Οι 200 της Καισαριανής και ο αγνοημένος ήρωας by Εφημερίδα των Συντακτών

285 28-29 | 4 | 2018 Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι Μ Α Ζ Ι Μ Ε Τ Η Ν « Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Τ Ω Ν Σ Υ Ν ΤΑ Κ Τ Ω Ν » Τ Ο Υ Σ Α Β Β Α Τ Ο Κ Υ Ρ Ι Α Κ Ο Υ

Η ΜΑΤΩΜΕΝΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΤΟΥ '44

Οι 200 της Καισαριανής και ο αγνοημένος ήρωας Ο απόρρητος φάκελος του Στέλιου Σκλάβαινα στην Ασφάλεια

Ο άγνωστος ήρωας

28-29 Απριλίου 2018

ΟΙ ΔΙΩΞΕΙΣ ΑΡΧΙΣΑΝ ΝΩΡΙΣ

Η πρώτη σύλληψη του Στέλιου

Ο Παραβίασε το ιδιώνυμο γιατί διάβαζε «Ριζοσπάστη»... (αναφορά σελ. 2)

ΛΙΟΣ Ε Τ ΟΣ

ΗΤ ΠΟΡΡ

ι πρώτες διώξεις του Σκλάβαινα από τις αρχές ασφαλείας δεν είναι καταχωρισμένες στον φάκελό του με κάποια έγγραφα. Οι πληροφορίες που έχουμε γι’ αυτές προκύπτουν από ένα Δελτίο Ταυτότητος και Παρακολουθήσεως που υπάρχει στον φάκελό του και από τη δήλωση μετανοίας του Σκλάβαινα. Σύμφωνα με αυτές τις πληροφορίες, λοιπόν, πρώτη φορά ο Στέλιος Σκλάβαινας συνελήφθη και φυλακίστηκε τον Οκτώβριο του 1923, κατά τη διάρκεια του κινήματος Λεοναρδόπουλου Γαργαλίδη. Η σύλληψή του έγινε, προφανώς, από τις δυνάμεις της Φρουράς Αθηνών που είχαν μείνει πιστές στην κυβέρνηση Πλαστήρα - Γονατά. Οι δυνάμεις αυτές είχαν προβεί σε σωρεία συλλήψεων στην Αθήνα, όχι μόνο των ανταγωνιστών τους αστών αντιβενιζελικών, αλλά και σχεδόν όλης της ηγεσίας του ΚΚΕ, στελεχών του «Ριζοσπάστη» κ.λπ. Οι συλλήψεις και οι φυλακίσεις αυτές ήταν ολιγοήμερες και έληξαν με την ήττα του κινήματος. Η επόμενη, μεγαλύτερης διάρκειας, σύλληψη και φυλάκιση του Σκλάβαινα έγινε κατά την περίοδο της δικτατορίας του Πάγκαλου, το 1925. Ο Σκλάβαινας, στέλεχος πλέον της ΟΚΝΕ, φαίνεται ότι δούλευε στον μηχανισμό έκδοσης της «Νεολαίας» (δημοσιογραφικό όργανο της ΟΚΝΕ) και αυτό αποτέλεσε αφορμή για τη φυλάκισή του για κάποιους μήνες.

Με εντολή εισαγγελέα ο Σκλάβαινας παραπέμπεται για παράβαση του ιδιώνυμου

ότι ο σ. Σκλάβαινας μίλησε εις την συγκέντρωση των απεργών μεταλλωρύχων προσπαθήσας δήθεν να “ενσπείρει την διχόνοιαν μεταξύ των απεργών” [...] Παρά ταύτα όμως το Δικαστήριο αποσυρθέν τον καταδίκασε σε 40 μέρες φυλάκιση”». Η περιπέτεια όμως του Σκλάβαινα, εξαιτίας της συμμετοχής του στην απεργία του Λαυρίου, δεν σταμάτησε με την πιο πάνω δικαστική απόφαση. Μόλις λίγο μετά τη δημοσίευση του ιδιώνυμου (νόμος 4229), η επιτροπή Ασφαλείας του νομού Αττικοβοιωτίας με την απόφασή της υπ' αριθμ. 2 τον καταδίκασε σε εκτόπιση 1 έτους στην Πάτρα. Ο Σκλάβαινας στη δήλωση μετανοίας του αναφέρει γι' αυτήν την εκτόπιση ότι ήταν για τους Παξούς. Διόλου απίθανο να άλλαξε ο τόπος εκτόπισης, πράγμα συνηθισμένο εκείνη την εποχή.

τή. Ο Στέλιος Σκλάβαινας, μέλος της διοίκησης της Ενωτικής ΓΣΕΕ αυτήν την περίοδο, ήταν από αυτούς που θα δοκίμαζαν την εφαρμογή του εν λόγω νομοθετήματος πολλές φορές κατά τη διάρκεια της δράσης του. Η πρώτη ευκαιρία για τις αρχές ασφαλείας δόθηκε στις 21 Ιανουαρίου 1930. Η Κομματική Οργάνωση Αθήνας του ΚΚΕ είχε προαναγγείλει συγκέντρωση στη Λαχαναγορά με την ευκαιρία της 6ης επετείου από τον θάνατο του Λένιν. Εγιναν επεμβάσεις χαφιέδων και αστυνομικών σε γραφεία συνδικάτων και τελικά 36 συλλήψεις με βάση τον νόμο 4229. Ανάμεσα στους 36, που οδηγήθηκαν στον εισαγγελέα, ήταν και ο Σκλάβαινας. Ο εισαγγελέας τελικά απάλλαξε τους κατηγορούμενους εργάτες. Από αυτή τη σύλληψη διασώθηκε στον φάκελο το παραπεμπτικό των 36 στον εισαγγελέα, με ημερομηνία 22-1-1930, το οποίο αναφέρει: «Εχομεν την τιμήν να υποβάλωμεν Υμίν συνημμένως έκθεσιν διαπραχθέντος αδικήματος κατά των ως κάτωθι κατηγορουμένων επί παραβάσει του 4229 Νόμου και αποστελλομένων Υμίν συνοδεία και να παρακαλέσωμεν Υμάς διά τα περαιτέρω: 1) Αθανασίου Λ. 2) Καραμπλιάς Χ. 3) Βασιλειάδης Αρ. 4) Τσιτούρης Ευθ. 5) Ελευθεριάδης Ελ. 6) Σκλάβαινας Στ. 7) Ιωαννίδης Π. 8) Κουτής Τ. 9) Βουγιουκόγγλου Ι. 10) Σταυρόπουλος Ι. 11) Παπαϊωάννου Χρήστος 12) Μπύρδαλος Μιχ. 13) Καρακίτης Γεώργιος 14) Ζαροτιάδης Νικόλ. 15) Αλευριάδης Αλ. 16) Ηλιάδης Ι. 17) Λογοθέτης Αλέξης 18) Πέκος Ε. 19) Λογοθέτης Αντ. 20) Νικολαΐδης Ιωάν. 21) Παπαϊωάννου Ι. 22) Μίτσης Κ. 23) Γιαναράς Ε. 24) Γρηγοράτος Δ. 25) Μάκαρης Εμ. 26) Μακαριάν Μυράτ 27) Αναστασιάδης Π. 28) Μαγουλάς Ζ. 29) Χατζηπέτρος Γ. 30) Παπαδόπουλος Δ. 31) Λαμνής Ι. 32) …τόπουλος Λ. 33) Καραμάνης Α. 34) Κανακάρης Θ. 35) Τριπερίνας Δ. και 36) …νιός Α.»

Η πρώτη σύλληψη με το ιδιώνυμο Η ψήφιση του ιδιώνυμου άνοιξε έναν εκτεταμένο κύκλο διώξεων των κομμουνιστών την περίοδο αυ-

Η ανάγνωση του «Ριζοσπάστη», ιδιώνυμο αδίκημα Δεν άργησε πολύ η επόμενη εμπλοκή του Στέλιου Σκλάβαινα με

Σ Ο Λ Ε ΑΚ

ΚΛ

ΑΣ

Α Β ΑΙ

Η απεργία στο Λαύριο το 1929 και η δράση του εκεί τον έκαναν κόκκινο πανί για τις δυνάμεις ασφαλείας που τον είχαν ήδη στοχοποιήσει από τον Οκτώβριο του 1923

Η απεργία στο Λαύριο και η πρώτη καταδίκη Η πρώτη δικαστική περιπέτεια του Στέλιου Σκλάβαινα, η οποία είναι καταγεγραμμένη στα Δελτία Εγκληματικότητας που υπάρχουν στον φάκελό του, είναι εκείνη της 5ης Απριλίου του 1929. Μέσα σε ένα κλίμα έντονων απεργιακών κινητοποιήσεων, από τις πρώτες μέρες του Φεβρουαρίου 1929, ξεκίνησε και η απεργία των εργαζόμενων μεταλλωρύχων της γαλλικής εταιρείας στο Λαύριο. Η απεργία διήρκεσε 46 μέρες και κατά τη διάρκειά της έγιναν σοβαρές συγκρούσεις με την αστυνομία, στις οποίες μάλιστα υπήρξαν και θύματα. Οι απεργοί του Λαυρίου ζήτησαν την ενίσχυση των ταξικών συνδικάτων στον αγώνα τους. Πολλά μέλη της διοίκησης της Ενωτικής ΓΣΣΕ βρέθηκαν δίπλα στους απεργούς και τέθηκαν επί κεφαλής τους. Ετσι, έγιναν το κόκκινο πανί για τις δυνάμεις ασφαλείας. Ανάμεσα στα μέλη της Ενωτικής που πήγαν στο Λαύριο, ξεχώρισε η παρουσία του Σκλάβαινα, που ο δυ-

Δελτίο Συμβάντων - Παραβίασε το ιδιώνυμο γιατί διάβαζε «Ριζοσπάστη» σε καφενείο απέναντι από το υπουργείο Ναυτικών (αναφορά σελ. 1)

ναμισμός του λόγου του ξεσήκωνε τους απεργούς και τους έστρεφε σε ταξική διεκδίκηση των αιτημάτων τους. Η παρουσία του Σκλάβαινα στον χώρο της απεργίας ήταν συνεχόμενη κατά τις επόμενες μέρες και, χωρίς άλλο, τον ανέδειξε σε καθοδηγητή της. Αποτέλεσμα αυτής της δραστηριότητάς του ήταν η σύλληψή του στις 9 Μαρτίου. Παραπέμφθηκε σε τακτική δικάσιμο του Πλημμελειοδικείου Αθηνών και καταδικάστηκε σε 40 μέρες φυλακή για διατάραξη ειρήνης των πολιτών. Ακόμη δεν είχε ψηφιστεί το ιδιώνυμο. Η δίκη έγινε στις 5 Απριλίου 1929 και νά πώς την παρουσίασε ο «Ριζοσπάστης» κάτω από τον τίτλο «ΚΑΤΑΔΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΤΗΣ Ε.Γ. ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ»: «Χθες στις 9 το πρωί δικάστηκε στο Πλημμελειοδικείο η υπόθεση του σ. Σκλάβαινα Εκτελεστικού Επιτρόπου της Ε.Γ.Σ. και Γραμματέως του τμήματος Νέων αυτής. Το πρόσχημα όπως γράψαμε και χτες, είναι

Η ματωμένη Πρωτομαγιά

28-29 Απριλίου 2018

Σκλάβαινα το 1923 τον νόμο 4229. Ετσι, λοιπόν, στις 8 Απριλίου 1930, μετά από καταγγελία ενός χαφιέ, ο Σκλάβαινας μαζί με τρεις συντρόφους του θα προσαχθούν στην Ασφάλεια επειδή διάβαζαν «Ριζοσπάστη» σε ένα καφενείο απέναντι από το υπουργείο Ναυτικών. Κι αυτή τη φορά, όμως, το έωλο της κατηγορίας οδήγησε το δικαστήριο στην απόλυση των τεσσάρων. Από το Δελτίο Συμβάντων που υπάρχει στον φάκελο του Σκλάβαινα διαβάζουμε: «Την 2.30 μ.μ. της σήμερον παρουσιασθείς εις το Τμήμα ο υποκελευστής του Π.Ν. Γουναρίδης Σταύρος του Ιωάννου, ανέφερεν ότι εις το έναντι του Υπουργείου Ναυτικών καφφενείον ευρίσκονται τέσσαρες κομμουνισταί οίτινες προσπαθούν να προσηλητήσουν Ναύτας του Υπουργείου, προπαγανδίζοντες υπέρ του κομμουνιστικού κόμματος, αμέσως απεστάλη παρά του αξιωματικού υπηρεσίας του Παραρτήματος Κουράκου Νικολάου ο αστυφύλαξ Πούλος Στέφανος Κ.94 εις το εν λόγω καφφενείον, καθ’ οδόν δε συναντήσας και τον αστυφύλακα Α89 Γκέπην Χριστόφορον εζήτησε συνδρομήν και μετέβησαν εκεί ένθα εύρον τους 1) ΣΚΛΑΒΑΙΝΑΝ ΣΤΥΛΙΑΝΟΝ ή ΑΝΤΩΝΙΟΥ του ΓΕΩΡΓΙΟΥ ετών 30 τυπογράφον άεργον, γνωστόν κομμουνιστήν και είς των δρώντων μάλιστα, όστις είχεν αναμηχθή και εις τας σκηνάς του Λαυρίου 2) ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΝ ΝΙΚΟΛΑΟΝ του Ιωάννου, ετών 22, τυπογράφον κάτοικον Αθηνών Σωκράτους 7 3) ΜΕΓΚΟΝ ΣΤΑΜΑΤΙΟΝ του Νικολάου ετών 20, τυπογράφον κάτοικον οδού Λαζάνων Νο 7 και 4) τον ΓΥΦΤΑΚΗΝ ΕΥΘΥΜΙΟΝ του Κωνστ/νου, ετών 22, τυπογράφον, κάτοικον οδού Σωκράτους 7 καθημένους και αναγιγνώσκοντας κομμουνιστικάς εφημερίδας εις επήκοον και των άλλων θαμώνων εκ των οποίων ήσαν και μερικοί ναύται. Γενομένης ερεύνης επ’ αυτών ανευρέθησαν και κατεσχέθησαν 15 φύλλα εφημερίδος “Νεολαία” της αυτής ημερομηνίας και δυπλωμέναι ανά έν φύλλον, άτινα επρόκειτο να διανείμουν εις τους ναύτας. Επίσης διάφορα άλλα φύλλα “Ριζοσπάστου” και σημειωματάρια με σημειώσεις Κομμουνιστικάς, ως και μίαν εγκύκλιον της Κομ. Διεθνούς των Νέων διά της οποίας εζητούντο ύλη διά τας κομμουνιστικάς εφημερίδας παρά των διαφόρων γραφείων της οργανώσεως του Κομ. Κόμματος, την οποίαν και προσεπάθησεν ο ΣΚΛΑΒΑΙΝΑΣ να πετάξη καθ’ οδόν. Απαντες οι ανωτέρω ωδηγηθέντες εις το Τμήμα εκρατήθησαν και συνετάχθη έκθεσις βεβαιώσεως διαπραχθέντος αδικήματος επί παραβάσει του Νόμου 4229, αύριον δε θέλουν αποσταλούν εις κ. Εισαγγελέα διά τα περαιτέρω. Ν. Χαραλαμπίδης».

Απαγορεύεται η επίσκεψη εργατών στην ΕΣΣΔ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΑΥΤΗ ήταν σε εξέλιξη μία πανευρωπαϊκή τακτική της Κομμουνιστικής Διεθνούς για αποστολή εργατικών αντιπροσωπειών στην ΕΣΣΔ, έπειτα από προσκλήσεις που έκαναν τα Εργατικά Συνδικάτα ή και άλλες μετωπικές οργανώσεις. Στο πλαίσιο αυτό είχε παρθεί απόφαση, από την Ενωτική ΓΣΕΕ, να αποσταλεί 5μελής αντιπροσωπεία της στην ΕΣΣΔ, μέσα στην οποία ήταν και ο Σκλάβαινας. Η πληροφορία αυτή απασχόλησε την Ασφάλεια. Νομικά δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα (για) να ταξιδέψει κάποιος στην ΕΣΣΔ. Αυτό, όμως, που μπορούσε να κάνει η Ασφάλεια ήταν να ζητήσει, από τις Αστυνομικές Διευθύνσεις καταγωγής των αντιπροσώπων της Ενωτικής, να μην τους θεωρήσουν τα διαβατήρια μέχρι τότε που ήταν να επισκεφτούν

την ΕΣΣΔ. Και, φυσικά, το έκανε. Να τι αναφέρει το έγγραφο που στάλθηκε στις 16 Απριλίου 1930: «Καθ’ α η ενταύθα Διεύθυνσις Ειδικής Ασφαλείας αναφέρει η Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία, κατόπιν εντολής του Κομμουνιστικού Κόμματος, απεφάσισε ν’ αποστείλη εις Ρωσσίαν (Μόσχαν) επιτροπήν έξ εργατών Κομμουνιστών προς μελέτην της εκεί καταστάσεως και της ζωής των εργατών, ήτις επιστρέφουσα ενταύθα θα επιδιώξη την εφαρμογήν των εκεί ισχυόντων. Η επιτροπή αύτη πρόκειται να ευρίσκεται εις Μόσχαν την 1ην Μαΐου ε.έ. απετελέσθη δε εκ των ΘΕΟΥ Κωνσταντίνου, ΠΑΠΑΡΗΓΑ Δημητρίου, ΒΕΡΒΕΡΗ Βασιλείου, ΣΚΛΑΒΑΙΝΑ Στυλιανού, ΚΟΡΕΝΙΔΗ Δημητρίου του Αλεξάνδρου, οίτινες και θ’ αναχωρήσωσιν είτε κατ’ ευθείαν εις Ρωσσίαν είτε

πρώτον διά Βιένην και εκείθεν διά Ρωσσίαν διευκολυνόμενοι προς τούτο υπό της εκεί οργανώσεως. Παρακαλούμεν όπως αρνηθήτε εις τους ανωτέρω μέχρι της 30 Μαΐου 1930 την θεώρησιν των διαβατηρίων των εξ Ελλάδος διά Ρωσσίαν ή Βιένην αναχώρησίν των, απαγορεύσητε δε την εκ του Ελληνικού εδάφους έξοδον αυτών εάν τυχόν ήθελον επιχειρήσει ταύτην άνευ Αστυνομικής θεωρήσεως. Επειδή είναι ενδεχόμενον αντί των ανωτέρω μνημονευομένων προσώπων ν’ αποσταλώσιν έτερα, παρακαλούμεν όπως ουδεμίαν αστυνομικήν θεώρησιν επί των διαβατηρίων των προφανώς εργατών και διά Ρωσσίαν ή διά Βιένην αναχωρούντων χωρηγήτε άνευ προηγουμένης συνεννοήσεως μετά του Αρχηγείου Χωρ/κής (Τμήμα Ειδικής Ασφαλείας)».

Η ΠΡΏΤΗ ΚΑΤΑΔΊΚΗ

Συλλήψεις πριν από την Πρωτομαγιά Η ΜΑΤΑΊΩΣΗ, τελικά, του ταξιδιού στην ΕΣΣΔ, που θα γινόταν με την ευκαιρία του γιορτασμού της Εργατικής Πρωτομαγιάς, καθόρισε τα επόμενα καθήκοντα του Σκλάβαινα και των συντρόφων του, που δεν ήταν άλλα από την προετοιμασία του αγωνιστικού γιορτασμού της στην Αθήνα. Στο πλαίσιο αυτής της προετοιμασίας έγινε στην Αθήνα στις 27 Απριλίου σύσκεψη συνδικαλιστικών στελεχών. Οπως πληροφορούμαστε από τον «Ριζοσπάστη» εκείνων των ημερών, έγινε επέμβαση ισχυρών αστυνομικών δυνάμεων και διενεργήθηκαν πάνω από 120 συλλήψεις. Ανάμεσά τους πολλά στελέχη του ΚΚΕ, ο Αρης Βελουχιώτης ως συντάκτης του «Ριζοσπάστη» και, φυσικά, ο Στέλιος Σκλάβαινας. Η κατηγορία έγινε με βάση το ιδιώνυμο και αυτή τη φορά το δικαστήριο δεν χαρίστηκε. Οι περισσότεροι από τους συλληφθέντες καταδικάστηκαν σε φυλάκιση, ο Σκλάβαινας 40 ημέρες, και οδηγήθηκαν στις φυλακές Ιτζεντίν της Κρήτης. Στον φάκελο του Σκλάβαινα υπάρχει απόσπασμα εκθέσεως διαπραχθέντος αδικήματος, με λάθος το όνομά του (Αντώνης), που λέει τα εξής: «Το Κ.Κ.Ε., η Ο.Κ.Ν.Ε και τα ανήκοντα εις την διαλυθείσαν Γ.Ε.Σ.Ε.Ε Σωματεία εκάλουν διά προκηρύξεως και των δημοσιογραφικών οργάνων τους εργάτας, πρόσφυγας,

Συλλήψεις κομμουνιστών γιατί συσκέπτονταν για τον εορτασμό της Εργατικής Πρωτομαγιάς. Ανάμεσά τους και ο Σκλάβαινας

στρατιώτας, ναύτας και αγρότας, όπως προετοιμασθώσι και κατέλθωσι επ’ ευκαιρία του εορτασμού της Πρωτομαγιάς ένοπλοι εις τας οδούς των πόλεων και καταλάβωσι ταύτας. Προς τούτοις εξελέγησαν διάφοροι επιτροπαί και οργανισμοί υπό τας επωνυμίας “Επιτροπή Συμβουλίων των επαναστατικών οργανώσεων Αθηνών”, “Κεντρική επιτροπή αγώνος”, “Απεργιακά Ταμεία”, “Σώματα Αυτοάμυνας”, αίτινες επρόκειτο να τεθώσι επί κεφαλής και καθοδηγήσωσι τας διαδηλώσεις διά την δημιουργίαν ταραχών και επιτεθώσι εναντίον των διά την τήρησιν της τάξεως εντεταλμένων δυνάμεων. Διά την προετοιμασίαν των ανωτέρω οι κομμουνισταί, παρά την απαγορευτικήν διαταγήν

του Υπουργείου, συνεκάλεσαν συνδιασκέψεις αντιπροσωπειών εις την αίθουσαν του Συλλόγου των ιδιωτικών υπαλλήλων, Πατησίων 26, την 27-4-1930. Κατόπιν τούτου την 4ην μ.μ. αστυνομική δύναμις του Τμήματος Γενικής Ασφαλείας Αθηνών, προέβη εις την σύλληψιν 123 κομμουνιστών συνεδριαζόντων εν τη ανωτέρω αιθούση, οίτινες μετά της σχηματισθείσης δικογραφίας απεστάλησαν εις κ. Εισαγγελέα Πλημ/ κών επί παραβ. Ν. 4229. Εντός της αιθούσης ανευρέθησαν δύο πιστόλια πλήρη συστήματος μπράουνιγκ, μία μάχαιρα και έν σιδηρούν όργανον άτινα απέρριψαν κατά την είσοδον της αστυνομίας οι κομμουνισταί ΣΚΛΑΒΑΙΝΑΣ Αντώνιος του Γεωργίου»

Η πάλη για την ειρήνη ήταν υπό τον στενό κλοιό των αρχών ΣΤΟ ΣΤΟΧΑΣΤΡΟ των αρχών ασφαλείας της εποχής είχε μπει κάθε δραστηριότητα του εργατικού και κομμουνιστικού κινήματος. Η φιλειρηνική δραστηριότητα ήταν ένας από αυτούς τους στόχους. Με αφορμή την ψευδεπίγραφη Συνδιάσκεψη Ειρήνης που οργάνωναν αυτή την εποχή οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, με σαφή αντισοβιετικό προσανατολισμό, οι επαγγελματικές οργανώσεις της Αθήνας προχώρησαν σε εκδήλωση στις 8 Οκτωβρίου 1930. Σύνθημα της εκδήλωσης ήταν «Πόλεμος ενάντια στον πόλεμο» και ομιλητής από την πλευρά της Ενωτικής, ο Σκλάβαινας. Το σημείωμα παρακολούθησης αυτής της δραστηριότητας που βρέθηκε στον φάκελο έλεγε τα εξής: «Η “Επιτροπή Πάλης κατά του Πολέμου και για την προσέγγιση των εργαζομένων της Βαλκανικής” απαρτιζομένη εκ των 1) Σ. ΣΚΛΑΒΑΙΝΑ για την Ενωτική Γενική Συνομοσπονδία, 2) ΣΑΜΑΝΤΖΟΠΟΥΛΟΥ για την επιτροπή Συμβουλίων Αθηνών, 3) Μ. ΠΟΡΦΥΡΟΓΕΝΗ για την Ενωσι των Νομικών, 4) Π. ΠΙΚΡΟΥ για την ομάδα των “Πρωτοπόρων”, 5) Δ. ΓΡΗΓΟΡΑΤΟΥ για την Ομοσπονδία Ηλεκτρισμού, 6) ΜΑΝΩΛΕΑ για την Ναυτεργατική Ενωσι, 7) ΒΑΒΟΥΡΗ για το Ενωτικό Κέντρο Πειραιώς, 8) ΤΡΙΑΔΗ για την Ομοσπονδία Αθλητισμού και 9) ΧΡΥΣΑΣ για τις εργάτριες εξέδωκε προκήρυξιν απευθυνομένην προς τους εργάτας και εργάτριες της Αθήνας και του Πειραιά, το Προλεταριάτο, υπαλλήλους, βιοπαλαιστάς, καταπιεζομένους και προς τους αριστερούς διανοουμένους, δι’ ης τους εκάλη εις συγκέντρωσιν εις το θέατρον Παπαϊωάννου την 7.30' μ.μ. ώραν της 8-10-30 διά να “κηρύξουν τον πόλεμο ενάντια στον πόλεμο”».

Ο άγνωστος ήρωας

28-29 Απριλίου 2018

Νέα σύλληψη με αφορμή την

Ο Σ

ΛΙΟΣ Ε Τ ΟΣ

ΗΤ ΠΟΡΡ

Σ Ο Λ Ε ΑΚ

ΚΛ

ΑΣ

Α Β ΑΙ

Βροχή οι διώξεις με αιχμή το ιδιώνυμο. Τον συνέλαβαν ακόμα και για την προετοιμασία των κινητοποιήσεων του Ενωτικού Εργατικού Κέντρου στην Αθήνα

ελλιμενισμός σοβιε τικών π λοίων στον Πειραιά αποτελούσε εκείνη την εποχή μια ευκαιρία για τα μέλη του ΚΚΕ να εκδηλώσουν την πίστη και την αφοσίωσή τους στην ΕΣΣΔ. Ιδιαίτερα στα μέλη της ΟΚΝΕ προκαλούσε ενθουσιασμό η περίπτωση να ανεβούν σε ένα από αυτά και να έρθουν σε επαφή με το προσωπικό του. Στις 11 Οκτωβρίου 1930 στα φαληρικά νερά κατέπλευσαν τρία σοβιετικά καταδρομικά. Η παρουσία τους προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον για επίσκεψη από πολύ κόσμο. Παρά την αρχική απαγόρευση, τελικά οι Αρχές έδωσαν άδεια για επίσκεψη των πλοίων με βάρκες. Μπροστά, όμως, στο μεγάλο ενδιαφέρον που προκλήθηκε, η Ασφάλεια Πειραιώς προχώρησε σε περίπου 50 συλλήψεις. Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν και ο Σκλάβαινας μαζί με τον Νεφελούδη, που είχαν πάει να διαμαρτυρηθούν στην Ασφάλεια για τις συλλήψεις. Το συγκεκριμένο επεισόδιο είναι καταγεγραμμένο και έλεγε τα παρακάτω: «Εχομεν την τιμήν να γνωρίσωμεν υμίν κατόπιν κοινοποιηθέντος και ημίν υπ’ αριθ. 2134/Φ/17612 εγγράφου του Τμήματος Γενικής Ασφαλείας Αθηνών ότι η υπηρεσία ημών ενεργήσασα την

φορήθη παρά του ιδίου κατά την λήψιν των στοιχείων του ως διεύθυνσιν διαμονής του Κάνιγγος 12 Αθήνας, ένθα στεγάζονται τα γραφεία του Κομμουνιστικού εργατικού Σωματείου». Οι συλληφθέντες αφέθηκαν τελικά ελεύθεροι την επόμενη μέρα.

Συνελήφθη γιατί επιχείρησε να επισκεφθεί σοβιετικό πλοίο

σύλληψιν του εν περιλήψει κομμουνιστού την 14-10-30 παρά την εξέδραν Ν. Φαλήρου ένθα μετ’ άλ-

λων κομμουνιστών επεχείρησε να ανέλθη επί των καταπλευσάντων Σοβιετικών Πολεμικών, επληρο-

Και πάλι το ιδιώνυμο για τη συνδικαλιστική δράση Η πέμπτη φορά που συνελήφθη ο Στέλιος Σκλάβαινας για παράβαση του ιδιώνυμου ήταν στις 14 Ιουλίου 1931, πάλι σε σύσκεψη συνδικαλιστικών οργανώσεων. Αυτή τη φορά συζητούσαν για τη δημιουργία Ενωτικού Εργατικού Κέντρου στην Αθήνα και την προετοιμασία για τις κινητοποιήσεις την 1η Αυγούστου. Η αστυνομία συνέλαβε 81 εργάτες, από τους οποίους καταδικάστηκαν σε 40 μέρες φυλακή οι 36. Το συνηθισμένο ασφαλίτικο σημείωμα έλεγε: «Συμπληρωματικώς προς την από 14-7-31 εγγραφήν του Αστυν. κ. Λαμπρινοπούλου περί συλλήψεως κομμουνιστών επί παραβ. Ν. 4229 αναφέρω ότι σήμερον προσαχθέντες εις αυτόφωρον Πλημ/ κείον κατεδικάσθησαν δι’ υπ. αριθ. 868/13-7-31 αποφάσεώς του εις 40 ημερών φυλάκισιν (36) εξ αυτών των λοιπών αθωωθέντων. Ούτοι είναι οι εξής: [...]ΣΚΛΑΒΑΙΝΑΣ Αντώνιος του Γεωργίου».

ΟΙ ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Οι αγωνιστές εξορίζονται και ο Σκλάβαινας οδηγείται στη Γαύδο Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ του εργατικού κινήματος μέσα σε συνθήκες έντονης τρομοκρατίας και ισχύος πλέον του ιδιώνυμου έφερε έναν νέο τρόπο αντιμετώπισής του σε μαζική κλίμακα. Οι Επιτροπές Ασφαλείας, που είχαν συγκροτηθεί σε κάθε νομό, δεν περίμεναν να τελεστεί ένα αδίκημα από κάποιον για να τον εκτοπίσουν. Προχωρούσαν σε ομαδικές εκτοπίσεις κομμουνιστών ύστερα από ανάλογες εισηγήσεις των ιθυνόντων της Ασφάλειας. Με την υπ’ αριθμ. 2 απόφασή της, στις 16-10-1931, η Επιτροπή του νομού Αττικοβοιωτίας εκτόπισε 13 στελέχη του ΚΚΕ, ανάμεσά τους και τον Σκλάβαινα. Η απόφαση αυτή, που υπάρχει μέσα στον φάκελο, δημοσιεύτηκε λίγες μέρες μετά ολόκληρη στον «Ριζοσπάστη»: «Εν Αθήναις και τω Νομαρχιακώ Καταστήματι σήμερον την 16ην 8)βρίου 1931 ημέραν Παρασκευήν και ώραν 6ην μ.μ. συνελθούσα η Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας του νομού Αττικοβοιωτίας προκειμένου ν’ αποφασίση επί υποβληθεισών υπό της Διευθύνσεως Ειδικής Ασφαλείας Προτάσεων περί εκτοπίσεων δρώντων κομμουνιστών απαρτίσσασα εκ των κ.κ. Ν. Παρίτση Νομάρχου Αττικοβοιωτίας, Γ. Ποφάντη Αντει-

σαγγελέως Πλημμελειοδικών Αθηνών και Ι. Παπαγρηγοράκη Διευθυντού Ειδικής Ασφαλείας λαβούσα υπ’ όψει την εισήγησιν του εκ των μελών αυτής Ι. Παπαγρηγοράκη μελετήσασα επισταμένως το δι’ έκαστον των προτεινομένων καταρτισθέν αρχείον, ιδούσα και το άρθρον [...] του Νόμου 5174 Αποφασίζει την εκτόπισιν των κάτωθι δρώντων κομμουνιστών της περιοχής Αθηνών 1) Δημ. Χρ. Φίτσιου επί 10 μήνας εις νήσον Γαύδον 2) Διον. Γεωργ. Σιτοκωνσταντίνου επί 10 μήνας εις νήσον Αγιον Ευστράτιον 3) Ιωάννου Δημ. Σιδερίδου εκ Χίου επί 12 μήνας εις νήσον Γαύδον 4) Αύρας Νικ. Βλάση επί 8 μήνας εις νήσον Αγ. Ευστράτιον 5) Περσεφόνης Νικ. Βλάσση ή Πέρσας επί 8 μήνας εις νήσον Αγ. Ευστράτιον 6) Κων/τίνου Θεοδ. Σιδερή φοιτητού Νομικής εκ Κερασούντος επί 8 μήνας εις Αγιον Ευστράτιον 7) Αθανασίου Δημ. Κλάρα επί 10 μήνας εις Γαύδον 8) Χαραλάμπους Δημ. Κλάρα επί 10 μήνας εις νήσον Αγιον Ευστράτιον

Απόφαση εκτοπισμού του στη Γαύδο

9) Νικολάου Γεωργ. Κουτσούρη πρόσφυγος φοιτητού Νομικής επί 6 μήνας εις νήσον Αγ. Ευστράτιον

10) Στυλ. Γεωργ. Σκλάβαινα τυπογράφου επί 10 μήνας εις νήσον Γαύδον 11) Βασιλείου Δημ. Αμαξοπούλου εργάτου εκ Κων/πόλεως επί 12 μήνας εις Γαύδον 12) Δημ. Νικολ. Δεναξά τυπογράφου επί 8 μήνας εις Γαύδον 13) Γερασίμου Σπυρ. Λουκάτου εργάτου οικοδομών επί 10 μήνας εις νήσον Αγ. Ευστράτιον Η παρούσα κοινοποιηθήτω εις τους ενδιαφερομένους μερίμνη της Διευθύνσεως Ειδικής Ασφαλείας Αθηνών επί αποδείξει και εκτελεσθείτω μερίμνη ταύτης. Αντίγραφον παρούσης υποβληθήτω προς το Υπουργείον Εσωτερικών και όμοιον διαβιβασθήτω προς τον κ. Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών Αθηνών». Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι η απόφαση αυτή βγήκε λίγες μέρες πριν δημοσιευτεί η Εκκληση της Κομμουνιστικής Διεθνούς προς τα μέλη του ΚΚΕ για τον τερματισμό της φραξιονιστικής πάλης και την ανάδειξη στην ηγεσία του (Π.Γ.) του Σκλάβαινα. Οπως ήταν φυσικό, μετά την εξέλιξη αυτή, η απόφαση της Επιτροπής δεν έγινε κατορθωτό να επιδοθεί ούτε να εφαρμοστεί εναντίον του. Ο Σκλάβαινας πέρασε στην παρανομία.

Η ματωμένη Πρωτομαγιά

28-29 Απριλίου 2018

επίσκεψη σε σοβιετικά πλοία

εξαφάνιση του Σκλάβαινα από τη δημόσια πολιτική και συνδικαλιστική δραστηριότητα κράτησε μέχρι τα τέλη Αυγούστου του 1932. Αφορμή για την επανεμφάνισή του στάθηκε το γεγονός της προκήρυξης εκλογών και η υποψηφιότητά του στους νομούς Θεσσαλονίκης και Κυκλάδων, στο ψηφοδέλτιο του Μετώπου Εργατών-Αγροτών. Την πληροφορία η Ασφάλεια την πήρε από τον «Ριζοσπάστη». Το «ραβασάκι» που έβαλε στον φάκελό του έγραφε: «Επί τη βάσει δημοσιεύματος της εφημερίδος “Ν. Ριζοσπάστης” 28-8-32 ο κομμουνιστής Σκλάβαινας Στυλιανός Τυπογράφος γραμματέας Ενωτ. Γενικής Συνομοσπονδίας και μέλος του Π.Γ. του Κ.Κ. εξετέθη ως υποψήφιος κατά τας βουλευτικάς εκλογάς της 25-932 εις τον συνδυασμόν του Νομού Θεσ/νίκης και Κυκλάδων του Ενιαίου μετώπου εργατών-αγροτών (Κομμουνιστικού Κόμματος)». Η ιδιότητα του υποψήφιου βουλευτή, όμως, δεν εξασφάλιζε στον Σκλάβαινα κάποια ασυλία στις ειλημμένες αποφάσεις της Επιτροπής Ασφαλείας, γι’ αυτό και κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου δεν εμφανίστηκε σε συγκεντρώσεις. Για να επιβαρυνθεί, όμως, περισσότερο η θέση του απέναντι στη νομιμότητα, η Ασφάλεια Αθηνών τον ενέταξε στην δικογραφία που σχημάτισε σε βάρος πολλών στελεχών του ΚΚΕ, με βάση πάλι το ιδιώνυμο, για παράνομο έρανο. Στο έγγραφο υποβολής της δικογραφίας προς τον εισαγγελέα αναφέρεται: «Λαμβάνομεν την τιμήν να υποβάλωμεν σχηματισθείσαν δικογραφίαν επί παραβάσει του Νόμου 4229 του άρθρου 123 παραγρ. 4 του Κ.Π. Τόμου και του Νόμου 5101 περί εράνων κατά των 1) Μηλιαρέση Λυσάνδρου του Σπύρου Δικηγόρου 2) Βαρουξή Κων/νου του Σταύρου 3) Σταμελάκου Δημητρίου του Πέτρου 4) Σωμαντζοπούλου Ανέστη του Αποστόλου 5) Οκτανιάδη Αντωνίου του Νικολάου 6) Τσάκωνα Δημητρίου του Αναστασίου 7) Τζαβάρα Αντωνίου του Σπύρου 8) Πορφυρογένη Μιλτιάδου Δικηγόρου 9) Σφακιανάκη Αναργύρου Ιατρού 10) Νεφελούδη Βασιλείου, πρώην τροχιοδρομικού 11) Σκλάβαινα Στέλιου τυπογράφου 12) Πολυχρονιάδη Πολυχρόνη επισιτιστού 13) Αγγελοπούλου Αγγέλου Δικηγόρου 14) Γιαννακάκου Ιωάννου φωταεριοεργάτου 15) Γεωργουλέα Δημητρίου ηλεκτροτεχνίτου 16) Τσουρτσούλη Αριστοτέλους Δημοσιογράφου 17) Ιορδανίδου Ιορδάνου πρώην εκπαιδευτικού 18) Σουρή Τάσου οικοδόμου 19) Θωίδη Ηλία οικοδόμου 20) Μανωλέα Εμμανουήλ ναυτεργάτου. Εκ των

Η Ασφάλεια καταγράφει ότι ο Σκλάβαινας θα είναι υποψήφιος βουλευτής

Η επανεμφάνιση στις εκλογές του 1932 και η εκλογή του δεν του έδωσαν ασυλία ανωτέρω συνελήφθησαν οι (7) επτά πρώτοι, οίτινες και αποστέλλονται Υμίν συνοδεία, κατά δε των λοιπών διαφυγόντων την σύλληψιν εξεδόσαμεν το υπ’ αριθ. 51 της 6-932 ένταλλμα συλλήψεως, ούτινος αντίγραφον συνυποβάλλομεν. Η σχηματισθείσα δικογραφία αποτελείται εκ: α') μιας εκθέσεως προφορικής μηνύσεως και τοιαύτης βεβαιώσεως αδικήματος β') μιας εφημερίδος “Νέος Ριζοσπάστης” της 11-8-1932 και ενός εκλογικού προγράμματος του ενιαίου μετώπου εργατών-αγροτών γ') τεσσάρων μαρτυρικών καταθέσεων δ') δύο εκθέσεων σωματικής ερεύνης και κατασχέσεως μετά των κατασχεθέντων εγγράφων ε') τριών εκθέσεων κατ’ οίκον ερεύνης και κατασχέσεως στ') επτά απολογιών των συλληφθέντων κατηγορουμένων ζ') Διαφόρων αντιτύπων -πειστηρίων- εκ των κατασχεθέντων εις τα Γραφεία του

Ενωτικού εργατικού κέντρου η') ομοίως εκ των κατασχεθέντων εις την εργατικήν Λέσχην Καλλιθέας θ') ομοίως εκ των κατασχεθέντων εις τα Γραφεία της εφημερίδος “Νέος Ριζοσπάστης”. Επί τούτοις αναφέρομεν ότι άπαντα τα λοιπά κατασχεθέντα έντυπα -πειστήρια- τα αναφερόμενα εις τας σχετικάς εκθέσεις φυλάσσονται παρ’ ημίν, μη αποσταλέντα Υμίν λόγω του όγκου των, παρακαλούμεν δε όπως διατάξητε περί της τύχης τούτων». Το νομικό πρόβλημα του Σκλάβαινα, για δημόσια δράση, φάνηκε να λύνεται με τα αποτελέσματα των εκλογών. Το σύντομο σημείωμα της Ασφάλειας στον φάκελό του λέει: «Σκλάβαινας Στυλιανός εξελέγη βουλευτής Θεσ/νίκης κατά τας εκλογάς της 25 Σ/βρίου 1932». Η εκλογή του Στέλιου Σκλάβαινα στο Κοινοβούλιο έδωσε μια προ-

σωρινή λύση στο θέμα της ελεύθερης και δημόσιας δράσης του. Η δράση του, όπως και των άλλων βουλευτών του ΚΚΕ, δεν περιοριζόταν όμως μέσα στο Κοινοβούλιο. Ο Σκλάβαινας, και με την ιδιότητα του γραμματέα της ΕΓΣΕΕ, συμμετείχε συνεχώς σε εργατικές συγκεντρώσεις και, όπως ήταν φυσικό, έγινε το κόκκινο πανί για την Ασφάλεια. Οπου και να εμφανιζόταν, τα «όργανα ασφαλείας» βρίσκονταν από πίσω του και υπέβαλλαν τις συνηθισμένες χαφιέδικες αναφορές για τη δράση του. Στον φάκελό του υπάρχουν δύο τέτοιες αναφορές. Η πρώτη, στις 26-10-1932, λέει χαρακτηριστικά: «Λαμβάνω την τιμήν να αναφέρω, ότι χθες και ώραν 7.30 μ.μ. συνεκεντρώθησαν εις το Θέατρον “Ατλαντίς” 800 περίπου κομμουνισταί διαφόρων επαγγελμάτων κατόπιν προσκλήσεως της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας. Προς

Η βουλευτική ασυλία πάει περίπατο Η ΣΥΝΕΧΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑ του Σκλάβαινα στις εργατικές συγκεντρώσεις και κινητοποιήσεις κορυφώθηκε στις αρχές του Δεκεμβρίου 1932, όταν είχε ξεσπάσει ένα μεγάλο απεργιακό κύμα, με καθημερινές συγκρούσεις της εργατικής τάξης και των δυνάμεων ασφαλείας. Σε μια από αυτές τις συγκεντρώσεις η Ασφάλεια Αθηνών, παραβαίνοντας και τις ρητές διατάξεις περί βουλευτικής ασυλίας, συνέλαβε τον Σκλάβαινα, παραπέμποντάς τον πάλι με το ιδιώνυμο. Η αναφορά προς την Αστυνομική Διεύθυνση που στάλθηκε έλεγε: «Αναφέρομεν ότι κομμουνιστής βουλευτής ΣΚΛΑΒΑΙΝΑΣ συνελήφθη την 8 μ.μ. της χθες 3-12-32 εν τη αιθούση του Συλλόγου Εμποροϋπαλλήλων, διότι μετά των επίσης συλληφθέντων 1) ΣΠΕΡΑ Κων/νου, 2) ΔΡΟΣΟΥ Σπύρου, 3) ΓΚΟΣΗ Γεωργίου, 4) ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ Γεωργίου και 5) ΤΣΙΚΛΙΤΑΡΗ Βασιλείου απάντων σιδηροδρομικών Σ.Α.Π. εκ συστάσεως προέτρεπον εις στάσιν τους συγκεντρωθέντας υπαλλήλους του Συνδέσμου Σιδηροδρομικών Αθηνών-Πειραιώς, επιμένοντες, ότι έπρεπε ούτοι να στραφώσι διά των όπλων κατά του Κράτους και διά της βίας ανατινάσ-

σοντες γεφύρας και άλλα έργα προς επιβολήν των απαιτήσεων όλων των απεργιών. Οι συλληφθέντες πρόσωπα ασκούντα τεραστίαν επιβολήν επί των συγκεντρωθέντων οίτινες δεν ήσαν μόνον υπάλληλοι του Σιδηροδρόμου Αθηνών-Πειραιώς αλλά και άλλοι απεργοί και ιδίως κομμουνιστικά και άλλα ανατρεπτικά στοιχεία, είχον επιτύχει διά των αγορεύσεων και των προτροπών αυτών εις στάσιν να εξεγείρωσι τους παρισταμένους με ισχυρογνώμονα θρασύτητα κατά των Αρχών. Μεταβληθείσης ούτω της συγκεντρώσεως ταύτης εις δημοσίαν συνάθροισιν τείνουσαν βιαίως να προσβάλη τας αρχάς Προέβημεν εις την σύλληψιν των αρχηγών και οδηγών, ενεργούμεν προανάκρισιν και συμπληρωματικώς διά του βιβλίου συμβάντων θ’ αναφέρωμεν εν λεπτομερεία». Τις ίδιες μέρες, στα ίδια γεγονότα συνελήφθη και ο Βασίλης Νεφελούδης, κι αυτός βουλευτής του ΚΚΕ. Οι δύο σύντροφοι, στις 7 Δεκεμβρίου, ξεκίνησαν απεργία πείνας που κράτησε 9 μέρες, μέχρι τη χωρίς όρους απελευθέρωσή τους. Είχαν προηγηθεί μαζικές διαμαρτυρίες εργατών για την απελευθέρωσή τους.

τους συγκεντρωθέντας ωμίλησαν οι 1) Σκλάβαινας Γραμματεύς της Ενωτικής Γενικής Συνομοσπονδίας και Βουλευτής του Ενιαίου Μετώπου, όστις κατεφέρθη κατά του Κράτους “διά τα τρομοκρατικά μέτρα άτινα λαμβάνει εναντίον των εργατών θέλον να προσθέση τα βάρη της οικονομικής κρίσεως εις τους ώμους της εργατικής τάξεως. Ως παράδειγμα είπεν έχομεν τα γεγονότα της Καβάλας κατά τα οποία εφονεύθη ο εργάτης Ψαρρόπουλος και ετραυματίσθησαν τέσσαρες εισέτι εργάται. Εν τέλει συνέστησε εις αυτούς να μη τρομοκρατούνται αλλά να αντιμετωπίζωσι ψυχραίμως την κατάστασιν και να ενισχύσωσι τας εργατικάς οργανώσεις εγγραφόμενοι εις τα επαναστατικά συνδικάτα, ίνα διά του τρόπου αυτού τα μετατρέψωσι εις απόρθητα φρούρια της προλεταριακής επαναστάσεως ήτις θα οδηγήση αυτούς εις την Σοβιετικήν Ελλάδα”. Δεύτερος ωμίλησε ο επίσης βουλευτής του Ενιαίου Μετώπου Νεφελούδης όστις ανέπτυξεν εν εκτάσει την εν γένει οικονομικήν κατάστασιν των εργατών και κατεφέρθη κατά του Κράτους και των Φασιστικών οργανώσεων διά τας προσπαθείας ας καταβάλλουν προς κατάπνιξιν των εργατικών δικαίων. Προς άμυναν εναντίων των επιθέσεων αυτών συνέστησαν την οργάνωσιν των αντιφασιστικών οργανώσεων κατά εργοστάσια και επιχειρήσεις, παρώτρυνεν δε τους συγκεντρωθέντας να εγγραφώσι μέλη των οργανώσεων αυτών και να προπαγανδίσωσι μεταξύ των εργατών τα συνθήματα των αντιφασιστικών οργανώσεων παρασύροντες αυτούς εις συγκεντρώσεις και απεργίας προς επιτυχίαν των σκοπών των. Τρίτος ωμίλησεν ο κομμουνιστής Ψάρρας εκ μέρους της εργατικής βοήθειας αναπτύξας δε τας συνθήκας υφ’ άς αντιμετωπίζει αύτη τα διάφορα ζητήματα εζήτησεν την ηθικήν και υλικήν ενίσχυσιν των εργατών. Εις το τέλος αντιπρόσωποι των φυματικών της “Σωτηρίας” ανεκοίνωσαν τας χθεσινάς σκηνάς των φυματικών και εζήτησαν την συνδρομήν των εργατών προς ενίσχυσιν των φυματικών κομμουνιστών οίτινες ως είπεν διατρέχουν τον κίνδυνον να πεταχθούν στους δρόμους. Πολλοί εκ των συγκεντρωθέντων εφώναξαν “όλοι στη Σωτηρία αύριο”. Ακολούθως ανεγνώσθη και ενεκρίθη ψήφισμα διαμαρτυρίας διά τας σκηνάς της Καβάλλας και εν γένει διά την εξασκούμενην τρομοκρατίαν εναντίον των και απάντων, την κατάπαυσιν τούτων και την τιμωρίαν των ενόχων. Την 10 μ.μ. διελύθησαν ησύχως».

Ο άγνωστος ήρωας

28-29 Απριλίου 2018

ΕΚΛΟΓΕΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 1933

Υποψήφιος βουλευτής και

Η Σ

ΛΙΟΣ Ε Τ ΟΣ

ΗΤ ΠΟΡΡ

Σ Ο Λ Ε ΑΚ

ΚΛ

ΑΣ

Α Β ΑΙ

διάλυση της Βουλής και η προκήρυξη νέων εκλογών, με πλειοψηφικό σύστημα αυτή τη φορά, βρήκε τον Σκλάβαινα υποψήφιο στους νομούς Θεσσαλονίκης και Μαγνησίας. Παρά τη διπλή υποψηφιότητα σε νομούς όπου το ΚΚΕ είχε αυξημένες δυνάμεις, το εκλογικό σύστημα το άφησε χωρίς κανένα βουλευτή. Δύο πανομοιότυπα σημειώματα (με απλή αλλαγή στο όνομα του νομού) μας πληροφορούν για την υποψηφιότητα: «Επί τη βάσει δημοσιεύματος εφημερίδος “Ν. Ριζοσπάστης” 21-2-33 Ο κομμουνιστής ΣΚΛΑΒΑΙΝΑΣ ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ, τυπογράφος, πρώην βουλευτής Ε.Μ.Ε.Α. εξέθεσεν υποψηφιότητα κατά τας βουλευτικάς εκλογάς της 5-3-33 εις τον συνδυασμόν του Νομού ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ διά το Ενιαίον Μέτωπον Εργατών Αγροτών (Κομμουνιστικού Κόμματος)».

Υποψήφιος δήμαρχος Μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας αλλά και έντονης προβοκάτσιας σε βάρος του ΚΚΕ (ότι δήθεν τα βρήκε με τους βενιζελικούς), έγιναν οι δημοτικές εκλογές στις

Αναχωρεί παράνομα για την ΕΣΣΔ για να πάρει μέρος στις εργασίες της Κομμουνιστικής Διεθνούς όπου δρούσε με το ψευδώνυμο Πετκόβ και Πεταλίδης

24.6.1933. Η Ασφάλεια καταγράφει ότι ο Σκλάβαινας θα είναι υποψήφιος δήμαρχος Λαυρίου

2 Ιουλίου του 1933. Ο Σκλάβαινας, προφανώς εξαιτίας της παλιάς του δράσης στο Λαύριο, χρεώθηκε, όπως μας πληροφορεί σημείωμα του φακέλου του, αυτή την υποψηφιότητα: «Ο κομμουνιστής Σκλάβαινας Στέλιος τυπογράφος εξετέθη ως υποψήφιος Δήμαρχος Λαυρίου κατά τας Δημαρχιακάς εκλογάς της 2ας Ιουλίου 1933. Βλέπε εφημερίδα “Νέον Ριζοσπάστην” 24-6-33».

20.3.1933. Επερώτηση Σκλάβαινα στη Βουλή με την οποία ζητεί εξηγήσεις για τη σύλληψή του. Δεξιά ο «Ριζοσπάστης» δημοσιοποιεί το σύμφωνο Σκλάβαινα-Σοφούλη

Ο Σκλάβαινας εξαφανίζεται πάλι. Αντιπρόσωπος του ΚΚΕ στην Κομμουνιστική Διεθνή Από το καλοκαίρι του 1933 και για μεγάλο χρονικό διάστημα, ο φάκελος του Στέλιου Σκλάβαινα «φτωχαίνει» σε όγκο. Δεν εντοπίζονται έγγραφα που να δείχνουν συνέχιση της παρακολούθησής του, ούτε κάποια που να προσθέτουν πληροφορίες για τη δράση του. Ανάλογο είναι το φαινόμενο και στις σελίδες του «Ριζοσπά-

στη». Αυτή η ξαφνική εξαφάνιση από την επικαιρότητα ενός μέλους του Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ είχε την εξήγησή της. Τι είχε συμβεί; Ο Στέλιος Σκλάβαινας χρεώθηκε την αντιπροσώπευση του ΚΚΕ στην Κομμουνιστική Διεθνή και αναχώρησε (με παράνομο τρόπο φυσικά) για τη Σοβιετική Ενωση. Με τα υπάρχοντα αρχειακά υλικά που μπορέσαμε να εντοπίσουμε, αυτό είναι το πραγματικό διάστημα που ο Σκλάβαινας ανέλαβε αυτή

28-29 Απριλίου 2018

Η ματωμένη Πρωτομαγιά

δήμαρχος Λαυρίου την κομματική ευθύνη που θα τον καθιστούσε, για μια σημαντική περίοδο, για την ιστορία του ΚΚΕ, κύριο εκφραστή της παρουσίας του στο ανώτατο καθοδηγητικό κέντρο τού τότε κομμουνιστικού κινήματος. Ο Σκλάβαινας, αυτό το διάστημα, όπως ήταν επιβαλλόμενο για τη δράση των στελεχών της Κομιντέρν, δρούσε με το ψευδώνυμο Πετκόβ. Εκτός από τις σοβαρές πολιτικές εξελίξεις που θα συντελεστούν και την ισχυροποίηση του ρόλου του κόμματος στην πολιτική ζωή της χώρας, η παρουσία του Σκλάβαινα στην Κομμουνιστική Διεθνή θα σημαδευτεί και με την επεξεργασία του προγράμματος του ΚΚΕ που θα εγκριθεί από την 6η Ολομέλεια του Κόμματος. Ο Στέλιος Σκλάβαινας, αυτό το διάστημα, θα είναι ο κύριος διεκπεραιωτής των σχέσεων μεταξύ της Κ.Ε. του ΚΚΕ και των ανώτερων καθοδηγητικών οργάνων της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Η παρουσία του στην 6η Ολομέλεια της Κ.Ε. και στο 5ο Συνέδριο του ΚΚΕ θα είναι καταλυτική, αφού ως εισηγητής θα είναι μαζί με τον Νίκο Ζαχαριάδη οι κύριοι εκφραστές της πολιτικής καθοδήγησης της Διεθνούς. Η παρουσία του Σκλάβαινα στα προαναφερόμενα φόρουμ του ΚΚΕ με ψευδώνυμο (Πεταλίδης) ήταν απόρροια των διώξεων που υπήρχαν σε βάρος του και της λήψης μέτρων που πάρθηκαν για την προστασία ενός ανώτερου στελέχους της Διεθνούς. Με δεδομένη τη φυσική απουσία του και τον παράνομο τρόπο δράσης του, αυτό το διάστημα των δύο χρόνων εξαφάνισής του, δεν υλοποιήθηκε κανένα σχέδιο της ασφάλειας για τον περιορισμό της ελευθερίας του. Η παρουσία του Σκλάβαινα στην πολιτική ζωή της χώρας και η συνέχιση των διώξεών του εμφανίζονται στον φάκελό του μετά την επιστροφή του στη χώρα. Η πρώτη του εμφάνιση, μας γίνεται γνωστή από δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη», τις πρώτες μέρες του Ιανουαρίου 1936. Ο Σκλάβαινας είχε επιστρέψει στην Ελλάδα σίγουρα μετά τον Σεπτέμβριο του 1935 και πήρε μέρος στο 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ (Δεκέμβριος 1935), ως ένας από τους εισηγητές του. Δημόσια εμφάνιση κάνει με αρθρογραφία του στον «Ριζοσπάστη», επώνυμα, αλλά διατηρεί και το ψευδώνυμο Πεταλίδης στα δημοσιεύματα που αφορούν τη συμμετοχή του στα κομματικά σώματα. Οι επόμενες περιπέτειές του με τις αρχές ασφαλείας θα ξεκινήσουν με την ανάδειξή του, πάλι, σε βουλευτή του ΚΚΕ.

Η ΔΕΎΤΕΡΗ ΘΗΤΕΊΑ ΣΤΗ ΒΟΎΛΗ

Ο Σκλάβαινας επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του Παλλαϊκού Μετώπου (ΚΚΕ) ΟΊ ΕΚΛΟΓΕΣ της 26ης Ιανουαρίου 1936 επέφεραν μια αναπάντεχη εξέλιξη στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Καμιά από τις δύο κυρίαρχες, τότε, πολιτικές παρατάξεις δεν πέτυχε κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Το αναπάντεχο της εξέλιξης ήταν ότι καθοριστικός παράγοντας για τον σχηματισμό κυβέρνησης είχε αναδειχτεί το ΚΚΕ. Η ψήφος των 15 βουλευτών, που είχαν εκλεγεί με τη σημαία του Παλλαϊκού Μετώπου, αναδείχτηκε, για πρώτη φορά από την ίδρυση του ΚΚΕ, σε σημαντικό παράγοντα καθορισμού των κυβερνητικών εξελίξεων της χώρας. Επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του ΚΚΕ, αυτή την περίοδο, ήταν ο Στέλιος Σκλάβαινας. Αμεσος φορέας της πολιτικής των λαϊκών μετώπων που προωθούσε η Κομμουνιστική Διεθνής, ο Σκλάβαινας, έμεινε στην ιστορία με την υπογραφή του μυστικού Συμφώνου Σοφούλη-Σκλάβαινα. Αν και δεν εφαρμόστηκε ποτέ το σύμφωνο αυτό, η δημοσίευσή μετά την παραβίασή του από 22.2.1936 Παρ' όλο που είναι επικεφαλής της Κ.Ο. του τους βενιζελικούς, έδωσε Παλλαϊκού Μετώπου, συλλαμβάνεται σαφή μηνύματα για τις ξεκάθαρες δημοκρατικές-αντιφασιστικές προθέσεις της πολιτικής των «Η Δ/ΝΣΙΣ ΕΙΔΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ κομμουνιστών. Στον φάκελο του Σκλάβαινα ΠΡΟΣ δεν υπάρχουν καθόλου υλικά γι' αυτές τις εξεΤΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ λίξεις. Προφανώς οι κοινοβουλευτικές εξελίΤμήμα Ειδικής Ασφαλείας ξεις και οι γενικότερες δραστηριότητες των ΕΝΤΑΥΘΑ κομμουνιστών εντάσσονταν στους φακέλους Σύλληψις φυγοποίνου κομμουνιστού Βουοργανώσεων και κάπου εκεί θα υπάρχουν οι λευτού Σκλάβαινα Στυλιανού του Γεωργίου.καταγραφές της Ασφάλειας. Λίγο μετά, όμως, Λαμβάνω την τιμήν ν’ αναφέρω ότι εις την από την υπογραφή του Συμφώνου πραγματολαβούσαν χώραν κατά την παρελθούσαν νύποιήθηκε μια ανοιχτή επίθεση της Ασφάλειας κτα πολιτικής χροιάς χοροεσπερίδα, εις την εναντίον του Σκλάβαινα, που πήρε μεγάλη δηαίθουσαν του ενταύθα Θεάτρου “Κεντρικόν” μοσιότητα και ξεσήκωσε κύμα διαμαρτυρίας την οργανωθείσαν υπό των κομμουνιστικών τόσο από το ΚΚΕ όσο και από τις εργατικές οροργανώσεων, υπέρ των πολιτικών εξορίστων γανώσεις. Να τι είχε συμβεί: και φυλακισμένων, παρευρέθη και ο εν περιΤο βράδυ της 21ης Φεβρουαρίου 1936 (δυο λήψει Βουλευτής εκ των ιθυνόντων το Κομμέρες μετά τη μυστική σύναψη του Συμφώνου μουνιστικόν Κόμμα Ελλάδος.Σοφούλη-Σκλάβαινα που, ανάμεσα στα άλλα, Τούτον διωκόμενον δυνάμει της υπ’ αριθ. προέβλεπε και την κατάργηση του Ν. 4229), 433/935 ερήμην αποφάσεως του Δικαστηη Ασφάλεια Αθηνών συνέλαβε τον Σκλάβαιρίου των εν Βόλω Πλημ/κών, δι’ ης κατεδινα για μια, σχετική με παραβίαση του νόμου κάσθη εις φυλάκισιν 7 μηνών και ισόχρονον αυτού, καταδίκη που του είχε επιβληθεί. Και εκτόπισιν εις Ανάφην διά παράβασιν Ν. 4229, λέει το σχετικό έγγραφο που βρέθηκε στον παρηκολούθησαν όργανά μου, άτινα, ευθύς φάκελό του: ως απεμακρύνθη του ρηθέντος κέντρου,

περί ώραν 4ην πρωινήν σήμερον, συνέλαβον εις την ενταύθα οδόν Σταδίου.Ούτος, μη προστατευόμενος υπό της Βουλευτικής Ασυλίας προ της ενάρξεως της Βουλευτικής Συνόδου κατά τας διατάξεις του άρθρου 63 του εν ισχύι Συντάγματος του Ελληνικού Βασιλείου του έτους 1911, παρεδόθη παρά της υπηρεσίας μου εις το ενταύθα Τμήμα Μεταγωγών, ίνα μεταχθή και παραδοθή τω κ. Εισαγγελεί Πλημ/κών Βόλου, προς έκτισιν της ποινής του.Του Διευθυντού εν Υπηρεσία Ο Υποδ/ντής Ι. Μουλόπουλος Ταγ/ρχης» Η σύλληψη του βουλευτή πλέον Σκλάβαινα ξεσήκωσε μεγάλο κύμα διαμαρτυρίας. Η Ασφάλεια προσπάθησε να δικαιολογήσει την ενέργειά της με βάση την τυπική εξήγηση του νόμου περί βουλευτικής ασυλίας και εσκεμμένα καθυστερούσε τη μεταγωγή του Σκλάβαινα στον Βόλο (όπου είχε δικαστεί η υπόθεση) για τη δικονομική λήξη του θέματος. Η κυβέρνηση βρέθηκε, φυσικά, σε δύσκολη θέση, αφού είχε προηγηθεί η υπογραφή του Συμφώνου. Προέκυπτε και θέμα σχετικά με τον έλεγχο δράσης των αρχών ασφαλείας. Στον φάκελο του Σκλάβαινα βρέθηκαν τρία τηλεγραφήματα που έστειλε στον υπουργό Εσωτερικών σχετικά με την κράτησή του. Το ένα από αυτά αναφέρει: «Ταύτην στιγμήν επληροφορήθην ότι αύριον πρωίαν πρόκειται μεταφερθώ Βόλον προς εκδίκασιν ανακοπής παλαιάς παραγεγραμμένης αποφάσεως Πλημμελειοδικείου Βόλου δι’ αδίκημα τύπου καθυστέρησις μεταγωγής παρά αντίθετον διαταγήν Υπουργού Εσωτερικών γίνεται σκοπίμως κατόπιν υποδείξεως ειδικής ασφαλείας Αθηνών προς Τμήμα Μεταγωγών Πειραιώς υπερασπιζόμενος συνταγματικά βουλευτικά δικαιώματα και καταπατουμένας λαϊκάς ελευθερίας προκληθείσας δι’ αυθαιρέτου συλλήψεώς μου κηρύσσω από αύριον πρωίαν απεργίαν πείνης εν ονόματι δικαιωμάτων ανθρώπου πολίτου επικαλούμαι ενίσχυσιν λαού τύπου κομμάτων Οργανώσεων προς ανάκτησιν ελευθερίας μου.Σκλάβαινας Βουλευτής Θ/νίκης αρχηγός Κοινοβουλευτικής Ομάδος Παλλαϊκού Μετώπου». Η σύλληψη του Σκλάβαινα διευθετήθηκε ύστερα από παρεμβάσεις της κυβέρνησης. Δεν μπορούσε, άλλωστε, να γίνει αλλιώς, γιατί θα κατέρρεε η Συμφωνία και η επικείμενη εκλογή του προέδρου της Βουλής. Το γεγονός, όμως, αυτό τέθηκε σε κοινοβουλευτικό έλεγχο με επερώτηση που κατατέθηκε.

Ο άγνωστος ήρωας

28-29 Απριλίου 2018

Στην παρανομία με τη δικτ

Η διακοπή της κοινοβουλευτικής θητείας του Σκλάβαινα, όπως και των άλλων συντρόφων του, με την κήρυξη της δικτατορίας του Μεταξά, τους οδήγησε στην παρανομία. Ευθύς εξαρχής ήταν ένα από τα πιο καταζητούμενα στελέχη του ΚΚΕ. Κατάφερε να διαφύγει τη σύλληψη και, ως μέλος του Π.Γ. του ΚΚΕ που ήταν, συνέχισε την καθοδήγηση των παράνομων οργανώσεων και της αντιδικτατορικής πάλης. Επικηρυγμένος από την Ασφάλεια του Μανιαδάκη, κυκλοφορούσε με νέο ψευδώνυμο (Οικονόμου). Στον φάκελό του δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία γι' αυτήν την περίοδο δράσης του. Υπάρχει μία αναφορά της χωροφυλακής Ναυπλίου, με πληροφορίες αμφίβολης ή μερικής αξιοπιστίας. Είναι η ΛΙΟΣ Ε παρακάτω: Τ

ΟΣ

ΗΤ ΠΟΡΡ

Σ Ο Λ Ε ΑΚ

ΑΣ

Εν Ναυπλίω τη 3η Δεκεμβρίου 1936 Προς το Αρχηγείον Βασ. Χωροφυλακής Τμ. Ειδ. Ασφαλείας ΑΘΗΝΑΣ “Περί ενεργειών του επικίνδυνου Κομμουνιστού Σκλάβαινα” Λαμβάνω την τιμήν, ν’ αναφέρω ότι καθ’ ας έσχεν πληροφορίας το Αστυνομικόν Τμήμα Τριπόλεως ο εν περιλήψει αναφερόμενος Κομμουνιστής την 23ην Αυγούστου ε.έ. ευρισκόμενος εις Πάτρας συνεκάλεσε κατά την ημέραν ταύτην υπό την προεδρείαν του μυστικήν συνδιάσκεψιν εις τινα ημιανώγιον οικίαν παρά τα Ψηλά Αλώνια εις ην έλαβον μέρος περί τους τεσσαράκοντα αντιπρόσωποι αγνώστου επωνύμου, καταγόμενος εκ Τρικκάλων και ο Γενικός Πρόεδρος της Νεολαίας Πατρών Μιχαηλίδης ή Καΐτης. Κατά ταύτην συνεζητήθη η συγχώνευσις του Κομμουνιστικού Κόμματος μετά του τοιούτου των Φιλελευθέρων, ούτινος την ηγεσίαν ανέλαβεν ουσιαστικώς ο Νικόλαος Πλαστήρας, όστις κατερχόμενος εις την Ελλάδα και ενισχυόμενος υπό των Κομμάτων θα επιδιώξη την ανατροπήν της παρούσης καταστάσεως, ενεργούντες προς τούτο καταλλήλως διά την εξέγερσιν Λαού και Στρατού. Εις τους ως άνω αντιπροσώπους υπό το πνεύμα τούτο εδόθη εντολή, 3.12.1936 Μεταξική δικτατορία - Αναφορά όπως ενεργήσωσιν επανερχόμενοι εις με πληροφορίες για την παράνομη δράση του Σκλάβαινα τας Επαρχίας των. Νυν ο ειρημένος Κομμουνιστής Σκλάβαινας κατά τας αυτάς πηροφορίας φέρεται διαμένων και κρυπτόμενος εις τινα παρά τω Ψυχικώ Αθηνών οικίαν. Ο ΑΝΑΠΛ. ΑΝΩΤ. ΔΙΟΙΚΗΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΓΚΙΝΗΣ ΑΝΤ/ΡΧΗΣ

ΚΛ

Α Β ΑΙ

Ιδιαίτερο διεθνές ενδιαφέρον για Ζαχαριάδη και Σκλάβαινα Δεν ήταν, όμως, στο επίκεντρο αναζήτησης πληροφοριών μόνο από τις ελληνικές αρχές ασφαλείας ο Σκλάβαινας. Στον φάκελό του υπάρχει έγγραφο του υπουργείου Εξωτερικών που ζητάει από την Ασφάλεια να δοθούν πληροφορίες σχετικά με τους Ζαχαριάδη και Σκλάβαινα για λογαριασμό μιας ξένης πρεσβείας που δεν κατονομάζεται. Να τι λέει το έγγραφο:

γάλο ενδιαφέρον για τη δραστηριότητα της Κομμουνιστικής Διεθνούς στην Ελλάδα και στα Βαλκάνια είχαν οι αρχές ασφαλείας της Γερμανίας και της Γαλλίας. Ο λόγος του ενδιαφέροντος για τους συγκεκριμένους δύο Ελληνες κομμουνιστές είναι προφανής. Ο Νίκος Ζαχαριάδης ήταν μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομιντέρν και ο Στέλιος Σκλάβαινας, αντίστοιχα, της Προφιντέρν (Συνδικαλιστική Διεθνής).

Εν Αθήναις τη 12 Ιανουαρίου 1938 “Περί Στυλιανού Σκλάβαινα και Νικολάου Ζαχαριάδου” ΠΡΟΣ το Υφυπουργείον Δημοσίας Ασφαλείας Διεύθυνσιν Εθνικής Ασφαλείας Γραφείον Ζ Τη αιτήσει ενδιαφερομένης Πρεσβείας ενταύθα παρακαλούμεν όπως, ευαρεστούμενοι, μεταδόσητε ημίν πάσαν πληροφορίαν ην κατέχετε περί των εν περιλήψει αναφερομένων ο πρώτος των οποίων φέρεται ως καταγόμενος εκ Σίφνου πρώην βουλευτής και ο δεύτερος υιός του Παναγιώτου αρχηγός του κομμουνιστικού κόμματος. ΕΝΤΟΛΗ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ Ο ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ [Υπογραφή] Α. ΜΑΧΑΙΡΑΣ Εικασίες μόνο μπορούμε να κάνουμε για το ποια πρεσβεία έδειχνε ενδιαφέρον για τα δύο στελέχη του ΚΚΕ. Την περίοδο αυτή με-

12.1.1938 Ενα περίεργο ενδιαφέρον. Ξένη πρεσβεία αναζητεί πληροφορίες για Ζαχαριάδη και Σκλάβαινα

Η ματωμένη Πρωτομαγιά

28-29 Απριλίου 2018

ατορία του Μεταξά Ο Μάης του '36 και η δίωξη του Σκλάβαινα Στον γιορτασμό της Πρωτομαγιάς του 1936 στη Θεσσαλονίκη ο Στέλιος Σκλάβαινας ήταν παρών και μίλησε στη συγκέντρωση. Δεν έμεινε, όμως, στη Θεσσαλονίκη και δεν είχε καμιά συμμετοχή στα γεγονότα που ακολούθησαν τις επόμενες μέρες με αποκορύφωμα τις δολοφονίες εργατών στις 9 Μαΐου. Ο Σκλάβαινας αυτή τη μέρα ήταν στην Αθήνα και, μάλιστα, συναντήθηκε με τον Σοφούλη. Αυτό, φυσικά, δεν στάθηκε εμπόδιο στο να τον παραπέμψουν, μαζί με άλλους κομμου-

16.3.1938 Φυγόδικος, καθότι παράνομος για τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 1936

νιστές, σε δίκη σαν έναν από τους πρωταίτιους για τα γεγονότα. Η δίκη για την εν λόγω υπόθεση έγινε στις 15-3-1938 στην Εδεσσα, χωρίς όμως την παρουσία του Σκλάβαινα. Ηταν ήδη παράνομος και η δίκη του διαχωρίστηκε. Θα δούμε πιο κάτω πώς τελικά αυτή η δίκη σημάδεψε μια καίρια στιγμή της δράσης του. Στον φάκελο βρέθηκε και το παρακάτω έγγραφο για την αρχική έναρξη της δίκης: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ ΕΔΕΣΣΗΣ ΓΡΑΦΕΙΟΝ Ειδικής Ασφαλείας Αριθ. Πρωτ. 7/1/46 Εδεσσα τη 16 Μαρτίου 1938 Προς Την Ανωτέραν Διοίκησιν Χωρ/κής Δυτ. Μακεδονίας Γραφείον Ειδικής Ασφαλείας Κοζάνην «Περί ενάρξεως της δίκης Σκλάβαινα-Σινάκου κ.λπ. εις το ενταύθα Κακουργιοδικείον.» Λαμβάνω την τιμήν εν συνεχεία της υπ’ αριθ. 218/427/7α 4-3-38 αναφοράς μου (Γραφ. Δημ. Ασφαλείας), ν’ αναφέρω ότι χθες ήρξατο ενώπιον του ενταύθα Κακουργιοδικείου, η δίκη των εν περιλήψει κομμουνιστών κατηγορουμένων διά τα γεγονότα της 9ης Μαΐου 1936, χωρισθείσης ταύτης όσον αφορά τους εκ των κατηγορουμένων φυγοδικούντας Σκλάβαιναν, Βεκίδην και Μανέκαν. Η υπηρεσία μου έλαβε άπαντα τα ενδεικνυόμενα μέτρα διά την τήρησιν της τάξεως κατά την διάρκειαν της δίκης, ης το αποτέλεσμα επιφυλάσσομαι ν’ αναφέρω υμίν λεπτομερώς εν καιρώ. Ο Διοικητής της Διοικήσεως (Υπογραφή) ΕΥΘ. Ι. ΣΙΔΕΡΑΤΟΣ ΤΑΓ/ΧΗΣ ΧΩΡ/ΚΗΣ

Η σύλληψη του Σκλάβαινα και των άλλων μελών του Π.Γ. του ΚΚΕ Η ΠΑΡΑΜΟΝΗ του Σκλάβαινα στην παράνομη δράση (όπως και εκατοντάδων άλλων στελεχών του ΚΚΕ) αποδείχτηκε ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση. Η οργανωτική ανάπτυξη του Κόμματος που προηγήθηκε και απαιτούσε μεγαλύτερο εύρος δουλειάς, η σύλληψη του Νίκου Ζαχαριάδη και άλλων στελεχών, που φόρτωνε με περισσότερες ευθύνες αυτούς που βρίσκονταν ακόμη ελεύθεροι, αλλά και η πρωτοφανής ενίσχυση της δουλειάς της Ασφάλειας του Μανιαδάκη δημιούργησαν μια νεοφανή και περίπλοκη κατάσταση για την αντιδικτατορική πάλη. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο δεν άργησαν να διαφανούν και περιπτώσεις ανοιχτής προδοσίας από πρώην μέλη του ΚΚΕ. Ασφυκτικές πιέσεις της Ασφάλειας, προδοσίες αλλά και έλλειψη επαγρύπνησης σε ορισμένες περιπτώσεις οδήγησαν τελικά σε ένα ολοκληρωτικό χτύπημα των αρχών ασφαλείας σε βάρος του μηχανισμού της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Μετά το χτύπημα μιας σειράς οργανώσεων της Αθήνας, η Ασφάλεια κατάφερε να οδηγηθεί στην ταυτόχρονη σύλληψη τριών μελών του Π.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ. Οι Σκλάβαινας, Νεφελούδης, Παρτσαλίδης έπεσαν στα χέρια της Ασφάλειας στις 19 Απριλίου του 1938. Το χτύπημα αποδείχτηκε ιδιαίτερα βαρύ για την περαιτέρω πορεία του ΚΚΕ. Ισως να ήταν το αμέσως βαρύτερο πλήγμα μετά τη σύλληψη του Ζαχαριάδη. Λεπτομέρειες για τον τρόπο που η Ασφάλεια οδηγήθηκε στη σύλληψη του Σκλάβαινα και των άλλων συντρόφων του δεν υπάρχουν στον φάκελό του. Στον φάκελό του βρέθηκαν στοιχεία που αφορούν την πορεία μετά τη σύλληψή του. Το πρώτο στοιχείο που συναντήσαμε ήταν μια χειρόγραφη διαταγή προς τους δεσμοφύλακές του, την πρώτη κιόλας μέρα της σύλληψής του. Η σημασία που έδιναν τα ανώτερα κλιμάκια των ανακριτικών αρχών στην απόλυτη απομόνωσή του και στην αποφυγή οποιασδήποτε διαρροής πληροφοριών είναι χαρακτηριστική:

19.4.1938 Ημέρα σύλληψης του Σκλάβαινα. Χειρόγραφες οδηγίες για αυστηρές συνθήκες κράτησης

Υπηρεσιακόν σημείωμα Διαταγή Απόρρητος Προσωπική Διά τους κ. Αξ/κούς υπηρεσίας των κρατουμένων (Σκλάβαινα - Νεφελούδη) και Παρτσαλίδου Αύρας. 1) Κατά την εκτέλεσιν της υπηρεσίας των οι επικεφαλής κ.κ. αξιωματικοί εν ουδεμία περιπτώσει δεν θα απομακρύνονται εκ των θαλάμων ένθα ευρίσκονται οι υπό φρούρησιν κρατούμενοι. 2) Η θύρα των ως κρατητηρίων χρησιμοποιουμένων δωματίων δέον να

είναι πάντοτε κλειστή καθώς και τα εξωτερικά φύλλα παραθύρων ή εξώστου. 3) Απαντες οι υπάλληλοι οι διά την φρουράν των κρατουμένων χρησιμοποιούμενοι δέον άπαντες να ευρίσκονται εντός τού ως κρατητηρίου χρησιμοποιούμενου θαλάμου απαγορευομένης απολύτως της εκτός αυτού παραμονής των. 4) Οι κρατούμενοι ευρίσκον ται εν απολύτω απομονώσει απαγο ρευομένης πάσης μεταξύ αυτών επικοινωνίας ή συνομιλίας δι’ οιανδήποτε αιτία. 5) Εις ουδέ να αστυν. υπάλληλον παν τό ς βαθμού επιτρέπεται η συνομιλία μετά τινος εκ των κρατουμένων. 6) Οι διά σωματικήν ανάγκην εκάστοτε μεταβαίνοντες κρατούμενοι δέον να οδηγούνται εις το αποχωρητήριον υπό αυστηράν και [...] η δε θύρα του αποχωρητηρίου να παραμένη πάντοτε ανοικτή. 7) Οσάκις εις τους κρατουμένους προσκομίζεται φαγητόν ή καφφές δέον να ελέγχονται επιμελώς, τα δε γκαρσόνια εν ουδεμία περιπτώσει επιτρέπεται να εισέρχονται εις τα ως κρατητήρια χρησιμοποιούμενα γραφεία. Διά την αυστηράν τήρησιν των ως άνω διατασσομένων καθίσταται προσωπικώς υπεύθυνος ο επικεφαλής αξιωματικός

Ο άγνωστος ήρωας

28-29 Απριλίου 2018

ΣΤΙΣ ΦΥΛΑΚΕΣ ΤΗΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ

Από το κελί στον στρατό αλλά

Μ Σ

ΛΙΟΣ Ε Τ ΟΣ

ΗΤ ΠΟΡΡ

Σ Ο Λ Ε Κ

ΚΛ

ΑΣ

ΦΑ Σ

ετά τη σύλληψή τους, στις 19 Απριλίου του 1938, με εντολή του υφυπουργού Ασφαλείας Κ. Μανιαδάκη, στις 3-5-1938, οι Στέλιος Σκλάβαινας, Βασίλης Νεφελούδης και Δημήτρης Παρτσαλίδης μεταφέρθηκαν προσωρινά στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Κομμουνιστών στην Ακροναυπλία έως ότου εκδικαστεί η έφεσή τους. Το Πλημμελειοδικείο Αθηνών είχε καταδικάσει και τους τρεις σε 4,5 χρόνια φυλάκιση και 2 χρόνια εκτόπιση για παράβαση του Α.Ν. 1075/1938, του νόμου δηλαδή με τον οποίο η μεταξική δικτατορία είχε τροποποιήσει επί το αυστηρότερον το περιβόητο βενιζελικό ιδιώνυμο. Με νέα εντολή του Μανιαδάκη, στις 12-5-1938, οι προαναφερόμενοι μεταφέρθηκαν στην Αθήνα για να παραστούν στην εκδίκαση της έφεσής τους. Οπως ήταν αναμενόμενο το Εφετείο ενέκρινε την αρχική δικαστική απόφαση. Την επομένη, 13-5-1938, ο Μανιαδάκης ζήτησε τη μεταφορά των Σκλάβαινα, Νεφελούδη, Παρτσαλίδη και άλλων πέντε κομμουνιστών στις φυλακές της Κέρκυρας. Ανάμεσά τους ήταν και ο γραμματέας της ΟΚΝΕ Χρήστος Μαλτέζος. Το υπουργείο Δικαιοσύνης έδωσε τη σχετική έγκριση. Η μεταγωγή όλων έγινε στις 17 Μαΐου με το ατμόπλοιο «ΦΡΙΝΤΩΝ». Δύο ημέρες αργότερα ο διευθυντής της Αστυνομίας Πόλεων Κερκύρας, Κωνσταντίνος Πετούνης, στέλνει αναφορά στο υφυπουργείο Ασφαλείας η οποία περιέχει πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τις συνθήκες κράτησης των κομμουνιστών στις περιβόητες εκείνες φυλακές. Γράφει ανάμεσα σε άλλα: «Απαντες οι ανωτέρω κρατούνται εις το άνω διαμέρισμα της ακτίνας Θ' εις ην επίσης κρατούνται και οι κομμουνισταί Ζαχαριάδης, Μανωλέας και Μιχαηλίδης. Το διαμέρισμα τούτο έχει εν συνόλω 13 κελλία, εξ ων το εν χρησιμοποιείται ως αποχωρητήριον, απομένει δε κενόν μόνον έν. Ούτω μη υπαρχόντων μεταξύ των κρατουμένων ενδιαμέσων κενών κελλίων θα είναι δυνατή η μεταξύ των συνεννόησις και αδύνατος η κατά χρονικά διαστήματα εναλλαγή τούτων εις διάφορα κελλία. -Δεδομένου ότι διά λόγους ασφαλείας δεν ενδείκνυται η τοποθέτησις των κρατουμένων εις τα ισόγεια κελλία, προς εξουδετέρωσιν των ως άνω ατελειών θα ήτο σκόπιμον όπως, εις τον διάδρομον της ακτίνος ευρίσκεται πάντοτε φύλαξ των φυλακών, ίνα παρακολουθή ημέρας τε και νυκτός πάσας τας κινήσεις των. Το τοιούτον συνεστήσαμεν εις την Δ/σιν των φυλάκων, πλην ως μας εδηλώθη, το υπάρχον ήδη προσωπικόν δεν επαρκεί διά την τοποθέτησιν του σκοπού τούτου. Ανάγκη όθεν καθ’ ημάς παρίσταται όπως ενισχυθή η δύναμις των φυλακών δι' εξ (6) εισέτι φυλάκων λαμβανομένης υπ’ όψιν της σοβαρότητος των κρατουμένων και των διά την δραπέτευσίν των διατιθέμενων μέσων. Ομοίως δέον να τοποθετηθώσιν εις όλα τα κελλία ηλεκτρικοί λαμπτήρες έξωθεν ανάπτοντες, το τοιούτον δε ως μας εδηλώθη θα γίνη. Διά της τοποθετήσεως των λαμπτήρων αυτών θα εξυπηρετούνται πλήρως κατά τας νυκτερινάς επιθεωρήσεις οι ενεργούντες ταύτας. Κατά τα λοιπά θα ισχύσωσιν πάντα όσα διετάχθησαν κατά το παρελθόν διά την ασφαλή φρούρησιν των λοιπών κομμουνιστών, εξαιρέσει των ωρών εξόδου, καθ’ όσον ήδη αυξηθέντος του αριθμού αυτών είναι αδύνατον όπως εξέρχωνται και παραμένωσιν επί δίωρον εκτός των κελλίων.Ο Επιθεωρητής των Φυλάκων κ. Ζωγράφος, όστις ευρίσκεται ενταύθα εδήλωσεν εις τον Διοικητήν του υφ’ ημάς τμήματος Γεν. Ασφαλείας ότι θ’ απαγόρευση εις τους κρατουμένους τούτους και την αλληλογραφίαν, δηλών εις αυτούς ότι εάν οι οικείοι των επιθυμώσι να τοις αποστέλωσιν επιστολάς να δίδωσιν ταύτας εις τας Αστυνομικάς Αρχάς του τόπου της διαμονής των και αύται να τας διαβιβάζωσιν, αφού πεισθώσιν ότι πρόκειται πράγματι περί συγγενών αυτών. Και το μέτρον τούτο ευρίσκομεν εξυπηρετικόν διά την μη επικοινωνίαν των κομμουνιστών με πρόσωπα έτερα, πλην των πραγματικώς συγγενών των».

Α Β ΑΙ

«Πρόκειται περί παλαιού και σοβαρού στελέχους του κομ/ κού κόμματος, χρηματίσαντος και Βουλευτού και κατ' απολύτως εξηκριβωμένας πληροφορίας μας δεν απέβαλε τας κομ/κάς του ιδέας μολονότι προ έτους περίπου, επί τη υποσχέσει του, ότι θα απόσχη πάσης κομ/κής ενεργείας, απελύθη εκ των φυλακών τυχών Βασιλικής Χάριτος. Παρακαλούμεν όπως μη διατεθή εις Μονάδα του μετώπου, αφ’ ετέρου δε παρακολουθήται επισταμένως και ανελλιπώς...»

«Αν τον ενδιαφέρει η υγεία του να υποβάλει δήλωση» ΟΙ ΑΘΛΙΕΣ ΣΥΝΘΉΚΕΣ κράτησης και το γεγονός ότι ο ίδιος πάσχει χρόνια από φυματίωση οδηγούν τον Στέλιο Σκλάβαινα στην απόφαση να υποβάλει, μέσω των δικηγόρων του, προς το υπουργείο Δικαιοσύνης αίτηση μεταφοράς του στις Φυλακές του Σανατορίου «Σωτηρία» επικαλούμενος λόγους υγείας. Η αίτηση που φέρει ημερομηνία 26-5-1938 απορρίπτεται με έγγραφο του Μανιαδάκη, στις 17-8-1938, προς το προαναφερόμενο υπουργείο. Το σκεπτικό είναι απλό και συγκεκριμένο. Πρόκειται για αρχηγικό στέλεχος του ΚΚΕ και εάν μεταφερόταν στην Αθήνα αυτό «ήθελε έχει τερασ τίαν 17.8.1938 Αν θέλει την ηθικήν αξίαν υγεία του να υπογράψει διά το απορδήλωση μετανοίας, ζητεί φανισθέν από ο Μανιαδάκης απόψεως αρχηγών, λόγω των τελευταίως γενομένων συλλήψεων, κομμουνιστικόν Κόμμα». Ο Μανιαδάκης εκτιμά επίσης ότι ζώντας στα περίχωρα των Αθηνών ο Σκλάβαινας θα βρει τρόπους να επικοινωνεί με το κόμμα και να το καθοδηγεί. Και καταλήγει: «Εάν όντως τον κ. Σκλάβαινα τον ενδιαφέρει η υγεία του περισσότερο του κόμματος δύναται ούτος να υποβάλη δήλωσιν μετανοίας, ίνα αφιέμενος ελεύθερος μεριμνήση διά την αποκατάστασιν ταύτης». Οντως στις 12 Δεκεμβρίου του 1938 ο Στέλιος Σκλάβαινας υπογράφει τη ζητούμενη δήλωση μετανοίας. Στον φάκελό του δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να δείχνει τι μεσολάβησε από τον Αύγουστο του 1938, που προφανώς απέρριψε τη σύσταση του Μανιαδάκη για υποβολή δήλωσης, ώς τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου που την υπέβαλε. Ο ίδιος αργότερα ενώπιον δικαστηρίου -στο οποίο θα αναφερθούμε στη συνέχεια- είχε πει ότι εξαναγκάστηκε να υπογράψει δήλωση και είχε κάνει λόγο για άσκηση βίας σε βάρος του. Δεν γνωρίζουμε περί τίνος ακριβώς επρόκειτο. Είναι πολύ πιθανό η υγεία του να είχε κλονιστεί σοβαρά, χωρίς να του παρέχεται οποιαδήποτε ιατρική φροντίδα, και να υπήρχε και άσκηση βίας σε βάρος του.

7.1.1941 έγγραφο που βεβαιώνει ότι επιστρατεύτηκε

28.3.1939 Είμαι κομμουνιστής - Η δήλωση αποσπάστηκε με βία - Αναφορά για τη δίκη του Σκλάβαινα στη Βέροια

Η δήλωση ΤΟ ΠΙΟ ΑΞΙΟΠΡΟΣΕΚΤΟ στοιχείο στη δήλωση μετανοίας του Σκλάβαινα είναι ότι σ’ αυτήν δεν περιέχεται καμιά αποκήρυξη του κομμουνισμού και του ΚΚΕ αλλά μόνον η δική του διαβεβαίωση ότι «κόβει» τις σχέσεις του με το κόμμα του και ότι θα ιδιωτεύσει. Αφού παρουσιάζει τη δράση του από το 1923 που εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ καταλήγει: «Η τελευταία σύλληψι και καταδίκη μου, μου έδωσε τη δυνατότητα να σκεφθώ και ν’ αναθεωρήσω το παρελθόν και τις ιδέες μου. Με την αμετάκλητη απόφασί μου να ζήσω απ’ εδώ και στο εξής ήσυχη ζωή, δηλώνω ότι κόβω κάθε σχέσι και κάθε δεσμό με το κομμουνιστικόν παρελθόν. Είμαι βέβαιος ότι η κυβέρνησις θα εκτιμήση την μεταμέλειάν μου και θα με αποδώση ελεύθερον πλέον στην οικογένειάν μου». Τέτοιες δηλώσεις ο Μανιαδάκης -κατά κανόνα- δεν τις έκανε αποδεκτές. Κι ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο ζητούσε από τους «δηλωσίες» αυτού του είδους συμπληρωματικές δηλώσεις μετανοίας που να περιλαμβάνουν ευθέως την αποκήρυξη του ΚΚΕ και των ιδεών του. Στον φάκελο του Σκλάβαινα δεν υπάρχει κανένα στοιχείο πως αυτή η τακτική ακολουθήθηκε και για τον ίδιο. Προφανώς συμπληρωματική δήλωση δεν του ζητήθηκε. Το καθεστώς αρκέστηκε στην αρχική δήλωση. Κι αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η εν λόγω δήλωση δημοσιεύτηκε πολύ γρήγορα και προβλήθηκε δεόντως. Αποτέλεσε μάλιστα το βασικό θέμα της εφημερίδας «Ελεύθερον Βήμα» στις 21-

28-29 Απριλίου 2018

Η ματωμένη Πρωτομαγιά

μακριά από το μέτωπο Μετά την αποφυλάκιση

«Ελ. Βήμα» 21.12.1938 Η δήλωση μετανοίας του Σκλάβαινα γίνεται πρώτο θέμα

μετανοίας 12-1938. Για το καθεστώς ήταν μάλλον αρκετό, προς πολιτική εκμετάλλευση, το γεγονός ότι έκανε δήλωση διαχωρισμού από το ΚΚΕ ένα ηγετικό στέλεχός του, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής του ομάδας στη Βουλή του 1936, με μεγάλη ακτινοβολία και επιρροή στους εργαζόμενους. Τα επακόλουθα της δήλωσης. Ο Σκλάβαινας αποκαλύπτει Αμέσως μετά την υπογραφή της δήλωσης μετανοίας, ο Στ. Σκλάβαινας μεταφέρεται στις φυλακές Συγγρού για τα περαιτέρω. Η μεταγωγή του γίνεται στις 30 Δεκεμβρίου ενώ μία ημέρα νωρίτερα με εντολή του Μανιαδάκη διακόπτεται η εκτόπιση της συζύγου του Δωροθέας Καστανιά που ήταν εξόριστη στη Γαύδο. Στις 2-1-1939 κινούνται όλες οι διαδικασίες ώστε να του δοθεί «Βασιλική χάρις» για τα αδικήματα για τα οποία είχε καταδικαστεί κι έτσι να καταστεί δυνατή η απελευθέρωσή του. Αυτό όμως δεν κατέστη αμέσως δυνατό αφού εκκρεμούσε σε βάρος του, από το 1937, βούλευμα του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Θεσσαλονίκης για συμμετοχή στα γεγονότα του Μάη του ’36 και έπρεπε να προσαχθεί σε δίκη. Με άσκηση πίεσης από το υφυπουργείο Ασφαλείας, η δίκη αυτή προσδιορίστηκε για τις 20-3-1939 στο Κακουργιοδικείο Βέροιας. Ο Μανιαδάκης είχε φροντίσει ώστε αυτή η δίκη να αποκτήσει τυπικό χαρακτήρα. Οι αξιωματικοί των αρχών

Ασφαλείας που κατέθεσαν ως μάρτυρες κατηγορίας ουσιαστικά απάλλαξαν από κάθε κατηγορία τον Σκλάβαινα καθώς διαβεβαίωσαν τους δικαστές πως εκείνος δεν βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη στις 8, 9 και 10 Μαΐου του 1936, όταν δηλαδή έγιναν τα αιματηρά επεισόδια. Το ίδιο είπε κι εκείνος όταν ήρθε η ώρα να απολογηθεί. Αδραξε όμως την ευκαιρία να δηλώσει 12.12.1938 Η δήλωση μετανοίας του Στ. κομμουνιστής και να Σκλάβαινα με την υπογραφή του αποποιηθεί τη δήλωκ. Εισαγγελέως περί των αιτίων, ση μετανοίας που είχε κάνει εξ ων ωρμήθη διά την υποβοστην Κέρκυρα. Σύμφωνα με την έκθεση που κατέθεσε προς λήν της δηλώσεως απήντησε τον Μανιαδάκη, στις 28-3-1939, ότι υπέβαλε ταύτην κατόπιν ο αστυνομικός διευθυντής ασκηθείσης επ’ αυτού βίας, Θεσσαλονίκης Μιχάλης Οιπροσθέσας μάλιστα και εις τον κονομόπουλος, ο Σκλάβαινας παρακολουθήσαντα την δίκην στην απολογία του επικρότηΤαγματάρχην κ. Κινινήν Κων/ σε τη στάση των εργατών στα τινον ότι εάν οπωσδήποτε προγεγονότα του Μαΐου του ’36. κληθή εν τω Δικαστηρίω δεν «Συμπληρώνων την απολογίαν θα παραλείψη να διακηρύξη του ο κατηγορούμενος και αποτούτο». τεινόμενος προς τους ενόρκους Το δικαστήριο, προφανώς προσέθηκεν επί λέξει: “Κύριοι στη βάση των εντολών που είένορκοι, ζητώ να με απαλλάχε πάρει, απάλλαξε τον Στέλιο ξητε, ουχί διότι απεκήρυξα τας Σκλάβαινα από κάθε κατηγοΚομμουνιστικάς μου αρχάς, ρία και το καθεστώς στη συνέαλλά διότι είμαι αθώος. Την χεια τον απελευθέρωσε, ενώ δήλωσιν περί αποκηρύξεως με βάση όσα είχαν συμβεί στη υπέγραψα εν τη Φυλακή κάτω δίκη θα έπρεπε εκ νέου να είχε από ωρισμένες συνθήκες χωπροχωρήσει στη σύλληψη και ρίς όμως να παύω από του να φυλάκισή του. Είναι ηλίου φαείμαι τοιούτος”. Εις το σημείον εινότερον ότι ο Μανιαδάκης τον τούτο ο Πρόεδρος αφήρεσε τον ήθελε ελεύθερο και δηλωσία, λόγον. Σημειωτέον ότι ούτος ερωτηθείς κατ’ ιδίαν παρά του παρά φυλακισμένο και ήρωα.

ΜΕΤΆ την αποφυλάκισή του ο Στέλιος Σκλάβαινας κοίταξε να εξασφαλίσει τα προς το ζην ασκώντας το επάγγελμα που ήξερε, δηλαδή αυτό του τυπογράφου. Επαφές με παλιούς του συντρόφους δεν είχε. Με τους παράνομους δεν ήταν δυνατόν να έχει, καθώς τον θεωρούσαν δηλωσία και τον απέφευγαν. Απέφυγε όμως τις σχέσεις και με τους άλλους δηλωσίες. Εμεινε μακριά από πολιτικές κινήσεις και δραστηριότητες και, το σπουδαιότερο, δεν είχε καμία εμπλοκή στη συγκρότηση της «Προσωρινής Διοίκησης του ΚΚΕ», δηλαδή της χαφιέδικης καθοδήγησης του κόμματος που δημιούργησε και ήλεγχε η Ασφάλεια. Θεωρούμε απίθανο να μην επιχείρησε η Ασφάλεια να τον εμπλέξει σ’ αυτήν την υπόθεση, καθώς έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να εξαπατήσει και να εμπλέξει όλους τους σημαίνοντες δηλωσίες εκείνης της εποχής. Ο Θανάσης Κλάρας (Αρης Βελουχιώτης), που -παρά τα όσα αντίθετα λέγονταιείχε αναπτύξει έντονη δραστηριότητα ανάμεσα στους δηλωσίες το πρώτο διάστημα που προετοιμαζόταν η σύσταση της Προσωρινής Διοίκησης, στην κατάθεση που έδωσε στην Ασφάλεια, στις 30-8-1940 λέει για τον Σκλάβαινα: «Με τον Σκλάβαιναν Στυλ. συνηντήθην τυχαίως τον μήνα Νοέμβριον παρά την πλατείαν Λαυρίου, έκτοτε συνήντησα τούτον κατ’ επανάληψιν εις την οικίαν του, εις τα διάφορα τυπογραφεία που ειργάζετο και πολλές φορές τυχαίως εις τον δρόμον. Επίσης πολλές φορές συνηντήθην και με τον Μιχαηλίδην Ιωαν. εις το σπίτι του και τυχαίως εις τον δρόμον. Τον Τυρίμον Μιχ. συνήντησα εις το παρά του Σταθμού Λαυρίου καφφενείον Ευρυτανία, δύο φορές και άλλη μια φορά τυχαίως εις τον δρόμον». Λεπτομέρειες από αυτές τις επαφές δεν γνωρίζουμε. Εκείνο που γνωρίζουμε, όμως, είναι ότι ο Στέλιος Σκλάβαινας έμεινε μακριά απ’ όλα αυτά. Μια αναφορά της Ασφάλειας με ημερομηνία 19-3-1940 το βεβαιώνει: «ΣΚΛΑΒΑΙΝΑΣ Στυλιανός. Διαμένει εις την οδόν Στενημάχου αριθ. 6, περιφέρεια Η' Παραρτήματος Ασφαλείας, εργάζεται εις το τυπογραφείον Διαρκούς Κωδικός Διομείας 5δ' με ημερομίσθιον 85 δραχμάς ημερησίως, ενοίκιον πληρώνει 400 δραχμάς. Η οικονομική του κατάστασις ως εξηκριβώθη είναι πενιχρά, αποφεύγει πάσαν συζήτησιν και εις ουδέν κέντρον συχνάζει ει μη μόνον εις την αδελφήν του Μαρίαν συζ. Νικολ. Μαμίδα κατοίκου Ισμήνης 106. Η σύζυγός του Δωροθέα ανεχώρησε διά το χωρίον της Χρηστός - Ικαρίας».

19.3.1940 Στην απόλυτη φτώχειαΑναφορά της Ασφάλειας για τις συνθήκες ζωής του Σκλάβαινα μετά την απελευθέρωσή του

Στον ελληνοϊταλικό πόλεμο ο Σκλάβαινας επιστρατεύτηκε στις 7-1-1941, αλλά δεν στάλθηκε στο μέτωπο. Κατετάγη ως στρατιώτης στο Γενικό Εμπεδο Αθηνών και αποσπάστηκε στη στρατιωτική μονάδα επιτάξεων. Για να αποφευχθεί μάλιστα οποιαδήποτε αποστολή του στο μέτωπο, το υφυπουργείο Ασφαλείας, στις 25-1-1941, με εντολή του Μανιαδάκη έστειλε επείγουσα σχετική επιστολή προς την ανωτέρα στρατιωτική διοίκηση όπου έλεγε: «Πρόκειται περί παλαιού και σοβαρού στελέχους του κομ/κού κόμματος, χρηματίσαντος και Βουλευτού και κατ' απολύτως εξηκριβωμένας πληροφορίας μας δεν απέβαλε τας κομ/κάς του ιδέας μολονότι προ έτους περίπου, επί τη υποσχέσει του, ότι θα απόσχη πάσης κομ/κής ενεργείας, απελύθη εκ των φυλακών τυχών Βασιλικής Χάριτος. Παρακαλούμεν όπως μη διατεθή εις Μονάδα του μετώπου, αφ’ ετέρου δε παρακολουθήται επισταμένως και ανελλιπώς η εν γένει διαγωγή του προς πρόληψιν ενεργείας κομ/κής προπαγάνδας. Προς τούτοις παρακαλούμεν, όπως προ πάσης τυχόν διαθέσεώς του εις ετέραν μονάδα ζητείται και η γνώμη ημών». Εκείνο το διάστημα δημιουργήθηκαν από τον στρατό δύο «αποσπάσματα έργων» (το ένα με έδρα το Ναύπλιο και το άλλο με έδρα την Τρίπολη) για να συγκεντρωθούν, όπως έλεγε η σχετική διαταγή, «οι αμφιβόλου εθνικής συνειδήσεως οπλίται». Στο ένα απόσπασμα συγκεντρώθηκαν όλοι οι ιταλόφιλοι και στο άλλο οι κομμουνιστές. Με τη σύμφωνη γνώμη του υφυπουργείου Ασφαλείας, στις αρχές Φεβρουαρίου του 1941 ο Σκλάβαινας στάλθηκε στο «απόσπασμα έργων» της Τρίπολης όπου συγκεντρώνονταν οι κομμουνιστές. Περισσότερες πληροφορίες για το τι έκανε στον στρατό δεν υπάρχουν στον φάκελό του. Υπάρχουν όμως κάποιες πολύ γενικές πληροφορίες, για τη δράση του τους πρώτους μήνες της Κατοχής, στα έγγραφα που συνέταξε η Ασφάλεια μετά την εκ νέου σύλληψή του, το καλοκαίρι του 1941.

Ο άγνωστος ήρωας

28-29 Απριλίου 2018

Από την εξορία στο Σκοπευ

Ο Σ

ΛΙΟΣ Ε Τ ΟΣ

ΗΤ ΠΟΡΡ

Σ Ο Λ Ε ΑΚ

ΚΛ

ΑΣ

Α Β ΑΙ

Στυλιανός Σκλάβαινας συνελήφθη στις 30 Ιουνίου του 1941 ημέρα Δευτέρα και ώρα 8 το πρωί. Μαζί με αυτόν συνελήφθησαν σε διάφορα μέρη της Αθήνας και άλλοι κομμουνιστές-δηλωσίες της Μεταξικής Δικτατορίας. Αφού διαπιστώθηκε η ταυτότητά του, κλείστηκε στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας Αθηνών. Η εντολή στην Ασφάλεια να τον συλλάβει δόθηκε από τις ιταλικές αρχές κατοχής. Είναι μύθος αυτό που γράφεται, κατά κόρον, ότι συμμετείχε στο ΕΑΜ. Το ΕΑΜ δεν είχε ακόμα δημιουργηθεί και οι λόγοι σύλληψής του είναι εντελώς διαφορετικοί. Σε ένα Δελτίο Δράσης του, που συντάχθηκε από την Υποδιεύθυνση Γενικής Ασφαλείας Αθηνών, λίγο μετά τη σύλληψή του, και το οποίο φέρει ημερομηνία 13-7-1941, ανάμεσα στα άλλα αναφέρεται: «Εσχάτως ήρχισε να εργάζεται και πάλιν διά την ανασυγκρότησιν του Κ.Κ.Ε. συναντώμε-

ΣΤΙΣ 19-7-1941 Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας της Αττικοβοιωτίας αποφάσισε την εκτόπιση του Σκλάβαινα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Πύλου. Ο ίδιος πληροφορείται τον τόπο εκτόπισής του στις 26 Ιουλίου, όταν τον μεταφέρουν στο τμήμα Μεταγωγών της Ασφάλειας στην Αθήνα. Αμέσως συντάσσει υπόμνημα προς το υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας όπου ανάμεσα στα άλλα γράφει: «Χθες μετεφέρθην εις το τμήμα Μεταγωγών προοριζόμενος, ως τυχαίως πληροφορηθείς, προς εκτόπισιν. Η αλήθεια είναι ότι δεν εκτοπίζομαι, άλλα φυλακίζομαι εις τας φυλακάς Πύλου, αι οποίαι μετατρέπονται εις στρατόπεδον συγκεντρώσεως κομμουνιστών. Πρόκειται ως ασφαλώς θα γνωρίζεται περί των χειρότερων φυλακών του κράτους αι οποίαι είχον χαρακτηρισθή ακατάλληλαι διά την εγκάθειρξιν και αυτών των κοινών εγκληματιών και διά τούτο είχον καταργηθή. Υποθέτω ότι η αιτία της συλλήψεως και εκτοπίσεώς μου οφείλεται εις τας ιδεολογικάς μου πεποιθήσεις και εις την παρελθούσαν πολιτικήν δράσιν μου… Επειδή δεν υπάρχει εις βάρος μου ουδεμία καταδικαστική απόφασις του Δικαστηρίου, ώστε να δικαιολογείται η έγκλεισίς μου εις τας φυλάκας και επειδή το εξαιρετικόν ανθυγιεινόν περιβάλλον των φυλακών Πύλου θα επιδράση δυσμενώς επί της φυματιώσεως εκ της οποίας πάσχω, και εφ’ όσον εγκρίνετε την παράνομον και αυθαίρετον απόφασιν της Πρωτοβαθμίου Επιτροπής Ασφαλείας, αιτώ όπως δεχθήτε και αποφασίσετε την αλλαγήν του τόπου εξορίας μου». Στις 4 Αυγούστου του 1941 -ανήμερα της επετείου επιβολής της δικτατορίας του Μεταξά- η Ασφάλεια παίρνει ανωμοτί κατάθεση από τον Στυλιανό Σκλάβαινα. Ο λόγος είναι ένας και απλός. Του ζητάνε να

30.6.1941 Συλλαμβάνεται και πάλι με εντολή και συμμετοχή των ιταλικών αρχών κατοχής

νος με διαφόρους άλλους Κομμουνιστάς και συνελήφθη την 30/6/41 κατόπιν Διαταγής των Ιταλικών Αρχών κατοχής αίτινες συμμετέσχον εις την σύλληψιν και ηξίωσαν την εκ νέου εκτόπισίν του». Είναι όντως θλιβερός ο ρόλος

των ανώτερων και ανώτατων οργάνων της Ασφάλειας εκείνης της περιόδου -που δεν ήταν άλλα από αυτά που είχε δημιουργήσει η Μεταξική Δικτατορία- να συλλαμβάνουν και να εκτοπίζουν Ελληνες κατόπιν εντολής των αρχών κατο-

Εκτόπιση στην Πύλο

19.7.1941 Η απόφαση να εκτοπιστεί στην Πύλο

υπογράψει νέα δήλωση μετανοίας με την οποία να αποκηρύσσει την κομμουνιστική του ιδεολογία και να εξιστορεί τη δράση του μέχρι την ημέρα της σύλληψής του. Η απάντησή του είναι κατηγορηματικά αρνητική: «Νέαν δήλωσιν μετανοίας και αποκηρύξεως της κομμουνιστικής ιδεολογίας δεν πρόκειται να υποβάλω διότι έχω υποβάλει τοιαύτην προ διετίας περίπου και διότι από την υποβολήν της δηλώσεως αυτής ουδεμίαν δράσιν κομμουνιστικήν έχω μέχρι της συλλήψεώς μου». Παρόμοιες καταθέσεις η Ασφάλεια πήρε και από τους υπόλοιπους συλληφθέντες πρώην δηλωσίες κομμουνιστές, αλλά κανένας τους δεν υπέβαλε νέα δήλωση μετανοίας. Στις 21 Αυγούστου 1941 το υπουργείο Εθνικής Ασφάλειας της κατοχικής κυβέρνησης εγκρίνει την εκτόπιση του Σκλάβαινα και των υπολοίπων κομμουνιστών στους τόπους εξορίας που είχε αποφασίσει η πρωτοβάθμια Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας Αττικοβοιωτίας. Στις 30 Αυγούστου, το ίδιο υπουργείο ζητεί από τις αρμόδιες αρχές να ανακοινώσουν στον Σκλάβαινα ότι απορρίπτεται το αίτημά του για αλλαγή τόπου εξορίας. Από τα έγγραφα που υπάρχουν στον φάκελό του φαίνεται ότι ο Σκλάβαινας έμεινε στα κρατητήρια της Ασφάλειας στην Αθήνα για τρεις μήνες και μεταφέρθηκε στην Πύλο στις αρχές Οκτωβρίου 1941. Στις 3 Οκτωβρίου υπέβαλε αίτηση στη Δευτεροβάθμια Επιτροπή Δημοσίας Ασφαλείας Αττικοβοιωτίας ζητώντας να του αλλάξουν τόπο εξορίας λόγω της ασθένειάς του και των συνθηκών που

χής. Αυτός τους ο ρόλος πήρε πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις αργότερα, καθώς η Ασφάλεια ήταν εκείνη που υποδείκνυε στις κατοχικές δυνάμεις, για να εκτελούνται, τους κρατούμενους που ήταν κομμουνιστές.

επικρατούσαν στο στρατόπεδο. Ανάμεσα στα άλλα γράφει: «Δεν αρνούμαι βεβαίως ότι υπήρξα εις το παρελθόν στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος κι ότι διατηρώ τας κομμουνιστικάς μου πεποιθήσεις. Δεν είχον όμως ουδεμίαν ανάμειξιν -και διά λόγους ανεξαρτήτων της θελήσεώς μου- εις την κομμουνιστικήν δράσιν και διά τούτο επί δύο έτη ήμην ελεύθερος, υπηρέτησα μάλιστα και εις τον στρατόν κατά την διάρκειαν του ελληνοϊταλικού πολέμου. Αν και θα ηδυνάμην να παρατηρήσω ότι η δράσις των κομμουνιστών σήμερον περισσότερον ίσως από κάθε άλλην φοράν είναι δράσις πατριωτικά και εθνικά αξία πάσης υποστηρίξεως και επιβαλλομένη διά κάθε Ελληνα πατριώτην». Λίγες μέρες αργότερα, στις 21 Οκτωβρίου, υποβάλλει υπόμνημα προς τον υπουργό Δημόσιας Ασφάλειας ζητώντας να μεταφερθεί για λόγους υγείας στο «Σωτηρία» ή στη Σίφνο όπου ζούσε η μητέρα του ώστε να φροντίσει την υγεία του. Στις 24 Οκτωβρίου το κατοχικό υπουργείο απορρίπτει το αίτημά του για αλλαγή τόπου εξορίας με το εξής σκεπτικό: «Παλαιόν στέλεχος του κομ/τικού κόμματος τυγχάνων ήρχισε εσχάτως να κινήται δραστηρίως διά την ανασυγκρότησίν του συναντώμενος προς τούτο με διαφόρους ομοϊδεάτας του, της συλλήψεώς του ενεργηθείσης τη αξιώσει των ιταλικών αρχών και το γεγονός, ότι κληθείς να υποβάλη νέαν δήλωσιν μετανοίας ηρνήθη επιμόνως να πράξη τούτο, πράγμα όπερ αποδεικνύει τούτον φανατικόν και αμετανόητον κομμουνιστήν, και συνεπώς επικίνδυνον εις την Εθνικήν ημών Ασφάλειαν». Μοιάζει αδιανόητο, αλλά είναι πραγματικότητα. Η χώρα βρισκόταν υπό ξένη κατοχή κι αυτοί οι άνθρωποι μιλούσαν για εθνική ασφάλεια!

Η ματωμένη Πρωτομαγιά

28-29 Απριλίου 2018

39 77

τήριο της Καισαριανής

3.10.1941 Η δράση των κομμουνιστών είναι εθνικά και πατριωτικά άξια να υποστηριχθεί από τον λαό, δηλώνει στο υπόμνημά του προς το υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας

Ακροναυπλία - Λάρισα - Χαϊδάρι - Καισαριανή ΣΤΙΣ 18-12-1941 ο Σκλάβαινας μεταφέρθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης κομμουνιστών της Ακροναυπλίας, καθώς το στρατόπεδο της Πύλου καταργήθηκε. Η κατάργηση του εν λόγω στρατοπέδου δεν προέκυψε επειδή η κατοχική κυβέρνηση αντιλήφθηκε τις άθλιες συνθήκες μέσα στις οποίες κρατούσε τους κομμουνιστές, αλλά γιατί, όπως αναφέρει έγγραφο του υπουργείου Δημοσίας Ασφαλείας με ημερομηνία 30 Ιανουαρίου 1942, «το στρατόπεδον συγκεντρώσεως κομμουνιστών Πύλου καταργείται καθ’ όσον θέλει χρησιμοποιηθή διά τας ανάγκας των στρατευμάτων κατοχής». Για τη ζωή του Στέλιου Σκλάβαινα στην Ακροναυπλία δεν γνωρίζουμε πολλά. Απ’ όσα στοιχεία υπάρχουν φαίνεται πως πέρασε πολύ δύσκολα λόγω της επιδείνωσης της υγείας του και των άθλιων συνθηκών κράτησης. Ο Γιάννης Ιωαννίδης, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ και επικεφαλής των κομμουνιστών στην Ακροναυπλία, στα απομνημονεύματά του κάνει λόγο για εντολή που έδωσε να κάψουν γράμματα του Σκλάβαινα «που έστελνε κάθε βδομάδα, δυο φορές την βδομάδα κι έκανε επαιτεία…». Πρόκειται για υπερβολή με εξαιρετική δόση σκληρότητας! Σε ποιον τα έστελνε αυτά τα γράμματα ο Σκλάβαινας; Από τον φάκελό του προκύπτει πως έναν άνθρωπο είχε για να στηρίζεται: την αδελφή του. Με τη γυναίκα του μάλλον είχε χωρίσει καθώς αυτή έφυγε για το χωριό της στην Ικαρία, όπως αναφέρει σημείωμα της Ασφάλειας που παραθέσαμε πιο πριν και πουθενά στον φάκελό του δεν συναντάμε τα ίχνη της. Στην αδελφή του έστελνε γράμματα κι αυτό προκύπτει από ένα υπόμνημα δικό της προς το κατοχικό υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας ζητώντας να ικανοποιηθεί το αίτημα του αδελφού της να μεταφερθεί στη Σίφνο κοντά στη μητέρα του. Στο υπόμνημα παρατίθενται σε εισαγωγικά λόγια του Στέλιου Σκλάβαινα από γράμματά του. Σε ένα από αυτά έγραφε στην αδελφή του: «Σου γράφω

από το κρεβάτι όπου βρίσκομαι πεσμένος πριν από μίαν εβδομάδα. Με γονάτισε η φρικτή πείνα η οποία ημέρα με την ημέρα γίνεται φρικτότερη. Κατάντησα κινούμενη σκιά. Δεν μπορώ να σταθώ όρθιος αν δεν στηρίζομαι κάπου. Αν συνεχιστεί λίγο καιρό ακόμα αυτή η κατάστασις θα σας αφήσω γεια». Σε άλλη επιστολή, πάλι προς την αδελφή του, σημείωνε: «Είμαι άρρωστος και υποσιτίζομαι διαρκώς. Ο κίνδυνος που με απειλεί είναι άμεσος. Θα έπρεπε να μεταφερθώ από εδώ… στην ιδιαιτέραν μου πατρίδα κοντά στη μητέρα μου». Την άσχημη κατάσταση της υγείας του επιβεβαίωσαν κατά έναν τρόπο και οι κατοχικές αρχές. Το υπουργείο ζήτησε ενημέρωση αν ο Σκλάβαινας χρήζει άμεσης νοσοκομειακής περίθαλψης και ο διοικητής του στρατοπέδου Ακροναυπλίας απάντησε: «Ο εν περιλήψει αναφερόμενος κομ/ στής δεν χρήζει αμέσου νοσοκομειακής περιθάλψεως, ως αναφέρει η αδελφή τούτου, αλλά εμμέσου ταύτης και παρακαλώ διά την ενέργειαν των δεόντων». Στις 29-9-1941 το καθεστώς έπραξε τα… δέοντα. Ανανέωσε τον εκτοπισμό του Σκλάβαινα για ακόμα ένα έτος. Στις 25 Αυγούστου του 1942 ο εκτοπισμός του στην Ακροναυπλία ανανεώθηκε και πάλι για έναν χρόνο. Στη συνέχεια, όπως προκύπτει από τα έγγραφα του φακέλου του, ο Στέλιος Σκλάβαινας μεταφέρθηκε από την Ακροναυπλία στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας. Τον Οκτώβριο του 1943 η Διοίκηση Χωροφυλακής Λάρισας έστειλε στην Αθήνα τους φακέλους τεσσάρων κομμουνιστών καθώς, όπως αναφέρεται στο σχετικό έγγραφο, κάποιοι από αυτούς απελευθερώθηκαν από τις ιταλικές αρχές κατοχής και κάποιοι άλλοι «μετήχθησαν εις τας φυλακάς Αθηνών». Οι δύο από τους τέσσερις αυτούς κομμουνιστές ήταν ο Στέλιος Σκλάβαινας και ο Αντώνης Βαρθολομαίος. Και τους δύο τούς συναντάμε στη συνέχεια στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Και οι δύο εκτελέστηκαν στο σκοπευτήριο της Καισαριανής την 1η Μαΐου του 1944.

22.7.1942 Ανανέωση εκτόπισης για έναν χρόνο

24.10.1941 Το αίτημα αλλαγής τόπου εξορίας απορρίπτεται εκ νέουΕίναι κομμουνιστήςδεν υπέγραψε νέα δήλωση μετανοίας