EFSYN BIO APRIL 2019 by Εφημερίδα των Συντακτών

efsyn

BIO

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ»

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Φαρμακευτική κάνναβη Ερευνα, επενδύσεις, θεραπευτική χρήση

Αγορά ▪ Παιδικές οδοντόκρεμες ▪ Οικολογικά απορρυπαντικά ▪ Προϊόντα διατροφής από κάνναβη

Καινοτόμα προϊόντα Ελληνικά βιολογικά κρασιά χωρίς θειώδη

ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΟΙ

Φρέσκο γάλα από τον τόπο μας

3 26 | 4 | 2019

efsyn

BIO

ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ «ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ»

3 26 | 4 | 2019

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Φαρμακευτική κάνναβη Ερευνα, επενδύσεις, θεραπευτική χρήση

Αγορά ▪ Παιδικές οδοντόκρεμες ▪ Οικολογικά απορρυπαντικά ▪ Προϊόντα διατροφής από κάνναβη

Καινοτόμα προϊόντα Ελληνικά βιολογικά κρασιά χωρίς θειώδη

ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΑΛΑΚΤΟΠΑΡΑΓΩΓΟΙ

Φρέσκο γάλα από τον τόπο μας

Περιεχόμενα Γιατί να προτιμήσω βιολογικά προϊόντα; ..................................................................

Δημήτρης Μπιλάλης: «Θα τριπλασιαστεί η ανάγκη για φαρμακευτική κάνναβη» ....................................................................

Διατροφικά προϊόντα κάνναβης. Να δοκιμάσω; Φυσικά! ......................................................................................................... ΕFSYΝ ΒIO

Καινοτόμα προϊόντα «Ηλέσιον»: «Μπορεί να υπάρξει καλό κρασί χωρίς θειώδη».............................................

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ

Νικόλας Βουλέλης ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΥΝΤΑΞΉΣ

Σωτήρης Μανιάτης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

Τάσος Παππάς ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ

Κώστας Μανιμανάκης ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ - ΚΕΙΜΕΝΑ

Βάση Παναγοπούλου ΥΠΕΥΘΥΝΉ ΑΤΕΛΙΕ

Καίτη Βλάχου ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Λουίζα Καραγεωργίου

Φρέσκο, βιολογικό γάλα από τον τόπο μας ........................................................................................................................

Πάμε να πλύνουμε τα δοντάκια μας; Παιδικές βιολογικές οδοντόκρεμες............................................................................

Σπίτι φυσικά καθαρό. Οικολογικά απορρυπαντικά ............................................................................................

Βιβλίο: To ίαμα κάνναβη του Γιώργη Α. Οικονομόπουλου .................................................................................

Μαγειρεύοντας με βιολογικά προϊόντα από τον τόπο μας ..............................................................................................

Βιολογικές λαϊκές αγορές σε Αττική και Θεσσαλονίκη ..............................................................................................

efsynBIO

Γιατί να προτιμήσω βιολογικά προϊόντα; εν είναι πλέον μόδα για λίγους, δεν είναι τάση γαστριμαργική, είναι εμπεδωμένη γνώση του τι είναι καλό για την υγεία μας και τι όχι. Και όχι μόνο για τη δική μας υγεία αλλά και για την προστασία του εδάφους, του νερού, του αέρα, της βιοποικιλότητας, των οικοσυστημάτων, της φύσης δηλαδή. Γιατί η επιλογή μας για βιολογικά προϊόντα έχει δύο τελικούς αποδέκτες: την ποιοτική, υψηλών οργανοληπτικών χαρακτηριστικών διατροφή μας, επομένως την υγεία μας, αλλά και την υγεία της Γης που μας θρέφει. Αυτό ως γνώση έχει πλέον κατακτηθεί και γι' αυτό τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο μιλούν για αειφορική/βιώσιμη

∆

ανάπτυξη προκειμένου να εξασφαλιστεί το μέλλον των επόμενων γενιών, δηλαδή των παιδιών μας. Για του λόγου το αληθές, αν επισκεφτεί κάποιος την ιστοσελίδα του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αναζητώντας πληροφορίες για το τι είναι η βιολογική γεωργία και κτηνοτροφία, θα βρει το παρακάτω υλικό, που είναι σαφές και απολύτως ενημερωτικό: Στον κοινωνικό τομέα, αναγνωρίζεται ο διττός ρόλος της βιολογικής γεωργίας ως (α.) ασφαλούς μεθόδου παραγωγής τροφίμων που ανταποκρίνεται στις ανησυχίες του καταναλωτή και ως (β.) υπεύθυνης για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης και την προστασία του περι-

βάλλοντος και των ζώων, τόσο σε τοπικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Στα είδη, τις περιοχές και τις δραστηριότητες όπου είναι εφικτή η παραγωγή βιολογικών προϊόντων, η βιοκαλλιέργεια και η βιολογική κτηνοτροφία είναι ο στόχος που πρέπει να πετύχουμε στο άμεσο μέλλον. Οι στόχοι της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας είναι: ▪ Παραγωγή προϊόντων και τροφίμων υψηλής διατροφικής αξίας, ασφαλών για τον καταναλωτή χωρίς υπολείμματα φυτοφαρμάκων, αντιβιοτικών και χημικών λιπασμάτων. Συνέχεια στη σελίδα 6

Συνέχεια από τη σελίδα 4 ▪ Προστασία του περιβάλλοντος (προστασία του εδάφους και του υδροφόρου ορίζοντα, αειφορική διαχείριση φυσικών πόρων, εξασφάλιση της βιοποικιλότητας). ▪ Μη χρήση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) ή και προϊόντων που παράγονται από αυτούς. ▪ Προστασία της υγείας των αγροτών από την έκθεσή τους σε βλαβερές χημικές ουσίες. ▪ Η φυσική διαβίωση των ζώων και η εξασφάλιση της ευζωίας τους. ▪ Χρήση ζωοτροφών που έχουν παραχθεί με βιολογικό τρόπο και χωρίς τη χρήση γενετικά τροποποιημένων οργανισμών (ΓΤΟ) ή και προϊόντων που παράγονται από αυτούς. Η επιλογ ή είναι δική μας. Και έχει δύναμη. Γιατί όσο επιλέγουμε βιολογικά προϊόντα, ασκούμε πίεση ως καταναλωτές στην αλυσίδα που συνδέει το εμπόριο με τον παραγωγό για όλο και πιο ασφαλή προϊόντα διατροφής. Επομένως έχουμε τη δύναμη να αλλάξουμε τον τρόπο παραγωγής, καλλιέργειας, κτηνοτροφίας προς το καλύτερο συνολικά. Η επιλογή βιολογικών προϊόντων διατροφής, και όχι μόνο, θα μπορούσε να ενταχθεί σε έναν και μόνο τίτλο: Για τον άνθρωπο και για τον πλανήτη.

Οσο επιλέγουμε βιολογικά προϊόντα, ασκούμε πίεση ως καταναλωτές στην αλυσίδα που συνδέει το εμπόριο με τον παραγωγό για όλο και πιο ασφαλή προϊόντα διατροφής

www.minagric.gr/index.php/el/forfarmer-2/biologikgeorgiaktinotroia

efsynBIO

Σπιτικά προϊόντα από μικρές μονάδες της ελληνικής υπαίθρου πιτικά προϊόντα από μικρές μονάδες της ελληνικής υπαίθρου κερδίζουν συνεχώς έδαφος στις αγορές ένεκα της στροφής των καταναλωτών στην υγιεινή διατροφή. Οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού αγροτικού επιχειρείν, όπως η μεγάλη βιοποικιλότητα, οι ευνοϊκές κλιματικές και γεωμορφολογικές συνθήκες για παραγωγή υψηλής ποιότητας βιολογικών προϊόντων, η εξαιρετική κατάσταση του περιβάλλοντος σε αρκετές περιοχές, η περιορισμένη παραγωγή, το μικρό μέγεθος των εκμεταλλεύσεων, η υψηλή αναγνωρισιμότητα των τοπικών προϊόντων, είναι ορισμένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας. Οι προοπτικές παραγωγής βιολογικών προϊόντων υψηλής ποιότητας ενισχύονται και από την ευρωπαϊκή τάση επιστροφής σε αυθεντικά προϊόντα υψηλής ποιότητας. Γεγονός το οποίο δημιουργεί έντονες προσδοκίες τόσο από πλευράς παραγωγών όσο και επιχειρηματιών, οι οποίοι φαίνεται να αναζητούν «ανάσα ρευστότητας», ώστε να βρουν οδό διαφυγής για τη βελτίωση της θέσης τους. Τη στήριξη αυτή παρέχει το πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας & Κτηνοτροφίας της Τράπεζας Πειραιώς από το 2013. Η Τράπεζα εξασφαλίζει στον αγρότη, πέραν της χρηματοδότησης, την πώληση και την πληρωμή της παραγωγής του, συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στη δημιουργία σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ όλων των συμμετεχόντων στην αγροδιατροφική αλυσίδα. Η χρηματοδότηση των αγροτών, των

Η Ελλάδα διαθέτει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα για την παραγωγή βιολογικών προϊόντων υψηλής ποιότητας. Οι παραγωγοί και οι επιχειρηματίες αναζητούν «ανάσα ρευστότητας», μέσω του προγράμματος Συμβολαιακής Γεωργίας της Τράπεζας Πειραιώς

Ομάδων και των Οργανώσεων παραγωγών, των Συνεταιρισμών και των επιχειρήσεων, από την Τράπεζα Πειραιώς αποσκοπεί στην παραγωγή ποιοτικών προϊόντων, που είναι ανταγωνιστικά. Προϊόντα με σύγχρονες προδιαγραφές, καινοτόμα, αναγνωρίσιμα τόσο στην εθνική όσο και στη διεθνή αγορά. Δυο εταιρείες του κλάδου βιολογικής γεωργίας, που δραστηριοποιούνται στην εγχώρια και στις διεθνείς αγορές, οι: ΑΣΠΕΡΣΑ ΕΠΕ και ΒΙΟΚΑΡΠΟΣ ΑΕ επέλεξαν τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας της Τράπεζας Πειραιώς. ▪ ΑΣΠΕΡΣΑ ΕΠΕ. Με δυο δεκαετίες στο ενεργητικό της, η εταιρεία από το Καστέλι Κισσάμου, της οποίας πρόεδρος είναι ο Νεκτάριος Μαραθάκης, διαχειρίζεται ετησίως περί τους 4.000 τόνους βιολογικών φρούτων και λαχανικών, που παράγουν περισσότεροι από 500 καλλιερ-

γητές της Κρήτης, με το brand name «Βιο-Κρήτη». Το 90% της παραγωγής της εξάγεται τυποποιημένο στις ευρωπαϊκές αγορές, όπως Αυστρία, Γερμανία, Δανία, Ολλανδία, Βουλγαρία, Ρουμανία κ.ά. Η δυναμική πορεία της αγοράς των βιολογικών προϊόντων αποτελεί και την κύρια αιτία υιοθέτησης του προγράμματος Συμβολαιακής Γεωργίας της Τράπεζας Πειραιώς από την εταιρεία ΑΣΠΕΡΣΑ ΕΠΕ. Η ΑΣΠΕΡΣΑ ΕΠΕ ιδρύθηκε το 2000 από το βιολόγο Νεκτάριο Μαριανάκη και τον πολιτικό μηχανικό Νεκτάριο Μαραθάκη. Τυποποιεί αποκλειστικά κρητικά βιολογικά προϊόντα και την τελευταία πενταετία έχει έντονη εξαγωγική δραστηριότητα, καθώς τα προϊόντα που διακινεί στις ευρωπαϊκές αγορές έχουν υπερβεί το 80% του κύκλου εργασιών της. Η ΑΣΠΕΡΣΑ ΕΠΕ απασχολεί 50 άτομα σε ένα χώρο 2.500 τ.μ. στην περιοχή Καστελίου Κισσάμου της Κρήτης.

▪ ΒΙΟΚΑΡΠΟΣ ΑΕ. Στην οικογενειακή φάρμα πλέον των 400 στρεμμάτων στο Μαλανδρένι Αργολίδας η οικογένεια Μαυρόγιαννη καλλιεργεί αποκλειστικά βιολογικά φρούτα και λαχανικά. Τα δικά της προϊόντα, όπως και εκείνα που φθάνουν στην εταιρεία από πλέον των 200 παραγωγών, διοχετεύονται στην εγχώρια και την παγκόσμια αγορά. Η εταιρεία βιολογικών προϊόντων από την Αργολίδα έχει επενδύσει σε μια σειρά προϊόντων ξηρού φορτίου με το μπραντ «Ευbio», η οποία αφορά επίσης βιολογικά προϊόντα υγιεινής διατροφής, επιλεγμένα από την Ελλάδα ή το εξωτερικό. Η πώλησή τους γίνεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, από εξειδικευμένα καταστήματα βιολογικών προϊόντων και αλυσίδες σουπερμάρκετ. Την άμεση και ποιοτική παράδοση των προϊόντων της σε όλη τη χώρα διασφαλίζει ο ιδιόκτητος στόλος 15 φορτηγών ψυγείων. Τα επενδυτικά σχέδια της Βιοκαρπός διευκολύνονται από τη συμμετοχή της στο πρόγραμμα Συμβολαιακής Γεωργίας της Τράπεζας Πειραιώς. Η ιστορία της οικογένειας ξεκινάει από τον προπάππου Μιχαήλ Μαυρόγιαννη. Η Βιοκαρπός ΑΕ ιδρύθηκε το 2006 και από τότε προσφέρει μεγάλη γκάμα βιολογικών προϊόντων στην εγχώρια και την εξωτερική αγορά, τα οποία καλλιεργούνται στην οικογενειακή φάρμα ή από άλλους παραγωγούς σε όλη τη χώρα.

efsynBIO

Συνέντευξη

ΔΉΜΉΤΡΉΣ ΜΠΙΛΑΛΉΣ

«Θα τριπλασιαστεί η ανάγκη για φαρμακευτική κάνναβη» Να δοθεί άδεια έρευνας με ποικιλίες φαρμακευτικής κάνναβης για THC στα Πανεπιστήμια και να γίνει άμεσα σαφής καθορισμός του τελικού προϊόντος που θα παράγεται, προκειμένου να προχωρήσουν οι μεγάλες επενδύσεις στην Ελλάδα, που βρίσκονται εν αναμονή των τελικών τροπολογιών του θεσμικού πλαισίου, ζητά ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου, Δημήτρης Μπιλάλης. υναντηθήκαμε με τον Δημήτρη Μπιλάλη στο γραφείο του και μιλήσαμε για τη συνεισφορά του Γεωπονικού Πανεπιστημίου στις επαφές με επενδυτικά κεφάλαια, το πρόγραμμα που «τρέχει» σε συνεργασία με τη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών για την παραγωγή ελαίου CBD και πήραμε ένα αξιόλογο κομμάτι γνώσης.

Πού βρισκόμαστε σήμερα σε σχέση με τη φαρμακευτική κάνναβη; Εχουμε ολοκληρωμένο θεσμικό πλαίσιο από τον Μάιο του ’18, ενώ αυτήν τη στιγμή οι πληροφορίες μας λένε ότι υπάρχουν τριάντα πέντε αιτήσεις -ίσως έχουν αυξηθεί από χθες ή προχθές- και δύο ήδη εγκεκριμένες άδειες εγκατάστασης. Η μία αφορά την περιοχή της Θεσσαλίας, κοντά στη Λάρισα, η άλλη είναι στην Κορινθία, στο Λουτράκι. Βέβαια το θεσμικό πλαίσιο έχει ακόμη κάποια κενά, οπότε σίγουρα απαιτούνται κάποιες τροποποιήσεις από τον ΕΟΦ και το υπ. Υγείας, που αφορούν κυρίως τον τύπο του τελικού φαρμακευτικού προϊόντος. Εννοείτε περιεκτικότητα, αναγκαίες πιστοποιήσεις, τι ακριβώς; Το ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά, σε τι μορφή θα είναι το τελικό προϊόν. Αν θα είναι υγρό ή αν θα είναι ξηρή ταξιανθία. Οι επενδύσεις αυτές είναι ξένων εταιρειών; Απ’ όσες εμείς συνεργαζόμαστε, στη συντριπτική τους πλειονότητα είναι ξένα κεφάλαια. Υπάρχουν όμως και ελληνικές επενδύσεις που έχουν ζητήσει και τη βο-

ήθεια του Πανεπιστημίου, οι οποίες προσεγγίζουν σε αξία το μισό δισεκατομμύριο συνολικά. Για τι μεγέθη εκτάσεων μιλάμε; Οι εκτάσεις κατά μέσο όρο είναι γύρω στα 20 με 30 στρέμματα για κάθε μονάδα. Δεν θα ξεπεράσουμε δηλαδή τα 1.000 στρέμματα συνολικά. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα, νομίζω, κάνει ένα μεγάλο βήμα και δεν πρέπει να χάσει την ευκαιρία να μπει σε έναν νέο χώρο βιομηχανικού φυτού, που θα δώσει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα όσον αφορά το εισόδημα και την απασχόληση. Γιατί πρέπει να πούμε ότι μια μονάδα σαράντα στρεμμάτων μπορεί να απασχολεί γύρω στα διακόσια άτομα προσωπικό. Οπότε, αν έχουμε 300 μονάδες με διακόσιους εργαζόμενους, μιλάμε για 6.000 με 7.000 θέσεις εργασίας. Μάλιστα, πολλές από αυτές θα απαιτήσουν μεγάλο αριθμό επιστημόνων, γεωπόνων, φαρμακοποιών και χημικών. Αρα αντιλαμβάνεστε ότι είναι κι ένα βήμα ανάσχεσης του brain drain. Οι μονάδες θα είναι καθετοποιημένες; Σύμφωνα με τη νομοθεσία, πρέπει να υπάρχει πλήρης καθετοποίηση. Δηλαδή, να μπαίνει σπόρος και να βγαίνει φάρμακο από τη μονάδα. Γι’ αυτόν τον λόγο δεν θεωρούνται γεωργικές εκμεταλλεύσεις αλλά φαρμακοβιομηχανίες. Και βέβαια έτσι εισάγεται και η γεωπονική επιστήμη στην παραγωγή του φαρμάκου. Αλλες, πολύ πιο ώριμες χώρες που έχουν προχωρήσει, όπως ο Καναδάς, οι Ην. Πολιτείες, η Νότια Αφρική, η Αυστραλία και ιδιαίτερα η Νέα Ζηλανδία και η Τα-

efsynBIO

Συνέντευξη

efsynBIO

10 Συνέντευξη

σμανία έχουν καθετοποιημένες μονάδες και μάλιστα οι Αυστραλοί είναι ένα βήμα μπροστά, γιατί παράγουν και οπιούχα σκευάσματα για φαρμακευτική χρήση, για διανομή δηλαδή σε φαρμακεία. Να ξαναγυρίσουμε στον τύπο του προϊόντος που θα παράγουν οι εταιρείες. Μιλάμε για λάδι CBD ή κρυστάλλους, ταξιανθίες και λάδια THC; Ο νόμος το 2018 άλλαξε στην Ελλάδα, με έμφαση στην παραγωγή του THC (τετραϋδροκανναβινόλη). Οπως ξέρετε, η κάνναβη παράγει δύο σημαντικές φαρμακευτικές ουσίες. Η μία είναι το CBD (κανναβιδιόλη), που δεν είναι ψυχοτρόπος και προέρχεται από βιομηχανικές ποικιλίες κάνναβης, των οποίων επιτρέπεται η καλλιέργεια. Αυτό που μας αφορά είναι η δεύτερη ουσία της φαρμακευτικής κάνναβης, το THC, που έχει ψυχοτρόπους ιδιότητες. Από τη μια λοιπόν έχουμε τα παραφαρμακευτικά προϊόντα και τρόφιμα (αλεύρι, τσάι, σπόροι, μέχρι και γλειφιτζούρια) και λάδια CBD διαφόρων περιεκτικοτήτων και από την άλλη έχουμε τις ταξιανθίες, κρυστάλλους και λάδια διαφορετικών περιεκτικοτήτων σε THC. Ο κόσμος ακόμη δεν έχει την κατάλληλη γνώση, δεν ξέρει ότι άλλο είναι το CBD και άλλο το THC. Υπάρχει σύγχυση. Αυτή τη στιγμή πάμε να παραγάγουμε μια γκάμα προϊόντων THC με ετικέτα ξένων εταιρειών ή μιλάμε και για ελληνικό brand; Πιστεύω, και από τις εταιρείες που υποστηρίζουμε ως Πανεπιστήμιο, ότι επιθυμία τους είναι να εξάγουν στη Γερμανία κυρίως ξηρό ανθό (ταξιανθίες). Η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη. Το σύστημα διανομής κάνναβης στη χώρα ξεπερνά τα πέντε δισεκατομμύρια ετησίως και εκτιμούν ότι μέχρι το 2025 θα είναι γύρω στα 12 δισ. Με όσες γερμανικές εταιρείες έχουμε μιλήσει, διαπιστευμένες από το υπ. Υγείας της Γερμανίας για διανομή κάνναβης, το 90% των σκευασμάτων είναι ξηρός ανθός. Αρα κι εμείς πρέπει να προσαρμόσουμε το τελικό προϊόν μας στις απαιτήσεις της αγοράς, της γερμανικής εν προκειμένω, γιατί είναι η κυρίαρχη αγορά που θα εξάγουμε. Επομένως, θα πρέπει να εξάγουμε σύμ-

Φυτά κάνναβης από τις πειραματικές καλλιέργειες του Γεωπονικού Πανεπιστημίου

φωνα και με τη νομοθεσία του κράτους υποδοχής του προϊόντος, που σημαίνει σύμφωνα με τα CMP’s (Good Manufacture Practices), απαραίτητα για την πιστοποίησή του ως ασφαλούς για χρήση προϊόντος και σύμφωνα με τις απαιτήσεις της αγοράς. Επομένως οι εταιρείες θα πρέπει να έχουν ήδη συνάψει συμφωνίες για να ξέρουν πώς θα κινηθούν. Φυσικά. Συμφωνία ναι μεν μπορεί να κάνει σήμερα μια εταιρεία, αλλά εάν δεν καταλήξουμε στη μορφή του τελικού φαρμακευτικού προϊόντος σύμφωνα με το υπ. Υγείας, θα είμαστε υπόλογοι ως χώρα έναντι των επενδυτών. Ενα μεγάλο επενδυτικό σχέδιο, μια επένδυση δώδεκα, δεκαπέντε, είκοσι εκατ. ευρώ που είναι η κάθε μονάδα, αντιλαμβανόμαστε ότι είναι ένα ρίσκο, το οποίο θα πρέπει να καλυφθεί και να υποστηριχτεί και από το θεσμικό πλαίσιο. Μάλιστα, οι μέχρι τώρα καθυστερήσεις ανησυχώ ότι αναστέλλουν την

επιθυμία των επενδυτών, δεδομένου ότι σιγά σιγά εμφανίζονται χώρες, όπως η Πορτογαλία, που τροποποιούν το θεσμικό τους πλαίσιο για να μπουν κι αυτές, γιατί

Σιγά σιγά, εμφανίζονται χώρες, όπως η Πορτογαλία, που τροποποιούν το θεσμικό τους πλαίσιο για να μπουν στην παραγωγή φαρμακευτικής κάνναβης, γιατί είδαν την ευκαιρία της Ελλάδας

efsynBIO

Συνέντευξη 11

Ο Δημήτρης Μπιλάλης με την εκπρόσωπο του FAO για τη Λατινική Αμερική Εve Crowley, την υποψήφια διδάκτορα Α. Φωλίνα και τη δρα Ι. Κακαμπούκη

είδαν την ευκαιρία της Ελλάδας. Οπως και η γείτων χώρα, η Τουρκία, που ξεκινάει τη διαδικασία αλλαγής της νομοθεσίας της, και η Ιταλία που επίσης έχει εκφράσει το ενδιαφέρον της. Αρα, δεν πρέπει να χάσουμε την ευκαιρία, ακόμη και στον ανταγωνισμό, η χώρα να μπει στην πράσινη βιομηχανία. Πράσινη βιομηχανία είναι να φτιάχνεις φάρμακα από φυτά, να φτιάχνεις απορρυπαντικά φιλικά στο περιβάλλον… Που είναι ο στόχος για αειφόρο ανάπτυξη όπως τίθεται από την Ε.Ε. Ακριβώς. Και μάλιστα σε έναν τομέα υψηλού επενδυτικού κεφαλαίου και υψηλής απόδοσης. Τι έγινε στην Ελλάδα και ξαφνικά βιώσαμε αυτήν την έκρηξη επιχειρηματικής δραστηριοποίησης γύρω από την κάνναβη; Ενώ δεν υπήρχε καν σαν λέξη στο λεξιλόγιό μας, μέσα σε δυο-τρία χρόνια έχουμε φτάσει στην πλήρη αναστροφή του κλίματος. Η πρώτη φορά που αναφέρθηκα στην

κάνναβη ήταν το 2004, τονίζοντας ότι πιστεύω στις βιομηχανικές καλλιέργειες και στην καλλιέργεια κάνναβης, που πιθανόν να γίνει ο σύγχρονος καπνός στην εποχή μας. Συνέβησαν διάφορα. Κατ’ αρχήν η κοινωνία ωρίμασε, βελτίωσε τη γνώμη της, κατάλαβε ότι δεν είναι ένα κακό φυτό. Συνήθως κακή χρήση υπάρχει, το φυτό δεν φταίει σε τίποτα. Το δεύτερο ήταν ότι εξοικειωθήκαμε με τη βιομηχανική κάνναβη που άρχισε να μπαίνει στις καλλιέργειες για άλλες χρήσεις. Για ίνα, για μονωτικά, για πάνελ, για χαρτί κ.ο.κ. Επίσης, στον δυτικό κόσμο ένα άλλο στοιχείο που εισήγαγε πλέον την κάνναβη, είναι ότι χώρες όπως ο Καναδάς, οι Ην. Πολιτείες μπήκαν δυναμικά στην καλλιέργεια της φαρμακευτικής κάνναβης. Στη συνέχεια χώρες, όπως η Γερμανία, άρχισαν να το διανέμουν και να το συνταγογραφούν επίσημα στην κάρτα ασθενούς. Ετσι, η ανάγκη να εξασφαλίσουν αυτές οι χώρες τις απαραίτητες ποσότητες για το δίκτυο εμπορίας τους ώστε να καλύψουν τους ασθενείς τους, οδήγησε σε μια πίεση, η οποία συνδυάστηκε με την απόφαση των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, που έριξαν την THC από τον πίνακα Α (ναρκωτικών ουσιών) στον πίνακα Β, στις ήπιες δηλαδή ψυχοτρόπους ουσίες, ανοίγοντας ένα παράθυρο να ξαναφέρουμε την καλλιέργεια στο προσκήνιο.

Στο ερώτημα «και γιατί στην Ελλάδα;» νομίζω ότι υπήρξε ένα καλό πολιτικό timing, με ανθρώπους με ανοιχτά μυαλά που μπόρεσαν να δουν την ευκαιρία που αναδυόταν, απ’ όλα τα υπουργεία θα έλεγα, από το Γεωργίας, το Υγείας, το Προστασίας του Πολίτη, το Δικαιοσύνης και το Ανάπτυξης, γιατί εμπλέκονται πάρα πολλοί φορείς. Εχουμε να επιδείξουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα στην καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης; Η Ελλάδα έχει διάφορα συγκριτικά πλεονεκτήματα. Το ένα είναι ο ήλιος. Το 50% του κόστους παραγωγής στον Καναδά είναι ο ηλεκτρισμός. Αρα μειώνουμε το κόστος παραγωγής όσον αφορά τις απαιτήσεις σε φως. Το δεύτερο είναι ότι η Ελλάδα είναι χώρα της Ε.Ε. και μπορεί εύκολα να στείλει προϊόν στη Γερμανία, που όπως σας είπα είναι η μεγαλύτερη αγορά αυτήν τη στιγμή. Συν το μικρό κόστος παραγωγής σε σχέση με άλλες χώρες. Γι' αυτό έγινε η μεγάλη έκρηξη. Κι αμέσως μόλις άλλαξε η εθνική μας νομοθεσία -εγώ δεν περίμενα τόσο μεγάλο αριθμό αιτήσεων, θα περάσουμε τις πενήντα αιτήσεις- συνεχώς κάνουμε συναντήσεις στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο με μεγάλες εταιρείες που εκφράζουν ενδιαφέρον να επενδύσουν. Μπορώ να πω μάλιστα ότι πρώτα ξεκίνησαν οι μικρότεροι επενδυτές και οι πολύ μεγάλοι

efsynBIO

12 Συνέντευξη ακολουθούν τώρα. Γι’ αυτό επιμένω ότι πρέπει άμεσα να ετοιμάσουμε πλήρως το θεσμικό μας πλαίσιο. Κάποιοι επενδυτές εκφράζουν επιθυμία για 100, 150 στρέμματα, μιλάμε δηλαδή για 100, 150 και πλέον εκατομμύρια μόνο η επένδυση. Οχι, δεν μπορώ να αναφερθώ ονομαστικά, γιατί έχουμε συνάψει συμβάσεις μαζί τους ως ΓΠΑ. Μπορώ να σας πω όμως ότι υπάρχει εταιρεία που ενδιαφέρεται για παραγωγή CBD, για υπαίθρια δηλαδή καλλιέργεια βιομηχανικής κάνναβης χαμηλής περιεκτικότητας σε THC, κι έχει ένα πλάνο να φτάσει τα 100.000 στρέμματα. Μιλάμε για τεράστια έκταση. Επαναλαμβάνω ότι η καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης είναι υψηλής βιοτεχνολογικής γνώσης, καθετοποιημένη, αποκλειστικά και μόνο σε θερμοκήπια, σε διαφορετικούς χώρους κάθε στάδιο της καλλιέργειας και επεξεργασίας, είναι σαν ένα μικρό εργοστάσιο. Οσον αφορά το περιβαλλοντικό αποτύπωμα αυτών των μονάδων, γιατί ακούω πάρα πολλά τρελά πράγματα για τις μονάδες που γίνονται στη Θήβα, ότι θα ρυπανθεί το κανάλι της Υλίκης που τροφοδοτεί την Αθήνα με νερό κ.λπ. Τον διακόπτω παραξενεμένη

δες, που είναι κλειστές όχι για να μη βγει κάτι έξω, αλλά για να μην μπει τίποτα μέσα -σε επίπεδο μικροβίων και χημικών αναφερόμαστε-, μιλάνε για μη φιλοπεριβαλλοντική καλλιέργεια; Να πούμε ότι η καλλιέργεια φαρμακευτικής κάνναβης είναι αποκλειστικά βιολογική. Ακριβώς! Γιατί για να στείλουμε στη Γερμανία προϊόν, οι Γερμανοί θέλουν να αποδείξουμε ότι παράγουμε με ασφαλή τρόπο, ότι καλύπτουμε τα GMP’s. Οτι ακολουθούμε δηλαδή και τα Good Agriculture και τα Good Μanufacture Practices, έτσι ώστε το τελικό προϊόν να μην έχει α) μικροβιακό φορτίο, β) αγροχημικά, γ) βαρέα μέταλλα. Επομ έ νως ό,τι υδατοδιαλυτά λιπάσματα ρίξεις ή ό,τι χρειαστείς για την καταπολέμηση αφίδων, μυκήτων, εντόμων, το κάνεις μόνο με organic σκευάσματα. Γιατί αν ψεκάσεις το προϊόν με αγροχημικά, δεν μπορείς να το πουλήσεις. Το πετάς και μαζί του πετάς και τα εκατομμύριά σου. Επομένως είναι φιλοπεριβαλλοντική καλλιέργεια. Ξέρετε, πιστεύω ότι η πράσινη ανάπτυξη, το να σέβεσαι το περιβάλλον, το να παράγεις ένα ασφαλές προϊόν, είναι ιερή πράξη για έναν καλλιεργητή και σχετίζεται πολλές φορές και με τη συνείδηση του γεωπόνου. Οποιος σέβεται το περιβάλλον σε πρώτο βαθμό, σέβεται και τον άνθρωπο. Ενώ το αντίθετο δεν συμβαίνει πάντα. Δεν μπορεί ο αναπτυγμένος δυτικός κόσμος να ακολουθεί σήμερα τα αγροχημικά ως τη μοναδική λύση και διέξοδο.

Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα κάνει ένα μεγάλο βήμα και δεν πρέπει να χάσει την ευκαιρία να μπει σε έναν νέο χώρο βιομηχανικού φυτού, που θα δώσει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα όσον αφορά το εισόδημα και την απασχόληση

Μα, τέτοιες μονάδες δεν θα έχουν και επεξεργασία των αποβλήτων τους; Τα πάντα. Είναι υπερσύγχρονες. Αλλά είναι λίγο ειρωνικό να λέγονται τέτοια πράγματα, όταν δίπλα υπάρχουν καλλιέργειες με καλαμπόκι και βαμβάκι, όπου πέφτουν λιπάσματα και ζιζανιοκτόνα. Κι όπως ξέρουμε, ένα εντομοκτόνο σε ultra low ψεκασμό με τον αέρα μπορεί να μεταφερθεί έως και 20 χιλιόμετρα. Κι εδώ που θα έχουμε κλειστές μονά-

Σε αυτές τις επενδύσεις πώς συμμετέχετε; Στον σχεδιασμό γραμμής παραγωγής, στη βελτίωση των ποικιλιών και του πολλαπλασιαστικού υλικού, στην εκπαίδευση

efsynBIO

Συνέντευξη 13

προσωπικού ως Πανεπιστήμιο, αλλά από τη στιγμή που θα ξεκινήσουν να λειτουργούν και στο κομμάτι έρευνας και ανάπτυξης. Στην Ελλάδα χρειαζόμαστε ακόμη μία αλλαγή στο θεσμικό πλαίσιο, που θα δίνει το δικαίωμα σε εκπαιδευτικά ιδρύματα και κλινικές να κάνουν έρευνα για το THC, υπό όρους πάντα (συγκεκριμένα θερμοκήπια, με φύλαξη, με κλείδωμα κ.λπ.). Κι αυτό είναι στρατηγικό βήμα. Γιατί; Γιατί αν μου δώσει το δικαίωμα να κάνω έρευνα στο Πανεπιστήμιο, θα παραγάγω μια τεχνογνωσία που θα μπορώ να την εξάγω από το πανεπιστήμιο και να παραγάγω και επιστήμονες που θα μπορούν να δουλέψουν σε πολλές εταιρείες. Σε αντίθετη περίπτωση, θα πρέπει να πηγαίνω μέσα στις εταιρείες και να κάνω κατά παραγγελία την έρευνα. Αυτό θα περιορίσει όμως το δικό μου εκπαιδευτικό προϊόν και το δικό μου εκπαιδευτικό αγαθό.

τη βιολογική καλλιέργεια επτά - οκτώ κύριων ποικιλιών που είναι προσαρμοσμένες για την Ελλάδα. Εμείς ήδη επί τρία χρόνια καλλιεργούμε κάνναβη και αξιολογούμε τις ποικιλίες. Τώρα όμως θα το κάνουμε στο πλαίσιο προγράμματος πιο ολοκληρωμένα. Για να δούμε τι; Πώς η βιολογική γεωργία, η τεχνική καλλιέργειας και η ποικιλία διαφοροποιούν το CBD στο φυτό της κάνναβης. Ταυτόχρονα θα πάρουμε πάνω από 100 δείγματα και ερωτηματολόγια από όλες τις καλλιέργειες, σε όποια περιοχή κι αν καλλιεργηθούν τα επόμενα δύο χρόνια, για να δούμε πώς η περιοχή, οι συνθήκες καλλιέργειας και η ποικιλία αυξάνουν, μειώνουν ή βελτιώνουν την περιεκτικότητα σε CBD, προκειμένου να καταλήξουμε σε τελικές προτάσεις για τους παραγωγούς που θέλουν να παράξουν CBD, ποια είναι δηλαδή η καλύτερη ποικιλία για κάθε περιοχή. Και βέβαια μιλάμε πάντα για υπαίθρια καλλιέργεια. Δεδομένου ότι το CBD κυρίως είναι για τρόφιμα και παραφαρμακευτικά προϊόντα (κρέμες, σαμπουάν, αλοιφές), δεν είναι για φάρμακο, το κόστος καλλιέργειας σε θερμοκηπιακές μονάδες θα ήταν υπερπολλαπλάσιο, οπότε οι παραγωγοί δεν θα μπορούσαν να αντεπεξέλθουν στον ανταγωνισμό.

Η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη αγορά αυτήν τη στιγμή στην Ευρώπη. Το σύστημα διανομής κάνναβης στη χώρα ξεπερνά τα πέντε δισ. ετησίως

Μα και της χώρας το αγαθό. Ακριβώς. Η Ελλάδα θα είναι σε θέση -αν γίνει αυτή η αλλαγή της τροπολογίαςνα εξαγάγει τεχνογνωσία, να εξάγουμε τα δικά μας μυαλά και να διατηρήσει η χώρα την πρωτοκαθεδρία. Αν η Ελλάδα είναι η χώρα που θα μπει πρώτη στην παραγωγή και θα παραγάγει τεχνογνωσία, οποιαδήποτε άλλη χώρα υποστηρίξουμε, θα είναι δορυφόρος της χώρας που αναπτύσσει τη γνώση. Το ίδιο δηλαδή που έγινε στην Αμερική με τη Silicon Valley, που κράτησαν την τεχνογνωσία και την άνοιξαν στα πανεπιστήμια. Μιλήσατε για άλλο ένα πρόγραμμα που «τρέχει» το ΓΠΑ σε σχέση με τη βιομηχανική κάνναβη. Σε κοινή πρόταση που κάναμε με τη Φαρμακευτική Σχολή -το εργαστήριο του κ. Σκαλτσούνη και το δικό μας εργαστήριο Γεωργίας- «τρέχουμε» ένα ερευνητικό πρόγραμμα, όπου θα αξιολογήσουμε

Ποιοι αγρότες θα βάλουν κάνναβη; Οσοι έβαζαν καλαμπόκι, γιατί έχει περίπου την ίδια καλλιεργητική τεχνική και χρειάζονται τα ίδια μηχανήματα συγκομιδής. Κάποιοι λένε ότι πρόκειται για ενεργοβόρο καλλιέργεια. Οτι απαιτεί πολύ νερό. (Χαμογελάει). Θέλει τόσο νερό όσο και το καλαμπόκι. Κι αυτή τη στιγμή το καλαμπόκι καλλιεργείται σε ενάμισι εκατ. στρέμματα τουλάχιστον. Η κάνναβη σε ιδανικό σενάριο το πολύ να φτάσει τα 50100 χιλιάδες στρέμματα.

14 Συνέντευξη

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΚΑΝΝΑΒΗΣ

Να δοκιμάσω; Φυσικά!

efsynBIO

Νέα τάση 15

πό τη στιγμή που ξεκίνησαν, μερικά χρόνια πριν, οι καλλιέργειες κάνναβης (Cannabis Sativa L.) και στην Ελλάδα, η αγορά πια ήταν έτοιμη και άνοιξε την αγκαλιά της σε μια μεγάλη ποικιλία προϊόντων με βασικό συστατικό την κάνναβη. Τα πρώτα που είδαν το εμπορικό ράφι, ήταν οι σπόροι και το τσάι κάνναβης, το αλεύρι αλλά και το λάδι κάνναβης, τόσο για χρήση στο φαγητό όσο και για καλλυντική χρήση. Σήμερα η αγορά βρίθει διατροφικών προϊόντων κάνναβης, με μια ποικιλία ειδών, από γλειφιτζούρια, σοκολάτες, μπάρες πρωτεΐνης μέχρι παστέλια, ζυμαρικά, καφέ, ενεργειακά ποτά ή ακόμη και μπίρες. Τα πάντα εν αφθονία, ελληνικά και εισαγόμενα.

1. ΚΑΝΝΑΒΙΟ Το αλεύρι κάνναβης δεν περιέχει γλουτένη και από την εταιρεία προτείνεται ως «ιδανικό για να φτιάξουμε μπάρες δημητριακών, πίτσες, κρέπες, παξιμάδια, κέικ, χυμούς, σέικ». Στο ζύμωμα θα πρέπει πάντα να είναι σε πρόσμιξη μέχρι 25% με άλλα αλεύρια γιατί δεν φουσκώνει.

2. Medi oils Το βούτυρο από αποφλοιωμένους σπόρους κάνναβης είναι πηγή πλούσια σε Ω3 και Ω6 λιπαρά οξέα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί όπως όλα τα βούτυρα. Από την ίδια εταιρεία βρίσκουμε χειροποίητα κριτσίνια από αλεύρι δίκοκκο και αλεύρι κάνναβης, με χουρμάδες ως γλυκαντικό μέσο.

Τα ζυμαρικά είναι από αλεύρι σκληρού σίτου της παραδοσιακής ποικιλίας «Λήμνος» (από το βιολογικό αγρόκτημα «Θύσανος») και από αλεύρι που προέρχεται από σπόρους κάνναβης βιολογικής καλλιέργειας από τις καλλιέργειες της «ΚΑΝΝΑΒΙΟ» στη Μαγνησία».

3. Arcan Πιστοποιημένης βιολογικής καλλιέργειας τσάι, από άνθη και σπόρους μη επεξεργασμέν ης κ λω σ τ ικής κάνναβης, π λούσ ιας σ ε κανναβιδιόλη. Συλλέγεται 3

efsynBIO

16 Νέα τάση

και αποξηραίνεται χειρωνακτικά. Χειροποίητο και το παστέλι με σπόρους κάνναβης. Οι καλλιέργειες βρίσκονται στην Αρκαδία.

4. CBD Greece

Α λεσ μ έ νος καφές Cannabissimο, μ ε άνθη κάν ναβης, πλούσιος σε περιεκτικότητα CBD. Από επιλεγμένες ποικιλίες καφέ, 90% Arabica, 10% Robusta, εμπλουτισμένος με άνθη cannabis sativa, που σύμφωνα με την εταιρεία «αυξάνουν την αντιοξειδωτική δράση του ενώ περιέ χ ει σ ημαν τικά λιγότερη καφεΐνη (ώς και 20%) από τους συμβατικούς καφέδες». Χειροποίητη βελγική σοκολάτα Cannadora, 100% vegan, σε πρόσμιξη με αποφλοιωμένους και ολόκληρους σπόρους κάνναβης.

5. Canna cake Απ’ ευθείας από το Αμσ τερν ταμ, κατεψυγ μένο κέικ σοκολάτας – θα το βρείτε σε ακόμη 5 γεύσεις (λεμόνι, μάνγκο, φράουλα, μούρο, βανίλια) από την εταιρεία Canna Trade. Από την ίδια εταιρεία βρίσκουμε γλειφιτζούρια, σοκολάτες, μπράουνις μέχρι... μαλλί της γριάς, όλα με κάνναβη.

7 ωμό, π.χ. σε σαλάτες.

7. Καρακάνας Κασέρι «KaraCanna», που παράγεται με προσθήκη βιολογικής καλλιέργειας ανθού και σπόρου βιομηχανικής κάνναβης (Sativa L.) από το τυροκομείο Καρακάνας, που βρίσκεται στη Μαγνησία.

8. Pura Vida 5

1. Το οργανικό, raw μέλι με CBD (κάν ναβη full spectr um) μπορεί να χρησ ιμοποιηθεί όπως και το κοινό μέλι. Το συγκεκριμένο δεν έχει υποστεί θερμική επεξεργασία ούτε φιλτράρισμα, ενώ η εταιρεία εγγυάται ότι περιέχει γύρη και πρόπολη. 2. Oργανική, raw πρωτεΐνη κάνναβης. Μπορεί να προστεθεί στο γιαούρτι, στα δημητριακά, να φτιάξουμε σμούθις ή και μπάρες ενέργειας. Χωρίς γλουτένη, λακτόζη, τρανς λιπαρά ή μεταλλαγμένες ουσίες.

6. Αχελώος Κάνναβη Λάδι 100% κάνναβης από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Φυτειών Αιτωλοακαρνανίας, πλούσιο σε Ω3 και Ω6 λιπαρά οξέα. Το ψυχρής έκθλιψης λάδι κάνναβης είναι κατάλληλο για χρήση

9. Kannevia Ελαιόλαδο αρωματισμένο με άνθη και σπόρους βιομηχανικής κάνναβης, από το οικογενειακό αγρόκτημα του Βαγγέλη Ματράκα, που βρίσκεται στα Ψαχνά Ευβοίας. Δικό του και το τσάι Kannevia από άνθη βιομηχανικής κάνναβης, μαζεμένα με το χέρι. «Περιέχει τερπένια και κανναβινοειδή, κανναβιδιόλη CBD, σπόρους κάνναβης πλούσιους σε Ω3/Ω6 λιπαρά οξέα και φυτι κ ή πρωτεΐν η» όπως αναγράφεται στη σ υσ κ ε υασ ία του. Ε κ τός από το να φτιάξουμ ε ζ εσ τό ρόφημα, οι ανθοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν και σε 9 σαλάτες ή χυμούς.

10. The Hempers Αλάτι Ιμαλαΐων με άνθη και φύλλα κάνναβης βιολογικής καλλιέργειας, «Zelena Zeme. Cz», από την Τσεχία. Από την ίδια εταιρεία βρίσκουμε ζυμαρικά, φουζίλι και ριγκατόνι.

11. Le Cannabis Ενεργειακό ποτό, ανθρακούχο, μη αλκοολούχο, 10 με εκχύλισμα κάνναβης, ιβίσκο, καρότο και εξω-

efsynBIO

Νέα τάση 17

11 τικά φρούτα. Δεν περιέχει ταυρίνη, καφεΐνη, κρυσταλλική ζάχαρη, συντηρητικές ή τεχνητές αρωματικές ουσίες.

12. Happy drops Από 100% βιολογικής καλλιέργειας αποφλοιωμένους σπόρους κάνναβης το βούτυρο κάνναβης, χωρίς γλουτένη, ζάχαρη ή αλάτι. Πλούσιο σε πρωτεΐνη και Ω3, Ω6 λιπαρά οξέα. Hemponade λέγεται η λεμονάδα, από φρέσκο χ υμό κάν ναβης, που παράγεται με ψυχρή έκθλιψη. Δεν περιέχει ζάχα12 ρη αλλά χυμό σταφυλιού ως γλυκαντική ουσία.

13. CannaWine

Από την Ισπανία μάς έρχεται το κόκκινο, αρωματισμένο με εκχύλισμα κ άν ν α β ης π λ ο ύ σ ιο σ ε κανναβινοειδή κρασί, περιεκτικότητας 14,5% σε αλκοόλ. Με γλυκιά γεύση και νότες κόκκινων και μαύ13 ρων φρούτων.

14. EASTAR cannabis Το ενεργειακό ποτό κάνναβης που φτιάχνεται στην Ελλάδα, δεν περιέχει ζάχαρη, γενετικά τροποποιημένα σ υσ τατικά, ούτε ανιχνεύσιμο THC και έχει γεύση πορτοκάλι σε συνδυασ μό με ginseng και ginger. Περιέχει Β12 και 14 malic acid.

efsynBIO

18 Καινοτόμα προϊόντα

σαντίζομαι όταν βγαίνουν με ελληνικό cabernet, με ελληνικό merlot στην Ευρώπη. Εγώ θέ λω να βγούμε με ξινόμαυρα, με μαλαγουζιές, με τα δικά μας σαββατιανά που αντέχουν πάνω από έναν χρόνο, φτιαγμένα με τη δική μας τεχνογνωσία, χωρίς θειώδη. Οχι γιατί ζηλεύω, αλλά γιατί με αυτά ξεχωρίζει ο Ελληνας παραγωγός. Δεν μπορεί να βγει με γαλλική ποικιλία ο Ελληνας στον Γάλλο! Πρέπει να επενδύσουμε σε αυτό που είναι χαρακτηριστικά δικό μας και ανήκει στην παράδοσή μας», λέει η γενική διευθύντρια Εμμη Πανούση, ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού «Ηλέσιον», και συνεπικουρεί ο Γιώργος Κωστής, ο υπεύθυνος παραγωγής. Συναντηθήκαμε για να συζητήσουμε για τα πολλαπλώς καινοτόμα προϊόντα τους, που τα ανακάλυψα στη βιολογική λαϊκή. Τα κρασιά τους, τα ρύζια και τα βότανα που είναι γηγενή του τόπου τους. Η αλήθεια είναι ότι μέχρι που γνωριστήκαμε είχα δοκιμάσει μονάχα τις διάφορες ποικιλίες ρυζιού, τις ρυζογκοφρέτες και τα βότανά τους. Για το κρασί, διατηρούσα επιφυλάξεις, που όμως κατελύθησαν διά της εμπειρίας. Ομως ποια είναι η καινοτομία του «Ηλέσιον» που μου τράβηξε την προσοχή; Ας ξεκινήσουμε από τα κρασιά, που δεν έχουν καμία προσθήκη θειωδών – κάτι που είναι πολύ δύσκολο για να έχουμε καλό αποτέλεσμα, σύμφωνα με όσα μέχρις στιγμής γνωρίζαμε, αλλά σημαντικό, γιατί δίνει διέξοδο σε πολλούς ανθρώπους που έχουν αλλεργία στα θειώδη ή απλά θέλουν να πιουν κρασί στην πιο φυσική του μορφή. Αυτή είναι η καινοτομία τους: ότι ανέπτυξαν την τεχνογνωσία για την παραγωγή, την αναγέννηση, όπως λένε, του «Ακρατου Οίνου», κατά τα αρχαιοελληνικά πρότυπα. «Με βάση την καινοτομία του “Ηλέσιον”, καθένας μπορεί να έχει στο ποτήρι του κρασί, όσο ελαφρύ και όσο γλυκό το επιθυμεί, όπως γινόταν παραδοσιακά στην αρχαία Ελλάδα», λένε.

«Τ

Πώς το καταφέρατε; Αναλαμβάνει η Εμμη να μιλήσει, που τα κρασιά είναι η δική της γνώση. «Κατά τη διαδικασία της αναγέννησης του «άκρατου οίνου», δημιουργήσα-

«ΗΛΕΣΙΟΝ»

«Μπορεί να υ καλό κρασί χ με το “Ειδύλλι”, που είναι το νερό από τα σταφύλια (είναι τα πτητικά του μούστου που αφαιρούνται από τον μούστο με υποπίεση, πριν αρχίσει η ζύμωση), αλλά και το “Σταφυλόμελο”, που είναι φυσικό σιρόπι, φρέσκου βιολογικού σταφυλιού. Και τα δύο προϊόντα είναι 100% από σταφύλι, χωρίς πρόσθεση θειωδών, χημικών ή ζάχαρης. Είναι άθερμα, αφιλτράριστα, άζυμα και χωρίς οινόπνευμα. Οταν προσθέσουμε το “Ειδύλλι”, λοιπόν, στον “άκρατο οίνο”, τότε συμβαίνει το εξής: ανεβάζουμε τα οξυγόνα και χαμηλώνουμε τους οινοποιητικούς βαθμούς.

Ετσι ο καθένας έχει τη δυνατότητα να φτιάξει το δικό του κρασί, σε όποιους βαθμούς το επιθυμεί, την κάθε στιγμή. Δημιουργείται, δηλαδή, ο κεκραμένος οίνος, το κρασί, όπως το έλεγαν κι έπιναν οι αρχαίοι Ελληνες. Στα συμπόσια ο οινοχόος, όπως ξέρετε, περνούσε και έβαζε νερό στα ποτήρια των συνδαιτυμόνων για να μη μεθύσουν. Δεν ήταν σερβιτόρος!», λέει γελώντας. «Ηταν ψυχολόγος», συμπληρώνει ο Γιώργος και σκάμε στα γέλια. «Ετσι κι εμείς, χαμηλώνουμε τους

efsynBIO

Καινοτόμα προϊόντα 19

πάρξει ωρίς θειώδη» «Με βάση την καινοτομία του “Ηλέσιον”, καθένας μπορεί να έχει στο ποτήρι του κρασί, όσο ελαφρύ και όσο γλυκό το επιθυμεί, όπως γινόταν στην αρχαία Ελλάδα»

βαθμούς του κρασιού, προσθέτοντας το “Ειδύλλι”. Το ίδιο μπορεί να κάνει κανείς χρησιμοποιώντας το σταφυλόμελο. Αν το προσθέσεις στον “άκρατο οίνο” μπορείς να έχεις ημίγλυκο ή γλυκό κρασί. Αυτή ήταν η αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων για το πώς έπιναν το κρασί τους. Ο καθένας το έφτιαχνε όπως ήθελε». Και η ιδέα πώς σας γεννήθηκε; Δεδομένου ότι δεν υπάρχουν πολλές ετικέτες κρασιών χωρίς θειώδη, πόσο μάλλον βιολογικής καλλιέργειας. «Θυμάστε το Ναυάγιο της Περιστέ-

ρας, όπου βρέθηκαν αμφορείς γεμάτοι κρασί, που όμως δεν είχε ξινίσει; Ε, αυτό μας έκανε να αναρωτηθούμε: πώς συντηρούσαν το κρασί όταν δεν υπήρχαν θειώδη; Και πήγαμε πίσω στον χρόνο για να ανακαλύψουμε τι έκαναν. Προσπαθήσαμε, διαβάσαμε, πειραματιστήκαμε και τελικά επιχειρήσαμε μια οινοποίηση χωρίς θειώδη, με βάση το υψηλό αλκοόλ. Γιατί αυτό έκαναν οι αρχαίοι Ελληνες. Αφαιρούσαν την παραπάνω υγρασία, ή λιάζοντας τα σταφύλια ή βράζοντας τον μούστο, κι αυτό που έμενε, το οινοποιούσαν κι ήταν υψηλών βαθμών. Το υψηλό αλκοόλ σκοτώνει τους μύκητες του ξιδιού. Ολοι μας έλεγαν “μην το κάνετε”, “θα ξινίσει, τζάμπα ο κόπος” και άλλα τέτοια. Εμείς επιμείναμε. Περιμέναμε τρία χρόνια να δούμε μήπως ξινίσει το κρασί και τελικά δικαιωθήκαμε». Τον λόγο πήρε ο Γιώργος. «Από το 1977 προσπαθούσαμε να φτιάξουμε κρασί χωρίς θειώδη. Φτιάχναμε το κρασί, μα τον Μάη ξίνιζε. Το βάζαμε σε φιάλες, στο ψυγείο, τίποτα. Το μάξιμουμ που θα μπορούσε να συντηρηθεί, χωρίς καμία αφαίρεση νερού, ήταν περίπου ενάμισης χρόνος. Εν τέλει, το 2008 δημιουργήσαμε τον πρώτο βιολογικό οίνο φυσικής οινοποίησης, χωρίς προσθήκη θειωδών συντηρητικών, οίνος που με την πάροδο του χρόνου γινόταν όλο και καλύτερος. Η δεύτερη οινοποίηση έγινε το 2011». Τι παραγωγή έχετε; «Αξιοποιούμε γύρω στους δέκα τόνους ετησίως, αλλά υπήρξε χρονιά που οινοποιήσαμε και 90 τόνους. Αν έχουμε μεγάλη παραγγελία, συνεργαζόμαστε και με άλλους βιολογικούς αμπελουργούς. Δεν είναι ανάγκη να είναι μόνο από τους δικούς μας αμπελώνες τα σταφύλια. Εμάς μας ενδιαφέρει να αξιοποιήσουμε την τεχνογνωσία μας. »Γιατί, δεν είναι μόνο ότι αυξάνουμε το οινόπνευμα. Είναι ότι αφήνουμε όλα τα διατροφικά στοιχεία, που δημιουργούνται από τον οίνο, μέσα. Δεν κάνουμε πρωτεϊνική καθίζηση, δεν κάνουμε φιλτράρισμα, και χρησιμοποιούμε γηγενείς άγριους ζυμομύκητες –που βρίσκονται στον φλοιό του σταφυλιού– και είναι αυτοί που παράγουν όλες τις πολυ-

efsynBIO

20 Καινοτόμα προϊόντα

Ή γενική διευθύντρια Εμμη Πανούση, ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού «Ήλέσιον», και δεξιά της ο Γιώργος Κωστής, υπεύθυνος παραγωγής

φαινόλες του σταφυλιού. Δεν κάνουμε καμία παρέμβαση στη διαδικασία της οινοποίησης. Κάνουμε ερυθρά οινοποίηση για όλες τις ποικιλίες σταφυλιού. Δηλαδή, τα λευκά μας κρασιά είναι μπρονζέ χρώμα, δεν είναι διάφανα, κίτρινα ή υποκίτρινα, γιατί αξιοποιούμε τον φλοιό». Πού είναι οι καλλιέργειες; «Τα σταφύλια καλλιεργούνται σε 70 στρέμματα της περιοχής του Βοιωτικού Κιθαιρώνα, και τα 58 στρέμματα ορυζώνων είναι στην Ανθήλη Φθιώτιδας, που επίσης έχει παράδοση στη ρυζοκαλλιέργεια». Είχε έρθει η ώρα να γνωρίσουμε τα των ορυζώνων που ο τρόπος και ο τόπος καλλιέργειάς τους είναι άλλη μια καινοτομία τους. Την ξενάγηση ανέλαβε τώρα ο Γιώργος. «Τα ρυζοχώραφα είναι μέσα στο οικοσύστημα του Σπερχειού ποταμού, που είναι χαρακτηρισμένη περιοχή Natura. Καλλιεργούνται χωρίς να επεμβαίνουμε με φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα και χημικά λιπάσματα· πολλές φορές δεν χρησιμοποιούμε καν τα εγκεκριμένα βιολογικά σκευάσματα, για να αφήσουμε τη φύση ελεύθερη να το αναπτύξει μόνη της. Βέβαια, με την επιλογή μας αυτή

έχουμε κέρδη και ζημίες. »Οι ζημίες είναι ότι δεν έχουμε την παραγωγή των 1.000 κιλών ανά στρέμμα που έχουν τα συμβατικά ρυζοχώραφα. Εμείς δεν έχουμε καταφέρει να ξεπεράσουμε τα 300 κιλά ανά στρέμμα. Τα κέρδη μας είναι ότι εκμεταλλευόμαστε το οικοσύστημα του Σπερχειού. Οι καλλιέργειές μας συμβιώνουν με άλλα άγρια φυτά, όπως το άγριο κόκκινο ρύζι, τον άγριο βασιλικό, το άγριο καρότο, την κύπερη, τη μουχρίτσα και το άγριο καλάμι. Ναι μεν μας μειώνουν την παραγωγή με την παρουσία τους, αλλά ταυτόχρονα μας δίνουν έ να εξαιρε τι κά νόσ τιμο ρύζι, καθώς τα φυτά έχουν ανταλλάξει μεταξύ τους αρώματα – μοιράζονται τα χαρακτηριστικά του οικοσυστήματος».

ζιού είναι ότι ενισχύουμε το νερό με φυσικούς ΕΜ μικροοργανισμούς. Αλλά έχουμε και τους δικούς μας μικροοργανισμούς του σταφυλιού. Πέρυσι ρίξαμε “Ειδύλλι” και βγήκε πολύ καλό το ρύζι. Δεν θέλουμε κέρδη πολλά, αυτό που θέλουμε είναι να δείξουμε προς τα πού πρέπει να πάμε, να δημιουργήσουμε το know how της καλλιέργειας. Φέτος, λοιπόν, προσπαθούμε, σε συνεργασία με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο και το ΕΚΠΑ (Εργαστήριο Χημείας Τροφίμων) να καλλιεργήσουμε με τη μέθοδο Fukuoka και κατόπιν να δούμε τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των ρυζιών μας. »Οσον αφορά την καλλιέργεια με τη μέθοδο Fukuoka, ο στόχος είναι να μειώσουμε τη χρήση νερού –θα πέσει στο 1/5 της ποσότητας που χρησιμοποιούμε σήμερα–, καλλιεργώντας σε κανάλια που ανοίγουμε στο χωράφι, για να πέφτει νερό μόνο εκεί. Να μην πλημμυρίζει ολόκληρο το χωράφι

Χρησιμοποιούμε γηγενείς άγριους ζυμομύκητες και είναι αυτοί που παράγουν όλες τις πολυφαινόλες του σταφυλιού

Νερό από πού παίρνετε; «Ποτίζονται με καθαρό νερό πηγής (μαυρονέρι) από το βουνό Οίτη. Το μόνο που κάνουμε στην καλλιέργεια του ρυ-

όπως γίνεται μέχρι σήμερα. »Με τον Χαράλαμπο Προεστό του ΕΚΠΑ συνεργαζόμαστε για τις αναλύσεις των οργανοληπτικών στοιχείων των ρυζιών μας. Στη συζήτηση είναι και μια συνεργασία μας με τον ΕΛΓΟ Θεσσαλονίκης, σε συνολικό επίπεδο, δηλαδή από τον σπόρο που θα χρησιμοποιήσουμε μέχρι την παρακολούθηση των ορυζώνων. »Στους στόχους μας είναι να δημιουργήσουμε ακόμη ένα προϊόν: πουγκάκια από το ρυζάλευρό μας, γεμισμένα με βρασμένο ρύζι. Θα μπορείς να το τηγανίσεις ή να το ψήσεις. Απλώς ακόμη δεν ξέρουμε αν θα είναι προϊόν ψύξης ή κατάψυξης. Είναι μια προσπάθεια που κάνουμε προκειμένου ο καταναλωτής να μπορεί να το δοκιμάζει πριν το αγοράσει. Το κρασί μας, το σταφυλόμελο, μπορεί να τα δοκιμάσει, με το ρύζι είχαμε πρόβλημα. Κι έτσι σκεφτήκαμε αυτή τη λύση». Να μιλήσουμε και για τα βότανα; «Τα χωράφια –τριάντα στρέμματα– είναι στην Γκιώνα. Πολλαπλασιάζουμε τα ήδη υπάρχοντα αυτοφυή φυτά: τσάι του βουνού, ρίγανη, φασκόμηλο, άγρια μέντα, δάφνη, μελισσόχορτο, δυόσμο και άγρια τριανταφυλλιά. Εχουμε όμως μικρή παραγωγή ακόμη, γι’ αυτό τα δίνουμε μονάχα στις βιολογικές αγορές. Τα υπόλοιπα προϊόντα μας τα βρίσκει κανείς σε βιο-παντοπωλεία, delicatessen, καταστήματα βιολογικών τροφίμων. »Κάνουμε όμως και κάποιες εξαγωγές. Το σταφυλόμελο, π.χ., εξάγεται στην Ιταλία, σε φαρμακοβιομηχανία που το χρησιμοποιεί για την παρασκευή βιολογικών βιταμινών (αυξάνει την αφομοίωση των βιταμινών από τον οργανισμό)». Αν σ υ ν ο ψ ί σ ο υ μ ε τ ην ε μ π ε ι ρία σ ας τα δ έ κ α αυτά χρόνια του «Ηλέσιον», τι θα λέγατε; «Οτι μπορεί να γίνει καλό

κρασί χωρίς θειώδη. Και ότι η φύση είναι μια στοργική μαμά που δεν θα μας αφήσει ποτέ να πεινάσουμε, αρκεί να τη σεβόμαστε, να μην την ντοπάρουμε με τόνους χημικών κ.λπ. Δυστυχώς σήμερα, ακόμη, πολλοί παραγωγοί καυχώνται ότι βγάζουν τεράστιες ποσότητες ανά στρέμμα, χωρίς να τους ενδιαφέρει καθόλου η ποιότητα ή το πόσα χημικά λιπάσματα, φυτοφάρμακα, έχουν ρίξει. Αυτές τις πρακτικές τις νομιμοποιούν τα μεγάλα οινοποιία που έχουν ανάγκη μεγάλων ποσοτήτων. Ομως, ακόμη και στη συμβατική καλλιέργεια υπάρχει όριο στην ποσότητα παραγωγής, που δεν πρέπει να το υπερβαίνεις. Για να χαρακτηριστεί, π.χ., ένα προϊόν ΠΓΕ, δεν πρέπει το αμπέλι να παράξει πάνω από 1.400 με 1.500 κιλά. Και υπάρχουν παραγωγοί που βγάζουν 5.000 κιλά. Νομιμοποιείται, δηλαδή, η νοοτροπία των παραγωγών να πιέζουν υπερβολικά τη φύση». Πώς θα περιγράφατε το «Ηλέσιον»; «Είναι ένας οργανισμός περιβάλλοντος που ξεκίνησε το 2008 και έχει στόχο τη διάσωση και τη διάδοση της διατρο-

Τι παράγουν; Τα προϊόντα του «Ήλέσιον» είναι όλα πιστοποιημένα βιολογικά, από την ΔΉΩ, και είναι: ▪ Οίνος φυσικής οινοποίησης χωρίς προσθήκη συντηρητικών (θειωδών). ▪ «Ειδύλλι», δροσοσταλίδα σταφυλιού. ▪ Σταφυλόμελο, φυσικό σιρόπι φρέσκου σταφυλιού. ▪ Οινόσταγμα, απόσταγμα φυσικού άκρατου οίνου. ▪ Ρύζι, ρυζάλευρο και ρυζογκοφρέτες «Σπερχειού». ▪ «Ρυζείς», άγριο ρύζι φυσικής καλλιέργειας. ▪ Ποικιλία αυτοφυών βοτάνων. Για περισσότερες πληροφορίες, στην ιστοσελίδα τους: https:// www.helession.com/

φικής κληρονομιάς μας. Τα περισσότερα μέλη μας είναι μέλη της Πανελλήνιας Ενωσης Βιοκαταναλωτών (ΒΙΟΖΩ) και επίσης όλοι έχουν καταγωγή από την επαρχία. Οπότε, έχουν μνήμη της γεύσης. Ερχονται από αυτάρκη νοικοκυριά και ξέρουν πώς είναι να τρως κανονικό ψωμί, κανονικό τυρί, κανονικό κρασί, χωρίς χημικά. Ο στενός πυρήνας είναι δεκαπέντε άτομα, αλλά έχουμε κάποιες χιλιάδες μέλη πανελλαδικά». Τα σχέδιά σας για το μέλλον; «Εμάς τα κρασιά μας πατάνε σε δυο πυλώνες: στη φυσικότητα και την αρχαιοελληνική τους ρίζα, που είναι ένα αναξιοποίητος πλούτος, μια τεράστια προίκα. Και τα δύο είναι πολύ γερά... πόδια. Θα μας βοηθήσουν να πάμε πολύ μακριά. Μας ενδιαφέρει όμως να το κάνουν κι άλλοι αυτό. Γι' αυτό πηγαίνουμε και στις εκθέσεις. Δεν κρύβουμε την τεχνογνωσία μας· αντιθέτως, την ανοίγουμε σε συναδέλφους κι ας εισπράττουμε ανταγωνισμό».

ΦΡΕΣΚΟ, ΒΙΟΛΟΓΙΚΟ ΓΑΛΑ

Ηπιες το γάλα σου;

efsynBIO

Ρεπορτάζ αγοράς 23

Το γάλα είναι σίγουρα η καθημερινή τροφή που γεμίζει το ποτήρι των περισσότερων ανθρώπων και ειδικά των παιδιών, ίσως περισσότερες από μία φορά την ημέρα ο γάλα είναι η τροφή που μας συντροφεύει από την αρχή της ζωής μας. Είτε ως ρόφημα είτε ως συστατικό σε κάποιο γλυκό, όπως το ρυζόγαλο ή η γαλατόπιτα ή οι «αυγόφετες» (φέτες ψωμί βουτηγμένες σε γάλα και αυγό, τηγανισμένες και πασπαλισμένες με ζάχαρη) που ήταν το δώρο επιβράβευσης του Σαββατοκύριακου από τις μαμάδες. Ομως από τα τότε μέχρι τα τώρα, πολλά πράγματα άλλαξαν στην παραγωγή των τροφίμων, στην καλλιέργεια, στην κτηνοτροφία. Φυτοφάρμακα, χημικά λιπάσματα, αν τιβιοτικά και φάρμακα για την καταπολέμησ η ασθενειών, συνεχής σταβλισμός των ζώων σε εξαιρετικά περιορισμένους χώρους, ζωοτροφές που περιέχουν εκτός πολ λών ά λ λων συστατικών και μ ε τα λ λαγ μ έ ν ες ουσίες. Ολες αυτές οι πρακτικές της εντατικής παραγωγής – είτε καλλιέργεια είναι αυτή είτε κτηνοτροφία– άλλαξαν τη σύσταση, την καθαρότητα, τη γεύση σε κάθε λογής προϊόν. Το ίδιο συνέβη και με το γάλα. Και είναι αυτοί οι λόγοι που επικαλούνται χρόνια τώρα οι βιολογικοί κτηνοτρόφοι –πέραν του ότι τα ζώα τους βόσκουν ελεύθερα τον περισσότερο καιρό σε βοσκοτόπια πλούσια με χορτάρι και βότανα της ελληνικής γης–, ότι το γάλα τους έχει γεύση κι υψηλότερη θρεπτική αξία. Και πλέον οι έρευνες τους επιβεβαιώνουν. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μελέτης που έχει βγει στο φως της δημοσιότητας από το 2013 και αφορούσε τα οφέλη του βιολογικού φρέσκου γάλακτος συγκρινόμενο με φρέσκο γάλα συμβατικής παραγωγής, αποδείχθηκε ότι το βιολογικό

Το βιολογικό φρέσκο γάλα είναι η καλύτερη πηγή πρόσληψης Ω3 λιπαρών οξέων

γάλα περιείχε περισσότερο κατά 62% Ω3 λιπαρά οξέα. Τα αποτελέσματα, όπως χαρακτηριστικά σχολίασε και ο ερευνητής που ηγείτο της έρευνας, Charles Benbrook, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον, άφησαν τον ίδιο και την ομάδα του άναυδους. Γιατί τα αποτελέσματα είχαν πολύ μεγάλες διαφορές ανάμεσα στους δύο τρόπους παραγωγής και βέβαια η πλάστιγγα των ωφελειών έγειρε σαφέστατα υπέρ του βιολογικού γάλακτος. Η έρευνα, που διήρκεσε ενάμιση χρόνο, διεξήχθη στην Αμερική και κατά τη διάρκειά της συγκρίθηκαν και ελέγχθηκαν τετρακόσια δείγματα γάλακτος, βιολογικής και συμβατικής κτηνοτροφίας, που συλλέχθηκαν από διαφορετικές μεταποιητικές εταιρείες που προμηθεύονταν γάλα από κτηνοτρόφους όλης της χώρας. Οι ερευνητές, μάλιστα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, για τους λάτρεις του γάλακτος, το βιολογικό φρέσκο γάλα είναι η καλύτερη πηγή πρόσληψης Ω3 λιπαρών οξέων. Οι διαφορές δεν περιορίζονται μόνο σ' αυτό το ένα στοιχείο υπεροχής. Σε άρθρο που δημοσιεύεται στο περιοδικό Organic life αντλήσαμε την εξής πληροφορία: «Επιπροσθέτως, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του Soil Association στη Mεγάλη Βρετανία, το βιολογικό γάλα περιέχει βιταμίνη E κατά 50% περισσότερη από το συμβατικό και 75% μεγαλύτερη ποσότητα σε B-καροτίνη, ενώ η περιεκτικότητά του σε αντιοξειδωτικά στοιχεία είναι σχεδόν τρεις φορές μεγαλύτερη». Στην Ελλάδα έχουμε πολύ καλό φρέσκο βιολογικό γάλα από παραγωγούς και συνεταιριστικές ομάδες που έχουν δώσει χρόνια τώρα το στίγμα τους ως βιολογικοί κτηνοτρόφοι. Και είτε τυποποιούν οι ίδιοι το γάλα τους είτε το δίνουν σε εταιρείες μεταποίησης και εμπορίας βιολογικού γάλακτος – η ποιότητα δεν αλλάζει. Μπορούμε να βρούμε το γάλα τους σε σούπερ μάρκετ και καταστήματα βιολογικών τροφών και έχουμε περιθώριο επιλογής ανάμεσα σε αγελαδινό, κατσικίσιο ή και πρόβειο.

efsynBIO

24 Ρεπορτάζ αγοράς

Θέλω γάλα 1. Ολυμπος Από την ε ταιρεία Ολυμπος, που εδρεύει στη Λάρισα, βρίσκουμε αγελαδινό και κατσικίσιο γάλα πλήρες και χαμηλών λιπαρών, όσο και παιδικό ρόφημα γάλακτος και από τα δύο 1 είδη, κατσικίσιο και αγελαδινό.

2. Kourellas Σοκολατούχο αγελαδινό γάλα, κατσικίσιο αλλά και αγελαδινό, πλήρες και χαμηλών λιπαρών, από ζώα που βόσκουν στα βοσκοτόπια των ορεινών όγκων των Γρεβενών.

3. ΕΒΟΛ Γάλα αγελάδος πλήρες και χαμη λών λιπαρών (light) από τη Συνεταιριστική Γαλακτοβιομηχανία του Βόλ ο υ. Θ α β ρ ο ύ μ ε α κ ό μ η κατσικίσιο γάλα αλλά και σοκολατούχο.

4. Αγρόκτημα Λιβαδερού Το αγελαδινό μη ομογενοποιημένο γάλα, που έρχεται από φά ρμ ες που βρίσ κον ται σ το Λιβαδερό Κοζάνης, είναι από τα πρώτα ελληνικά βιολογικά γάλατα που βγήκαν στο εμπόριο.

efsynBIO

Ρεπορτάζ αγοράς 25

5. Τέμπη Από τη θεσσαλική εταιρεία βρίσκουμε βιολογικό κατσικίσιο και πρόβειο γάλα, που σύμφωνα με την εταιρεία έχει «50% μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη και 30% περισσότερο ασβέστιο σε σύγκριση με το αγελαδινό γάλα».

6. Ροδόπη Πλήρες και με χαμηλά λιπαρά (light) αγελαδινό γάλα από το γαλακτοπωλείο Ξάνθης «Ροδόπη», που προέρχεται από πιστοποιημένες βιολογικές κτηνοτροφικές φάρμες.

7. Μενοίκιο

Από τον Αγροκτηνοτροφικό Βιομηχανικό Συνεταιρισμό «Μενοίκιο», που εδρεύει στην Προσοτσάνη Δράμας, γευόμαστε κατσικίσιο και αγελαδινό γάλα. 7

8. Οικογένεια Γαϊτανίδη Ή οικογένεια Γαϊτανίδη μάς προσφέρει φρέσκο γάλα, αγελαδινό και κατσικίσιο, από τα ζώα τους που εκτρέφονται στο Ικόνιο Καρδίτσας.

efsynBIO

26 Ρεπορτάζ αγοράς

ΠΑΙΔΙΚΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΟΔΟΝΤΟΚΡΕΜΕΣ

Πάμε να πλύνουμε τα δοντάκια μας; Οδοντόκρεμες από οργανικής καλλιέργειας φυσικά συστατικά, σχεδόν στο 100% της σύστασής τους, κατάλληλες για την ευαίσθητη στοματική κοιλότητα όχι μόνο των παιδιών αλλά και των βρεφών. Ολες πιστοποιημένες ως βιολογικά προϊόντα.

ι περισσότερες οδοντόκρεμες έχουν γεύση φράουλας, γιατί αυτή είναι η γεύση και η μυρωδιά που ξετρελαίνει τα περισσότερα παιδιά, οπότε η πρόσκληση στο μπάνιο γίνεται πιο δελεαστική και πιο παιχνιδιάρικη. Ετσι, χωρίς πίεση, σαν ένα παιχνίδι, θα πρέπει να ξεκινήσει η «μόρφωση» του παιδιού γύρω από τα θέματα της υγιεινής του. Το να μάθει και να αποδεχτεί να περιποιείται τα πρώτα του κιόλας δοντάκια είναι σημαντική αποστολή. Η απάντηση στο ερώτημα γιατί να πάρω βιολογική οδοντόκρεμα βρίσκεται στα συστατικά τους. Το άρωμα σε όλες τις προτεινόμενες παιδικές οδοντόκρεμες είναι φυσικό, συνήθως από αιθέρια έλαια. Και καθώς όλες είναι από οργανικά φυσικά συστατικά, δεν περιέχουν -κι αυτό είναι το σημαντικό- συνθετικά συντηρητικά, SLES & SLS, parabens, propylene glycol, τεχνητά αρώματα, χρωστικές ουσίες, ορυκτά έλαια, αλλεργιογόνα και γενετικά τροποποιημένα συστατικά (GMO), ουσίες που έχουν κατηγορηθεί για άσχημη «συμπεριφορά» στον ανθρώπινο οργανισμό. Κάποιες από τις προτεινόμενες οδοντόκρεμες δεν έχουν ούτε γλουτένη, οπότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν από παιδιά που έχουν παρουσιάσει κοιλιοκάκη. Οργανικές είναι οι οδοντόκρεμες, είναι φυσικά τα συστατικά τους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αφήνουμε τα παιδιά μόνα τους στο μπάνιο να πλύνουν τα δοντάκια

τους. Οι γονείς πρέπει να είμαστε πάντα παρόντες την ώρα που θα πάρουν στα χέρια τους την οδοντόκρεμα. Από τότε που εμείς ήμασταν παιδιά και τρώγαμε την οδοντόκρεμα, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Οπότε φροντίζουμε να γίνει η όλη διαδικασία ασφαλώς, που σημαίνει ότι αν το παιδί δεν είναι ακόμη έξι χρόνων, η ποσότητα οδοντόκρεμας που επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί είναι στο μέγεθος ενός μπιζελιού. Επίσης, πρέπει να φροντίζουμε να «φτύνουν» και μετά να ξεπλένουν το στόμα τους από την οδοντόκρεμα. Αυτή η τακτική βοηθά στο να μην καταπίνουν ούτε την ελάχιστη ποσότητα οδοντόκρεμας. Τώρα για το αν πρέπει μια οδοντόκρεμα να έχει ή να μην έχει φθόριο, την απάντηση μπορεί να δώσει ο παιδο-οδοντίατρός μας. Αν ναι, καλό είναι να γνωρίζουμε και ποια ποσότητα αρμόζει στις ανάγκες του δικού μας παιδιού. Σε διαφορετική περίπτωση, κοιτάμε πάντοτε τα συστατικά των προϊόντων που επιλέγουμε, όπου αναγράφεται το ακριβές ποσοστό περιεκτικότητας φθορίου. Πάντως, στα καταστήματα βιολογικών τροφών υπάρχουν τα πάντα. Στο παρόν ρεπορτάζ επιλέχθηκαν οδοντόκρεμες αξιόπιστων και αξιόλογων εταιρειών στις πιο οικονομικές τιμές. Μπορούμε να τις αναζητήσουμε και σε ενημερωμένα φαρμακεία αλλά και σε διαδικτυακές σελίδες καταστημάτων και φαρμακείων για πιο συμφέρουσες αγορές.

efsynBIO

Ρεπορτάζ αγοράς 27

efsynBIO

28 Ρεπορτάζ αγοράς

Επιχείρηση «δόντια καθαρά» 1. Dictadent

3. Specchiasol

Η οδοντόκρεμα της εταιρ ε ίας Bio A roma έ χ ε ι κύριο συστατικό της το κρητικό δίκταμο. Το άρωμα όμως που κυριαρχεί είναι αυτό της φράουλας. Περιέχει ακόμη εκχύλισμα αλαδανιάς όπως και καλέντουλα και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από παιδιά δύο ετών και πάνω, δύο φορές ημερησίως.

2. Kingisher

Χωρίς φθόριο, με μάραθο και γεύση φράουλα, τη ζητάμε ως Natural. Καθαρίζει και προφυλάσσει από την τερηδόνα, φέρει έγκριση και από το British Dental Health Foundation. Ολα τα προϊόντα της εταιρείας δεν περιέχουν κανένα συστατικό ζωικής προέλευσης.

Χωρίς φθόριο η οδοντόκρεμα Veradent Junior, με βιολογική αλόη, χαμομήλι, καλέντουλα και περγαμόντο. Η τακτική της χρήση συμβάλλει στην καταπολέμηση της πλάκας και της κακής αναπνοής, ενώ προλαμβάνει προβλήματα στα ούλα και τον αποχ ρωματισ μό. Η εταιρεία εγγυάται ότι «λόγω των φυσικών συστατικών της, είναι ε λ ε ύ θ ε ρ ης κατάποσης». 3 Δεν περιέχει σακχαρίνη.

5. Baby Anthyllis Βρεφική οδον τόκρεμα σε μορφή τζελ, με γεύση φράουλας. Περιέχει οργανικό εκχύλισμα αλόης (aloe vera) και ε κ χ ύλισ μα μολόχας. Βοηθά στην πρόληψη της τερηδόνας και δεν περιέχει phenoxyethanol (φαινοξυαιθανόλη), όπως 5 εγγυάται η εταιρεία.

6. Urtekram

4. Weleda Δεν περιέχει φθόριο, είναι σε μορφή τζελ, προφυλάσσει από την τερηδόνα και είναι κατάλληλη για την π ε ριποίησ η των πρώτων δοντιών. Η εταιρεία πιστο-

ποιεί ότι «δεν περιέχει ουσίες που επιβαρύνουν τον οργανισμό σε περίπτωση κατάποσης. Δεν περιέχει αφρίζοντα τασιενεργά, ζάχαρη ή υποκατάστατα ζάχαρης». Περιέχει εκχύλισμα καλέντουλας, αμυγδαλέλαιο, δυόσμο, μάραθο και άρωμα από φυσικά αιθέρια έλαια.

Κάνει ήπιο αφρό, τη λένε Tutti-Frutti Organic, περιέχει εκχυλίσματα αλόης και χαμομηλιού, έλαιο μύρου και «θερα-

4 6

πευτική σκόνη κιμωλίας (natural chalk), που αφαιρεί την οδοντική πλάκα, χωρίς να κατασ τρέφει το σμάλτο των δοντιών» όπως αναφέρει η εταιρεία. Είναι εγκεκριμένη και από τη Vegan Society.

7. Lavera Είναι κατάλληλη για παιδιά άνω των δύο χρόνων. Δεν περιέχει φ θ ό ριο, αν ή κ ε ι σ τ η σειρά Basis και έ χ ει γεύσεις φράουλα και βατόμουρο. Περιέχει εκχύλισμα καλέντουλας, απόσταγμα μελισσόχορτου, ξυλιτόλη και φυσικό ορθοπυριτικό οξύ για την απομά κρυνσ η της βακτηριακής πλάκας. Η εταιρεία τονίζει ότι δεν π ε ρ ι έ χ ε ι «τ α σ ι ε ν ε ρ γ ά (αφρώδεις παράγοντες) ή φθοριούχ ες ενώσεις, επειδή τα παιδιά συχνά την καταπίνουν κατά το βούρτσισμα των δοντιών».

8. Frezyderm Είναι χωρίς γλουτένη, λέγεται Sensiteeth Kids, περιέχει μύρο και φασκόμηλο, αλλά έχει γεύση φράουλας. Είναι κατά της τερηδόνας, με ενισχυμένη σύνθεση φθορίου (1.000 ppm) και ασβεστίου. Προτείνεται για καθημερινή χρήση και είναι κατάλληλη για παιδιά με κοιλιοκάκη ή για όσα ακολουθούν ομοιοπαθητική αγωγή.

9. Aloe dent Με γεύση φράουλας, η οδοντόκρεμα της Optima περιέχει πράσινο τσάι (κατά των βακτηρίων) και ζελέ αλόης, συνένζυμο Q-10 (για υγιή ούλα) και tea-tree (ως αντισηπτικό). Περιέχει πυρίτιο ως φυσικό λευκαντικό και μέντα (μενθόλη) για φυσική γεύση. Δεν περιέχει φθόριο, ούτε νερό αλλά φυσική αλόη. Φροντίζει δόντια και ούλα.

efsynBIO

30 Ρεπορτάζ αγοράς

10. Logona Δεν έχει φθόριο, τη βρίσκετε ως Happy Kids Strawberry και έχει γεύση φράουλας. Περιέχει, όπως αναφέρει η εταιρεία, φυσική γέλη πυριτίου (απομακρύνει την πλάκα) και ξυλιτόλη (προστατεύει τα δόντια από τη φθορά), παράγεται -χωρίς δοκιμές σε ζώα- στη Γερμανία.

11. Neobio Χ ω ρίς φ θ ό ριο, χ ω ρίς γλουτένη, χωρίς λακτόζη, πιστοποιημένο vegan προϊόν, σε μορφή τζελ. Με μήλο και παπάγια, καθαρίζει και προστατεύει τα νεογιλά δόντια από πλάκα και τερηδόνα, πάντα με προϋπόθεση το τακτικό βούρτσισμα.

Γιατί να διαλέξω βιολογική οδοντόκρεμα; Γιατί δεν περιέχει συνθετικά συντηρητικά, SLES και SLS, parabens, propylene glycol, τεχνητά αρώματα, χρωστικές ουσίες, ορυκτά έλαια, αλλεργιογόνα και γενετικά τροποποιημένα συστατικά (GMO), ουσίες που έχουν ενοχοποιηθεί ως επιβλαβή

12. Anemos mastikids Τη λένε Mastikids γιατί περιέχει μαστίχα και δεν έχει φθόριο. Σύμφωνα με την εταιρεία «δυναμώνει τα ούλα, προστατεύει τα πρώτα δόντια από την τερηδόνα και τη δημιουργία πλάκας ενώ εμποδίζει την ανάπτυξη μικροβίων στη στοματική κοιλότητα. Δεν περιέχει προπυλενογλυκόλη, σακχαρόζη, alcohol».

14. EcoDenta Με άρωμα φράουλας, εκ χύλισμα καρότου και Kalident, η οδοντόκρεμα Wild Strawberry δεν περιέχει λειαντικούς παράγοντες, «καθαρίζει απαλά και προστατεύει τα δόντια των παιδιών από μικρορωγμές και φθορά, ενώ παράλληλα ενδυναμώνει το σμάλτο» κατά την εταιρεία.

13. Αpivita Η οδοντόκρεμα Kids 2, με ρόδι και πρόπολη, έχει φθόριο (500 ppm). Περιέχει ακόμη καλέντουλα, αιθέρια έλαια, calcium glycerophosphate και ξυλιτόλη. Με τακτικό βούρτσισμα εμποδίζει τον σχηματισμό πλάκας, προστατεύει από την τερηδόνα και προλαμβάνει την εμφάνιση ουλίτιδας. Η εταιρεία πιστοποιεί ότι «δεν περιέχονται χημικά συστατικά που έχουν κατηγορηθεί για αρνητικές επιδράσεις στην υγεία ή το περιβάλλον». Είναι κατάλληλη για ομοιοπαθητική.

efsynBIO

Ρεπορτάζ αγοράς 31

δική σας προσωπική στιγμή με το παιδί. «Πάμε να τραγουδήσουμε στο μπάνιο;». Βάλτε το στην διαδικασία να διαλέξει την μουσική που θέλει και αφιερώστε του χρόνο. Θα πλένετε τα δόντια σας μαζί, μαζί θα ξεπλένετε το στόμα κι όλα θα γίνονται με αργές κινήσεις γ ια να μπορεί να κατανοεί την σωστή κίνηση. Στολίσ τ ε κάθε σας κίνηση με γκριμάτσες και φατσούλες και τραγούδι. Παίξτε με γλωσσοδέτες, με γράμματα και επ ιφων ήματα, με φωνές ζώων. Κάντε το να γελάσει με την καρδιά του έτσι ώστε να συνδέσει το πλύσιμο των δοντιών στο μυαλό του με μια ευτυχισμένη, δημιουργική, γεμάτη χαρά και παιχνίδι μνήμη.

Επιλέξτε συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα και δημιουργήστε τη δική σας προσωπική στιγμή με το παιδί

➍ Αν θέλει να πλύνει και τα δόντια του αρκούδου, ναι, μπορεί!

Κάντε το βούρτσισμα των δοντιών παιχνίδι! ➊

Αφήστε το παιδί να διαλέξει την οδοντόβουρτσα που θέλει Αν του αντισταθείτε σε αυτό έχετε ήδη βάλει το πρώτο εμπόδιο στην διαδικασία. Οχι μόνο πάρτε το παιδί μαζί σας στο σούπερ μάρκετ ή στο φαρμακείο για να διαλέξει το ίδιο – εννοείτε χωρίς φωνές και βιασύνες- αλλά ξεκινήστε από την αρχή να δημιουργείτε το παιχνίδι που θα παίζετε κάθε ημέρα μαζί. Και ονοματίστε το με τη μαγική λέξη… που θα είναι το συνθηματικό σας και που κανείς άλλος

δεν θα ξέρει τι σημαίνει…

➋ Προκαλέστε το να εξερευνήσετε τον μαγικό κόσμο της κυρα - οδοντόβουρτσας που κάθε βράδυ θα του χτυπάει την πόρτα για να του φέρει ένα γλυκάκι, την οδοντόκρεμα.Και δημιουργήστε μια ιστορία που μπορεί να την αλληλοσυμπληρώνετε με ερωταπαντήσεις εναλλάξ.

➌

Επιλέξτε συγκεκριμένη ώρα κάθε μέρα και δημιουργήστε την

Τα παιχνίδια είναι οι σύντροφοι των παιδιών. Βάλτε λοιπόν στο παιχνίδι και το αγαπημένο του παιχνίδι- αυτοκίνητο είναι, στρατιωτάκι, κούκλα είναι, και αφήστε το παιδί να κάνει στην συντροφιά του ό,τι κάνετε μαζί. Αλλάξτε ρόλους, κάντε τον κύριο τερηδόνα που του ζητάει βοήθεια, να του πλύνει τα δόντια του καλά για να φύγει αυτή η κυρά που ήρθε και στρογγυλοκάθησε στα δόντια του φαρδιά πλατιά! Και αφεθείτε στην φροντίδα του.

➎ Κλείστε τον κύκλο του παραμυθιού «πλένω πλένω τα δοντάκια» με ένα φιλί, με μια αγκαλιά. Και δώστε ραντεβού για την επομένη. Και την επόμενη μέρα θα είναι το παιδί που θα σας ζητάει την προσωπική σας στιγμή. Γιατί θα είναι μια ολιγόλεπτη μεν αλλά γεμάτη χαρά, φαντασία και γέλια συνάντηση που αντί να σας κουράζει θα σας ξεκουράζει.

32 Ρεπορτάζ αγοράς

ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ

Σπίτι φυσικά καθαρό

efsynBIO

Καθαρίζουν και απολυμαίνουν, διαλύουν άλατα και λίπη, είναι πιστοποιημένα οικολογικά προϊόντα που όχι μόνο δεν έχουν να ζηλέψουν κάτι από τα κοινά καθαριστικά, αλλά αντίθετα μας εξασφαλίζουν ποιότητα αέρα στο εσωτερικό του σπιτιού και ταυτοχρόνως δεν είναι επιβλαβή για το περιβάλλον. ανταστείτε ένα φρεσκοβαμμένο σπίτι, διακοσμημένο με καινούργια έπιπλα... Ή έναν χώρο εργασίας με βαριά μυρωδιά καθαριστικών προϊόντων... Η ποιότητα του αέρα στα σπίτια μας, στους χώρους εργασίας ή σε άλλους δημόσιους χώρους ποικίλλει σημαντικά, αναλόγως του υλικού που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή και τον καθαρισμό του, τον σκοπό του δωματίου, καθώς και του τρόπου που το χρησιμοποιούμε και το αερίζουμε». Ετσι ξεκινά άρθρο, που αφορά την ποιότητα αέρα στο εσωτερικό των σπιτιών, στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος. Δώστε προσοχή στη φράση: «αναλόγως του υλικού που χρησιμοποιήθηκε για τον καθαρισμό του», γιατί με αυτό θα ασχοληθούμε: την καθαριότητα στο σπίτι. Και συνεχίζει το άρθρο: «Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ορισμένοι βλαβεροί ατμοσφαιρικοί ρύποι μπορεί να υπάρχουν σε υψηλότερες συγκεντρώσεις σε εσωτερικούς χώρους παρά σε εξωτερικούς». Σύμφωνα με τον Erik Lebret από το Εθνικό Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας και Περιβάλλοντος (RIVM) στην Ολλανδία, «η ποιότητα του αέρα των εσωτερικών χώρων επηρεάζεται από πολλούς άλλους παράγοντες, μεταξύ των οποίων είναι η χρήση καταναλωτικών προϊόντων όπως κεριά και γυαλιστικά για τον καθαρισμό επιφανειών, το μαγείρεμα, τα κεριά ή το λιβάνι, τα οικοδομικά υλικά, όπως η

«Φ

φορμαλδεΰδη σε κόντρα πλακέ, και τα επιβραδυντικά φλόγας σε πολλά υλικά». Ναι, αλλά μπορεί να πει κανείς «δεν θα μαγειρέψω, δεν θα ανάψω ένα κερί για να τραβήξει τον καπνό του τσιγάρου, δεν θα καθαρίσω και ειδικά το μπάνιο με προϊόντα χλωρίου»; Η απάντηση είναι ότι, ναι, όλα μπορούμε να τα κάνουμε αλλά με καλύτερο τρόπο και καλύτερα υλικά τώρα που έχουμε τη γνώση στα χέρια μας. Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος σε έρευνά της ενοχοποιεί τα κοινά χημικά καθαριστικά για πολλές ασθένειες που εμφανίζονται στους πληθυσμούς: «Ορισμένες επιβλαβείς και συνθετικές χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται σε προϊόντα καθαρισμού μπορούν να βλάψουν το ήπαρ, τα νεφρά και το νευρικό σύστημα, να προκαλέσουν καρκίνο, πονοκεφάλους και ναυτία, καθώς και ερεθισμό σε μάτια, μύτη και λαιμό». Ποια μερίδα ανθρώπων πλήττεται περισσότερο; «Η κακή ποιότητα του αέρα στους εσωτερικούς χώρους μπορεί να είναι ιδιαιτέρως επιβλαβής για ευαίσθητες ομάδες, όπως τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με καρδιοαγγειακές και χρόνιες παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος, όπως το άσθμα». Και αυτή είναι μια πληροφορία που έρχεται όχι μόνο από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, αλλά απ’ όλους τους φορείς και οργανισμούς που ασχολούνται με το θέμα (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Ευρωπαϊκό Ιδρυμα Πνεύμονος, κ.ά.).

Η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Περιβάλλοντος σε έρευνά της ενοχοποιεί τα κοινά χημικά καθαριστικά για πολλές ασθένειες

efsynBIO

34 Ρεπορτάζ αγοράς

Ομως ό,τι είναι επιβλαβές για τον άνθρωπο δεν θα είναι επιβλαβές και για το περιβάλλον; Φυσικά και είναι, σύμφωνα και πάλι με τα επιστημονικά δεδομένα. Πως επηρεάζεται το περιβάλλον; Ο,τι απορρυπαντικό χρησιμοποιούμε καταλήγει στους υπονόμους που με τη σειρά τους ρίχνουν το φορτίο τους στους υδάτινους πόρους. Δηλαδή, πέφτουν στη θάλασσα, στις λίμνες, στα ποτάμια. Ετσι, έχουμε φτάσει στο σημείο οι υδάτινοι φορείς να απειλούνται με καταστροφή. Σε σύγγραμμα του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, στο κεφάλαιο «Ρύπανση και μόλυνση», διαβάζουμε: «Η διάθεση λυμάτων στους αποδέκτες δημιουργεί έντονα προβλήματα ρύπανσης, όπως: ευτροφισμό, ρύπανση υπόγειων υδροφόρων, ελάττωση της ικανότητας αυτοκαθαρισμού των νερών, καταστροφή των βιοκοινωνιών τους κ.ά.». Επειδή στη σύγχρονη κοινωνία η κατανάλωση νερού έχει αυξηθεί κατά πολύ, οι μικρο-οργανισμοί που ζουν στη θάλασσα (αποδομητές) δεν προλαβαίνουν να διασπάσουν τις μεγάλες ποσότητες οικιακών λυμάτων που καταλήγουν εκεί. Μερικές φορές, μάλιστα, δεν μπορούν να διασπάσουν κάποιες ενώσεις, όπως π.χ. χρώματα, απορρυπαντικά κ.λπ. Ας δούμε, τώρα, το τρίτο όφελος από τη χρήση οικολογικών καθαριστικών. Είναι οικονομικότερα γιατί απαιτείται να χρησιμοποιήσουμε μικρότερη ποσότητα και μάλιστα αρκετά προϊόντα είναι συμπυκνωμένα. Είναι ακριβότερα από τα κοινά καθαριστικά, αλλά διαρκούν κατά πολύ περισσότερο. Αν χρησιμοποιείτε τις προτεινόμενες δοσολογίες –που θα πρέπει– από την εκάστοτε εταιρεία, θα βαρεθείτε να βλέπετε το ίδιο μπουκάλι στα ντουλάπια σας. Στο ρεπορτάζ αγοράς που ακολουθεί παρουσιάζονται οι οικονομικότερες επιλογές οικολογικών βιολογικών απορρυπαντικών. Θα βρείτε προϊόντα που αντικαθιστούν τη χρήση χλωρίνης, απορρυπαντικά γενικής καθαριότητας και κάποια εξειδικευμένα που αφαιρούν λίπη και άλατα από πλακάκια, από κεραμικές εστίες και από όποια άλλη επιφάνεια υπάρχει μέσα στο σπίτι μας. Θα τα βρείτε κυρίως σε καταστήματα βιολογικών προϊόντων.

Απολυμαντικά 1. Folia Με ενεργό οξυγόνο και άρωμα από αιθέρια έλαια ευκαλύπτου και μέν τας (βιολογ ικής κα λ λιέργειας), είναι εξαιρετικά αποτελεσματικό υγρό απορρυπαντικό για την απολύμανσ η , λ ε ύκ ανσ η κ αι καθαρισ μό του μπάνιου και της κουζίνας (πιστοποίησ η IC E A). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε κάθε είδους επιφάνεια (βρύσες, αντικείμενα από χ ρώμιο, ανοξείδωτο ατσάλι, καμπίνες ντους, πλα κά κια, νεροχύτη, πάγκο κουζίνας).

2. Sonett Με φυτική αλκοόλη και αιθέρια έλαια φασκόμηλου και λεβάντας, απολυμαίνει επιφάνειες εργασίας

αλλά και συσ κ ε υές. Στη σ υσ κ ε υασ ία διαβάζουμε πως «χάρη στον συνδυασμό οινοπνεύματος με αιθέρια έλαια, οι σπόροι από μύκητες και βα κ τηρίδια εξοντώνονται σε 2 λεπτά». Οσον αφορά τα προϊόντα της, η εταιρεία πιστοποιεί: «Ολες οι πρώτες ύλες μας είναι πλήρως βιοδιασ πώμενες και χωρίς συνθετικά αρώματα, χρώματα και συντηρητικά, χωρίς ένζυμα και πετροχημικά, δεν περιέχουν λευκαντικά, και χωρίς να έχει χρησιμοποιηθεί ούτε γενετική μηχανική ούτε νανοτεχνολογία. Τα έλαια που χρησιμοποιούνται για τα σαπούνια Sonett και όλα τα αιθέρια έλαια προέρχονται 100% από πιστοποιημένες βιολογικές καλλιέργειες».

efsynBIO

3. Pierpaoli Γ ι α τ ο ν κ α θ α ρ ισμό του παιδικού δωματίου αλλά και των επιφανειών με τις οποίες έρχεται σε επαφή το μωρό. Με αντιβακτηριδιακή δράση, καταπολεμά και τα ακάρεα και απολυμαίνει, καθώς η σύνθεσή του βασίζεται σε έλαια τεϊόδεντρου. Το προϊόν δεν περιέχει EDTA, διαβρωτικά συστατικά, ένζυμα, φορμαλδεΰδη, χρωστικά, αιθοξυλιωμένα τασιενεργά και ουσίες ζωικής προέλευσης (πιστοποίηση ICEA).

4. Ecover μαντιλάκια Αντιμικροβιακά μαντιλάκια με ρόδι και λάιμ, για άμεσο καθάρισμα όλων των επιφανειών του σπιτιού. Σκοτώνουν τ ο 9 9, 9 % τ ω ν β α κτηρίων, είναι 100% βιοδιασ πώμ ε να και μπορείτε να τα χρησιμοποιήσετε σε κουζίνες, ψυγείο, μπάνιο, επιφάνειες προετοιμασίας φαγητού.

Εkos Αφαιρετικό λίπους - αλάτων Με αιθέριο έλαιο λεμονιού, είναι ένα αναγκαίο καθημερινά καθαριστικό λίπους και δύσκολης βρομιάς. Φούρνοι, πάγκος και εξοπλισμός κουζίνας, απορροφητήρας, καθαρίζουν αποτελεσματικότατα και με ασφάλεια για την υγεία των καταναλωτών. Δεν περιέχει συνθετικά αρώματα, χρωστικές, EDTA και ουσίες ζωικής προέλευσης, έχει δο-

κιμαστεί για την περιεκτικότητά του σε βαρέα μέταλλα (νικέλιο, χρώμιο, κοβάλτιο) και είναι εγγυημένα ασφαλές να χρησιμοποιηθεί από άτομα αλλεργικά σε αυτά ή με δυσανεξίες. Από την ίδια εταιρεία βρίσκουμε και ακόμη ένα εξαιρετικό προϊόν, αφαιρετικό αλάτων, με αιθέριο έλαιο ευκαλύπτου, κατάλληλο για τον καθαρισμό, καθημερινά, επιφανειών όπου υπάρχει συσσώρευση αλάτων, σαπουνιού, λιπαρής βρομιάς αλλά και κηλίδων σκουριάς.

efsynBIO

36 Ρεπορτάζ αγοράς

ΑΠΟΡΡΥΠΑΝΤΙΚΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΧΡΗΣΗΣ

Καθαρίζουν τα πάντα 1. Sodasan Η σύνθεσή του είναι κατά 100% φυτικής προέλευσης, ενώ σε ποσοστό 18,7% τα συστατικά του είναι πιστοποιημένα βιολογικά. Κατάλληλο για χρήση σε όλες τις επιφάνειες, είναι εξαιρετικό σε πλακάκια, πέτρινα δάπεδα και ανεπεξέργαστα ξύλινα πατώματα. Δεν έχει άρωμα.

2. Ecover Υγρό γ ια το πάτω μ α , μ ε λιν έ λαιο. Η εταιρεία το προτείνει μόνο για μη κατεργασμένο δάπεδο (μάρμαρο, σκυρόδεμα ή μουσαμά). Εξαιρετική φυσική φροντίδα για το πάτωμα και προστασία κατά των λεκέδων, χωρίς υπολείμματα χημικών. Η εταιρεία πιστοποιεί πως έχει «βέλτιστο επίπεδο βιοδιασπασιμότητας, ελάχιστες

επιπτώσεις στην υδρόβια ζωή, δεν γίνονται δοκιμές σε ζώα και είναι κατάλληλο για σηπτικές δεξαμενές».

3. Olive green Είναι ιδανικό για έπιπλα, ξύλο, λάκα, δερμάτινα και ανοξείδωτα αντικείμενα. Εχει σαν βάση ασαπωνοποίητο αγνό παρθένο βιολογικό ελαιόλαδο. Δεν περιέχει συντηρητικά, φωσφορικά, πετρελαϊκά παράγωγα, χρώματα, άρωμα και άλλα αλλεργιογόνα. Δεν ε π ισ ημαίν ε ται ω ς επ ικίνδυνο προϊ ό ν. Η ε λ λ η ν ι κ ή εταιρεία έ χει ακόμη πολλά αξιόλογα και αποτελεσματικά προϊόντα, όπως με πορτοκά λι γ ια αλλεργικά άτομα, ιδανικό για παιδι κ ά δ ωμάτ ια , α λ λά κ αι άο σ μο, τα οποία διαθέτει και σε οικονομικές συσκευασίες των 4 λίτρων.

4. Αlmacabio Από τις πρώτες εταιρείες που εμφανίστηκαν στην ελληνική αγορά. Είναι ιδανικό καθαριστικό για πλα-

κάκια αλλά και για παρκέ και μάρμαρα. Είναι υποαλλεργικό, δεν περιέχει αρώματα, χρωστικές ουσίες, άλατα φωσφορικού οξέος, parabens, συντηρητικά, αλλεργιογόνα ή γενετικά μεταλλαγμένα συστατικά.

5. Sonett Καθαρίζει τα πάν τα στο σπίτι –πλακάκια, πατώματα, χαλιά– και είναι κατάλληλο ακόμη και για τον καθαρισμό του αυτοκινήτου. Με λάδι από φλούδα πορτοκαλιού και αιθέρια έλαια λεμονόχορτου και καρύδας (βιολογικής γεωργίας), είναι υποαλλεργικό. Δεν περιέχει ενεργοποιητές λεύκανσης, πετροχημικές ουσ ίες κ .ά . Για τ ην παρασκευή του χρησιμοποιούνται αποκλειστικά φυτικά (προερχόμενα από βιολογική ή βιοδυναμική καλλιέργεια) και ορυκτά ακατέργαστα υλικά.

efsynBIO

7. Εkos Με αιθέρια έλαια πορτοκαλιού και μέν τας, είναι κατά λ ληλο για δάπεδα και σ κ ληρές ε π ιφάν ειες. Είναι πισ τοποιημένο α π ό τ η ν Ic e a , δεν περιέχει EDTA , έ νζυμα, φώσφορο, συνθετικά αρώματα ή ουσίες ζωικής προέλευσης. Μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε και αραιωμένο, ενώ συμπυκνωμένο ως έχει μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε στα είδη υγιεινής, νεροχύτη και σε σκληρούς λεκέδες. Δεν χρειάζεται ξέβγαλμα.

8. Frosch Οικολογικό απορρυπαντικό για όλα τα υλικά επιφανειών, για πατώματα και πλακάκια, με άρωμα λεβάντας. Θα το ευχαριστηθείτε στον πάγκο της κουζίνας σας. Απομακρύνει λίπη και βρομιά, χωρίς να αφήν ει υ πολ ε ίμ μ α τ α , ε ν ώ αρωματίζει τον χώρο διακριτικά.

9. Planet pure Συμπυκνωμένο οικολογικό πολυκαθαρισ τικό που αφαιρεί κάθε είδους λεκέδες, με φυσικό ά ρωμα πορτοκαλιού. Μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε για όλο σας το σπιτικό. Να πλύνετε τα ρούχα σας, τα πατώματα , τα χαλιά σας, να καθαρίσετε τα παράθυρά σας.

Ρεπορτάζ αγοράς 37

Για τζάμια καθαρά Planet pure

Olive green

Βιολογικό καθαριστικό γυαλιού, τζαμιών, καθρεφτών, αν τικειμένων από χ ρ ώ μιο, μ ε αιθ έ ρια έ λ αια μ αν τ α ριν ιο ύ, βασιλικού, μέντας, λεβάντας και λιμονένιο. Είναι 100% φυτικό, δεν περιέχει parabens, μεταλλαγμένες ουσίες ή χημικά συντηρητικά.

Από αγνό ασαπωνοποίητο βιολογικό παρθένο ελαιόλαδο, δεν περιέχει συντηρητικά, παράγωγα πετρελαίου, άρωμα ή αλλεργιογόνους παράγοντες. Ενας ψεκασμός αρκεί για να καθαρίσει επιφάνεια ενός τετρ. μέτρου. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί από άτομα με αλλεργίες και σε παιδικό δωμάτιο.

Τουαλέτα αστραφτερή 1. Frosch Με εκχυλίσματα λεμονιού, έχει μεγάλη διάρκεια δράσης. Αφαιρεί το πουρί και τα υπολείμματα αλάτων και από τα πιο δύσκολα σημεία της λεκάνης. Θα το βρείτε και με άρωμα λεβάντας.

2. Planet pure Βιολογικό αντιβακτηριακό καθαριστικό, με αιθέρια έλαια neem και ευκαλύπτου, με απολύτως φυτικής προέλευσης συστατικά.

efsynBIO

38 Βιβλίο

ΓΙΩΡΓΗΣ Α. ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ

To ίαμα κάνναβη Αν κάποιος μπορεί να μιλήσει για τη φαρμακευτική κάνναβη και τη θεραπευτική της δεινότητα, αυτός είναι ο γιατρός Γιώργης Οικονομόπουλος, που έχει αφιερώσει τη ζωή του στη νομιμοποίησή της για χρήση από ασθενείς.

το βιβλίο του «Το Ιαμα Κάνναβη», εκδόσεις «Κέδρος», μπορεί κάποιος να διαβάσει και να κατανοήσει, από την απολύτως εύληπτη γλώσσα, τι είναι αυτό το φυτό που μπήκε ξαφνικά και πάλι στη ζωή μας, ποιος είναι ο μηχανισμός λειτουργίας του, σε ποιες ασθένειες οι έρευνες δείχνουν να είναι θεραπευτικό. Σταχυολογημένες απαντήσεις επιλέχτηκαν από το βιβλίο του προκειμένου να καλυφθούν οι πρώτες, βασικές ερωτήσεις που οι περισσότεροι από μας έχουμε. Γιατί έγραψε αυτό το βιβλίο; «Το βιβλίο αυτό γράφτηκε με στόχο τη μετάδοση πληροφοριών που συνήθως αποσιωπούνται για τη σύγχρονη επανανακάλυψη των θεραπευτικών ιδιοτήτων του φυτού που, όπως έχει λεχθεί, “είναι το μόνο φυτό ή ουσία (τα φυτικά κανναβινοειδή) που μπορεί να δρα θεραπευτικά και ανακουφιστικά σε τόσο πολλές και διαφορετικές ασθένειες”. Από την πρόληψη της τύφλωσης στο γλαύκωμα μέχρι τη σπαστικότητα και τις παραλύσεις της ΣΚΠ και από το σταμάτημα των εμέτων της χημειοθεραπείας του καρκίνου μέχρι το σταμάτημα του ίδιου του καρκίνου στον εγκέφαλο, στους μαστούς κ.ά. Από την αντιμετώπιση πόνων μέχρι τον διαβήτη και τις φλεγμονές του εντέρου, για να αναφέρουμε μερικές μόνο από τις θεραπευτικές (και ανακουφιστικές) επιδράσεις της Κάνναβης. »Ελπίζοντας ότι αυτές οι πληροφορίες θα δώσουν κουράγιο και ενεργοποίηση σε πλήθος ασθενών συμπολιτών μας, στους συγγενείς τους και στους πολίτες που σχετίζονται με την υγεία, και ιδιαίτερα στους συναδέλφους μου, τις παραδίδω χωρίς επιφύλαξη στην κρίση σας και με την προοπτική ανοίγματος δημόσιου διαλόγου». Πώς λειτουργεί η φαρμακευτική κάνναβη στη συνεργασία της με τον οργανισμό μας; «Η σημαντικότερη ανακάλυψη, που πυ-

ροδότησε το σύγχρονο πλήθος ερευνών, στάθηκε αυτή της δεκαετίας του 1990, για την ύπαρξη του Eνδογενούς Kανναβινοειδούς Συστήματος (ECS). Στην προσπάθεια ανακάλυψης του τρόπου δράσης της κάνναβης στον εγκέφαλο και στον ανθρώπινο οργανισμό, οι επιστήμονες διαπίστωσαν την ύπαρξη ενός βιολογικού συστήματος –άγνωστου μέχρι τότε– απαραίτητου για την προστασία και τη διατήρηση της υγείας στα έμβια όντα. Το σύστημα αυτό, που εμφανίζεται από την εμβρυική φάση ανάπτυξης, υπάρχει διασκορπισμένο σε όλα τα όργανα και στους ιστούς του σώματος και συνδέει και συντονίζει διαφορετικές λειτουργίες με στόχο και σκοπό την ΟΜΟΙΟΣΤΑΣΗ. Δηλαδή, τη διατήρηση της ισορροπίας του εσωτερικού περιβάλλοντος, παρ’ όλες τις διακυμάνσεις και επιδράσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος. Ρυθμίζει τον πόνο, την αρτηριακή πίεση, τις εντάσεις, την όρεξη, τις φλεγμονές, τη θερμοκρασία, την προστασία του νευρικού συστήματος, τη λειτουργία του ανοσοποιητικού και την αντίσταση στους όγκους. »Επειδή τα φυτικά κανναβινοειδή ασκούν τις ίδιες επιδράσεις με αυτές του νεοανακαλυφθέντος βιολογικού συστήματος –δηλαδή μιμούνται, από τη μία, και ενισχύουν, από την άλλη, τις δράσεις του– ονόμασαν αυτό το σύστημα Ενδοκανναβινοειδές Σύστημα (ECS). Με άλλα λόγια, οι ζωντανοί οργανισμοί, από την πρώιμη εποχή τους, πριν περίπου 700 εκατομμύρια χρόνια, άρχισαν να παράγουν και να χρησιμοποιούν (ενδο) κανναβινοειδή ως κύριο μέσο διατήρησης της ισορροπίας τους και προστασίας της υγείας τους. »Στην εξέλιξή της, η φύση έφτιαξε ένα φυτό –την κάνναβη (πριν από 70 εκατομμύρια χρόνια)– που περιέχει ανάλογες ουσίες με αυτές των (ενδο)κανναβινοειδών (στα έμβια όντα). Είναι φανερή, λοιπόν, η αιτία

για τη μακρόχρονη θεραπευτική χρήση της κάνναβης από την ανθρωπότητα, για πάνω από 6.000 χρόνια τώρα. Απλώς γιατί ενισχύει και ενδυναμώνει ένα ενδογενές σύστημα που υπάρχει στον οργανισμό μας με σκοπό τη διατήρηση της ομοιόστασης, δηλαδή της ισορροπίας και της υγείας. Και αυτό εξηγεί γιατί τα κανναβινοειδή έχουν θεραπευτική εφαρμογή σε τόσο διαφορετικές ασθένειες, σε όλα τα συστήματα της βιολογικής λειτουργίας του ανθρώπου. Και ακόμη πιο φανερή γίνεται η αιτία της σύγχρονης αποδοχής της κάνναβης, ως αποτελεσματικού ιάματος, από όλο και περισσότερους επιστήμονες και ιατρικά σώματα. Σήμερα είναι ήδη νόμιμη η συνταγογράφηση και η χρήση της ιατρικής κάνναβης (Medical Cannabis) σε είκοσι πολιτείες των ΗΠΑ, στον Καναδά, στο Ισραήλ, σε είκοσι χώρες της Ευρώπης, ενώ όλο και περισσότερες πολιτείες των ΗΠΑ και χώρες της Ευρώπης και στον υπόλοιπο κόσμο (Λατινική Αμερική, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία κ.ά.) προσανατολίζονται στη νομιμοποίηση ή αποδέχονται de facto την ιατρική χρήση της κάνναβης σε πλήθος ασθενειών». Τι είναι τα ενδοκανναβινοειδή; «Οι οργανισμοί των έμβιων όντων, αρχί-

efsynBIO

Βιβλίο 39

ζοντας ακόμα και από τα ασπόνδυλα, έφτιαξαν ουσίες-κλειδιά για την ενεργοποίηση των μηχανισμών προστασίας της υγείας τους και για τον έλεγχο της ενεργειακής τους ισορροπίας. Υπάρχουν στο ανθρώπινο έμβρυο, πριν ακόμα την εμφύτευση στη μήτρα, και υπάρχουν στο μητρικό γάλα σε αφθονία, απαραίτητα για τον θηλασμό. Ποιες είναι οι θεραπευτικές επιδράσεις τους; «Για να μην κουράσουμε με επιστημονικές λεπτομέρειες τους αναγνώστες, θα αρκεστούμε να παρουσιάσουμε μερικές από τις πιο γνωστές μέχρι τώρα θεραπευτικές επιδράσεις των ενδοκανναβινοειδών, που τις προκαλούν ενεργοποιώντας τους κανναβοϋποδοχείς: ρίχνουν την αρτηριακή πίεση, προκαλώντας αγγειοδιαστολή (αντιυπερτασικά), μειώνουν τη θερμοκρασία (αντιπυρετικά), τις μυϊκές συσπάσεις και τον μυϊκό τρόμο (σπασμολυτικά), τους πόνους (αναλγητικά), τη ναυτία και περιορίζουν τους εμέτους (αντιεμετικά), μειώνουν την αϋπνία (υπνωτικά), το άγχος και το στρες (αγχολυτικά), την άμεση μνήμη (η μείωση της άμεσης μνήμης θεωρείται επίδραση προστατευτικού χαρακτήρα και αξιοποιείται θεραπευτικά στο ψυχικό σύνδρομο PTSD). »Νευροβιολογικά τα κανναβινοειδή αυξάνουν τη νευρογένεση-ανανέωση στον Ιππόκαμπο, που είναι το κέντρο της μνήμης στον εγκέφαλο, αυξάνουν την όρεξη (ορεξιογόνα), έχουν αντιφλεγμονώδη και αντιοξειδωτική δράση (αντιφλεγμονώδη), αντικαρκινική δράση (αντικαρκινικά), καρδιοπροστατευτική και νευροπροστατευτική δράση, ευφορική αντικαταθλιπτική επίδραση (αντικαταθλιπτικά). »Ενα ενδιαφέρον (συμβολικό) γεγονός μπορεί να θεωρηθεί το ότι πολλές, αν όχι οι περισσότερες, από τις θεραπευτικές επιδράσεις των κανναβινοειδών πιστοποιήθηκαν εργαστηριακά σε έρευνες που είχαν χρηματοδοτηθεί για “να αποδειχτούν οι βλαβερές επιδράσεις της κάνναβης”!». Είναι η φαρμακευτική κάνναβη, δηλαδή, ένα πολυχρηστικό εργαλείο στα χέρια των γιατρών; «Μετά το 2000 οι εργαστηριακές και κλινικές επιβεβαιώσεις παλαιών και οι ανακαλύψεις νέων θεραπευτικών ενδείξεων και εφαρμογών της κάνναβης είναι συνεχείς και στην Ευρώπη, και αφορούν τις διαταραχές σχεδόν όλων των συστημάτων του οργανισμού. Σε Ισπανούς ερευνητές οφείλουμε την τελευταία δεκαετία τις σοβαρές ενδείξεις έως

Ο Γιώργης Οικονομόπουλος

και αποδείξεις της θεραπευτικής επίδρασης της κάνναβης στον καρκίνο. Σε Γερμανούς, την έρευνά τους για τη θεραπευτική δράση της κανναβιδιόλης (CBD) στις ψυχώσεις. Σε Ιταλούς, τις πρωτοποριακές τους εργαστηριακές έρευνες για τη θεραπευτική αποτελεσματικότητα της κάνναβης. »Αυτή τη στιγμή που γράφω, τρεις με τέσσερις επιστημονικές δημοσιεύσεις την ημέρα αφορούν τις δράσεις των κανναβινοειδών και πολλές από αυτές αφορούν την αντιμετώπιση του καρκίνου με αυτά. »Μπροστά στο αδιάψευστο γεγονός της ιαματικής λειτουργίας της κάνναβης, όλο και περισσότερες χώρες στον κόσμο εφάρμοσαν και εφαρμόζουν νομοθετικές ρυθμίσεις για την έξοδο του φυτού από την παρανομία και την επανατοποθέτησή του στην ιατρική φαρέτρα, ενάντια στις ασθένειες που ταλαιπωρούν το ανθρώπινο γένος και ενάντια στην

άγνοια που τις προκαλεί, τις συντηρεί και τις αυξάνει. Αυτή η άγνοια δημιουργήθηκε, συντηρήθηκε και επεκτάθηκε με μια βίαιη τρομοκρατική επιβολή απόκρυψης, παραποίησης και καταστολής της γνώσης και της θεραπευτικής εφαρμογής του φυτού από μια χρονική περίοδο και μετά. Η εικόνα του, που συστηματικά παρουσιάστηκε στην κοινή γνώμη από ένα μπλοκ οικονομικοπολιτικών συμφερόντων, και η οποία συντηρείται ακόμα, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Και για να κλείσω αυτή τη μικρή περιήγηση στον θεραπευτικό κόσμο της φαρμακευτικής κάνναβης –που φυσικά στο βιβλίο ενδελεχώς αναλύεται στα δώδεκα κεφάλαια που αφορούν όλες τις νόσους–, διαλέγω τα συμπεράσματα και την απόφαση του αρμόδιου δικαστή που όρισε η DEA*, σχετικά με την αναθεώρηση της νομοθεσίας για την Κάνναβη, απόφαση που κοσμεί το οπισθόφυλλο του βιβλίου. «Η Μαριχουάνα (Κάνναβη) στη φυσική της μορφή είναι μία από τις ασφαλέστερες γνωστές ουσίες που δρουν θεραπευτικά στον άνθρωπο […] Ο καθένας πρέπει λογικά να συμπεράνει ότι υπάρχει αποδεδειγμένη ασφάλεια στη χρήση της Κάνναβης όταν αυτή παρέχεται υπό ιατρική επίβλεψη. Το να οδηγηθεί κάποιος σε διαφορετικά συμπεράσματα θα ήταν παράλογο, αυθαίρετο και πεισματικά αρνούμενο την πραγματικότητα, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα καταγεγραμμένα στοιχεία».

40 Συνταγές

ΤΗΣ ΚΑΙΤΗΣ ΒΛΑΧΟΥ ι πωλήσεις και η κατανάλωση βιολογικών προϊόντων παγκοσμίως έχουν αυξηθεί. Η αύξηση αυτή δεν οφείλεται σε μόδα, αλλά στην ανάγκη για υγιεινό τρόπο ζωής. Τα βιολογικά προϊόντα μάς χαρίζουν ποιοτικό φαγητό, υγιές σώμα και έναν υγιή πλανήτη. Ακόμη κι αν είναι όμως βιολογικά, καλό είναι να γνωρίζουμε την προέλευση των προϊόντων που αγοράζουμε. Προτιμάμε τα πιστοποιημένα ελληνικά αλλά και τα τυποποιημένα, αφού και σε αυτά γίνονται αυστηροί έλεγχοι. Βιολογικά προϊόντα εισαγωγής -γνώμη μου- θα πρέπει να αγοράζουμε μόνο όταν παρουσιάζεται έλλειψη των αντίστοιχων στην ελληνική αγορά, και μιλάμε βέβαια για τα φρέσκα φρούτα, λαχανικά και προϊόντα ψυγείου. Και αυτό, γιατί το τοπικό προϊόν έχει καταγεγραμμένα στο «σώμα του» τα χαρακτηριστικά της ελληνικής φύσης, χαρακτηριστικά «γνώριμα» στο δικό μας σώμα. Βιολογικά προϊόντα από τον... τόπο μας, λοιπόν! Ας δώσουμε βάση στη φρεσκάδα και στη μικρή απόσταση που χωρίζει, για παράδειγμα, ένα βιολογικό λαχανικό από το χωράφι στην αγορά και σε σύντομο χρονικό διάστημα στο πιάτο μας. Και μην ξεχνάμε να καταναλώνουμε εποχικά τρόφιμα, που κάποια... θεία δύναμη με σοφία τα μοίρασε να ευδοκιμούν μέσα στον χρόνο. Οι συνταγές που ακολουθούν είναι υγιεινές και ελαφρές και σε όλες χρησιμοποιούμε αγνά βιολογικά προϊόντα. Εχουμε πάντα κατά νου τη θρεπτική τους αξία και τη διατήρηση των θρεπτικών ουσιών κατά το μαγείρεμα.

Σαλάτα με σπανάκι, κοτόπουλο και φράουλες (σελ. 42)

ΒΙΟ...ΜΑΓΕΙΡΕΜΑΤΑ

Μαγειρεύοντας με βιολογικά προϊόντα από τον τόπο μας

efsynBIO

42 Συνταγές

Ψωμί με αλεύρι ζέας και σίκαλης Σπιτικό βιολογικό ψωμί, με μεστή γεύση ΥΛΙΚΑ

750 γραμμ. αλεύρι ζέας (δίκοκκο σιτάρι) 250 γραμμ. αλεύρι σίκαλης 700 ml χλιαρό νερό 1 κουταλιά αλάτι 4 κουταλιές λάδι 20 γραμμ. μαγιά χωρίς γλουτένη ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Σε μεγάλο μπολ βάζουμε το αλεύρι, το αλάτι και τη μαγιά. Ρίχνουμε τα 600 ml νερό και το λάδι. Αρχίζουμε να ζυμώνουμε και αν χρειαστεί προσθέτουμε κι άλλο νερό μέχρι η ζύμη να μην κολ λάει στα χέρια μας.

Με ταφέρουμε τη ζύμη στον πάγκο της κουζίνας που τον έχουμε αλευρώσει. Την απλώνουμε και την κλείνουμε από όλες τις πλευρές προς το κέντρο. Το κάνουμε αυτό 5-6 φορές. Λαδώνουμε δύο μακρόστενες φόρμες και μοιράζουμε το μείγμα. Τις σκεπάζουμε με βαμβακερή νωπή πετσέτα και τις αφήνουμε σε ζεστό σημείο για μία ώρα. Προθερμαίνουμε τον φούρνο στους 180 βαθμούς. Τοποθετούμε τη σχάρα στη μέση του φούρνου κι ένα μικρό ταψάκι με νερό στον πάτο του φούρνου. Ψήνουμε το ψωμί για 45 λεπτά και μετά ανεβάζουμε τη θερμοκρασία στους 200 βαθμούς και ψήνουμε για άλλα 10 λεπτά. Μόλις βγάλουμε το ψωμί, το ξεφορμάρουμε και το βάζουμε

πάνω σε σχάρα να κρυώσει για 15 λεπτά. Στη συνέχεια το τυλίγουμε με πετσέτα και το διατηρούμε έτσι μέχρι να το καταναλώσουμε.

Σαλάτα με σπανάκι, κοτόπουλο και φράουλες Ανοιξιάτικη σαλάτα, με τις πρωταγωνίστριες της άνοιξης, τις φράουλες ΥΛΙΚΑ

2 φλιτζάνια σπανάκι 300 γραμμ. φιλέτο κοτόπουλο 10-12 φράουλες 1 αβοκάντο 2-3 κουταλιές αμύγδαλα καβουρντισμένα 4-5 κουταλιές γιαούρτι 5 κουταλιές λάδι 3 κουταλιές ξίδι μπαλσάμικο

Ψωμί με αλεύρι ζέας και σίκαλης

efsynBIO

Συνταγές 43

1 κουταλιά μαύρη ζάχαρη αλάτι, πιπέρι μαντζουράνα εστραγκόν ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Πασπαλίζουμε το κοτόπουλο με αλάτι, πιπέρι, μαντζουράνα και το εστραγκόν. Ζεσταίνουμε ένα αντικολλητικό τηγάνι και τοποθετούμε τα φιλέτα κομμένα σε μεγάλα κομμάτια. Το γυρίζουμε από όλες τις πλευρές να ψηθεί και να πάρει ωραίο χρώμα. Μπορούμε να το βάλουμε και σε ταψί και να το ψήσουμε στο γκριλ του φούρνου. Καθαρίζουμε και κόβουμε το αβοκάντο σε λεπτές φέτες. Πλένουμε και στεγνώνουμε το σπανάκι. Το κόβουμε με τα χέρια σε μεγάλη σαλατιέρα. Πλένουμε, στεγνώνουμε και κόβουμε τις φράουλες στα τέσσερα. Βάζουμε στο μπλέντερ ή σε σέικερ το λάδι, το ξίδι και τη ζάχαρη. Τα χτυπάμε μέχρι να γίνουν κρέμα. Την αφήνουμε 2-3 λεπτά να σταθεί. Βάζουμε πάνω στο σπανάκι το αβοκάντο, τις φράουλες και το κοτόπουλο που έχουμε κόψει σε φετάκια. Πασπαλίζουμε με τα αμύγδαλα και προσθέτουμε το γιαούρτι σε κουταλιές. Περιχύνουμε με το λαδόξιδο και σερβίρουμε.

Φασόλια με μπακαλιάρο Μπακαλιάρος, το «εθνικό» μας φαγητό, μαγειρεμένος με όσπρια ΥΛΙΚΑ

1 κιλό μπακαλιάρο 400 γραμμ. φασόλια

Φασόλια με μπακαλιάρο

2 κρεμμύδια 3-4 φρέσκα κρεμμυδάκια 1 πράσο 2 σκελίδες σκόρδο 2 πιπεριές Φλωρίνης 1 ματσάκι άνηθο 4-5 ντομάτες 10-15 μαύρες ελιές 2 κουταλιές της σούπας σταφίδες μαύρες 1/2 κουταλάκι μαύρη ζάχαρη αλάτι, πιπέρι ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Βάζουμε τα φασόλια να μουσκέψουν σε χλιαρό νερό, με μία κουταλιά αλάτι όλο το βράδυ.

Κόβουμε το φιλέτο του μπακαλιάρου σε μερίδες. Αν δεν είναι ξαρμυρισμένος, τον βάζουμε σε λεκάνη με νερό για μία μέρα, αλλάζοντας το νερό κάθε 3 ώρες. Τον στραγγίζουμε και τον στεγνώνουμε καλά να φύγουν τα υγρά. Βάζουμε τα φασόλια σε κατσαρόλα με ζεστό νερό και τα βράζουμε μέχρι να χυλώσουν και να μαλακώσουν. Κόβουμε τα λαχανικά σε μέτρια κομμάτια και το σκόρδο σε λεπτά φετάκια. Σοτάρουμε τα λαχανικά με λάδι σε αντικολλητικό τηγάνι μέχρι να μαλακώσουν, περίπου 3-4 λεπτά,

efsynBIO

44 Συνταγές

Αρακάς σούπα

προσθέτουμε τα φασόλια, αλάτι και πιπέρι. Σοτάρουμε ελαφρά σε ελαιόλαδο τα φιλέτα του μπακαλιάρου. Μεταφέρουμε τα φασόλια σε πυρέξ, ρίχνουμε τις σταφίδες, τις ελιές και ακουμπάμε πάνω τα φιλέτα του μπακαλιάρου. Τρίβουμε τις ντομάτες και τις ανακατεύουμε με τη ζάχαρη. Προσθέτουμε 1 φλιτζάνι χλιαρό νερό και περιχύνουμε με το μίγμα τους το φαγητό. Ραντίζουμε με λάδι και πασπαλίζουμε με πιπέρι. Ψήνουμε στους 180 βαθμούς μέχρι να δέσει η σάλτσα και να χυλώσει το φαγητό, περίπου 1 ώρα.

Αρακάς σούπα Μία πράσινη σούπα με αντιοξειδωτικές και αντιφλεγμονώδεις ιδιότητες ΥΛΙΚΑ

500 γραμμ. φρέσκο αρακά (καθαρισμένο) 1 ματσάκι άνηθο λάδι αλάτι, πιπέρι 1 μικρή κόκκινη καυτερή πιπεριά ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Ρίχνουμε τον αρακά σε μία κατσαρόλα με νερό, μέχρι που να τον σκεπάζει. Βράζουμε για 10-15 λεπτά, ο φρέσκος αρα-

κάς δεν χρειάζεται περισσότερο βράσιμο. Ρίχνουμε τους κόκκους του μαύρου πιπεριού και την πιπεριά και βγάζουμε την κατσαρόλα από το μάτι. Α λ έθουμε το μείγ μα σ το μ π λ έ ν τε ρ ή με ρα βδομίξε ρ μέσα στο σκεύος, μέχρι να γίνει κρέμα. Κρατάμε λίγο αρακά ολόκληρο για το σερβίρισμα. Τοποθετούμε πάλι την κατσαρόλα στη φωτιά και προσθέτουμε λάδι κατά βούληση. Ανακατεύουμε για 2 λεπτά και ρίχνουμε τον άνηθο. Η σούπα είναι έτοιμη. Τρώγεται ζεστή, αλ λά και κρύα είναι υπέροχη. Μπορούμε να τη σ υνοδεύσουμε με γιαούρτι.

efsynBIO

Συνταγές 45

Μπισκότα βρώμης με καρύδια και σταφίδες ΥΛΙΚΑ

270 γραμμ. βούτυρο 300 γραμμ. καστανή ζάχαρη 2 αυγά 150 γραμμ. αλεύρι 380 γραμμ. νιφάδες βρώμης 150 γραμμ. καρύδια χοντροαλεσμένα 1/2 κουταλιά σόδα 1/2 κουταλιά αλάτι 1/2 κουταλιά κανέλα ΕΚΤΕΛΕΣΗ

Σε μπολ βάζουμε το αλεύρι, τη σόδα, το αλάτι και την κανέλα και τα ανακατεύουμε. Ρίχνουμε στον κάδο του μίξερ το βούτυρο σε θερμοκρασία δωματίου και την ζάχαρη. Τα χτυπάμε 2-3 λεπτά και προσθέτουμε τα αυγά. Χτυπάμε σε χαμηλή ταχύτητα να ενσωματωθούν με το βούτυρο και στη συνέχεια προσθέ τουμε λίγο λίγο το αλεύρι, χτυπάμε 2-3 λεπτά και σταματάμε το μίξερ. Ρίχνουμε τα καρύδια, τις σταφίδες και την βρώμη και ανακατεύουμε με σπάτουλα απαλά. Οταν ενωθούν όλα τα υλικά αφήνουμε το μείγμα για 10 λεπτά να ξεκουραστεί. Ντύνουμε με λαδόκολλα το ταψί του φούρνου. Παίρνουμε ένα μεγάλο κουτάλι και τοποθετούμε κουταλιές μείγμα στο ταψί σε απόσταση 2-3 εκατ. μεταξύ τους. Βρέχουμε τα χέρια μας και πιέζουμε και στρογγυλεύουμε τα μπισκότα. Τα ψήνουμε σε προθερμασμένο φούρνο στους 180 βαθμούς, περίπου 15-18 λεπτά.

Μπισκότα βρώμης με καρύδια και σταφίδες

efsynBIO

Βιολογικές λαϊκές αγορές Κάθε πάγκος κι ένας παραγωγός. Αυτό είναι το κύριο στοιχείο που χαρακτηρίζει τις βιολογικές λαϊκές αγορές που στήνονται σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, σε συγκεκριμένα σημεία, καθημερινά. Τα προϊόντα όλων των παραγωγών είναι ελεγμένα και πιστοποιημένα από τους οργανισμούς πιστοποίησης βιολογικών προϊόντων όπου ανήκει ο καθένας. Στις βιολογικές λαϊκές μπορούμε να βρούμε κηπευτικά, φρούτα αλλά και όσπρια, κρασί, λάδι, αυγά, άλευρα κι ό,τι άλλο καλό παράγει ο κάθε βιολογικός παραγωγός στο κτήμα του. Οι αγορές τους λειτουργούν συγκεκριμένες ημέρες και ώρες σε γειτονιές της Αττικής αλλά και της Θεσσαλονίκης.

efsynBIO

ΑΓΟΡΕΣ ΒΙΟΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΕΥΤΕΡΑ: Κηφισιά, Κ. Καραμανλή έως το τέλος της Κοκκιναρά μέχρι την οδό Παναγιάς Ελευθερώτριας, Πολιτεία Νέα Σμύρνη, λ. Συγγρού 221, έξω από το Ιωσηφόγλειο Ιδρυμα Περιστέρι, Πάρου και Δημοσθένους, δίπλα από την παιδική χαρά ΧαϊδάριΦιλοπάππου, όπισθεν του νέου Δημαρχείου Χαϊδαρίου ΤΡΙΤΗ: Νέο Ηράκλειο, Κουντουριώτου και Ελ. Βενιζέλου, όπισθεν του Κινηματογράφου «Τρία Αστέρια» Παλαιό Ψυχικό, Πριγκηπίσσης Ελένης του Νικολάου και Στρατηγού Καλλάρη, Αρσάκειο Νίκαια, Θηβών 245, στο προαύλιο του Πολιτιστικού Κέντρου «Μάνος Λοΐζος» ΤΕΤΑΡΤΗ: Ηλιούπολη, Αλεξάνδρου Παπαναστασίου (Πολυκλαδικά) Πειραιάς, Κλεισόβης και Χατζηκυριακού, Χατζηκυριάκειο Ιδρυμα Χαλάνδρι, Τυμφρηστού και Ιωαννίνων, πάνω στην πλατεία Φιλοθέη, Στρατηγού Βεντήρη και Αγίας Φιλοθέης ΠΕΜΠΤΗ: Γέρακας, Εθνικής Αντιστάσεως και Μαυροβουνιώτου, στο μέσο της Εθνικής Αντιστάσεως Παλαιό Φάληρο, Ρέστειο Κολυμβητήριο έως το ελεύθερο πάρκινγκ του Τάε Κβον Ντο Πετρούπολη, Κρήτης και Δωδεκανήσου, στην είσοδο του Βοτανικού Κήπου Θρακομακεδόνες, Ζαφειράκη και Μακε-

▪ Οι αγορές της Αττικής έχουν καλοκαιρινό και χειμερινό ωράριο. Τον χειμώνα ξεκινούν στις 2.00 μ.μ. ενώ το καλοκαίρι στις 4.00 μ.μ. Ετσι, τρόφιμα και καταναλωτές δεν ταλαιπωρούνται από τις θερμοκρασίες και τις συνθήκες των εποχών. ▪ Κάθε παραγωγός έχει τον πάγκο του και διαθέτει προϊόντα που παράγει στα πιστοποιημένα βιολογικής καλλιέργειας κτήματά του. Πάνω στον πάγκο με τα προϊόντα οφείλει να έχει το πιστοποιητικό του οργανισμού που τον

δονομάχων, πάνω στην πλατεία Αλμπανέλλα ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: Χολαργός, οδός Σύρου, δίπλα στο Δημαρχείο Παπάγου-Χολαργού Νέα Ιωνία, Πατριάρχου Ιωακείμ 4, δίπλα από το ΚΕΠ Καισαριανή, Σολωμονίδου και Φιλαδελφείας, όπισθεν του γηπέδου της Νήαρ Ηστ Αγία Βαρβάρα, λεωφ. Ελ. Βενιζέλου και Μεγ. Αλεξάνδρου, στον πεζόδρομο Κουντουριώτου ΣΑΒΒΑΤΟ: Βούλα, Νηρέως (στο ύψος μεταξύ των οδών Ηρας και Διός) Ιλιον, λ. Δημοκρατίας, στην είσοδο του Escape Center στο πάρκο «Αντ. Τρίτση» Ελευσίνα, Ιωάννου Αγαθού και Δήμητρος, όπισθεν του Δημαρχείου Ελευσίνας ΚΥΡΙΑΚΗ: Πόρτο-Ράφτη, λεωφ. Γ. Γρέγου και Μυρρινούντος

ΑΓΟΡΕΣ ΒΙΟΛΟΓΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΡΙΤΗ: Περαία, Ανθέων & Μήδειας Θερινό ωράριο: 16.30 μ.μ. - 20.30 μ.μ. - Χειμερινό ωράριο: 11.30 π.μ. -17.00 μ.μ. ΤΕΤΑΡΤΗ: Καλαμαριά (Βότση) Αίαντος & Ελ. Βενιζέλου, όπισθεν Ι.Ν. Αγίου Παντελεήμονα, 08.30 π.μ. -14.00 μ.μ. ΠΕΜΠΤΗ: Νεάπολη, Ελ. Βενιζέλου & Μητρ. Καραβαγγέλη (Δημαρχείο Νεάπολης), 08.30 π.μ. -14.00 μ.μ. ΣΑΒΒΑΤΟ: Καλαμαριά (Στρατόπεδο Κόδρα), Καλλίδου & Παπάγου, 08.30 π.μ. -14.00 μ.μ.

ελέγχει μαζί με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που αφορούν την παραγωγή του. ▪ Αν θέλετε να μπείτε στις ιστοσελίδες της Eνωσης Bιοκαλλιεργητών Aττικής και Θεσσαλονίκης για περαιτέρω ενημέρωση, δεν έχετε παρά να επισκεφθείτε τις ακόλουθες ηλεκτρονικές διευθύνσεις: Αττικής: http://www.bioagores.org/ Θεσσαλονίκης: https://www.biologikesagores.gr/