ΕΦΣΥΝ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2024

REAL ESTATE ΥΠΟΔΟΜΕΣ

Aσυμμετρία

KEIMENA - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ Σωτήρης Μανιάτης

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΥΝΤΑΞΉΣ Γιάννης Κιμπουρόπουλος ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ Τάσος Παππάς

ΕΜΠΟΡΙΚΉ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Λήδα Θωμάκου

ART DIRECTOR Λουίζα Καραγεωργίου

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΉΣΉ

Δώρα Λιαρμακοπούλου

ΤΑ ΣΧΕ∆ΙΑ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ ΥΠΟ∆ΟΜΩΝ Το κυβερνητικό πλάνο των έργων για

Σ

το φόντο των όσων έχουν καταγραφεί με τα θέματα των σιδηροδρόμων, τις ανάγκες θωράκισης των υποδομών έναντι της κλιματικής κρίσης, αλλά και διαμόρφωσης επαρκούς «υποστρώματος» για την αναμόρφωση του παραγωγικού μοντέλου, στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκονται τα θέματα των μεγάλων έργων και βέβαια της παραγωγής τους.

Σύμφωνα, δε, με όσα ανέφερε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χρήστος Σταϊκούρας, στο 9o Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, μια σειρά μεγάλων έργων δρομολογούνται μέσα στο 2024. Συγκεκριμένα ο υπουργός υπενθύμισε ότι «τέλος Ιανουαρίου, παραδώσαμε έναν μεγάλο άξονα, το Ακτιο – Αμβρακία. Ηταν δέσμευση της κυβέρνησης η οποία πραγματοποιήθηκε και τα εγκαίνια έγιναν παρουσία του πρωθυπουργού. Ακολουθεί τις επόμενες δύο εβδομάδες ο Ε65, που θα παραδοθεί στο σύνολό του μέχρι την Καλαμπάκα και το Μετρό στη Θεσσαλονίκη, το οποίο θα παραδοθεί τον Νοέμβριο του 2024. Αποδεικνύουμε την αξιοπιστία μας σε αυτά τα οποία λέμε. Επιπλέον, θα ολοκληρωθεί και ο αυτοκινητόδρομος Πάτρα - Πύργος το καλοκαίρι του 2025, έχοντας εκτελεστεί περίπου το 80% του έργου μέχρι το τέλος του 2024. Σας μίλησα συνεπώς και για 4 μεγάλα έργα που, εν πολλοίς, θα ολοκληρωθούν μέσα στο 2024. Κοντά στα μεγάλα έργα υπάρχουν και πάρα πολλά μικρότερα έργα, τα οποία παραδίδονται

διαδοχικά στην ελληνική κοινωνία που βοηθούν

πολύ στην καθημερινότητα του πολίτη, όπως για

παράδειγμα η πεζογέφυρα στο Χαϊδάρι». Οσον

αφορά την έγκαιρη υλοποίηση των έργων ο κ.

Την επόμενη διετία

θα ολοκληρωθεί η διαδικασία

δημιουργίας ενός νέου σιδηροδρομικού φορέα, κάτω

από τον οποίο θα βρίσκεται

η ΕΡΓΟΣΕ και σημαντικό

τμήμα της ΓΑΙΑΟΣΕ

Σταϊκούρας επεσήμανε ότι έχουν γίνει σημαντικά βήματα προόδου. Οσον αφορά τα ζητήματα που προκύπτουν εν αναμονή της οριστικής απόφασης του ΣτΕ για το

FlyOver στη Θεσσαλονίκη, ο υπουργός ανέφερε

ότι «πρέπει να τα αντιμετωπίσουμε σεβόμενοι απολύτως το δικαίωμα που έχουν οι πολίτες να προσφεύγουν, καθώς και τις όποιες αποφάσεις της ελληνικής δικαιοσύνης. Συνεπώς, προετοιμάζουμε καλύτερα τον φάκελο, τον οποίο και θα υποστηρίξουμε το επόμενο χρονικό διάστημα καλύπτοντας ως πολιτεία

Ευρωπαϊκή Επιτροπή έτσι ώστε να αντλήσουμε αναγκαίους πόρους για την αναβάθμιση του ελληνικού σιδηροδρόμου, αλλά και την επέκτασή του, αξιοποιώντας τους ευρωπαϊκούς διαδρόμους, ώστε η Ελλάδα να γίνει ένα logistic hub με εφαλτήριο τα λιμάνια της τα οποία αποτελούν τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα σε συνδυασμό με τη σύνδεσή τους με το σιδηροδρομικό δίκτυο. Ως εκ τούτου, πρέπει να αξιοποιήσουμε Ειδομένη, Προμαχώνα και Ορμένιο που είναι τα σύνορα της Ελλάδος, όσον αφορά το σιδηροδρομικό δίκτυο και τη σύνδεσή μας με την Ευρώπη, και να εξασφαλίσουμε περισσότερους πόρους -όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο- για την αναβάθμισή του», δήλωσε ο υπουργός Υποδομών και Μεταφορών. Οσον αφορά τις αστικές συγκοινωνίες ο κ. Σταϊκούρας επεσήμανε ότι 250 ηλεκτρικά λεωφορεία θα κινούνται στους δρόμους της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης τις επόμενες εβδομάδες, στα οποία θα προστεθούν 300 λεωφορεία φυσικού αερίου στον στόλο της Αθήνας, 12 και 18 μέτρων, μέχρι το τέλος του 2025. Συμπληρωματικά, «ξεκινάμε διαγωνισμό για άλλα 750 λεωφορεία προκειμένου να αναβαθμιστεί η εξυπηρέτηση των πολιτών». Σχετικά με την ηλεκτροκίνηση,

το φόντο των έργων που υλοποιούνται ή είναι να δρομολογηθούν εντείνεται ο προβληματισμός για τον τρόπο «παραγωγής» τους. Μάλιστα, μια σειρά από παθογένειες, αλλά και ζητήματα που αφορούν «φωτογραφικές» διατάξεις και απευθείας αναθέσεις εντοπίζει νέα έκθεση της «διαΝΕΟσις», για το πλαίσιο που καθορίζει τις δημόσιες συμβάσεις στην Ελλάδα, μέρος του οποίου αποτελεί και το «κομμάτι» των δημοσίων έργων – συμβάσεων, που υπογράφουν ο καθηγητής Δημοσίου Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ, Σπύρος Βλαχόπουλος, και ο καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης του ΕΚΠΑ, Δημήτρης Α. Σωτηρόπουλος.

«Με τις όποιες ατέλειες σε επιμέρους σημεία, η Ελλάδα διαθέτει σήμερα ένα πλήρες νομοθετικό καθεστώς που διέπει την ανάθεση και την εκτέλεση των δημοσίων συμβάσεων. Οπως όμως συμβαίνει παντού, έτσι και στον τομέα των δημοσίων συμβάσεων, εκτός από το νομοθετικό πλαίσιο, υπάρχει και η πρακτική που υλοποιεί το νομοθετικό αυτό καθεστώς» αναφέρει η έκθεση. Να σημειωθούν κινήσεις βελτιστοποίησης του πλαισίου των δημοσίων συμβάσεων τόσο με την τροποποίηση του ν. 4412/2016 το 2021, καθώς αντικαταστάθηκαν 130 άρθρα, καταργήθηκαν 11 και εμπλουτίστηκαν άλλα 24, όσο και με τις μετέπειτα παρεμβάσεις. Μέσα σε τρία χρόνια, ώς τον Μάιο του 2023, πέρασαν 36 ακόμα τροπολογίες, αντικαταστάθηκαν 130 άρθρα, καταργήθηκαν 11 και εμπλουτίστηκαν άλλα 24, όσο και με τις μετέπειτα παρεμβάσεις. Επίσης, μέσα σε τρία χρόνια, ώς τον Μάιο του 2023, πέρασαν 36 ακόμα τροπολογίες.

Πάντως, η έκθεση εφιστά την προσοχή στις διαδικασίες που με την επίκληση των εκτάκτων συνθηκών της πανδημίας υιοθετήθηκαν «κατά παρέκκλιση» οδηγώντας σε έναν βαθμό

ΤΙ ΛΕΝΕ ΟΙ ΕΙ∆ΙΚΟΙ

Οι προκλήσεις και τα «αγκάθια» στα μεγάλα έργα ΘΑΝΑΣΗΣ ΚΑΛΛΙΑΡΑΣ/EUROKINISSI

τις απευθείας αναθέσεις. Οπως επισημαίνεται, αυτές δεν θα πρέπει να εξελιχθούν σε μια «κανονικότητα», ειδικά υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής και της ανάγκης αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών κινδύνων και των καταστροφικών φαινομένων. Προτείνονται μάλιστα ως λύση οι συμβάσεις - πλαίσιο, που θα μπορούσαν να «αποδειχθούν εξαιρετικά αποτελεσματικές».

Δικλίδα διαφάνειας τα πρότυπα τεύχη

Μια από τις σοβαρές παραλείψεις που διαπιστώνουν οι συντάκτες της έκθεσης της «διαΝΕΟσις», είναι η έλλειψη πρότυπων τευχών δημοπράτησης ανά ευρεία κατηγορία έργων, ώστε να αποφεύγονται οι λεγόμενες «φωτογραφικές» διατάξεις.

«Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα Πρότυπα Τεύχη Διακηρύξεων. Πράγματι, συντάσσονται τέτοια Πρότυπα Τεύχη. Ωστόσο, η “Προτυποποίηση” περιορίζεται στα τυπικά στοιχεία και συνήθως δεν επεκτείνεται σε κρίσιμα ζητήματα όπως οι τεχνικές προδιαγραφές και

τα κριτήρια ποιοτικής επιλογής του αναδόχου. Στους τομείς όμως αυτούς είναι που χρειάζεται προεχόντως η ύπαρξη Προτύπων, προκειμένου να αποφεύγονται οι “φωτογραφικές” διακηρύξεις και να διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον» αναφέρει η έκθεση της «διαΝΕΟσις».

Παρότι, πάντως, με την αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου προβλέφθηκε εναλλακτικός μαθηματικός τύπος για τον προσδιορισμό της πλέον συμφέρουσας προσφοράς, βάσει της βέλτιστης σχέσης ποιότητας-τιμής, για τις συμβάσεις γενικών υπηρεσιών, που συμπεριλήφθηκε στα υποδείγματα διακηρύξεων της ΕΑΑΔΗΣΥ, δεν καθιερώθηκε ένα πρόσθετο εργαλείο διαφάνειας. Ομως, ούτε το ζήτημα της αξιόπιστης κατάρτισης των προϋπολογισμών έργων επιλύθηκε, κάτι ιδιαίτερα κομβικό, δεδομένων των μεγάλων ανατιμήσεων σε υλικά και κόστος εργασίας.

Οι χαμηλές προσφορές

Οι απευθείας αναθέσεις

δεν θα πρέπει να εξελιχθούν σε μια «κανονικότητα», ειδικά υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής

Παράλληλα άλλο ένα ζήτημα με τις δημόσιες συμβάσεις στην Ελλάδα είναι οι ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές: κάποιοι διαγωνιζόμενοι για τα έργα καταθέτουν πολύ χαμηλές προσφορές και καθώς το πλαίσιο, σε πολλές περιπτώσεις, υποχρεώνει την επιλογή της πιο χαμηλής προσφοράς δημιουργούνται συχνά προβλήματα. Για παράδειγμα, πολλά έργα δεν μπορούν να ολοκληρωθούν ή ολοκληρώνονται με σοβαρά ποιοτικά προβλήματα ή ακόμη απαιτούν νέες, συμπληρωματικές συμβάσεις οι οποίες προσθέτουν διοικητική ύλη και κόστος στις αντίστοιχες κρατικές υπηρεσίες. Διοικητική ικανότητα και ελλείψεις προσωπικού σε τεχνικές υπηρεσίες «Υπάρχουν σημεία στα οποία η εφαρμογή του ρυθμιστικού πλαισίου χωλαίνει» αναφέρει, επίσης, η μελέτη της «διαΝΕΟσις» και προσθέτει: «Συνήθη προβλήματα που παραμένουν είναι η μη έγκαιρη έκδοση των προβλεπόμενων κανονιστικών πράξεων και η πρακτική αδυναμία των αναθετουσών αρχών να ανταποκριθούν στις προβλέψεις του ρυθμιστικού πλαισίου. Η έλλειψη διοικητικής ικανότητας, οικείο πρόβλημα των δημοσίων υπηρεσιών, διαπλέκεται με προβληματικές τάσεις και συμπεριφορές των φορέων, μέσα σε μια κουλτούρα αναποτελεσματικότητας. Τα στοιχεία που συνθέτουν αυτή την κουλτούρα είναι πολλά. Η υποστελέχωση των τεχνικών υπηρεσιών (ιδίως σε επίπεδο Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης), η –ορισμένες φορές– παρελκυστική τακτική των διαγωνιζομένων που αποσκοπούν στη ματαίωση ενός διαγωνισμού προκειμένου να μην ανατεθεί σε κάποιον ανταγωνιστή τους, η εμμονή σε μια τυπολατρική προσέγγιση εκ μέρους των υπαλλήλων προκειμένου να προστατευτούν από ποινικές διώξεις, η έλλειψη έγκαιρου και ολοκληρωμένου προγραμματισμού για τη δημοπράτηση

Φ

έρει μια βαριά και ιστορική υπογραφή, αλλά επί της τυπικής ουσίας είναι μια νεοσύστατη εταιρεία, αφού έχει διάρκεια ζωής λίγων μόνο μηνών. Παρ΄ όλα αυτά, στη μικρή μέχρι στιγμής διάρκειά τους, κατάφερε να συσσωρεύσει ένα ανεκτέλεστο που μαζί με τα προς υπογραφή έργα πλησιάζει το 1 δισ. €. Φυσικά πρόκειται για τη ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ, που μετά την απόσχισή της από τη MYTILINEOS, και ως 100% θυγατρική της από τον περασμένο Μάιο, καταγράφει μια εντυπωσιακή πορεία στον χώρο των έργων υποδομής με focus ως επί το πλείστον στην Ελλάδα. Σε αυτά τα έργα περιλαμβάνονται σημαντικά οδικά έργα, όπως το ΣΔΙΤ του Flyover στην περιφερειακή Θεσσαλονίκης και η παράκαμψη Χαλκίδας, σιδηροδρομικά έργα στη Βόρεια Πελοπόννησο, ο προαστιακός της Δυτικής Αττικής και ιδιωτικά κτιριακά έργα με σημαντικό αποτύπωμα. Οι προοπτικές του κατασκευαστικού κλάδου στην Ελλάδα καταγράφονται ιδιαίτερα θετικές, κυρίως για έργα Παραχωρήσεων και Συμπράξεων Δημόσιου & Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ), στα οποία η ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ φιλοδοξεί να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο. Μεγάλο πλεονέκτημα και «κλειδί» της εταιρείας για την επόμενη ημέρα είναι η κεφαλαιακή της επάρκεια, που μπορεί να την αναδείξει σε ρόλο επενδυτή. Πρόκειται για μία παράμετρο που τη διαφοροποιεί δραστικά σε σύγκριση με άλλες κατασκευαστικές.

Αυτό ανέφερε σε δημόσια τοποθέτησή του ο Ντίνος Μπενρουμπή, στέλεχος της MYTILINEOS επί δεκαετίες, ο οποίος έχει αναλάβει το «τιμόνι» της ΜΕΤΚΑ: «Βλέπουμε το τέλος αυτού που λέμε καθαρό δημόσιο έργο. Τα πράγματα αλλάζουν, πηγαίνουν στις Παραχωρήσεις και σε ΣΔΙΤ. Πλέον υπάρχουν ιδιωτικά κεφάλαια, επενδυτικά κεφάλαια, δηλαδή ο εργολήπτης, ο κατασκευαστής, καλείται να γίνει και επενδυτής, ενώ πλέον σε αυτό το κομμάτι μπαίνουν και οι τράπεζες πιο ενεργά».

Η κατασκευαστική αγορά ετοιμάζεται για νέα υψηλά, με τις εκτιμήσεις να αναφέρουν πως την τριετία 2024-2026 θα «αναλωθούν» 52 δισεκατομμύρια ευρώ σε ευρύτερες υποδομές και κατασκευές. Και σε αυτήν τη «πίτα» η ΜΕΤΚΑ θα έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Τόσο λόγω της εμπειρίας, όσο και ως μέλος ενός πανίσχυρου οργανισμού όπως η MYTILINEOS. Ηδη η ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ παρέδωσε σε λειτουργία τον αυτοκινητόδρομο Ακτιο-Αμβρακία, ένα πολύπαθο και δύσκολο έργο που παραδόθηκε άρτια και εμπρόθεσμα, διευκολύνοντας τις μετακινήσεις στη Δυτική Ελλάδα. Επίσης παρέδωσε εμπρόθεσμα το μοναδικό ξενοδοχείο One & Only στη Γλυφάδα. Ενα κτιριακό

Πώς το ανεκτέλεστο έφτασε σε λίγους μήνες στο 1 δισ. ευρώ ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ Η νέα φιλοσοφία

συγκρότημα πολύ υψηλών κατασκευαστικών αλλά και περιβαλλοντικών απαιτήσεων.

H METKA ενισχύει την παρουσία της στα ιδιωτικά έργα διεκδικώντας επιλεγμένα projects που τροφοδοτούνται κυρίως, αλλά όχι μόνο, από τον τουριστικό τομέα όπως και την ανακατασκευή παλαιότερων έργων. Σε αυτό το πλαίσιο η εταιρεία συμμετέχει σε διαγωνισμούς για τα μεγάλα οικιστικά projects, όπως της Lamda Development, επικεντρώvoντας το ενδιαφέρον στα μεγάλα κτιριακά έργα του Ελληνικού, εμπορικά κέντρα, μαρίνες και άλλα. Ηδη σε διαδικασία υπογραφών βρίσκονται έργα όπως

το Riviera Galleria ή το ξενοδοχείο Sani Ikos στην Κρήτη. Τη φιλοσοφία τής ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ στα ιδιωτικά έργα ανέλυσε πρόσφατα σε συνέδριο ο Ντίνος Μπενρουμπή: «Το ιδιωτικό έργο έχει μία διαφορά από το Δημόσιο και από το ΣΔΙΤ: συνήθως είναι πιο έτοιμο, δεν έχει θέματα απαλλοτριώσεων. Υπάρχει μια ιδιοκτησία και στη δίνουν να δουλέψεις. Δεν κερδίζει πάντα ο φτηνότερος, κερδίζει ο καλύτερος».

Την ίδια στιγμή η έννοια του «δημόσιου έργου», όπως αυτό ήταν γνωστό επί δεκαετίες, δηλαδή το Δημόσιο δημοπρατεί, μελετά και πληρώνει, αναλαμβάνοντας τα περισσότερα ρίσκα του έργου, και ο εργολάβος κατασκευάζει, άρχισε να φθίνει. Οπως εξηγεί ο κ. Μπενρουμπή, «στο νέο περιβάλλον ο εργολάβος καλείται να γίνει επενδυτής και να μοιραστεί σημαντικά, ή ακόμα και να αναλάβει εξ ολοκλήρου, τα ρίσκα ενός έργου επενδύοντας τα δικά του κεφάλαια. Ως αποτέλεσμα στις αναγκαίες ικανότητες ενός επιτυχημένου εργολάβου, που ήταν η έγκαιρη και έντεχνη κατασκευή ενός έργου, προστέθηκε ισχυρά και η έννοια της επιχειρηματικότητας».

Η ΜΕΤΚΑ ανταποκρίνεται στα

νέα δεδομένα που προκύπτουν για

τα δημόσια έργα με τα δικά της ποι-

οτικά πλεονεκτήματα και κυρίως τη συσσωρευμένη τεχνική γνώση και εμπειρία, αλλά και τη δυναμική της ως μέλος ενός γιγαντιαίου και διεθνοποιημένου ομίλου. Με κρίσιμο παράγοντα την οικονομική ισχύ του υποψήφιου επενδυτή, η MYTILINEOS έχει ένα ισχυρό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Αυτή την επιτυχημένη επιχειρηματικότητα επιχειρεί να μεταλαμπαδεύσει και η ΜΕΤΚΑ ΑΤΕ στον κλάδο της κατασκευής μεγάλων έργων υποδομής και σε αυτό το νέο περιβάλλον διεκδικεί με αξιώσεις έναν μεγάλο όγκο έργων υποδομής προς εκτέλεση, ύψους δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ. Θα πρέπει να σημειωθεί

ε δύο ταχύτητες κινείται ο κλάδος των κατασκευών στη χώρα, όπως καταδεικνύει μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) με τίτλο «Τάσεις, προκλήσεις και προοπτικές ανάπτυξης των Κατασκευών στην Ελλάδα» που παρουσιάστηκε σε ειδική εκδήλωση που διοργάνωσαν το Ταμείο Μηχανικών Εργοληπτών Δημοσίων Εργων-ΤΜΕΔΕ και το ΙΟΒΕ.

Με βάση τη μελέτη για τις κατασκευές που φτάνουν μέχρι και το 2023, ο κλάδος των δημόσιων έργων και υποδομών έχει σχεδόν επανέλθει στα επίπεδα προ κρίσης. Ωστόσο, κομμάτι της ιδιωτικής κατασκευής μετά την πλήρη απραξία των χρόνων της οικονομικής κρίσης ανακάμπτει, αλλά με σαφώς πιο αργούς ρυθμούς. Αυτή η ανισότητα δημιουργεί ένα μεγάλο χάσμα ανάμεσα στη γενική επαναφορά του κλάδου σε επίπεδα προ κρίσης και δείχνει ότι ειδικά η ιδιωτική κατασκευή έχει να διανύσει ακόμα πολύ δρόμο. Αναλυτικά, οι επενδύσεις σε κατασκευές αντιπροσώπευαν το 4,8% του ΑΕΠ το 2022, έναντι 14,7% το 2007, ενώ η απόκλιση για το 2022 σε σύγκριση με τον μέσο όρο της Ε.Ε.-27 υπερβαίνει τις 6 ποσοστιαίες μονάδες. Πρωταθλήτρια το 2022 ήταν η Ρουμανία με 16,7% επί του ΑΕΠ, δεύτερη έρχεται η Ουγγαρία με 15,4% και τρίτη η Φινλανδία με 15%. Στον αντίποδα η χώρα μας είναι τελευταία με 4,8%, προτελευταία η Ιρλανδία με 5,9% και τρίτη από το τέλος η Βουλγαρία με 7,6%.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2005 η χώρα παρουσίασε μια αξία παραγωγής κατασκευής ύψους 30,79 δισ. ευρώ και το 2023 12,79 δισ. ευρώ. Ο κλάδος, βέβαια, των δημοσίων έργων και υποδομών κινείται στα ίδια επίπεδα (γύρω στα 10 δισ. ευρώ) και η μεγάλη διαφορά εντοπίζεται στις κατοικίες (δηλαδή στην ιδιωτική κατασκευή) όπου το 2005 είναι σχεδόν 20 δισ. ευρώ και το 2023 περίπου 3 δισ. ευρώ.

Σημαντικό, πάντως, είναι το ανεκτέλεστο υπόλοιπο των μεγαλύτερων εταιρειών του κλάδου ανήλθε το 2023 (στοιχεία μέχρι το εννεάμηνο του έτους) σε 15,35 δισ. ευρώ, σημαντικά αυξημένο κατά 63% έναντι του προηγούμενου έτους και περίπου τριπλάσιο συγκριτικά με τον μέσο όρο της περιόδου 2018-2020.

Οικονομική εικόνα Παρά την ανάκαμψη, πάντως, με βάση τα όσα αναφέρει το ΙΟΒΕ, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις σε πολλαπλά μέτωπα. Οπως αναφέρεται, η κερδοφορία στις κατασκευές καταγράφει μια κάθετη πτώση από το 2008 και μετά που σχεδόν φτάνει στο μηδέν το 2017 και έκτοτε ανακάμπτει αλλά με πολύ μικρό ρυθμό ανόδου. Για παράδειγμα έχουμε τη χρονιά-ρεκόρ του 2006 με την κερδοφορία να αγγίζει τα 13,20 δισ. ευρώ, το 2012 πέφτει σε 2,9 δισ. ευρώ (σχεδόν 90% κάτω), το 2017 πρακτικά μηδενίζεται με μόλις 31,7 εκατ. ευρώ (δηλαδή σχεδόν 99% κάτω από το 2006) και το 2022 κινείται σε πολύ χαμηλά επίπεδα με 1,45 δισ. ευρώ. Αλλο ένα ζήτημα, με βάση την έρευνα του ΙΟΒΕ αφορά και τις ελλείψεις σε εργατικό δυναμικό. Από τις 386.000 θέσεις εργασίας του κλάδου το 2008, φτάνουμε τις 207.000 το 2012, τις 191.000 το 2017 και το 2022 βλέπουμε μια ανεπαίσθητη αύξηση στις 197.000. Με λίγα λόγια η Ελλάδα παραμένει μια χώρα με μικρό αριθμό απασχολούμενων στον κατασκευαστικό κλάδο, 15 χρόνια μετά την έναρξη της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης το 2008.

Μάλιστα, με βάση τα ευρήματα της έρευνας του ΙΟΒΕ, φαίνεται ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση μεταξύ των κρατών-μελών της Ε.Ε.-27 ως προς τη συμμετοχή των νέων στο εργα-

Από αριστερα: Γιώργος Μανιάτης, υπεύθυνος Κλαδικών Μελετών ΙΟΒΕ, Νίκος Βέττας, γενικός διευθυντής ΙΟΒΕ και καθηγητής ΟΠΑ , Κωνσταντίνος Μακέδος, πρόεδρος ΤΜΕΔΕ

ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΣΤΙΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Διπλή ταχύτητα μεταξύ δημοσίων και ιδιωτικών έργων

Η κερδοφορία στις

κατασκευές καταγράφει

μια κάθετη πτώση

από το 2008

και μετά που σχεδόν

φτάνει στο μηδέν

το 2017

και έκτοτε ανακάμπτει

αλλά με πολύ μικρό

ρυθμό ανόδου

τικό δυναμικό του κλάδου των κατασκευών. Από το 9,5% του 2008 φτάσαμε σε μόλις 1,2% των νέων 15-24 ετών το 2020 και πλέον το 2023 ανήλθε σε 3,4%. Τα υψηλότερα ποσοστά τα συναντάμε σε Αυστρία με 14%, Ιρλανδία με πάνω από 12% και Δανία με κάτι λιγότερο του 12%.

Σύμφωνα, πάντως, με τον ΙΟΒΕ, οι κατασκευαστικές εταιρίες θα πρέπει να εξετάσουν δράσεις για να αμβλύνουν το πρόβλημα όπως:

● Επαναξιολόγηση μισθών και παροχών.

● Εφαρμογή προγραμμάτων κατάρτισης και μαθητείας για την ανανέωση των δεξιοτήτων και την

ανάπτυξη ειδικευμένων εργαζομένων.

● Χρήση νέων τεχνολογιών και αυτοματισμών για

τη βελτίωση της παραγωγικότητας και τη μείωση

της εξάρτησης από τη χειρωνακτική εργασία.

● Βελτίωση των συνθηκών εργασίας.

● Προώθηση της εικόνας/απήχησης του κατα-

σκευαστικού κλάδου.

● Στενότερη διασύνδεση με τα πανεπιστήμια.

Εκτίμηση αναγκών

χρηματοδότησης

Με βάση το ΙΟΒΕ, η χρηματοδότηση, επίσης, του κλάδου των Κατασκευών από τα εγχώρια

Νομισματικά Χρηματοπιστωτικά Ιδρύματα δεν

σημείωσε σημαντική μεταβολή τα έτη 2020 και 2021, καθώς τα νέα δάνεια ανήλθαν σε 273 και 289 εκατ. ευρώ αντιστοίχως. Μεγάλη αύξηση σημειώθηκε το 2022, όταν τα νέα δάνεια ανήλθαν σε 602 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, το 2023, παρά την περαιτέρω άνοδο της κατασκευαστικής δραστηριότητας, η χρηματοδότηση των Κατασκευών υποχώρησε στα 280 εκατ. ευρώ. Η σημαντική άνοδος του κόστους δανεισμού το 2023 ήταν ένας από τους παράγοντες που ενδεχομένως επηρέασαν τις ροές χρηματοδότησης. Την περίοδο 2020-2023, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις του κλάδου έλαβαν κατά μέσο όρο το 72% των νέων δανείων και οι μεγάλες το υπόλοιπο 28%.

Οπως τονίζεται στη μελέτη του ΙΟΒΕ, η ανάπτυξη των δημόσιων και ιδιωτικών κατασκευαστικών έργων, η συμμετοχή σε δημόσια έργα και ο εκσυγχρονισμός του παραγωγικού δυναμικού του κλάδου θα απαιτήσουν

Ο

Oμιλος Intrakat είναι ένας κορυφαίος κατασκευαστικός όμιλος που διαθέτει ευρύ χαρτοφυλάκιο δραστηριοτήτων και σημαντικό αποτύπωμα στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης. Με προσήλωση στη βιώσιμη ανάπτυξη, ο Oμιλος Intrakat δημιουργεί αξία για τους μετόχους του και για τις κοινωνίες όπου δραστηριοποιείται, οδηγώντας την ανάπτυξη. Εχοντας ολοκληρώσει την εξαγορά της εταιρείας Ακτωρ -της ιστορικότερης ίσως κατασκευαστικής εταιρείας της Ελλάδας, με τεράστια εμπειρία, πολυσχιδή δραστηριότητα και διεθνή παρουσία- ο Oμιλος Intrakat υλοποιεί μια δυναμική αναπτυξιακή στρατηγική, επενδύοντας με συνέπεια στην επέκταση των δραστηριοτήτων του χαρτοφυλακίου εντός κι εκτός συνόρων και συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και την πράσινη μετάβαση της Ελλάδας.

Πολυσχιδείς δραστηριότητες με κερδοφορία

Ο Oμιλος Intrakat δραστηριοποιείται με επιτυχία σε όλο το φάσμα του τεχνικού κλάδου: Μεγάλα έργα συγκοινωνιακών, ενεργειακών και κτιριακών υποδομών, Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) και Παραχωρήσεις, Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και Αποθήκευση Ενέργειας, Ανάπτυξη Ακινήτων και Τουρισμό, αλλά και Περιβαλλοντικά Εργα και έργα Εξυπνων Πόλεων. Πλέον, ο Oμιλος Intrakat έχει επιστρέψει σε λειτουργική κερδοφορία, γεγονός που δεν έχει περάσει απαρατήρητο από την αγορά, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι η κεφαλαιοποίηση της εταιρείας στο χρηματιστήριο έχει πολλαπλασιαστεί σε σχέση με πέρυσι, χάρη στις προοπτικές που διανοίγονται για αυτήν.

Η επέκταση του αποτυπώματος της Intrakat Η διοίκηση του Ομίλου υλοποιεί με συνέπεια μια στρατηγική για τον μετασχηματισμό του οργανισμού σε έναν κορυφαίο παίκτη της αγοράς, προοπτική που ενισχύθηκε από την ολοκλήρωση της εξαγοράς της Ακτωρ, η οποία αποτελεί και τη μεγαλύτερη θυγατρική του. Και, μάλιστα, σε εμβληματικά έργα στα οποία συμμετέχει η Ακτωρ, όπως το Μετρό Θεσσαλονίκης και ο αυτοκινητόδρομος Πάτρα - Πύργος, οι εργασίες επιταχύνονται προκειμένου να παραδοθούν ταχύτερα στους πολίτες, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η Ακτωρ έχει κατασκευάσει μερικά από τα εμβληματικότερα συγκοινωνιακά, ενεργειακά, κτιριακά και τουριστικά μεγάλα έργα της Ελλάδας, ενώ διαθέτει συσσωρευμένη τεχνογνωσία στη διαχείριση υποδομών, έργων και τεχνικών εγκαταστάσεων, καθώς και στις λατομικές δραστηριότητες. Είναι ενδεικτικό ότι μετά την εξαγορά της Ακτωρ, ο Oμιλος Intrakat συμμετέχει σε 370 μεγάλα έργα, έχει ανεκτέλεστο περί τα 5 δισ. ευρώ και συγκεντρώνει κύκλο εργασιών της τάξης του 1 δισ. σε ετήσια βάση. Διαφοροποίηση χαρτοφυλακίου Με επιδίωξη τη διασφάλιση μελλοντικών εσόδων, η Intrakat επενδύει με συνέπεια στη διαφοροποίηση και επέκταση των δραστηριοτήτων του χαρτοφυλακίου της με στόχο να έχει θεμελιώσει ισχυρή θέση στην αγορά και επενδύει στην ανάπτυξη ΑΠΕ και συστημάτων αποθήκευσης. Και προκειμένου να επιταχύνει την υλοποίηση

του στόχου αυτού, προχώρησε πρόσφατα σε μια στρατηγική συνεργασία με τη ΔΕΗ για την από κοινού ανάπτυξη χαρτοφυλακίου Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) συνολικής ισχύος έως 2,7 GW. Η αξία τής από κοινού επένδυσης στη δυνητική πλήρη ανάπτυξή της εκτιμάται ότι θα υπερβεί το 1 δισ. €. Η Intrakat επιδιώκει τη συμμετοχή της στην πράσινη μετάβαση της Ελλάδας και αναμένεται να συμμετάσχει στους επικείμενους διαγωνισμούς για την ανάπτυξη υπεράκτιων αιολικών πάρκων, σε συνεργασία με τον στρατηγικό της εταίρο,

ΣΔΙΤ και real estate

Ο Oμιλος Intrakat επενδύει με συνέπεια στα έργα ΣΔΙΤ, όπως ο οδικός άξονας Καλαμάτας - Πύλου και το τμήμα ΧερσόνησοςΝεάπολη του ΒΟΑΚ, προϋπολογισμού 239 εκατ. ευρώ και 188 εκατ. ευρώ, αντίστοιχα. Ενώ παράλληλα είναι μειοδότης σε μεγάλα κτιριακά έργα ΣΔΙΤ,

Εστιών της Κρήτης και της Θεσσαλίας. Παράλληλα,

προωθεί τη δραστηριοποίησή της και σε άλλα περιβαλλοντικά έργα, όπως η Διαχείριση Απορριμμάτων, αλλά και τα έργα «έξυπνων πόλεων».

Η

συνεχής έρευνα και ανάπτυξη αποτελούν τομείς κρίσιμης σημασίας για την εξέλιξη, τον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη μιας σύγχρονης εταιρείας όπως η ΕΥΔΑΠ. Η ορθή διαχείριση των λειτουργιών στηρίζεται στην αξιόπιστη συλλογή και ανάλυση δεδομένων και αυτό επιτυγχάνεται κυρίως μέσα από την αξιοποίηση νέων ψηφιακών τεχνολογιών. Αξιόπιστο Δίκτυο Υδρευσης

Καθώς η Αττική χαρακτηρίζεται από έντονο εδαφικό ανάγλυφο, η ΕΥΔΑΠ αναγκάζεται να παρέχει νερό σε περιοχές με υψόμετρο εδάφους από 0 έως και 600 μέτρα από το επίπεδο της θάλασσας. Προκειμένου να ελέγχεται καλύτερα η πίεση των αγωγών, το δίκτυο ύδρευσης παρακολουθείται σε 24ωρη βάση από σύστημα τηλελέγχου - τηλεχειρισμού (SCADA).

Το 2022, για την καλύτερη διαχείριση του δικτύου, η ΕΥΔΑΠ αντικατέστησε υφιστάμενα προβληματικά παροχόμετρα σε τροφοδοτικούς αγωγούς του δικτύου και τοποθέτησε νέα, ώστε το συνολικό πλήθος αυτών να ανέλθει σε περίπου 180 καθώς και 10 σταθμούς τηλεμετρίας επιπρόσθετα των υφισταμένων, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό σε 1.485 και τους σταθμούς SCADA στους 107. Αντικατάσταση αγωγών Το δίκτυο ύδρευσης της ΕΥΔΑΠ αποτελείται από αγωγούς διαφόρων διατομών και διαφορετικών υλικών, οι οποίοι έχουν τοποθετηθεί στην πορεία των ετών ανάλογα με τις ανάγκες ύδρευσης της κάθε εποχής. Οι συνθήκες λειτουργίας των αγωγών αξιολογούνται από την ΕΥΔΑΠ και στη συνέχεια εφαρμόζεται πρόγραμμα αντικατάστασής τους με νέους. Το 2022 η ΕΥΔΑΠ προέβη στην αντικατάσταση αγωγών μήκους 71.829,60 μ., ενώ προέβη στην τοποθέτηση νέων αγωγών μήκους 6.154 μ. Ταυτόχρονα συνεχίζει τη στοχευμένη και με τεκμηριωμένη προτεραιότητα αντικατάσταση του δικτύου ύδρευσης, η οποία περιλαμβάνει την αντικατάσταση περίπου 150 χλμ. αγωγών που αντιστοιχούν περίπου στο 1,5% του συνολικού δικτύου ανά έτος, ακολουθώντας πάντα τις παγκόσμιες βέλτιστες πρακτικές. Αντικατάσταση υδροπαροχών ακινήτων Στο πλαίσιο του επενδυτικού της προγράμματος συνεχίζει την τοποθέτηση νέων οικιακών υδρομετρητών (smart meters) προς αντικατάσταση των υφισταμένων παλαιότερης τεχνολογίας. Μέχρι το τέλος του 2022 αντικαταστάθηκαν 1.090 παλαιοί μηχανικοί υδρομετρητές ειδικών παροχών διατομών 2’’ έως 8’’, με τοποθέτηση αντίστοιχων ηλεκτρονικών υδρομετρητών

σύγχρονης τεχνολογίας (smart meters) με ισάριθμα καταγραφικά (dataloggers).

Υπηρεσίες Αποχέτευσης

της ΕΥΔΑΠ

Η ΕΥΔΑΠ, ως η μεγαλύτερη

εταιρεία στον ελλαδικό χώρο που δραστηριοποιείται στον κύκλο του νερού, μεριμνά για τη συλλογή και επεξεργασία των λυμάτων και στη συνέχεια την επιστροφή στο περιβάλλον επεξεργασμένου νερού, απαλλαγμένου από το ρυπαντικό φορτίο. Κύρια δραστηριότητα είναι η συνεχής παρουσία μας στον τομέα αυτό μέσω της υψηλής τεχνογνωσίας και με κύριο στόχο την προστασία των φυσικών πόρων, τη

χρήση σύγχρονων μεθόδων κυκλικής οικονομίας και τη συνεχή αναβάθμιση της ποιοτικής ζωής των πολιτών.

Ελεγχος και συντήρηση δικτύου αποχέτευσης

Η συντήρηση του δικτύου και η αποκατάσταση των βλαβών γίνεται με συνεχείς και άμεσες επεμβάσεις από άριστα εκπαιδευμένο προσωπικό και τη χρήση κατάλληλου εξοπλισμού που εκσυγχρονίζεται συνεχώς. Σχεδόν το 80% του δικτύου απεικονίζεται ψηφιακά, κάτι που συντελεί στην ταχεία αντιμετώπιση των προβλημάτων που παρουσιάζονται.

Η πρόληψη και αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων

επιτυγχάνεται με:

● χρήση Κινητών Μονάδων Τηλεοπτικού Ελέγχου υψηλής τεχνολογίας (οχήματα Τηλεοπτικής Επιθεώρησης) για έλεγχο και εντοπισμό βλαβών, ● χρήση βυτιοφόρων οχημάτων υψηλής πίεσης και βυτιοφόρων οχημάτων ανακύκλωσης για περιπτώσεις απόφραξης ή καθαρισμού αγωγών, ● χρήση No Dig Technology μέσω Οχημάτων Τηλεοπτικής Επιθεώρησης εξοπλισμένων με ρομποτικά μηχανήματα για επισκευή χωρίς εκσκαφή, ● αποκατάσταση/ανακατασκευή τμημάτων αγωγών, ● συντήρηση του ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού των αντλιοστασίων. Επιπλέον η εκτεταμένη χρήση σύγχρονων πληροφοριακών συστημάτων συμβάλλει σημαντικά στην αντιμετώπιση των προβλημάτων. Η ΕΥΔΑΠ λοιπόν διαθέτει: ● Πληροφοριακό Σύστημα Διαχείρισης Στόλου Οχημάτων Συνεργείων Αμεσης Επέμβασης Βλαβών (e-TRACK).

● Πιλοτική Εφαρμογή on line ενημέρωσης της εφαρμογής βλαβών του Portal Αποχέτευσης από στοιχεία πεδίου.

● Αμφίδρομη Διασύνδεση Συστημάτων e-TRACK και Portal Αποχέτευσης για άμεση προώθηση σημά-

των στα οχήματα όλων των Τομέων. ● Δυνατότητα εισαγωγής, επεξεργασίας και ανάλυσης χωρικών δεδομένων δικτύου σε GIS περιβάλλον.

● Παρακολούθηση της λειτουργίας αντλιοστασίων με συστήματα Τηλεχειρισμού - Τηλεμετρίας (SCADA), που παρακολουθούν, ελέγχουν και εξασφαλίζουν την αυτοματοποιημένη λειτουργία των αντλιοστασίων μέσω στάθμης λυμάτων.

Η επεξεργασία των λυμάτων των περιοχών αρμοδιότητας ΕΥΔΑΠ που σήμερα διαθέτουν δίκτυο αποχέτευσης γίνεται στα τρία Κέντρα Επεξεργασίας Λυμάτων (ΚΕΛ) στη Μεταμόρφωση Αττικής (ΚΕΛΜ), στη νήσο Ψυττάλεια (ΚΕΛΨ)

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΥΠΟ∆ΟΜΕΣ

Σχέδιο για επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου

Τ

ην ανάγκη υλοποίησης συγκροτημένου σχεδίου επενδύσεων σε μια σειρά υποδομών, από τα οδικά έργα, τα δίκτυα ενέργειας μέχρι τη διαχείριση των αποβλήτων, υγρών και στερεών, επισήμανε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων και CEO του Διεθνούς Αεροδρομίου Αθηνών «Ελ. Βενιζέλος», Γιάννης Παράσχης, από το βήμα του Φόρουμ των Δελφών. Στο φόντο των ισχυρών επιδόσεων που καταγράφει ο κλάδος αλλά και των προοπτικών που διανοίγονται ο κ. Παράσχης εστίασε στο στρατηγικό σχέδιο που έχει εκπονήσει ο Σύνδεσμος με στόχο αφ’ ενός την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και τη διάχυση του οφέλους σε περισσότερες περιφέρειες και αφ’ ετέρου την επίτευξη εσόδων 27 δισ. ευρώ και την άφιξη 50 εκατ. τουριστών μέχρι το 2030. «Ωστόσο, δεν παύει να είναι γεγονός για τον τουρισμό ότι το 90% παράγεται σε 5 μήνες και σε 5 περιφέρειες της χώρας. Αυτό είναι εύλογο ότι δημιουργεί πίεση στις υποδομές, γι’ αυτό και πέρα από τους δείκτες αφίξεων και εσόδων θα πρέπει να μιλάμε με όρους βιωσιμότητας, αποτυπώματος ενέργειας, διαχείρισης απορριμμάτων κ.λπ.», ανέφερε ο κ. Παράσχης και τόνισε ότι: «Στον ΣΕΤΕ έχουμε εκπονήσει ένα στρατηγικό σχέδιο με συγκεκριμένες προτάσεις ώστε να επιμηκυνθεί η περίοδος και να είναι περισσότερες οι περιφέρειες που θα συμμετάσχουν στα οφέλη του τουρισμού με στόχο έως το 2030 ο κλάδος να έχει έσοδα 27 δισ. ευρώ. Στο πλαίσιο του σχεδίου αυτού μιλάμε για 963 υποδομές σε όλη την Ελλάδα που σχετίζονται άμεσα με τον τουρισμό. Ενα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το γεγονός ότι όσον αφορά ειδικά το προϊόν των εκθέσεων και συνεδρίων η Αθήνα δεν έχει συνεδριακό κέντρο, κάτι που δεν νοείται για μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Επίσης, το λιμάνι της Σαντορίνης δεν ανταποκρίνεται στο κομμάτι της κρουαζιέρας και λόγω ακριβώς των ελλείψεων υποδομών δημιουργείται ένα αφήγημα υπερ-τουρισμού. »Ζήτημα υπάρχει και για τον οδικό τουρισμό, ο οποίος δεν πηγαίνει τόσο καλά και μέρος αυτού του προβλήματος είναι η κατάσταση στους συνοριακούς σταθμούς

Στο πλαίσιο του

σχεδίου απαιτούνται

παρεμβάσεις σε 963

υποδομές σε όλη

την Ελλάδα που

σχετίζονται άμεσα

με τον τουρισμό

λει -ως ίσως ο μοναδικός κλάδος- με το νέο τέλος ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση, νομίζω ότι αυτό είναι χαρακτηριστικό και θα πρέπει να κοιτάξουμε και το θέμα της ανταγωνιστικότητας του κλάδου». Υπενθυμίζεται ότι την περασμένη χρονιά συνολικά η άμεση επίπτωση του κλάδου -περιλαμβανομένων του εισερχόμενου, του εγχώριου τουρισμού αλλά και των επενδύσεων- στην ελληνική οικονομία ανήλ-

θε στα 28,5 δισ., ποσό που αντιστοιχεί στο 13% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ αν συνυπολογιστεί και η έμμεση συνεισφορά του μέσω πολλαπλασιαστών, το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε περίπου 30%.

«Ο κλάδος είναι η βαριά βιομηχανία, αν συνυπολογιστεί ότι έχουν υπερδιπλασιαστεί και οι επενδύσεις έναντι του 2019, φτάνοντας το 2023 τα 5,1 δισ. ευρώ», ανέφερε ο κ. Παράσχης στο πλαίσιο του Φόρουμ, προσθέτοντας ότι ο ελληνικός τουρισμός έχτισε ένα πολύ δυνατό brand, ενώ ειδικά μέσα και από τις δυσκολίες της πανδημίας, ανέκαμψε περισσότερο σε σχέση με άλλες αγορές.

Συγκεκριμένα, σε επίπεδο επενδύσεων με βάση τη σχετική μελέτη του Ινστιτούτου του ΣΕΤΕ (ΙΝΣΕΤΕ) η αύξηση είναι στα 5,1 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 2,5 δισ. ευρώ σε εγχώρια προστιθέμενη αξία, σχεδόν διπλάσια έναντι των 2,7 δισ. ευρώ και 1,2 δισ. ευρώ

& Investment

των υποδομών είμαστε ακόμα πίσω. Το 2022 οι επενδύσεις σε υποδομές ήταν περίπου στο 0,8% του ΑΕΠ, όταν πριν από την κρίση ήταν πάνω από 3% στην Ελλάδα και ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι περίπου στο 2%. Αρα πρέπει ο ρυθμός μας σχεδόν να διπλασιαστεί». Αναγνώρισε δε πως τα τελευταία πέντε χρόνια έχουν γίνει 73 έργα υποδομών προϋπολογισμού 16 δισ. ευρώ, ενώ εκκρεμούν ανεκτέλεστα έργα περίπου 44 δισ. ευρώ. Ανέφερε ως παραδείγματα τα 190 έργα υποδομών σε οδικά δίκτυα, αεροδρόμια και λιμάνια, έργα ψηφιακής μετάβασης εκατοντάδων εκατομμυρίων σε οπτικές ίνες και data centers, έργα διαχείρισης υδάτων και αποβλήτων, έργα που προάγουν την ενεργειακή αυτονομία, μπαταρίες και διασυνδέσεις. «Στις επενδύσεις των επόμενων δέκα ετών θα δοθεί πολύ διαφορετικό βάρος από αυτό των προηγούμενων δέκα», εκτίμησε ο κ. Καραμούζης. «Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση είναι πραγματικότητα, το Α.Ι. ήρθε για να μείνει

ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΝΕΕΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΕΙΣ

Οι υποδομές για το νερό στην εποχή της κλιματικής κρίσης

Η

κλιματική κρίση επιβάλλει μια σειρά από κρίσιμες παρεμβάσεις στον τρόπο υλοποίησης των δημόσιων και ιδιωτικών υποδομών, στα υλικά, στον εξοπλισμό, στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις και στις μονάδες για την εκτροφή ζώων. Σ’ αυτό το πλαίσιο, δημιουργούνται νέες ανάγκες για τη βελτίωση των υπαρχουσών υποδομών όσον αφορά τη διαχείριση των υδάτων, το αρδευτικό και το πόσιμο νερό. Ταυτόχρονα δημιουργείται η ανάγκη για νέες νομοθετικές πρωτοβουλίες, οι οποίες θα δώσουν κίνητρα για τη βελτίωση της ποσότητας και της ποιότητας του νερού, αλλά και για την ανακύκλωση, όπου αυτό είναι εφικτό.

Η διαχείριση των υδάτων στον αγροτικό τομέα κυμαίνεται από 76,6% έως 91,5% ως προς τη χρήση για άρδευση ανά περιφέρεια.

Γράφει ο Γιώργος Παπαηλιού, βουλευτής Αρκαδίας του ΣΥΡΙΖΑΠροοδευτική Συμμαχία, κοινοβουλευτικός τομεάρχης για την κτηνοτροφία

Υπάρχουν 450 ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ περίπου. Αλλοι λειτουργούν υποδειγματικά, άλλοι υπολειτουργούν, άλλοι δεν λειτουργούν, άλλοι είναι σε οικονομική ρύθμιση και άλλοι είναι καταχρεωμένοι. Δυστυχώς, ο υδροκεφαλισμός, και στις επιμέρους περιφέρειες και στις περιφερειακές ενότητες, και τα προβλήματα με τους καταχρεωμένους ΓΟΕΒ και ΤΟΕΒ δημιουργούν περιοχές διαφορετικών ταχυτήτων ως προς τη διαχείριση του νερού. Τα προηγούμενα χρόνια υπήρξαν αλλεπάλληλες παρεμβάσεις, με υπερβολικό κόστος άντλησης, γεγονός που έχει προκαλέσει πίεση στις τιμές παραγωγού. Πίεση έχουν προκαλέσει και στα τουριστικά νησιά, όπου υπάρχει αγροτική παραγωγή και η κατανάλωση αλλάζει ανά χρονική περίοδο.

Οι καταστροφές στη Θεσσαλία, αλλά και αλλού, αποδεικνύουν ότι χρειάζεται να αλλάξει ο τρόπος διαχείρισης των υδάτων στο πλαίσιο της ευρύτερης διαχείρισης του περιβάλλοντος.

Τα επόμενα χρόνια υπολογίζεται ότι η Μεσόγειος θα πληγεί από αλλεπάλληλες ξηρασίες

αλλά και από την άνοδο της στάθμης του νερού. Αυτό αναμένεται να προκαλέσει προβλήματα σε αγροτικές και παραλιακές εκτάσεις, σε παραλίμνιες και παραποτάμιες περιοχές.

Η σχετική προετοιμασία γι’ αυτές τις μεγάλες αλλαγές είναι πλημμελής.

Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τις μελέτες, υπάρχουν 14 υδάτινα διαμερίσματα, τα οποία διακρίνονται σε επιφανειακά και υπόγεια και 46 λεκάνες απορροής ποταμών. Η σχετική κοινοτική οδηγία-πλαίσιο προβλέπει 4 κατηγορίες επιφανειακών υδάτων, τα ποτάμια, τις λίμνες, τα μεταβατικά νερά και τα παράκτια νερά. Στη χώρα μας έχουν χαρτογραφηθεί 1.781 επιφανειακά

και 565 υπόγεια υδατικά συστήματα.

Οι καταστροφές της Θεσσαλίας, κατά τις οποίες υπήρξε απώλεια μεγάλου μέρους του εξοπλισμού για το νερό, έδειξαν ότι ο τρόπος λειτουργίας του παρελθόντος ως προς τη διαχείριση των υδάτων δεν μπορεί να συνεχιστεί. Χρειάζεται αλλαγή παραδείγματος και ταυτόχρονα διασύνδεση των κεντρικών έργων υποδομής με ορφανές αγροτικές υποδομές.

Το κόστος του νερού δεν αφορά μόνον την πόση, την άρδευση και τον καθαρισμό των μονάδων, αλλά και την ευζωία των ζώων.

Η Ελλάδα, ενώ έχει βελτιώσει τα μεγέθη ως προς τη χρήση πράσινων ενεργειακών συστημάτων στις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, υπολείπεται στην ορθολογική χρήση των υδάτων. Η δορυφορική γεωργία επιτρέπει την ορθολογικότερη χρήση τους. Το πόσιμο νερό αποτελεί μόλις το 3% του νερού του πλανήτη και επιβάλλεται το επόμενο διάστημα να συνεχιστούν οι

πολιτείας, κεντρικής και Αυτοδιοίκησης, όσο και από πλευράς

Οι καταστροφές

στη Θεσσαλία, αλλά και αλλού, αποδεικνύουν

ότι χρειάζεται

να αλλάξει ο τρόπος

διαχείρισης των

υδάτων στο πλαίσιο

της ευρύτερης

διαχείρισης του

περιβάλλοντος

στο πλαίσιο της νέας Κοινής Αγροτικής Πολιτικής 2021-2027 για αρδευτικά έργα, λιμνοδεξαμενές και φράγματα για χειμερινές απορροές, τεχνητό εμπλουτισμό υπόγειων υδάτων και ανακαίνιση δικτύων από γεωτρήσεις, επείγει να υπάρξει ολοκληρωμένος σχεδιασμός για τη διαχείριση των υδάτων, βάσει των νέων δεδομένων που συνδέονται με την κλιματική κρίση. Και βέβαια, δεδομένης της σύνδεσης της άντλησης του νερού με το ηλεκτρικό ρεύμα, το πρόβλημα της διαχείρισης

ο ποσοστό του πληθυσμού που διαβιοί σε κατοικία με στενότητα χώρου ανέρχεται σε 26,9% για το σύνολο του πληθυσμού, σε 24% για τον μη φτωχό πληθυσμό και σε 39,6% για τον φτωχό πληθυσμό. Επίσης, το ποσοστό του πληθυσμού που διαβιοί σε κατοικία με στενότητα χώρου το 2023 είναι μεγαλύτερο στην περίπτωση της ηλικιακής ομάδας έως και 17 ετών και ανέρχεται σε 41,5% για το σύνολο του πληθυσμού, σε 37,2% για τον μη φτωχό πληθυσμό και σε 57% για τον φτωχό πληθυσμό. Αυτό προκύπτει από την έρευνα εισοδήματος και συνθηκών διαβίωσης των νοικοκυριών το 2023, με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το 2022, από την ΕΛΣΤΑΤ που παράλληλα καταγράφει μια σειρά από ενδιαφέροντα στοιχεία.

Πιο συγκεκριμένα: Το 39,7% του φτωχού πληθυσμού δηλώνει οικονομική αδυναμία για ικανοποιητική θέρμανση τον χειμώνα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό του μη φτωχού πληθυσμού ανέρχεται σε 14,4%.

Το ποσοστό του πληθυσμού που δηλώνει επιβάρυνση από το κόστος στέγασης ανέρχεται σε 28,5%, ενώ το ποσοστό για τον φτωχό και για τον μη φτωχό πληθυσμό είναι 86,3% και 15,1%, αντίστοιχα.

Το 31,4% του πληθυσμού που έχει λάβει καταναλωτικό δάνειο για αγορά αγαθών και υπηρεσιών δηλώνει ότι δυσκολεύεται πάρα πολύ στην αποπληρωμή αυτού ή των δόσεων. Το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται σε 51,3% για τον φτωχό πληθυσμό και σε 28,5% για τον μη φτωχό πληθυσμό.

Το 64,7% του φτωχού πληθυσμού δηλώνει δυσκολία στην έγκαιρη πληρωμή πάγιων λογαριασμών, όπως αυτών του ηλεκτρικού ρεύματος, του νερού, του φυσικού αερίου κ.λπ., ενώ για τον μη φτωχό πληθυσμό το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 24,9%.

Το 72,6% του φτωχού πληθυσμού και το 28,3% των μη φτωχών νοικοκυριών αναφέρουν μεγάλη δυσκολία στην αντιμετώπιση των συνήθων αναγκών τους με το συνολικό μηνιαίο ή εβδομαδιαίο εισόδημά τους.

Ποσοστό 21,2% του πληθυσμού αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω θορύβου από τους γείτονες ή τον δρόμο, ενώ περιβαλλοντικά προβλήματα από παρακείμενη βιομηχανία ή προβλήματα από την κυκλοφορία αυτοκινήτων δηλώνει ότι αντιμετωπίζει το 20,5% του πληθυσμού και ποσοστό 20,9% του πληθυσμού αναφέρει ως πρόβλημα τους βανδαλισμούς και την εγκληματικότητα στην περιοχή του. Παράλληλα, το ποσοστό του πληθυσμού που στερείται τουλάχιστον 7 από έναν κατάλογο 13 αγαθών και υπηρεσιών (ο δείκτης που υπολογίζει το ποσοστό με σοβαρές υλικές

ΤΙ ∆ΕΙΧΝΟΥΝ ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΗΣ ΕΛΣΤΑΤ

Ζούμε σε κλουβιά και τα χρήματα δεν φτάνουν

Το 77,3% του φτωχού

πληθυσμού και το 36,6%

του μη φτωχού της χώρας

δηλώνουν οικονομική

δυσκολία να καλύψουν

έκτακτες αλλά αναγκαίες

δαπάνες ύψους

περίπου 438 ευρώ

και κοινωνικές στερήσεις) ανέρχεται σε 13,5%, ενώ το ποσοστό του πληθυσμού που στερείται τουλάχιστον 4 από έναν κατάλογο 9 αγαθών και υπηρεσιών (ο δείκτης που υπολογίζει το ποσοστό του πληθυσμού με σοβαρές υλικές στερήσεις) ανέρχεται σε 16,6%. Αυτό προκύπτει από την έρευνα εισοδήματος και συνθηκών διαβίωσης των νοικοκυριών το 2023, με περίοδο αναφοράς εισοδήματος το 2022, από την ΕΛΣΤΑΤ. Από τα στοιχεία, μάλιστα, της έρευνας προκύπτει αύξηση της υλικής και κοινωνικής στέρησης για τα παιδιά ηλικίας 0-17 ετών, η οποία ανέρχεται σε 0,1 ποσοστιαίες μονάδες το 2023 (15,6%) σε σχέση με το 2022 (15,5%). Οσον αφορά την ηλικιακή ομάδα των ατόμων 65 ετών και άνω, παρατηρείται αύξηση της υλικής και κοινωνικής στέρησης κατά 1,5 ποσοστιαία μονάδα το 2023 (12,3%) σε σχέση με το 2022 (10,8%).

Στις ηλικίες 18 έως 64 ετών παρατηρείται μείωση της υλικής και κοινωνικής στέρησης κατά 1,1 ποσοστιαία μονάδα το 2023 (13,5%) σε σχέση με το 2022 (14,6%).

Επίσης, το 38,1% του φτωχού πληθυσμού δηλώνει ότι στερείται διατροφή που περιλαμβάνει κάθε δεύτερη ημέρα κοτόπουλο, κρέας, ψάρι ή λαχανικά ίσης θρεπτικής αξίας, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό του μη φτωχού πληθυσμού εκτιμάται σε 4,5%.

Το 77,3% του φτωχού πληθυσμού

και το 36,6% του μη φτωχού δηλώνουν οικονομική δυσκολία να καλύψουν έκτακτες αλλά αναγκαίες δαπάνες ύψους περίπου 438 ευρώ.

Το 82,8% του φτωχού πληθυσμού

δηλώνει αδυναμία πληρωμής μιας

εβδομάδας διακοπών. Το αντίστοιχο ποσοστό του μη φτωχού πληθυσμού

ανέρχεται σε 33,8%.

26

Η

οικονομική κρίση και η πανδημία οδήγησαν σε σημαντικές αλλαγές στην αγορά ακινήτων. Οι βραχυχρόνιες μισθώσεις λειτούργησαν συμπληρωματικά στην τουριστική αγορά και στην Αττική αλλά και σε νησιά και παραλιακές περιοχές.

Μετά την καθίζηση της οικοδομής λόγω και του ΕΝΦΙΑ είχαμε ένα μεγάλο κύμα ανακαινίσεων κι ενεργειακών αναβαθμίσεων: φωτοβολταϊκά πάνελ στις στέγες, ηλιακοί θερμοσίφωνες, αντλίες κ.ά.

Αυτές οι αλλαγές δεν άγγιξαν τον σκληρό πυρήνα των λαϊκών κατοικιών, που είχαν μεγαλύτερη ανάγκη. Αντίθετα, η λαϊκή κατοικία (υπόγεια, ημιυπόγεια, ισόγεια) ελλείψει χρημάτων έμεινε εκτός διαδικασίας ή περιορίστηκε στα απολύτως απαραίτητα, διευρύνοντας τις χωρικές και στεγαστικές ανισότητες.

Γράφει η ΑΝΝΑ ΣΤΕΡΓΊΟΥ, κάτοχος μάστερ στην Κοινωνιολογία της Ενέργειας και των Ψηφιακών Συστημάτων, συγγραφέας και μέλος της Ν.Ε. Θεσπρωτίας και της Γραμματείας Αγροτικού του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.

Οι αλλαγές στην κατοικία προέκυψαν κι από την Golden Visa, η οποία από 250.000 ευρώ ανέβηκε πλέον σε δυσθεώρητα ύψη δημιουργώντας νέες αναταράξεις στην ήδη διαμορφωμένη αγορά ακινήτων.

Με τον νέο νόμο 5073/2023 η βραχυχρόνια μίσθωση περιορίζεται από 90 στις 60 μέρες. Καταργείται ο φόρος διαμονής και μετατρέπεται σε πράσινο τέλος για την κλιματική κρίση. Η κυβέρνηση εκτιμά πως έτσι θα απελευθερωθούν 30.329 ακίνητα από τα 168.819 ακίνητα που υπάρχουν στην αγορά. Το αιτιολογικό είναι πως η κυβέρνηση επιχειρεί να ισορροπήσει ανάμεσα στο ελληνικό ξενοδοχείο που έχει μεγαλύτερες επιβαρύνσεις με τις ανάγκες για βραχυχρόνιες μισθώσεις και τη ζήτηση των πολιτών της για κατοικία. Πέρα από κάθε μορφής Πάτσηδες η προχειρότητα και η τσαπατσουλιά της κυβέρνησης Μητσοτάκη έχουν δημιουργήσει νέα προβλήματα και σε μικροϊδιοκτήτες ακινήτων, που είχαν πάρει δάνεια για ανακαινίσεις, τα οποία θ’ αποπληρώνονταν με βραχυχρόνιες μισθώσεις. Επιπλέον, δεν έλυσε το βασικό πρόβλημα στέγης, που έχει δημιουργηθεί σε φοιτητές, ζευγάρια αλλά και σε δημόσιους υπαλλήλους κι εποχικά ή μόνιμα εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα, που μεταβαίνουν σε νησιωτικές-τουριστικές περιοχές για δουλειά, εντός ή εκτός σεζόν. Επιπλέον, αντί να λύσει το θέμα της δασοπυρόσβεσης, έκανε δωράκι στις ασφαλιστικές εταιρείες την ασφάλιση κατοικιών σε πόλεις και χωριά με πράσινο. Ουσιαστικά δηλαδή, αντί να επιβραβεύει το περισσότερο πράσινο, το ενοχοποίησε με μεγαλύτερο χαράτσι. Απέφυγε δε να δώσει οποιαδήποτε λύση σε περιπτώσεις πολυϊδιοκτησίας ακινήτων που ρημάζουν μετά από κληρονομιές.

Τα επόμενα χρόνια μπαίνει στην αγορά ακινήτων το Μητροπολιτικό Πάρκο Ελληνικού, γεγονός που ανεβάζει περισσότερο τις τιμές ακινήτων στα νότια προάστια και λόγω βραχυχρόνιων μισθώσεων.

ΟΙ ΒΡΑΧΥΧΡΟΝΙΕΣ ΜΙΣΘΩΣΕΙΣ ΚΑΙ Η ΑΓΟΡΑ ΑΚΙΝΗΤΩΝ

Το σημαντικότερο είναι πως η λαϊκή κατοικία αλλάζει χέρια και χιλιάδες Ελληνες κι Ελληνίδες κινδυνεύουν να μείνουν άστεγοι ή κακοστεγασμένοι λόγω πλειστηριασμών.

Η κυβέρνηση παραμένει αμέτοχη, ενώ εκπαιδευτικοί, στρατιωτικοί, αστυνομικοί, γιατροί, νοσηλευτές, λιμενικοί, καθηγητές Πανεπιστημίου, φοιτητές δεν έχουν πού να μείνουν κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου ή υποχρεώνονται να φύγουν κατά την εξεταστική περίοδο του καλοκαιριού και του Σεπτεμβρίου. Επιπλέον, δεν υπάρχει η παραμικρή πρόβλεψη για τις μονογονεϊκές οικογένειες στην αγορά στέγης.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη εξακολουθεί ν’ αφήνει απροστάτευτη τη λαϊκή κατοικία. Οι ευνοϊκές ρυθμίσεις για νεαρά ζευγάρια ήταν μια προεκλογική φούσκα, διότι απευθυνόταν κυρίως σε όσους είχαν ήδη τα εχέγγυα για ν’ αγοράσουν σπίτι.

Με τη δημιουργία μη κρατικών πανεπιστημίων στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη, η πίεση στην αγορά κατοικίας για μικρά διαμερίσματα θα γίνει ακόμη μεγαλύτερη.

Με τα μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση Μητσοτάκη χαμηλώνει ακόμη περισσότερο τον πήχη

της ποιότητας ζωής στην Αττική, μολονότι ώς

το 2030 πρέπει ν’ αυξήσει τα «πράσινα» μεγέθη της. Διαλύει επιπλέον τα επαγγέλματα που σχετίζονται με την οικοδομή στις επαρχιακές πόλεις

Η κυβέρνηση

Μητσοτάκη επιμένει

στις δοκιμασμένες

και λανθασμένες

συνταγές της Ν.Δ.

που δημιούργησαν

υδροκεφαλισμό και

εναέρια ρύπανση

στα αστικά κέντρα

της χώρας. Ουδεμία

πρόβλεψη για τη

λαϊκή οικογένεια,

για την ισόρροπη

ανάπτυξη κέντρουπεριφέρειας

(περίπου 120 επαγγέλματα), μετά την ωμή παραβίαση του άρθρου 16 του Συντάγματος για μη κρατικά πανεπιστήμια.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιμένει στις δοκιμασμένες και λανθασμένες συνταγές της Ν.Δ. που δημιούργησαν υδροκεφαλισμό και εναέρια ρύπανση στα αστικά κέντρα της χώρας. Ουδεμία πρόβλεψη για τη λαϊκή οικογένεια, για την ισόρροπη ανάπτυξη κέντρου-περιφέρειας, για τις στεγαστικές ανισότητες και τα γκέτο μέσα κι έξω από την Αθήνα. Ουδεμία σκέψη για κίνητρα ανάπτυξης ακόμη κι εγκαταλειμμένων

ΖΗΤΗΜΑ

Η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, απάντηση στο στεγαστικό

ην αξιοποίηση της ακίνητης περιουσίας του Δημοσίου με συγκεκριμένο τρόπο, που θα αποτελέσει απάντηση στο στεγαστικό πρόβλημα που πλήττει κυρίως τα νοικοκυριά χαμηλότερων εισοδημάτων, πρότεινε ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, Γιώργος Στασινός. Σημείωσε, μάλιστα, ότι το ΤΕΕ είναι στη διάθεση της πολιτείας προκειμένου να αναλάβει την υλοποίηση της πρότασης.

Συγκεκριμένα, πριν από λίγες μέρες, μιλώντας στο 2ο STAR Forum που διεξάχθηκε στη Λαμία, με κεντρικά θέματα συζήτησης το δημογραφικό και το brain drain, ο Γιώργος Στασινός αναφέρθηκε αναλυτικά και με παραδείγματα στην πρόταση που έχει ήδη καταθέσει στην πολιτεία το ΤΕΕ, ενώ ζήτησε και πολιτική συναίνεση στη στεγαστική πολιτική.

Σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΤΕΕ, η λύση στο στεγαστικό πρόβλημα είναι η ανταλλαγή αναξιοποίητων και εγκαταλελειμμένων ακινήτων του Δημοσίου με σύνολο διαμερισμάτων, τα οποία στη συνέχεια θα δίνονται προς ενοικίαση, έναντι χαμηλού μισθώματος, σε οικογένειες με βάση κοιν ωνικο-οικονομικά κριτήρια. Μάλιστα, το μίσθωμα θα μπορούσε να είναι εξαιρετικά χαμηλό έως μηδενικό για νέα ζευγάρια που αποκτούν παιδιά. Εφερε συγκεκριμένο παράδειγμα που αφορά την Αθήνα και ειδικότερα κτίριο ιδιοκτησίας ΕΦΚΑ στην οδό Σταδίου, το οποίο είναι ερειπωμένο και «όσο περνάνε τα χρόνια απαξιώνεται η αξία του ακινήτου, άρα μειώνεται η περιουσία του», όπως είπε. Σύμφωνα με το παράδειγμα, για το συγκεκριμένο κτίριο μπορεί σήμερα να αποφασιστεί κάποιος διαγωνισμός προκειμένου να γίνει ένα ξενοδοχείο, ο διαγωνισμός να ολοκλη-

«Ας μαζέψουμε τα άδεια

δημόσια ακίνητα σε κάθε

περιοχή, ας τα ανταλλάξουμε με

διαμερίσματα, να τα δώσουμε

σε οικογένειες με κοινωνικά

κριτήρια και ας δώσουμε

μεγαλύτερο κίνητρο σε

οικογένειες που κάνουν παιδιά»

«το ίδιο ακίνητο μπορεί να γίνει

διαμερίσματα που

δίνει 400 ευρώ. Και για να απαντήσουμε και στο δημογραφικό θα πούμε ότι όταν κάνεις ένα παιδί θα δίνεις 300 ευρώ και αν κάνεις και δεύτερο παιδί δεν θα δίνεις τίποτα. Το Δημόσιο θα αυξήσει την περιουσία του γιατί θα έχει ένα σύγχρονο ακίνητο και ταυτόχρονα θα παίρνει και έσοδο από το ενοίκιο, ενώ τώρα δεν παίρνει τίποτα». Εστειλε παράλληλα μήνυμα ότι «αντί κάποιοι αρμόδιοι να κοιμούνται τον ύπνο του δικαίου, να βάλουν κάποιους ανθρώπους -εγώ και ως ΤΕΕ το κάνω και με μεγάλη χαρά γιατί αφορά τους πολίτες- να κάνουν αυτή τη διαδικασία και σε 2-3 χρόνια θα έχει 2-3 χιλιάδες ακίνητα που θα διαθέσει στους πολίτες». Μάλιστα, σύμφωνα με τον Γιώργο Στασινό, το όφελος θα είναι διπλό καθώς «όταν διαθέσεις στην αγορά 2.000-3.000 ακίνητα σε χαμηλές τιμές μίσθωσης θα μειωθούν οι τιμές και στα υπόλοιπα ακίνητα καθώς θα περιοριστεί

Ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας, Γιώργος Στασινός

Ο ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ, αρχιτέκτονας, επικεφαλής της Potiropoulos+Partners, μιλά στην «Εφ.Συν.»

ια την «αφύπνιση» σχέσεων που λόγω της μηχανοποίησης των διαδικασιών και του σύγχρονου τρόπου ζωής έχουν παραμεληθεί κάνει λόγο, μιλώντας στην Ειδική Εκδοση για τις Υποδομές, ο Δημήτρης Ποτηρόπουλος, αρχιτέκτονας, επικεφαλής της Potiropoulos+Partners, εστιάζοντας στο αίτημα για έναν βιώσιμο αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Οπως σημειώνει, «ο σχεδιασμός που χαρακτηρίζεται «βιώσιμος» υποδηλώνει την αναζήτηση τρόπων σύνδεσης της αρχιτεκτονικής με τα ρεύματα σκέψης της εποχής, υπερβαίνοντας τις αντιλήψεις που ισχύουν από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά». Παράλληλα τονίζει ότι «πρέπει να μας απασχολήσει πώς μπορούμε να φτιάξουμε χώρους που θα κάνουν ευτυχισμένους τους ανθρώπους».

Ποιες πιστεύετε ότι είναι οι σημαντικότερες περιβαλλοντικές προκλήσεις με τις οποίες βρίσκεται αντιμέτωπος ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και πώς πρέπει να απαντήσει σε αυτές, ώστε να είναι βιώσιμος; Να πούμε κατ’ αρχάς ότι σε οντολογικό επίπεδο ο βιώσιμος σχεδιασμός δεν προτείνει κάτι ριζικά καινούργιο, αλλά επιστρατεύει διαθέσιμα μέσα για να ανακυκλώσει την ήδη αποκτημένη γνώση. Οι ιδέες της προσαρμοστικότητας του σχεδιασμού απέναντι στο κλίμα, στο περιβάλλον και στην κοινωνία, της αρμονικής συνύπαρξης των μερών σε μια ολότητα και της απαλλαγής από το «περιττό» είναι γνωστές ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα. Ο βίαιος εκμοντερνισμός της αστικής ζωής, με όποια επακόλουθα, αναδεικνύει στις ημέρες μας το φλέγον θέμα της επανασύνδεσης της αρχιτεκτονικής με αναγκαία, επιβιωτικά αρχέτυπα - για παράδειγμα, τη σχέση μας με τη φύση. Οπου και το διακύβευμα, όπως το αντιλαμβάνομαι. Αναφέρομαι σε μια αρχιτεκτονική, που όσο αντιφατικό και αν ακούγεται σε συνάρτηση με τη ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας, επιμένει να αφυπνίσει σχέσεις που λόγω της μηχανοποίησης των διαδικασιών και του σύγχρονου τρόπου ζωής έχουν παραμεληθεί. Που εμπεριέχει στη φιλοσοφία της την έννοια της «μητέρας-φύσης», εστιάζοντας στη σύνδεση του ανθρώπου με τη βιωματική, εμπειρική κατανόηση των πραγμάτων, ειδικότερα όσων συναποτελούν τον φυσικό μας περίγυρο ή προέκτασή του. Σήμερα, όταν η περιβαλλοντική καταστροφή θέ-

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

χρειαζόμαστε νέα, μεγάλα, «υπερ-σχεδιασμένα»

κτίρια. Πράσινο χρειαζόμαστε και επαφή με τη φύση»

ικανοποιήσετε

βιώσιμου

επιταγές

τει σε αμφισβήτηση την κοινή πε-

ποίθηση ότι ο μελλοντικός χρόνος

είναι άπειρος, βρισκόμαστε στη

χρονική στιγμή που πρέπει κάποιος

να υποδείξει τέτοιες δυνατότητες

υπέρβασης, εκεί όπου η σημερινή

λογική συναντάει αδιέξοδα. Ωστε

η αρχιτεκτονική να αποτελεί όχημα

ευημερίας.

οικονομία, εναλλακτι-

της αρχιτεκτονικής με τις κοινωνικές και εναλλακτικές υλικοτεχνικές παραμέτρους, η επανασύνδεση της ζωής μας με τη φύση αποτελούν σήμερα κεντρικό ζητούμενο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Ανάμεσα σε όλα αυτά, απαραίτητη προϋπόθεση για να εξασφαλίζεται επάρκεια φυσικών πόρων και να συνεχίσει να αναπτύσσεται η κοινωνία μας με σταθερότητα και διάρκεια είναι να ακολουθηθεί μια νέα λογική ανάπτυξης που θα μειώνει την ανάγκη για άντληση πόρων με μεγάλο περιβαλλοντικό και οικονομικό αντίκτυπο. Η διατύπωση προτάσεων που θα σέβονται με έναν ολιστικό τρόπο το περιβάλλον και την κοινωνία συνιστά πλέον κυρίαρχο αίτημα. Oι ιδέες της ολιστικότητας στην αντιμετώπιση των αρχιτεκτονικών και πολεοδομικών ζητημάτων εντοπίζονται σε σχεδιαστικές προσεγγίσεις, οι οποίες συνθέτουν γνώση από τις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, τα οικονομικά, τις πολιτικές και διοικητικές επιστήμες και τους τεχνολογικούς κλάδους, με βάση την υπόθεση της επιρροής που έχουν στον βιώσιμο σχεδιασμό τα πέντε βασικά στοιχεία: φύση, άνθρωπος, κοινωνία, κτίρια, δίκτυα. Στο πλαίσιο αυτό η αρχιτεκτονική πρακτική οφείλει να υπηρετήσει την κοινωνία με νέα ηθική και συνείδηση και να απαλλαγεί από τα δεσμά μιας άκαμπτης τεχνο-κεντρικής

Δεν πιστεύω στις εντυπωσιακές χειρονομίες. Στη σύγχρονη εποχή, καθώς απομακρυνόμαστε υπό την πίεση της τεχνολογικής έκρηξης όλο και περισσότερο από τον φυσικό ή, αν θέλετε, τον φυσιολογικό τρόπο ζωής, και ενώ ο ίδιος ο πλανήτης αντιδρά, η αρχιτεκτονική θα πρέπει να κινηθεί προς τα «πίσω», όπως θα έλεγε ο Pallasmaa, προς μια «αρχέγονη εικόνα». Ο σχεδιασμός που χαρακτηρίζεται «βιώσιμος» υποδηλώνει την αναζήτηση τρόπων σύνδεσης της αρχιτεκτονικής με τα ρεύματα σκέψης της εποχής, υπερβαίνοντας τις αντιλήψεις που ισχύουν από τη βιομηχανική επανάσταση και μετά. Για μένα αυτό που παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην πόλη και την αρχιτεκτονική είναι να έχει την ικανότητα να μεταμορφώνεται, να είναι ανοιχτή στις σύγχρονες προκλήσεις και στην εσωτερική αλλαγή. Να μπορεί να προσαρμόζεται στις ανάγκες της κοινωνίας. Υπάρχει δυνατότητα ροής και εξέλιξης

ΥΠΟ∆ΟΜΕΣ

Τα μικρά δίκτυα είναι το μέλλον

Μ

ε αδήριτες τις ανάγκες για την περαιτέρω ενίσχυση της διείσδυσης των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα, αναπόφευκτα έρχεται η συζήτηση στα δεδομένα για τα δίκτυα μεταφοράς ενέργειας και του λεγόμενου ηλεκτρικού χώρου.

καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, πρ. υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας και πρ. υπ. Ανάπτυξης

Αλλωστε, οι περιβαλλοντικοί στόχοι για το 2030 και το 2050 είναι δεδομένοι, με αυξημένες, μάλιστα, τις απαιτήσεις. Στο φόντο αυτό, από τη μια «ζυγίζονται» οι ανάγκες ενός συστήματος παραγωγής ενέργειας που εδράζεται στις «βιομηχανικές ΑΠΕ», στις επενδύσεις μεγάλης κλίμακας σε ορισμένες περιοχές της χώρας και στη μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας στους τόπους κατανάλωσης, που μπορεί να είναι και σε άλλες χώρες, τονώνοντας ενδεχομένως και το ελλειμματικό μας εμπορικό ισοζύγιο, και από την άλλη μπαίνουν οι ανάγκες της στρατηγικής που στηρίζεται σε ένα τοπικό, αποκεντρωμένο, περιφερειακό σύστημα παραγωγής ενέργειας με «κινητοποίηση» μεγάλων κοινωνικών συνόλων. Ουσιαστικά στα δίκτυα αποτυπώνεται και με βάση και την ευρωπαϊκή εμπειρία, η προσπάθεια για διττή «θεμελίωση» της πράσινης μετάβασης, που αφενός θα πρέπει ή μπορεί να βασίζεται στην αγορά και αφετέρου στην κοινωνική οικονομία, με την κάθε μία να καταλαμβάνει διαφορετικά πεδία.

Στην πρώτη περίπτωση προτάσσεται η ανάγκη για μεγάλες επενδύσεις σε δίκτυα, συχνά υπερεθνικά, που υπηρετούν παράλληλα και γεωπολιτικές στοχεύσεις. Αναμφισβήτητα, δεν μπορεί να παραβλεφθούν αλλά αντίθετα να σταθμιστούν με διαφανή τρόπο και με απόλυτα τεκμηριωμένους πολλαπλασιαστες κόστους - οφέλους.

Ομως μια τέτοια προτεραιότητα δεν θα πρέπει να βάλει σε δεύτερη μοίρα τα «προαπαιτούμενα» της δεύτερης περίπτωσης, όπου προέχει η κατασκευή ευέλικτων τοπικών δικτύων και εν προκειμένω με πολύ εύκολες και όχι κοστοβόρες δυνατότητες τοπικής αποθήκευσης ενέργειας. Κάτι που έχει και τη μικρότερη δυνατή χωροταξική παρέμβαση και βέβαια χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα. Κάτι π.χ. που εναρμονίζεται με τις ανάγκες της Κρήτης που έτσι, πέρα από τον πολλαπλό της ενεργειακό ρόλο, μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα. Μια τέτοια ανάπτυξη, ουσιαστικά, είναι συμβατή με τις μικρές κλίμακες και τα ευάλωτα περιβαλλοντικά συστήματα των νησιών, των ορεινών περιοχών και των διάσπαρτων οικισμών, ενώ διασφαλίζει μια αδιατάρακτη πορεία προς μια συμμετοχική πράσινη μετάβαση, που έχει πολλαπλά οφέλη. Δηλαδή, αντιμετωπίζει την ενεργειακή φτώχεια, διαχέει τα οφέλη στην κοινωνία και αυξάνει την εγχώρια προστιθέμενη

αξία. Τέτοιες χαμηλής κλίμακας υποδομές στηρίζουν παράλληλα τον ριζικό μετασχηματισμό του ενεργειακού συστήματος, υπηρετούν και τη λογική των Ενεργειακών Κοινοτήτων, που είναι βασικός «καταλύτης» για τη λεγόμενη ενεργειακή δημοκρατία, διασφαλίζοντας πρόσβαση στα οφέλη που ευαγγελίζεται το νέο αυτό «πράσινο» ενεργειακό παράδειγμα, σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα.

Ουσιαστικά τα δίκτυα αυτά λειτουργούν ως «ιμάντες» για την εμπλοκή ομάδων αγροτών, συνεργιών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, συμπράξεων μικροξενοδόχων, δήμων, ομάδων κατοίκων χωριών και νησιών στην από κοινού παραγωγή της ενέργειας που χρειάζονται. Κι αυτό την ώρα που η έννοια του «prosumption», της ιδιο-παραγωγής και ιδιο-κατανάλωσης, είναι απόλυτα ταυτισμένη με τις σημερινές τεχνολογικές δυνατότητες αλλά και τις τάσεις που έφερε η ενεργειακή κρίση. Με αυτόν, συνεπώς, τον τρόπο,

Οι χαμηλής κλίμακας υποδομές στηρίζουν τον ριζικό μετασχηματισμό του ενεργειακού, υπηρετούν τη λογική των Ενεργειακών Κοινοτήτων, που είναι «καταλύτης» για τη λεγόμενη ενεργειακή δημοκρατία.

διαχυθεί ευρύτερα στην κοινωνία, στα νοικοκυριά, στους αγρότες, στις ΜμΕ επιχειρήσεις, σε τοπικές κοινότητες κάθε μορφής και είδους, διασφαλίζοντας και την απαραίτητη και ζητούμενη κοινωνική «ιδιοκτησία» των προγραμμάτων «πράσινης μετάβασης».

τρεβλή είναι η εικόνα που καταγράφεται στη δημόσια σφαίρα για τους οικισμούς που βρίσκονται στην περιοχή όπου θα κατασκευαστεί το φράγμα του Πλατύ Ποταμού, στην Περιφερειακή Ενότητα Ρεθύμνου, αλλά και αγωγού μεταφοράς νερού στην πεδιάδα της Μεσαράς, όπως αναφέρει μιλώντας στην ειδική έκδοση για τις υποδομές της «Εφημερίδας των Συντακτών» ο Παύλος Νικολιδάκης από τη Συντονιστική Επιτροπή Πετροχωρίου - Λαμπιωτών. Ο κ. Νικολιδάκης «φωτογραφίζει» προσπάθεια αποφυγής έργων ανάπλασης και δράσεων στήριξης της περιοχές με την επίκληση ότι εκεί δεν υπάρχει οικονομική δραστηριότητα, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Στις συζητήσεις που κάναμε κατά καιρούς στις διάφορες υπηρεσίες, προκειμένου να υποστηρίξουμε τα αιτήματα των κατοίκων της περιοχής όπου θα κατασκευαστεί το φράγμα του Πλατύ Ποταμού, με έκπληξη διαπιστώσαμε ότι υπάρχει στρεβλή εικόνα για την περιοχή και τους οικισμούς.

Υπάρχει η αντίληψη ότι πρόκειται για ένα εγκαταλειμμένο τόπο με κάποια μικρά, ερειπωμένα χωριά τα οποία κατοικούνται από ηλικιωμένους ανθρώπους, χωρίς προοπτική και μέλλον, που σε βάθος του χρόνου θα εγκαταλειφθούν οριστικά. Με αυτή την αντίληψη θεωρούν ότι δεν είναι λογικό η πολιτεία να διαθέσει λεφτά για αναπλάσεις στην περιοχή» αναφέρει και προσθέτει: «Δεν ξέρουμε πώς σχηματίστηκε αυτή η στρεβλή εικόνα, ποιος τη μετέφερε και για ποιο σκοπό. Ισως είναι ένα εύκολο, βολικό επιχείρημα προκειμένου να απορριφθούν τα αιτήματα των κατοίκων. Η πραγματικότητα όμως είναι άλλη. Στην περιοχή τα τελευταία τριάντα χρόνια μετά την κατασκευή της λιμνοδεξαμενής Βυζαρίου καλλιεργήθηκαν χιλιάδες στρέμματα σύγχρονων ελαιώνων, δεκάδες στρέμματα γραμμικών αμπελώνων με σύγχρονες ποικιλίες που παράγουν εξαιρετικής ποιότητας κρασί. Υπάρχει πτηνοτροφική μονάδα που απασχολεί δεκάδες εργαζόμενους με δραστηριότητα σε όλη την Ελλάδα και στο εξωτερικό. Υπάρχει έντονη δραστηριότητα στη μελισσοκομία. Υπάρχουν ακόμη κτηνοτροφικές επιχειρήσεις που παράγουν σημαντικές ποσότητες γάλακτος και κρέατος.

Στις Λαμπιώτες λειτουργεί παραδοσιακό τυροκομείο βιολογικών προϊόντων. Επίσης στο Πετροχώρι υπάρχουν τουριστικές υποδομές υψηλών υπηρεσιών.

Ακόμη λειτουργεί παραδοσιακό καφενείο γνωστό σε όλο το Ρέθυμνο. Υπάρχουν παραδοσιακά ρακοκάζανα, ενώ στο Βυζάρι εδώ και πολλά χρόνια λειτουργεί παραδοσιακή ταβέρνα. Ολες αυτές οι

- ΦΡΆΓΜΆ ΠΛΆΤΥ ΠΟΤΆΜΟΥ

οικονομικές δραστηριότητες είναι βέβαιο ότι δεν μπορεί να πραγματοποιούνται από λίγους ηλικιωμένους ανθρώπους. Ούτε παραπέμπουν σε εγκαταλειμμένο τόπο.

με όρεξη δουλεύουν, παράγουν και συμβάλλουν στην τοπική και

Με την κατασκευή

του φράγματος σε

κάποιες από αυτές

τις επιχειρήσεις θα

περιοριστεί η δράση

τους σε πολύ μεγάλο

βαθμό, γιατί το

μεγαλύτερο μέρος

των εδαφών όπου

σε οριστικό κλείσιμο Σ

Δείχνουν ανθρώπους εργατικούς, δραστήριους, που αγαπούν

τον τόπο τους και μόλις τους δοθεί

η δυνατότητα την αξιοποιούν και

ασκούν τη δράση τους

απαλλοτριώνονται.

Κάποιες άλλες που

δραστηριοποιούνται εξ

ολοκλήρου στη λεκάνη

κατάκλυσης οδηγούνται

μέρος των εδαφών όπου ασκούν τη δράση τους απαλλοτριώνονται. Κάποιες άλλες που δραστηριοποιούνται εξ ολοκλήρου στη λεκάνη κατάκλυσης οδηγούνται σε οριστικό κλείσιμο. Η πολιτεία