δεν μπορεί να βρει ευχαρίστηση σ’ ένα επάγγελμα που δεν έχει καμία σχέση μ’ αυτό που είχε ονειρευτεί. Από εκεί πηγάζει ο πόνος ενός μέρους των εκπαιδευτικών. Και κανείς δεν μπορεί να βρει ευχαρίστηση αν δεν έχει τα διανοητικά και συναισθηματικά εφόδια να αντεπεξέλθει στις επαγγελματικές συνθήκες που συναντά. Εφεξής, οι εκπαιδευτικοί θα καταρτίζονται όλοι στις ανώτερες παιδαγωγικές σχολές και τα Πανεπιστήμια. Είναι πιο σημαντικό από ποτέ να προετοιμάζονται για το «αληθινό επάγγελμα», να τους δίνονται τα μέσα μιας αναστοχαστικής πρακτικής, να τους επιτρέπεται να αποκτούν αποτελεσματικά εργαλεία για τη δουλειά μέσα στην τάξη. Η απόλαυση του διδάσκειν δεν μπορεί να υπάρξει δίχως επαγγελματικές ικανότητες αλλά και δίχως την ανάληψη μιας ταυτότητας. Πρόκειται για μείζονα διακυβεύματα της κατάρτισης των εκπαιδευτικών. * Ομότιμος καθηγητής, Σχολή Ψυχολογίας και Επιστημών της Αγωγής, Πανεπιστήμιο της Γενεύης. Mετάφραση: Χάρης Παπαδόπουλος
|
Τρίτη 2 Ιανουαρίου 2024
|
21 |
3
Απόσπασμα του μωσαϊκού του Walter Womacka στο «Σπίτι του Δασκάλου» («Haus des Lehrers») στην πλατεία Alexanderplatz του Βερολίνου
Του ΔΑΜΙΑΝΟΎ ΒΟΓΑΝΑΤΣΗ* o επόμενο διάστημα η κυβέρνηση θέλει να περάσει νομοσχέδιο με το οποίο θα νομιμοποιεί πλήρως την ίδρυση ιδιωτικών μη κρατικών πανεπιστημίων στη χώρα μας. Δηλαδή θα επιχειρηθεί να μεταβούμε από τη χρόνια -κι εν πολλοίς έμμεση ώς τώρα- καταπάτηση του άρθρου 16 στην πλήρη και διά νόμου κατάργησή του. Η επισήμανση λίγων μόνο αλλά ενδεικτικών χρονικών σταθμών της σταδιακής διάβρωσης του θεμελιώδους δικαιώματος όλων των πολιτών στην ισότιμη και απρόσκοπτη πρόσβαση στη δημόσια, δωρεάν και κρατική εκπαίδευση, όπως περιγράφεται στο άρθρο 16 του Συντάγματος, δίνουν την κατεύθυνση της επιχειρηματολογίας που θα αναπτυχθεί στο άρθρο αυτό.
T
ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ αυτό η αδικία γίνεται νόμος αφού καταργείται ο ενιαίος τρόπος εισαγωγής. Δηλαδή ένας μαθητής από μια λαϊκή οικογένεια καλείται να τρέξει έναν ακόμα μεγαλύτερο αβέβαιο μαραθώνιο. Πολλαπλές πανελλαδικές εξετάσεις, απ’ ό,τι έχει διαρρεύσει, κάτι που θυμίζει εποχές Αρσένη, αντιμετώπιση της ελάχιστης βάσης εισαγωγής, ακόμα λιγότερες θέσεις στα δημόσια πανεπιστήμια σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Αν δεν περάσει κανείς γιατί δεν τα πήγε αρκετά καλά δεν θα έχει δικαίωμα να σπουδάσει. Αντίθετα, αν μια οικογένεια έχει ένα ποσόν της τάξης των 20.000€, μόνο για τα δίδακτρα, θα μπορεί να σπουδάσει σ’ ένα ιδιωτικό πανεπιστήμιο στη γειτονιά του. ΑΠΟ ΤΟ 2009-2020, τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ δείχνουν ότι ξοδεύονται σταθερά γύρω στα 3 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως από το σύνολο των νοικοκυριών για την εκπαίδευση των παιδιών τους, στο κατά τα άλλα «δημόσιο και δωρεάν» σύστημα. Σ’ αυτό το ποσόν δεν υπολογίζονται τα «μαύρα» χρήματα για τα «λειτουργικά έξοδα» της γραφικής ύλης στα σχολεία, των ιδιαίτερων μαθημάτων, των δαπανών που απαιτούνται για να σπουδάσει κανείς σ’ άλλη πόλη, των ήδη ιδιωτικοποιημένων μεταπτυχιακών και διδακτορικών. Μια πρόχειρη αναζήτηση στο eduguide.gr δείχνει ότι 88,27% (1.292/ 1.577) των μεταπτυχιακών είναι με δίδακτρα. Αυτό
Ιδιωτικά πανεπιστήμια Οταν η αδικία γίνεται νόμος...
εξηγεί και το γιατί τις τελευταίες δύο δεκαετίες τα βασικά πτυχία έχουν χάσει την αξία τους, που εξασφάλιζε κάποτε μια κάποια εργασιακή προοπτική των αποφοίτων τους. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚ Α, σ’ ό,τι αφορά τον κλάδο των εκπαιδευτικών, το σύνολο των προηγούμενων κυβερνήσεων ε πικύρωσαν σ ταδιακά την πλήρη ισοτιμία/απαξίωση του βασικού 4ετούς πτυχίου από τα πανεπιστήμια του Βόλου και της Θεσσαλονίκης στην ειδική αγωγή ακόμα και με μονοετή εξ αποστάσεως μεταπτυχιακά χωρίς πρακτική άσκηση. Τα (υπό διερεύνηση!;) σκάνδαλα του ΔΟΑΤΑΠ για χορήγηση ισοτιμίας μεταπτυχιακών τίτλων (κατά κύριο λόγο στην πολύπαθη Ειδική Αγωγή) από ξένα πανεπιστήμια (κυρίως) της Κύπρου, της Ιταλίας, της Βουλγαρίας όχι μόνο μπήκαν στο συρτάρι, αλλά μέσω του προσοντολογίου επί ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛΛ. διευρύνθηκαν. Επί της ίδιας κυβέρνησης, άνοιξαν νέα πεδία επιχειρηματικής δράσης για ΑΕΙ και ΤΕΙ με την οργάνωση Κέντρων Επιμόρφωσης και Διά Βίου Μάθησης (ΚΕΔΙΒΙΜ), όπου κοινό μυστικό ήταν η αγορά μορίων για τον ΑΣΕΠ. Και φτάνουμε στα νομοσχέδια Γαβρόγλου και Κεραμέως, όπου τότε πτυχία και εργασιακά δικαιώματα των πρώην ιδιωτικών ΙΕΚ, (δηλαδή αυτών που αυτοαναγορεύθηκαν σε κολέγια, σε departments ξένων πανεπιστημίων και λοιπών ευφάνταστων τίτλων) εξισώθηκαν ως
ισότιμα μ’ αυτά των δημοσίων πανεπιστημίων. Σήμερα λειτουργούν ήδη 32 θεσμοθετημένα ιδιωτικά κολέγια, δίνοντας ισότιμους προπτυχιακούς και μεταπτυχιακούς τίτλους σπουδών ακόμα με μικρότερη διάρκεια των αντίστοιχων δημοσίων. Παρά την εναλλαγή κυβερνήσεων τα βασικά στοιχεία παρέμειναν από τέσσερις νόμους-πλαίσιο. Ενδεικτικά, τα δημόσια πανεπιστήμια άρχισαν να λειτουργούν ως επιχειρήσεις με τα συμβούλια διοίκησης επί ΠΑΣΟΚ, ενώ στη συνέχεια έχουμε τα περιφερειακά συμβούλια επί ΣΥΡΙΖΑ με τη συμμετοχή επιχειρηματιών και φτάνουμε στο πέρυσι με τη Ν.Δ. και την εισαγωγή managers στα δημόσια πανεπιστήμια. Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο (ΕΑΠ) αποτέλεσε άλλωστε το πρώτο και θεμελιωμένο πλέον παράδειγμα παροχής ιδιωτικών προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδών -εξ αποστάσεως- ήδη από το μακρινό 1997. ΜΕ ΤΟ ΝΕΟ ΝΟΜΟΣΧΕΔΙΟ τα δημόσια πανεπιστήμια ουσιαστικά αυτονομούνται κι αυτά οικονομικά από το κράτος και καλούνται με όρους ανταγωνισμού να επιβιώσουν. Καλούνται να κάνουν ακόμα μεγαλύτερες περικοπές υπονομεύοντας ακόμα περισσότερο το επιστημονικό τους έργο. Καλούνται να βρουν πελάτες κι από το εξωτερικό κι άρα θα βάλουν δίδακτρα ήδη από τα προπτυχιακά σε γηγενείς και ξένους φοιτητές. Αυτό δείχνει άλλω-
στε και η διεθνής πείρα με ενδεικτικά παραδείγματα αυτά της Κύπρου, της Αγγλίας και της Αμερικής κι άρα στη συνέχεια θα καλείται το σύνολο των φοιτητών να πάρει υπέρογκα σπουδαστικά δάνεια υποθηκεύοντας το μέλλον του. Ακόμα λιγότερα εργασιακά και μισθολογικά δικαιώματα, καθώς θα έχουμε πτυχία ίδιου τίτλου αλλά διαφορετικών ταχυτήτων σε επίπεδο διάρκειας και περιεχομένου. Αρα, ακόμα μεγαλύτερη ανάγκη για κυνήγι προσόντων επί πληρωμή με σεμινάρια, πιστοποιητικά, μεταπτυχιακά, διδακτορικά κτλ με σκοπό να φτιάξεις το βιογραφικό σου. ΜΟΝΙΜΟΙ, αναπληρωτές εκπαιδευτικοί που πληρώνονται από το υπουργείο Παιδείας και ιδιωτικοί εκπαιδευτικοί, που υποτίθεται ότι οι εργοδότες τους εποπτεύονται από το ΥΠΑΙΘ ή/και το Υπουργείο Εργασίας σε: α) Φροντιστήρια, β) Κέντρα Μελέτης, γ) Κέντρα Ειδικών Θεραπειών, δ) Ιδιωτικά Σχολεία, ε) Ιδιωτικές Παράλληλες, στ) Ιδιαίτερα κ.ά. Οι εκπαιδευτικοί ως κλάδος έχουμε απολέσει τεράστιο μέρος των εργασιακών και μισθολογικών δικαιωμάτων μας εδώ και χρόνια, καθώς υπάρχουν πλέον πλήθος διαφορετικών ταχυτήτων συνάδελφοι, ακόμα με τα ίδια πτυχία - μεταπτυχιακά. Παρόμοιο δρόμο έχουν πάρει ήδη οι απόφοιτοι Φαρμακευτικής, Ιατρικής, Πολυτεχνείου κ.λπ. «κλειστών» επαγγελμάτων και μεθαύριο θ’ αδυνατούν επιπλέον να κατοχυρώνουν
ακόμα και τα δικαιώματά τους μέσα από το επιμελητήριο και θα δούμε νέες εξετάσεις, νέους κόφτες κλπ… Το επερχόμενο νομοσχέδιο της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστημίων αξιοποιεί έντεχνα το «υπερσυνταγματικό - αποικιοκρατικό» άρθρο 28 του Συντάγματός μας, μέρος της Συνθήκης της Ε.Ε. (Μάαστριχτ), αφορά τις διακρατικές συμφωνίες και μοιάζει νομοθετικά επαρκές ώστε να ξεπεραστούν τα συνταγματικά εμπόδια του άρθρου 16, το οποίο βέβαια η κυβέρνηση επιδιώκει να αναθεωρήσει κι αυτό. Η κατά το δοκούν επίκληση του «υπερσυνταγματικού χαρακτήρα» επιτρέπει να προσπεραστεί το Σύνταγμα και σ’ άλλες περιπτώσεις όπως έχουμε δει, καθώς το διεθνές δίκαιο και οι διεθνείς συμβάσεις υπερέχουν έναντι του εσωτερικού δικαίου και επιτρέπουν την παραχώρηση αρμοδιοτήτων του ελληνικού κράτους σε ξένα κέντρα και ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς (ΝΑΤΟ, Ε.Ε. κ.λπ.), δηλαδή έναν διαρκή περιορισμό της άσκησης εθνικής κυριαρχίας. ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΤΏΣΗ της Σοβιετικής Ενωσης, εντός Ε.Ε., η χώρα της Φινλανδίας μοιάζει ν’ αποτελεί ένα από τα τελευταία κάστρα μιας πραγματικά δημόσιας εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες της, παρόλο που κι εκεί υπάρχουν αντιφάσεις κι αυξανόμενοι άρρητοι ταξικοί φραγμοί. Το γεγονός ότι στην Ελλάδα, πλην του ΚΚΕ, κανένα αστικό κόμμα δεν έχει ρητά στο πολιτικό του πρόγραμμα ένα τέτοιο σχέδιο, αποτελεί τη ρίζα του πολιτικού προβλήματος για την αδυναμία της πλήρους εφαρμογής και υπεράσπισης στο παρά πέντε του άρθρου 16. Ιστορική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα θα ήταν μόνο αν ερχόταν ένα νομοσχέδιο που θα καταργούσε σταδιακά και με συντεταγμένο σχέδιο το σύνολο της ιδιωτικής εκπαίδευσης και της παραπαιδείας. Σε λίγα χρόνια, οι περισσότεροι από εμάς, που δεν έχουμε αρκετά χρήματα, αν δεν πεθαίνουμε στον δρόμο γιατί δεν θα υπάρχει δωρεάν ασθενοφόρο διαθέσιμο κι αν έχουμε επιβιώσει σε κάποιο ράντζο στον διάδρομο, λίγο πριν από κάποια σοβαρή εγχείρηση θα ρωτάμε τον γιατρό με ευγένεια αλλά με μηδενικές άλλες επιλογές... «Συγγνώμη μου λέτε λίγο το βιογραφικό σας;» *Δάσκαλος, μέλος του Σκασιαρχείου
4
Τρίτη 2 Ιανουαρίου 2024
| 22
|
Από το Ελεύθερο Κείμενο στο Ελεύθερο Σενάριο Του ΗΛΊΑ ΦΛΩΡΑΚΗ, κινηματογραφιστή* α μπορούσε το Ελεύθερο κείμενο, βασικό εργαλείο της Παιδαγωγικής Freinet, να έχει θέση σε ένα εργαστήριο κινηματογράφου σε σχολικό περιβάλλον; Η απάντηση είναι ότι μπορούμε να το εφαρμόσουμε στη συγγραφή του σεναρίου από τα παιδιά. Με μια μικρή παραλλαγή: το Ελεύθερο Σενάριο. Η βασική ιδέα είναι η ίδια, αφού μιλάμε για γραφή. Πρέπει όμως να κατανοήσουμε την έννοια του σεναρίου, ώστε να καταλάβουμε πώς το Ελεύθερο Σενάριο μπορεί να πάρει τον δικό του δρόμο. Σενάριο είναι το τεχνικό κείμενο, με συγκεκριμένη μορφή και δομή, που δείχνει στους συντελεστές πώς θέλει ο σεναριογράφος να οπτικοποιηθεί η ιστορία του. Είναι το «εγχειρίδιο», οι οδηγίες για την οπτικοποίηση μιας ιστορίας. Σημαντική επισήμανση εδώ ότι, σε αντίθεση με οποιοδήποτε λογοτεχνικό κείμενο, το σενάριο ΔΕΝ είναι το «τελικαλό είναι να έχουμε μια ιστορία κό προϊόν» που θα φτάσει στον να πούμε. Και για να γράψουμε αναγνώστη. Δεν αφορά καν τον Α' ΜΕΡΟΣ αυτήν την ιστορία, μπορούμε να θεατή που θα δει την ταινία. Το ακολουθήσουμε τη διαδικασία του Ελεύθερου Κειμένου. «Γράφω σενάριο αφορά τους συντελεστές αν έχω κάτι να πω σε κάποιον που που θα γυρίσουν την ταινία. Γι’ αυτό δεν είναι εδώ: ωθούμενος από τη βεκαι έχει συγκεκριμένη βαιότητα ότι θα διαβαστώ, έχοντας την μορφή, όπως φαίνεται Θα μπορούσε το ελπίδα ότι θα ακουστώ». Ετσι και η ιστοσ το ακόλουθο παράΕλεύθερο κείμενο, ρία για μια ταινία ξεκινάει με την ελπίδα δειγμα: βασικό εργαλείο ότι θα αφορά και θα αρέσει στον θεατή. ΣΚΗΝΗ 1 Θέλουμε να κάνουμε μια ταινία, γιατί Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο ΝΙΚ Η – της Παιδαγωγικής έχουμε κάτι να «πούμε» σε κάποιον. Και ΣΠΙΤΙ ΗΛΙΑ - ΓΡΑΦΕΙΟ Freinet, να έχει θέση / ΠΡΩΙ τα παιδιά έχουν πολλές ιστορίες να πουν. Και μπορούν πλέον να τις κάνουν και ταιΟ ΗΛΙΑΣ (70 χρονώ, σε ένα εργαστήριο Με διάφορες τεχνικές (Live action ή αξύριστος) βρίσκεται κινηματογράφου σε σ το γραφείο του σ τη νία. animation). σχολικό περιβάλλον; Θεσσαλονίκη. Κάθεται Η Ελεύθερη έκφραση είναι βασική μπροστά στον υπολοστη δημιουργία της ιστορίας. Τα παιδιά Η απάντηση είναι γισ τή του και γράφει μπορούν να σκαρφιστούν όπου και όταν ότι μπορούμε να το σενάριο για την καιθέλουν* μια ιστορία. Οι ιστορίες μπορεί νούργια του ταινία. Ο να πηγάζουν μέσα από αυτά που ζουν, το εφαρμόσουμε ΚΑΦΕΣ δίπλα του έχει που βλέπουν, που ακούν. Ανάλογα με την στη συγγραφή του τελειώσει, αλλά διστάηλικία και τα βιώματά τους, οι ιστορίες σεναρίου από τα ζει να σηκωθεί. Χτυπάει τους μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότο ΤΗΛΕΦΩΝΟ. τερο φανταστικές, να έχουν περισσότερο παιδιά ΗΛΙΑ Σ: Παρακαή λιγότερο βάθος, να είναι περισσότερο ή λώ; Οχι, δεν με ενδιαφέρει η προσφορά λιγότερο «δικές τους». σας… Είπα ΔΕΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΜΑΙ… όχι… Πολλές φορές, όμως, οι αρχικές ιδέες γεια σας. των παιδιών για την ταινία που θα φτιάΚλείνει το τηλέφωνο και το αφήνει χναμε πήγαζαν από προβλήματα που νευριασμένος στο γραφείο. Το βλέμμα απασχολούσαν τα ίδια, ξεφεύγοντας από του γυρίζει στην οθόνη. Η οθόνη είναι τα τετριμμένα θέματα στα οποία συχνά λευκή. CUT: επικεντρώνονται οι εκπαιδευτικοί ή αναΣτο σχολικό περιβάλλον το σενάριο ζητούν τα φεστιβάλ (βλ. μπούλινγκ). συνήθως δεν έχει την τεχνική μορφή που Ναι, αλλά δεν γράφουν όλοι. Και δεν βλέπουμε στα σενάρια των επαγγελμαχρειάζεται. Ο κινηματογράφος είναι μια τιών. Είναι απλά η ιστορία που θέλουμε ομαδική δουλειά. Οχι όμως σαν τα ομανα γυρίσουμε –στην καλύτερη περίπτωδικά αθλήματα όπου όλοι πρέπει να είναι ση– ή κάποιες σημειώσεις. Μεταξύ μας, καλοί στο ίδιο πράγμα. Να κλοτσάνε την όμως, οποιοδήποτε κείμενο σκεπτόμαμπάλα ή να βάζουν καλάθι. Είναι μια ομαστε να το κάνουμε ταινία, δεν ονομάζεται δική δουλειά, όπου ο καθένας μπορεί να σενάριο. βοηθήσει από το δικό του πόστο. Μπορεί Στη λέξη όμως που θα σταθώ είναι η η αρχική ιδέα/ιστορία να είναι ενός παι«ιστορία». Για να γυρίσουμε μια ταινία, διού, στο στάδιο, όμως, του σεναρίου
Θ
όλοι μπορούν να συνεισφέρουν με ιδέες για την εξέλιξη ή τη βελτίωση της ιστορίας, με τον τελικό λόγο να τον έχει πάντα ο σεναριογράφος. Επιπλέον, όταν αρχίσουν τα γυρίσματα υπάρχουν πάρα πολλά πόστα, κυρίως πίσω από την κάμερα, ώστε το κάθε παιδί να βοηθήσει όπως μπορεί. Ακόμα και στο animation, υπάρχουν τόσο πολλές τεχνικές που δεν χρειάζεται όλοι να ξέρουν να ζωγραφίζουν. Ας γυρίσουμε, όμως, στη συγγραφή του σεναρίου. Το Brainstorming είναι μια καταπληκτική διαδικασία, αν και αποτελεί πολλές φορές πονοκέφαλο για τον εκπαιδευτικό, που δεν έχει την πείρα για το τι μπορεί να γυριστεί και τι όχι σε μια ταινία. Για τα παιδιά, όλες οι ιδέες είναι καταπληκτικές. Ο κανόνας, τουλάχιστον στη δική μου προσέγγιση, είναι ότι «στον κινηματογράφο, όλα μπορούν να γίνουν και να γυριστούν». Δεν μπορείς να πείσεις ένα παιδί για το αντίθετο. Αυτό όμως που πρέπει να καταλάβουν τα παιδιά είναι αν αυτό που θέλουν να δείξουν εξυπηρετεί την ιστορία τους. Αν ένα εφέ, για παράδειγμα, ή μια ολόκληρη εντυπωσιακή σκηνή εξυπηρετούν την πλοκή ή απλώς θέλουν να εντυπωσιάσουν τον θεατή. Το σημαντικότερο, όμως, όπως και στο Ελεύθερο Κείμενο, είναι οι ιστορίες αυτές να βγουν από το μυαλό τους και να καταλήξουν στο χαρτί. Μόνο έτσι μπορεί να γίνει συζήτηση, βελτίωση, διόρθωση σε μια ιστορία. Οταν αυτή έχει ολοκληρωθεί και έχει αποτυπωθεί στο χαρτί. Στο μυαλό μας συνήθως έχουμε διάσπαρτες σκηνές της ιστορίας που φαντάζουν καταπληκτικές. Και μπορεί να είναι. Δεν αποτελούν όμως μια ολοκληρωμένη ιστορία. Και αυτό φαίνεται στο χαρτί. Εκεί μπορούν να εντοπιστούν τα κενά της αφήγησης, να απαντηθούν ερωτήματα που μπορεί να δημιουργηθούν στο κοινό (της τάξης για
αρχή) ή ακόμη να αλλάξει και το τέλος της ιστορίας. Η παρουσίαση των ιδεών ή των ιστοριών μπορεί να ακολουθήσει τη διαδικασία του Ελεύθερου Κειμένου για την επιλογή της ιστορίας που θα γίνει σενάριο. Εδώ όμως αρχίζουν και οι διαφοροποιήσεις, όπως θα δούμε. Πριν ολοκληρωθεί το πρώτο μέρος του προβληματισμού για τη σχέση του Ελεύθερου κειμένου με το Ελεύθερο Σενάριο είναι σημαντικό να επιστήσω την προσοχή στο εξής: Αυτός που ασκεί τα καθήκοντα του συντονιστή, ο ενήλικας, ο εκπαιδευτικός, καλό είναι να έχει πειραματιστεί στη δημιουργία ταινιών σε σχολικό περιβάλλον. Πολλές φορές χρειάστηκε να αφήσω μια σεναριακή ιδέα στην άκρη, όχι γιατί δεν ήταν καλή, αλλά γιατί με τα χρονικά δεδομένα προετοιμασίας και γυρισμάτων δεν θα είχαμε τον χρόνο να την ολοκληρώσουμε σωστά. Ετσι, αντί να «κάψουμε» την ιδέα, μαθαίνουμε να κάνουμε ταινία με κάτι λιγότερο απαιτητικό. Επίσης, καλό είναι ιδέες που είναι σε αρχική μορφή, αυτή της προετοιμασίας, να αφήνονται στην άκρη, δίνοντας στον δημιουργό τον χρόνο να τις ολοκληρώσει με περισσότερες λεπτομέρειες. Οι περισσότερες ιδέες μπορούν να καταλήξουν σε μια καλή ιστορία, απλά μερικές ιδέες χρειάζονται περισσότερο χρόνο και δουλειά. Πάντα, όμως, όσες ιδέες ή ιστορίες δεν επιλέγονται, θα πρέπει να γίνεται ξεκάθαρο στα παιδιά, όπως και στα ελεύθερα κείμενα που δεν επιλέγονται, ότι μπορούν να βελτιωθούν ή να ολοκληρωθούν σε κάποια άλλη χρονική περίοδο, ανάλογα με την περίπτωση. * Από το βιβλίο «ΜΝΗΜΟΝΙΟ ΘΕΣΜΙΚΗΣ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ» του René Laffite και της ομάδας «Προς μια Θεσμική παιδαγωγική». Μετάφραση: Χάρης Παπαδόπουλος