EFSYN BIO ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 by Εφημερίδα των Συντακτών

ΕfSyn

2 | 12 | 2023

BIO ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

Το Νότιο Σέλας

ΕΙΔ ΙΚΗ ΕΚ ΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔ Α Σ ΤΩΝ Σ Υ ΝΤΑΚ ΤΩΝ»

Ενα ζωντανό αγροδασοκοµικό αγρόκτηµα, πυρήνας γνώσης, στη Λακωνία

KΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ • Aegean Beauty: βραβευμένα, solid, φυσικά καλλυντικά, με πρώτες ύλες βότανα των Κυκλάδων • Naoumidis: οι μεταμορφώσεις της πιπεριάς Φλωρίνης • Phee: δομικά υλικά και χρηστικά αντικείμενα από ανακυκλωμένα φύλλα ποσειδωνίας • Ψυχή: βότανα και αιθέρια έλαια από το βουνό των Κενταύρων

«EUPHORESIS» - iGEM

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΗΣ

Η λύση

«Είναι ιδιαίτερα απαιτητικό να είσαι ένα µικρό λιθαράκι της αλλαγής»!

στην αναδάσωση;

ΕfSyn

BIO ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ Σωτήρης Μανιάτης ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Γιάννης Κιμπουρόπουλος ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ Τάσος Παππάς ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Βάση Παναγοπούλου ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ Βασιλική Γραμματικογιάννη Στελίνα Μαργαριτίδου ART DIRECTOR Λουίζα Καραγεωργίου ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ Στέφανος Γούλατης

ΣΑΪΛΑ ΝΤΑΡΜΟΥ

AEGEAN BEAUTY

«Ο,τι ευδοκιµεί σε αυτόν τον τόπο το έχουµε»

«Η βιοποικιλότητα των ελληνικών νησιών αποτέλεσε την έµπνευσή µας»

ΠΕΤΡΟΣ ΝΑΟΥΜΙΔΗΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΑΪΡΑΜΗΣ

«Ο κόσµος εκτιµά ό,τι

«Από την αρχή ήθελα να ασχοληθώ µε τα αιθέρια έλαια»

είναι αληθινό και γνήσιο»

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΕΛΗΣ

BIOS COOP

«Φιλοσοφία µας ήταν πάντα αυτή των φυσικών προϊόντων»

Μην πετάτε τα γυάλινα βαζάκια

Αγροτικός εκσυγχρονισµός

για ένα βιώσιµο αύριο

ύγχρονα αυτοματοποιημένα μηχανήματα για να καλυφθεί η έλλειψη εργατικών χεριών. Εξυπνα αρδευτικά συστήματα για να αυξηθεί η απόδοση της καλλιέργειας. Νέες ποικιλίες με αντοχή στα έντονα καιρικά φαινόμενα. Ο Ελληνας αγρότης είναι πλέον αντιμέτωπος με την κλιματική κρίση. Και για τον λόγο αυτό, καλείται να επενδύσει σε μια σύγχρονη καλλιέργεια στοχεύοντας στη μείωση του κόστους παραγωγής, στην αύξηση της απόδοσής της, στην παραγωγή ποιοτικών προϊόντων με υψηλότερη εμπορική αξία και εν τέλει στην ενίσχυση του εισοδήματός του. Ο εκσυγχρονισμός του πρωτογενούς τομέα αποτελεί μονόδρομο και οι επενδύσεις είναι απαραίτητες. Η εξασφάλιση των αναγκαίων κεφαλαίων αποτελεί πρωταρχικό παράγοντα για την υλοποίηση των αγροτικών επενδυτικών σχεδίων. Η Τράπεζα Πειραιώς, σταθερή στη στρατηγική επιλογή της, στηρίζει ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά τον αγροδιατροφικό τομέα, καθώς πιστεύει ότι διαθέτει τεράστιες δυνατότητες και μπορεί να αποτελέσει πυλώνα ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, ο αγρότης μπορεί να επωφεληθεί από «4» πηγές χρηματοδότησης των επενδύσεών του: 1. Σχέδια Βελτίωσης. Εκσυγχρονισμός μέσω στοχευμένων επιχορηγήσεων από τα Σχέδια Βελτίωσης για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του αγροτικού τομέα, χωρίς όμως να παραβλέπεται μία από τις πιο σημαντικές προϋποθέσεις: η μεγέθυνση της αγροτικής εκμετάλλευσης, με στόχο την αύξηση του μεγέθους του κλήρου

ανά εκμετάλλευση. Ειδικά για τους νέους αγρότες προβλέπονται αυξημένα ποσοστά επιχορήγησης και ειδική πριμοδότηση, ώστε να δημιουργήσουν τις κατάλληλες υποδομές που θα τους επιτρέψουν να εδραιωθούν στον χώρο κατά το ξεκίνημα της δραστηριότητάς τους και να αυξήσουν τη βιωσιμότητά τους. 2. Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Οι δράσεις του «Οικονομικού Μετασχηματισμού του Αγροτικού Τομέα» περιλαμβάνουν την επιχορήγηση σειράς επενδύσεων, που θα υλοποιηθούν από συνεργατικά σχήματα και επιχειρήσεις του κλάδου, που αξιοποιούν την πρακτική της συμβολαιακής παραγωγής, με στόχο τη βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητάς τους. 3. Αντιχαλαζικά δίχτυα. Το Πρόγραμμα Αγροτικής Ανάπτυξης, επιδιώκοντας να συμβάλει στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούν τα έκτακτα καιρικά φαινόμενα, έχει ειδικό Μέτρο στήριξης επενδύσεων ενεργητικής προστασίας, που προβλέπει επιχορήγηση του 80% του κόστους εγκατάστασης συστημάτων αντιχαλαζικών διχτυών. Η Τράπεζα Πειραιώς, επιδιώκοντας να διευκολύνει την υλοποίηση των έργων αυτών, ιδιαίτερα για αγρότες που δεν έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν το σύνολο της δαπάνης της επένδυσης με δικά τους χρήματα, προχρηματοδοτεί το σύνολο της επιδότησης που φτάνει στο 80% της συνολικής δαπάνης εγκατάστασης αντιχαλαζικών διχτυών, με το υπόλοιπο 20% του προϋπολογισμού εγκατάστασης να υλοποιείται μέσω ιδίων κεφαλαίων. Η ενίσχυση φτάνει στο 80% για αντιχαλαζικές επενδύσεις σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις από φυσικά ή νομικά πρόσωπα και στο 100% για Συλλογικά Σχήματα Γεωργών.

4. Φωτοβολταϊκά στη Στέγη. Το επιδοτούμενο –από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας– πρόγραμμα «Φωτοβολταϊκά στη Στέγη», συνολικού προϋπολογισμού 30 εκατ. ευρώ, δίνει τη δυνατότητα σε χιλιάδες αγρότες να παράγουν το ρεύμα που χρειάζονται εξοικονομώντας χρήματα. Ενέργεια η οποία έχει αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους παραγωγής. Η Τράπεζα Πειραιώς, με το εξειδικευμένο δανειακό πρόγραμμα «Χρηματοδοτήσεις ΑΠΕ αγροτών και αγροτικών επιχειρήσεων», υποστηρίζει τη συμμετοχή των αγροτών στο επιχορηγούμενο «Φωτοβολταϊκά στη Στέγη» του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτών των προκλήσεων, η Τράπεζα Πειραιώς παραμένει σταθερά δίπλα στον αγροτικό κόσμο στηρίζοντάς τον με εξειδικευμένα δανειακά προϊόντα για τις έκτακτες, εποχικές ή τακτικές ανάγκες ρευστότητας, όπως: Αγροκίνηση (κεφάλαια κίνησης για προγραμματισμένες ή έκτακτες ανάγκες της εκμετάλλευσης), Ανοικτό Δάνειο Αγροτών (κεφάλαια κίνησης για ετήσιες ανάγκες), Μικρο-χρηματοδότηση Αγροτών (ετήσιο πιστοδοτικό όριο μέχρι 5.000€ για αποπληρωμή έκτακτων υποχρεώσεων) και το πρόγραμμα Συμβολαιακής Τραπεζικής, που ενισχύει τη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των εμπλεκόμενων μερών, παραγωγών-αγροτικών συνεταιρισμών μεταποιητικών επιχειρήσεων. Η προσφορά του κατάλληλου συνδυασμού χρηματοδοτήσεων γίνεται σε εξατομικευμένη βάση, ανάλογα με τις ανάγκες κάθε αγρότη και συγκεκριμένα τις ανάγκες λειτουργίας της εκμετάλλευσης, ενώ τα χαρακτηριστικά του προσαρμόζονται ώστε να διευκολύνεται η αποπληρωμή του δανείου.

ΕΡΕΥΝΑ

«EUPHORESIS» - iGEM

Η λύση στην αναδάσωση; Το όνομα του πρότζεκτ της διεπιστημονικής ομάδας «iGEM Thessaloniki» προκύπτει από τον συνδυασμό των ελληνικών λέξεων «ευφορία» και «γένεσις»

Της Στελίνας Μαργαριτίδου

efsynBIO

ο Euphoresis είναι ένα φυσικό πολυμερές που σκοπό έχει την αποτροπή φαινόμενων ερημοποίησης και διάβρωσης και τη στοχευμένη τροποποίηση μικροοργανισμών για εμπλουτισμό του εδάφους σε θρεπτικά στοιχεία, αναγκαία για την εξυγίανση του οικοσυστήματος, ύστερα από μια πυρκαγιά. Το προϊόν είναι ακόμη υπό ερευνητική μελέτη, όπως εξηγεί η Αγγελική Σαββοπούλου, μέλος της ομάδας, και είναι η πρώτη εφαρμογή Συνθετικής Βιολογίας που πρόκειται να εφαρμοστεί σε καμένες εκτάσεις. Η πρόταση που προτείνει η «iGEM Thessaloniki» είναι η δημιουργία ενός υδρόφιλου, πολυσακχαρικού πολυμερούς σε μορφή υδρογέλης, το οποίο θα συμβάλλει στην απορροφητικότητα του νερού, καθώς και των υδατοδιαλυτών θρεπτικών στοιχείων, και θα τοποθετείται στο καμένο έδαφος. Μάλιστα, ακολουθώντας τους άξονες της Κυκλικής Οικονομίας και της Βιώσιμης Ανάπτυξης, το πολυμερές θα παράγεται από την επεξεργασία παραπροϊόντων της βιομηχανίας τροφίμων και, πιο συγκεκριμένα, από κελύφη οστρακοειδών και φλούδες εσπεριδοειδών. Οι ιδιότητες της υδρογέλης θα ενισχύονται με την προσθήκη ενός συνθετικού αντιμικροβιακού πεπτιδίου, παραγόμενο με τις τεχνικές της συνθετικής βιολογίας. Στο εσωτερικό του πολυμερούς θα φιλοξενείται μια μικροβιακή κοινοπραξία (consortium) επιλεγμένων στελεχών μικροοργανισμών. Επιπλέον, στο εσωτερικό του πολυμερούς θα βρίσκονται σπέρματα ενδημικών φυτών τα οποία κάτω από ευνοϊκές συνθήκες θα φυτρώνουν, δίνοντας ξανά ζωή στις καμένες δασικές εκτάσεις. Κίνητρο για την ανάπτυξη του πρωτοποριακού προϊόντος ήταν οι καταστροφικές πυρκαγιές που συνέβησαν στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Οπως εξηγεί η Αγγελική Σαββοπούλου, «τα πρώτα αποτελέσματα που πήραμε εργαστηριακά ήταν αρκετά ελπιδοφόρα και επιβεβαίωσαν τον αρχικό μας σχεδιασμό. Ωστόσο, πρέπει να πραγματοποιηθούν πιλοτικές εφαρμογές εκτός του εργαστηρίου για να βεβαιωθούμε για την αποτελεσματικότητα –αλλά και την

efsynBIO

Η ομάδα iGEM της Θεσσαλονίκης έκτασή της– του υλικού μας». Αν και το όλο εγχείρημα βρίσκεται ακόμη σε εργαστηριακή φάση, έχουν γίνει προτάσεις εφαρμογής του υλικού σε καμένα εδάφη σε πολύ μικρή κλίμακα κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις και σε πιλοτική μορφή.

Οι… iGEM της Θεσσαλονίκης Η ομάδα του iGEM Θεσσαλονίκης συστάθηκε το 2016 στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μια διεπιστημονική ερευνητική ομάδα που εκπροσωπεί κάθε χρόνο το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στον διαγωνισμό iGEM (International Genetically Engineered Machine) και είναι ο μεγαλύτερος διαγωνισμός Συνθετικής Βιολογίας στον κόσμο! Η iGEM Thessaloniki ήταν η πρώτη που εισήγαγε το iGEM στην Ελλάδα. Από τo 2016 που δημιουργήθηκε μέχρι σήμερα έχει κερδίσει πολλά βραβεία και διακρίσεις, μεταξύ των οποίων 3 χρυσά και 1 ασημένιο μετάλλιο. Φέτος, η ομάδα αποτελείται από 9 φοιτητές του ΑΠΘ: έναν μοριακό βιολόγο, δύο χημικούς, δύο βιολόγους, έναν μαθηματικό, έναν φυσικό, έναν χημικό μηχανικό και έναν φοιτητή ιατρικής. Οι ίδιοι δηλώνουν παθιασμένοι με την επιστήμη, με στόχο να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις και να προωθήσουν την επιστήμη της Συνθετικής Βιολογίας! Το όραμά τους είναι να εφεύρουν τις λύσεις τού αύριο, συμβάλλοντας ουσιαστικά στις μεγάλες παγκόσμιες προκλήσεις μέσω της μαγείας της συνθετικής βιολογίας. Η συνθετική βιολογία είναι ένας ταχύτατα αναπτυσσόμενος τομέας που εφαρμόζει τι αρχές της Μηχανικής στα βιολογικά συστήματα, επιτρέποντας ταυτόχρονα την ανάπτυξη βιοτεχνολο-

γιών που λειτουργούν σε αρμονία με τη φύση και αντιμετωπίζουν τις παγκόσμιες προκλήσεις. Συνολικά την ομάδα αποτελούν: ● Τμήμα Βιολογίας: Μάρκος Μαθιουδάκης, Αγγελική-Μαρία Παπαπάνου, Ασημένια Ιωαννίδου και Στέφανος Αναγνωστόπουλος. ● Τμήμα Χημείας: Αγγελική-Αργυρή Σαββοπούλου-Τζακοπούλου, Ιωάννα Γερογιάννη και Μιχαέλα Βερβέρη. ● Τμήμα Ιατρικής: Αρτεμις-Χρυσάνθη Σάββα και Παναγιώτα Μπάκα. ● Τμήμα Φαρμακευτικής: Ραφαήλ Ανδρέου και Θέτις Τσίνογλου. ● Τμήμα Γεωπονίας: Νεφέλη-Μαρία Μακρή. Επίσης, στην ομάδα συμμετέχουν από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης η Σουλτάνα Δεληζήση και από το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδας η Νίκη Ευσταθίου. Εκπαιδευτές της ομάδας είναι: από το Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ ο Χρήστος Γιαννακόπουλος, η δρ Παπή Ρηγίνη και η Ι. Κουμεντάκου από το Τμήμα Χημείας και η δρ Κ. Ψαθά από το Τμήμα Ιατρικής. Επιστημονικοί υπεύθυνοι της ομάδας είναι: ο αν. καθηγητής του Τμήματος Ιατρικής του ΑΠΘ και συντονιστής της διεπιστημονικής ομάδας Λειτουργικής Πρωτεϊνωματικής Ανάλυσης και Βιολογίας Συστημάτων (FunPATh, ΚΕΔΕΚ ΑΠΘ) Μιχάλης Αϊβαλιώτης και συν-υπεύθυνος είναι ο αν. καθηγητής του Τμήματος Βιολογίας, διευθυντής του Τομέα Βοτανικής και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας Cyanolab του ΑΠΘ Σπύρος Γκέλης. Μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τον διαγωνισμό iGEM στη διεύθυνση  https://igem.org

info

ΝΤ

PHEE

Κ ΑΙ

Μ Α ΠΡ Ο Ϊ

ΤΟ

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΣΟΜΠΑΝΙΔΗΣ

«Είναι ιδιαίτερα απαιτητικό να είσαι ένα

µικρό λιθαράκι της αλλαγής»! Οι μεσογειακές ακτές ανάλογα με τον άνεμο και την εποχή γεμίζουν με νεκρά φύλλα ποσειδωνίας. Θα μπορούσε κανείς μας να φανταστεί κάποια χρήση τους αφότου έχουν ξεβραστεί από τη θάλασσα; Ας είμαστε ειλικρινείς: Οχι. Ο Σταύρος Τσομπανίδης, όμως, ιδρυτής της εταιρείας PHEE, όχι μόνο σκέφτηκε αλλά έδωσε ζωή στην ιδέα του για την επανάχρηση των νεκρών φύλλων ποσειδωνίας. Κατάφερε να τα μεταμορφώσει σε δομικά υλικά και όχι μόνο. Πώς; Ακολουθούμε τα βήματά του για να γνωρίσουμε την καινοτόμο επιχειρηματικότητά του

Της Στελίνας Μαργαριτίδου

efsynBIO

ι χρειάζεται για να πετύχεις; Να έχεις μια πρωτότυπη ιδέα; Να είσαι αποφασισμένος να κάνεις πράξη αυτό που σκέφτεσαι; Να τολμάς, να μην κολλάς σε κλισέ, σε στερεότυπα «είσαι πολύ μικρός, ποιος θα σε πάρει στα σοβαρά;» ή αντίθετα «είσαι πολύ μεγάλος, τώρα θέλεις την ηρεμία σου». Ο Σταύρος Τσομπανίδης μάλλον δεν ήθελε ποτέ την ησυχία του. Και πιθανότατα έπαιρνε τα λόγια των άλλων πολύ σοβαρά. Τόσο σοβαρά ώστε υλοποίησε μια πρόταση που άκουσε σε μια ομιλία και κάπως έτσι ξεκίνησε το πρώτο βήμα πάνω στα φύκια που, ναι, μεταμορφώνονται σε μεταξωτές κορδέλες. Η «αναγέννηση» των νεκρών φύλλων ποσειδωνίας δεν είναι σημαντική μόνο επειδή μέσω αυτής δημιουργούνται πλήρως ανακυκλώσιμα υλικά. Είναι ιδιαίτερα σημαντική σε παγκόσμιο επίπεδο γιατί μας φέρνει και ως καταναλωτές σε καθημερινή επαφή με το φυσικό υλικό που έχει τη δυνατότητα να απορροφά το διοξείδιο του άνθρακα. «Εμείς στην PHEE προσπαθούμε συνεχώς να δημιουργούνται προϊόντα, τα οποία όχι μόνο θα είναι ανταγωνιστικά στην αγορά, αλλά θα έχουν και θετικό αντίκτυπο στο οικοσύστημα του πλανήτη μας, ο οποίος χρειάζεται τη βοήθειά μας», τονίζουν μεταξύ άλλων και στην ιστοσελίδα τους, συστήνοντας την εταιρεία στο ευρύ κοινό. Ωστόσο δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί ότι η πρώτη ύλη που χρησιμοποιεί η εταιρεία είναι τα νεκρά φύλλα του αγγειόσπερμου Posidonia Oceanica, ενός από τους αρχαιότερους ζώντες οργανισμούς του πλανήτη. Τα φύλλα της ποσειδωνίας εκβράζονται στις ακτές της Μεσογείου σε μεγάλες ποσότητες κάθε χρόνο και περισυλλέγονται από τους δήμους σαν απόβλητα. Η ομάδα της PHEE έρχεται σε επαφή με τους δήμους, συγκεντρώνει αυτά τα... απόβλητα, τα επεξεργάζεται και τους δίνει μια δεύτερη ζωή, χρησιμο-

efsynBIO

Οι παλέτες της PHEE χρησιμοποιούνται και ως υλικά κατασκευής επίπλων

Παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον τις εφαρμογές των φυκιών σε όλους τους κλάδους της οικονομίας και βλέπω με πολύ ενδιαφέρον την αλλαγή του επιπέδου αποδοχής του καταναλωτή σε προϊόντα βιοοικονομίας μέσα από τα οποία θα επιτευχθούν οι στόχοι της απανθρακοποίησης

ποιώντας τα ως πρώτη ύλη για να φτιάξει δομικά υλικά σε μορφή πάνελ. Μοντέρνα, 100% φιλικά στο περιβάλλον δομικά υλικά που χρησιμοποιούν πλέον

πολλές εταιρείες και καταστήματα για τη διαμόρφωση των εσωτερικών τους χώρων. Πάνελ που κατασκευάζονται με την τεχνογνωσία της ελληνικής εταιρείας στις ειδικά διαμορφωμένες εγκαταστάσεις της στην Πάτρα. Η ομάδα της PHEE δεν σταματά όμως να μας εκπλήσσει. Εκτός από τα νεκρά φύκια χρησιμοποιούν τώρα και υπολείμματα καφέ espresso καθώς και βιομάζα αγροτικών καλλιεργειών, όπως π.χ. τσάι του βουνού και αγριοαγκινάρας, για να δημιουργήσουν πρωτότυπα ανακυκλώσιμα δομικά υλικά. Ο Σταύρος Τσομπανίδης, ιδρυτής της εταιρείας, μας εξηγεί πώς ξεκίνησαν όλα... Μια διάλεξη που παρακολουθήσατε ήταν η αφορμή για το ξεκίνημα της επιχείρησής σας; Πράγματι, μια ομιλία του επιχειρηματία Παύλου Ευμορφίδη, εκ των ιδρυτών της Coco-Mat, αποτέλεσε εφαλτήριο για να ξεκινήσω να μελετώ τις πρακτικές που εφαρμόζονται από την Πολιτεία αναφορικά με

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

την απορριπτόμενη στις ακτές «νεκρή» ποσειδωνία, συνειδητοποιώντας το κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο της γραμμικής διαχείρισης που γίνεται έως σήμερα σε όλο το παράκτιο μέτωπο της Μεσογείου. Το σημείο μηδέν για την ίδρυση της PHEE ήρθε όταν πια έχοντας συγκεντρώσει δεδομένα αντιλήφθηκα τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος (εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου) αν εφαρμόζαμε μια κυκλική μέθοδο για την επαναχρησιμοποίηση της βιομάζας με σκοπό να υποκαταστήσουμε επάξια, συμβατικά πετροχημικά υλικά. Πώς βοηθηθήκατε στην αρχή; Πώς βρήκατε τα αρχικά κεφάλαια; Πιστεύετε ότι υπάρχει γόνιμο έδαφος στην Ελλάδα για την ανάπτυξη και εξέλιξη των startups; Την PHEE στήριξαν στα πρώτα της βήματα το ίδρυμα Αγγελοπούλου, το Blue Growth Piraeus, o όμιλος Παπαστράτος, το Ιδρυμα Στέλιος Χατζηιωάννου, η AFI και το The People’s Trust, αλλά και η Ελληνική Πρωτοβουλία (The Hellenic Initiative), όπου μέσα από προγράμματα χορηγιών τους αντλήθηκαν κεφάλαια αλλά και υπηρεσίες επιχειρηματικής ανάπτυξης για να αναπτύξουμε την τεχνολογία μας και να καταφέρουμε να την εμπορευματοποιήσουμε. Το οικοσύστημα καινοτομίας και επενδυτών νεοφυών επιχειρήσεων στη χώρα μας, χρόνο με τον χρόνο γίνεται πιο ώριμο και αυτό το αποδεικνύουν οι εξαγορές ελληνικών starτups & scaleups. Ολη αυτή η τεχνογνωσία έχει περάσει και στο οικοσύστημα το οποίο χρόνο με τον χρόνο λειτουργεί όλο και πιο αποδοτικά τις δομές του. Από τα πιο σημαντικά, κατά τη γνώμη μου, βήματα που έχουν γίνει είναι η ανάπτυξη δομών καινοτομίας και επιχειρηματικότητας σε πόλεις της επαρχίας. Θέλετε να μας μιλήσετε για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της πρώτης ύλης στα προϊόντα σας; Να διευκρινίσω ότι η PHEE δουλεύει με τη νεκρή ποσειδωνία που είναι θα-

Αναπτυσσόμαστε δημιουργώντας προϊόντα που όχι μόνο θα είναι ανταγωνιστικά στην αγορά, αλλά θα έχουν επίσης θετικό αντίκτυπο στο οικοσύστημα του πλανήτη μας

λάσσιο γρασίδι (seagrass) και ανήκει στην οικογένεια των αγγειόσπερμων και δεν αποτελεί είδος φυκιού. Η ποσειδωνία είναι από τους αρχαιότερους ζωντανούς οργανισμούς στον πλανήτη μας και αναπτύσσεται σε υποθαλάσσια λιβάδια γνωστά και ως «πνευμόνια» των ωκεανών. Η σημασία της για το οικοσύστημα είναι καίρια αφού κάθε τετραγωνικό μέτρο από τα λιβάδια της παράγουν 20 lt οξυγόνο την ημέρα για τις θάλασσες και την ατμόσφαιρα. Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίσει ο κόσμος πως τα υποθαλάσσια αυτά οικοσυστήματα, τα λιβάδια ποσειδωνίας, είναι υπεύθυνα για το 10% της απορρόφησης άνθρακα παγκοσμίως! Είναι λοιπόν αδήριτη ανάγκη να τα σεβαστούμε και να τα προστατεύσου-

με καθώς η παρέμβαση του ανθρώπου (αλίευση, αγκυροβόλια) έχει αποφέρει σημαντικές μειώσεις στη συνολική της έκταση. Ετσι προκύπτει και μια πολύ σημαντική πτυχή του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της κυκλικής τεχνολογίας της PHEE καθώς επαναχρησιμοποιώντας τα νεκρά φύλλα σε σύνθετα υλικά αποθηκεύεται το διοξείδιο του άνθρακα (carbon sequestration) που έχει απορροφηθεί «στην προηγούμενη ζωή» του φυτού! Παρακολουθώ με πολύ ενδιαφέρον τις εφαρμογές των φυκιών σε όλους τους κλάδους της οικονομίας και βλέπω με πολύ ενδιαφέρον την αλλαγή του επιπέδου αποδοχής του καταναλωτή σε προϊόντα βιοοικονομίας μέσα από τα οποία θα επιτευχθούν οι στόχοι της απανθρακοποίησης. Είναι συναρπαστικό και ιδιαίτερα απαιτητικό να είσαι ένα μικρό λιθαράκι αυτής της αλλαγής! Υπάρχουν και νέα υποπροϊόντα που σκοπεύετε να χρησιμοποιήσετε για την παραγωγή νέων προϊόντων; Την εποχή του Covid, συνειδητοποιήσαμε ότι έχουμε αναπτύξει τη μέθοδο που μπορεί να δώσει δεύτερη ζωή σε μια γκάμα υπολειμμάτων φυτικής προέλευσης προτείνοντας την κυκλική τους διαχείριση, αποτρέποντας έτσι την ταφή τους στους ΧΥΤΑ. Στηριζόμαστε στο μοντέλο της κυκλικής οικονομίας και στη φιλοσοφία ότι τίποτε δεν πάει χαμένο. Εχουμε αλλάξει πλήρως τη στρατηγική μας και το επιχειρηματικό μας μοντέλο αναπτύσσοντας μια οικογένεια υλικών, επαναχρησιμοποιώντας υπολείμματα καφέ espresso και αγροτικών καλλιεργειών βιομάζα, όπως το τσάι του βουνού και της αγριοαγκινάρας. Σε ποιο κοινό απευθύνεστε και με ποιες εταιρείες συνεργάζεστε; Αυτή τη στιγμή παρουσιάζουμε τα υλικά μας σε αρχιτεκτονικά γραφεία και real estate developers για τη χρήση τους σε κατασκευαστικά έργα και συγκεκριμένα σε επενδύσεις εσωτερικών χώρων και επιπλοποιία.

efsynBIO

Δουλεύουμε πολύ στενά με τoν κλάδο της φιλοξενίας ο οποίος έχει αγκαλιάσει τα υλικά μας για την ανάπτυξη χρηστικών αντικειμένων (σήμανση, coasters, menus, boxes) και λοιπές ειδικές κατασκευές. Συνεργαζόμαστε επίσης με eλληνικά brands, όπως η Zeyelo Eyewear και η Bluein Green Bags, που χρησιμοποιούν τα υλικά μας στις μοναδικές τους συλλογές. Τέλος, συνεργαζόμαστε στενά με την αθλητική βιομηχανία που χρησιμοποιεί τα υλικά μας στην προσπάθειά της να μειώσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνεργασία μας με τη FIBA Asia που ανέπτυξε τα βραβεία και τις τιμητικές πλακέτες που δίνει στους αθλητές με το PHEE Board. Στο Navarino Challenge, ένα από τα πιο σημαντικά sport-wellness event που γίνονται στη χώρα μας, αναπτύξαμε PHEEκινα μετάλλια για τους αθλητές. Πόσα άτομα απασχολεί η επιχείρησή σας; Στη PHEE σήμερα απασχολούνται τέσσερα άτομα και το πλάνο είναι να γίνουν δέκα έως το τέλος του 2024. Εχετε εξαγωγική δραστηριότητα; Οι εξαγωγές είναι ο μόνος τρόπος για να μεγαλώσουμε την εταιρεία μας και αποτελεί βασικό άξονα της στρατηγικής μας. Τη δεδομένη στιγμή το μεγαλύτερο μέρος του τζίρου μας είναι από την ελληνική αγορά, την οποία και βλέπουμε ως πιλότο για να μπορέσουμε παράλληλα με τη μεγέθυνση της παραγωγικής μας δυναμικής να ανοίξουμε νέες αγορές κυρίως στην Κεντρική και Βόρεια Ευρώπη.

Πάνελ, κουτιά δώρου αποθήκευσης, εταιρικά δώρα, θήκες κινητών, γυαλιά ηλίου, ρακέτα παραλίας είναι μερικά από τα προϊόντα που κατασκευάζoνται με τα Pheeboard της εταιρείας  https://phee.gr

info

efsynBIO

Ολο και περισσότερες εταιρείες, θέλοντας να μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμά τους, αναζητούν φιλικά στο περιβάλλον δομικά και διακοσμητικά υλικά

Τα panel της Phee ΥΣΤΕΡΑ από 3 χρόνια έρευνας και ανάπτυξης, η ομάδα της PHEE επανέφερε τα νεκρά φύλλα του αγγειακού θαλάσσιου φυτού Posidonia Oceanica στη ζωή, όντας η πρώτη εταιρεία παγκοσμίως που τα χρησιμοποίησε πλήρως ως βασική πρώτη ύλη. Ενα πρωτοποριακό φυσικό υλικό έχει αναπτυχθεί και κατοχυρωθεί με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ως τέτοιο. Η εταιρεία έχει αναπτύξει ειδική μεθοδολογία επεξεργασίας αυτών των υπολειμμάτων και με τα σύνθετα υλικά της κατασκευάζει στις εγκαταστάσεις της πάνελ – υποκατάστατα αρχιτεκτονικών επιφανειών, πρώτες ύλες επιπλοποιίας, αλλά και μικροαντικείμενα. Το PHEE-board, για παράδειγμα, είναι ένα προϊόν βασισμένο στην κυτταρίνη, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για την ανάπτυξη τελικών προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Είναι ένα επίπεδο πάνελ κατασκευασμένο από Posidonia Oceanica και βιολογικές ρητίνες. Οι επιφάνειες της PHEE έχουν χαμηλότερο αποτύπωμα άνθρακα σε σχέση με συμβατικά πλαστικά και είναι μη τοξικές δίνοντας την ευκαιρία ταυτόχρονα να βελτιωθεί η ποιότητα του αέρα στους εσωτερικούς χώρους. Είναι μια διαφορετική εμπειρία στην καθημερινότητα του εργασιακού χώρου.

efsynBIO

TO ΝΌΤΙΌ ΣΈΛΑΣ

ΣΆΙΛΆ ΝΤΆΡΜΟΥ

«Ο,τι ευδοκιμεί σε αυτόν τον τόπο το έχουμε» Το φυσικό φαινόμενο όπου τα φωτισμένα σωματίδια του μαγνητικού πεδίου της Γης συγκρούονται με τα φωτισμένα σωματίδια του μαγνητικού πεδίου του Ηλιου και δημιουργούν αυτό το θαύμα ενέπνευσε τη Σάιλα Ντάρμου και τον ξάδελφό της, Πάνο Ντάρμο, να δημιουργήσουν στη Σκάλα Λακωνίας το δικό τους ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Νότιο Σέλας. Ενα αγρόκτημα-ζωντανό σχολείο που μεταλαμπαδεύει τη βιωμένη γνώση για την αναγέννηση των εδαφών, της γης και του ανθρώπου. Συναντήσαμε τη Σάιλα Ντάρμου και μιλήσαμε μαζί της για τη δουλειά της, για τα συστήματα αναγεννητικής γεωργίας που εφαρμόζει στα κτήματά της και για πολλά ακόμη. Της Βασιλικής Γραμματικογιάννη

Ανέλαβες ένα αγρόκτημα βιολογικής καλλιέργειας και το μετέτρεψες σε κάτι άλλο, πιο προχωρημένο. Σε κτήμα εφαρμοσμένης αναγεννητικής γεωργίας. Θα ήθελες να μας πεις κατ’ αρχήν τι είναι η αναγεννητική γεωργία; Είναι μια μέθοδος καλλιέργειας όπου ουσιαστικά δεν θέλεις να πάρεις μόνο κάποια συγκομιδή, αλλά επιδιώκεις

efsynBIO

μέσα από τις καλλιεργητικές πρακτικές να αναγεννήσεις και το οικοσύστημα. Δηλαδή να επαναφέρεις τη βιοποικιλότητα, τους υδρολογικούς κύκλους, την υγεία του εδάφους, για να έχεις πιο καλή τροφή. Γενικώς να αναγεννήσεις ό,τι σχετίζεται με την καλλιέργεια. Ωστόσο η αναγέννηση του οικοσυστήματος έχει και κοινωνική διάσταση. Που σημαίνει ότι οι συνθήκες

ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

εργασίας πρέπει να είναι καλές. Να είναι αναγεννητικές προς το έδαφος αλλά και προς τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι να γίνονται καλύτεροι μέσα από αυτό. Συνεπώς δεν μπορείς να εκμεταλλεύεσαι τους εργάτες γης. Η αναγεννητική γεωργία είναι ολιστική. Οταν ανέλαβες το κτήμα σε τι κατάσταση ήταν; Πώς το μετέτρεψες; Τι παρήγε τότε και τι σήμερα; Οταν ανέλαβα το κτήμα, το 2015, είχε μέσα ελιές, πολύ παλιές, εκατοντάδων χρόνων, και εσπεριδοειδή τριάντα χρόνων περίπου. Οπότε παρήγε ελιές για λάδι, πορτοκάλια Βαλένθια και λίγα χειμερινά Μέρλιν. Οταν το ανέλαβα, ο πατέρας μου είχε πάρει την απόφαση να κεντρώσουμε πάρα πολλά από τα εσπεριδοειδή που είχαμε. Τα Βαλένθια δεν μας άρεσαν και πάρα πολύ από άποψη γεύσης αλλά και με την αγορά ήταν λίγο δύσκολα. Οπότε αποφάσισε να τα μετατρέψει σε λάιμ, λεμονιές και χειμερινά πορτοκάλια. Δύο μήνες μετά το κέντρωμα, επειδή το έδαφος ήταν εκτεθειμένο πλέον σε πάρα πολύ φως -αφού όταν κεντρώνεις ένα μεγάλο δέντρο τού αφαιρείς όλη την κόμη και μένει μόνο ο κορμόςβρήκαν πρόσφορο έδαφος και φύτρω-

Αργολίδα σαν και διάφορα άλλα δέντρα, κυρίως μουριές και συκιές. Ολοι μου έλεγαν να τα κόψω γιατί θα ξεζουμίσουν το έδαφος, όμως δεν ένιωθα καλά να κόψω τόσο πανέμορφα δέντρα και έτσι τα άφησα. Ταυτόχρονα φυτέψαμε με τον ξάδελφό μου ενδιάμεσα από δύο εσπεριδοειδή και ένα φρουτόδεντρο. Ετσι καταλήξαμε να φυτέψουμε περίπου τριάντα διαφορετικά είδη φρουτόδεντρων.

Μαζί με τις μουριές και τις συκιές που αφήσαμε να ζήσουν, σιγά σιγά το κτήμα απέκτησε πλούσια βιοποικιλότητα. Μετά ανακάλυψα την αγροδασοπονία και κατάλαβα ότι οι μουριές και οι συκιές που είχαν βγει είναι το ιδανικό υποστηρικτικό είδος για την κύρια καλλιέργειά μου που είναι τα εσπεριδοειδή, γιατί τα εσπεριδοειδή είναι χαμηλότερα και επωφελούνται από τη σκιά που τους προσφέρουν οι συκιές και οι μουριές που είναι πιο ψηλά δέντρα. Επιπλέον αναπτύσσονται πολύ γρήγορα, οπότε παράγουν πάρα πολλή οργανική ύλη που εμπλουτίζει το χώμα μου. Πριν από αυτή τη μετάβαση περπατούσα μέσα στο κτήμα και σκεφτόμουν: Δεν θα έπρεπε να είναι σαν ένα πλούσιο δάσος μετά από 35 χρόνια βιολογικής γεωργίας; Και ήμουν κάπως απογοητευμένη. Τα εσπεριδοειδή δεν ρίχνουν πολλά φύλα και δεν τα κλαδεύεις και πάρα πολύ συχνά. Ταυτόχρονα οι ελιές ήταν αραιές και δεν παρήγαν αρκετή οργανική ύλη. Οπότε κατάλαβα ότι και το έδαφος ήθελε βοήθεια, δεν έμοιαζε με το χώμα που έχει ένα δάσος. Και σκέφτηκα, αφού το φυσικό είναι ένα δάσος, γιατί τα κτήματά μας να είναι διαφορετικά; Ή το ένα δεν στέκει ή το άλλο. Οπότε κά-

Αργολίδα 12

efsynBIO

που εκεί πέρασα στην αγροδασοπονία. Σήμερα το κτήμα παράγει ατελείωτη λίστα προϊόντων. Εχουμε πάρα πολλά είδη φρούτων. Κάθε εποχή έχουμε και φρούτα να τρώμε. Εχουμε ακόμη αμπέλια, και σύκα, άπειρα μούρα, μήλα, αχλάδια, βερίκοκα, δαμάσκηνα. Ο,τι μπορείς να φανταστείς. Οτι ευδοκιμεί σε αυτόν τον τόπο το έχουμε βάλει. Εχεις σπουδάσει κοινωνιολογία. Πώς οδηγήθηκες σε αυτό το μονοπάτι της δασογεωργίας αλλά και της εκπαίδευσης φοιτητών και άλλων καλλιεργητών; Πες μου για σένα. Εχοντας φτάσει στην επαρχία της Σκάλας Λακωνίας μετά από 20 χρόνια στη Γερμανία και με σπουδές στην κοινωνιολογία, έβλεπα τα πράγματα με μια διαφορετική ματιά. Στην κοινωνιολογία πάντα κοιτάμε ποιες είναι οι συνθήκες που φέρνουν κάποιο αποτέλεσμα στη συμπεριφορά μιας κοινωνίας. Ποιες είναι οι συνθήκες της περιοχής που φέρνουν αυτή τη συμπεριφορά των κατοίκων και τι μπορούμε να αλλάξουμε για να αλλάξουν και οι συμπεριφορές. Είχα πάντα αυτή τη ματιά και μου είναι δύσκολο όταν παρατηρώ κάτι που θα μπορούσε να γίνει καλύτερο να μην κάνω κάτι γι’ αυτό. Ετσι, εδώ στη Σκάλα, είδα ότι οι αγρότες είχαν πολύ μεγάλη ανάγκη να μάθουν και να γνωρίσουν καλύτερες καλλιεργητικές πρακτικές, κατάλαβα ότι δεν ήξεραν ότι μπορείς να καλλιεργήσεις και με διαφορετικό τρόπο, δεν είχαν ακούσει ποτέ για αγροδασοπονία, για αναγεννητική γεωργία, δεν είχαν καν αυτό το σκεπτικό, ότι δηλαδή το δάσος είναι κάτι ζωντανό που έχει λογική και ίσως το μοντέλο της συμπεριφοράς του οικοσυστήματός του να μπορεί να εφαρμοστεί στις καλλιέργειές μας. Ταυτόχρονα κατάλαβα ότι ήμουν αρκετά τυχερή που είχα αυτή την πρόσβαση σε γνώσεις στο εξωτερικό, σε ιδέες που δεν μπορούσαν να τις έχουν άνθρωποι που δεν έχουν ταξιδέψει ποτέ και δεν είχαν και έναν πατέρα όπως είχα εγώ. Από πού να τα μάθουν όλα αυτά; Και σκέφτηκα ότι θα ήθελα να επικοινω-

νήσω τις γνώσεις μου και μετά ο καθένας ας κάνει την επιλογή του. Δικό του θέμα. Γιατί αν δεν ξέρει καν ότι υπάρχει επιλογή, πώς μπορούμε και να τον κατακρίνουμε ότι ρίχνει φάρμακα και καταστρέφει το περιβάλλον; Οπότε αυτό έγινε η αποστολή μου. Να φέρω πιο υγιεινά στοιχεία στην περιοχή και δράσεις για νέους ανθρώπους. Εκπαίδευση ώστε να έχουν πρόσβαση σε διαφορετικές ιδέες. Γιατί αυτό έβλεπα ότι λείπει και ακόμη λείπει από την περιοχή. Κάπως έτσι έγινε και έχουμε άπειρη δουλειά να κάνουμε. Ποιες είναι οι δράσεις που κάνετε; Μία από τις δράσεις που έχουμε είναι τα προγράμματα ERASMUS Plus, που είναι συνήθως σεμινάρια δύο εβδομάδων τυπικής μάθησης. Μαθαίνει κανείς διάφορους πιο βιώσιμους τρόπους καλλιέργειας, αλλά συνδέεται κιόλας με ανθρώπους από όλη την Ευρώπη. Με νέους ανθρώπους που αντίστοιχα και εκείνοι εργάζονται πάλι με άλλους νέους ανθρώπους και προσπαθούν να φέρουν και αυτοί κάτι καλό στην περιοχή τους. Μετά κάναμε την περιοδεία Βρώσιμων Δασών -που την έχετε παρουσιάσει στην εφημερίδα σας- και πήγαμε σε διάφορες ομάδες σε όλη την Χανιά

efsynBIO

ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

Ελλάδα και βοηθήσαμε να φυτευτούν τέτοια βρώσιμα δάση. Η άλλη κύρια δράση μας αυτή τη στιγμή είναι το πρόγραμμα αναγεννητικής γεωργίας. Το ξεκινήσαμε το 2021 και φυτέψαμε κάποια πιλοτικά αγροκτήματα για να φέρουμε την αναγεννητική γεωργία στην πράξη στην Ελλάδα ώστε να μπορούμε να δούμε πώς μπορεί να εφαρμοστεί καλύτερα και στη χώρα μας. Αλλά και για να μπορούν να επισκέπτονται και άλλοι αγρότες αυτά τα κτήματα και να μαθαίνουν από αυτά. Φέτος προχωρήσαμε στη δημιουργία τοπικών δικτύων γιατί καταλάβαμε ότι είναι πάρα πολύ σημαντικό να δικτυωθούν οι αγρότες που έχουν το ίδιο σκεπτικό και τις ίδιες ανησυχίες. Που θέλουν να καλλιεργούν με έναν αναγεννητικό τρόπο, αειφορικό προς το περιβάλλον. Οπότε θεωρήσαμε πάρα πολύ σημαντικό να ενώσουμε αυτούς τους αγρότες και γι’ αυτό δημιουργήσαμε δίκτυα αναγεννητικής γεωργίας σε πέντε περιοχές. Τους παρέχουμε γνώσεις αλλά ουσιαστικά μέσω της δικτύωσης μαθαίνει ο ένας από τον άλλο. Γιατί η αλήθεια είναι ότι οι αγρότες ήδη ξέρουν πάρα πολλά πράγματα και οι γνώσεις τους είναι αλληλοσυμπληρωματικές. Θέλουμε να κάνουμε και άλλα δίκτυα την επόμενη χρονιά ώστε να έχουμε δίκτυα σε όλες τις περιοχές που να μπορεί ένας αγρότης να απευθυνθεί, να γνωρίσει κόσμο που καλλιεργεί αειφορικά αλλά και για να βλέπουμε και εμείς ποιες είναι οι ανάγκες στο πεδίο και πώς μπορούμε να τις υποστηρίξουμε. Επιπλέον θα δημιουργήσουμε σημεία σε κάθε περιοχή που θα μπορεί κάποιος να πάει και να δανειστεί βιβλία για την αναγεννητική γεωργία ενώ θα γίνονται και εκδηλώσεις. Αυτό είναι το πλάνο μας, καθώς και να δημιουργήσουμε σε κάθε περιοχή ένα πιλοτικό αγρόκτημα. Γιατί ο αγρότης έτσι μαθαίνει. Πηγαίνει στον άλλον, κοιτάζει, μιλάει, ρωτάει… Ετσι μαθαίνει. Μιμήθηκες στα κτήματά σου τη λειτουργία του οικοσυστήματος του δάσους. Ποιες είναι οι αρχές του δά-

Λακωνία

Λακωνία σους, οι αρχές της φύσης; Πώς μπορούν να υιοθετηθούν από τους αγρότες και ποιο θα είναι το όφελος για τον άνθρωπο και το περιβάλλον; Δύο είναι οι βασικές αρχές στη φύση. Η πρώτη είναι η βιοποικιλότητα. Στη φύση δεν υπάρχει μονοκαλλιέργεια. Δεν υπάρχει αυτό, οπότε, αν δεν εντάσσουμε τη βιοποικιλότητα μέσα στα οικοσυστήματα που διαχειριζόμαστε ως αγρότες, αυτά δεν μπορεί να είναι υγιή. Στην Ελλάδα οι αγρότες διαχειρίζονται το 45,5% της ελληνικής γης. Αν αυτές οι εκτάσεις πάσχουν από βιοποικιλότητα, τότε κάθε στοιχείο μέσα σε αυτό το οικοσύστημα είναι ευάλωτο σε οποιαδή-

ποτε ασθένεια. Είναι όπως ένας άνθρωπος. Αν τρέφεται μόνο από ένα πράγμα, τότε θα αρρωστήσει. Οπότε αυτή είναι η πιο βασική αρχή. Η βιοποικιλότητα. Από εκεί θα εξισορροπηθούν οι ασθένειες που μπορεί να έχουν τα δέντρα. Γιατί ουσιαστικά για κάθε έντομο υπάρχει και ένας θηρευτής, γιατί υπάρχει ένα οικοσύστημα που μπορεί να φιλοξενήσει αυτόν τον θηρευτή. Συνεπώς όσο αυξάνεις τη βιοποικιλότητα, τόσο χαμηλότερες κάμψεις έχεις από το κάθε έντομο. Για παράδειγμα, αν έχεις μόνο ένα είδος, η ακρίδα μπορεί να εκτοξευθεί, ενώ αν έχεις εκατό διαφορετικά δέντρα, καρπούς κ.λπ., θα υπάρχει και ο

efsynBIO

Αυτή η αρχή του δάσους θα βοηθήσει και τους αγρότες αν την εφαρμόσουν να χρειάζονται πιο λίγες εισροές. Γιατί όταν αφαιρείς από το σύστημα που διαχειρίζεσαι σημαίνει ότι πρέπει να το αναπληρώσεις με εισροές (λιπάσματα) που θα τις αγοράσεις από κάπου ακριβά, αφού δεν τις έχεις και δεν μπορείς να ελέγξεις και τις τιμές τους. Είδαμε με τον πόλεμο στην Ουκρανία πώς ξαφνικά οι τιμές των λιπασμάτων εκτοξεύτηκαν. Με την αρχή της κυκλικότητας ο αγρότης θα γίνει επίσης πολύ ανθεκτικός μπροστά στις κρίσεις.

θηρευτής της, οπότε ο πληθυσμός της θα μειωθεί. Η άλλη αρχή είναι η κυκλικότητα. Η κυκλική οικονομία όπου δεν κάνουμε αυτό που κάνουν τώρα οι αγρότες, που απλά αφαιρούν από το οικοσύστημά τους, καίνε για παράδειγμα τα κλαδέματα. Αυτό που κάνουν είναι εξορυκτικό. Αντίθετα, υπάρχει ένας κλειστός κύκλος. Δηλαδή κάτι που θεωρούμε υποπροϊόν στην καλλιέργειά μας (φύλλα, κλαδέματα) και τα καίμε στη δασοκαλλιέργεια θα μείνουν πάνω στο χώμα, θα τα φάνε οι μικροοργανισμοί και θα τρέφουν έτσι και το δέντρο που θα παράγει τον καρπό. Αυτός είναι ο κύκλος.

efsynBIO

Πόση έκταση πρέπει να έχει ένα κτήμα για να μπορέσει να εφαρμόσει τη δασογεωργία; Δεν υπάρχει κάποιο όριο. Μπορείς να το κάνεις και σε μια μικρή έκταση, μπορείς και σε μια άπειρα μεγάλη. Οπως και το δάσος μπορείς να το βρεις και μέσα στη γλάστρα σου αφού θα βγουν πάμπολλα είδη αν τα αφήσεις και δεν τα ξεριζώσεις. Αν έχεις μια μικρή έκταση μπορεί να σε βοηθήσει κιόλας, γιατί μπορείς να προσθέσεις και άλλα εμπορεύσιμα είδη μέσα στην καλλιέργειά σου. Δηλαδή αντί να πουλάς μόνο ελιές ή μόνο πορτοκάλια, μπορείς να προσθέσεις και σύκα και μούρα, ίσως και λαχανικά. Επιπλέον ένα μικρό κτήμα είναι πιο εύκολα διαχειρίσιμο. Σε πιο μεγάλη έκταση κάνουμε τα συστήματα πιο απλά, να έχουμε από 2-5 εμπορεύσιμα είδη, αλλά πάντα είναι ανάλογα με τη διαχείριση που μπορεί να κάνει κανείς. Γιατί όλα αυτά θέλουν και κλάδεμα και συγκομιδή και πρέπει να δούμε να μη συμπίπτουν χρονικά οι εργασίες. Είναι λοιπόν όλα αυτά ένα κομμάτι του σχεδιασμού μας. Πίστευα ότι η παραγωγή είναι σίγουρα ποιοτικότερη όταν καλλιεργείς αειφορικά, ωστόσο φανταζόμουν ότι είναι και μικρότερη, και ήθελα να σε ρωτήσω για την οικονομική βιωσιμότητα. Ωστόσο με την απάντησή σου στην προηγούμενη ερώτηση αντιλαμβάνομαι ότι μάλλον έκανα λάθος.

Να σταθούμε λίγο σε αυτό; Ναι, η αλήθεια είναι ότι δεν είναι μικρότερη, είναι υψηλότερη η παραγωγή, γιατί ουσιαστικά όταν κάνεις αγροδασοπονία εκμεταλλεύεσαι τη γη σου σε τρεις διαστάσεις. Δηλαδή εκεί που θα καλλιεργήσεις μόνο πορτοκάλια και θα έχεις μια κάλυψη της επιφάνειας -αν κοιτάξεις το κτήμα σου από ψηλά - στο 80%, όταν κάνεις αγροδασοπονία κάνεις στην ουσία επικάλυψη και αξιοποιείς το 220% της έκτασής σου. Επίσης έχεις πολύ καλύτερη ποιότητα, πράγμα που σου δίνει πρόσβαση και σε καλύτερες αγορές. Ακόμη, μειώνεις πάρα πολύ τις εισροές που έχεις ανάγκη, οπότε και αυτό πρέπει να υπολογίσεις ότι σε βοηθάει οικονομικά. Υπάρχουν πολλές μελέτες που έχουν βρει ότι και στα σιτηρά αν φυτεύσεις δενδροσειρές ενδιάμεσα από την καλλιέργεια αυξάνεται η παραγωγικότητα, επειδή τα δέντρα έχουν θετική αντίδραση στην καλλιέργεια σιτηρών. Το κτήμα το επισκέπτονται πάρα πολλοί άνθρωποι που ενδιαφέρονται να κάνουν τη μετάβαση, ενώ παράλληλα, όπως μου είπες, τρέχεις και αρκετά προγράμματα ERASMUS. Με λίγα λόγια το κτήμα είναι όχι μόνο πρότυπο και πρωτότυπο αλλά και ένα κτήμα-σχολείο. Πώς αποφάσισες να κάνεις σχολείο το κτήμα σου; Ο πατέρας μου ήταν ένας από τους πρώτους βιοκαλλιεργητές στην Ελλάδα και έτσι ήμουν πολύ τυχερή να κληρονομήσω ένα κτήμα που πραγματικά έχει μια διαφορετική ενέργεια. Το νιώθουν όσοι έρχονται. Μου το έχουν πει και άνθρωποι οι οποίοι ρίχνουν φάρμακα και λιπάσματα στα δικά τους κτήματα. Μου λένε: Εχει τόσο καλή ενέργεια εδώ πέρα. Ερχομαι και μένω μόνος μου καμιά φορά και αράζω» και λέω, α μπα, μέχρι κι εσύ το νιώθεις αυτό; Ετσι όταν πραγματικά αισθάνθηκα ότι έχω κάτι τόσο πολύτιμο, αποφάσισα ότι δεν μπορώ να το κρατήσω μόνο για τον εαυτό μου, θέλησα να το μοιραστώ. Να βλέπουν οι άνθρωποι πώς είναι μια τέ-

ΑΝΑΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ

Tο αγροδασοπονικό τους σύστημα

τοια καλλιέργεια μετά από τόσα χρόνια. Ενιωσα την ευθύνη να το μοιραστώ και να έχω ανοικτό το αγρόκτημα για τον κόσμο. Ετσι έγινε ένα ζωντανό σχολείο που πάει κάποιος και βλέπει τη βιοποικιλότητα σε δράση. Μετά από αυτά τα εκπαιδευτικά προγράμματα ποια είναι τα αποτελέσματα που έχεις παρατηρήσει; Υπάρχουν παραδείγματα ανθρώπων που μετά την παρακολούθηση ενός τέτοιου σεμιναρίου άλλαξαν τον τρόπο που καλλιεργούσαν ή και τον τρόπο της ζωής τους γενικότερα; Το ένα συνδέεται με το άλλο. Δηλαδή όταν αλλάζεις και καλλιεργείς τόσο διαφορετικά, σίγουρα έχεις καταλάβει πάρα πολλά πράγματα που μετά έχουν και επίδραση στο πόσο θα αλλάξεις τη ζωή σου. Θα είσαι πιο συνειδητός γενικά, θα έχεις διαφορετικές απόψεις για τη βιοποικιλότητα και δεν ισχύει μόνο για το τι φυτεύουμε αλλά ισχύει και για τις απόψεις μας για τους ανθρώπους. Να δεχόμαστε τη διαφορετικό-

τητα, την ποικιλομορφία. Συναντώ κόσμο που μου λέει: Αγόρασα γη γιατί πριν από πέντε χρόνια ήρθα στο κτήμα σου και εμπνεύστηκα. Και σκέφτομαι ότι δεν είχα καταλάβει πως είχε τέτοιο αντίκτυπο η δουλειά μου. Είναι κάτι που μπορεί να μη μάθεις και ποτέ. Γενικά εμπνέεται ο κόσμος αλλά ταυτόχρονα μαθαίνει πολλά διαφορετικά πράγματα που είναι σαν ένα παζλ. Μαθαίνουν πώς μπορούν να κάνουν θρυμματισμό, πώς να συνδυάσουν τη μια καλλιέργεια με την άλλη, πώς να κάνουν έναν λαχανόκηπο, μαθαίνουν πώς ζουν μαζί διαφορετικοί μεταξύ τους άνθρωποι, πώς κάνεις φυσική δόμηση. Μπορείς να μάθεις πολλά πράγματα στο κτήμα και ο καθένας μαθαίνει αυτά που είναι έτοιμος να μάθει. Οπότε, ναι, η δουλειά μας είναι κάποια λιθαράκια στον δρόμο για μια διαφορετική ζωή.

 thesouthernlights.org facebook.com/ thesouthernlightsproject/

info

«Οπως συμβαίνει και σε ένα δάσος, τα φυτά υπάρχουν συνήθως σε διαφορετικά επίπεδα. Ξεκινώντας από το χαμηλότερο επίπεδο, που είναι η εδαφοκάλυψη, αυτά τα φυτά μεγαλώνουν ανάμεσα στους κορμούς των υψηλότερων δέντρων και δεν ενοχλούνται από τη σκιά που δημιουργείται. Στο σύστημά μας, μερικά από τα φυτά αυτού του επιπέδου είναι: είδη του γένους Physalis, Βατομουριές, Πατάτες, είδη του γένους Καρίσα και κάπαρη – όλα αυτά μας παρέχουν τροφή. »Το επόμενο επίπεδο είναι το χαμηλό το οποίο το καταλαμβάνουν οι θάμνοι μούρων όπως τα φραγκοστάφυλα, τα βατόμουρα και τα μούρα Goji. »Ακολουθεί το μεσαίο επίπεδο. Στα συστήματά μας έχουμε μια ποικιλία από 10 διαφορετικά είδη εσπεριδοειδών όπως πορτοκάλια, λεμόνια, λάιμ, μανταρίνια κ.λπ. που καταλαμβάνουν αυτό το επίπεδο και περίπου 10 διαφορετικά άλλα οπωροφόρα δέντρα όπως ροδακινιά, δαμασκηνιά και μουσμουλιά. »Το επόμενο επίπεδο είναι το υψηλό ή το στρώμα οροφής. Ελαιόδεντρα, μουριές, συκιές, αχλαδιές και μηλιές καταλαμβάνουν κυρίως αυτό το επίπεδο. »Το υψηλότερο επίπεδο που αναπτύσσεται πάνω από όλα τα υπόλοιπα είναι το λεγόμενο αναδυόμενο. Σε προηγούμενο εργαστήριο μας για το βρώσιμο δάσος είχαμε εισάγει είδη Λεύκας και Ευκαλύπτου για να καταλάβουν αυτό το επίπεδο». * Το παραπάνω κείμενο δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα τους

efsynBIO

Grecotel - Φάρμα Agreco

Συνέδριο για την Υγεία και Ευεξία ΚΟΡΥΦΑΙΟΙ ακαδημαϊκοί βίωσαν τον παραδοσιακό κρητικό τρόπο ζωής και γεύτηκαν τα προϊόντα της κρητικής γης στη βιολογική φάρμα Agreco του ιδρυτή της Grecotel, Νίκου Δασκαλαντωνάκη, στο πλαίσιο του 2ου διεθνούς συνεδρίου «Κρητικός Τρόπος Ζωής: Μεσογειακή Παράδοση & Εφαρμογές στη σύγχρονη εποχή» που πραγματοποιήθηκε στις εγκαταστάσεις της Grecotel. Συνέδριο, που έγινε το όχημα για την ανάδειξη και τη συμβολή των κρητικών ποιοτικών, ξεχωριστών προϊόντων και της κρητικής γαστρονομίας σε έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Επί πέντε ημέρες, καταξιωμένοι ακαδημαϊκοί, που διαπρέπουν στα καλύτερα Πανεπιστήμια του κόσμου –Harvard, Yale, Johns Hopkins University–, ήρθαν σε επαφή με τον παραδοσιακό κρητικό τρόπο ζωής, απέκτησαν βιωματικές εμπειρίες, γεύτηκαν κρητικά ποιοτικά προϊόντα και μοιράστηκαν τις γνώσεις και τις σκέψεις τους κατά τη διάρκεια του 2ου διεθνούς συνεδρίου «Κρητικός Τρόπος Ζωής: Μεσογειακή Παράδοση & Εφαρμογές στη σύγχρονη εποχή» – συνέδριο που όλα δείχνουν ότι θα γίνει θεσμός. Στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στο Ρέθυμνο, στις εγκαταστάσεις της Grecotel, της μεγαλύτερης ξενοδοχειακής αλυσίδας, οι 150 και πλέον συμμετέχοντες από όλες τις χώρες του πλανήτη είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τη φύση της Κρήτης και τον κρητικό πολιτισμό. Περιηγούμενοι στη βιολογική φάρμα Agreco, του προέδρου και ιδρυτή της Grecotel Νίκου Δασκαλαντωνάκη, στο Αδελε, γεύτηκαν αχνιστό ψωμί, θυμαρίσιο μέλι, μάζεψαν με τα ίδια τους τα χέρια ελιές, «πότισαν» τις αισθήσεις τους με τη μυρωδιά και τη νοστιμιά του φρέσκου, αγνού, έξτρα παρθένου ελαιολάδου αφού μπήκαν στην καρδιά του ελαιουργείου, ξεναγήθηκαν στο κελάρι με τη συλλογή κρασιών και τυριών ντόπιων παραγωγών, έμαθαν και είδαν τι είναι το ρακοκάζανο και απόλαυσαν αντικριστό κρέας. Μια τέτοια εμπειρία, όμως,

efsynBIO

δεν θα ήταν ολοκληρωμένη αν απουσίαζε το κρητικό γλέντι. Ετσι, στο τέλος των περιηγήσεων, οι προσκεκλημένοι συμμετείχαν στον χορό που έστησαν οι χορευτές του Ομίλου Βρακοφόρων Κρήτης. Η παραδοσιακή βιολογική φάρμα Agreco, 40 στρεμμάτων, βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα έξω από το Ρέθυμνο. Εκεί, όλες οι καλλιέργειες γίνονται με τις επιταγές της βιολογικής καλλιέργειας, που σημαίνει ότι δεν γίνεται χρήση χημικών και φυτοφαρμάκων. Ετσι αναδεικνύονται στον μέγιστο βαθμό τα εξαιρετικά προϊόντα που παράγει το νησί της Κρήτης, προϊόντα που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της διεθνώς αναγνωρισμένης, για τα ευεργετικά οφέλη της, κρητικής διατροφής. Η βιωματική εμπειρία είναι πάντα ο καλύτερος τρόπος να μοιραστεί κανείς την ομορφιά του τόπου του, τον πολιτισμό του, ιστορικό και γαστριμαργικό. Γιατί οι συμμετέχοντες, έχοντας ήδη μια αυθεντικά μαγευτική εμπειρία στις αποσκευές τους, γυρνώντας στις πατρίδες τους γίνονται οι καλύτεροι πρεσβευτές της χώρας μας. Ετσι, για ακόμη μία φορά, μέσα από το συνέδριο, ο παραδοσιακός τρόπος ζωής και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του νησιού της Κρήτης, η φιλοξενία, τα υπέροχα φυσικά τοπία, τα ιστορικά τοπόσημα, όπως η Μονή Αρκαδίου και η Κνωσός, τα οινοποιεία και οι ελαιώνες, τα ποιοτικά προϊόντα της κρητικής γης και της κρητικής γαστρονομίας απέκτησαν τον δικό τους χώρο στη μνήμη και στην καρδιά όλων όσοι συμμετείχαν και έγιναν ισχυρές αναμνήσεις που τις πήραν μαζί τους πίσω στις πατρίδες τους. Η φετινή διοργάνωση πραγματοποιήθη-

κε από το Ελληνικό Κέντρο Αριστείας για την Υγεία και την Ευεξία και την Grecotel, υπό την αιγίδα του υπουργείου Τουρισμού, του ΕΟΤ και της Περιφέρειας Κρήτης. Οι εργασίες του συνεδρίου έκλεισαν με μία πολύ όμορφη εκδήλωση στο Grecotel Caramel, όπου παρευρέθηκαν φορείς και αρχές του τόπου. Στην εκδήλωση φυσικά προσφέρθηκαν και πάλι –σε περίπτερα που είχαν στηθεί στο φουαγιέ του ξενοδοχείου– ποιοτικά προϊόντα Κρητικών παραγωγών και τοπικών επιχειρήσεων, αναδεικνύοντας έτσι για ακόμη μία φορά το υψηλό επίπεδο παραγωγής αλλά και τη δυναμική των κρητικών προϊόντων. Αξίζει να πούμε ότι στο περιθώριο του συνέδριου διοργανώθηκε μια σεμνή τελετή όπου βραβεύτηκαν ο καθηγητής Ιατρικής Χρήστος Λιονής για την προσφορά του στην επιστήμη και την κοινωνία, η δημοσιογράφος Αντιγόνη Ανδρεάκη για τον αγώνα και το θάρρος που επέδειξε στην προσωπική της περιπέτεια και η Ιταλίδα Maria La Gloria, η οποία ήταν μέλος της επιστημονικής ομάδας του Ancel Keys, θεμελιωτής της περίφημης «μελέτης των επτά χωρών».

ΑΑΑΑ ΑΑΑΑΑ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

AEGEAN BEAUTY

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΑΡΑΜΠΟΥΛΑ

«Η βιοποικιλότητα των ελληνικών νησιών αποτέλεσε την έμπνευσή μας» 18

efsynBIO

Ο τίτλος της ολοένα εξελισσόμενης, αμιγώς ελληνικής εταιρείας είναι Aegean Beauty-Φυσικά Καλλυντικά Αιγαίου. Η εταιρεία, που εδρεύει στη Σύρο, διαπρέπει στον τομέα της πράσινης ομορφιάς, όπως αποκαλείται η τάση στην περιποίηση σώματος και προσώπου με φυσικά καλλυντικά. Τα καλλυντικά της Aegean Beauty παράγονται από βιολογικά πιστοποιημένες πρώτες ύλες,βιολογικών καλλιεργητών των Κυκλάδων. Καινοτομούν με την παραγωγή βραβευμένων, εξαιρετικών solid καλλυντικών, στερεάς μορφής δηλαδή προϊόντων, και όχι μόνο γι' αυτό. Αξίζει να γνωρίσουμε τη δουλειά τους, τον προσανατολισμό τους. Της Στελίνας Μαργαριτίδου

ε ταιρεία Aegean Beauty ξεκίνησε την πορεία της μόλις το 2016 «συστήνοντας» στο ευρύ κοινό τα solids, δερματολογικά ελεγμένα καλλυντικά τα οποία έχουν κύριο συστατικό τους αποκλειστικά δικά μας, ελληνικά, κυκλαδίτικα βότανα και αιθέρια έλαια. Τα καλλυντικά της συριανής εταιρείας που κυριολεκτικά μυρίζουν Αιγαίο βραβεύτηκαν φέτος, στο πλαίσιο της εκδήλωσης Best in Pharmacy Awards 2023, με το Χρυσό Βραβείο για την Πράσινη Πολιτική που ακολουθεί η Aegean Beauty, ενώ πριν από λίγες ημέρες η εταιρεία διακρίθηκε με το βραβείο καινοτομίας στην κατηγορία περιποίησης σώματος, στη διοργάνωση Beauty Show (Εκθεση Eco Living Scandinavia), στο Μάλμο της Σουηδίας. Η πρόεδρος της Aegean Beauty Αγγελική Καραμπούλα μάς μιλά για το ξεκίνημα, την πορεία της εταιρείας και το Green Beauty Movement.

Πότε δημιουργήθηκε η εταιρεία σας και τι σημαίνει για εσάς το Χρυσό Βραβείο που πρόσφατα κερδίσατε; Η Aegean Beauty ξεκίνησε το 2016 στο νησί της Σύρου. Η βιοποικιλότητα των ελληνικών νησιών αποτέλεσε την έμπνευσή μας. Οι φαρμακοποιοί της ομάδας μας, γνωρίζοντας τα ευεργετικά αποτελέσματα της χρήσης των κυκλαδικών βοτάνων, αποφάσισαν να παράξουν προϊόντα περιποίησης για το πρόσωπο, το σώμα και τα μαλλιά. Μόλις είχαν ξεκινήσει οι βιοκαλλιέργειες από τοπικούς παραγωγούς, οπότε στραφήκαμε στην κοινότητά μας, για τις βιολογικές πιστοποιημένες πρώτες ύλες. Πρόσφατα, βραβευτήκαμε στα Best in Pharmacy Awards 2023 με Χρυσό Βραβείο για την Πράσινη Πολιτική που ακολουθούμε. Επίσης λάβαμε Χρυσό Βραβείο για το καινοτόμο προϊόν μας Vegan Solid Body Butter με βιολογικό λεμο-

efsynBIO

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

νανθό, στην κατηγορία καλύτερο προϊόν σώματος και Χάλκινο για το Vegan Solid Bergamot Conditioner, στην κατηγορία καλύτερο προϊόν για τα μαλλιά. Είναι πολύ σημαντική για εμάς η επιβράβευση των προσπαθειών μας για ανάπτυξη ασφαλών καινοτόμων καλλυντικών προϊόντων και αποτελεί κίνητρο για υψηλότερα επιτεύγματα. Υπάρχει διεθνώς και στην Ελλάδα μια τάση για όλο και περισσότερα φυσικά προϊόντα και καλλυντικά. Ποιες είναι οι δυσκολίες και προκλήσεις αυτής της τάσης; Η τάση που αναφέρετε είναι το Green Beauty Movement, που ουσιαστικά ξεκίνησε το 2010, ύστερα από επισημάνσεις παρενεργειών από χημικά πρόσθετα συστατικά που χρησιμοποιούνταν ως συντηρητικά, βελτιωτικά πήξης, αρώματος ή αφρισμού. Aναφέρομαι σε αυτά που βλέπουμε στα συστατικά των μη φυσικών καλλυντικών και αναφέρονται ως Parabens, SLS, σιλικόνες και πλέον στα μικροπλαστικά. Ταυτόχρονα υπάρχει επιτακτική ανάγκη για προστασία του περιβάλλοντος. Οι καταναλωτές πια επιλέγουν φυσικά καλλυντικά, με οργανικές βιοδιασπώμενες πρώτες ύλες, με αποτελεσματικές ιδιότητες λόγω των ποιοτικών, φιλικών προς τον ανθρώπινο οργανισμό συστατικών. Η πλειονότητα στρέφεται στην πράσινη ομορφιά, από τους millennials ηλικίας 18 έως 25 ετών μέχρι και μεγαλύτερες γενιές. Οι πρώτοι ανησυχούν για το περιβάλλον, ενώ οι δεύτεροι επικεντρώνονται στα οφέλη για την υγεία τους. Και τι είναι τα solid καλλυντικά; Solids είναι τα στερεά καλλυντικά. Σε αυτά έχει αφαιρεθεί το νερό και είναι σε πλάκα -έχουν τη μορφή όπως ένα σαπούνι-, αλλά διατηρούνται τα χαρακτηριστικά του κάθε προϊόντος. Δηλαδή σαμπουάν, conditioner, καθαριστικό προσώπου, πλούσια κρέμα σώματος. Γιατί επενδύσατε στα solid καλλυντικά; Τα solids είναι προϊόντα μηδενικού

➊

➋

➌

1. Αντηλιακό 2. Σαμπουάν με 100% βιολογικό μέλι Σύρου. 3. Σαμπουάν δενδρολίβανο αποτυπώματος άνθρακα και δεν περιέχουν συντηρητικά. Σεβόμαστε τη ζωή και τα δικαιώματα των ζώων γι’ αυτό και δεν γίνονται πειράματα σε ζώα, ούτε στα συστατικά ούτε στο τελικό προϊόν. Καινοτομούμε δημιουργώντας τα Vegan Solids Plastic free στερεά καλλυντικά μας. Αυτά τα άνυδρα προϊόντα μάς εξοικονομούν για κάθε μονάδα, 2 πλαστικά μπουκάλια των 250 ml καθώς και 500 ml νερό, που θα χρειάζονταν αν ήταν σε υγρή μορφή. Εχουν μεγάλη διάρκεια χρήσης (40-60) αναλόγως το προϊόν. Η παραγωγή τους γίνεται με ψυχρή διαδικασία, ώστε να μην καταναλώνουμε ηλεκτρική ενέργεια. Λόγω της στερεάς μορφής τους,

όπως σας προείπα, δεν περιέχουν συντηρητικά. Στα πλεονεκτήματά τους όσον αφορά την εμπορική οδό είναι ότι χρειάζονται μικρό χώρο αποθήκευσης και έτσι δεν υπόκεινται στις απαγορεύσεις των αερομεταφορών. Ποιοι είναι οι στόχοι σας για το μέλλον; Η μεγάλη πρόκληση είναι να προχωρήσουμε και να εξελιχθούμε προς τη σωστή κατεύθυνση, ταυτόχρονα. Η κοινωνία, οι παραγωγοί, οι δημιουργοί, επ’ ωφελεία του συνόλου, με αγάπη και ενδιαφέρον για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Υπάρχει βέβαια μια δυσκολία κυρίως στην αλλαγή νοοτροπίας και στον εκ-

efsynBIO

Το σετ περιλαμβάνει αφρόλουτρο με φραγκόσυκο, αφρόλουτρο με φασκόμηλο και ενυδατική κρέμα προσώπου και σώματος με αλόη βέρα

Είναι πολύ σηµαντική για εµάς η επιβράβευση των προσπαθειών µας για ανάπτυξη ασφαλών καινοτόµων καλλυντικών προϊόντων και αποτελεί κίνητρο για υψηλότερα επιτεύγµατα

συγχρονισμό της παραγωγικής διαδικασίας. Ευτυχώς όμως υπάρχουν παντού βιοκαλλιεργητές όπως εδώ στη Σύρο, οπότε οι αγνές, πιστοποιημένες βιολογικές πρώτες ύλες είναι εξασφαλισμένες. Οσον αφορά εμάς για να συνταχθούμε με την πράσινη ομορφιά, τα συστατικά μας είναι βιοδιασπώμενα, ώστε να μη μολύνεται το περιβάλλον. Πλέον, χρησιμοποιούμε περιέκτες από 100% ανακυκλωμένα υλικά. Οι σειρές μας

efsynBIO

Η εταιρεία απέσπασε το 1ο βραβείο στο πλαίσιο της δράσης Best in Pharmacy Awards 2023

Natural και Vegan είναι δερματολογικά ελεγμένες, χωρίς συνθετικά συστατικά. Στο όνομα της εταιρείας σας προτάσσετε το Αιγαίο και τη θάλασσα. Πιστεύετε ότι έχουμε πλεονέκτημα ως χώρα σε προϊόντα με βότανα, φύκια και αρωματικά φυτά; Ποιες δυσκολίες παρουσιάζονται στη μεταποίηση; Εμείς χρησιμοποιούμε πρώτες ύλες από πιστοποιημένους Συριανούς βιοκαλλιεργητές. Πρόκειται για τις εταιρείες Cyclades Organics και Promithion. Θέλαμε τα προϊόντα μας να είναι αμιγώς κυκλαδίτικα, με ελληνικά βότανα που είναι αποδεδειγμένα ανώτερης ποιότητας. Προτάσσουμε το Αιγαίο, γιατί το κυκλαδίτικο περιβάλλον μάς ενέπνευσε και μας έδωσε αυτές τις μοναδικές πρώτες ύλες. Θα γνωρίζετε ίσως πως το άνυδρο περιβάλλον των νησιών μας, με την ταυτόχρονη μεγάλη ηλιοφάνεια, δίνει υψηλής ποιότητας βότανα, πλουσιότερα σε αιθέρια έλαια και συστατικά απ’ ό,τι σε άλλα μέρη. Η βιοποικιλότητα επίσης είναι μεγάλη. Εχουμε

Ο Γιώργος Κυρίτσης, managing director και υπεύθυνος επικοινωνίας. H εταιρεία τιμήθηκε με το βραβείο καινοτομίας στην κατηγορία περιποίησης σώματος στην Εκθεση Eco Living Scandinavia στο Μάλμο της Σουηδίας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

Στερεή μαλακτική κρέμα μαλλιών με 100% βιολογικό περγαμόντο, πορτοκάλι και ελαιόλαδο για όλους τους τύπους. Στερεό body butter με συνδυασμό από τα 100% βιολογικό λεμονανθό, εκχύλισμα σταφυλιών και κερί φυτικής προέλευσης Candelila

στην κυριολεξία έναν πλούτο, που οφείλουμε να αναδείξουμε και ταυτόχρονα να προστατεύσουμε. Οσον αφορά τη μεταποίηση, έχουμε την επιστημονική γνώση και σε συνεργασία με σύγχρονες μονάδες δημιουργούμε υψηλής αξίας τελικά προϊόντα. Εχετε διευρύνει το πελατολόγιό σας με ξενοδοχεία και εταιρείες θαλάσσιου τουρισμού. Πώς σκέφτεστε να επεκταθείτε το επόμενο διάστημα; Αρχικά να τονίσουμε ότι τα προϊόντα μας είναι δερματολογικά ελεγμένα, συνιστώνται από δερματολόγους γιατί ωφελούν το δέρμα στο πρόσωπο και το σώμα, καθώς και τα μαλλιά. Τα προϊόντα μας βελτιώνουν δερματολογικά προβλήματα και έτσι με τη συνεργασία των Ελλήνων φαρμακοποιών προσφέρουμε λύσεις στο κοινό. Και, ναι, παράλληλα έχουμε δημιουργήσει σειρές amenities (προϊόντα περιποίησης μπάνιου) για τα ξενοδοχεία. Πώς προέκυψε η δημιουργία αυτών των σειρών; Το άνοιγμα αυτό ήρθε μετά την αναζήτηση κυρίως των ξένων επισκεπτών να έρθουν σε επαφή με τη χώρα, την κουλτούρα και τα προϊόντα της. Αναζητούν την αυθεντικότητα και φυσικά υψηλή ποι-

Τα solids είναι προϊόντα µηδενικού αποτυπώµατος άνθρακα και δεν περιέχουν συντηρητικά. Αυτά τα άνυδρα προϊόντα µάς εξοικονοµούν για κάθε µονάδα 2 πλαστικά µπουκάλια των 250 ml καθώς και 500 ml νερό που θα χρειάζονταν αν ήταν σε υγρή µορφή

ότητα. Είναι φορές που οι αλλοδαποί είναι περισσότερο ένθερμοι από τους Ελληνες πελάτες μας και θέλουν φεύγοντας να πάρουν κάτι από Ελλάδα στις αποσκευές τους. Ετσι, φροντίζουμε και το κομμάτι των εξαγωγών, συμμετέχοντας σε ευρωπαϊκές εμπορικές εκθέσεις με διεθνείς επισκέπτες. Προς το παρόν απευθυνόμαστε στην Ευρώπη. Πόσο σας έχουν εμποδίσει τα κόστη παραγωγής στην εξέλιξή σας; Η εταιρεία αντιμετωπίζει προς το παρόν το κόστος των πρώτων υλών που αυξάνεται μόνο για το 2023 σε ποσοστό 30%. Το ίδιο ισχύει για το κομμάτι των μεταφορών, διανομών. Τα κόστη σε όλες τις επιμέρους διαδικασίες επίσης τρέχουν. Προσπαθήσαμε να έχουμε μηδενικές ή ελάχιστες ανατιμήσεις για το 2023 συναισθανόμενοι τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές. Από την άλλη, λόγω της υψηλής ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των καλλυντικών μας αναπτυσσόμαστε συνεχώς. Σύντομα θα κυκλοφορήσουμε μια πλήρη καινοτόμα σειρά προσώπου.

Ολα τα προϊόντα τους μπορεί να τα βρει κάποιος και απευθείας μέσω του e-shop στην ιστοσελίδα τους www.aegeanbeautyproducts.eu

info

efsynBIO

ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΖΑΓΟΡΑΣ ΠΗΛΙΟΥ – «ZAGORIN»

Ο ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΖΑΓΟΡΑΣ ΠΗΛΙΟΥ, ευρύτερα γνωστός από τα κόκκινα μήλα με το εμπορικό σήμα «ZAGORIN», λειτουργεί αδιάλειπτα από το 1916. Παράλληλα με τα μήλα, συγκεντρώνει και διακινεί αχλάδια, κάστανα, κεράσια, ακτινίδια και άλλες μικροποσότητες προϊόντων δενδρωδών καλλιεργειών που διαθέτουν τα μέλη του. Το Σύστημα Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παραγωγής, που εφαρμόζεται υποχρεωτικά, αφορά την οργάνωση της γεωργικής εκμετάλλευσης. Περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, Ορθή Γεωργική Πρακτική, Ασφάλεια και Υγιεινή Εργαζομένων, Ασφάλεια Προϊόντων, Ιχνηλασιμότητα και Φιλοπεριβαλλοντικές Δράσεις. Τα τελευταία χρόνια αυξάνονται σταδιακά και οι ποσότητες Βιολογικής Διαχείρισης, με τα εν λόγω προϊόντα να κυκλοφορούν από το 2017 στις αγορές με ειδική ετικέτα αναφοράς στο εμπορικό σήμα, παραπλήσια της καθιερωμένης ωοειδούς ετικέτας που επικολλάται σε κάθε τεμάχιο από το 1996. Η διακίνηση ασφαλών τροφίμων με σκοπό τη διαφύλαξη της υγείας του καταναλωτή στηρίζεται σε ένα σύστημα πρόληψης βάσει του οποίου εντοπίζονται και ελέγχονται τα σημεία εκείνα της παραγωγικής διαδικασίας στα οποία ελλοχεύουν κίνδυνοι. Σκοπός, η έγκαιρη αναγνώριση από τον Συνεταιρισμό όλων των πιθανών αρνητικών παραγόντων σε όλα τα μετασυλλεκτικά στάδια της παραγωγής. Τα ανωτέρω συστήματα διαχείρισης στηρίζονται στις απαιτήσεις των προτύπων AGRO2, GLOBALGAP/GRASP, ISO22000, και σε ιδιωτικά πρότυπα από αλυσίδες super-market.

ΠΕΤΡΟΣ ΝΑΟΥΜΙΔΗΣ

«Ο κόσµος εκτιµά ό,τι είναι αληθινό και γνήσιο» 24

efsynBIO

Οταν μιλάει ο Πέτρος Ναουμίδης για το πιπερόκτημά του ΣΥΝΈΝΤΈΥΞΗ και τα προϊόντα πιπεριάς Φλωρίνης που παράγει, γεμίζει ο χώρος με το λεπτό άρωμα των βοτάνων της Δυτικής Μακεδονίας και το στόμα σου με την ιδιαίτερη γεύση που έχει η πιπεριά, γέννημα αυθεντικό αυτού του τόπου. Καταλαβαίνεις αμέσως ότι δεν πρόκειται απλώς για μια καθετοποιημένη μονάδα βιολογικής παραγωγής τοπικών εκλεκτών προϊόντων, αλλά για τη δημιουργία ενός οικοσυστήματος κι ενός τρόπου ζωής που στηρίζεται στην κυκλική οικονομία και στην απόλυτη ισορροπία με το φυσικό περιβάλλον Της Στελίνας Μαργαριτίδου

efsynBIO

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

κόσμος μάς μαθαίνει στόμα με στόμα. Ερχονται επισκέπτες στο πιπερόκτημα από παντού. Τουριστικοί πράκτορες μας έχουν μάθει και πολλοί μας έχουν εντοπίσει σε εκθέσεις που παίρνουμε μέρος, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Γιατί εδώ η πιπεριά δεν είναι απλώς μια καλλιέργεια ή ένα συσκευασμένο προϊόν. Είναι μια ολοκληρωμένη εμπειρία που ξεκινά από το κτήμα και μεταφέρεται στο πιπερόσπιτο, όπου βρίσκονται οι χώροι παραγωγής, μεταποίησης, το κελάρι, ο χώρος γευσιγνωσίας. Είμαστε μια γιορτή χρωμάτων και γεύσεων όπου κυρίαρχο στοιχείο είναι η αυθεντικότητα της φύσης και η παράδοση αυτού του ευλογημένου τόπου», λέει ο Πέτρος Ναουμίδης συστήνοντάς μας το πιπερόκτημα και τα προϊόντα του, εξομολογούμενος και τις εμπειρίες που του προσφέρει η καινοτόμα ενασχόλησή του. Ολα ξεκίνησαν εκεί γύρω στο 2000, όταν ο Πέτρος Ναουμίδης, που μέχρι τότε εργαζόταν με τα αδέλφια του στο οικογενειακό εστιατόριο, αποφάσισε να κάνει το επόμενο βήμα στη ζωή του. «Ηθελα όχι απλώς να σερβίρω αυτά τα υπέροχα παραδοσιακά πιάτα που ετοιμάζαμε, αλλά να παράγω το προϊόν που είναι τόσο ιδιαίτερο και συνυφασμένο με τον τόπο μας: την πιπεριά Φλωρίνης. Η συνεχής ενασχόληση και αγάπη για τη μαγειρική της παραδοσιακής κουζίνας μας, που έχει βάση την πιπεριά, μου δίδαξε να ξεχωρίζω την αυθεντική της γεύση και την ποιότητα των γνήσιων πρώτων υλών της πλούσιας τοπικής γαστρονομίας. Ηθελα πολύ να αναδείξω τον γαστρονομικό πλούτο αυτών και να προστατεύσω όλες αυτές της χαμένες συνταγές και πρακτικές μαγειρικής. Ονειρεύτηκα, εργάστηκα σκληρά και επίμονα. Δημιουργήσαμε από το μηδέν, μέσα στο πιπερόκτημα, το πιπεράδικο, μια επισκέψιμη πετρόχτιστη ενεργειακά ανεξάρτητη, καθετοποιημένη μονάδα καλλιέργειας και μεταποίησης της αυθεντικής πιπεριάς

Μέσα στο Πιπεράδικο, το μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής πέτρινο κτίριο, υπάρχουν ειδικά διαμορφωμένοι χώροι για γευστικές δοκιμές προϊόντων

Τα αυτοφυή βότανα που βρίσκονται στο αγρόκτημα δεν τα βγάζουμε. Αυτά δίνουν το άρωμα και τη γεύση στις πιπεριές μας. Κι αυτές τις αφήνουμε να ωριμάσουν και να κοκκινίσουν πάνω στο φυτό

Φλωρίνης, που ξεκινά παράγοντας βιολογικά τον σπόρο και την πιπεριά και όλες τις πρώτες ύλες που θα χρησιμοποιηθούν για να παραχθούν παραδοσιακά και πιστοποιημένα βιολογικά προϊόντα υψηλής διατροφικής αξίας και γεύσης, ονομασίας προέλευσης, με γνώμονα πάντα την προστασία του περιβάλλοντος, το ενεργειακό μας αποτύπωμα και την ομαλή εξέλιξη της παράδοσής μας», λέει και θυμάται:

«Στην αρχή, όταν έδειχνα τα σχέδια του πετρόκτιστου κτιρίου με κοιτούσαν με δυσπιστία. Ομως επέμενα να διατηρήσω τα στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Ηθελα ακόμη να δημιουργήσω έναν χώρο για να ξεκουράζονται τα προϊόντα και να διατηρούνται. Οι παλαιότεροι τα αποθήκευαν σε κελάρια. Ετσι κάνουμε κι εμείς». Δεν χωρά στη συζήτηση το ερώτημα εάν τα προϊόντα που παράγουν είναι βιολογικά. Είναι κάτι παραπάνω. Ολα βασίζονται στους «κανόνες» της κυκλικής οικονομίας. Αυτούς που έχουν παραδοθεί σε αυτά τα μέρη από γενιά σε γενιά. Οχι ως εναλλακτικός τρόπος καλλιέργειας, αλλά ενσωματωμένα στην κουλτούρα του τόπου. Στο χωριό Αγιος Παντελεήμονας στο Αμύνταιο Φλώρινας, σε υψόμετρο 600 μέτρων, ανάμεσα σε δύο λίμνες της Βεγορίτιδας και των Πετρών, που δημιουργούν το μοναδικό αλπικό ξηρό κλίμα, βασιλεύει η πιπεριά της Φλώρινας. Η οικογένεια Ναουμίδη από το 1972, που λειτούργησε το οικογενειακό παραδοσιακό εστιατόριο μέχρι σήμερα που επεκτάθηκε στην καλλιέργεια και την παραγωγή συσκευασμένων εκλε-

efsynBIO

κτών προϊόντων με πιπεριά Φλωρίνης, ζει στους ρυθμούς της αυθεντικής πιπεριάς του Αγίου Παντελεήμονα Φλώρινας. Το κτήμα βρίσκεται σε τέτοιο σημείο ώστε δεν έρχεται σε επαφή με άλλες καλλιέργειες. Αρχικά ήταν ένα μεγάλο κομμάτι γης γεμάτο πέτρες. Στη συνέχεια, με φροντίδα και αποκλειστικά με χειρωνακτική εργασία –εδώ δεν μπαίνουν μηχανήματα–, μετατράπηκε σε μια μεγάλη έκταση βιολογικής καλλιέργειας, αυθεντικής φυσικά πιπεριάς Φλωρίνης. «Παλαιότερα, τον Σεπτέμβριο που άρχιζε η συγκομιδή της πιπεριάς με προορισμό το οικογενειακό εστιατόριο μαζεύονταν οι γυναίκες του χωριού στην αυλή του εστιατορίου και γέμιζαν βαρέλια με μουστοπιπεριές και βάζα με παραδοσιακές ψητές πιπεριές. Το ίδιο κάνουμε και σήμερα. Αντιμετωπίζουμε την όλη παραγωγή ως τρόπο ζωής αλλά και πηγή χαράς, δημιουργίας. Πήραμε την απόφαση να μείνουμε στον τόπο μας και να παράξουμε τα τοπικά προϊόντα με τον τρόπο που το έκαναν οι οικογένειές μας. Το μικροκλίμα της περιοχής μας και ό,τι έχουμε γύρω μας μάς καθοδηγούν. Ζούμε σε μια περιοχή που το καλοκαίρι μπορεί να έχουμε ακόμη και 35 βαθμούς Κελσίου το πρωί και το μεσημέρι, το βράδυ όμως η θερμοκρασία πέφτει στους 15 βαθμούς. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι, τα ζώα, τα φυτά έχουν τη δυνατότητα να ξεκουραστούν. Τα αυτοφυή βότανα που βρίσκονται στο αγρόκτημα δεν τα βγάζουμε. Αυτά δίνουν το άρωμα και τη γεύση στις πιπεριές μας. Κι αυτές τις αφήνουμε να ωριμάσουν και να κοκκινίσουν πάνω στο φυτό. Ξέρετε πόσα χρώματα αλλάζει η πιπεριά Φλώρινας πριν ωριμάσει τελείως;». Η οικογενειακή επιχείρηση του Πέτρου Ναουμίδη καλλιεργεί 100 στρέμματα πιπεριάς με το χέρι! «Βάζουμε 50 φυτά στη σειρά, γιατί έχουμε πολλούς αέρηδες και ποτίζουμε στη ρίζα για να μην πάει χαμένη ούτε σταγόνα νερού. Καλλιεργούμε και αμπέλια και μόλις βγει το ξινόμαυρο κάνουμε τη μουστοπιπεριά μας. Αφήνουμε τα προϊόντα μας να κοιμηθούν στο κελάρι σε

efsynBIO

Με brand name την πιπεριά Ψητή πιπεριά Φλώρινας, αλείμματα με πιπεριά Φλώρινας, γλυκόξινες σάλτσες με πιπεριά Φλώρινας, σάλτσες ζυμαρικών με ντομάτες και πιπεριές Φλώρινας, μουστοπιπεριά Φλώρινας, καρυκεύματα πιπεριάς Φλώρινας, σάλτσα καυτερή με πιπεριά Φλώρινας, αλλά και παραδοσιακά συνοδευτικά πιπεριάς Φλώρινας όπως βασιλομανίταρο, παραδοσιακά ζυμαρικά με πιπεριά Φλώρινας, είναι μερικά μόνο από τα προϊόντα της οικογενειακής επιχείρησης. Η πιπεριά φιλέτο είναι το brand name της εταιρείας. Το πιπερόμελο και η μελιτζανοπιπεριά γίνονται επίσης ανάρπαστα. Στην ουσία, είναι μοναδικά προϊόντα που παράγονται με τον παραδοσιακό τρόπο και τις συνταγές που πέρασαν μαζί με την εμπειρία από γενιά σε γενιά. Μπορούν να καταναλωθούν μόνα τους πάνω σε ψωμί. Μπορούν να προστεθούν στο φαγητό, π.χ., σε κρέας κατσαρόλας ή φούρνου, απογειώνοντας τη γεύση.

θερμοκρασία 15 βαθμούς. Εχουμε πέτρινους φούρνους στους οποίους ψήνουμε τις πιπεριές για να δημιουργήσουμε συγκεκριμένες γευστικές προτάσεις. Παράγουμε 20 διαφορετικά προϊόντα από πιπεριά», μας εξηγεί.

Στο Πιπεράδικο Η οικογενειακή επιχείρηση Ναουμίδη, εκτός από την παραδοσιακή βιοκαλλιέργεια, έχει και μεταποιητική μονάδα που στεγάζεται στο Πιπεράδικο. Το Πιπεράδικο, ένα παραδοσιακό

Οι ιδιοκτήτες του κτήματος ακολουθούν όλες τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας, συγκομιδής και επεξεργασίας του προϊόντος κτίσμα 800 τ.μ. που φιλοξενεί τους χώρους μεταποίησης, αποθήκευσης, υπερσύγχρονο μαγειρείο, αλλά και ειδικά διαμορφωμένους χώρους γευστικής δοκιμής και σεμιναρίων, αποδεικνύεται ο καλύτερος πρεσβευτής των προϊόντων. Το κτίσμα είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένο από πέτρα, αδρανές υλικό που λειτουργεί προστατευτικά για τη διατήρηση της άριστης ποιότητας της πιπεριάς και είναι ιδανικό για τη διασφάλιση της ουδέτερης ατμόσφαιρας που απαιτείται στους χώρους μεταποίησης και αποθήκευσης. Διαθέτει επίσης κελάρι όπου φυλάσσονται και ωριμάζουν σε ελεγχόμενη θερμοκρασία τα προϊόντα πιπεριάς.

Προορισμός εναλλακτικού τουρισμού «Είναι εκπληκτικό πώς μαθαίνει ο κόσμος για το πιπερόκτημα! Μας βρίσκουν μόνοι τους ή μέσω των γραφείων εναλλακτικού τουρισμού ή επειδή είδαν τη σελίδα μας ή δοκίμασαν ένα προϊόν μας. Πιστεύω απόλυτα ότι

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

Ολα τα φυτά φυτεύονται με το χέρι. Η συγκομιδή και η μεταποίηση μετατρέπονται σε αφορμές για γλέντι. Οι ιδιοκτήτες σέβονται την παράδοση και ακολουθούν τους ρυθμούς της η καλύτερη διαφήμιση που μπορείς να κάνεις για τη δουλειά σου είναι να επιμείνεις στην αλήθεια και την αυθεντικότητα αυτών που παράγεις. Ο κόσμος εκτιμά ό,τι είναι αληθινό και γνήσιο. Ισως αυτός ο τρόπος να είναι πιο δύσκολος, πιο επίπονος και διαρκής, το αποτέλεσμα είναι όμως μοναδικό. Γιατί κερδίζεις με τα προϊόντα σου ανθρώπους που σε εμπιστεύονται, όχι περιστασιακά, αλλά συνέχεια. Ερχονται τουρίστες από όλο τον κόσμο και επισκέπτονται το κτήμα, το Πιπεράδικο, δοκιμάζουν τα προϊόντα μας και τα προμηθεύονται. Μάλιστα πρόσφατα μας ανακάλυψαν τηλεοπτικά κανάλια από την Ελλάδα, αλλά και την Ιταλία, ενώ υποδεχτήκαμε και φοιτητές Σχολής Γαστρονομίας από την Ιταλία», λέει με ενθουσιασμό ο Πέτρος Ναουμίδης. Είναι έκδηλη η αγάπη του για αυτό που βήμα βήμα και με πολύ κόπο έχει καταφέρει: να αναδείξει ένα γηγενές προϊόν σε γαστριμαργικό έδεσμα. Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνεται και στην ιστοσελίδα τους, «αποστολή μας είναι να προστατεύσουμε όλες τις παραδοσιακές συνταγές που κληρονομήσαμε από τους γηραιότερους κατοίκους της περιοχής και να τις εμπλουτίσουμε δημιουργώντας και-

Περισσότερα από 20 διαφορετικά παραδοσιακά χειροποίητα προϊόντα παράγονται και συσκευάζονται στην οικογενειακή επιχείρηση

νούργια γαστρονομικά θαύματα». Τα παραδοσιακά χειροποίητα προϊόντα με πιπεριά Φλωρίνης έχουν εντυπωσιάσει το ελληνικό αλλά και το ξένο κοινό που αγαπά ιδιαίτερα τα gourmet πιάτα. Τα προϊόντα της οικογένειας Ναουμίδη βρίσκονται σε εκθέσεις στην Ελλάδα, κυρίως, αλλά και στο εξωτερικό και ήδη γίνονται εξαγωγές μικρών

ποσοτήτων σε Γαλλία, Ιταλία και αλλού. Εδώ, στον Αγιο Παντελεήμονα της Φλώρινας, οι πιπεριές δεν είναι απλώς ένα τοπικό προϊόν. Είναι μια γεύση που συνοδεύει την κάθε μέρα. Είναι ένας ολόκληρος πολιτισμός. Μνήμες, ιστορίες, κόποι, γεύσεις πλεγμένες στο κόκκινο υφάδι της ζωής.

www.piperiesﬂorinis.gr Naoumidis Λίμνη Βεγορίτιδα, Αγιος Παντελεήμονας, Αμύνταιο Φλώρινα Τα προϊόντα τους μπορεί να τα βρει κανείς σε επιλεγμένα καταστήματα με βιολογικά παραδοσιακά προϊόντα και φυσικά πωλούνται από την ίδια την οικογενειακή επιχείρηση και μέσω του e-shop που διατηρεί η οικογένεια Ναουμίδη.

info

efsynBIO

το σταυροδρόμι τριών περιοχών της Αθήνας – Καισαριανή, Ιλίσια, Παγκράτι– λειτουργεί από το 2010 ένα κατάστημα βιολογικών προϊόντων, κόσμημα, που δίνει λύσεις τόσο στις ανάγκες των κατοίκων των συγκεκριμένων περιοχών όσο και σε γειτονικές. Το κατάστημα biomarket Ροδιά. Αλλαξε όνομα –πολλοί το έχουν γνωρίσει ως biomarket Δρυάς–, αλλά παραμένει υπό την ίδια διεύθυνση, με ανανεωμένη διάθεση και ανανεωμένο χώρο. «Το μέλημά μας είναι να προσφέρουμε προϊόντα ποιότητας αφενός, αλλά και σωστή ενημέρωση στον πελάτη. Η βιολογική επιλογή είναι κατά τι ακριβότερη σαν πρώτη εικόνα, αλλά τα οφέλη είναι πολλαπλά για την υγεία μας και για το περιβάλλον», μας είπε η Ελένη Εξηνταβελώνη, ιδιοκτήτρια του καταστήματος Ροδιά, και συνέχισε λέγοντας: «Εχουμε την υποστήριξη των κατοίκων της περιοχής, όπως και πολλών από τις γύρω περιοχές, του Βύρωνα, του Ζωγράφου κ.ά.». Το γιατί προσελκύει καταναλωτές από πολλές περιοχές πέραν της «γειτονιάς» είναι προφανές για τον καταναλωτή. Στο κατάστημα Ροδιά βρίσκει κανείς –εκτός από την προσωπική επαφή τόσο με την κ. Εξηνταβελώνη, που είναι σε θέση να δίνει έγκυρα και έγκαιρα λύσεις, προτάσεις και συμβουλές στις διατροφικές ανάγκες των πελατών, όσο και με τους υπαλλήλους που είναι απόλυτα

efsynBIO

Στο Bio market, Ροδιά

ενημερωμένοι γύρω από τα βιολογικά προϊόντα–, μεγάλη ποικιλία παραδοσιακών, βιολογικών, βιοδυναμικών προϊόντων εταιρειών που δεν βρίσκει κανείς σε μεγάλα σουπερμάρκετ, ακόμη και βιολογικών τροφίμων και –πολύ σημαντικό– βρίσκει προϊόντα μικρών παραγωγών ή οικογενειακών οικοτεχνιών. Γιαούρτια, βούτυρα, τυριά, λαχανικά, όσπρια και ζυμαρικά, μέλι εξαιρετικών παραγωγών μέχρι γλυκά του κουταλιού χωρίς ζάχαρη αλλά με αγαύη, σοκολάτες χειροποίητες, vegan τρόφιμα, προϊόντα χωρίς γλουτένη, παξιμάδια, κουλουράκια, βότανα, αλλά και πολυ-

δύναμες υπερτροφές. Από τα προϊόντα ψυγείου δεν λείπουν τα βιολογικής ελληνικής κτηνοτροφίας κρεατικά. Επίσης, θα βρει κανείς ποικιλία σε καλλυντικά, σε αιθέρια έλαια και σε καθαριστικά σπιτιού. «Τα καταστήματα των βιολογικών προϊόντων δεν είναι απρόσωπα», καταθέτει η κ. Εξηνταβελώνη, η οποία είναι πτυχιούχος ανθρωπιστικών σπουδών και έχει πείρα στον τομέα των Βιολογικών πάνω από 25 χρόνια. «Το ίδιο το είδος απαιτεί επικοινωνία με τον καταναλωτή, μεταδοτική ικανότητα, ευαισθησία και εντιμότητα. Εχουμε σχέση προσωπική με τους περισσότερους πελάτες μας όπως και με τους παραγωγούς που συνεργαζόμαστε». Και αυτά της τα λόγια είναι μια μεγάλη αλήθεια αλλά και μια ανάγκη τόσο των καταναλωτών όσο και των παραγωγών. Η πρόσβαση σε προϊόντα μικρών παραγωγών είναι ζητούμενο για την καλή διατροφή μας και ταυτόχρονα είναι εκτόνωση για τους μικρούς παραγωγούς που ψάχνουν δίκαιες εμπορικές οδούς, όπως άλλωστε πρεσβεύει η κουλτούρα της βιολογικής επιχειρηματικότητας. Και το κατάστημα Ροδιά τα προσφέρει. Β.Π.

 Ευφρονίου 69, Καισαριανή, 16121, ΑΤΤΙΚΗ  τηλ.: 210-7294050

info

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΨΥΧΗ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΠΑΪΡΑΜΗΣ

«Από την αρχή ήθελα να ασχοληθώ µε τα αιθέρια έλαια» 30

efsynBIO

Ενας νέος παραγωγός, αυτοδημιούργητος, μπήκε στην καλλιέργεια ελληνικών αρωματικών, φαρμακευτικών φυτών -ρίγανη, φλισκούνι, φασκόμηλο-, κυρίως για να ασχοληθεί με τη φαρμακευτική ιδιότητά τους, ιδιαίτερα της ρίγανης. Ξεκίνησε να καλλιεργεί 14 στρέμματα, όχι ιδιόκτητα αλλά νοικιασμένα, δημιούργησε από σπόρο το δικό του φυτώριο προκειμένου να ελέγξει όλη τη γραμμή παραγωγής, έστησε το δικό του πιστοποιημένο με ISO 22000 συσκευαστήριο, πήρε τον δικό του αποστακτήρα για να παράξει τα δικά του φυσικά αιθέρια έλαια, ενδιάμεσα πήρε το δεύτερο πτυχίο του στη Βιοχημεία και, έπειτα από χρόνια έρευνας, δημιούργησε και ένα φυσικό στοματικό διάλυμα βασισμένο στην ισχυρή αντιβακτηριακή δύναμη του αιθέριου ελαίου ρίγανης. Ο Αλέξανδρος Μπαϊράμης με τη στοχοπροσήλωσή του κατάφερε σε δύσκολες συνθήκες να ανοίξει το δικό του μονοπάτι. Της Βάσης Παναγοπούλου

νωριστήκαμε με τον Αλέξανδρο Μπαϊράμη σε μια έκθεση βιολογικών προϊόντων. Την προσοχή μου στο περίπτερό του τράβηξε αφ’ ενός το όνομα που είχε δώσει στα προϊόντα του -«Ψυχή»- και το φυσικό στοματικό διάλυμα, που ξεχώριζε για πολλούς λόγους στο μυαλό μου και τα μάτια μου ανάμεσα στα συσκευασμένα βότανα και αιθέρια έλαια. Είχε ωραίο packaging, πολύ καλά σχεδιασμένη ετικέτα και ήταν παραγωγή από αμιγώς ελληνικά βότανα -με 99,8% συστατικά φυσικής προέλευσης-, χωρίς χρωστικές, φθόριο και sls. Με αιθέρια έλαια ρίγανης, δυόσμου και φασκόμηλου. Δύσκολο εγχείρημα για έναν παραγωγό που δεν έχει πίσω του μια μεγάλη εταιρεία για χορηγό. Το αγόρασα, το δο-

efsynBIO

κίμασα και μάλιστα όχι ως mouth wash, αλλά για να κάνω γαργάρες στη διάρκεια μιας ίωσης με έντονο πονόλαιμο και ήταν εξαιρετικά αποτελεσματικό. Επομένως η συνέντευξη που ακολουθεί ήταν το επόμενο βήμα γνωριμίας με τη δουλειά του. Α, ξέχασα να πω ότι τα κτήματά του είναι στη Μακρυνίτσα Πηλίου, στον νομό που πλήγηκε από τις πλημμύρες. Εύλογα ξεκινήσαμε τη συζήτησή μας για το τι κατάσταση επικρατεί ακόμη εκεί. Πληγήκατε από τις πλημμύρες; Είχαμε πάρα πολλές καταστροφές και θα πάρει καιρό η αποκατάσταση. Υποδομές χάλασαν, γέφυρες, δρόμοι. Πολλοί καλλιεργητές είχαν ζημιές. Εγώ, επειδή το χωράφι είναι στα 1.000 μέτρα υψόμετρο, δεν είχα προβλήματα στις καλλιέργειες.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

Πώς σας γεννήθηκε η ιδέα γι’ αυτό το φυσικό στοματικό διάλυμα; Και πώς το κάνατε πραγματικότητα; Δεν είναι ένα εγχείρημα που μπορείς να το κάνεις μόνος σου. Χρειάζεται μια επιστημονική γνώση για να υλοποιηθεί, έτσι δεν είναι; Ναι, έτσι ακριβώς. Ολη μου την ενασχόληση με τα βότανα την ξεκίνησα με σκοπό τη μεταποίησή τους σε κάτι πιο εξειδικευμένο. Δεν σκόπευα να ασχοληθώ μόνο με την ξηρή δρόγη. Από την αρχή ήθελα να ασχοληθώ με τα αιθέρια έλαια. Εχετε σπουδάσει κάτι αντίστοιχο; Αρχικά σπούδασα στο τμήμα Οικονομικών Επιστημών στο ΑΠΘ και μετά, επειδή μου άρεσε πάντα η Βιολογία και επειδή εδώ στη Λάρισα έχουμε το τμήμα Βιοχημείας - Βιοτεχνολογίας, έδωσα κατατακτήριες, μπήκα και τελείωσα και αυτό το πτυχίο. Στο τμήμα του Δημήτρη Κουρέτα (εκλεγμένος περιφερειάρχης Θεσσαλίας); Ναι, ναι, τον είχα καθηγητή. Ετσι, συνδύασα τη γνώση που έπαιρνα από τη σχολή, η οποία είναι αρκετά ενδιαφέρουσα και πιάνει αρκετούς τομείς, με αυτό που ήθελα να κάνω. Τι ήθελα; Ηθελα να ερευνήσω κάποιες εναλλακτικές για το πώς μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα βότανα και τα αιθέρια έλαια. Προϋπήρχαν οι καλλιέργειες; Παράλληλα έγιναν όλα. Ο λόγος που έβαλα τις καλλιέργειες ήταν η παραγωγή αιθέριων ελαίων. Δεν θα ασχολιόμουν με την καλλιέργεια αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών (ΑΑΦ) αν δεν είχα ένα συνολικό πλάνο στο μυαλό μου. Είχατε ήδη τη γη; Είναι ιδιόκτητα τα κτήματά σας; Ούτε καν. Δεν είναι καν ιδιόκτητη να φανταστείτε. Είναι νοικιασμένο το κτήμα από την Εκκλησία που έχει αρκετά εκεί πάνω. Επειδή λοιπόν είχα ασχοληθεί αρκετά με τη ρίγανη, που είναι ένα κατεξοχήν ελληνικό προϊόν και διαφορετικό,

Ολη μου την ενασχόληση με τα βότανα την ξεκίνησα με σκοπό τη μεταποίησή τους σε κάτι πιο εξειδικευμένο. Δεν σκόπευα να ασχοληθώ μόνο με την ξηρή δρόγη

είχα διαπιστώσει ότι γινόταν έρευνα και στο εξωτερικό για την αντιμικροβιακή της δράση, η οποία ήταν πολλά υποσχόμενη και σε πολλούς τομείς. Μέσα από όλη αυτή τη γνώση και με την ευκαιρία της πτυχιακής μου -που θα έκανα έτσι και αλλιώς για την απόκτηση του πτυχίου μου στη Βιοχημεία-, ζήτησα από τον καθηγητή μου Δ. Μόσιαλο, αναπληρωτή καθηγητή του τμήματος Βιοτεχνολογία Μικροβίων, να κάνουμε μια έρευνα πάνω στα δικά μου αιθέρια έλαια. Πράγματι μου έδωσε τη δυνατότητα να κάνω αυτή την έρευνα - γιατί ξέρετε, οι καθηγητές έχουν τα δικά τους πρότζεκτ και συνήθως δεν ξεφεύγουν από αυτά, αλλά παρ’ όλα αυτά όταν του μίλησα ήταν θετικός. Δοκίμασα έτσι το δικό μου αιθέριο έλαιο της ρίγανης, το φλισκούνι (άγρια μέντα) και του φασκόμηλου. Και τα τρία βότανα ήταν δικής μου καλλιέργειας όπως και η απόσταξη. Μελετούσαμε τη ρίγανη για αντιβακτηριακή, αλλά και για αντιμυκητιακή δράση, που είναι λίγο σπάνιο. Η ελληνική ρίγανη έχει υψηλή

περιεκτικότητα σε καρβακρόλη κι αυτό είναι που κάνει τη διαφορά στην αντιμικροβιακή της δράση. Ετσι, είδαμε τις αντιμικροβιακές δράσεις των τριών αιθέριων ελαίων έναντι του στρεπτόκοκκου που κάνει την τερηδόνα στο στόμα -στέλεχος μας έδωσε η Οδοντιατρική Σχολή της Θεσσαλονίκης- και έναντι της candida, που είναι ένας μύκητας που υπάρχει π.χ. σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς και δημιουργεί την καντιτίαση στο στόμα κ.λπ. Μάλιστα τώρα, είμαστε έτοιμοι να κάνουμε δημοσίευση σε επιστημονικό περιοδικό με τα αποτελέσματα των ερευνών μας. Αφού λοιπόν πήραμε κάποια πολύ καλά αποτελέσματα από την έρευνα, μου ήρθε η ιδέα του στοματικού διαλύματος. Βέβαια από την ιδέα μέχρι να φτάσεις σε ένα ολοκληρωμένο προϊόν έχεις πολλά στάδια να διανύσεις. Είναι άλλο η έρευνα κι άλλο το πώς μπορεί να γίνει ένα προϊόν εμπορικά επιτυχημένο. Πότε ξεκινήσατε την έρευνα και πότε φτάσατε στην παραγωγή του τελικού προϊόντος; Ξεκίνησα να ασχολούμαι γύρω στο 2014, το 2015 άρχισα την καλλιέργεια ρίγανης και ακολούθησε το φλισκούνι (άγρια μέντα), και το φασκόμηλο. Αυτά τα βότανα συνήθως θέλουν πάνω από ένα χρόνο για να δώσουν παραγωγή και εν τω μεταξύ είχα ξεκινήσει να ερευνώ τη διαδικασία της απόσταξης: ποιες είναι οι διαφορές - γιατί και εκεί υπάρχουν διαφορές, υπάρχει η υδροαπόσταξη, η υδροατμοαπόσταξη... Αγόρασα έναν δικό μου αποστακτήρα για να κάνω τη δουλειά μόνος μου και για να αποκτήσω την εμπειρία.

efsynBIO

έπρεπε αναγκαστικά το στοματικό διάλυμα να το παράξω σε εργαστήριο διαπιστευμένο για καλλυντικά -γιατί από τον νόμο θεωρείται καλλυντικό-, ενώ παράλληλα κατατέθηκε ο φάκελος γνωστοποίησης του προϊόντος στον ΕΟΦ προκειμένου να εγκριθεί, για να μπορώ έτσι να το προωθήσω και στα φαρμακεία.

Τι άμβυκας είναι; Η παραγωγή αιθέριων ελαίων απαιτεί μεγάλο όγκο φυτών, έτσι δεν είναι; Ναι, έτσι είναι. Είναι ατμοαπόσταξης, μικρός σχετικά, 200 λίτρων. Δεν είναι απαγορευτικό, απλά κάνω περισσότερες αποστάξεις. Συνεχίζετε με τα τρία είδη βοτάνων αποκλειστικά; Εχω προσθέσει κι άλλες καλλιέργειες γιατί με ενδιαφέρει να ερευνήσω κι άλλων φυτών τις ιδιότητες. Με την καλέντουλα ασχολούμαι τώρα, το βαλσαμόχορτο, αλλά έχω βάλει και τσάι βουνού (ποικιλία Sideritis raiseri). Κάπου στο 2017 έφτιαξα το συσκευαστήριό μου (πιστοποιημένο με ISO 22000) για να μπορώ να μεταποιώ τα προϊόντα μου. Τώρα βρίσκομαι στον τρίτο χρόνο που είμαι πιστοποιημένος βιολογικός παραγωγός ΑΑΦ. Βέβαια εξ αρχής ήταν βιολογική η παραγωγή μου, απλά περίμενα να πάρω και την πιστοποίηση. Ολα έγιναν με λίγο αργούς ρυθμούς γιατί η ενασχόλησή μου με τις καλλιέργειες ήταν συμπληρωματική. Αλλά τώρα είμαι σε ένα καλό σημείο. Βγήκε το στοματικό διάλυμα μετά από καιρό και σιγά σιγά ξεκινώ να ασχοληθώ με αντίστοιχα προϊόντα. Τώρα προσπαθώ να βγάλω μια οδοντόκρεμα ανάλογη με το διάλυμα, αλλά και κάποια συμπληρώματα διατροφής με βάση αυτά τα βότανα. Στο πλάνο μου, δηλαδή, είναι η παραγωγή εξειδικευμένων προϊόντων, φαρμακείου να το πούμε έτσι. Ελάχιστοι είναι στην αγορά οι καλλιεργητές που δεν έχουν πίσω τους μια μεγάλη εταιρεία να τους προωθή-

efsynBIO

σει και παράγουν οι ίδιοι τέτοια εξειδικευμένα προϊόντα. Συνεργάζεστε και με άλλους παραγωγούς ή όλα τα βότανα είναι δικής σας καλλιέργειας; Εχετε δίκιο. Ναι, παίρνω κάποια βότανα και από άλλους βιολογικούς καλλιεργητές, αναλόγως τη χρονιά και την παραγωγή μου. Είναι πολύ σημαντικό το ότι είναι ελληνικής καλλιέργειας (ενυπάρχει στο σώμα τους ο πλούτος του οικοσυστήματος της περιοχής) και ότι είναι φυσικά. Σε συνέντευξη με την αρωματοποιό Ζ. Στράντζαλη στο προηγούμενο τεύχος του Efsyn BIO, μου είχε πει ότι τα περισσότερα αιθέρια έλαια, ακόμη και σε βιολογικά καταστήματα, είναι χημικά. Επομένως, η ποιότητα των αιθέριων ελαίων σας, σας ανοίγει δρόμο σε καλύτερες αγορές; Ναι, σωστά σας είπε. Απλά είναι πολύ δύσκολο να καταλάβει τη διαφορά αυτή ο καταναλωτής, με αποτέλεσμα να υπάρχει μια τεράστια διαφορά στις τιμές που μπορώ να δώσω εγώ τα δικά μου αιθέρια έλαια με τις τιμές που υπάρχουν στην αγορά. Στα μάτια του καταναλωτή αυτή η διαφορά δεν μπορεί να δικαιολογηθεί, γιατί δεν γνωρίζει. Είπατε ότι ξεκινήσατε το 2015, αλλά μόλις το 2023 βγάλατε στην αγορά το στοματικό διάλυμα. Τι χρειάστηκε να γίνει όλο αυτό το χρονικό διάστημα; Ουσιαστικά ήθελα να τελειώσω την έρευνα πάνω στις ιδιότητες των ΑΑΦ, να πάρω το πτυχίο μου Βιοχημείας για να έχω πολύ καλύτερη γνώση των προϊόντων που θα φτιάξω και, από την άλλη,

Εχετε βλέψεις προς το εξωτερικό; Εκεί είναι ο μεγαλύτερος στόχος, απλά δεν είναι εύκολο. Να σας πω την αλήθεια, τα γεγονότα, οι ζημιές στην περιοχή (εννοεί φυσικά τις πλημμύρες) μας έχουν πάει πάρα πολύ πίσω. Ο νομός έχει πολύ μεγάλο πρόβλημα. Εγώ εξ αρχής δραστηριοποιούμαι στο κομμάτι του τουρισμού, έχω μια καφετέρια στη Μακρυνίτσα που μου έδινε τη δυνατότητα να ξεκινήσω και να συνεχίσω την ενασχόλησή μου με την καλλιέργεια ΑΑΦ, την έρευνά μου και την παραγωγή των εξειδικευμένων προϊόντων μου. Δεν γίνεται διαφορετικά. Για να μπορέσεις να επιβιώσεις, πρέπει να ασχοληθείς και με κάτι άλλο. Δεν είναι καθόλου εύκολο να ξεκινήσεις κάτι καινούργιο, ειδικά αν θέλεις να κάνεις κάτι διαφορετικό. Το βλέπω και από φίλους μου, βλέπω και την οικονομία. Γενικά καινούργια εγχειρήματα είναι πάρα πολύ δύσκολο να τα προχωρήσεις σε αυτήν τη χώρα και σε αυτήν την κατάσταση που επικρατεί. Φέτος, είχαμε σκοπό μαζί και με άλλους παραγωγούς να κατεβούμε στην Αθήνα, να βάλουμε και πωλητή, αλλά με όλα αυτά που έγιναν στον νομό, πάγωσαν όλα. Μας έχουν πάει πολύ πίσω τα γεγονότα. Δυστυχώς. Φαντάζομαι ότι και σε επίπεδο διαδικασιών ότι είναι εξίσου δύσκολο. Ναι, εννοείται. Από πλευράς νομοθεσίας, τι προβλήματα αντιμετωπίσατε; Εχω πρόβλημα με τα αιθέρια έλαια γιατί εκεί η νομοθεσία είναι πολύ μπλεγμένη. Για παράδειγμα, όσον

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ

αφορά τον άμβυκα, μας έχουν στην ίδια κατηγορία με τα αλκοολούχα (σ.σ. με τα ρακοκάζανα) και πρέπει να σφραγίζω και να ξεσφραγίζω κάθε φορά για να κάνω απόσταξη. Επίσης δεν υπάρχει καθόλου ξεκάθαρο πλαίσιο για το τι είναι το αιθέριο έλαιο, δηλαδή το πώς μπορείς να το πουλήσεις. Θεωρείται ότι είναι προϊόν αρμοδιότητας του ΕΟΦ ή θεωρείται πρώτη ύλη; Θα μπορούσε να είναι απλά ένα βιολογικό προϊόν αφού είναι πρώτη ύλη. Αλλά κι εδώ το τοπίο είναι πολύ θολό. Αν σας ζητούσα να συνοψίσετε την εμπειρία σας μέχρι τα τώρα, τι θα λέγατε; Ειλικρινά είναι πολύ δύσκολη η αγορά στην Ελλάδα και ειδικά με τέτοια εξειδικευμένα προϊόντα. Υπάρχουν δύο κυρίως προβλήματα. Από τη μια, πολλές διαδικασίες για να βγάλεις ένα προϊόν και από την άλλη, υπάρχουν πολλοί που βγάζουν στο εμπόριο προϊόντα χωρίς αυτές τις διαδικασίες και έτσι υπάρχει μεγάλη ανομία και επομένως χαλάει η αγορά.

Η ελληνική ρίγανη έχει υψηλή περιεκτικότητα σε καρβακρόλη κι αυτό είναι που κάνει τη διαφορά στην αντιμικροβιακή της δράση

Δεν ρώτησα πόσα στρέμματα καλλιεργείτε κι αν ξεκινήσατε από σπόρο ή από φυτό τις καλλιέργειές σας. Καλλιεργώ γύρω στα 14 στρέμματα, είναι σε δύο κομμάτια το κτήμα. Ανάλογα. Στην περίπτωση της ρίγανης, επειδή το φυτικό υλικό παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στην ποιότητα του αιθέριου ελαίου -καλά, παντού παίζει ρόλο το φυτικό υλικό-, είχα πάρει ειδικό σπόρο για αιθέριο έλαιο, ελληνικής ρίγανης από τον ΕΛΓΟ Δήμητρα στη Θεσσαλονίκη κι έκανα μόνος μου το φυτώριο για να πετύχω τη ρίγανη που θέλω. Είναι βέβαια πολύ πιο δύσκολο αυτό που έκανα. Δεν συγκρίνεται. Και μάλιστα φέτος που ήθελα να προσθέσω κάποια στρέμματα με ρίγανη, δεν μου βγήκε το φυτώριο και έτσι ουσιαστικά χάνω τη χρονιά. Ενώ αν είχα παραγγείλει έτοιμα φυτά, δεν θα βρισκόμουν τώρα σε αυτή τη θέση. Το γιατί δεν αγόρασα έτοιμα φυτά, να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν ήταν για λόγους κόστους, το κόστος είναι μηδαμινό, αλλά για να έχω εγώ τον πλήρη έλεγχο του φυτικού μου υλικού, να ξέρω τι παράγω.

 sales@psycheherbs.gr  psycheherbs.gr  Μπορεί κανείς να βρει τα προϊόντα του στην πλατφόρμα skroutz και best price και στο ellideli.gr

info

efsynBIO

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΈΛΗΣ

«Φιλοσοφία μας ήταν πάντα αυτή των φυσικών προϊόντων» Είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε από πού προέρχεται η τροφή μας. Να γνωρίζουμε τους ανθρώπους που παράγουν την τροφή μας. Γι’ αυτό και όλοι οι βιολογικοί καλλιεργητές έχουν ανοιχτές τις πόρτες των κτημάτων τους, γι’ αυτό και επιλέγουν να στήνουν τους πάγκους με τα προϊόντα τους και στις βιολογικές λαϊκές. Για να δομήσουν προσωπική σχέση με τον καταναλωτή, μια σχέση εμπιστοσύνης. Και το έχουν καταφέρει, πράγμα εύκολο να διαγνώσει κανείς αν επισκεφθεί μία από τις τόσες βιολογικές αγορές που λειτουργούν σε όλη την Αττική. Σήμερα σας παρουσιάζουμε τον βιοκαλλιεργητή Δημήτρη Καρέλη, που έχει τις καλλιέργειές του στη Μελίκη Ημαθίας. Της Βασιλικής Γραμματικογιάννη

efsynBIO

ΣΤΗ ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΛΑΪΚΗ

ην προσοχή μας στον πάγκο του στη βιολογική λαϊκή του Τροκαντερό όπου τον βρίσκουμε κάθε Πέμπτη (τις υπόλοιπες ημέρες της εβδομάδας είναι σε διαφορετική λαϊκή, όπως όλοι άλλωστε οι παραγωγοί) τράβηξαν τα μωβ καρότα στον πάγκο του, που είναι σαν καρότο στην εμφάνιση αλλά έχει το χρώμα του παντζαριού εσωτερικά, όπως μας εξήγησε. Μας τα σύστησε – «πάρτε να δοκιμάσετε», είπε, «είναι τα τελευταία που συγκομίζω, αξίζει να τα γευτείτε. Αλλά θα τα μαγειρέψετε μόνα τους, αν τα προσθέσετε π.χ. σε σούπα θα αλλάξει το χρώμα του φαγητού». Τα δοκιμάσαμε στον φούρνο ψητά, μαζί με κοκκινόφλουδες πατάτες, δικές του και αυτές – και ήταν εξαιρετικά, όπως εξαιρετικά ήταν και τα μήλα του που πήραμε. Ειδικά το τελευταίο διάστημα που οι τιμές έχουν πάρει την ανηφόρα στα φαγώσιμα, είναι σημαντικό για το πορτοφόλι μας και φυσικά την ποιότητα του φαγητού μας να στηρίζουμε τους παραγωγούς των βιολογικών λαϊκών και να επιβραβεύουμε τις έντιμες προσπάθειές τους για παραγωγή ποιοτικής τροφής. Πόσα χρόνια ασχολείστε με τη βιοκαλλιέργεια; Πώς και δεν επιλέξατε τον εύκολο δρόμο της συμβατικής γεωργίας; Με τη βιοκαλλιέργεια ξεκίνησε να ασχολείται ο πατέρας μου εδώ και 20 χρόνια περίπου. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών μου αποφάσισα να ασχοληθώ και εγώ με τη βιολογική γεωργία και εδώ και περισσότερα από 10 χρόνια βιοπορίζομαι επαγγελματικά έτσι. Από τη στιγμή που αποφάσισα να ασχοληθώ, ήταν αυτονόητο πως θα στρεφόμουν κι εγώ στη βιοκαλλιέργεια, αφού ο πατέρας μου ήδη ήταν βιοκαλλιεργητής. Στην οικογένειά μας η φιλοσοφία μας ήταν πάντα αυτή των «φυσικών» και βιολογικών προϊόντων. Τι προϊόντα καλλιεργείτε; Από τη στιγμή που αποφασίσαμε να

μετέχουμε στις βιολογικές λαϊκές αγορές, φροντίσαμε να προσαρμόσουμε και τις καλλιέργειές μας στις απαιτήσεις αυτής της αγοράς. Δηλαδή, φροντίσαμε να καλλιεργούμε προϊόντα που καλύπτουν όλες τις εποχές, ώστε να παρέχουμε στους πελάτες μας προϊόντα καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Εκτός λοιπόν από τα φρούτα για τα οποία φημίζεται η περιοχή μας, δηλαδή τα ροδάκινα και νεκταρίνια διαφόρων ειδών και ποικιλιών, καλλιεργούμε επίσης πολλά ακόμα φρούτα, δαμάσκηνα, μήλα, αχλάδια, ακτινίδια, βερίκοκα, κεράσια, σταφύλια. Εχουμε και οπωροκηπευτικά –πατάτες, καρότα, κρεμμύδια, σκόρδα, ντομάτες– αλλά και ξηρούς καρπούς: αμύγδαλα, καρύδια, φιστίκια και φουντούκια. Και επιπλέον, έχοντας δημιουργήσει μια μικρή οικοτεχνία, παράγουμε σάλτσες ντομάτας, σκέτες και με διάφορα λαχανικά, αλλά και χυμούς φρούτων, ιδίως μήλου. Πόσα στρέμματα είναι οι καλλιέργειές σας; Οικογενειακώς, οι καλλιέργειές μας είναι περίπου 400 στρέμματα. Ενα μέρος των στρεμμάτων αυτών, ναι, είναι ιδιόκτητο. Τα υπόλοιπα είναι μισθωμένα και κατά κανόνα τα μισθώνουμε για μεγάλα χρονικά διαστήματα, πολλών

ετών, ώστε να είμαστε σίγουροι πως τα εδάφη δεν περιέχουν λιπάσματα. Πείτε μας για τη γη της Ημαθίας. Είναι παραγωγική; Ενδείκνυται για βιολογική καλλιέργεια; Υπάρχουν προβλήματα υποβάθμισης της γης από εντατικές καλλιέργειες; Η αλήθεια είναι πως ο κάμπος της Ημαθίας είναι ιδιαίτερα φημισμένος. Μάλιστα, τα τελευταία ιδίως χρόνια, κάθε άνοιξη όλο και περισσότερα αφιερώματα γίνονται στις ανθισμένες ροδακινιές της περιοχής, τις οποίες παρομοιάζουν με τις ανθισμένες κερασιές της Ιαπωνίας. Επίσης, η περιοχή της Νάουσας είναι ιδιαίτερα γνωστή για τα αμπέλια της και τα κρασιά της. Γενικά, η περιοχή της Ημαθίας θεωρείται ιδιαίτερα παραγωγική και παραδοσιακά χαρακτηρίζεται αγροτική, έχοντας μακρά ιστορία στον τομέα αυτό και παράγοντας μεγάλες ποσότητες ιδίως φρούτων αλλά και βαμβακιού, σιτηρών ή καπνών. Η Ημαθία ενδείκνυται για βιολογική καλλιέργεια καθώς τα εδάφη της είναι ιδιαίτερα γόνιμα. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια ιδίως, οι περίεργες καιρικές και κλιματικές συνθήκες δημιουργούν διάφορα προβλήματα στις καλλιέργειες, αλλά αυτό είναι ένα φαινόμενο που παρα-

efsynBIO

τηρείται γενικότερα και όχι μόνο στον τόπο μας. Αναφορικά με τις εντατικές καλλιέργειες, διακρίνοντας ανάμεσα σε εντατικές καλλιέργειες που ακολουθούν βιολογικό τρόπο παραγωγής αλλά έχουν υψηλά επίπεδα παραγωγής ανά μονάδα, έχοντας για παράδειγμα μικρότερες περιόδους αγρανάπαυσης, και σε εντατικές καλλιέργειες που πέρα από τα υψηλά επίπεδα παραγωγής ανά μονάδα περιλαμβάνουν και αυξημένη χρήση λιπασμάτων, είναι σαφές πως οι δεύτερες είναι δυνατόν να επηρεάσουν την ποιότητα του εδάφους μιας ευρύτερης περιοχής. Για να μειώσουμε τον κίνδυνο αυτό φροντίζουμε να δημιουργούμε εκτάσεις ασφαλείας γύρω από τις περιοχές που καλλιεργούμε βιολογικά ώστε να αποφεύγονται όσο γίνεται περισσότερο διάφορες επιμολύνσεις. Πού αλλού πουλάτε την παραγωγή σας εκτός από τις βιολογικές λαϊκές; Ναι, ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής διατίθεται στις βιολογικές λαϊκές αγορές της Αττικής στις οποίες συμμετέχουμε. Εκτός αυτού, αρκετές ποσότητες διατίθενται σε εμπόρους βιολογικών αγροτικών προϊόντων ανά την Ελλάδα. Η Αθήνα είναι αρκετά μακριά από την Ημαθία. Οικονομικά συμφέρει η

efsynBIO

συμμετοχή σας στις βιολογικές λαϊκές της πρωτεύουσας; Είναι γεγονός πως η απόσταση είναι μεγάλη. Γι’ αυτό η μεταφορά των προϊόντων από την Ημαθία, όπου βρίσκονται οι εκτάσεις που καλλιεργούμε και οι χώροι αποθήκευσης των προϊόντων μας, στην Αθήνα συνιστά ένα κόστος. Ωστόσο, με σωστή οργάνωση και προγραμματισμό όλα είναι εφικτά. Θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς μπορούν να είναι σίγουροι οι καταναλωτές ότι τα προϊόντα που αγοράζουν είναι πραγματικά βιολογικά και όχι «βαφτισμένα» βιολογικά; Οι καταναλωτές σήμερα θέλουν και επιδιώκουν να ενημερώνονται για τις μεθόδους παραγωγής των προϊόντων και των τροφίμων που καταναλώνουν και μάλιστα για όλα τα στάδια της παραγωγικής ή διατροφικής αλυσίδας. Για τα βιολογικά προϊόντα εδώ και χρόνια έχει θεσπιστεί και ισχύει συγκεκριμένο και κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο που εφαρμόζεται και στον πρωτογενή παραγωγικό τομέα αλλά και στον δευτερογενή τομέα της μεταποίησης και μεταπώλησης. Τα βιολογικά προϊόντα συνοδεύονται υποχρεωτικά από το αντίστοιχο πιστοποιητικό τους. Πίσω από τον παραγωγό

βιολογικών προϊόντων υπάρχει ένας πιστοποιητικός οργανισμός ο οποίος τον ελέγχει σε κάθε στάδιο και εκδίδει το πιστοποιητικό παραγωγής βιολογικών προϊόντων. Δηλαδή, κάθε παραγωγός βιολογικών προϊόντων ελέγχεται κάθε χρόνο, πολλαπλές φορές, από τον πιστοποιητικό οργανισμό ο οποίος παρακολουθεί όλα τα στάδια παραγωγής (σπορά, καλλιέργεια, συγκομιδή, διάθεση) και παρακολουθεί τα προϊόντα του τακτικά έτσι ώστε να διασφαλιστεί η τήρηση των δεσμεύσεων της νομοθεσίας που διέπει τη βιολογική παραγωγή των προϊόντων, τη μεταποίηση και την εμπορία τους. Με τον τρόπο αυτό οι αγρότες που ασχολούνται με την παραγωγή και διάθεση βιολογικών προϊόντων, μετά τη διαδικασία του ελέγχου, αποκτούν την επίσημη αναγνώριση-πιστοποίηση ότι τήρησαν τις δεσμεύσεις της νομοθεσίας που διέπει τα προϊόντα αυτά, αυξάνεται η αξιοπιστία των βιολογικών προϊόντων ενώπιον του καταναλωτικού κοινού και εξασφαλίζεται διαφάνεια καθ’ όλα τα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας. Συνεπώς, έχοντας περάσει από όλα αυτά τα στάδια ελέγχου, τα βιολογικά προϊόντα που διαθέτουν τα αντίστοιχα πιστοποιητικά είναι σχεδόν απίθανο να μην είναι όντως βιολογικά. Ο καταναλωτής να είναι σίγουρος πως τα προϊόντα που πωλούνται στις βιολογικές λαϊκές αγορές είναι όντως βιολογικά, καθώς οι ίδιοι οι φορείς φροντίζουν να ελέγχουν συνεχώς τα μέλη τους ζητώντας κάθε χρόνο τα πιστοποιητικά που συνοδεύουν τα προϊόντα τους.

info

 Fb: «Επιχείρηση Βιολογικών Προϊόντων Βιοκάρ Κα-

ρέλης»  ΔΕΥΤΕΡΑ: ΧΑΪΔΑΡΙ, ΚΗΦΙΣΙΑ, Ν. ΣΜΥΡΝΗ ΤΡΙΤΗ: ΨΥΧΙΚΟ, ΝΙΚΑΙΑ ΤΕΤΑΡΤΗ: ΗΛΙΟΥΠΟΛΗ, ΦΙΛΟΘΕΗ, ΧΑΛΑΝΔΡΙ ΠΕΜΠΤΗ: ΓΕΡΑΚΑΣ, ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ, ΘΡΑΚΟΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ, ΝΕΑ ΙΩΝΙΑ ΣΑΒΒΑΤΟ: ΙΛΙΟΝ, ΕΛΕΥΣΙΝΑ

ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΑ

BIOS COOP

Μην πετάτε τα γυάλινα βαζάκια Της Στελίνας Μαργαριτίδου

το Bios Coop, το συνεταιριστικό σούπερ μάρκετ που λειτουργεί στη βάση της κοινωνικής αλληλεγγύης και της άμεσης δημοκρατίας -ξεκίνησε τη λειτουργία του τον Νοέμβριο του 2013, στη Θεσσαλονίκη- ξεκινά ακόμη μία δράση/παροχή προς τους καταναλωτές στο πλαίσιο της αειφορικής και βιώσιμης ανάπτυξης. «Η νέα πρωτοβουλία μας είναι το πρόγραμμα JAR» μας λέει η Αλεξάνδρα Κορωνίδου (φωτ.), μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνεταιριστικού Σούπερ Μάρκετ Bios Coop, μία από τους 8 εργαζόμενους-μέλη του. «Μπορεί κανείς να φέρει τα άδεια γυάλινα δοχεία που έχει. Εμείς τα αποστειρώνουμε και τα γεμίζουμε με προϊόντα της αρεσκείας του. Προς το παρόν έχουμε χύμα ταχίνι και γιαούρτι. Με τον τρόπο αυτό ο καταναλωτής παίρνει πίσω το 50% της τιμής του γυάλινου δοχείου και φυσικά συμβάλλει στην προστασία του περιβάλλοντος». Για όσους δεν το γνωρίζουν, το Bios Coop έρχεται σε άμεση επαφή με μικροκαλλιεργητές και συνεταιρισμούς και προμηθεύεται τα προϊόντα τους μαζικά, εξασφαλίζοντας άριστη ποιότητα, χαμηλές τιμές, αποκλείοντας τους μεσάζοντες και τις εταιρείες που χρησιμοποιούν κακές εργατικές πρακτικές. Οι παραγωγοί μπαίνουν στα ράφια του σούπερ μάρκετ χωρίς να πληρώνουν και χωρίς να υπάρχουν άλλες έμμεσες χρεώσεις. Στη βάση λειτουργίας του Bios βρί-

σκεται η άμεση και έντιμη σχέση μεταξύ του καταναλωτή και του παραγωγού. Ισως έτσι θα έπρεπε να λειτουργούν όλα τα πολυκαταστήματα τροφίμων σε κάθε πόλη στην Ελλάδα και σε κάθε γειτονιά. Η Κοινωνική Αλληλεγγύη και Οικονομία και η φιλοπεριβαλλοντική πολιτική είναι κυρίαρχα στοιχεία της φιλοσοφίας του. Η βασική αρχή για όλα τα είδη που βρίσκει κανείς στο κατάστημα είναι ότι θα πρέπει να έχουν παραχθεί με σεβασμό στον άνθρωπο και το περιβάλλον. Ετσι, όλα τα προϊόντα περνούν από ποιοτικό έλεγχο από μέλη του συνεταιρισμού, ανάλογων ειδικοτήτων (βιοχημικοί, χημικοί τροφίμων κ.λπ.). Στο σούπερ μάρκετ μπορεί να βρει κανείς βιολογικά αλλά και μη βιολογικά προϊόντα μικρών παραγωγών και συ-

νεταιρισμών. Τα φρούτα και τα λαχανικά -πολλά από αυτά βιολογικά- είναι της εποχής, ενώ ενδιαφέρουσα είναι και η ποικιλία κρασιών και τσίπουρου από μικρούς παραγωγούς σε πολύ καλές τιμές. Ο συνεταιρισμός προμηθεύεται βιολογικό κρέας συσκευασμένο από μικρούς παραγωγούς περιοχών της Βόρειας Ελλάδας. Στο Bios υιοθετούνται όλες οι φιλοπεριβαλλοντικές πολιτικές και γίνονται πράξη. Οπως για παράδειγμα, η δράση για τη συλλογή τηγανέλαιων, τα οποία όταν καταλήγουν στους νεροχύτες και τις αποχετεύσεις έχουν καταστροφικά αποτελέσματα. Στο συνεταιριστικό κατάστημα πάντα υπάρχει ένα καλάθι αλληλεγγύης για δωρεά προϊόντων σε πολίτες και φορείς που έχουν ανάγκη. Εκείνο όμως που είναι ζωτικής σημασίας για την ίδια τη φιλοσοφία και την ύπαρξη του συνεταιρισμού είναι η επέκταση του κινήματος της Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Οικονομίας όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη. Η φιλοσοφία τέτοιων συνεταιρισμών είναι ίσως η πιο ουσιαστική αντιμετώπιση στην αισχροκέρδεια, την απληστία των μεσαζόντων και της πολιτικής των ακριβοπληρωμένων ραφιών στα σούπερ μάρκετ.

 Bios Coop Κωνσταντίνου Καραμανλή 42 Θεσσαλονίκη  Bioscoop.gr  Λειτουργεί και e-shop (ανάλογα με την περιοχή γίνεται και διανομή κατ’ οίκον)

info

efsynBIO

ΒΡΗΚΑΜΕ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΑ

ΜΥΔΙΑ ΠΙΕΡΙΑΣ

ΕΛΑΙΟ ΓΑΪΔΟΥΡΑΓΚΑΘΟΥ

Ο ΝΟΜΟΣ ΠΙΕΡΙΑΣ φημίζεται για την εξαιρετική κουζίνα του, μια κουζίνα γεμάτη από εκλεκτά ντόπια υλικά όπως το ξακουστό μύδι Πιερίας, ένα προϊόν πολύ πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά αλλά και με μοναδική γεύση. Η παραγωγή μυδιού σε οργανωμένες καλλιέργειες στον νομό Πιερίας είναι από τις μεγαλύτερες, με την ετήσια δυναμικότητα να ξεπερνά ακόμα και τους 11.500 τόνους. Τα μύδια είναι προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας δεδομένου ότι στην παραγωγική διαδικασία δεν χρησιμοποιείται καμία πρόσθετη τροφή, παρά μόνο το νερό της θάλασσας το οποίο φιλτράρουν και παίρνουν ό,τι χρειάζονται για την αναπαραγωγή και ωρίμανσή τους. Τα μύδια αποτελούν μία σημαντική πηγή αντιοξειδωτικών, βιταμινών και καλής ποιότητας πρωτεϊνών, με χαμηλή περιεκτικότητα σε λίπος, θερμίδες και χοληστερίνη και πλούσια σε ω3 λιπαρά οξέα. Το Επιμελητήριο Πιερίας μέσω του προγράμματος Mussels of Pieria έθεσε στόχο την προώθηση του εξαιρετικού αυτού διατροφικού θησαυρού, την ενημέρωση των καταναλωτών σε Ελλάδα, Γαλλία, Γερμανία και Βέλγιο και την αύξηση της κατανάλωσής του. efsynBIO https://www.musselsofpieria.eu/

ΒΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ, 100% έλαιο γαϊδουράγκαθου, ψυχρής έκθλιψης, αφιλτράριστο, σε γυάλινο μπουκάλι σκούρου χρώματος για να μην αλλοιώνεται, με πώμα ελεγχόμενης ροής, από την εταιρεία Marianum Seed, που εδρεύει στον Βόλο. Εχει βραβευθεί με το χάλκινο βραβείο βιολογικού προϊόντος στα Specialist Awards 2021. Αποκλειστική ενασχόληση της εταιρείας, η καλλιέργεια του γνωστού αυτού θεραπευτικού φυτού που έχει βασική του ουσία τη σιλυμαρίνη που βοηθάει, σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, στην υγεία του ήπατος. Διατίθεται σε διάφορες μορφές (σπόρος, τρίμμα, λάδι, τσάι) και σε ποικίλες συσκευασίες. Ολα τα προϊόντα τους γαϊδουράγκαθου -παράγονται, μεταποιούνται και τυποποιούνται στην Ελλάδα με τις πλέον σύγχρονες μεθόδους συσκευασίας (ISO22000:2005 σε ελεγχόμενη ατμόσφαιρα Ν2-CO2)- πιστοποιούνται από τον οργανισμό ΔΗΩ. https://marianumseed.gr/products/ 39