32 5|12|202 3
ΕΙΔΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΊΔΑΣ ΤΏΝ ΣΥΝΤΑΚΤΏΝ»
ΕΊΜΑΣΤΕ ΕΔΏ! ● Για ένα ανοιχτό σχολείο ● Μια συμπεριληπτική κοινωνία ● Μια δημοκρατική χώρα τη χριστιανική πίστη η 6η του Δεκέμβρη αποτελεί μια σημαντική ημερομηνία, ημέρα εορτασμού του Αη Νικόλα, προστάτη όχι μόνο των θαλασσινών αλλά και των παιδιών. Στην Ελλάδα όμως αποτελεί και μια ημέρα μνήμης για ένα ακόμη παιδί που δολοφονήθηκε, που έπεσε θύμα της χρόνιας αστυνομικής βίας, είναι η μέρα του Αλέξη, η μέρα του 15χρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου.
Σ
Γιατί μπερδεύω τούτη εδώ με μι’ άλλην ιστορία; Είν’ ένα χέρι που πονάει, βαρύ και λαβωμένο. Βλέπω συχνά στον ύπνο μου έναν άσπρο καρχαρία με περιμένει νηστικός ή εγώ τον περιμένω; Οπως γράφει ο ενάλιος εορτάζων ποιητής Νίκος Καββαδίας, μπερδευόμαστε από τις πολλαπλές παρόμοιες ιστορίες... Ιστορίες κρατικής καταστολής απέναντι στην ορμή της παιδικής και νεανικής ηλικίας που είτε ονειρεύεται έναν κόσμο άλλο, πιο δίκαιο, πιο ζωντανό είτε ζει αόρατη στο περιθώριο, ανάμεσά μας. Ο ΕΠΊΣΗΣ δολοφονημένος από αστυνομικό 15χρονος Μιχάλης Καλτεζάς είναι ένα ακόμη παιδί που παλεύει να μην πνιγεί από τα κύματα της συλλογικής ιστορικής λήθης. Βρίσκεται συχνά βυθισμένος μαζί με δεκάδες άλλους νέους όπως ο Ιάκωβος Κουμής, η Σταματίνα Κανελλοπούλου, ο Βασίλης Μάγγος, οι Ρομά Νίκος Σαμπάνης, Κώστας Φραγκούλης, Χρήστος Μιχα-
λόπουλος και ο κατάλογος δεν έχει τέλος... Εμείς, οι ζωντανοί, ως πολίτες και ως εκπαιδευτικοί έχουμε την ελάχιστη υποχρέωση όχι απλά να ονοματίζουμε τον άσπρο καρχαρία αλλά κυρίως να τιμούμε -μαζί με τα παιδιά- την ιστορική μνήμη όλων των αδικοχαμένων. Πρέπει να μπορούμε να θυμόμαστε και να μιλάμε για όλα αυτά, όπως έλεγε και ο διάσημος Πορτογάλος λογοτέχνης Ζοζέ Σαραμάγκου, σε παλαιότερη συνέντευξή του: «Δεν λειτουργεί η μνήμη και αυτό είναι ένα από τα σημερινά προβλήματα. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι αυτό που μετρά είναι η ημέρα που βρισκόμαστε σήμερα. Αυτό είναι ένα τρομερό λάθος. Είμαστε πλασμένοι από το παρελθόν. Το προσωπικό και το συλλογικό παρελθόν. Γι’ αυτό δεν πρέπει να λησμονούμε τίποτε... Οι λέξεις μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο, για να συμβεί όμως αυτό πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να ειπωθούν. Οχι όμως μόνο να ειπωθούν, αλλά και να πέσουν σε γόνιμο έδαφος, ώστε να μετατραπούν σε κινητήρα δράσης». ΕΤΣΊ ΕΓΊΝΕ με τη συμμετοχή μας στο 2ο Φεστιβάλ για τον Παύλο Φύσσα στο Κερατσίνι. Λέξεις καρφώσαμε να γίνουν γόνιμες. Κι έχουμε και συνέχεια. Φέτος, για άλλη μια χρονιά επιχειρήθηκε, με την αρχική εγκύκλιο του υπουργείου Παιδείας, να μην εορταστεί στα σχολεία η επέτειος του Πολυτεχνείου. Εμείς, ως Σκασιαρχείο τιμώντας τα 50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, συνεργαστήκαμε ξανά με τον καλλιτέχνη Ζάφο Ξαγοράρη και
στηριζόμενοι στην εφήμερη εγκατάστασή του συνδιαμορφώσαμε μια εικαστική πρόταση για εκπαιδευτική δράση στην τάξη. Ταυτόχρονα, βρεθήκαμε για 3η συνεχόμενη χρονιά στο Πολυτεχνείο, κάνοντας εργαστήρια χαρακτικής και τυπωμάτων και φυσικά πολύ ραδιόφωνο με τα παιδιά. Τέλος, η ομάδα βιβλιοθήκης του Σκασιαρχείου φιλοξένησε στον χώρο μας, στον Ασπάλαθο, το Μουσικοθεατρικό Αναλόγιο «Μνημοσύνη», βασισμένη στο έργο του συνάδελφου δάσκαλου Δημήτρη Φιλελέ. ΤΟΝ ΝΟΕΜΒΡΊΟ μετά από πρόσκληση της Ιακωβατείου Βιβλιοθήκης και του τοπικού ΣΕΠΕ, ταξιδέψαμε με το Σκασιαρχείο στην Κεφαλονιά, την πατρίδα του Νίκου Καββαδία αλλά και γενέθλιο τόπο δύο μεγάλων παιδαγωγών, του Γεώργιου Φωτεινάτου (1880 – 1963) και του Παναγή Δημητράτου (1886-1944). Ο Δημητράτος εκτελέσθηκε από τους Ελληνες ταγματασφαλίτες και θυσιάστηκε παίρνοντας τη θέση του γιου του. Στο σπίτι του στην οδό Δουκίσσης Πλακεντίας 3, στους Αμπελοκήπους, γεννήθηκε η ΕΠΟΝ. Στο Αργοστόλι και στο Ληξούρι παρουσιάσαμε εκτενείς τεκμηριώσεις ιστορικής μνήμης για τους δύο αυτούς παιδαγωγούς. Πιο συγκεκριμένα για το πώς οι σοσιαλιστικές ιδέες του Δημητράτου για την Παιδαγωγική στο Μεσοπόλεμο και τον ρόλο του Δασκάλου στον κοινωνικό μετασχηματισμό συνδέονται άρρηκτα με την παιδαγωγική Φρενέ. Αρκετά από τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία
βρίσκονται στο λογοκριμένο αναγνωστικό που αφιερώθηκε στον Παύλο Φύσσα το 2014 «Οι φιλίες των παιδιών», βιβλίο που επανεκδόθηκε λίγες μέρες πριν και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις του Σκασιαρχείου. Ο Π. Δημητράτος όπως κι ο Φρενέ, ο Κόρτσακ, ο Φρέιρε, προσωπικότητες που μεταξύ άλλων αποτελούν αστείρευτη πηγή έμπνευσης για το Σκασιαρχείο, οραματίζονταν μία άλλη παιδαγωγική για όλα τα παιδιά. Μία παιδαγωγική αντιπολεμική, αντιφασιστική, με πολλή τέχνη, με ενσυναίσθηση για τον άλλο, που να καλλιεργεί την πολιτειότητα και την κριτική ιστορική σκέψη. Κάποιοι μπορεί να νομίζουν ότι ονειροπολούμε σε θαλάσσιες περιπλανήσεις αναζητώντας μια κάποια ουτοπία... Αλλά δεν είναι έτσι. ΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΡΏΤΗ εβδομάδα του Δεκέμβρη, στα στεριανά μέρη του Πύργου και της Αμαλιάδας μία από τις ονειρικές παιδαγωγικές τεχνικές του Φρενέ, αυτή του κινηματογράφου, παίρνει και φέτος σάρκα και οστά. Φυσικά μιλάμε για το 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και Νέους καθώς και την 23η Ευρωπαϊκή Συνάντηση Νεανικής Οπτικοακουστικής Δημιουργίας Camera Ζizanio. Δεκατέσσερα σχεδόν χρόνια πριν, στη σκοτεινή κινηματογραφική αίθουσα του ιστορικού Σινέ Φιλίπ της ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ
2
Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2023
| 20 ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ Της ΣΟΦΙΑΣ ΚΟΥΦΟΥ*
Κυψέλης, χάρη στην προβολή της ταινίας «Το Σκασιαρχείο», γνωρίστηκαν εκεί τα τρία ιδρυτικά μέλη της παιδαγωγικής μας ομάδας, ο Νίκος, ο Μπάμπης και η Σοφία. Μέσα στον Δεκέμβριο συνεχίζονται με μεγάλη συμμετοχή: ● το ετήσιο πολυήμερο επιμορφωτικό σεμινάριο παιδαγωγικής Φρενέ στην Αθήνα, καθώς και το πολυήμερο επιμορφωτικό σεμινάριο σεξουαλικής αγωγής για το σχολείο, τα οποία διοργανώνει και υλοποιεί το Σκασιαρχείο και που απευθύνονται σε εκπαιδευτικούς της δημόσιας εκπαίδευσης, φυσικά με δωρεάν συμμετοχή – όπως όλες οι δράσεις μας. ● οι συναντήσεις των Δικτύων Φρενέ σε διάφορες πόλεις στην Ελλάδα. ΣΈ ΜΙΑ ΈΠΟΧΉ όπου ο φασισμός έχει ξυπνήσει από τα σκοτεινά του βάθη, προσπαθούμε να σταθούμε ακόμα πιο συλλογικά κατά της αδικίας και της ρατσιστικής βίας. Η αντιφασιστική μας δέσμευση πρέπει να είναι ακόμη πιο δυνατή και ενωμένη, όχι μόνο για τα παιδιά που χάνονται στις γειτονιές μας, αλλά και για τα παιδιά που συνεχίζουν να πνίγονται στη θάλασσα της Μεσογείου. Σε συνεργασία με το «Πανελλήνιο Δίκτυο για το Θέατρο στην Εκπαίδευση» και το «Σημείο για τη μελέτη και την αντιμετώπιση της Ακροδεξιάς» ξεκινάμε μια σημαντική νέα συνέργεια για ασφαλή σχολεία, ανοιχτή κοινωνία και δημοκρατία, τους «Δρόμους Συμπερίληψης». Πρώτος σταθμός Μυτιλήνη, 8-10 Δεκεμβρίου, ενώ τους επόμενους μήνες θα βρεθούμε σε Ρέθυμνο, Ρόδο και Αλεξανδρούπολη. Στην αγκαλιά της μνήμης του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, η ημέρα του Αη Νικόλα φέρνει στο φως την ανάγκη για αντίσταση ενάντια στην αδικία. Καθώς τιμούμε τον προστάτη των παιδιών, δεν φεύγει από τον νου μας ότι εκατομμύρια παιδιά, όπως ο δικός μας Αλέξανδρος, στερούνται πρόωρα το δικαίωμα στην αθωότητα και τη ζωή. Πόσα και πόσα παιδιά, νέοι και νέες, ονειρεύονται να ανοίξουν τα φτερά τους σε ουρανούς, στεριές και θάλασσες, αλλά οι πόλεμοι και οι αδικίες σβήνουν ανελέητα τα όνειρά τους; Και με τι καρδιά φέτος, στις 20 Νοεμβρίου, να γιορτάσουμε την Παγκόσμια Ημέρα Δικαιωμάτων των Παιδιών με τόσες χιλιάδες νεκρά παιδιά στην Παλαιστίνη και τον κόσμο; ΑΣ ΔΡΑΣΟΥΜΈ, αφού τα λόγια μόνο δεν αλλάζουν τον κόσμο. Ας αντισταθούμε στην απάθεια και ας αγωνιστούμε για έναν κόσμο όπου η αθωότητα των παιδιών θα προστατεύεται και η ελπίδα δεν θα πνίγεται στις θάλασσες και τα ερείπια των βομβαρδισμών. Χρόνια πολλά, φίλες και φίλοι, και καλή, καλύτερη, χρονιά! Ή Συντακτική Έπιτροπή: Βογανάτσης Δαμιανός, Μπαλτάς Μπάμπης, Παπαδόπουλος Χάρης, Σπήτα Βίκυ. Επικοινωνήστε μαζί μας και στείλτε μας τα κείμενά σας για δημοσίευση στο εξής μέιλ: periodikofreinet@gmail.com
ο ζήτημα αν τελικά όντως έχουμε ένα σχολείο για όλα τα παιδιά νομίζω μας έχει απασχολήσει κατά καιρούς όλες και όλους. Η ανάγκη αυτή να αξιολογηθούν τα παιδιά με τα ίδια μέτρα και σταθμά αναδεικνύεται από το σχολικό σύστημα και τα εγχειρίδια. Και η αλήθεια είναι πως τα αναμορφωμένα αναλυτικά προγράμματα του 2003 δίνανε πολλές ελπίδες πως θα υπάρχει κάποια παραπάνω αυτονομία του/της εκπαιδευτικού να σχεδιάσει το υλικό του/της και να διαμορφώσει τη διδακτική του/της σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης.
Τ
ΤΟ ΑΠΟΤΈΛΈΣΜΑ όμως και σε αυτά τα προγράμματα ήταν ένα: να μεγαλώσει το χάσμα ανάμεσα στους «δυνατούς» και σ τους πιο «αδύναμους» μαθητές. Και ήταν λογικό επακόλουθο. Τα βιβλία φτιάχτηκαν σαν να απευθύνονταν μόνο σε παιδιά προνομιακών κοινωνικών περιβαλλόντων και αυτομάτως απέκ λειαν παιδιά από παραμεθόριες, απομακρυσμένες περιοχές, παιδιά μετανασ τών και περιθωριοποιημένων ομάδων, παιδιά από μη προνομιούχα οικονομικά περιβάλ λον τα. Ετυχε μέσα σε αυτά τα χρόνια που διδάσκουμε αυτά τα βιβλία να είμαι σε μια περιοχή που τα παιδιά δεν είχαν δει ταμπέλα αυτοκινητόδρομου, παιδιά που με ρωτούσαν τι χρώμα είναι ακριβώς η θάλασσα και παιδιά που ένιωθαν εντελώς αποξενωμένα από αυτή τη γλωσσική νόρμα με την οποία έπρεπε να ευθυγραμμιστούν… Και όχι μόνο, έπρεπε να την αναπαράγουν και να μπουν σε ένα σύστημα εξετάσεων που βαθμολογεί με βάση αυτή. ΘΥΜΑΜΑΙ κάτι απελπισμένες προσπάθειες επεξήγησης του τεχνικού λόγου της Ιστορίας της Στ΄ Δημοτικού σε παιδιά που είχαν δική τους διάλεκ το, διανθισμέ νη με πολλές λέξεις που αφορούσαν τις κτηνοτροφικές δουλειές των γονέων τους. Θα μου πεις, δικαίωμα έχουν όλα αυτά τα παιδιά να μάθουν να γράφουν και να κατανοούν τα επίσημα και τεχνικά κείμενα με βάση τα οποία εξετάζει και αξιολογεί το ελληνικό εκπαιδευτικό σύσ τημα, ώσ τε να μπορέσουν να ανταποκριθούν
|
Ενα σχολείο για
Κι αν προετοιμάσουμε τέτοιους ενεργούς πολίτες, αν οι μαθητές μάθουν από μικροί να σέβονται τη γνώμη και το πρόσωπο των ανθρώπων με τους οποίους συνυπάρχουν, τότε μπορούμε να ελπίζουμε πως θα ξυπνήσουμε μια μέρα κι η κοινωνία μας θα είναι καλύτερη… στις ανάγκες της κοινωνίας αύριο. Ναι, συμφωνώ. Δικαίωμά τους όμως είναι επίσης να λαμβάνεται υπόψη κάθε ανάγκη και κάθε πλαίσιο της κοινότητας μέσα στην οποία ζουν. Κ Α Ν Έ Ι Σ Κ Α Ι Κ Α Μ Ι Α δε ν μπορεί να μάθει να χρησιμοποιεί μια γλώσσα αν δεν μπει σ το πλαίσιο και σ την περίσταση να τη χρησιμοποιήσει. Κανείς και καμιά δε ν μπο ρεί να προσαρμοστεί σε ένα επίσημο ύφος λόγου αν δεν υπάρξει η περίσταση που θα το χρησιμοποιήσει. Ο Freire, αγαπημένος φίλος του Kozol και θεμελιωτής του κριτικού γραμματισμού, έ λε γε πως η ανάγνωση ενός κειμένου είναι ανάγνωση της πραγματικότητας με συγκεκριμένο τρόπο. Δεν υπάρχει α-πολιτική ανάγνωση, δεν υπάρχει α-πολιτική πράξη, δεν υπάρ-
χει ουδέτερο κείμενο. Το να αφουγκραστείς τις ανάγκες όλων αυτών των παιδιών που π ροέρχον ται από μη π ρο νομιούχα περιβάλλοντα για να μπορέσουν να αποκ τήσουν ίσες ευκαιρίες με όλα τα υπόλοιπα παιδιά είναι κι αυτό πολιτική πράξη. Από τη στιγμή που αμφισβητούμε το αναπόφευκτο και αναζητάμε καινούριους δρόμους και μονοπάτια, ξεκινάμε ένα ταξίδι ελπίδας. Σίγουρα δεν υπάρχουν εύκολες απαν τήσεις, υπάρχουν όμως ερωτήσεις που πρέπει να θέτουμε και να προσπαθούμε να απαντήσουμε μαζί. Πότε λοιπόν η μάθηση θα πάψει να λειτουργεί σαν τον Προκρούστη; Πότε όλα αυτά που ζητάμε στο σχολείο θα συμβούν με φυσικό τρόπο; Εδώ έρχε ται να απαν τήσει η Παιδαγωγική Freinet που προσφέρει απλόχερα τεχνι-
κές για να γίνει το μάθημα φυσική διαδικασία κι όχι καταναγκασ τικό έργο. Α ρκεί να πιστέψουμε ότι μπορεί να συμβεί. Και να πισ τέψουμε στα παιδιά, είναι πολύ πιο ικανά από όσο φανταζόμασ τε, είναι πολύ πιο δίκαια όταν λειτουργούν σαν κοινότητα, είναι πολύ πιο έτοιμα από όσο νομίζουμε. ΑΡΚΈΙ ΝΑ ΝΙΏΣΟΥΝ πως ανήκουν σε μια κοινότητα, αρκεί το σχολείο τους να είναι ένα Σχολείο της Κοινότητας που θα δίνει στα παιδιά την ευκαιρία να αλληλεπιδρούν με το φυσικό και κοινωνικό τους πλαίσιο. Και πώς άραγε θα γίνει όλο αυτό; Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Γράφουμε κείμενα και παράγουμε λόγο, όταν υπάρχει κάποιος να μας ακούσει, όταν το κείμενό μας αφορά άλλους ανθρώπους. Η ανάγκη του παιδιού να επικοινωνήσει, να μπει σε μια ομάδα, να λειτουργήσει μέσα σε αυτή μπορεί να αποτελέσει μηχανισμό που θα πολλαπλασιάσει την προσπάθεια σε κάθε γνωστικό αντικείμενο του σχολείου. Κι αντί λοιπόν απλά να στεκόμαστε και να «κοκκινίζουμε» τα ορθογραφικά που θα κάνει ένα παιδί, ας δημι-
|
21 |
Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2023
όλους και όλες Ετυχε μέσα σε αυτά τα χρόνια που διδάσκουμε αυτά τα βιβλία να είμαι σε μια περιοχή που τα παιδιά δεν είχαν δει ταμπέλα αυτοκινητόδρομου, παιδιά που με ρωτούσαν τι χρώμα είναι ακριβώς η θάλασσα και παιδιά που ένιωθαν εντελώς αποξενωμένα από αυτή τη γλωσσική νόρμα με την οποία έπρεπε να ευθυγραμμιστούν… ουργήσουμε την περίσταση της επικοινωνίας… Η αλληλογραφία, τα νέα του Σαββατοκύριακου, τα μικρά βιβλία, τα ελεύθερα κείμενα, όλες αυτές οι τεχνικές δημιουργούν τη συνθήκη να γράψουν τα παιδιά μικρά ή μεγάλα κείμενα, κι όχι μόνο να γράψουν αλλά και να πάρουν χαρά από αυτά. Κι όλα αυτά μπορούν να συνδέονται με τη δημιουργία σχολικής εφημερίδας που σημαίνει αλληλεπίδραση με την τοπική κοινότητα. Μα και στα Μαθηματικά και στη Φυσική, τι πιο βαρετό από το να αποστηθίζει κανείς κανόνες χωρίς να έχει καταλάβει τι σημαίνουν όλα αυτά για την πραγματική ζωή… Α Σ ΠΑΜΕ σε πραγματικές σ υνθήκες οργανώνον τας «εκδρομή» στο τοπικό super m ar k e t, αγ ο ρ άζο ν τας κ αι πληρώνοντας με πραγματικά χρήματα, μετρώντας αποστάσεις σε κατασκευές, κάνοντας πειράματα, φτιάχνοντας έναν κήπο, μαζεύοντας πληροφορίες για το πώς αναπτύσσεται και σε ποια εδάφη ευδοκιμεί ένα φυτό… Πόσο σημαντική και η παιδαγωγική της αυλής που τόσο την έχουμε παραγκωνίσει στις μεγάλες πόλεις
όπου κυριαρχεί το τσιμέντο… Σε όλες αυτές τις περιστάσεις τα παιδιά δημιουργούν, μαθαίνουν να αναλαμβάνουν την ευθύνη και θεμελιώνουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στον/στη διπλανό/ή τους. Κι όσο για τα μαθήματα όπως η Γεωγραφία, η Ιστορία κι όλα τα υπόλοιπα, η άκριτη αποστήθιση και η αναπαραγωγή τεχνικών κειμένων δεν φέρει κάποιο μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα, κανείς και καμιά δεν είναι δυνατόν να θυμάται τόσες πληροφορίες για μεγάλο χρονικό διάστημα. ΤΙΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ μόνο για το εξετασ τικό σύσ τημα και μετά συνήθως απορρίπτονται από τη μνήμη. Η γνώση κερδίζεται μέσα από την εμπειρία και το πείραμα. Τα παιδιά μπορούν να ερευνούν σε ομάδες εργασίας, να ψάχ νουν πληροφορίες, να βρίσκουν διαφορετικής οπτικής κείμενα, να αναζητούν ποιήματα και λογοτεχνικά κείμενα για κάθε ιστορική εποχή, να επισκέπτονται όσα μέρη είναι κάθε φορά δυνατόν και να συνδυάζουν τις πληροφορίες που συλλέγουν σε ομαδικές εργασίες. Γι’ αυτό και η Παιδαγωγική Freinet ενθαρρύνει τις επιτόπιες έρευ-
νες, τις έρευνες δράσης, τα σχέδια δράσης (projects), κατά τη διάρκεια των οποίων τα παιδιά παίρνουν συνεντεύξεις, φωτογραφίζουν, ερευνούν στο διαδίκτυο και μέσα από τη δική τους έρευνα παράγουν ένα συλλογικό έργο το οποίο αφορά όχι μόνο το σχολείο αλλά και την τοπική κοινότητα, δηλαδή μαθαίνουν βιωματικά. ΜΑ ΤΟ ΠΙΟ σημαντικό ίσως στο σχολείο της Κοινότητας είναι ο τρόπος που μαθαίνουν τα παιδιά να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. Βλέπουμε καθημερινά τη βία μεταξύ συνομηλίκων να αυξάνεται, όλο και περισσότερα κρούσματα καταγράφονται καθημερινά. Και είναι λογικό, αφού οι εξουσιασ τικές σχέσεις και η καθημερινή εκμετάλλευση των ανθρώπων είναι καθημερινή εικόνα. Γι’ αυτό είναι εξαιρετικά σημαντική η σύσταση των μαθητικών συμβουλίων όπου όλοι και όλες έχουν ίση δύναμη και ίση ψήφο. Δεν επιβάλλεται καμία γνώμη, δεν δρα κανείς εξουσιασ τικά, δε ν υπάρχει αρχηγός, υπάρχει μόνο ο διάλογος, ο αλληλοσεβασμός, η δικαιοσύνη, η αλληλοκατανόηση και η ελευθερία του λόγου. Ολα αυτά μαζί οδηγούν σε συλλογικές αποφάσεις και δράσεις σύμφωνα με πλάνα εργασίας. Κι αν προετοιμάσουμε τέτοιους ενεργούς πολίτες, αν οι μαθητές μάθουν από μικροί να σέβον ται τη γνώμη και το πρόσωπο των ανθρώπων με τους οποίους συνυπάρχουν, τότε μπορούμε να ελπίζουμε πως θα ξυπνήσουμε μια μέρα κι η κοινωνία μας θα είναι καλύτερη… Τότε θα μπορούμε να λέμε πως «Η πιο όμορφη θάλασσα είναι αυτή που δεν έχουμε ακόμα ταξιδέψει… Τις πιο όμορφες μέρες μας δεν τις έχουμε ζήσει ακόμα». Οταν όλα αυτά συμβούν, όταν το σ χολ είο μας γ ίν ει πραγματικά έ να σ χολείο της Κοινότητας κι ο Freinet ο εμπνευσ τής μας, τότε θα μπορούμε να μιλάμε για ένα σχολείο που προσφέρει ίσες ευκαιρίες σ τη μάθηση, ένα σχολείο για όλους και για όλες. *Δασκάλα-μέλος του Συνεργατικού Δικτύου Εκπαιδευτικών Ηλείας με την Παιδαγωγική Freinet
3
Ο ρόλος των μητρικών/ πρώτων γλωσσών Της ΣΑΝΤΡΑΣ ΑΪΒΑΖΟΓΛΟΥ*
της διγλωσσίας και στη συνεισφορά της μητρικής στην κατάκτηση τον σύγχρονο κόσμο της δεύτερης γλώσσας, όπως επίσυχνά τις συζητήσεις σης ότι η διδασκαλία της μητρικής της ευρύτερης κοινωτων παιδιών μπορεί να βοηθήσει νίας αλλά και πιο εξειδιείτε στην ευρύτερη γλωσσική αλλά κευμένων κλάδων της και γνωστική τους ανάπτυξη αλλά Γλωσσολογίας, της Παιδαγωγικής και στην ενδυνάμωση της αυτοκαι της Εκπαίδευσης έχουν απαεικόνας και της αυτοαντίληψης σχολήσει το ζήτημα της διγλωστους. Σε κάθε περίπτωση, όμως, σίας, κατά πόσο αυτή ως συνθήκη αποτελεί αναφαίρετο δικαίωμα αφορά εμπόδιο στην ανάπτυξη ή των αλλόγλωσσων ανθρώπων να και στην επικοινωνία μεταξύ των έχουν τη δυνατότητα χρήσης ή και ανθρώπων ή αντιθέτως σε προτέρηδιδασκαλίας τους στη γλώσσα του μα και εάν η ύπαρξη χώρου έκφραπολιτισμού της χώρας προέλευσής σης ή ακόμα και η διδασκαλία της τους, καθότι αυτή δεν αφορά μόνο μητρικής γλώσσας των εκπαιδευμέσο πραγμάτωσης επικοινωνίας ομένων ωφελεί στην κατάκτηση αλλά είναι φορέας και αξιών ή αντιμιας δεύτερης γλώσσας ή αν απολήψεων. Ακόμα περισσότερο, εάν τελεί τροχοπέδη προς τη νέα γνώδιδάσκονταν και στους γηγενείς ση αλλά και την πιο ομαλή σχολική μαθητές θα μπορούσε να αποτεκαι κοινωνική ένταξη. Με λίγα λόλέσει εμπλουτισμό για όλους και για, εάν η χρήση ή ε ργα λ είο διαπο και διδασκαλία της λιτισμικής επικοιΗ επιστημονική μητρικής αποτελεί νωνίας και σχέσης κοινότητα στην εμπόδιο ή αφορά μεταξύ όλων των σε βοήθημα για εμπλεκομένων της πλειονότητά της τους δίγλωσσους σχολικής κοινότητείνει πλέον στην ή σε δικαίωμα των τας (γονείς - μαθηαναγνώριση των δίγλωσσων ή ακότές - εκπαιδευτιμα και σε εμπλουκοί). ωφελειών και τισμό για το σύνολο Εν κατακ λείπροτερημάτων της της κοινωνίας. δι, πέρα απ’ όλες Κύρια επιχειρήτις δυσκολίες που διγλωσσίας και ματα όσων είναι είναι υπαρκ τές στη συνεισφορά αν τίθε τοι με τη (καθώς πλέον πατης μητρικής στην χρήση ή και διδαρουσιάζεται πλησκαλία της μητριθώ ρ α γλω σσών κατάκτηση της κ ής ε ί ν αι ό τ ι μ ε μέσα στις σχολικές δεύτερης γλώσσας αυτόν τον τρόπο τάξεις και τα οργαμειώνεται η δυνανωμένα κράτη και τότερη έκθεση άρα και εκμάθηση είναι δύσκολη η υιοθέτηση ενός της δεύτερης γλώσσας, περιορίζεμόνο προγράμματος ή η εφαρμογή ται η ανάπτυξη της «ευφυΐας» των μιας de jure πολιτικής), θεωρώντας δίγλωσσων (κυρίως μαθητών) και ως δεδομένο ότι η γλώσσα αφορά εμποδίζεται η κοινωνική τους ενσυστατικό στοιχείο του κάθε πολισωμάτωση στον εκάστοτε εθνικό τισμού και η αποδοχή μιας γλώσκορμό. Από την άλλη, οι υπέρμασας συνεπάγεται ενδυνάμωση της χοι της διδασκαλίας της μητρικής/ ταυτότητας των υποκειμένων που πρώτης γλώσσας σε χώρους όπου τον φέρουν, κρίνεται απαραίτητη είναι κυρίαρχη μια άλλη γλώσσα η ελευθερία χρήσης της μητρικής υποστηρίζουν ότι η ενίσχυση της γλώσσας, η εξυπηρέτηση σε δημόεννοιολογικής υποδομής των παισιες υπηρεσίες στη μητρική αλλά διών στη μητρική τους γλώσσα στο και η διδασκαλία της μέσα και έξω σχολείο ή και στην κοινωνία ευρύαπό το σχολείο, προσδοκώντας σε τερα είναι αυτή που θα προσφέρει μια κοινωνία ανοιχτή και δημοκραθεμέλια ως προς τη μακροπρόθετική που λαμβάνει υπόψη την ετεσμη ανάπτυξη γλωσσικών δεξιορότητα ως δομικό χαρακτηριστικό τήτων και στη δεύτερη γλώσσα. της ύπαρξής της και όχι ως εξωτεΥποστηρίζεται δε ότι η χρήση της ρική απειλή. Η αδυναμία κατανόημητρικής δεν έχει αποδειχτεί να σης των παραπάνω εκ μέρους των διαδραματίζει αρνητικό ρόλο στην εκπαιδευτικών και άλλων θεσμικατάκτηση της δεύτερης, αλλά κών παραγόντων συμβάλλει αναμαντιθέτως συνιστά ένα υποστηφίβολα στη διαιώνιση εκπαιδευτιρικτικό εργαλείο. Παρά τις όποιες κών, κοινωνικών και οικονομικών διχογνωμίες, βέβαια, η επιστημοανισοτήτων. νική κοινότητα στην πλειονότητά της τείνει πλέον στην αναγνώριση *Δασκάλα στο 87ο Πειραματικό Διαπολιτιτων ωφελειών και προτερημάτων σμικό Δημοτικό Σχολείο Αθηνών
Σ
4
Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2023
| 22
ΛΕΏΝΗ ΒΙΔΑΛΗ (παλιά μαθήτρια της σχολής)
Η Σχολή Αηδονοπούλου στην Αθήνα Συνέντευξη στον ΜΠΑΜΠΗ ΜΠΑΛΤΑ*
γκεντρώναμε γραφική ύλη και ό,τι άλλο κάθε τόσο και τα στέλναμε κυρίως στο «αδελφό» μας σχολείο που κατά κάποιο τρόπο είχαμε υιοθετήσει, στο Λιτόχωρο Πιερίας. Ακόμα θυμάμαι τις συγκινητικές επιστολές που ανταλλάσσαμε. Με την Επιτροπή Κουκλοθεάτρου παίζαμε παραστάσεις και εκτός σχολείου σε ιδρύματα με παιδιά και άλλα σχολεία της περιφέρειας. Οι δικοί μας ήρωες ήταν η Κυρα-Καλή και ο Κοκός στα πρότυπα του ΜπαρμπαΜυτούση και του Κλούβιου.
να σχολείο στο κέντρο της Αθήνας που έγινε γνωστό ιδιαίτερα από την Αλκη Ζέη. Μια συνέντευξη με τη μαθήτριά του Λεώνη Βιδάλη είναι μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε τη σχολική ζωή γύρω από το Πεδίον του Αρεως στην Αθήνα. Η ίδια σήμερα είναι ομότιμη καθηγήτρια της Χαρακτικής και της Τέχνης του Βιβλίου στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών. Το ενδιαφέρον της για την πνευματική ζωή της χώρας μας, όπως είναι φυσικό, είναι πάντα ενεργό.
Ε
Το σχολείο ήταν στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας 16. Να μιλούσαμε για το περιοδικό «Το Σχολείο μας» της Σχολής Αηδονοπούλου; Γράφατε σ’ αυτό, οπότε μπορείτε να θυμηθείτε τη διαδικασία. Εκείνα τα χρόνια της δεκαετίας του ’50 εκδίδαμε σε τακτική βάση το περιοδικό και την εφημερίδα μας. Εκτός από τη σύνταξη, την επιλογή, την επιμέλεια και την εικονογράφηση των κειμένων, παρακολουθούσαμε και την εκτύπωσή τους στο τυπογραφείο ΒαρβαΑν και σχολείο της ρέτου στην πλατεία Κάνιγγος. αστικής τάξης, ήταν Γιατί, εκ τός από ένα πρωτοπόρο τις ώρες των μαθημ ά τ ω ν, π α ί ρ ν α μ ε και «φεμινιστικό» υποχρεωτικά μέρος σχολείο. και στις περιβόητες Προσπαθούσε να μας Επιτροπές. Η Μαθητική Κοινότητα ήταν μάθει να πιστεύουμε ο ργ αν ωμ έ ν η κ ατά στον εαυτό μας, τάξεις και κατά Επιτροπές. Εκτός από τα να γίνουμε υποχρεωτικά μαθήανεξάρτητες, ματα επιλέγαμε, σύμνα μορφωθούμε και φωνα με τις κλίσεις μας, μία από τις Επινα χειραφετηθούμε τροπές: Περιοδικού, Εφημερίδας, Εορτών, Τεχνικών, Βιβλιοθήκης, Πρατηρίου, Αλληλοβοήθειας, Φωτογραφίας, Μουσικής, Θεάτρου και Κουκλοθέατρου. Από την Α' Γυμνασίου όλες οι μαθήτριες ψηφίζαμε και εκλέγαμε πρόεδρο, αντιπρόεδρο, γραμματέα και συμβουλευτικό μέλος ξεχωριστά για κάθε τάξη και για κάθε Επιτροπή. Οι καθηγητές είχαν ρόλο μόνο συμβούλου, χωρίς δικαίωμα ψήφου. Ο ρόλος της κοινότητας; Πολύτιμος και εξαιρετικά καινοτόμος. Μας έδινε πρωτοβουλία. Ενέπνεε ενθουσιασμό, εργατικότητα και υπευθυνότητα. Οργανώναμε παραστάσεις, γιορτές και εκδηλώσεις, σχεδιάζαμε τις προσκλήσεις, τις αφίσες και τα προγράμματα. Εξοδοι στην κοινότητα; Είχαμε καλή χορωδία. Κάθε χρόνο ψέλ-
Η πνευματική ζωή στο σχολείο ποια ήταν; Διαβάζαμε μετά μανίας κυρίως Σιμόν ντε Μποβουάρ, Καζαντζάκη, Βενέζη, Μυριβήλη, γενικά τη γενιά του '30. Μάλιστα παίξαμε στο θέατρό μας τον «Πρωτομάστορα» παρουσία του ίδιου του συγγραφέα Γιώργου Θεοτοκά και του Σωκράτη Καραντινού, τότε διευθυντή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος.
H Λεώνη Βιδάλη έξω από τη Σχολή το 1960
Η Μίνα Αηδονοπούλου σε εκδήλωση της Σχολής το 1960 ναμε τους Χαιρετισμούς στην εκκλησία του Αγίου Βασιλείου, δίπλα μας. Τις γυμναστικές μας επιδείξεις τις κάναμε στο Πεδίον του Αρεως. Και εκδρομές, πολλές εκδρομές. Το σχολείο πώς ήταν; Πρέπει να θυμηθούμε πως η Ελλάδα ήταν τότε μια σχεδόν ρημαγμένη χώρα. Το σχολείο στεγαζόταν σε ένα σχετικά μικρό νεοκλασικό κτίριο. Δίπλα του είχε χτιστεί το θέατρό μας και στον διάδρομο ανάμεσα στα δύο κτίρια βρισκόταν το ατελιέ ζωγραφικής. Κάναμε μάθημα ακόμα και στο υπόγειο, προς μεγάλη απορία της μητέρας μου που έλεγε «πληρώνουμε χρήματα για να κάνουν μάθημα στο υπόγειο…». Αυτό όμως δεν είχε απολύτως καμία σημασία. Ηταν ένα σπουδαίο σχολείο. Ποιους δασκάλους και δασκάλες θυμάστε; Πρώτα από όλα την κυρίαρχη, καταλυτική και γεμάτη πάθος προσωπικότητα της Μίνας Αηδονοπούλου, που δεν επέτρεπε καμία παρέμβαση στο εκπαιδευτικό της έργο –ειδικά από τους γονείς. Και εκείνοι με τη σειρά τους την έτρεμαν!
Θυμάμαι την Ειρήνη Παϊδούση, την Ολγα Κακριδή, τη Στέλλα Μαραγκουδάκη, τη Μαρία Πολυμενάκου, τον μαθηματικό και γυμνασιάρχη μας Πλάτωνα Σωτηρίου (σύζυγο της Διδώς Σωτηρίου –τον θείο Πλάτωνα της Αλκης Ζέη). Ηταν ψηλός με μπλε μάτια και «ελληνική» μύτη. Απίστευτα ευγενικός, χτυπούσε πάντα την πόρτα πριν μπει στην τάξη και κοκκίνιζε ελαφρά. Τη φιλόλογό μας Ζωή Τζαζοπούλου που ήταν σαν μαμά μας. Την ξαναείδα λίγο καιρό πριν από την πανδημία και θυμόταν τα πάντα με κάθε λεπτομέρεια για κάθε μία μας ξεχωριστά! Για τους πρόσφυγες που βλέπατε στο Πεδίον του Αρεως τι σας έλεγαν; Δεν υπήρχαν πρόσφυγες στο Πεδίον του Αρεως τότε. Ο πατέρας μου όμως, αυτοδημιούργητος και πετυχημένος, με έπαιρνε συχνά από το χέρι και με πήγαινε στα προσφυγικά του Ασυρμάτου και της Αλεξάνδρας. Πίστευε βαθιά πως πρέπει να βοηθάς, να είσαι ταπεινός αλλά και ευγνώμων για όσα έτυχε να έχεις. Ποια ήταν η κοινωνική δράση σας; Στην Επιτροπή Αλληλοβοήθειας συ-
Ποιοι ήταν οι στόχοι του σχολείου; Αν και σχολείο της ασ τικής τάξης, ήταν ένα πρωτοπόρο και «φεμινιστικό» σχολείο. Προσπαθούσε να μας μάθει να πιστεύουμε στον εαυτό μας, να γίνουμε ανεξάρτητες, να μορφωθούμε και να χειραφετηθούμε. Για την επίτευξη των στόχων του έδινε μεγάλο βάρος στην τέχνη. Τα καλλιτεχνικά μαθήματα, όπως και το θέατρο και το κουκλοθέατρο μας έδιναν μεγάλη χαρά. Χρωστάμε πολλά στις φοβερές καθηγήτριες των καλλιτεχνικών Ελένη Περάκη, Επη Πρωτονοταρίου, Ανθούλα Σταυριανέα που παράλληλα με το εμπνευσμένο εκπαιδευτικό τους έργο ήταν οι ιδρύτριες και κινητήρια δύναμη πίσω από το Κουκλοθέατρο του Μπαρμπα-Μυτούση και την πρωτοποριακή γκαλερί σύγχρονης τέχνης «Δεσμός». Κάτι τελευταίο; Το σχολείο μάς άνοιξε ορίζοντες. Αυτό ήταν το πιο σημαντικό. Ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δώσατε να μιλήσω για όλα αυτά. Και ένα ευχαριστώ από την ομάδα μας και για τα περιοδικά που μας εμπιστευτήκατε. Σε όλα τα τεύχη η αυτοδιοίκηση των παιδιών είναι πολύ έντονη. Και το έργο της δασκάλας Ειρήνης Παϊδούση συνέβαλε πολύ στην τέχνη και τον συνεταιρισμό. Επίσης ένα ευχαριστώ και από μένα στη μαθήτρια του σχολείου Ζωή Παπαδοπούλου, που μεσολάβησε για την επαφή μας. Ενα μεγάλο ευχαριστώ. ● Και εδώ κλείνει αυτή η όμορφη συνέντευξη που είχαμε με τη Λεώνη Βιδάλη στο πατρικό της σπίτι στην οδό Πατησίων, απέναντι από το Μουσείο *Δάσκαλος, μέλος του «Σκασιαρχείου»