Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΣΗΜΕΡΑ: Από την πρόληψη στη θεραπεία by Εφημερίδα των Συντακτών

Εχθροί μας η κακή διατροφή, το τσιγάρο και η ρύπανση της ατμόσφαιρας

3 0.1 0. 2 0 2 1

ΕΥ ΖΗΝ

● Εκτιμάται ότι περίπου το 1/3 από τις πιο συχνές μορφές καρκίνου μπορεί να προληφθεί με υγιεινή δίαιτα, διατήρηση κανονικού βάρους σώματος και σωματική άσκηση

υγεία & ζωή

ΜΕ ΤΟ ΒΛΕΜΜΑ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Τα εμβόλια και οι ελπίδες για την οριστική νίκη της νόσου

Ο ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΣΗΜΕΡΑ

Από την πρόληψη στη θεραπεία

● Ηδη τα εμβόλια για τον καρκίνο του τραχήλου έχουν αποδώσει... Στην Αυστραλία, ο συγκεκριμένος καρκίνος έχει σχεδόν εξαλειφθεί

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

● Η ισότιμη πρόσβαση όλων των ασθενών σε καλές ποιοτικά και ικανοποιητικά ποσοτικές υπηρεσίες είναι ελάχιστο δείγμα κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής μιας κοινωνίας

ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΣΤΙΓΕΣ

Καρκίνοι μαστού και προστάτη: Πώς μπορούμε να τους πολεμήσουμε ● Η έγκαιρη πρόληψη χωρίς ταμπού σώζει ζωές επαναλαμβάνουν συνεχώς οι γιατροί. Και τα στατιστικά στοιχεία έρχονται να τους επιβεβαιώσουν

Η ΚΡΥΦΗ ΑΠΕΙΛΗ

Οι θρομβώσεις σκοτώνουν ασθενείς που παλεύουν με τον καρκίνο

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

Ε Ι Δ Ι Κ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Η Σ « Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Σ Τ Ω Ν Σ Υ Ν ΤΑ Κ Τ Ω Ν »

Ενα ισχυρό δημόσιο σύστημα υγείας απαραίτητο για τους ασθενείς

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

Ο ΚΆΡΚΙΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΆΣ

Η γνωστή πλην πάντα επίκαιρη σημασία της πρόληψης πό την ομοιότητα που παρατηρούσαν οι γιατροί της αρχαιότητας μεταξύ κάποιων κλινικών σημείων ορισμένων ασθενειών με χαρακτηριστικά ζώων δόθηκε η αφορμή για την ονοματοδοσία κάποιων ασθενειών (π.χ. το έντονο παθολογικό πρήξιμο των κάτω άκρων προσδιορίστηκε ως ελεφαντίαση). Το ίδιο συνέβη και με τον όρο «καρκίνος», που αποδίδεται στον Ιπποκράτη και τον Γαληνό, που οφείλεται στην εικόνα ενός μελανού όγκου που πρόβαλλε από το δέρμα και με τις διογκωμένες φλέβες που ξεκινούσαν απ’ αυτόν έμοιαζε με καβούρι (καρκίνο). Αν και πολλοί συμπολίτες μας πιστεύουν πως ο καρκίνος είναι μια αρρώστια των σύγχρονων ανθρώπων, αυτό δεν ισχύει. Καρκίνος υπήρχε από πολύ παλιά. Σε οστέινα υπολείμματα δεινοσαύρων και ανθρωποειδών διαπιστώθηκαν ευρήματα οστεοσαρκώματος, μιας σχετικά σπάνιας κακοήθειας. Αυτό, όμως, που αληθεύει είναι

Γράφει ο ΕΥΆΓΓΕΛΟΣ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ πρόεδρος Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας

ότι πρόκειται για μια ασθένεια που στην εποχή μας ταλαιπωρεί όλο και περισσότερους ανθρώπους και ως εκ τούτου αποτελεί μείζονα απειλή για τη δημόσια υγεία, οπότε η θεώρησή της από πολλούς ως μιας σύγχρονης μάστιγας είναι λογική. Παγκοσμίως, τα ετήσια νέα περιστατικά του 2014, π.χ., υπολογίστηκαν σε περίπου 14.000.000, το 2018 είχαν φτάσει τα 18.000.00 και πιο πρόσφατα, το 2020, ο αριθμός τους υπολογίστηκε περίπου στα 19.300.000. Με στατιστικές εκτιμήσεις υπολογίζεται ότι το 2040 τα ετήσια νέα περιστατικά θα φτάσουν τα 29.500.000. Σε ό,τι αφορά τους θανάτους, από τα 8,2 εκατομμύρια τη χρονιά του 2014, έφτασαν σχεδόν τα 10 εκατ. το 2020 και υπολογίζεται ότι το 2040 θα αγγίξουν τα 16,4 εκατ. Σημαντικοί βέβαια είναι και οι ρυθμοί αύξησης των ασθενών που επιζούν της νόσου (επιβιώσαντες). Το 2012 ζούσαν σε όλο τον κόσμο 32.600.000 ασθενείς με καρκίνο που είχε διαγνωστεί την τελευταία

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ

ΕΙΔΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ

Νικόλας Βουλέλης

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΥΝΤΑΞΉΣ

Τάσος Παππάς

Σωτήρης Μανιάτης

5ετία, ενώ το 2020 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν 50.550.000. Και προσοχή, οι αριθμοί αφορούν μόνο την πρώτη πενταετία. Ο πραγματικός αριθμός όσων ζουν πολλά περισσότερα χρόνια είναι πολύ μεγαλύτερος, ιδίως στην εποχή μας που έχουν σημειωθεί πολύ σημαντικές πρόοδοι στη θεραπεία. Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, για τα σχετικά στοιχεία στηριζόμαστε σε υπολογισμούς ξένων υπηρεσιών (βασικά του Διεθνούς Πρακτορείου για την Ερευνα του Καρκίνου-IARC, της ΠΟΥ) που δείχνουν ότι ο αριθμός των νέων περιστατικών το 2020 υπολογίζεται στα 64.530 και ο αριθμός των θανάτων από καρκίνο την ίδια χρονιά στους 33.200. Και ενώ παγκοσμίως ο καρκίνος του πνεύμονα αθροιστικά και για τα δύο φύλα υποχώρησε στη δεύτερη θέση (με πρώτο πλέον τον καρκίνο του μαστού), στην Ελλάδα ο καρκίνος του πνεύμονα είναι πρώτος σε συχνότητα εμφάνισης και σε θνησιμότητα (καθώς η μείωση του αριθμού των καπνιστών δεν είναι τόσο

ταχεία όπως σε άλλες χώρες). Στα πρώτα πέντε έτη μετά τη διάγνωση του καρκίνου βρισκόταν εν ζωή, το 2020, σχεδόν 180.000 συμπολίτες μας (με πολύ μεγαλύτερο αριθμό όσων ζούσαν για πολύ περισσότερα χρόνια). Μόλις στο τέλος του 19ου αιώνα έγινε αντιληπτό ότι η συγκεκριμένη ασθένεια οφείλεται στον άναρχο πολλαπλασιασμό κυττάρων ενός οργάνου, τα οποία παράλληλα χάνουν την ικανότητα να εκτελούν σωστά την αποστολή τους. Πρόκειται για μια παρεκτροπή από το φυσιολογικό, η οποία οφείλεται σε βλάβες (μεταλλάξεις) γονιδίων που είτε όταν μεταλλαχθούν (χαλάσουν) προωθούν τον άναρχο πολλαπλασιασμό, είτε οι μεταλλάξεις στα γονίδια, εκείνα δηλαδή που ο ρόλος τους είναι να επιδιορθώνουν βλάβες στο γενετικό υλικό ή να καταστρέφουν το κύτταρο αν δεν συμπεριφέρεται σωστά, αφαιρούν πλέον αυτόν τον ρόλο. ΕπιπρόσθεΣυνέχεια στη σελίδα 4

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ

ART DIRECTOR

Κώστας Μανιμανάκης

Λουίζα Καραγεωργίου

ΚΕΙΜΕΝΑ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΉΣΉ

Ντάνι Βέργου danivergou@yahoo.com

Αντιγόνη Σπανοπούλου

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ

Υγιεινή διατροφή και σωματική άσκηση ασπίδες στον οργανισμό Συνέχεια από τη σελίδα 2

Περιβαλλοντική έκθεση / παράγοντας

τα, σε αυτές τις γενετικές αλλαγές, στην καρκινική εξαλλαγή συμβάλλουν και αστοχίες στο «περίβλημα» γύρω από τα γονίδια και χημικές εξεργασίες εντός των κυττάρων. Την επικράτηση και αύξηση αυτών των μη φυσιολογικών κυττάρων (των καρκινικών) φαίνεται να ευνοεί η αποφυγή του ελέγχου και της καταστροφής τους από τα επιφορτισμένα γι’ αυτόν τον σκοπό κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος. Για να συμβούν, όμως, αυτές οι ενδοκυττάριες αλλαγές, πέρα από τις περιπτώσεις όπου υπάρχει μετάδοση μεταλλαγμένων γονιδίων από τους γονείς στα παιδιά (κληρονομικοί καρκίνοι), η οποία ευτυχώς είναι σπάνια, σημαντικό ρόλο παίζει και το περιβάλλον με το οποίο βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία και αλληλεπίδραση το κάθε κύτταρο του οργανισμού. Η επαφή των κυττάρων με παράγοντες από το εξωτερικό περιβάλλον, που σχετίζονται με το πώς και πού ζούμε, είναι ικανή να πυροδοτήσει την έναρξη της καρκινογένεσης και αυτό αφορά έναν μεγάλο αριθμό καρκίνων. Γι’ αυτό και έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στην πρόληψη της νόσου μέσω της αποφυγής επαφής του ανθρώπινου οργανισμού με ουσίες αποδεδειγμένα καρκινογόνες (και τέτοιες απόλυτα αποδεδειγμένα είναι μέχρι στιγμής περισσότερες από 60). Ενας μεγάλος αριθμός ανθρώπων σε όλο τον κόσμο στη διάρκεια της ζωής τους εκτίθενται σε τέτοιους παράγοντες, όπως είναι το κάπνισμα, η κακή διατροφή και η καθιστική ζωή, η ατμοσφαιρική ρύπανση κ.ά. που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Ενδεικτικά: ■ Το κάπνισμα ευθύνεται για περίπου 5 εκατ. θανάτους ετησίως ή για το 22-30% των θανάτων από καρκίνο. Η μείωση του αριθμού των καπνιστών θα μειώσει σημαντικά τον αριθμό όχι μόνο του καρκίνου του πνεύμονα αλλά συνολικά 14 μορφών καρκίνου, όπως π.χ. του στοματοφάρυγγα, του οισοφάγου, του παγκρέατος, της ουροδόχου κύστεως κ.ά. ■ Η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών αυξάνει τον κίνδυνο για πολλές μορφές καρκίνου, όπως του στοματοφάρυγγα, του οισο-

Χρήση καπνικών προϊόντων

Παχυσαρκία

% συμβολή

Ιοί / Βακτηρίδια

Οινόπνευμα

Επαγγελματική έκθεση

UV ακτινοβολία

Ιοντίζουσα ακτινοβολία

Ατμοσφαιρική ρύπανση

Φάρμακα / Ακτινογραφίες / CT

Πρόσθετα και μολύνσεις τροφίμων

Επεξεργασμένο / κόκκινο κρέας

φάγου, του ήπατος, του μαστού και του παγκρέατος. Ο συνδυασμός καπνίσματος και κατανάλωσης οινοπνεύματος πολλαπλασιάζει τον κίνδυνο αυτόν. ■ Η παχυσαρκία αποτελεί ένα διαρκώς εντεινόμενο πρόβλημα κυρίως στις ανεπτυγμένες και υπό ανάπτυξη χώρες. Συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο παχέος εντέρου, μαστού, μήτρας, ωοθηκών, παγκρέατος, οισοφάγου, νεφρών και χοληδόχου κύστεως. Εκτιμάται ότι περίπου το 1/3 από τις πιο συχνές μορφές καρκίνου

Υπάρχουν καρκίνοι που η πρόγνωσή τους βελτιώνεται σημαντικά αν η θεραπεία τους γίνει όταν αυτοί βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο

μπορεί να προληφθεί με υγιεινή δίαιτα, διατήρηση κανονικού βάρους σώματος και σωματική άσκηση. Στον πίνακα που παρατίθεται φαίνεται η ποσοστιαία συμβολή στη θνησιμότητα από καρκίνο εξωγενών παραγόντων κινδύνου για ΗΠΑ και Ευρώπη. Εχει εκτιμηθεί από την Παγκόσμια Ενωση για τον Ελεγχο του Καρκίνου πως αν επενδυθούν 11,5 δισ. $ στην εφαρμογή προληπτικών στρατηγικών, θα προκύψει όφελος έως 100 δισ. $ από τη μείωση του αριθμού νέων περιστατικών και την εξοικονόμηση πόρων από τη θεραπεία. Η πρόληψη, λοιπόν, εκτός της σημαντικής μείωσης των νέων περιστατικών καρκίνου, είναι και η πλέον συμφέρουσα επένδυση για την καταπολέμηση της νόσου. Στο ίδιο πεδίο, της πρόληψης, εντάσσεται και η πρώιμη (ή έγκαιρη) διάγνωση του καρκίνου (επονομαζόμενη και δευτερογενής πρόληψη). Υπάρχουν καρκίνοι που η πρόγνωσή τους βελτιώνεται σημαντικά αν η θεραπεία τους γίνει όταν αυτοί βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο. Στην εποχή μας υπάρχουν μέθοδοι που καθιστούν εύκολη και αποδοτική την ανίχνευση συγκεκριμένων καρκίνων, πριν αυτοί γίνουν αντιληπτοί από τα συμπτώματα που προκαλούν. Τέτοιοι καρκίνοι και μέθοδοι ελέγχου είναι: του μα-

στού (που με τη μαστογραφία μπορεί να ανακαλυφθούν όγκοι όταν αυτοί είναι εξαιρετικά μικροί σε μέγεθος ή ακόμα δεν έχουν αποκτήσει τη δυνατότητα μετάστασης), του τραχήλου της μήτρας (που με το pap test μπορεί να προλάβουμε τον καρκίνο πριν ακόμα ξεκινήσει να δημιουργείται), του παχέος εντέρου (με την κολονοσκόπηση, με την οποία μπορεί να ανευρεθεί ένας μικρός καρκίνος, αλλά και να προληφθεί η εμφάνισή του αναγνωρίζοντας την ύπαρξη πολυπόδων που μπορεί να εξαλλαγούν), ο καρκίνος του πνεύμονα (που τα τελευταία χρόνια η αξονική τομογραφία θώρακος χαμηλής δόσης σε όσους καπνίζουν περισσότερο από 10 ή 20 χρόνια μπορεί να βοηθήσει στην ανακάλυψη μικρών καρκίνων, όπου οι σύγχρονες θεραπευτικές μέθοδοι είναι αποτελεσματικότερες). Αλλά και ο καρκίνος του προστάτη (με συνδυασμό κλινικής εξέτασης, μέτρησης του PSA και ειδικής μαγνητικής τομογραφίας μπορεί να γίνει αντιληπτός πριν επεκταθεί τόσο όσο να δυσκολεύεται η θεραπεία). Και άλλοι όμως καρκίνοι μπορούν να γίνουν έγκαιρα αντιληπτοί, όπως είναι της στοματικής κοιλότητας (με τη βοήθεια των οδοντιάτρων), του δέρματος (σε συνδυασμό με την Συνέχεια στη σελίδα 6

Θρομβοφιλία και κύηση θρομβοφιλία είναι η διαταραχή που συνδέεται με αυξημένη τάση για θρόμβωση από επίκτητα ή κληρονομικά αίτια. Αν και οι μοριακές μεταλλάξεις που σχετίζονται με τη θρομβοφιλία δεν είναι σπάνιες (10% του πληθυσμού), από μόνες τους δεν επαρκούν για να οδηγήσουν σε θρόμβωση. Κατά την εγκυμοσύνη αναπτύσσονται αμυντικοί μηχανισμοί τόσο για το έμβρυο όσο και για τη μέλλουσα μητέρα. Ενας από αυτούς, με σκοπό την προστασία της εγκύου από αιμορραγία κατά τη διάρκεια του τοκετού, είναι η υπερπηκτικότητα. Προκαλείται λόγω των αυξημένων επιπέδων οιστρογόνων και παραγόντων πήξης, της ταυτόχρονης μείωσης των φυσικών αντιπηκτικών και της πίεσης που ασκεί η διογκωμένη μήτρα στα αγγεία της πυέλου ευνοώντας τη φλεβική στάση. O κίνδυνος θρομβοεμβολικής νόσου της εγκύου, χωρίς ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό θρόμβωσης και με ετερόζυγο γονότυπο μιας μετάλλαξης, είναι <1%. Ο κίνδυνος αυξάνεται αν υπάρχει θετικό ιστορικό, συνυπάρχουν περισσότερες μεταλλάξεις και ανιχνεύεται ομοζυγωτία κατά τον γονιδιακό έλεγχο.

Της ΕΛΙΣΆΒΕΤ-ΧΡΙΣΤΙΝΆΣ ΒΕΡΒΕΣΟΎ MD, PhD, διευθύντριας Αιματολογικής Κλινικής, Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

Πότε γίνεται ο έλεγχος θρομβοφιλίας; Πάρα το γεγονός ότι η θρομβοφιλία σχετίζεται με μαιευτικές επιπλοκές και πτωχή έκβαση της κύησης, ο έλεγχος θρομβοφιλίας δεν πρέπει να εντάσσεται στον συνήθη προληπτικό έλεγχο

(screening test) και όταν εκτελείται πρέπει να περιλαμβάνει την ενεργοποιημένη πρωτεΐνη C (APCR), τη μετάλλαξη του παράγοντα V Leiden (FVL), τη μετάλλαξη της προθρομβίνης, τη δραστικότητα της πρωτεΐνης C (PC) και αντιθρομβίνης (ΑΤ) και τα αντιφωσφολιπιδικά αντισώματα. Η μέτρηση της πρωτεΐνης S (PS) δεν είναι αξιόπιστη στην κύηση. Αν η μέτρησή της κριθεί αναγκαία, τα κατώτερα φυσιολογικά όρια είναι 30% στο 2ο τρίμηνο και 24% στο 3ο τρίμηνο. Η ομοζυγωτία MTHFR μετάλλαξης είναι συχνό αίτιο αυξημένων επιπέδων ομοκυστεΐνης αλλά δεν αυξάνει τον κίνδυνο VTE είτε στην κύηση ή εκτός κύησης και δεν πρέπει να περιλαμβάνεται στον έλεγχο θρομβοφιλίας. Δεν συνιστάται η μέτρηση επιπέδων ομοκυστεΐνης γιατί συνήθως οι εγκυμονούσες λαμβάνουν προφυλακτική αγωγή με φυλλικό οξύ.

Ελεγχος συγκεκριμένα συνιστάται: ● σε γυναίκες με ιστορικό θρόμβωσης που συνδέεται με παροδικό παράγοντα κινδύνου (κάταγμα, χειρουργική επέμβαση ή παρατεταμένη ακινησία) ● σε γυναίκες χωρίς ιστορικό θρόμβωσης που έχουν συγγενείς 1ου βαθμού με ιστορικό υψηλού κινδύνου θρομβοφιλίας ή VTE σε ηλικία μικρότερη των 50 ετών. Θα ήταν σκόπιμο να τονισ τεί ότι γυναίκες με ιστορικό επαναλαμβανόμενων ή μη πρώιμων αποβολών, αποκόλλησης πλακούντα, καθυστέρηση

ανάπτυξης εμβρύου (IUGR) ή προεκλαμψία χρήζουν ελέγχου μόνο των αντιφωσφολιπιδικών αντισώματων. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η χορήγηση της αντιπηκτικής αγωγής σε αυτές τις περιπτώσεις βελτιώνει την έκβαση της κύησης, αντίθετα πρέπει να λαμβάνουν αντιαιμοπεταλιακή αγωγή.

Αντιπηκτική αγωγή Η απόφαση χορήγησης αντιπηκτικής αγωγής στην εγκυμονούσα πρέπει να εξατομικεύεται και εξαρτάται από το ατομικό και οικογενειακό ιστορικό θρόμβωσης, την παρουσία θρομβοφιλίας καθώς και επιπρόσθετων παραγόντων κινδύνου (καισαρική τομή, παχυσαρκία, παρατεταμένη ακινησία). Σε γενικές γραμμές, πρέπει να λαμβάνουν προφυλακτική αντιπηκτική αγωγή οι εγκυμονούσες με θρομβοφιλία χαμηλού κινδύνου (FVL, PMG, PC, PS) και θετικό ιστορικό επεισοδίου VTΕ και οι εγκυμονούσες με θρομβοφιλία υψηλού κινδύνου, (AT, διπλή ετεροζυγωτία FVL και PMG, ομοζυγωτία FVL ή ομοζυγωτία PMG), ανεξάρτητα από την παρουσία ατομικού ή οικογενειακού ιστορικού VTE. Κάθε εγκυμοσύνη είναι πολύτιμη και στόχος μας πρέπει να είναι η ασφάλεια του εμβρύου και της μητέρας. Κάθε γυναίκα έχει δικαίωμα στη μητρότητα με τον γιατρό δίπλα της για την αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων και τη λήψη αποφάσεων για την προφύλαξη επιπλοκών χωρίς υπερβολές και ακρότητες.

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

Συνέχεια από τη σελίδα 4 προφύλαξη από την υπερβολική έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία). Στο θέμα της πρόληψης, ειδική μνεία πρέπει να γίνει στη σημαντική συμβολή των εμβολίων στη μείωση της εμφάνισης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας (εμβόλιο για τα καρκινογόνα στελέχη του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων-HPV). Στην Αυστραλία, το ευρύτατο εμβολιαστικό πρόγραμμα που εφαρμόστηκε και η παρακολούθηση με pap test ή/ και με την ανίχνευση του ιού HPV, έχει οδηγήσει σχεδόν στην εξάλειψη του συγκεκριμένου καρκίνου. Το εμβόλιο για την ηπατίτιδα Β και το πολυαναμενόμενο εμβόλιο για την ηπατίτιδα C θα καταστήσουν τον καρκίνο του ήπατος πολύ πιο σπάνιο στο μέλλον. Αλλά δεν είναι μόνο οι επιστημονικές πρόοδοι και οι προσωπικές επιλογές του τρόπου ζωής που συμβάλλουν στην περιορισμό/ αντιμετώπιση της καρκινογένεσης. Είναι και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν και εργάζονται οι άνθρωποι. Το παράδειγμα της μετακίνησης των ανθρώπων από τις άθλιες κατοικίες και τόπους εργασίας σε νέες πιο ευάερες και ευήλιες εγκαταστάσεις στο τέλος του προπερασμένου και αρχές του περασμένου αιώνα εξάλειψε μια σειρά από λοιμώξεις και επιμήκυνε τον μέσο όρο ζωής των ανθρώπων. Η ευρεία χρήση του ψυγείου ως μέσου συντήρησης των τροφίμων, αντί του παστώματος ή της χρήσης καρυκευμάτων, φαίνεται να βοήθησε σημαντικά στη μείωση των περιπτώσεων καρκίνου του στομάχου, που κάποτε –πριν από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο– ήταν ο υπ’ αριθμόν ένα σε συχνότητα εμφάνισης καρκίνος. Είναι πλέον αποδεκτό ότι σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και στον έλεγχο του καρκίνου διαδραματίζουν και οι πολιτικές που εφαρμόζονται από την Πολιτεία. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια οι κυβερνήσεις προχώρησαν σε αυστηρότερη αντικαπνιστική νομοθεσία, γεγονός που συνέβαλε στη μείωση των καπνιστών και του παθητικού καπνίσματος, πρέπει όμως η εφαρμογή της να ελέγχεται με συνέπεια από το κράτος. Αλλά και άλλα πρόσθετα μέτρα είναι αναγκαία, όπως η απαγόρευση καπνίσματος σε ειδικούς δημόσιους ανοιχτούς χώρους (πέρα από τις παιδικές χαρές για τις οποίες η Αντικαρκινική είχε ασκήσει ιδιαίτερη πίεση). Τέτοιοι ειδικοί χώροι είναι, π.χ., οι χώροι άθλησης ή αναψυχής (πάρκα) καθώς και οι παραλίες (γιατί δυστυχώς δεν έχει γίνει αντιληπτό το μεγάλο μέγεθος της μόλυνσης των θαλασσών από τα τοξικά απόβλητα που είναι τα αποτσίγαρα). Μεγάλη είναι η ευθύνη του κράτους και στη μέριμνα για τη μείω-

Ο ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΑΣ

Ελπιδοφόρα μηνύματα από τους εμβολιασμούς

Σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και τον έλεγχο του καρκίνου διαδραματίζουν και οι πολιτικές που εφαρμόζονται από την Πολιτεία

ση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, η οποία υπολογίζεται ότι προκαλεί κάθε χρόνο 14.500 πρόωρους θανάτους στη χώρα μας, μεταξύ των οποίων και αρκετοί καρκίνοι του πνεύμονος (κυρίως). Οταν αποδεδειγμένα στις μεγάλες πόλεις τον χειμώνα η βασική πηγή ατμοσφαιρικής ρύπανσης (κυρίως από μικροσωματίδια PM2,5) προέρχεται από την καύση ξύλων στα τζάκια (μόλυνση που δεν αφορά μόνο αυτόν που ανάβει το τζάκι, αλλά και τον γείτονα και όλη τη γειτονιά και τελικά όλη την πόλη), είναι στοιχειώδες καθήκον της πολιτείας να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να προστατεύσει τη δημόσια υγεία. Το ίδιο ισχύει και για μια άλλη μεγάλη πηγή ρύπανσης των αστικών περιοχών που προέρχεται από τα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Οταν επιτρέπεται να είναι σε λειτουργία ταξί 20 ετών και πεπαλαιωμένα πετρελαιοκίνητα λεωφορεία και φορτηγά, κανείς δεν μπορεί να προστατεύσει τους πολίτες και τη δημόσια υγεία παρά μόνο η κατάλληλη νομοθεσία που θα περιορίσει τους κινούμενους ρυπαντές. (Ακόμα και οι επαγγελματίες, που για λόγους οικονομικούς πιέζουν προς

ελαστικότερα μέτρα, θα πρέπει να γνωρίζουν ότι αυτοί οι ίδιοι είναι οι περισσότερο εκτεθειμένοι στην τοξικότητα των καυσαερίων που προκαλούν τα οχήματά τους). Η Ελλάδα έχει το μεγαλύτερο ποσοστό παχύσαρκων παιδιών και γενικά υπέρβαρων και παχύσαρκων ατόμων, ενώ παράλληλα παρουσιάζει το μικρότερο ποσοστό πολιτών που ασκούνται σωματικά σε τακτική βάση. Αυτός ο συνδυασμός υπονομεύει την υγεία των νεότερων γενεών και επιβαρύνει εκείνη των πιο μεγάλων. Η σωστή διατροφική αγωγή και η τακτική σωματική άσκηση πρέπει να αποτελέσουν βασική μέριμνα της εκπαίδευσης. Ενάντια στη μανία των εκπομπών μαγειρικής και των ταχυφαγείων θα πρέπει να αναπτυχθεί μια κουλτούρα μεσογειακής διατροφής (να την ξανα-ανακαλύψουμε) και σωματικής άσκησης. Είναι επιβεβλημένο με βάση τις κατευθυντήριες οδηγίες των μεγαλύτερων αντικαρκινικών (και όχι μόνο) οργανώσεων οι νέοι σχολικής ηλικίας να ασκούνται εντατικά τουλάχιστον για 60 λεπτά κάθε ημέρα. Το μάθημα της γυμναστικής πρέπει να βρίσκεται στο καθημερινό πρόγραμμα. Οι δε

γονείς θα πρέπει να ενημερωθούν και να πειστούν ότι περισσότερο καλό κάνει η σωστή διατροφή και η γυμναστική στα παιδιά τους, παρά το να τα στέλνουν από μικρά σε φροντιστήρια για να μάθουν 2 ή 3 ξένες γλώσσες. Το τελευταίο χρονικό διάστημα στα ΜΜΕ γίνεται συνεχώς αναφορά στις νέες επιστημονικές κατακτήσεις στον τομέα του καρκίνου, σε νέα μηχανήματα ή καινοτόμα φάρμακα, σε εξατομικευμένη ιατρική ή ιατρική ακριβείας. Και στο τέλος τέτοιων δημοσιεύσεων ή συνεντεύξεων γίνεται και μια μικρή αναφορά στη σημασία της πρόληψης. Εκτιμώ ότι πρέπει να αντιστρέψουμε αυτή την τάση, όχι υποτιμώντας την επιστημονική πρόοδο, αλλά βάζοντας σε πρώτο πλάνο την πρόληψη. Και αυτό αφορά ατομικά τον καθένα από εμάς, αλλά και την Πολιτεία. Κανένα καινοτόμο φάρμακο δεν μπορεί να μειώσει τον αριθμό των νέων περιστατικών ή να στηρίξει καλύτερα την ποιότητα (και σε μερικές περιπτώσεις και τον χρόνο) επιβίωσης όσων έχουν ασθενήσει, απ’ όσο μπορεί να κάνει η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση και η υγιεινή ζωή.

υγεία & ζωή

30-31 Οκτωβρίου 2021

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΆ ΤΣΙΓΆΡΆ

Tο ρίσκο και τα οφέλη τους για καπνιστέs νας στους δέκα καπνιστές που στρέφεται στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, τελικώς σταματά το κάπνισμα. Σε αυτό το συμπέρασμα κατέληξε ο καθηγητής Δημόσιας Υγείας Kenneth Warner από το Πανεπιστήμιο του Μίτσιγκαν, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο 4ο Επιστημονικό Συνέδριο για τη Μείωση της Βλάβης από το Κάπνισμα. Ο Αμερικανός καθηγητής εισηγήθηκε να προβλεφθούν μέτρα πολιτικής Υγείας που θα σταθμίζουν το ρίσκο έναντι του οφέλους από τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, επιδιώκοντας με αυτόν τον τρόπο τη χρυσή τομή η οποία θα βοηθήσει περισσότερους ενήλικους καπνιστές να καταφέρουν να διακόψουν εντελώς το κάπνισμα.

Τι συμβαίνει με τα ηλεκτρονικά τσιγάρα Ολοένα και περισσότερες επιστημονικές έρευνες αποδεικνύουν ότι τα μη καιόμενα προϊόντα (αυτά δηλαδή που θερμαίνουν τον καπνό ή το υγρό) είναι λιγότερο τοξικά και λιγότερο επιβλαβή σε σύγκριση με τα τσιγάρα, τα οποία καίνε τον καπνό σε πολύ υψηλές θερμοκρασίες παράγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο μεγάλο αριθμό τοξικών ουσιών, επιβλαβών για την υγεία. Οπως τόνισε ο ομιλητής, οι Ρυθμιστικές Αρχές οφείλουν

να ενθαρρύνουν την έρευνα για τη μείωση της βλάβης και να παρακολουθούν στενά τη χρήση των καινοτόμων προϊόντων. Ενα από τα εναλλακτικά προϊόντα είναι και το ηλεκτρονικό τσιγάρο, που η χρήση του είναι πολύ διαδεδομένη στις ΗΠΑ. Οπως επισημαίνει ο καθηγητής Kenneth Warner, ειδήμων στα θέματα της μείωσης της βλάβης από το κάπνισμα, η εποχή πλέον επιβάλλει οι Ρυθμιστικές Αρχές να ζυγίζουν το ρίσκο έναντι του οφέλους από τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, όταν σχεδιάζουν πολιτικές υγείας για τον περιορισμό της βλάβης από το κάπνισμα. Στην εισήγησή του, ο Αμερικανός καθηγητής παρουσίασε τα ευρήματα μιας πρόσφατης έρευνας που δημοσιεύτηκε στην Αμερικανική Επιθεώρηση Δημόσιας Υγείας σύμφωνα με την οποία το άτμισμα βοηθά έναν στους δέκα καπνιστές στη διακοπή του καπνίσματος. Συγκεκριμένα τέσσερις επιδημιολογικές μελέτες στην Αμερική και τη Μεγάλη Βρετανία υποδηλώνουν ότι η χρήση ηλεκτρονικών τσιγάρων αυξάνει κατά 10% έως 15% την πιθανότητα διακοπής του καπνίσματος στους ενήλικους καπνιστές. Επίσης τα στοιχεία από τις πωλήσεις δείχνουν ότι υπάρχει αντίστροφη σχέση ανάμεσα στις πωλήσεις των συμβατικών τσιγάρων και των ηλεκτρονικών τσιγά-

ρων, ενώ και οι οικονομικές μελέτες δείχνουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα χρησιμοποιούνται ως «υποκατάστατα» από τους καπνιστές που περιορίζουν το κάπνισμα. Από τη μία μεριά λοιπόν διαφαίνεται ένα όφελος για τους ενήλικους καπνιστές από τα εναλλακτικά προϊόντα καπνού, ενώ στον αντίποδα υπάρχει ο έντονος προβληματισμός των Ανεξάρτητων Ρυθμιστικών Αρχών και των επιστημονικών ενώσεων για το κατά πόσο τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δημιουργούν εθισμό στη νικοτίνη σε νεαρά άτομα τα οποία δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Επειτα από αρκετά χρόνια χρήσης ηλεκτρονικών τσιγάρων δεν φαίνεται να υπάρχουν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δημιουργούν «φυτώρια» νέων καπνιστών και προσφάτως άνοιξε διεθνώς ένας διάλογος για το κατά πόσο η υιοθέτηση πολύ αυστηρών μέτρων στην πώληση και τη χρήση των ηλεκτρονικών τσιγάρων έχει τελικώς αντίθετα από τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Σύμφωνα με τον καθηγητή Kenneth Warner, είναι σημαντικό οι Ανεξάρτητες Ρυθμιστικές Αρχές να ζυγίσουν το ρίσκο έναντι του οφέλους, ώστε να βοηθηθούν οι ενήλικοι καπνιστές να διακόψουν το κάπνισμα, κάτι που εντέλει αποτελεί ζήτημα κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η μείωση της βλάβης από το κάπνισμα ως επιπλέον πολιτική Υγείας ΣΤΟ 4ο ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα αυξανόμενο ήταν το ενδιαφέρον των ειδικών όσον αφορά τις καινοτόμες προσεγγίσεις για τον έλεγχο του καπνίσματος, όπως η μείωση της βλάβης από τον καπνό, που αποτελεί σημαντικό στοιχείο της πρόληψης ασθενειών, συμπεριλαμβανομένου του καρκίνου. Στόχος του συνεδρίου και των φορέων που συμμετείχαν είναι να καθιερωθεί ο διάλογος με τους εμπειρογνώμονες και τους ρυθμιστικούς φορείς σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο για να επιτραπούν τεκμηριωμένες πολιτικές και να εφαρμοστούν ρυθμιστικές προσεγγίσεις υπέρ της μείωσης της βλάβης και της πρόσβασης των καπνιστών σε εναλλακτικά προϊόντα καπνίσματος. Στον διάλογο αυτό πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ενήλικοι καπνιστές, οι οποίοι για διάφορους λόγους δεν μπορούν να σταματήσουν το κάπνισμα. Τους ανθρώπους αυτούς οι πολιτικές ελέγχου καπνίσματος δεν θα πρέπει να τους παραμελήσουν. Εκεί όπου η διακοπή αποτυγχάνει συνεχώς, η χρήση λιγότερο επιβλαβών προϊόντων θα μπορούσε να επιδράσει θετικά σε πολλούς καπνιστές. Τα επιστημονικά στοιχεία είναι αρκετά ισχυρά επί του παρόντος για να υποστηρίξουν ότι υπάρχουν λιγότερο επιβλαβή προϊόντα εναλλακτικά σε σχέση με το τσιγάρο και πως η μείωση της βλάβης θα πρέπει να υιοθετηθεί ως συμπληρωματική πολιτική για τον έλεγχο του καπνίσματος.

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

Οι νέες εξελίξεις, τα μηνύματα και οι ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας καρκίνος του μαστού είναι μια μορφή της νόσου με πολλαπλό ενδιαφέρον. Πρώτον, γιατί από το 2020 είναι πλέον η συχνότερη μορφή καρκίνου παγκοσμίως και για τα δύο φύλα (με 2.262.000 νέα περιστατικά), εκτοπίζοντας από την πρώτη θέση τον καρκίνο του πνεύμονα (λόγω μείωσης του καπνίσματος). Δεύτερον, γιατί είναι η πιο διαδεδομένη μορφή του καρκίνου στις γυναίκες αποτελώντας το 26% των καρκίνων που εμφανίζονται σ΄αυτές και τρίτον, γιατί ο αριθμός των επιζώντων από τη νόσο αυξάνει διαρκώς, αγγίζοντας μόνο για την πρώτη πενταετία από τη διάγνωση σχεδόν τις 8.000.000 γυναίκες σ' όλο τον κόσμο. Στη χώρα μας τα νέα περιστατικά το 2020 υπολογίστηκαν στα 7.700 και οι θάνατοι στους 2.330, ενώ στην πρώτη πενταετία από τη διάγνωση της νόσου οι επιζήσασες ήταν περίπου 30.900 (ο πραγματικός αριθμός των γυναικών που έχουν στο ιστορικό τους καρκίνο του μαστού είναι πολλαπλάσιος, καθώς μεγάλος αριθμός ασθενών ζει για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα). Ιδιαίτερα επίσης πρέπει να επισημανθεί η αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες του αριθμού των γυναικών που προσέρχονται για προληπτικό μαστογραφικό έλεγχο, δηλαδή για εξετάσεις χωρίς να έχουν συμπτώματα, καθιστώντας έτσι πιο συχνή την ανακάλυψη της νόσου σε πρώιμα στάδια (έγκαιρη διάγνωση), γεγονός που με τη σειρά του ευνοεί την αποτελεσματικότητα της θεραπείας και επομένως την πρόγνωση της νόσου. Δυστυχώς, όμως, την τελευταία διετία η πανδημία μείωσε σημαντικά αυτή την προσέλευση, τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας, γεγονός που αναμένεται να οδηγήσει στην αύξηση του αριθμού των γυναικών με πιο προχωρημένη νόσο. Επιπλέον αξίζει να γίνει γνωστή η πολύ μεγάλη πρόοδος που έχει σημειωθεί σε όλες τις διαγνωστικές και θεραπευτικές πρακτικές, που οδήγησαν στην επιμήκυνση της διάρκειας ζωής και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Ο καρκίνος του μαστού τείνει πλέον να γίνει μια ασθένεια που για μεγάλα χρονικά διαστήματα απουσιάζει από τη ζωή των ασθενών, απουσία που μπορεί να διαρκέσει έως αυτές να καταλήξουν από κά-

Γράφει ο ΕΥΆΓΓΕΛΟΣ ΦΙΛΟΠΟΥΛΟΣ πρόεδρος Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας

Η πολύ μεγάλη πρόοδος που έχει σημειωθεί σε όλες τις διαγνωστικές και θεραπευτικές πρακτικές οδήγησε στην επιμήκυνση της διάρκειας ζωής και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών. Ο καρκίνος του μαστού τείνει πλέον να γίνει μια ασθένεια που για μεγάλα χρονικά διαστήματα απουσιάζει από τη ζωή των ασθενών

ποια άλλη αιτία. Και είναι σημαντικό πως στη συγκεκριμένη νόσο διεξάγεται μια πολύ μεγάλης έκτασης και πολυσχιδής επιστημονική έρευνα, ίσως η πιο έντονη σε σχέση με άλλες μορφές καρκίνου και η οποία πράγματι έχει αποδώσει σημαντικά επιτεύγματα, όπως αναφέρθηκε, τόσο στη διάγνωση όσο και στην καλύτερη κατανόηση της πολυμορφίας της νόσου και επομένως στην εξειδίκευση της θεραπείας για κάθε ιδιαίτερη μορφή της. Ο καρκίνος του μαστού δεν είναι ένας, αλλά αποτελείται από πολύ περισσότερες υποομάδες, όπως μας έδειξε η μέχρι σήμερα έρευνα. Για την καλύτερη κατανόηση του συγκεκριμένου καρκίνου είναι σκόπιμο να γίνουν ορισμένες παρατηρήσεις ώστε να ξεκαθαρίσουν ορισμένα θέματα στα οποία επικρατεί σύγχυση: Ο καρκίνος του μαστού δεν εμφανίζεται από τη μία ημέρα στην άλλη. Ο καρκίνος μέχρι να γίνει αισθητός έχει πολλά χρόνια που άρχισε ν’ αναπτύσσεται μέσα στο όργανο. Ετσι η διαδεδομένη αντίληψη ότι μια γυναίκα πέρασε πριν ένα στρες (π.χ. ένα διαζύγιο), γι' αυτό και της εμφανίστηκε μετά ο καρκίνος δεν αποδίδει την πραγματικότητα.

Η αυτοεξέταση δεν φάνηκε να βελτιώνει την επιβίωση από τη νόσο, γι' αυτό και έχει σταματήσει η συστηματική διδασκαλία της. Βέβαια η γυναίκα οφείλει να ζητήσει από τον γιατρό τον σωστό τρόπο για το πώς να ελέγχει το στήθος της, καθώς πολλές γυναίκες δεν το ψηλαφούν αλλά το «ζουπάνε», αλλά και να κατανοήσει ποια είναι η σύστασή του και ποια σημεία να προσέξει που χρήζουν ιατρικής επίσκεψης.

Η μαστογραφία είναι η ενδεδειγμένη απεικονιστική εξέταση για τον προληπτικό έλεγχο (και για τη διάγνωση γενικά) του καρκίνου. Εχει την ικανότητα να διακρίνει πολύ μικρούς καρκίνους

Συνέχεια στη σελίδα 10

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

Οι δύο πυλώνες για τη θεραπεία Συνέχεια από τη σελίδα 8 και ύποπτες μικροαποτιτανώσεις, υπερτερώντας έτσι των άλλων απεικονιστικών μεθόδων. Ομως στις νεότερης ηλικίας εξεταζόμενες (μεταξύ 40-50 ετών) λόγω της αυξημένης πυκνότητας του μαστού υπάρχουν δυσκολίες στη μαστογραφική απεικόνιση και τότε είναι υποβοηθητικές οι άλλες συμπληρωματικές εξετάσεις. Οι πυκνοί μαστοί θεωρούνται πλέον ένας παράγοντας που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, γι' αυτό οι γυναίκες πρέπει να ενημερώνονται σχετικά με την πυκνότητα των μαστών τους από τους γιατρούς τους.

Ο μαστογραφικός έλεγχος για γυναίκες χωρίς υφιστάμενους παράγοντες κινδύνου συνιστάται να ξεκινά από την ηλικία των 40 ετών και να γίνεται κάθε χρόνο την πρώτη δεκαετία, ενώ μετά τα 50 μπορεί να γίνεται κάθε ένα ή κάθε δύο χρόνια. Ο προληπτικός έλεγχος συνεχίζεται όσο το προσδόκιμο ζωής της γυναίκας εκτιμάται τουλάχιστον ότι θα φτάσει τα 10 χρόνια. Οι συστάσεις αυτές υπόκεινται στην έγκριση του θεράποντος ιατρού και μπορούν να τροποποιηθούν απ’ αυτόν. Επίσης αφορά τον ατομικό και όχι τον πληθυσμιακό έλεγχο (έλεγχο ειδικά οργανωμένο ενός μεγάλου πλήθους γυναικών μιας περιοχής).

Στον τομέα της απεικονιστικής μελέτης των μαστών οι τεχνολογικές εξελίξεις ήταν και αυτές ραγδαίες τις τελευταίες δεκαετίες. Από την απλή αναλογική μαστογραφία, περάσαμε στην εποχή της ψηφιακής απεικόνισης και πριν ακόμα αυτή διαδοθεί, εμφανίστηκε η ψηφιακή τομοσύνθεση, βελτιώνοντας τις δυνατότητες μελέτης του μαστού, ενώ και άλλες νεότερες τεχνικές βρίσκονται ακόμα στο στάδιο της μελέτης. Προτεραιότητα, όμως, για τη συντριπτική πλειονότητα των γυναικών είναι το να κάνουν μαστογραφικό έλεγχο και όχι το τι είδος μαστογραφία θα επιλέξουν. Βελτιώσεις σημαντικές υπάρχουν και στην πιστότητα της απεικόνισης τόσο στο υπερηχογράφημα όσο και στη μαγνητική τομογραφία, ενώ η βοήθεια του Pet scan σε συγκεκριμένες περιπτώσεις έχει βοηθήσει σημαντικά.

Οι καρκινικοί δείκτες δεν ενδείκνυνται για προληπτικό έλεγχο και δεν θα πρέπει να γίνονται γι' αυτόν τον λόγο.

Η κληρονομικότητα, δηλαδή η μεταφορά μεταλλαγμέ-

νων (χαλασμένων) γονιδίων που προκαλούν καρκίνο του μαστού από τους γονείς στους απογόνους τους, δεν είναι τόσο συχνή όσο πιστεύουν οι γυναίκες (αφορά περίπου το 5% των νέων περιστατικών).

9 Ο γιατρός με βάση την ύπαρξη καρκίνων μαστού σε συγγενείς α’ και β’ βαθμού, την ηλικία εμφάνισης σ' αυτούς της συγκεκριμένης νόσου, του τύπου του καρκίνου, την ύπαρξη καρκίνων των ωοθηκών, καθώς και το αν η νόσος εμφανίστηκε σε ασθενή νεαρής ηλικίας (ιδίως αν πρόκειται για τον τύπο του τριπλά αρνητικού καρκίνου) μπορεί να εκτιμήσει αν είναι αναγκαίο να γίνει ο ειδικός γενετικός έλεγχος σε μια γυναίκα. Η εμφάνιση καρκίνου του μαστού στη γιαγιά μεγάλης ηλικίας δεν σημαίνει ότι υπάρχει κληρονομικότητα για την εγγονή, όπως πολλές γυναίκες φοβούνται. Οι ασθενείς με υποψία καρκίνου του μαστού είναι προτιμότερο να υποβάλλονται προεγχειρητικά σε βιοψία με ευρύστομη βελόνα, είτε με καθοδήγηση από το χέρι του χειρουργού (αν ο όγκος ψηλαφάται) ή -όταν είναι αψηλάφητος- με τη βοήθεια υπερηχογραφήματος ή -κυρίως για μικροαποτιτανώσεις- με τη βοήθεια της γνωστής με το όνομα mammotome κατευθυνόμενης από μαστογράφο βιοψίας.

Η εντατική έρευνα σε επίπεδο γονιδίων και μοριακών χαρακτηριστικών των καρκινικών κυττάρων ανέδειξε την ύπαρξη διαφορετικών τύπων καρκίνων του μαστού και ως εκ τούτου προσδιόρισε καλύτερα την αναμενόμενη βιολογική συμπεριφορά και εξέλιξή τους, βοηθώντας ουσιαστικά στην εφαρμογή στοχευμένων θεραπευτικών αγωγών. Σταδιακά απομακρυνόμαστε από το ένα φάρμακο για όλες τις περιπτώσεις, και εφαρμόζουμε τη χορήγηση του ειδικού φαρμάκου (ή συνδυασμού φαρμάκων) για κάθε ειδική περίπτωση.

να μειωθεί το μέγεθος του όγκου και να αποφευχθεί μια μαστεκτομή, ενώ αυτού του είδους η θεραπεία έχει ευεργετικές επιδράσεις σε πιο προχωρημένη νόσο.

Επιπρόσθετα, ελέγχοντας μια σειρά γονιδίων σχετιζόμενων με τη συμπεριφορά των καρκινικών κυττάρων, είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι σε ασθενείς αρχικού σταδίου μπορεί να προσδιοριστεί με σιγουριά η πιθανότητα υποτροπής της νόσου και επομένως σε όσες μια τέτοια εξέλιξη είναι μικρή, μπορεί να αποφύγουν τη χημειοθεραπεία.

Τα τελευταία χρόνια κερδίζει έδαφος η λεγόμενη νεοεπικουρική θεραπεία, δηλαδή η χορήγηση πριν από την επέμβαση χημειοθεραπείας (προεγχειρητική χημειοθεραπεία). Η επίδρασή της στην επιβίωση δεν διαφέρει εκείνης που χορηγείται μετά την επέμβαση. Με την προεγχειρητική χημειοθεραπεία, όμως, είναι εφικτό

Η χειρουργική θεραπεία και η ακτινοθεραπεία παραμένουν σημαντικοί πυλώνες της θεραπείας του καρκίνου του μαστού. Η χειρουργική βελτιώθηκε σημαντικά απομειώνοντας το αποτύπωμα που αφήνει στο σώμα (μικραίνοντας το εύρος της επέμβασης). Μια πρακτική που σε συνδυασμό με τις άλλες θεραπείες δεν επηρεάζει την επιβίωση, ενώ παράλληλα μειώνει τις επιπλοκές και έχει πολύ καλύτερα αισθητικά αποτελέσματα. Την ίδια βελτίωση είχαμε και στην ακτινοθεραπεία, όπου τα νέα μηχανήματα και οι τεχνικές, αλλά και οι επιλογές των κατάλληλων για ακτινοθεραπεία ασθενών, έχουν αυξήσει την αποτελεσματικότητα, μειώνον τας ταυτόχρονα τις παρενέργειες της συγκεκριμένης θεραπευτικής μεθόδου. Υπάρχουν πολλά που μπορούν να λεχθούν για τις επιστημονικές εξελίξεις, όμως θα ήταν λάθος να μην αναδειχθούν και άλλα σημαντικά θέματα που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τις ασθενείς, τους συγγενείς, αλλά και την κοινωνία. Το πρώτο είναι ότι στη χώρα μας

Με την προεγχειρητική χημειοθεραπεία, είναι εφικτό να μειωθεί το μέγεθος του όγκου και να αποφευχθεί μια μαστεκτομή, ενώ παράλληλα έχει ευεργετικές επιδράσεις σε πιο προχωρημένη νόσο

Συνέχεια στη σελίδα 12

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΜΑΣΤΕ ΜΕ ΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

Το ισχυρό ΕΣΥ απαραίτητο για την αντιμετώπιση της νόσου Συνέχεια από τη σελίδα 10 ακόμα βαδίζουμε στο πεδίο του καρκίνου με ξένα φώτα, αφού δεν έχουμε καταφέρει να δημιουργήσουμε ένα πλήρες αρχείο καταγραφής και παρακολούθησης των καρκίνων (αρχείο νεοπλασιών). Κανείς δεν μελέτησε το γιατί συμβαίνει αυτό, παρ' όλο που επί σχεδόν 30 χρόνια και χρήματα έχουν ξοδευτεί και πολλές προσπάθειες έχουν γίνει. Υπάρχει, δυστυχώς, η εκτίμηση πως παρ’ όλες τις διευκολύνσεις που παρέχει πλέον η ψηφιακή εποχή μας,λόγω των αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων, της αδιαφορίας ή αδυναμίας μεγάλης μερίδας των γιατρών, της έλλειψης οικονομικών πόρων και των γνωστών παθογενειών της πολιτικής και του Δημοσίου, ούτε στο άμεσο μέλλον πρόκειται να αποκτήσουμε ένα τέτοιο αρχείο. Το δεύτερο είναι ότι η προσπάθεια για πληθυσμιακό έλεγχο, δηλαδή οργανωμένο με συγκεκριμένη μεθοδολογία και πανεθνικά υπαρκτό σύστημα διενέργειας προληπτικών εξετάσεων, ενώ είναι απολύτως ευκταία, θα βρεθεί μπροστά σε δυσκολίες στην εφαρμογή εξαιτίας της οικονομικής δυσπραγίας και της έλλειψης του ανάλογου προσωπικού. Τυχόν χρησιμοποίηση των νοσοκομείων γι' αυτόν τον σκοπό θα καταλήξει σύντομα σε αποτυχία, λόγω της υποστελέχωσής τους και της υπερβολικής εργασίας με την οποία έχει ήδη επιφορτιστεί το υπάρχον προσωπικό. Το τρίτο είναι ότι πρέπει να υπάρξει καθολική αποδοχή του γεγονότος πως η αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού, όπως και κάθε καρκίνου, χωρίς ένα ισχυρό και ικανό δημόσιο σύστημα υγείας είναι αδύνατη. Μόνο αυτό μπορεί να εξασφαλίσει την ισότιμη πρόσβαση όλων των ασθενών σε καλές ποιοτικά και ποσοτικά ικανοποιητικές υπηρεσίες, γεγονός που συνιστά ένα ελάχιστο δείγμα κοινωνικής αλληλεγγύης και συνοχής μιας κοινωνίας. Αλλά ένα σύστημα υγείας δεν πρέπει μόνο να έχει κατάλληλα εξειδικευμένο υγειονομικό προσωπικό και επαρκή σύγχρονο εξοπλισμό, αλλά παράλληλα να διασφαλίζει την αξιοπρέπεια των ασθενών. Στη χώρα μας επείγει η εφαρμογή πολιτικών που θα συμβάλλουν στην υπέρβαση των υφιστάμενων ανισοτήτων εξαιτίας του τόπου κατοικίας ή της οικονομικής κατάστα-

Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία

Οι οργανωμένοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών και η πολιτεία οφείλουν να συμβάλουν άμεσα στην ελάφρυνση του βάρους που μπορεί να συνεπάγεται για ασθενείς και συγγενείς ο καρκίνος του μαστού

σης των ασθενών. Εκεί πρέπει να εστιάσουν οι κυβερνήσεις και όχι σε μεγαλόπνοα σχέδια επί σχεδίων που αποτελούν συχνά αδέξιες μιμήσεις πρακτικών άλλων, πιο εύπορων και προχωρημένων υγειονομικά κρατών, αλλά που στη χώρα μας απλά θα μείνουν σχέδια στα χαρτιά καθώς θα συγκρούονται με τις υφιστάμενες πιεστικές ανάγκες. Τέλος, ενώ μπορεί να έχει βελτιωθεί σημαντικά η πρόγνωση του καρκίνου του μαστού, σε αρκετές γυναίκες η νόσος προκαλεί προβλήματα, όχι μόνο υγείας, αλλά ψυχολογικά, επαγγελματικά, οικονομικά. Επιπρόσθετα ένα ποσοστό των ασθενών μετά την πάροδο του χρόνου θα παρουσιάσει υποτροπή της νόσου και μπορεί να εισέλθει στη φάση που η θεραπεία δεν είναι πλέον εφικτή. Στις γυναίκες που ασθένησαν, σε αυτές που παρουσιάζουν παρενέργειες υγείας και κοινωνικά ή οικονομικά προβλήματα, καθώς και σε όσες βρίσκονται στο τελικό στάδιο της νόσου οφείλουμε να προσφέρουμε επαρκή υποστηρικτική φροντίδα. Αυτή με τη σειρά της προϋποθέτει μια αλλαγή του τρόπου προσέγγισης των ασθενών από τους θεράποντες γιατρούς, τη χρησιμοποίηση εξειδικευμένων επαγγελματιών υγείας (από γιατρούς, νοσηλευτές, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, διαιτολόγους, γυμναστές, αισθητικούς κ.ά.). και τη

δημιουργία ειδικών κέντρων αφιερωμένων σ’ αυτόν τον σκοπό (είτε εκτός είτε εντός νοσοκομειακών μονάδων). Επιπρόσθετα, καθώς η τεχνολογία προσφέρει νέες δυνατότητες, θα πρέπει να προωθηθεί ένα σύστημα που να μπορεί να παρέχει φροντίδα στο σπίτι των ασθενών. Δυστυχώς στη χώρα μας οι ευάλωτοι ασθενείς τυγχάνουν ιδιαίτερα σκληρής μεταχείρισης. Και αν η οικογένεια αποτελούσε τον κύριο παράγοντα που στήριζε τις ασθενείς στις δύσκολες στιγμές τους, στην εποχή μας αυτή η ισχύς αυτού του υποστηρικτικού παράγοντα έχει εξασθενήσει. Και αυτό ως κοινωνία και ως πολίτες ενός σύγχρονου κράτους δεν πρέπει να επιτρέψουμε να συνεχιστεί. Τόσο οι οργανωμένοι φορείς της κοινωνίας των πολιτών όσο και η πολιτεία οφείλουν να συμβάλουν άμεσα στην ελάφρυνση του βάρους που μπορεί να συνεπάγεται για ασθενείς και συγγενείς ο καρκίνος του μαστού. Συνοψίζοντας, ενώ βρισκόμαστε σε καλό δρόμο ως προς τη θεραπεία της νόσου, στην Ελλάδα πρέπει να δημιουργήσουμε τις απαραίτητες προϋποθέσεις για καλύτερη μελέτη της επιβάρυνσης που προκαλεί ο καρκίνος του μαστού, να βελτιώσουμε τις ογκολογικές δομές του δημόσιου συστήματος υγείας και να φροντίσουμε τη στήριξη των ασθενών σε όλες τις φάσεις της νόσου.

Η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία που από το 1958 με συνέπεια ενημερώνει τον πληθυσμό και τους ασθενείς, έχει θέσει σε λειτουργία από 15ετίας κινητές μονάδες μαστογράφου προσφέροντας δωρεάν μαστογραφικό έλεγχο σε γυναίκες σε κάθε άκρη της χώρας (με τη βοήθεια ευγενικών χορηγών, όπως τα τελευταία χρόνια η Estee Lauder), διαθέτει την ανοιχτή τηλεφωνική γραμμή 215-215-2121 που με τη βοήθεια του Τομέα Ψυχικής Υγείας του υπουργείου Υγείας υποστηρίζει ασθενείς και φροντιστές στις δύσκολες στιγμές τους και είναι πρωτοπόρος στον τομέα της ψυχοκοινωνικής ογκολογίας εδώ και περισσότερο από 40 χρόνια. Την ίδια πολυσχιδή δρασ τηριότητα προσφέρουν και τα δεκάδες παραρτήματά της, που βρίσκονται διάσπαρτα σε όλη τη χώρα. Η Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία δεν είναι μια οργάνωση που επιζητεί τον έπαινο για όσα κάνει. Απλά προσπαθεί με σεβασμό να συνεχίσει να είναι ο courier της αγάπης των συμπολιτών μας προς τις γυναίκες και ιδίως τις πάσχουσες από καρκίνο.

υγεία & ζωή

30-31 Οκτωβρίου 2021

κίστος είναι φυτό που μπορούμε να βρούμε στην ελληνική γη, το οποίο είναι γνωστό και χρησιμοποιείται παραδοσιακά από την αρχαιότητα για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Φύεται σε πολλά μέρη της Ελλάδας και κυρίως στην Κρήτη. Γι’ αυτό και η κοινή ονομασία του είναι κίστος «ο κρητικός» (Cistus creticus) ή αλλιώς λαδανιά και κουνούκλα. Είναι ιδιαίτερα ανθεκτικό φυτό που φύεται σε βραχώδεις και απόκρημνες πλαγιές μέχρι και σε καμένα δάση. Ξεχωρίζει λόγω του ροζ-μωβ χρώματος του φυτού, που του δίνουν το χαρακτηρισμό «rock rose».

Με αντιοξειδωτική δράση Κύριο χαρακτηριστικό του κίστου είναι η υψηλή περιεκτικότητά του σε πολυφαινόλες που του προσδίδουν ισχυρή αντιοξειδωτική και συνάμα ευεργετική δράση στο ανοσοποιητικό. Οι πολυφαινόλες αποτελούν δευτερογενείς μεταβολίτες φυτών και εμπλέκονται στην άμυνα έναντι της υπεριώδους ακτινοβολίας και παθογόνων μικροοργανισμών. Τα συστατικά του εκχυλίσματος του κίστου εμφανίζουν αντιβακτηριακή και αντιική δράση.

Κίστος: Το «θαυµατουργό» φυτό για το ανοσοποιητικό Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει εξελιχθεί για να προστατεύει τον οργανισμό μας από ένα σύνολο παθογόνων παραγόντων που εξελίσσονται συνεχώς. O ρόλος του ανοσοποιητικού συστήματος,

Το ανοσοποιητικό μας, η ασπίδα μας είναι να αναγνωρίζει και να καταστρέφει όλους αυτούς τους παράγοντες που θα μπορούσαν να διαταράξουν τη συντονισμένη λειτουργία του

ανθρώπινου οργανισμού. Ουσιαστικά το ανοσοποιητικό αντιλαμβάνεται πότε υπάρχει ένας κίνδυνος, όπως μια φλεγμονή ή μια ιογενή λοίμωξη, και

ρίχνεται στη μάχη για την αντιμετώπισή του. Δεν προκαλεί έκπληξη, επομένως, ότι το ανοσοποιητικό χρησιμοποιεί μια πολύπλοκη σειρά

προστατευτικών μηχανισμών. H ενίσχυση της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος αποτελεί πολύτιμο σύμμαχο του οργανισμού στην αντιμετώπιση των εποχικών λοιμώξεων.

ΝΕΑ ΣΕΙΡΑ ALMORA PLUS® CISTUS

Ισχυρό ανοσοποιητικό, εκ φύσεως Η ELPEN, με γνώμονα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων και αναγνωρίζοντάς την ανάγκη τους για τη διατήρηση ενός ισχυρού ανοσοποιητικού συστήματος, επέλεξε τον κίστο ((Cistus creticus) ως βασικό συστατικό για να εμπλουτίσει την γνωστή σειρά συμπληρωμάτων διατροφής almora PLUS®. Η

νέα σειρά συμπληρωμάτων διατροφής και ιατροτεχνολογικών σκευασμάτων almora PLUS® CISTUS συνδυάζει το κίστο με ειδικά επιλεγμένα συστατικά για να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη δράση του στο ανοσοποιητικό σύστημα. Η σειρά almora PLUS® CISTUS αποτελείτε από: ● Το ΝΕΟ almora PLUS® CISTUS PROTECT για 3πλή προστασία του ανοσοποιητικού. Περιέχει στη σύνθεσή του Κίστο (εκχύλισμα Cistus creticus), Ψευδάργυρο και Βιταμίνη D.

Η επιστήμη τον μελέτησε Έχοντας απασχολήσει την επιστήμη τα τελευταία 20 χρόνια, η σύνθεση του κίστου έχει πλέον αποκρυπτογραφηθεί. Τα ευρήματα κλινικής μελέτης που έγινε σε 160 ασθενείς έδειξαν την επικουρική δράση του κίστου στην υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι εποχικών ιογενών και βακτηριακών λοιμώξεων, καθώς και στη βελτίωση των συμπτωμάτων τους. Επιπλέον, τα εκχυλίσματα των φύλλων του φαίνεται να έχουν δραστικότητα έναντι του ιού της γρίπης. Ιδιότητα που έχει αποδοθεί σε φυτοχημικά συστατικά όπως τερπενοειδή και φλαβονοειδή. Συνεπώς οι ιδιότητές του είναι επιστημονικά τεκμηριωμένες και διακρίνεται για την ευεργετική του δράση για τη διατήρηση της καλής υγείας και τη στήριξη του ανοσοποιητικού μας συστήματος.

● To NEO almora PLUS® CISTUS THROAT SPRAY για την ανακούφιση του ερεθισμένου λαιμού. Με τον μοναδικό συνδυασμό των φυσικών και αντιοξειδωτικών συστατικών Κίστος (Cistus creticus), Υαλουρονικό νάτριο, Isatis indigotica, Hippophaes Rhamnoides και Φυσικό μέλι.

● Το ήδη γνωστό almora PLUS® CISTUS COMPLEX για τόνωση & ενίσχυση της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού. Με Κίστο (εκχύλισμα Cistus creticus), Ψευδάργυρο, Σελήνιο και Βασιλικό πολτό.

Μάθετε περισσότερα στο www.almoraplus.gr

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

Γράφει η δρ ΔΈΣΠΟΙΝΑ ΚΑΤΣΏΧΗ ογκoλόγοςακτινοθεραπεύτρια, πρόεδρος της ΑΚΟΣ

ΤΑ ΝΕΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Ο καρκίνος του προστάτη δεν πρέπει να είναι… ταμπού ρόληψη είναι η λέξη-κλειδί στον προστάτη. Προληπτικές εξετάσεις και υγιεινός και ισορροπημένος τρόπος ζωής και διατροφής είναι η ασφαλέστερη υποθήκη για πολλά και ποιοτικά χρόνια ζωής. Οπως έχει πει και ο Αθηναίος ρήτορας Ισοκράτης, «ευ σοι το μέλλον έξει, αν το παρόν ευ τιθής», δηλαδή «το μέλλον σου θα είναι καλό αν τακτοποιήσεις καλά το παρόν». Ο καρκίνος του προστάτη ήταν μέχρι πρόσφατα ασθένεια-ταμπού, επειδή συσχετιζόταν με τη σεξουαλική ικανότητα του άνδρα. Ωστόσο, η επιτυχής και ριζική αντιμετώπισή του αποτελεί κατάκτηση των τελευταίων χρόνων, χάρη στις ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους που αναπτύχθηκαν, οι οποίες προσφέρουν αποθεραπεία, χωρίς να επηρεάζουν τη σεξουαλική λειτουργία του ασθενή. Την ίδια ώρα, αυξάνεται σταδιακά το ενδιαφέρον των ανδρών για προληπτικές εξετάσεις, οι οποίες πλέον έχουν εξελιχθεί σε εξετάσεις ρουτίνας, αυξάνοντας τα ποσοστά έγκαιρης διάγνωσης, άρα και ριζικής αποθεραπείας του. Την ευαισθητοποίηση των ανδρών σε θέματα πρόληψης -οι οποίοι σύμφωνα με έρευνες είναι αμελείς- επιδιώκουν παγκόσμια κινήματα, όπως το κίνημα του Movember. Κάθε Νοέμβριο οι άνδρες συμβολικά αφήνουν μουστάκι ως υπενθύμιση του ότι η πρόληψη αφορά και τους ίδιους και όχι μόνο τις συντρόφους τους. Movember από τον συνδυασμό των λέξεων

Ο προστάτης έχει ουσιαστική συμμετοχή στη σεξουαλική λειτουργία, η οποία επηρεάζεται από τις παθήσεις του, την προστατίτιδα, την καλοήθη υπερπλασία και τον καρκίνο

μουστάκι (moustache) και Νοέμβριος/November. Ο προστάτης είναι ένας σημαντικός αδένας ο οποίος βρίσκεται μεταξύ της ουρήθρας και της ουροδόχου κύστης του άνδρα. Παρέχει μέρος του υγρού που είναι απαραίτητο για την εκσπερμάτιση, ενώ ταυτόχρονα εμπλουτίζει το σπέρμα με τις απαραίτητες θρεπτικές ουσίες. Ο προστάτης έχει ουσιαστική συμμετοχή στη σεξουαλική λειτουργία, η οποία επηρεάζεται από τις παθήσεις του, την προστατίτιδα, την καλοήθη υπερπλασία και τον καρκίνο.

Πρώτος σε συχνότητα καρκίνος Η ενημέρωση είναι μονόδρομος για να ενισχυθεί η πρόληψη, γιατί ο καρκίνος του προστάτη παραμένει ο πρώτος σε συχνότητα καρκίνος στους άνδρες των δυτικών κοινωνιών, ενώ αποτελεί τη δεύτερη μετά τον καρκίνο του πνεύμονα αιτία θανάτου από νεοπλασματική νόσο. Πανευρωπαϊκά, κάθε 15 λεπτά διαγιγνώσκεται ένα νέο περιστατικό καρκίνου του προστάτη. Τα 2/3 των ασθενών είναι κατά τη διάγνωση 45-75 ετών. Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται αυξημένα περιστατικά και σε νεότερους άνδρες ηλικίας 4550 ετών. Στην Ελλάδα καταγράφονται κάθε χρόνο περίπου 3.000 νέες περιπτώσεις. Ενας στους 6 άνδρες διαγιγνώσκεται με καρκίνο του προστάτη κι ένας στους 30 θα πεθάνει από αυτόν.

Διατροφή και τρόπος ζωής Η πρόληψη του καρκίνου του

προστάτη διακρίνεται σε πρωτογενή και δευτερογενή. Η πρωτογενής πρόληψη αφορά τις διατροφικές συνήθειες των ανδρών. Η ελαττωμένη πρόσληψη του κόκκινου κρέατος και η αυξημένη κατανάλωση λαχανικών και βιταμινών E και D και ιχνοστοιχείων λειτουργούν προστατευτικά.

Με λίγα λόγια: ● Τσιγάρο. Βλάπτει στο ουρογεννητικό σύστημα. Οι καπνιστές έχουν τριπλάσιο κίνδυνο να εκδηλώσουν καρκίνο της ουροδόχου κύστης σε σχέση με τους μη καπνιστές. ● Αλκοόλ. Σύμφωνα με έρευνες, όσοι πίνουν πολύ αλκοόλ, δηλαδή πάνω από 4 ποτήρια καθημερινά, έχουν διπλάσιες πιθανότητες να διαγνωστούν με καρκίνο του προστάτη. ● Κορεσμένα λιπαρά. Εντοπίζονται σε κρέας, γαλακτοκομικά, γλυκά και επεξεργασμένες τροφές και έχουν συνδεθεί με αυξημένα επίπεδα PSA. Ιδίως τα trans λιπαρά οξέα συμβάλλουν στη συσσώρευση λίπους σε διάφορα σημεία του σώματος -και στους όρχεις- που αποδυναμώνει τη λειτουργία των σπερματοζωαρίων. ● Κρέας στα κάρβουνα ή στη σχάρα. Περιέχει καρκινογόνες ετεροκυκλικές αμίνες, οι οποίες παράγονται σε θερμοκρασία άνω των 190ο C, όταν τα αμινοξέα των πρωτεϊνών αντιδρούν μεταξύ τους ή με την κρεατίνη του κρέατος. ● Μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά (ψάρια, ξηροί καρποί, ελαιόλαδο). Σολομός, σαρδέλες, τόνος, πέστροφα κ.ά. περιέχουν

ωμέγα-3 λιπαρά που έχουν συνδεθεί με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του προστάτη. Τα καταναλώνουμε τουλάχιστον μία με δύο φορές την εβδομάδα. ● Καυτερά και πικάντικα τρόφιμα. Ερεθίζουν τον προστάτη. ● Φρούτα και λαχανικά. Τα καροτενοειδή σε σταυρανθή λαχανικά και φρούτα κίτρινου και πορτοκαλί χρώματος επιβραδύνουν την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων. ● Φυτικό λίπος. Είναι προτιμότερο από το ζωικό. Ναι στο ελαιόλαδο αντί για βούτυρο, ναι σε ξηρούς καρπούς και σπόρους στη σαλάτα αντί για τυρί ή ντρέσινγκ με κρέμες γάλακτος. ● Χοληστερόλη. Σε χαμηλά επίπεδα, διατηρεί χαμηλό το PSA. ● Πράσινο τσάι. Εμποδίζει τη συσσώρευση χοληστερόλης στις αρτηρίες. ● Φασόλια, ρεβίθια, φακές και φιστίκια. Πολύτιμες πηγές ισοφλαβονών, με έντονη αντιμυκητοκτόνο και αντιμικροβιακή δράση. ● Ψευδάργυρος. Συμβάλλει στη δημιουργία εκκρίσεων που βοηθούν το σώμα ν’ απορροφήσει την τεστοστερόνη. Ορμονικές ανισορροπίες μπορούν να προκαλέσουν φλεγμονή και ερεθισμό με αποτέλεσμα τη διόγκωση του προστάτη. Ψευδάργυρο περιέχουν αυγά, σιτηρά, σκόρδο, κρέας, σουσάμι κ.ά. ● Ασκηση και ιδανικό βάρος. Ο Συνέχεια στη σελίδα 16

60 ΧΡΟΝΙΑ ECHINAFORCE® - ΠΡΩΤΑ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ

Δημιουργήθηκαν από τη φύση α προϊόντα Echinaforce® της «A. Vogel» ενισχύουν άμεσα την άμυνα του οργανισμού έναντι των εποχικών ιώσεων, του κοινού κρυολογήματος και της γρίπης. Θωράκισε φυσικά και αποτελεσματικά το ανοσοποιητικό σου σύστημα!!! Για 60 χρόνια η σειρά Echinaforce® της «A. Vogel» συμβάλλει στην πρόληψη και την αντιμετώπιση του κρυολογήματος. Με την αξιοπιστία της παγκοσμίου φήμης ελβετικής εταιρείας «A. Vogel» –παρουσία σε περισσότερες από 55 χώρες σε όλο τον κόσμο– τα προϊόντα της σειράς Echinaforce® παράγονται από 100% φρέσκια βιολογικής καλλιέργειας Echinacea Purpurea. Η εκχύλιση πραγματοποιείται σε 24 ώρες από τη συλλογή του βοτάνου και με τη χρήση ολόκληρου του βοτάνου, διαδικασίες που ενισχύουν την αποτελεσματικότητα των προϊόντων Echinaforce® και συντελούν στη διαμόρφωση των κορυφαίων χαρακτηριστικών που διαθέτουν. Η Echinacea Purpurea διαθέτει μοναδικό συνδυασμό αντιιικών και αντιμικροβιακών ιδιοτήτων που συμβάλλουν στην άμεση ανακούφιση των συμπτωμάτων του κοινού κρυολογήματος, των εποχικών ιώσεων και της γρίπης. Παράλληλα, βοηθά στην πρόληψή τους, ιδιαίτερα σε περιόδους έξαρσης, ενώ επιταχύνει τη διαδικασία ανάρρωσης. Τα προϊόντα της σειράς Echinaforce® της «A. Vogel» διατίθενται σε βάμμα, ταμπλέτες, μασώμενα δισκία για παιδιά και σε σπρέι.

■ Echinaforce® drops Βάμμα από φρέσκια εχινάκεια (Echinace purpurea) 100% βιολογικής καλλιέργειας. Κατάλληλο για: ● Την ισχυρή θωράκιση του οργανισμού έναντι του κοινού κρυολογήματος, των εποχικών ιώσεων και της γρίπης ●Την ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος Χωρίς γλουτένη/λακτόζη. Vegan

■ Echinaforce® Forte Tabs Ταμπλέτες από φρέσκια εχινάκεια (Echinacea purpurea) 100% βιολογικής καλλιέργειας. Κατάλληλο για: ● Την ισχυρή θωράκιση του οργανισμού έναντι του κοινού κρυολογήματος, των εποχικών ιώσεων και της γρίπης ● Την ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος Χωρίς γλουτένη/λακτόζη. Vegan

■ Echinaforce® Junior Μασώμενα δισκία για παιδιά από φρέσκια εχινάκεια (Echinacea purpurea) 100% βιολογικής καλλιέργειας, με γεύση πορτοκάλι. Κατάλληλο για: ● Την ισχυρή θωράκιση του οργανισμού έναντι του κοινού κρυολογήματος, των εποχικών ιώσεων και της γρίπης ● Την ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος Χωρίς γλουτένη/λακτόζη. Vegan

■ Echinaforce® Sore Throat Spray Σπρέι για ερεθισμένο λαιμό από φρέσκια εχινάκεια (Echinacea purpurea) 100% βιολογικής καλλιέργειας, φασκόμηλο και μέντα. Μοναδικός συνδυασμός για την άμεση ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος και την ταυτόχρονα γρήγορη ανακούφιση του ερεθισμού και του πόνου του λαιμού. Κατάλληλο για: ● Την ισχυρή θωράκιση του οργανισμού έναντι του κοινού κρυολογήματος, των εποχικών ιώσεων και της γρίπης ● Την ενίσχυση της λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος ● Την άμεση ανακούφιση από τον ερεθισμό και τον πόνο στον λαιμό και τη δυσκολία κατάποσης Χωρίς γλουτένη/λακτόζη. Vegan

Σχετικά με την «A. Vogel» Η ΚΟΡΥΦΑΊΑ ΕΛΒΕΤΊΚΗ ΕΤΑΊΡΕΊΑ «A. Vogel» είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις αρχές και τις αξίες του ιδρυτή της, φυσιοπαθητικού Αlfred Vogel. Η αγάπη του για τη φύση και η πίστη του στη θεραπευτική της δύναμη ήταν πάντα στο επίκεντρο του έργου του. Πρωτοπόρος της ολιστικής ιατρικής, χρησιμοποιούσε πάντα φρέσκα βότανα σε μορφή βάμματος καθώς είχε παρατηρήσει ότι η θεραπευτική τους δράση ήταν εξαιρετικά ισχυρή σε σχέση με τις υπόλοιπες φαρμακοτεχνικές μορφές. Για την παρασκευή των φυτοθεραπευτικών σκευασμάτων του αξιοποιούσε ολόκληρο το φυτό, φρέσκο όπως το δημιούργησε η φύση. Σήμερα, η «A. Vogel» εφαρμόζοντας τις πιο σύγχρονες μεθόδους υποστηρίζει ακόμη περισσότερο τη φιλοσοφία και μεθοδολογία του ιδρυτή της. Τα κορυφαία σε όλο τον κόσμο ελβετικά προϊόντα φυτοθεραπείας «A. Vogel» παράγονται από φρέσκα βότανα πιστοποιημένης 100% βιολογικής καλλιέργειας. Η συγκομιδή των φρέσκων βοτάνων από τις ιδιόκτητες καλλιέργειες της «A. Vogel» στις ελβετικές Αλπεις πραγματοποιείται την κατάλληλη εποχή, σύμφωνα με τα πρότυπα που ορίζει η εταιρεία, και η

παραγωγή των τελικών σκευασμάτων αρχίζει εντός 24 ωρών από τη συλλογή των βοτάνων. Πολυάριθμες κλινικές και εργαστηριακές μελέτες έχουν αποδείξει ότι τα προϊόντα της «A. Vogel» παρουσιάζουν σχεδόν τριπλάσια αποτελεσματικότητα σε σχέση με τα συμβατικά προϊόντα που παράγονται από ισοδύναμες ποσότητες ξηρών βοτάνων. Η «A. Vogel» δραστηριοποιείται από το 1923 και λειτουργεί σύμφωνα με το πρωτόκολλο GMP. Διαθέτει υπερσύγχρονο εξοπλισμό παραγωγής και ποιοτικού ελέγχου που της επιτρέπει να παράγει προϊόντα άριστης ποιότητας από φρέσκα βιολογικά βότανα. Ολες οι δραστηριότητες της εταιρείας προάγουν το έργο του οραματιστή και πρωτοπόρου της ολιστικής ιατρικής Αlfred Vogel και υιοθετούνται με σεβασμό και συνέπεια από το ανθρώπινο δυναμικό της. Τα κορυφαία σε όλο τον κόσμο ελβετικά προϊόντα φυτοθεραπείας «A. Vogel»: ● Δημιουργήθηκαν από τη φύση ● Αποδείχτηκαν από την επιστήμη ● Τα εμπιστεύονται εκατομμύρια καταναλωτές σε όλο τον κόσμο.

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

Συνέχεια από τη σελίδα 14 υψηλός δείκτης μάζας σώματος και η μεγάλη περίμετρος της μέσης αυξάνουν τον κίνδυνο καρκίνου του προστάτη. ● Αφθονο νερό. Ενυδατώνει και προστατεύει τον οργανισμό.

Επισκεφθείτε τον ουρολόγο! Οπως η μαστογραφία και το τεστ ΠΑΠ σώζουν πολλές γυναικείες ζωές, έτσι και οι άνδρες πρέπει να αυτοεξετάζουν τους όρχεις τους: αν ανιχνεύσουν εγκαίρως μια αλλαγή ή οζίδια, να επισκέπτονται αμέσως τον γιατρό. Η δευτερογενής πρόληψη στόχο έχει την πρώιμη διάγνωση: συνιστάται ετήσιος προληπτικός έλεγχος στους άνδρες άνω των 50 ετών, με επίσκεψη στον ουρολόγο. Οι άνδρες πρέπει ν’ αντιμετωπίσουν την αποστροφή τους για τη δακτυλική εξέταση, γιατί ο καρκίνος του προστάτη στα αρχικά στάδια δεν εκδηλώνει ιδιαίτερα συμπτώματα: ο προληπτικός έλεγχος είναι καθοριστικός στην έγκαιρη ανίχνευση της βλάβης και τη ριζική αντιμετώπισή της. Μόνο σε προχωρημένα στάδια της νόσου εμφανίζονται διαταραχές της ούρησης ή συμπτώματα που οφείλονται σε μεταστάσεις, όπως π.χ πόνος στα οστά. Σύμφωνα με έρευνες, όσοι υποβάλλονται σε προσυμπτωματικό έλεγχο έχουν 20% μικρότερη πιθανότητα να πεθάνουν από καρκίνο του προστάτη σε σχέση με όσους δεν ελέγχονται, αλλά και 30% μικρότερη πιθανότητα ν’ αναπτύξουν μεταστάσεις. Το PSA είναι πλέον εξέταση ρουτίνας. Χάρη στο PSA, στο 70% των ασθενών η νόσος εντοπίζεται σε πρώιμο στάδιο και το προσδόκιμο επιβίωσης είναι υψηλότατο. Το PSA, σε συνδυασμό με τη δακτυλική εξέταση, το διορθικό υπερηχογράφημα και τη βιοψία προστάτη, βοηθά στη σταδιοποίηση της νόσου και τη λήψη ορθών θεραπευτικών αποφάσεων. Σημαντικές πληροφορίες προσφέρει και η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία του προστάτη, η οποία σε συνδυασμό με τον διορθικό υπέρηχο επιτρέπει στοχευμένη βιοψία, από το σημείο του αδένα το οποίο αντιμετωπίζει πρόβλημα. Οι διαπιστωμένοι παράγοντες κινδύνου αφορούν την ηλικία -ο κίνδυνος αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου-, τη φυλή (οι έγχρωμοι κινδυνεύουν περισσότερο από τους λευκούς) και την κληρονομικότητα, αν δηλαδή υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη. Αν ο καρκίνος του προστάτη διαγνωσθεί σε αρχικά στάδια, η επιβίωση του ασθενή στην πενταετία πλησιάζει το 100%. Τα γονιδιακά τεστ αποτελούν νέα ελπιδοφόρα μέθοδο στην προσπάθεια να προβλέψουμε πόσο γρήγορα μπορεί να αναπτυχθεί και να εξαπλωθεί ο καρκίνος του προστάτη.

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Κλειδί ο ετήσιος προληπτικός ελεγχος Θεραπεία του καρκίνου του προστάτη

Η μη κερδοσκοπική εταιρεία ΑΚΟΣ με δράσεις της, εδώ και δέκα χρόνια, αφ' ενός αναδεικνύει τη σημασία της πρόληψης στον καρκίνο και αφ' ετέρου στηρίζει ογκολογικούς ασθενείς και αποθεραπευμένους της νόσου. Ακος στα αρχαία ελληνικά σημαίνει θεραπεία.

ΜΕ ΤΗΝ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ογκολογική αγωγή ο ασθενής με εντοπισμένο καρκίνο προστάτη χαμηλού ή υψηλού κινδύνου αντιμετωπίζεται αναίμακτα και αποτελεσματικά, διατηρώντας την ποιότητα ζωής του. Η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία του τοπικά εντοπισμένου καρκίνου του προστάτη είναι η νέα ανερχόμενη θεραπευτική μέθοδος κι αυτό γιατί προσφέρει υψηλή στόχευση και ακρίβεια, με ακτινοβόληση υψηλής δόσης σε σύντομο χρονικό διάστημα, περίπου πέντε με επτά μέρες, αντί των 35 ημερών που απαιτούνται για την κλασική ακτινοθεραπεία. Προσφέρει δε, εφάμιλλα αποτελέσματα, με χαμηλές και ελεγχόμενες παρενέργειες. Νέα προοπτική θεραπείας στην τοπικά εντοπισμένη νόσο προσφέρει η μερική (focal) ακτινοβόληση του προστάτη, η οποία έχει λιγότερες παρενέργειες (ελαχιστοποιεί τα δυσουρικά συμπτώματα όπως το τσούξιμο, η συχνουρία κ.ά.). Αν μετά τη ριζική προστατεκτομή σημειωθεί βιοχημική υποτροπή (αύξηση του PSA) τότε προτείνεται ριζική/κλασική μετεγχειρητική ακτινοθεραπεία. Στη θεραπεία του καρκίνου του προστάτη συμβάλλει και η μέθοδος της βραχυθεραπείας, η οποία υπόσχεται πλήρη θεραπεία χωρίς ο ασθενής να υποστεί την ταλαιπωρία του χειρουργείου. Πρόκειται για μέθοδο εμφύτευσης ραδιενεργών πηγών στον ιστό του προστάτη που προσφέρει παγκοσμίως εξαιρετικά μακροχρόνια ποσοστά ίασης.

Υπάρχει πάντα και η επιλογή της χειρουργικής αφαίρεσης του προστάτη αδένα. Οι τεχνικές της ριζικής προστατεκτομής στην περίπτωση κακοήθειας έχουν βελτιωθεί σε σημαντικό βαθμό και στα χέρια έμπειρων χειρουργών δίνουν εξαιρετικά αποτελέσματα στην εγκράτεια των ούρων αλλά και τη στυτική λειτουργία. Σημαντικός είναι και ο ρόλος της ορμονοθεραπείας, η οποία εμποδίζει την παραγωγή συγκεκριμένων ορμονών στον οργανισμό, δεσμεύοντας τους ορμονικούς υποδοχείς στην επιφάνεια των καρκινικών κυττάρων ή υποκαθιστώντας τις φυσικές ορμόνες με χημικώς όμοιές τους, τις οποίες όμως δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα καρκινικά κύτταρα. Ο θεράπων ιατρός θα επιλέξει την κατάλληλη μέθοδο και θα την εφαρμόσει με τη σύμφωνη γνώμη του ασθενή. Οδηγός του, η ουρολογική εκτίμηση από έμπειρο γιατρό και η συνεκτίμηση όλων των ευρημάτων. Οι αποθεραπευμένοι από καρκίνο του προστάτη αυξάνονται ραγδαία. Ωστόσο, ο αποθεραπευμένος θέλει όχι μόνο να «επιβιώσει» αλλά να «ζήσει». Εάν πριν από την εμφάνιση της νόσου είχε μια υγιή σεξουαλική ζωή, οι πιθανότητες να επανέλθει η ομαλή σεξουαλική δραστηριότητα μετά τη θεραπεία είναι αυξημένες. Η σεξουαλικότητα είναι το ίδιο σημαντική για ασθενείς και υγιείς και αποτελεί σημαντικότατο παράγοντα στην εξίσωση αυτού που ονομάζουμε «ποιότητα ζωής».

καρκίνος σ ήμερα αρχίζει να θεωρείται χρόνιο νόσημα και η ποιότητα ζωής των ασθενών έχει βελτιωθεί σημαντικά. Αυτό υποστηρίζεται από τα πρόσφατα επιδημιολογικά δεδομένα καθώς ● Η θνητότητα στους ασθενείς με καρκίνο έχει ελαττωθεί κατά 25% περίπου σε σύγκριση με αυτή της δεκαετίας του 1990. ● Εφόσον η διάγνωση γίνει έγκαιρα, θεωρούνται ιάσιμες ορισμένες μορφές καρκίνου που είναι συχνές στον γενικό πληθυσμό, όπως ο καρκίνος του μαστού ή του προστάτη, ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, κάποιες μορφές οξειών λευχαιμίων. ● Η επιβίωση των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο του πνεύμονα, των ωοθηκών,ή από κακοήθη αιματολογικά νοσήματα (π.χ. πολλαπλό μυέλωμα, μυελοϋπερπλαστικά ή λεμφοϋπερπλαστικά νοσήματα) έχει αυξηθεί κατά 2-4 φορές σε σύγκριση με την επιβίωση των ασθενών κατά τη δεκαετία 19902000. Δυστυχώς, τα οφέλη που περιγράψαμε αναιρούνται εξαιτίας της φλεβικής θρόμβωσης (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση των κάτω άκρων ή πνευμονική εμβολή), η οποία συμβαίνει σε 10% με 20% των ασθενών που πάσχουν από καρκίνο και βρίσκονται υπό θεραπεία. Ο καρκίνος είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου φλεβικής θρόμβωσης. Τα καρκινικά κύτταρα έχουν την ικανότητα να ενεργοποιούν την πήξη του αίματος και τα ενδοθηλιακά κύτταρα που έρχονται σε επαφή με το αίμα και καλύπτουν την εσωτερική επιφάνεια των αγγείων. Οι ασθενείς με ενεργό καρκίνο έχουν 7 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης σε σύγκριση με ασθενείς αντίστοιχης ηλικίας και φύλου χωρίς καρκίνο. Σήμερα, η συχνότητα εμφάνισης φλεβικής θρόμβωσης σε ασθενείς με ενεργό καρκίνο που λαμβάνουν θεραπεία έχει αυξηθεί κατά περίπου 3 φορές σε σύγκριση με εκείνη κατά τη δεκαετία του 1990. Η πνευμονική εμβολή είναι η 2η αιτία θανάτου των ογκολογικών ασθενών μετά τον ίδιο τον καρκίνο. Προκαλεί περισσότερους από 600.000 θάνατος ογκολογικών ασθενών σε ετήσια βάση στις χώρες της Ε.Ε. Η φλεβική θρόμβωση επιδεινώνει την πρόγνωση των ασθενών – η θνητότητα πολλαπλασιάζεται επί 2 μέσα στους 12 μήνες μετά το θρομβωτικό επεισόδιο. Τέλος, επιδεινώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών, καθώς χρειάζονται αντιθρομβωτική θεραπεία – που είναι μια επιπλέον μακροχρόνια αγωγή με επιπλοκές (π.χ. αιμορραγία) με δυσκολίες (καθημερινές υποδόριες ενέσεις) με περιορισμούς (κατ’ οίκον νοσηλεία, αλλαγή των αντικαρκινικών θεραπευτικών σχημάτων κ.λπ.).

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΚΑΙ ΘΡΟΜΒΩΣΕΙΣ

Ενα απειλητικό κενό για τη θεραπεία των ασθενών Γράφει ο ΓΡΗΓΌΡΗΣ ΓΕΡΌΤΖΙΆΦΆΣ διευθυντής του ερευνητικού κέντρου Cancer, Biology and Therapeutics (INSERM U938), Consultation Thrombose en Oncologie, καθηγητής Αιματολογίας του Πανεπιστημίου της Σορβόνης, Παρίσι

Η χορήγηση, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες, θρομβοπροφύλαξης σε ασθενείς με καρκίνο πού βρίσκονται σε κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης κυριολεκτικά θα σώσει ζωές

Το άμεσο οικονομικό κόστος της ΦΘΝ που σχετίζεται με τον καρκίνο στα Εθνικά Συστήματα Υγείας της Ε.Ε. είναι μεγαλύτερο από 3 δισ. ευρώ τον χρόνο και προκύπτει κυρίως από τις επιπλέον νοσηλείες των ασθενών με ΦΘΝ. Το μέσο κόστος ανά παραμονή για το πρώτο θρομβωτικό συμβάν είναι περίπου 3.611 ευρώ. Δεδομένα από μια 2ετή εθνική έρευνα στη Γαλλία έδειξαν ότι για τις συχνότερς μορφές καρκίνου (όπως ο καρκίνος του μαστού, του πνεύμονα, του παχέος εντέρου ή του προστάτη), η νοσηλεία λόγω φλεβικής θρόμβωσης ανέρχεται στο 6% έως 9% των ασθενών, ενώ η νοσηλεία λόγω υποτροπής της ΚΑΤ συνέβη στο 16% έως 28% των ασθενών. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι το μέσο κόστος ανά νοσηλεία είναι περίπου 3.599 ευρώ, ενώ το συνολικό κόστος ανά ασθενή για τουλάχιστον μία υποτροπή της φλεβικής θρόμβωσης φτάνει τα 5.692 ευρώ. Το συνολικό κόστος νοσηλείας λόγω φλεβικής θρόμβωσης που σχετίζεται με τον καρκίνο είναι 1,98 εκατ. ευρώ για τον καρκίνο του μαστού, 1,43 εκατ. ευρώ για τον καρκίνο του προστάτη, 5,9 εκατ. ευρώ για τον καρκίνο του πνεύμονα. Δηλαδή όταν συμβεί η φλεβική θρόμβωση σε έναν ασθενή με καρκίνο, θα ανατραπεί δραματικά το όφελος που προέκυψε από την

ιατρική πρόοδο για τη θεραπεία του καρκίνου, την ψυχολογική επένδυση του ασθενούς, των οικείων του και της κοινότητας για την αντιμετώπιση της νόσου και την οικονομική επένδυση από το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης για την παροχή περίθαλψης στον ασθενή. Η φλεβική θρόμβωση μπορεί να προληφθεί. Σήμερα μπορούμε να εντοπίσουμε τους ογκολογικούς ασθενείς που βρίσκονται σε κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης χρησιμοποιώντας σταθμισμένα και αξιολογημένα εργαλεία εκτίμησης κινδύνου που προτείνονται από τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες. Στους ασθενείς υψηλού κινδύνου φλεβικής θρόμβωσης μπορούμε να εφαρμόσουμε θρομβοπροφύλαξη με αντιθρομβωτικά φάρμακα που είναι αποτελεσματικά και ασφαλή. Η θρομβοπροφύλαξη μπορεί να χορηγηθεί από τους γενικούς γιατρούς. Για να γίνει αυτό δυνατόν χρειάζεται να εκπαιδευθούν οι γιατροί ώστε να μπορούν να εντοπίζουν τους ογκολογικούς ασθενείς σε κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης και να χορηγούν τη συνιστώμενη θρομβοπροφύλαξη. Χρειάζεται, επίσης, να ενημερωθούν και οι ογκολογικοί ασθενείς για τον κίνδυνο θρόμβωσης, ώστε να ζητούν από τους γιατρούς τους να αξιολογήσουν τον κίνδυνο αυτό.

Σύμφωνα με πρόσφατες ευρωπαϊκές μελέτες, το 70% των γιατρών που περιθάλπουν ογκολογικούς ασθενείς έχουν μικρή έως ασήμαντη εξοικείωση με τις μεθόδους εκτίμησης κινδύνου θρόμβωσης του σχετίζεται με τον καρκίνο και το 60% σπάνια μιλά στους ασθενείς για τον κίνδυνο θρόμβωσης. Από την άλλη πλευρά, το 60% των ογκολογικών ασθενών δεν γνωρίζουν ότι το νόσημά τους σχετίζεται με τη θρόμβωση. Τα δεδομένα αυτά δείχνουν ότι υπάρχει ένα μεγάλο κενό μεταξύ της επιστημονικής γνώσης που είναι σήμερα διαθέσιμη για την πρόληψη της φλεβικής θρόμβωσης που σχετίζεται με τον καρκίνο και την ένταξή της στην καθημερινή ιατρική πράξη. Είναι επείγουσα ανάγκη να καλυφθεί αυτό το κενό. Η χορήγηση, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες, θρομβοπροφύλαξης σε ασθενείς με καρκίνο που βρίσκονται σε κίνδυνο φλεβικής θρόμβωσης κυριολεκτικά θα σώσει ζωές. Σήμερα, στην κατεύθυνση αυτή αναπτύσσονται εργαλεία τηλεϊατρικής που θα διευκολύνουν τον γιατρό της πρωτοβάθμιας στην εφαρμογή της θρομβοπροφύλαξης και θα ενημερώσουν τους ογκολογικούς ασθενείς για τον κίνδυνο θρόμβωσης.

υγεία & ζωή

έλουμε να τελειώσει αυτή η πανανθρώπινη ταλαιπωρία μια ώρα αρχύτερα; Θέλουμε να ανοίξουν οι επιχειρήσεις το ταχύτερο δυνατό με ασφάλεια; Θέλουμε να επανέλθει η κανονικότητα σε όλους τους τομείς; Να ταξιδέψουμε άφοβα χωρίς περιορισμούς; Αν ναι, τότε η απάντηση είναι ότι πρέπει να εμβολιαστούμε το ταχύτερο και να παροτρύνουμε τους διπλανούς μας να κάνουν το ίδιο. Σε αυτήν την καινούργια πανδημία, που έχει κοστίσει στον πλανήτη 5 εκατομμύρια θανάτους και έχει παραλύσει την παγκόσμια οικονομία, η ανθρωπότητα αντέταξε την ανάπτυξη εμβολίων με πρωτοφανή ταχύτητα. Η λογική λέει ότι είναι ο μόνος τρόπος ανάσχεσης της νόσου. Η επιδημία αυτή μας ξαναθυμίζει ότι ο κόσμος είναι αλληλένδετος και ότι ως ανθρωπότητα προχωράμε με επιτυχία μόνο όταν η επιστήμη, η λογική, η αλληλεγγύη και το αίσθημα κοινωνικής ευθύνης καθορίζουν τις κινήσεις μας. Ως κάτοικοι του πλανήτη, αυτής της μικρής αλλά τόσο σημαντικής κουκκίδας στο Σύμπαν, ας είμαστε υπερήφανοι για την επιστήμη, την καρτερία και τη μαχητικότητά μας, που μας επιτρέπουν άλλη μια φορά να ξεπεράσουμε έναν παγκόσμιο κίνδυνο. Τα οφέλη του εμβολιασμού ήδη διαφαίνονται από την μείωση των θανάτων σε σχέση με τον αριθμό κρουσμάτων.

30-31 Οκτωβρίου 2021

Η ΖΩΗ ΘΑ ΝΙΚΗΣΕΙ

Η πανδημία θα κοπάσει, το μέλλον μάς ανήκει Γράφει ο ΧΡΉΣΤΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΉΛΊΔΉΣ, oγκολόγος-παθολόγος, ΙΑΤΡΙΚΟ ΔΙΑΒΑΛΚΑΝΙΚΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Είναι επικίνδυνα τα εμβόλια για ανθρώπους που έχουν ή ξεπέρασαν καρκίνο; Τα εμβόλια RNA, όπως αυτά που τώρα χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο, είναι αδρανή και δεν προκαλούν λοίμωξη ή νόσηση. Με τα εμβόλια αυτά, το κομμάτι του RNA του ιού που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη ακίδας προσκόλλησης του ιού (δηλαδή το κλειδί με το οποίο ο ιός εισέρχεται στα κύτταρά μας και προκαλεί μόλυνση) εισέρχεται στο κυτταρόπλασμα των κυττάρων μας στο σημείο του εμβολιασμού, παράγεται η πρωτεΐνη αυτή σκέτη χωρίς τον ιό και έτσι ενεργοποιείται η άμυνα του οργανισμού που φτιάχνει τα κατάλληλα αντισώματα. Οταν σε δεύτερο χρόνο εκτεθούμε πραγματικά στον ιό, υπάρχουν έτοιμα αντισώματα που τον αδρανοποιούν ολικά ή εν μέρει. Στη δεύτερη περίπτωση, μπορεί ο εμβολιασμένος να εμφανίσει μια ήπια νόσηση, πολύ ελαφρότερη από την περίπτωση να

μην ήταν εμβολιασμένος. Επομένως δεν υπάρχει ιδιαίτερη επικινδυνότητα για τους ανθρώπους που είχαν στη ζωή τους καρκίνο. Η μεγάλη πλειοψηφία αυτών των ανθρώπων έχουν ένα ικανό αμυντικό σύστημα, δηλαδή δεν είναι ανοσοκατεσταλμένοι, δηλαδή αντιδρούν φυσιολογικά στο εμβόλιο και παράγουν τα αναγκαία αντισώματα και αναπτύσσουν γενικότερα επαρκή ανοσία. Στις λίγες περιπτώσεις που ο οργανισμός είναι εξαντλημένος από τις παρενέργειες του καρκίνου ή ακόμα και της θεραπείας (κακή θρέψη, πολλές λοιμώξεις κ.λπ.) τότε είναι πιθανό η άμυνα του οργανισμού να είναι και αυτή εξασθενημένη. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση, η ανάγκη του εμβολίου είναι πιο επιτακτική γιατί αν νοσήσουν από τον κορονοϊό, ο κίνδυνος βαριάς νόσησης ή και θανάτου είναι μεγάλος. Επομένως έστω και μειωμένη ανοσολογική απάντηση είναι προτιμότερη από

την πλήρη έλλειψη. Και για αυτούς τους ανθρώπους, καθώς και για αυτούς που έχουν συνοδά νοσήματα ή ηλικία άνω των 60, λόγω μεγαλύτερης ανάγκης για προφύλαξη, η αναμνηστική τρίτη δόση του εμβολίου, που αυξάνει τα επίπεδα ανοσίας είναι αναγκαία. Το εμβόλιο είναι μια ασπίδα που, όπως στην ελληνική πολεμική φάλαγγα, προστατεύει όχι μόνο τον ίδιο αλλά και τον διπλανό, τον συνάνθρωπο. Είναι κρίμα να θρηνούμε θανάτους, όταν έχουμε τον τρόπο να τους αποτρέψουμε. Εξάλλου το μαρτυρεί και η ίδια η λέξη «επι-δημία». Δήμος είναι η συλλογικότητα και συλλογικά πρέπει να αντιμετωπιστεί η επιδημία. Ολοι μαζί θα ξεπεράσουμε και αυτήν τη δυσκολία. Ας κάνουμε μαζί την τελευταία προσπάθεια για την νίκη και ας μετατρέψουμε αυτήν τη δοκιμασία σε αφορμή για τη συνειδητοποίηση της κοινής μας μοίρας επί της Γης.

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

Η ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ ΤΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ

Ενα Επος σε εξέλιξη με το «στοίχημα» καρκίνος, αυτή η κολοσσιαία ομάδα νοσημάτων που εμπεριέχεται σε αυτό το εμβληματικό όνομα, υπήρξε σχεδόν συνώνυμη, όχι μόνο του πόνου και της θανάσιμης έκβασης αλλά και των «φρικτών» παρενεργειών της θεραπείας της, εξαιτίας κυρίως των διαβόητων για την τοξικότητα και τον χαμηλό θεραπευτικό δείκτη κυτταροτοξικών φαρμάκων. Η –συμβατικά αποκαλούμενη– χημειοθεραπεία, ταυτισμένη με την αντικαρκινική θεραπεία στοιχειώνει το συλλογικό συνειδητό και εξακολουθεί να τρομοκρατεί τους ανθρώπους, περισσότερο από εβδομήντα χρόνια από την εισαγωγή της στη θεραπευτική του καρκίνου. Εξίσου διαβόητη όμως υπήρξε και η ακτινοθεραπεία με τις ουκ ολίγες επιπλοκές της. Το «dreadful by dreadful», το παλαιό αξίωμα «τα φοβερά διά φοβερών», αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες τη μοναδική αμήχανη απάντηση –άλλοτε με ρεαλιστικό κυνισμό, άλλοτε με λύπη– των γιατρών που χειρίστηκαν τα φάρμακα και την ακτινοθεραπεία, μη διαθέτοντας κάτι ηπιότερο και έχοντας τότε από την άλλη πλευρά να επιδείξουν ήδη έκτοτε κάποια εκπληκτικά αποτελέσματα. Η αναγκαία παραδοχή από την ερευνητική και την ογκολογική κοινότητα της αδυναμίας μας να νικήσουμε οριστικά και συνολικά τον καρκίνο οδηγεί από δεκαετίες την κούρσα για πιο «φιλικά» ή τουλάχιστον λιγότερο σκληρά μέτρα αναχαίτισής του. Το αίτημα βελτιωμένων εκδοχών φαρμάκων και ακτινοθεραπείας ήταν και παραμένει από δεκαετίες παρόν στο επίκεντρο της έρευνας.

Η βιοτεχνολογία εξέπληξε ευχάριστα και πολύμορφα την ογκολογική κοινότητα με πλήθος νέων στοχευτικών φαρμάκων και κάποιων κυτταροτοξικών

Η έρευνα και η παραγωγή της καινοτομίας

Τι εννοούμε όμως «φιλικότητα» και γιατί εστιάζουμε σε αυτή;

Η ψυχοκοινωνική συνιστώσα της «φιλικότητας» ● Φιλικότητα φαρμάκου – προς ποιον; Τον ασθενή; Το υγειονομικό προσωπικό; Τα Συστήματα Υγείας; Η απάντηση είναι: όλους μαζί! Στέκομαι στους ασθενείς: είναι πλέον πραγματικότητα η διάσωση της ποιότητας ζωής μέσω της ειρηνικής –ή σπανιότερα αρμονικής συνύπαρξης– με μια χρόνια πλέον νόσο, με θεραπείες ολοένα προεκτεινόμενες στον αόριστο χάρις στις προόδους της βιοτεχνολογίας. ● Για τα Συστήματα Υγείας και τα Ασφαλιστικά Συστήματα, τα οφέλη σε εξοικονόμηση πόρων είναι ευνόητα.

Γράφει ο ΛΈΞΑΝΔΡΟΣ ΑΡΔΑΒΑΝΗΣ παθολόγος-ογκολόγος, διευθυντής-επιστημονικά υπεύθυνος του Α΄ ΠαθολογικούΟγκολογικού Τμήματος του νοσοκομείου «Αγιος Σάββας», μέλος Δ.Σ. της Εταιρείας Παθολόγων-Ογκολόγων Ελλάδας

Γενικότερα, κάθε εξέλιξη ακολουθεί δαρβινικούς κανόνες. Οπως κάθε ανθρώπινο προϊόν, το φάρμακο εισέρχεται στον στίβο της χρήσης και επιτυγχάνει ή αποτυγχάνει, δηλαδή πουλάει ή δεν πουλάει, αν είναι εύχρηστο και αποδοτικό, αν αρέσει ή δεν αρέσει. Πουλάει ίσως στην αρχή και συνεχίζει αν είναι εύχρηστο και μετά παραμερίζεται από άλλα πιο εύχρηστα. Τα ίδια ισχύουν βέβαια και για τις άλλες θεραπευτικές μεθόδους, όπως η χειρουργική και η ακτινοθεραπεία. Η πίεση επιλογής είναι η αφανής αλλά πανταχού παρούσα οδηγός δύναμη της εξέλιξης. ■ Η σιγμοειδής καμπύλη είναι κυρίαρχη στο σύγχρονο τοπίο του κύκλου ζωής των φαρμάκων και μεθόδων: η αλλαγή της ταχύτητας αλλάζει και το σχήμα ή απλώς

φτάνουν νωρίτερα στο πλατό της δημοφιλίας τους; ■ Κάθε καινόν είναι σε θέση να προκαλέσει τομή; Να παραγάγει καινοτομία; Υπάρχουν περιπτώσεις που το καινόν είναι γράμμα κενόν; Και βέβαια υπάρχουν. Υπάρχουν όμως και αφανείς –αν και προφανείς– παράγοντες που προωθούν ή βουλιάζουν ένα φάρμακο ή μια μέθοδο, χωρίς να έχουν σχέση με την πραγματική αξία του ή τη θέση του στη διαγνωστική ή τη θεραπευτική. Αυτοί θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε μία λέξη: Αγορά. ■ Υπάρχει σχέση της παραγωγής πιο εξελιγμένων και πιο φιλικών φαρμάκων με τη διατήρηση της κερδοφορίας; Η ειλικρίνεια είναι λυτρωτική: ναι, η επιδίωξη του κέρδους και ο ανταγωνισμός είναι ο κινητήριος μοχλός και οδηγός για την επένδυση στην έρευνα γε-

νικά. Το μέγιστο μέρος των νέων φαρμάκων και μεθόδων είχε ως κίνητρο το κέρδος. Η Ιστορία είναι μάρτυρας αδιάψευστος. Η επιδίωξη του κέρδους πρέπει να απενοχοποιηθεί όσον αφορά την επένδυση στην έρευνα, την ανάπτυξη και την παραγωγή των φαρμάκων, αλλά πρέπει να παραμείνει κάτω από αυστηρό έλεγχο για τις περιπτώσεις «καταδολίευσης» μετά την κυκλοφορία του στην αγορά. Θέλω να πιστεύω ότι οι ρυθμιστικοί μηχανισμοί, παρ’ όλα τα σκοντάμματα και τις παρεκκλίσεις εκπληρώνουν ικανοποιητικά αυτόν τον ρόλο.

Η εξέλιξη στην ογκολογική πράξη Είναι χρήσιμο να τονιστεί ότι, παρά την απαισιοδοξία της δεκαετίας του 1990 σχετικά με το μέλλον, η βιοτεχνολογία εξέπληξε και ευχάριστα και πολύμορφα την

υγεία & ζωή

30-31 Οκτωβρίου 2021

της φιλικής θεραπείας στο κέντρο τις θεραπευτικές παρεμβάσεις στις πραγματικά αναγκαίες. Αυτό το γεγονός από μόνο του αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη «εξελικτική ώση» στη θεραπευτική του καρκίνου. Η Ογκολογία τα τελευταία χρόνια αντλεί από την τεράστια δεξαμενή φαρμάκων που τροφοδοτήθηκε από τους κρουνούς της βασικής και μεταφραστικής έρευνας. Ηδη η μετατόπιση της αντινεοπλασματικής θεραπείας από την κυτταροτοξική θεραπεία στη μοριακή στόχευση αποτέλεσε το μεγαλύτερο εξελικτικό βήμα από την –τρόπον τινά– Προϊστορία στην Ιστορία της θεραπείας του καρκίνου.

Α. Το «παλιρροϊκό κύμα» της μοριακής στόχευσης

ογκολογική κοινότητα με πλήθος νέων στοχευτικών φαρμάκων και κάποιων κυτταροτοξικών. Οποιος μελλοντολογεί και μάλιστα απαισιοδοξώντας, συνήθως διαψεύδεται πανηγυρικά. Πρέπει να ειπωθεί ότι ενώ συνωστίζονται ολοένα περισσότεροι «μαχητές» στην αρένα του καρκίνου, δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι οι ογκολόγοι διαθέτουμε ήδη ένα σημαντικό, δοκιμασμένο σε πλήθος ασθενών, οπλοστάσιο με το οποίο μπορούμε να καταγάγουμε σημαντικές νίκες. Η χημειοθεραπεία, με πλήθος αξιόπιστα παλαιότερα και νεότερα κυτταροτοξικά, παραμένει ακρογωνιαίος λίθος με σημαντικό ρόλο σε όλες τις φάσεις της νόσου. Από την άλλη, τα τελευταία χρόνια γίνεται ολοένα πιο σαφές ότι με τη βοήθεια της Μοριακής Βιολογίας μπορούμε να περιορίζουμε την υπερθεραπεία –

Δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι οι ογκολόγοι διαθέτουν ήδη ένα σημαντικό, δοκιμασμένο σε πλήθος ασθενών, οπλοστάσιο με το οποίο μπορούν να καταγάγουν σημαντικές νίκες

1. Τα μονοκλωνικά αντισώματα Με εφαρμογές σε μεγάλο αριθμό νοσημάτων αποτέλεσαν το πρώτο μεγάλο βήμα προς την εποχή της μοριακής στόχευσης. Το Herceptin, ένα μονοκλωνικό-υπόδειγμα, ως βάση διαφόρων συνδυασμών με άλλα φάρμακα, κυτταροτοξικά ή στοχευτικά έχει μετατρέψει ήδη μια υποομάδα του καρκίνου του μαστού από ταχέως θανάσιμη σε χρόνια. Αλλα μονοκλωνικά σε πολλές κακοήθειες τροποποιούν ενίοτε δραματικά τη φυσική εξέλιξή τους. Υπενθυμίζεται ότι τα μονοκλωνικά δεν είναι «ισχυρότερα» των ισχυρών, αλλά «μη ειδικών» κυτταροτοξικών αλλά ειδικότερα σε συγκεκριμένους πληθυσμούς καρκινικών κυττάρων. Συνεπώς, τουλάχιστον μέχρι σήμερα απαιτείται ο συνδυασμός τους σε διάφορες αλληλουχίες με κυτταροτοξικά. 2. α) Τα από του στόματος φάρμακα μοριακής στόχευσης πέτυχαν τον στόχο της εκλεκτικότερης προσβολής των καρκινικών κυττάρων-στόχων συγκριτικά με τον «οδοστρωτήρα» της κυτταροτοξικής θεραπείας; Ναι! Τι δεν πέτυχαν; Να εξαλείψουν τις παρενέργειες της θεραπείας. Ποια είναι η επίκεντρη καινοτομία; Η σχεδόν πλήρης απεξάρτηση από νοσηλείες για ενδοφλέβια θεραπεία και η απορρέουσα βελτίωση της ποιότητας ζωής «Φιλικότητα» προς ποιους; Για όλους – τον ίδιο, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, το Σύστημα Υγείας, τον Ασφαλιστικό Φορέα. β) Η Ανοσο-ογκολογία αποτελεί από μόνη ένα κολοσσιαίο εξελικτικό άλμα. Η εποχή της ανοσο-ογκολογίας αποτελεί μια θεαματική μετάβαση από την εποχή της –μη ειδικής ή ειδικής– στόχευσης των καρκινικών κυττάρων στη στόχευση του περιβάλλοντος του ξενιστή. Οι περιορισμοί χρόνου και χώρου

δεν μου επιτρέπουν να επεκταθώ. Ωστόσο, η ανοσοθεραπεία δεν χρειάζεται συστάσεις. Είναι μια τεράστια πρόοδος που ήρθε να προστεθεί στα στέρεα βήματα της μεταφραστικής έρευνας των τελευταίων δεκαετιών και να μας οδηγήσει στον επανακαθορισμό των ίδιων των συμβατικών μεταβλητών επιβίωσης και ίσως να επαναπροσδιορίσουμε την έννοια «ίαση» σε ασθενείς με καρκίνο τον 21ο αιώνα. γ) Υπάρχει ήδη πλήθος επικουρικών φαρμάκων που έχουν βελτιώσει δραστικά τον έλεγχο των συμπτωμάτων του καρκίνου και των παρενεργειών των αντινεοπλασματικών φαρμάκων. Ενδεικτικά και μόνο, αντιεμετικά, αιμοποιητικοί αυξητικοί παράγοντες, μοντέρνα οπιοειδή, νεότερα αντιπηκτικά και άλλα έχουν κάνει εφικτή την ασφαλή εφαρμογή των αντικαρκινικών θεραπειών στο τραχύ πεδίο της ογκολογικής πράξης.

Η ακτινοθεραπεία και η απεικόνιση – επεμβατική ή μη Η εξελικτική πορεία της ακτινοθεραπείας αποτελεί μια ιατρική εποποιία στηριγμένη στα θεόρατα πόδια της τεχνολογίας, ιδιαίτερα της πληροφορικής. Πόσο μοιάζει ένα σημερινό ακτινοθεραπευτικό τμήμα με ένα αντίστοιχο προ τριάντα και πλέον χρόνων. Σχεδόν σε τίποτα, εκτός από τα ίδια εναγώνια βλέμματα του ακτινοθεραπευτή και του ακτινοφυσικού καθώς «σκανάρουν» την οθόνη με τον άρρωστο στον εξομοιωτή προσπαθώντας να καταστρέψουν όλον τον όγκο χωρίς να ακτινοβολήσουν ούτε χιλιοστό φυσιολογικού ιστού. Το ίδιο βλέμμα, ο ίδιος στόχος με μια μεγάλη διαφορά: σήμερα ο

ακτινοθεραπευτής με την ομάδα του μπορεί να δικαιώνεται σχεδόν πάντα, αν έχει θέσει σωστά την ένδειξη. Η ακτινοθεραπεία είναι ένα τεράστιο success story της σύγχρονης Ογκολογίας και γενικά της Ιατρικής. Αν θελήσουμε να δούμε την εξέλιξη των φαρμάκων συνολικά θα δούμε ένα πελώριο παλιρροϊκό κύμα που έρχεται καταπάνω μας – το «κατά» όχι μόνο ως επίθεση– με τη βιοτεχνολογία και την πληροφορική ως σέρφερ στην επιφάνειά του. Το κύμα αυτό φέρνει μέσα του τα στοιχεία από τους αρχέγονους παλαιοντολογικούς βυθούς. Μας έχει ήδη κατακλύσει. Επειδή το παρόν και το μέλλον εμπεριέχει όλο το παρελθόν. Αν α τ ρ έ π ε τ αι λ ο ι π ό ν, τ ο «dreadful by dreadful», το παλαιό αξίωμα «τα φοβερά διά φοβερών»; Τα τελευταία τριάντα χρόνια, όσα χρόνια δηλαδή ασκώ αποκλειστικά την ογκολογία έχω την αίσθηση πως, ναι, τα φάρμακά μας γίνονται όλο και λιγότερο «φοβερά». Κλείνοντας: Είμαστε ακόμα μακριά από την κατάκτηση της «απόλυτα φιλικής θεραπείας» του καρκίνου. Και λόγω της πολλαπλότητας των θεραπειών –ειδικών και αντιδότων– που συχνά εκτρέπουν μια φυσιολογική ζωή σε «παραλλαγές στο ίδιο θέμα»: φάρμακα επί φαρμάκων, σε καθημερινή βάση – από το στόμα, υποδόρια, ενδομυϊκά και περιοδικώς ενδοφλέβια. Το στοίχημα της «φιλικής» θεραπείας μένει να κερδηθεί οριστικά – αν ποτέ αυτό συμβεί. Με την προϋπόθεση της συνεργασίας του ρυθμιστικού πλαισίου που κάθε άλλο παρά δεδομένη πρέπει να θεωρείται.

MÖLLER’S Ζελεδάκια ψαράκια Τα ζε λ εδάκια- ψαράκια MÖLLER’S (με ιχθυέλαιο, Ω-3 και βιταμίνη D3) έχουν εξαιρετική γεύση και αποτελούν την ιδανική εναλλακτική λύση για τα παιδιά εκείνα που δυσκολεύονται να πιουν το μουρουνέλαιό τους. ■ Apollonian Nutrition, 16ο χλμ. Λεωφ. Σπάτων, Αθήνα, τηλ. 210-8100008

πόνος, η φυσική αναπηρία, η διάρκεια της νόσου, το άγχος, η κατάθλιψη καθώς και η σεξουαλική δυσλειτουργία αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επιδρούν αρνητικά στην ποιότητα ζωής των ρευματοπαθών. Η ελλιπής συμμόρφωση στη θεραπεία, ειδικότερα στα χρόνια νοσήματα, επηρεάζει δυσμενώς την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, ενώ οι οικονομικές συνθήκες και οι μεταρρυθμίσεις στο σύστημα υγείας προσβάλλουν το επίπεδο υγείας του πληθυσμού. Οι ασθενείς με χρόνια νοσήματα είναι αυτοί που υποφέρουν πιο πολύ και φυσικά χρήζουν μεγαλύτερης προστασίας. Αυτό αρκετοί συνασθενείς μου το βίωσαν έντονα τον τελευταίο χρόνο λόγω της πανδημίας. Η προσέγγιση στο δημόσιο σύστημα υγείας ήταν πιο δύσκολη, ο φόβος μετάδοσης του ιού επικράτησε και αρκετά περιστατικά παραμελήθηκαν. Ωστόσο, η χάραξη της πολιτικής σε σχέση με το φάρμακο και την πρόσβαση σε αυτό είναι πρωτεύον ζήτημα για κάθε ασθενή. Ειδικά ό,τι έχει σχέση με την προμήθεια, που το πρώτο διάστημα αυτής της πρωτοφανούς κρίσης, ειδικά οι ασθενείς της περιφέρειας, βίωσαν πολύ έντονα. Οι ασθενείς ενδιαφέρονται επίσης για την υποστήριξη και την εκπαίδευση που μπορεί να τους παρασχεθεί προκειμένου να είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν καλύτερα την ασθένειά τους. Σ’ αυτό ρόλο έχουν και οι εκπαιδευτές φροντιστές, οι νοσηλευτές και γενικώς όλοι οι επαγγελματίες υγείας που εμπλέκονται με τους χρόνιους ασθενείς. Οι δε φορείς κοινωνικής ασφάλισης αποζητούν την πιο συστηματική και προσεκτική χορήγηση φαρμάκων από τον ασθενή και τον θεράποντα ιατρό, αλλά παρ' όλα αυτά αδυνατούν οι ίδιοι να παρέχουν υποστηρικτικές υπηρεσίες για την εκπαίδευσή τους. Τι εννοούμε όμως όταν λέμε συμμόρφωση και προσήλωση του ασθενούς στη θεραπεία; Ως συμμόρφωση εννοούμε τη σύγκλιση της συμπεριφοράς του ασθενούς με τις ιατρικές οδηγίες, ενώ προσήλωση εννοούμε την ενεργή, εθελοντική και με συνεργασία συμμετοχή του ασθενούς σε μια κοινά αποδεκτή πορεία συμπεριφοράς για να παραχθεί ένα θεραπευτικό αποτέλεσμα. Στο σημείο αυτό διαφαίνεται ότι η μη συμμόρφωση αφορά συνήθως τους ασθενείς με έλλειψη μνήμης, θέλησης ή πειθαρχίας ή ασθενείς με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο. Αυτό βάζει τον ασθενή σε μια παθητική κατάσταση απέναντι στον φροντιστή του, ενώ η μη προσήλωση αφορά ασθενείς που εσωτερικεύουν τις οδηγίες και προ-

30-31 Οκτωβρίου 2021

υγεία & ζωή

ΡΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ

Προσήλωση του ασθενή στις οδηγίες των γιατρών Γράφει η ΑΘΑΝΑΣΊΑ ΠΑΠΠΑ πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αντιρευματικού Αγώνα

Προσήλωση εννοείται η ενεργή, εθελοντική συνεργασία και συμμετοχή του ασθενούς σε μια κοινά αποδεκτή πορεία συμπεριφοράς για να παραχθεί ένα θεραπευτικό αποτέλεσμα

σηλώνονται σε αυτές. Ο φόβος για ανεπιθύμητες ενέργειες είναι επίσης συχνός λόγος. Η μη συμμόρφωση επίσης των ασθενών στη θεραπεία αφορά και το υψηλό κόστος συμμετοχής τους. Η συμπεριφορά αυτή προκαλεί δομικές αλλαγές στα επίπεδα του κόστους σε όλο το σύστημα υγείας, όμως αυτό μπορεί να είναι και μια επιπλέον πηγή ανεπιθύμητων ενεργειών. Η εκπαίδευση του ασθενούς είναι το κλειδί της συμμόρφωσης έτσι ώστε να είναι ρυθμισμένος. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η συμμόρφωση στη θεραπεία στα χρόνια νοσήματα στον αναπτυγμένο κόσμο είναι της τάξης του 50%, κάτι που στις υπό ανάπτυξη χώρες είναι πολύ χαμηλότερο. Η εκπαίδευση και η διαχείριση της νόσου από τον ίδιο τον ασθενή μέσω των προγραμμάτων αυτοδιαχείρισης είναι κάτι που έλειψε, όλο το προηγούμενο διάστημα. Προϋπόθεση όλων αυτών βέβαια είναι ο ασθενής να θέλει και να μπορεί να αλλάξει συμπεριφορά και σε κάποιες περιπτώσεις να πάρει τον έλεγχο στα χέρια του. Μην ξεχνάμε ότι κάποιοι εξ αυτών δεν έχουν οικογένεια να τους στηρίξει ή ίσως έχουν ψυχολογικά προβλήματα. Ενα άλλο μεγάλο πρόβλημα είναι

η εργασία. Οι μυοσκελετικές παθήσεις που σχετίζονται με την εργασία έχουν καταστροφικές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής των ανθρώπων και συγκαταλέγονται στις κύριες αιτίες που ευθύνονται για τις άδειες ασθένειας/αναρρωτικές άδειες και για την πρόωρη συνταξιοδότηση, έχοντας αρνητικό αντίκτυπο στις επιχειρήσεις και την οικονομία. Υγιές εργατικό δυναμικό σημαίνει και υγιής οικονομία. Ωστόσο τα συνήθη μέτρα για τη βελτίωση της παραγωγικότητας από την επένδυση σε δεξιότητες, τεχνολογία και καινοτομία έως την απελευθέρωση της αγοράς εργασίας δεν καταφέρνουν να συνυπολογίσουν ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια της ευημερίας, την κακή υγεία των εργαζομένων που πάσχουν από κάποιο ή κάποια ρευματικά νοσήματα και πορεύονται στη ζωή τους και με τον χρόνιο πόνο. Σε υποβαθμισμένες αγορές εργασίας υπάρχει υψηλός κίνδυνος τα άτομα με χρόνιες παθήσεις να βρεθούν αποκλεισμένα από την αγορά εργασίας για μεγάλα χρονικά διαστήματα, με μικρή πιθανότητα γρήγορης επανένταξής τους. Από τις τέσσερις κατηγορίες των μυοσκελετικών παθήσεων τόσο οι περιπτώσεις οσφυαλγίας όσο και οι παθήσεις των άνω άκρων που σχετίζονται με την εργασία επηρε-

άζουν πάρα πολλούς εργαζομένους και συχνά προκαλούνται από την εργασία μέσω φυσικής καταπόνησης, επαναλαμβανόμενων κινήσεων ή κακής στάσης. Οι άλλες δύο κατηγορίες, η ρευματοειδής αρθρίτιδα (Ρ.Α.) και η σπονδυλαρθροπάθεια (ΣΠΑ), παρ' όλο που επηρεάζουν μικρότερο αριθμό εργαζομένων, δεν προκαλούνται από την εργασία, μπορούν όμως να επιδεινωθούν εξαιτίας αυτής. Ωστόσο, η εργασία μπορεί να αποτελέσει την αιτία, τον παράγοντα επιδείνωσης, αλλά και τη θεραπεία. Σε όλες τις περιπτώσεις υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία ότι ένα σωστά σχεδιασμένο εργασιακό περιβάλλον και ευέλικτες συνθήκες εργασίας μπορούν να βοηθήσουν στη διατήρηση της εργασίας και τη σταδιακή επιστροφή σε αυτήν και ότι η εργασία μπορεί να είναι επωφελής για την υγεία, την ευημερία και την ανάρρωση. Οι εργονομικές αλλαγές στο περιβάλλον εργασίας, ενώ είναι σημαντικές, δεν μπορούν να αποτελέσουν τη μόνη συνιστώσα για επιτυχημένες στρατηγικές διατήρησης της εργασίας και επαγγελματικής επανένταξης, εκτός και αν συνυπολογίσουν διαστάσεις που αφορούν την ψυχολογική υγεία. Οι διαστάσεις αυτές περιλαμβάνουν έναν εργασιακό σχεδιασμό ο

υγεία & ζωή

30-31 Οκτωβρίου 2021

οποίος να προάγει τον έλεγχο, τη σωστή ανάθεση καθηκόντων, την ευελιξία και τη συμμετοχή του εργαζομένου. Θα πρέπει, επίσης, να σημειωθεί ότι παρ' όλο που δεν προκαλούνται όλες οι μυοσκελετικές διαταραχές από την εργασία, οι εργαζόμενοι που ζουν με μυοσκελετικές παθήσεις που επηρεάζουν την ικανότητά τους να εργαστούν, παραμένουν σχεδόν αόρατοι γι’ αυτούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Σύμφωνα με δεδομένα από τον ελληνικό πληθυσμό, τα άτομα με χρόνια προβλήματα υγείας ή/και αναπηρία στη χώρα μας αντιστοιχούν περίπου στο 15% του πληθυσμού, ενώ το 6,4% του πληθυσμού δηλώνει περιορισμό της δραστηριότητας μεμονωμένα ή σε συνδυασμό με ένα πρόβλημα υγείας. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η παροχή υπηρεσιών αποκατάστασης στο πλαίσιο της κοινότητας με στόχο τη διατήρηση της συνέχειας της φροντίδας, τη δυνατότητα πληρέστερης και έγκαιρης πρόληψης επιπλοκών και γενικότερα τη συνεχιζόμενη υποστήριξη του ατόμου στο πλαίσιο όπου ζει και εργάζεται. Η παροχή υπηρεσιών αποκατάστασης στην κοινότητα θα πρέπει να αποτελεί μέρος συνεχούς φροντίδας που περιλαμβάνει πρωτοβάθμιες και κοινοτικές υπηρεσίες υγείας, παροχή υπηρεσιών κατά τη νοσηλεία του ασθενούς και κατά την εξαγωγή του από το νοσοκομείο, ενώ αξιοποιεί επίσης υπηρεσίες τηλεϊατρικής και κατ' οίκον φροντίδας. Μπορούν επίσης να αξιοποιηθούν μέσω της κατάλληλης διασύνδεσης οι υπηρεσίες και οι δομές στήριξης και φροντίδας της τοπικής κοινότητας, στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης προσέγγισης των αναγκών υγείας και κοινωνικής φροντίδας των χρονίως πασχόντων. Με τη σημαντική συμβολή των κατ' οίκον επισκέψεων μπορούν να εντοπιστούν έγκαιρα οι επιπλοκές των χρόνιων παθήσεων, να παρακολουθηθεί πληρέστερα η συμμόρφωση με την αγωγή, να γίνει εντατική εκπαίδευση του ατόμου στην αυτοφροντίδα, ώστε να παραμείνει λειτουργικό στον χώρο διαβίωσης, εργασίας και εκπαίδευσής του. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο της χρόνιας νόσου, ο ορισμός της υγείας από τον ΠΟΥ, στον οποίο η υγεία δεν περιορίζεται στην απουσία νόσου ή αναπηρίας αλλά περιγράφεται ως κατάσταση σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας, περιλαμβάνει επιπλέον την ικανότητα προσαρμογής του ατόμου στη χρόνια νόσο, τις δεξιότητες αυτοδιαχείρισης, την ενίσχυση της ψυχικής του ανθεκτικότητας και την ικανότητα διατήρησης ή/και αποκατάστασης της ακεραιότητας, της ψυχοκοινωνικής ισορροπίας και της αίσθησης ευεξίας του ατόμου.

ΧΑΠ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΠΝΕΥΜΟΝΟΠΑΘΕΙΑ

Η ύπουλη ασθένεια που σκοτώνει καπνιστές Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια συχνή νόσος του αναπνευστικού συστήματος που μπορεί να προληφθεί και να θεραπευτεί. Χαρακτηρίζεται από επίμονα αναπνευστικά συμπτώματα και περιορισμό της ροής του αέρα. Περιλαμβάνει νοσήματα όπως το εμφύσημα και η χρόνια βρογχίτιδα, τα οποία προκαλούν μόνιμη απόφραξη ή στένωση των αεραγωγών. Η ΧΑΠ αποτελεί σήμερα την 3η αιτία θανάτου παγκοσμίως. Είναι γενικώς αποδεκτό ότι είναι νόσος των ηλικιωμένων, ειδικά είναι συχνότερη σε άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω. Από μελέτες της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας έχει διαπιστωθεί ότι παρότι τις προηγούμενες δεκαετίες η νόσος εθεωρείτο νόσος κυρίως των ανδρών, η θνησιμότητα στις γυναίκες έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία 20 χρόνια και τώρα έχει φτάσει αυτή των ανδρών. Εννέα ενήλικοι καπνιστές στους 100 στη χώρα μας πάσχουν από τη νόσο (το 8,4% του γενικού πληθυσμού), δηλαδή περίπου 1.000.000 Ελληνες νοσούν από ΧΑΠ. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν ενώ πάνω από τους μισούς πάσχοντες συνεχίζουν να καπνίζουν. Σημαντικό είναι επίσης το αυξημένο οικονομικό κόστος της νόσου στο οποίο συμβάλλουν καθοριστικά ο αριθμός και η βαρύτητα των παροξυσμών.

Η Γράφει ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΊΝΟΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ φυματιολόγος πνευμονολόγος

Εννέα ενήλικοι καπνιστές στους 100 στη χώρα μας πάσχουν από τη νόσο (το 8,4% του γενικού πληθυσμού), δηλαδή περίπου 1.000.000 Ελληνες νοσούν από ΧΑΠ. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν

Παράγοντες κινδύνου Ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου είναι το κάπνισμα (συμπεριλαμβανομένου του παθητικού καπνίσματος), ενώ άμεση συ-

σχέτιση με τη νόσο έχουν η ατμοσφαιρική ρύπανση, όπως η χρήση βιομάζας, οι βλαπτικές ουσίες που βρίσκονται στον ατμοσφαιρικό αέρα (outdoor air pollution) και στον αέρα των εσωτερικών χώρων (indoor pollution), οι συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού από την παιδική ηλικία, η έκθεση του εμβρύου στο μητρικό κάπνισμα, η επαγγελματική έκθεση σε τοξικές ουσίες όπως συμβαίνει στους εργαζομένους ορυχείων, βιομηχανίας τροφίμων, γεωργίας και η γενετική προδιάθεση, όπως η έλλειψη της α1-αντιθρυψίνης.

Συμπτώματα Τα κύρια συμπτώματα της ΧΑΠ είναι ο χρόνιος βήχας, η δύσπνοια, η παραγωγή πτυέλων. Αλλα συμπτώματα της νόσου είναι το συσφιγκτικό αίσθημα στον θώρακα και η παρουσία συριγμού, το αίσθημα κόπωσης, η ανορεξία και η απώλεια βάρους. Σε κάθε ασθενή άνω των 40 ετών με συμβατή συμπτωματολογία (π.χ. δύσπνοια, χρόνιος βήχας, πτύελα), σε συνδυασμό με έκθεση σε παράγοντες κινδύνου (καπνιστική συνήθεια), πρέπει να γίνεται έλεγχος για ΧΑΠ. Ο ασθενής είναι σημαντικό να αναζητήσει ιατρική εκτίμηση, τόσο για τη συμπτωματολογία όσο και για τη διαφορική διάγνωση από άλλα νοσήματα που μπορεί να εμφανίζονται με παρόμοια κλινική εικόνα ή τη διερεύνηση πολλών παθήσεων που μπορεί να συνυπάρχουν με τη ΧΑΠ, όπως η καρδιακή ανεπάρκεια, οι καρδιακές αρρυθμίες, η αρτηριακή υπέρταση, η περιφερική αγγειοπάθεια, η οστεοπόρωση, ο καρκίνος, ο σακχαρώδης διαβήτης, η κατάθλιψη. Η διάγνωση της ΧΑΠ γίνεται

με τη σπιρομέτρηση, μια ανώδυνη και εύκολη στην εκτέλεσή της εξέταση που δεν απαιτεί ειδική προετοιμασία και μπορεί να γίνει σε κάθε πνευμονολογικό ιατρείο. Η εξέταση αυτή περιλαμβάνει το φύσημα σε συσκευή που ονομάζεται σπιρόμετρο, η οποία μετρά την ποσότητα του αέρα στους πνεύμονες και πόσο γρήγορα μπορεί να πραγματοποιήσει ένα άτομο εκπνοή και δίνει τη δυνατότητα να εντοπιστεί η νόσος στην αρχή της, όταν αυτή ξεκινά να αναπτύσσεται πριν ακόμα δώσει κάποια συμπτωματολογία. Αφού επιβεβαιωθεί η διάγνωση, είναι απαραίτητο να καθοριστεί το στάδιο βαρύτητας της νόσου καθώς και το επίπεδο εκτίμησης του κινδύνου για τον καθορισμό της κατάλληλης θεραπείας. Η φαρμακευτική θεραπεία (βρογχοδιασταλτικά - αντιφλεγμονώδη) έχει στόχο την επιβράδυνση της προόδου της νόσου, την ανακούφιση από τα συμπτώματα, την αύξηση της ικανότητας για άσκηση, τη μείωση του αριθμού των παροξύνσεων και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Σε όλους τους ασθενείς με ΧΑΠ συνιστάται η αποφυγή των παραγόντων κινδύνου, όπως η διακοπή καπνίσματος, η τακτική παρακολούθηση και ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης, του πνευμονιόκοκκου και του ιού SARS COV2 (Covid-19), καθώς υπάρχουν αρκετές μελέτες που αποδεικνύουν ότι οι ενεργοί καπνιστές και οι ασθενείς με ΧΑΠ παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές και θάνατο έπειτα από λοίμωξη Covid-19.