Η μεγάλη πρόκληση για τη συλλογική ανοσία by Εφημερίδα των Συντακτών

Ο εμβολιασμός θα μπορούσε να προστατέψει τα παιδιά που θηλάζουν

1 7. 4 . 2 0 2 1

COVID ΚΑΙ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ

υγεία & ζωή

● Τα εμβόλια κατά του COVID-19 δεν προκαλούν ανησυχία όσον αφορά την ασφάλειά τους. Στην Ελλάδα ο εμβολιασμός απαγορεύεται στις έγκυες, ενώ συστήνεται αναβολή της εγκυμοσύνης για τρεις μήνες στις γυναίκες που εμβολιάζονται. Τα θέματα αυτά πρέπει να επανεξεταστούν άμεσα υποστηρίζουν άλλοι επιστήμονες

Mην ξεχνάτε τις εξετάσεις σας, πότε να κάνετε το εμβόλιο ● Πώς η πανδημία του COVID-19 έχει επηρεάσει την πρόληψη και την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού

ΘΡΟΜΒΩΣΕΙΣ

Οι καρδιοπαθείς και ο κορονοϊός ● Ασπίδα, η όσο το δυνατόν καλύτερη ρύθμιση των παραγόντων κινδύνου για στεφανιαία νόσο και η απώλεια βάρους

ΑΙΜΟΡΡΟΦΙΛΙΑ

Νέα ελπιδοφόρα φάρμακα ΜΕΛΑΝΩΜΑ

Μην αμελείτε τις «ελιές» ● Η έγκαιρη διάγνωση του μελανώματος, κλειδί για να σωθούν ζωές

Ε Ι Δ Ι Κ Η Ε Κ Δ Ο Σ Η Τ Η Σ « Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Σ Τ Ω Ν Σ Υ Ν ΤΑ Κ Τ Ω Ν »

ΜΑΣΤΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

ΕΙΔΙΚΟΙ ΑΝΑΛΥΟΥΝ ΤΟΝ ΡΟΛΟ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ

Η μεγάλη πρόκληση για τη συλλογική ανοσία ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

Της ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ Covid-19 είναι ένα από τα μεγαλύτερα σοκ στη σύγχρονη Ιστορία εν καιρώ ειρήνης. Αφήνει πίσω της αμέτρητες απώλειες ανθρώπινων ζωών, την κοινωνία αλλά και την οικονομία βαθύτατα πληγωμένες. Ο πειρασμός να παρασυρθεί κανείς στο αφήγημα της κυβέρνησης που βλέπει την πανδημία σαν ένα γεγονός που συμβαίνει άπαξ και διά παντός, για το οποίο δεν φταίει που απέτυχε να διαχειριστεί και από το οποίο επιστρέφουμε στην κανονικότητα το συντομότερο δυνατό, είναι μεγάλος. Είναι όμως λάθος. Καταρχάς «η Covid δεν είναι ένας μαύρος κύκνος - εξαιρετικά απίθανο, εξαιρετικά απρόβλεπτο γεγονός», καταδεικνύει ο Τ. Sundararaman, καθηγητής του Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Ινδίας (Μαντράς) και συντονιστής του Peoples Health Movement (Journal of Social and Economic Development, 2021). Προηγουμένως ο πλανήτης είχε έρθει αντιμέτωπος με τη γρίπη το 2009 (570.000 θάνατοι), την πανδημία του 1968 (1 εκατ. θάνατοι), τη γρίπη του 1957-’58 (1 εκατ. θάνατοι) και την πιο θανατηφόρα όλων, τη γρίπη του 1918 (50 εκατ. θάνατοι). Είναι γεγονός –τα δεδομένα το δείχνουν ξεκάθαρα– ότι οι παγκόσμιες υγειονομικές κρίσεις είναι μια αυξανόμενη απειλή. Οι επιδημίες του Εμπολα, του Ζίκα και του Η1Ν1 μόλις την τελευταία δεκαετία είναι ενδεικτικές της τάσης αυτής. Το σύγχρονο επιχείρημα που θέλει την πανδημία Covid-19 να είναι ένα γεγονός που συμβαίνει μία φορά στο εκατομμύριο, το οποίο οι περισσότερες χώρες δεν ήταν προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν και έτσι δεν πρέπει να κατηγορηθούν για την αποτυχία τους, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, γράφει ο Sundararaman. Χώρες που περιόρισαν με επιτυχία την πανδημία –είχαν χαμηλότερη θνησιμότητα και αρνητικές οικονομικές συνέπειες– όπως η Ν. Κορέα, η Μογγολία, το Βιετνάμ, ακόμα και η Κίνα πήραν το μάθημά τους και αντιμετώπισαν τις αδυναμίες τους που αποκάλυψαν ο SARS (2003) και ο MERS (2015). Ετσι λοιπόν, όπως μετά από μια φυσική καταστροφή (π.χ. πλημμύρα ή σεισμό) απαντάμε χτίζοντας την άμυνα της χώρας (με αντιπλημμυρικά έργα και ανθεκτικές κατασκευές αντίστοιχα), το ίδιο πρέπει να κάνουμε με το σύστη-

ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ / EUROKINISSI

ANTI ΠΡΟΛΟΓΟΥ

Ζητείται ισχυρό ΕΣΥ μα υγείας. Στόχος επομένως δεν είναι να επιστρέψει το ΕΣΥ στην πρότερη κατάστασή του, αλλά να γίνει καλύτερο. Να του δοθούν επαρκείς πόροι ώστε στην επόμενη υγειονομική κρίση όταν έρθει –γιατί θα έρθει και θα είναι αρκετά διαφορετική– να διαθέτει την ευελιξία να προσαρμοστεί και να ανταποκριθεί στο νέο σοκ.

Οι λύσεις

«Η Covid δεν είναι ένας μαύρος κύκνος εξαιρετικά απίθανο, εξαιρετικά απρόβλεπτο γεγονός». Dr. Τ. Sundararaman, καθηγητής Ινστιτούτου Τεχνολογίας της Ινδίας - Μαντράς, συντονιστής Peoples Health Movement

Ενα χρόνο μετά την επέτειο της πανδημίας πού βρισκόμαστε στην Ελλάδα; Στο τρίτο σφοδρότερο –όπως δείχνουν όλες οι ενδείξεις– επιδημικό κύμα, στο τρίτο σκληρότερο –όπως το βιώνει η κοινωνία– λοκντάουν, στην ασφυξία των δημόσιων νοσοκομείων, στην εξάντληση του λιγοστού κατά κοινή ομολογία υγειονομικού προσωπικού, με την κυβέρνηση να μην έχει αξιοποιήσει στο ελάχιστο τον χρόνο που κέρδισε από την πρώτη ή τη δεύτερη καραντίνα για να ενι-

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ

ΕΙΔΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ

Νικόλας Βουλέλης

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΥΝΤΑΞΉΣ

Τάσος Παππάς

Σωτήρης Μανιάτης

σχύσει το ΕΣΥ και να μην είναι διατεθειμένη να το κάνει ούτε τώρα, την ύστατη ώρα. Συνεχίζει να πορεύεται με «μπαλώματα» – μετατροπές γενικών ΜΕΘ σε ΜΕΘ Covid, χειρουργικών αιθουσών σε αυτοσχέδιες ΜΕΘ Covid, μετακινήσεις γιατρών από το ένα νοσοκομείο στο άλλο ακόμα και στον ιδιωτικό τομέα, κλείνοντας τρύπες και ανοίγοντας νέες και αδιαφορώντας επικίνδυνα για τις υπόλοιπες –εκτός του Covid– ασθένειες. Τι επείγει; Ο,τι και από την πρώτη στιγμή, δεδομένου ότι ο δρόμος για την ανοσία της κοινότητας μέσω του εμβολιασμού είναι μακρύς: η ενίσχυση τόσο των υπηρεσιών δημόσιας υγείας όσο και των δημόσιων συστημάτων υγειονομικής περίθαλψης σε ανθρώπινο δυναμικό και υποδομές. Αναμφίβολα, όσο και αν η κυβέρνηση αντιμετωπίζει το ζήτημα σαν τον ελέφαντα στο δωμάτιο, η επιδημία του Covid

ανέδειξε παγκοσμίως ότι απαιτείται η επιστροφή σε ισχυρά δημόσια συστήματα υγείας καθολικής πρόσβασης, έως ότου δούμε τα ευεργετικά αποτελέσματα των εμβολίων, αλλά και ως κρίσιμη επένδυση για το μέλλον. Χώρες όπως η Κίνα, το Βιετνάμ, η Ταϊβάν, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και η Κούβα δεν είδαν δεύτερο κύμα της επιδημίας του κορονοϊού, σε αντίθεση με τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες της Ευρώπης και τις ΗΠΑ, με τις οποίες η κυβέρνηση συγκρίνει την Ελλάδα, που τα τελευταία 30 χρόνια ξήλωσαν τις υπηρεσίες δημόσιας υγείας τους και όταν τις χτύπησε η επιδημία βρέθηκαν εντελώς γυμνές μπροστά σε αυτήν την πραγματικότητα και βάζουν επαναλαμβανόμενα τις κοινωνίες στον πάγο (λοκντάουν). Ομως εκτός από την COVID-19 υπάρχουν και άλλες ασθένειες τις οποίες δεν πρέπει να ξεχνάμε και να παραμελούμε.

ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Κώστας Μανιμανάκης

Λουίζα Καραγεωργίου

ΚΕΙΜΕΝΑ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΉΣΉ

Ντάνι Βέργου danivergou@yahoo.com

Δημήτρης Φίλης

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

MΕΛΑΝΩΜΑ

Η έγκαιρη διάγνωση σώζει καρκίνος που αναπτύσσεται από τα μελανοκύτταρα λέγεται με λάνωμα (άλ λες ονομασίες: δερματικό μελάνωμα, κακόηθες μελάνωμα). Το μελάνωμα είναι μια πάρα πολύ σοβαρή νόσος γιατί δίνει εύκολα μεταστάσεις σε άλλα όργανα του σώματος, μέσω του λεμφικού συστήματος. Αυτό το σύστημα αποτελείται από λεπτά αγγεία που σχηματίζουν δίκτυο, όπως τα αιμοφόρα αγγεία, σε όλους τους ιστούς του σώματος. Τα καρκινικά κύτταρα αποσπώνται από τον πρωτοπαθή όγκο και διά μέσου της λέμφου (του υγρού που περιέχουν τα λεμφικά αγγεία) φτάνουν στους λεμφαδένες. Ομάδες από λεμφαδένες βρίσκονται κυρίως στις μασχάλες, τον λαιμό, τους βουβώνες και την κοιλιά. Το μελάνωμα μπορεί επίσης να δώσει μεταστάσεις και μέσω του αίματος (αιματογενής διασπορά).

Πώς εμφανίζεται το μελάνωμα; Συχνά, η πρώτη ένδειξη για το μελάνωμα είναι αλλαγή στο μέγεθος, σχήμα ή χρώμα ενός σπίλου (ελιάς). Φυσιολογικά ένας σπίλος είναι ένα καφέ, σκούρο ή μαύρο σημάδι στο δέρμα. Μπορεί να είναι επίπεδος ή επηρμένος και το σχήμα μπορεί να είναι στρογγυλό ή οβάλ. Οι σπίλοι είναι συνήθως μικροί, μικρότεροι από 0,5 εκατοστό. Ενας σπίλος μπορεί να υπάρχει από τη γέννηση ή μπορεί να εμφανιστεί αργότερα, συνήθως τα πρώτα 10 χρόνια της ζωής. Πολλοί από τους σπίλους εξαφανίζονται σε μεγάλες ηλικίες. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν 10-30 σπίλους στο δέρμα τους. Η μεγάλη πλειονότητα από αυτούς είναι τελείως ακίνδυνοι. Μια αλλαγή πάντως σε ένα σπίλο είναι σημάδι ότι θα πρέπει να επισκεφτείτε τον δερματολόγο σας. Φυσικά το μελάνωμα μπορεί να εμφανιστεί και σαν ένας καινούριος σπίλος. Το μελάνωμα στους άνδρες εμφανίζεται συχνότερα στον κορμό, στο κεφάλι και στον λαιμό. Στις γυναίκες εμφανίζεται συνήθως στους βραχίονες και στις κνήμες. Είναι πιο συχνό στα ανοιχτόχρωμα δέρματα. Στη μαύρη φυλή και σε πολύ μελαχρινά άτομα είναι πιο πιθανό να εμφανιστεί στις παλάμες και στα πέλματα.

Ποια είναι τα αίτια του μελανώματος; Ξέρουμε ότι η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία του ήλιου είναι ένας παράγοντας κινδύνου που αυξάνει την πιθανότητα προσβολής από μελάνωμα. Οι άνθρωποι με κόκκινα ή ξανθά μαλλιά, μπλε μάτια και γενικά

ανοιχτόχρωμοι είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν μελάνωμα. Οι μαύροι λιγότερο συχνά εμφανίζουν τη νόσο, προφανώς γιατί έχουν περισσότερη μελανίνη στο δέρμα τους που τους προστατεύει. Ο κίνδυνος ανάπτυξης μελανώματος είναι μεγαλύτερος σε ανθρώπους με δυσπλαστικούς σπίλους ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή σε αυτούς με μεγάλους σπίλους (ελιές). Ρόλο παίζει επίσης και το μέρος όπου ένα άτομο ζει. Σε περιοχές με αυξημένη ηλιακή ακτινοβολία ο κίνδυνος αυξάνεται. Ετσι, σε παγκόσμιο επίπεδο, τα μεγαλύτερα ποσοστά μελανώματος βρίσκονται στην Αυστραλία.

Πώς γίνεται η διάγνωση του μελανώματος; Επειδή το μελάνωμα μπορεί να δώσει μεταστάσεις, η έγκαιρη διάγνωση από τον δερματολόγο έχει μεγάλη σημασία. Η βιοψία είναι αυτή που θα θέσει την οριστική διάγνωση. Ο όγκος αφαιρείται και εξετάζεται κάτω από το μικροσκόπιο από έναν παθολογοανατόμο. Το επόμενο βήμα είναι να καθοριστεί η έκταση ή το στάδιο του όγκου και αυτό γίνεται με τη μέτρηση του πάχους του, το βάθος στο οποίο έχει φτάσει στο δέρμα και ανάλογα με το εάν υπάρχουν μεταστάσεις στους παρακείμενους λεμφαδένες ή σε άλλα όργανα του σώματος. Οταν καθοριστεί το στάδιο, τότε σχεδιάζεται ανάλογα και η θεραπεία, λαμβάνοντας επί πλέον υπ’ όψιν και την ηλικία και τη γενική υγεία του ασθενή.

Εχει σημασία η έγκαιρη διάγνωση; Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία είναι κανόνας στην ιατρική κι αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το μελάνωμα: Οσο πιο έγκαιρα διαγιγνώσκεται, τόσο πιθανότερη είναι η πλήρης ίαση. Θα πρέπει τακτικά να εξετάζετε το δέρμα σας και οποιαδήποτε αλλαγή σε σπίλο ή εμφάνιση καινούργιου θα πρέπει να σας οδηγεί στον δερματολόγο σας. Ειδικότερα αυτοί που ήδη έχουν ιστορικό μελανώματος, θα πρέπει τακτικά (ανά 3 - 6 μήνες) να εξετάζονται για τη πιθανότητα υποτροπής. Σε μερικές οικογένειες, τα μέλη έχουν μια ορισμένη κατηγορία σπίλων που λέγονται δυσπλαστικοί σπίλοι. Αυτοί εξαλλάσσονται πιο συχνά σε μελανώματα. Βρίσκονται σε μεγάλους αριθμούς (>50) και μερικοί έχουν διάμετρο >0,5 εκατοστό.

Πώς θεραπεύεται το μελάνωμα; Οι περισσότεροι ασθενείς αντιμετωπίζονται χειρουργικά. Το μελάνωμα και ένα μέρος υγιούς δέρματος γύρω από αυτό αφαιρούνται. Μερικές φορές τοποθετείται και ένα μόσχευμα (=κομμάτι δέρματος από άλλο σημείο που αντικαθιστά το αφαιρεθέν). Αν και οι γιατροί προσπαθούν να κάνουν όσο το δυνατό καλύτερη δουλειά, η χειρουργική αφαίρεση προκαλεί μερικές φορές την εμφάνιση ουλών. Σε ασθενείς με μελάνωμα που έχει φτάσει σε βάθος ή έχει εξαπλωθεί υπάρχει ο κίνδυνος της

Ο κίνδυνος ανάπτυξης μελανώματος είναι μεγαλύτερος σε ανθρώπους με δυσπλαστικούς σπίλους ή οικογενειακό ιστορικό μελανώματος ή σε αυτούς με μεγάλους σπίλους

υποτροπής παρ’ όλη την αφαίρεση. Τότε μπορεί να γίνει και η λεγόμενη υποστηρικτική θεραπεία με χημειοθεραπεία (αντικαρκινικά φάρμακα). Επειδή τα υπάρχοντα σήμερα φάρμακα δεν είναι πολύ δραστικά σε περιπτώσεις προχωρημένης νόσου, γίνονται συνεχώς έρευνες και μελετώνται νέες θεραπείες. Ενα καινούργιο θεραπευτικό κεφάλαιο λέγεται βιοθεραπεία και χρησιμοποιεί φυσικές ουσίες που τις παράγει ο ίδιος ο οργανισμός του ανθρώπου. Σκοπός, η ενίσχυση ή η αποκατάσταση του αμυντικού συστήματος του οργανισμού ώστε να «πολεμήσει» τη νόσο πιο αποτελεσματικά. Δυο τέτοιες ουσίες - φάρμακα είναι η ιντερλευκίνη-2 και η ιντερφερόνη. Μερικές φορές θα χρειαστούν και ακτινοβολίες με τις οποίες, υψηλής ισχύος ακτίνες x καταστρέφουν τη ικανότητα των καρκινικών κυττάρων να αυξάνονται και να πολλαπλασιάζονται. Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται περισσότερο για την απάλυνση του πόνου.

Τι πρέπει να προσέχει κανείς μετά τη θεραπεία; Επειδή οι ασθενείς με μελάνωμα έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης κι άλλου μελανώματος θα πρέπει να εξετάζονται τακτικά από τον γιατρό τους. Ανάλογα με το μέγεθος και την έκταση του πρωτοπαθούς όγκου, η παρακολούθηση μπορεί να περιλαμβάνει και ακτινογραφίες ΠΗΓΗ: Γενικό Αντικαρκινικό-Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών «Αγιος Σάββας»

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

Ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΥΣΤΗΝΕΙ ➊ Λόγω των σοβαρών

AP Photo / Yorgos Karahalis

οικονομικών, κοινωνικών και ευρύτερων επιπτώσεών τους στην υγεία, τα λοκντάουν πρέπει να είναι περιορισμένα σε διάρκεια. Χρησιμοποιούνται καλύτερα για την προετοιμασία μακροπρόθεσμων μέτρων δημόσιας υγείας. Κατά τη διάρκεια αυτών των περιόδων, οι χώρες ενθαρρύνονται να θέσουν τις βάσεις για πιο βιώσιμες λύσεις.

➋ Προς τις κυβερνήσεις: ■ Βρείτε τα κρούσματα #Covid-19 ■ Απομονώστε τα κρούσματα ■ Ελέγξτε και περιθάλψτε κάθε κρούσμα ■ Iχνηλατήστε και απομονώστε κάθε επαφή ■ Εξοπλίστε και εκπαιδεύστε τους υγειονομικούς ■ Εκπαιδεύστε και ενδυναμώστε τις κοινότητες για να προστατέψουν τον εαυτό τους και τους άλλους.

➌ Προς τους πολίτες: ■ Φυσική απόσταση (τουλάχιστον 1 μέτρο) ■ Πλύσιμο χεριών ■ Χρήση μάσκας όταν δεν είναι δυνατή η φυσική απόσταση ■ Βήξιμο και φτέρνισμα μακριά από άλλους ■ Αποφυγή του πλήθους ■ Κρατήστε ανοιχτά παράθυρα και πόρτες όταν δεν μπορείτε να συναντήσετε φίλους και συγγενείς έξω.

➍ Προς όλους: Δεν είναι μόνο ένα μέτρο - όλα τα υπάρχοντα μέτρα πρέπει να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό. ΚΑΝΤΕ ΤΑ ΟΛΑ! Δουλεύουν. Ο λόγος που συνεχίζουμε να λέμε ότι λειτουργούν είναι επειδή το έχουμε δει να συμβαίνει, έχουμε δει χώρες να θέτουν υπό έλεγχο επιδημίες #Covid-19 εφαρμόζοντας αυτά τα μέτρα.

Το αέναο κλείδωμα της κοινωνίας Της ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ α λοκντάουν είναι σαν ογκώδη αντικείμενα. Δεν μοιάζουν με χειρουργικά εργαλεία. Είναι σφυριά. Και ορισμένες φορές χτυπάς με ένα πολύ μεγάλο σφυρί επειδή δεν ξέρεις πού ακριβώς είναι το καρφί. Αυτό είναι το πρόβλημά μας», έχει πει ο δρ Μάικ Ράιαν, εκτελεστικός διευθυντής Υγειονομικών Κρίσεων του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Η χώρα φαίνεται να σφυροκοπείται ανελέητα μήνες τώρα. Η κυβέρνηση πορεύεται με μοναδική «στρατηγική» το ανοιγοκλείσιμο κοινωνίας και οικονομίας: ανεβαίνουν τα κρούσματα, κλείνουμε, πέφτουν, ανοίγουμε. Αρνούμενη να κατανοήσει ότι το λοκντάουν δεν ήταν ποτέ η λύση αλλά ούτε το αρχικό πρόβλημα. Αποτέλεσμα; Η χώρα δεν έχει καταφέρει μέχρι σήμερα, ένα χρόνο μετά την καταγραφή του πρώτου κρούσματος στο εσωτερικό της, να ελέγξει την πανδημία. Από τον περασμένο Μάρτιο ο Ράιαν προειδοποιούσε: «Θα οδηγούμαστε σε αλλεπάλληλα λοκντάουν, γιατί δεν λύνουμε τα θεμελιώδη προβλήματα: επιτήρηση, ιχνηλάτηση, έλεγχος (τεστ), καραντίνα και απομόνωση». Οι χώρες δεν μπορούν απλώς να κλείνουν τις κοινωνίες τους για να νικήσουν τον κορονοϊό. Απαιτούνται μέτρα δημόσιας υγείας για να αποφευχθεί η αναζωπύρωση του ιού αργότερα».

«Τ

Λίγο πριν από την έλευση του δεύτερου κύματος της πανδημίας, στις αρχές Οκτωβρίου, ο Ιρλανδός «πυροσβέστης» της παγκόσμιας υγείας επανερχόταν: «Οι Αρχές θα πρέπει να αποφεύγουν τα “τιμωρητικά” λοκντάουν όταν βλέπουν μια απότομη αύξηση του αριθμού των μολύνσεων Covid-19. Αυτό που θέλουμε να αποφύγουμε -και μερικές φορές είναι αναπόφευκτο και το αποδεχόμαστε, αλλά αυτό που θέλουμε να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε- είναι αυτά τα μαζικά λοκντάουν που τιμωρούν τόσο τις κοινότητες, την κοινωνία και όλα τα άλλα».

Ισχυρή άμυνα με δυνατό ΕΣΥ «Εμείς στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας δεν υποστηρίζουμε τα λοκντάουν ως το κύριο μέσο ελέγχου αυτού του ιού. Η μόνη φορά που πιστεύουμε ότι δικαιολογείται ένα λοκντάουν είναι για να κερδηθεί χρόνος, να αναδιοργανώσουμε, να ανασυντάξουμε, να εξισορροπήσουμε τους πόρους, να προστατεύσουμε τους υγειονομικούς που έχουν εξαντληθεί. Αλλά, σε γενικές γραμμές, θα προτιμούσαμε να μην το κάνουμε», συντασσόταν ο δρ David Nabarro, εκπρόσωπος του ΠΟΥ για τον κορονοϊό. Σύστηνε τη δημιουργία «ισχυρής άμυνας» κατά του ιού από την πλευρά των κυβερνήσεων, συμπεριλαμβανομένης της διασφάλισης καλά οργανωμένων υπηρεσιών δημόσιας υγείας, όπως έλεγχοι (τεστ), ιχνηλάτηση και

απομόνωση. Παράλληλα, την τήρηση των οδηγιών από τις κοινότητες, όπως η χρήση μάσκας, οι αποστάσεις και η καλή υγιεινή των χεριών και του αναπνευστικού. «Αν μπορούσαμε να αυξήσουμε την επιδημιολογική μας ετοιμότητα, δεν θα εξαρτιόμασταν από τα λοκντάουν. Πολλές χώρες στην Ασία τα απέφυγαν τελείως ή έκαναν τοπικά, στοχευμένα, μικρής διάρκειας λοκντάουν, γιατί πάντα γνώριζαν πού βρίσκεται ο ιός, ακόμα και σε μεγαλύτερες συρροές». Εστω λοιπόν ότι κερδίζεις χρόνο με το λοκντάουν. Ποιο πρέπει να είναι το επόμενο βήμα; Το πρόβλημα είναι ότι δεν φαίνεται να βρίσκουμε το επόμενο βήμα, δεν δίνουμε συνέχεια. Ανοίγουμε πάλι και ξαναβρισκόμαστε στο λοκντάουν, γιατί δεν λύσαμε το αρχικό πρόβλημα», αναδείκνυε ο Μ. Ράιαν. Ο υγειονομικός έλεγχος στη χώρα έχει χαθεί. Γιατί δεν διαθέτουμε «άμυνα». Η Ελλάδα θυμίζει ομάδα που ζητάει συνεχώς τάιμ άουτ γιατί δεν μπορεί να σταματήσει τον αντίπαλο από το να σκοράρει, πόσο μάλλον να τον προσεγγίσει βαθμολογικά. Κι αντί να φτιάξει την άμυνά της, κατεβαίνει στο πρωτάθλημα με κύρια στρατηγική να παίρνει πολλά τάιμ άουτ! Λες και ο αντίπαλος -ο θανατηφόρος ιός της πανδημίας, που στο μεταξύ ανανεώθηκε και επανήλθε δυναμικότερα σε νέα μεταλλαγμένη σύνθεση- θα λυγίσει από τα συνεχόμενα τάιμ άουτ.

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

AP Photo / Yorgos Karahalis

ΈΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ COVID-19 ● ΙΑΤΡΙΚΗ ΈΠΙΣΤΗΜΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΓΈΙΑ

Η ανατροπή των ισορροπιών ιατρική επιστήμη και η πολιτική πρακτική αποτελούν τις βασικές συνιστώσες των ανθρώπινων δραστηριοτήτων για την εξυπηρέτηση του κοινωνικού αγαθού της δημόσιας υγείας. Η εμφάνιση του νέου κορoνοϊού και της πανδημίας Covid-19 έπεσε σαν ογκόλιθος στα ήρεμα νερά της δημόσιας υγείας, με ανατρεπτικά αποτελέσματα στην ισορροπία μεταξύ ιατρικής επιστήμης και πολιτικής πρακτικής σε παγκόσμια κλίμακα. Προέκυψαν νέοι όροι, νέες συνθήκες, πρωτόγ νωρες κατασ τάσεις, αχαρτογράφητα νερά και, φυσικά, έλλειψη εμπειρίας από κάθε άτομο ή φορέα, αρμόδιο για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Η ιατρική επιστήμη και η πολιτική πρακτική αγωνίζονται σκληρά για την προάσπιση της δημόσιας υγείας από τον κορoνοϊό, με πρόσθετο εμπόδιο τη μεταξύ τους συνεργασία, η οποία γίνεται ιδιαίτερα δύσκολη κάτω από όρους ζωής και θανάτου. Ο ρόλος του κάθε φορέα σε τέτοιες

Η Οι διεθνείς οργανισμοί Δημόσιας Υγείας του δυτικού κόσμου μέχρι στιγμής δεν δικαιούνται ούτε και αυτοί να είναι ικανοποιημένοι από τον συντονιστικό τους ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου

συνθήκες διαμορφώνεται πολύ ασαφής, συνάμα όμως και πολύ υπεύθυνος.

Διεθνείς πολιτικές αστοχίες, έλλειψη συντονισμού και πρόληψης Διαρκούσης της πανδημίας, ισχυροί ηγέτες μεγάλων χωρών αμφισβήτησαν με πρωτοφανή επιπολαιότητα την αποδεδειγμένη βαρύτητά της και οδήγησαν μεγάλες κοινωνίες σε πολύ σοβαρά προβλήματα δημόσιας υγείας. Καλλιεργήθηκε με τον τρόπο αυτόν ένα διεθνές κλίμα αμφιβολίας που έβλαψε και εξακολουθεί να βλάπτει καίρια την ορθολογιστική αντιμετώπιση του φαινομένου. Τέτοιου είδους ακραίες πολιτικές αστοχίες, σε συνδυασμό με την έλλειψη διεθνούς συντονισμού στην παγκόσμια αντιμετώπιση της πανδημίας, καθιστούν ένοχη τη διεθνή πολιτική πρακτική για την άνευ όρων παράδοση της ανθρωπότητας σε έναν ιό, η εμφάνιση του οποίου κάθε άλλο παρά απρόβλεπτη ήταν.

Toυ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΠΕΧΡΑΚΗ*

Στο σημείο αυτό, βέβαια, διευκρινίζεται ότι και η σύγχρονη ιατρική δεν μπορεί να είναι υπερήφανη για την επιστημονική της αρτιότητα στον τομέα της πρόληψης όπου, συγκριτικά με τους τομείς της διάγνωσης και της θεραπείας, σαφώς υπολείπεται σε ανάπτυξη. Η εγγενής αυτή υστέρηση της προληπτικής ιατρικής γίνεται καθημερινά εμφανής, καλλιεργεί την έλλειψη πολιτικής συνεργασίας στην αντιμετώπιση της πανδημίας, επιπλέον, δε, διευκολύνει και πρωτογενώς την εξάπλωση του κορoνοϊού. Οι διεθνείς οργανισμοί Δημόσιας Υγείας του δυτικού κόσμου μέχρι στιγμής δεν δικαιούνται ούτε και αυτοί να είναι ικανοποιημένοι από τον συντονιστικό τους ρόλο στην αντιμετώπιση του φαινομένου. Κάθε κράτος, κάθε λαός αυτοσχεδιάζει και κινείται με τον δικό του τρόπο. Ακόμη και σήμερα ελλείπουν οι κατευθυντήριες οδηγίες, οι οποίες όφειλαν να προϋπάρχουν της υγειονομικής κρίσης.

Συνέχεια στη σελ. 10

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

AP Photo / Fernando Vergara

Εμβολιασμός, το μεγάλο όπλο

ΑΠΟ ΤΗ ΑΝΑΣΧΕΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΊΑΣ ΣΤΗΝ... ΚΟΠΩΣΗ

H χαμένη ευκαιρία Συνέχεια από τη σελ. 8

Η πρώτη ανάσχεση της πανδημίας στην Ελλάδα και η μετέπειτα κόπωση του συστήματος Με υψηλού επιπέδου συναινετικές διαδικασίες ξεκίνησε η αντιμετώπιση της πανδημίας στη χώρα μας. Η πρωτοβουλία της πολιτικής εξουσίας για άμεση ίδρυση μιας συμβουλευτικής επιστημονικής επιτροπής εμπειρογνωμόνων εξασφάλισε την επιζητούμενη συνεργασία πολιτικής πρακτικής και ιατρικής επιστήμης. Η συνεργασία αυτή αποτέλεσε το στέρεο υπόβαθρο λήψης έγκαιρων και στοχευμένων μέτρων που, με αιχμή το πρώτο λοκντάουν, έγιναν πρόθυμα αποδεκτά και εφαρμόστηκαν από τους πολίτες, οι οποίοι βάσει σχεδίου, που φυσικά προέβλεπε θυσίες, επέτυχαν την ανάσχεση του πρώτου κύματος της πανδημίας στην Ελλάδα. Πολιτική πρακτική και ιατρική επιστήμη στη φάση αυτή εξασφάλισαν εν συμφωνία την απαραίτητη κοινωνική συναίνεση και κατέγραψαν μια αξιοσημείωτη νίκη στην έναρξη της υγειονομικής κρίσης. Στη συνέχεια, όμως, όπως με ειλικρίνεια ομολογήθηκε από μέλος της επιτροπής εμπειρογνωμόνων, «στην επιτροπή, ενώ είχαμε πάρει τον σωστό δρόμο στην αρχή, κάπου στη μέση τον χάσαμε... και τώρα δεν μπορούμε να ξαναβρούμε τον βηματισμό μας», τακτική που «ενδεχομένως να μας οδηγεί σε λάθος αποφάσεις ή στη λάθος μεταφορά των αποφάσεων». Πράγματι, κοινή είναι η εντύπωση ότι το μεγάλο επιστημονικό πλεονέκτημα της επιτροπής δαπανήθηκε σε πληθωρικού τύπου, πολυφωνικές και ενίοτε αντιφατικές επικοινωνιακές εμφανίσεις των

μελών της. Παράλληλα, η πολιτική πρακτική οδηγήθηκε σε αστάθειες, ενώ από την πλευρά του κοινού χάθηκε η πολύτιμη εμπιστοσύνη προς «το σύστημα». Εμπιστοσύνη, που αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή δύσκολων αποφάσεων, οι οποίες έπρεπε να τηρηθούν με πολλές θυσίες, σε κλίμα μάλιστα κοινωνικής σύμπνοιας και συνεργασίας. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας στην Ελλάδα θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί ή τουλάχιστον να ήταν ηπιότερο. Οχι μόνο χάθηκε το στρατηγικό momentum της πρώτης νίκης, αλλά παραδόθηκε και η πρωτοβουλία των κινήσεων στον ιό. Δηλαδή αντί η λήψη μέτρων, εκ των προτέρων, να στοχεύει στη μη αύξηση των μολύνσεων, αφέθηκε η αύξηση των κρουσμάτων και των θυμάτων να υπαγορεύει την εκ των υστέρων λήψη μέτρων. Το φαινόμενο εξελίσσεται σε ένα κλίμα αδυναμίας της επιτροπής να εισηγηθεί αποτελεσματικά μέτρα, αδυναμίας της πολιτικής να λειτουργήσει προληπτικά και, κυρίως, αδυναμίας του κοινού να ακολουθήσει ακόμα και τα αυτονόητα. Χάθηκε η πειθώ προς τον κόσμο. Ποινή χωρίς πειθώ δεν στηρίζει νόμο. Ολα αυτά αποκαλούνται εύηχα «κόπωση του συστήματος». Η κόπωση αυτή, σε συνδυασμό με μια μετάλλαξη του ιού, οδήγησε, κάτω από όρους ανεπιτυχούς εφαρμογής αυστηρών μέτρων, στο τρίτο κύμα της πανδημίας, που την κορύφωσή του βιώνουμε ακόμη. Ο κατακτητής κορoνοϊός εκτελεί εν ψυχρώ έναν Ελληνα κάθε μισή ώρα!

έτσι χρόνος, που αξιοποιήθηκε σωστά για ανάπτυξη νέων κλινών Εντατικής Θεραπείας, προμήθεια εξοπλισμού και εν γένει υλικοτεχνικής υποδομής, για διοργάνωση κλινικών Covid-19 στα κρατικά νοσοκομεία και γενικά για αναδιάταξη του Εθνικού Συστήματος Υγείας εν όψει της πανδημίας. Το σύστημα άντεξε ακόμα και στις αιχμές των τριών κυμάτων. Ο ρόλος του ΕΟΔΥ, ιδίως στην ιχνηλάτηση των κρουσμάτων και στην έγκαιρη κατάσβεση εστιών υπερμετάδοσης, υπήρξε ιδιαίτερα αποτελεσματικός. Τα μεγάλα ιδιωτικά συγκροτήματα συνεργάστηκαν κυρίως διαθέτοντας κλίνες ΜΕΘ για νοσηλεία ασθενών μη Covid-19, ενώ ακόμα και ολόκληρα ιδιωτικά νοσοκομεία προσφέρθηκαν και λειτουργούν αμιγώς για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Το μεγάλο κενό της πρωτοβάθμιας φροντίδας καλύφθηκε με επιτυχία από τους ιδιώτες ιατρούς σε όλη την επικράτεια, ενώ η επίταξη υπηρεσιών περιορισμένου αριθμού συγκεκριμένων ειδικοτήτων θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί, αλλά ας τη θεωρήσουμε ως τριγμό του συστήματος σε μια στιγμή μεγάλης αιχμής. Ευτυχώς που η Ελλάδα διαθέτει ιατρούς, νοσηλευτές και υγειονομικό προσωπικό που είναι σωστοί επαγγελματίες και προπαντός άνθρωποι. Το έμψυχο δυναμικό του χώρου της υγείας αποδεικνύει την αξία του για ακόμα μία φορά και η κοινωνία το αναγνωρίζει. Εκτός όμως από «συγχαρητήρια» θα υπάρξει άλλου είδους αναγνώριση;

Το υγειονομικό σύστημα - οι ήρωες της καθημερινότητας

* MD, PhD, FCCP, πνευμονολόγος - εντατικολόγος, Ιατρικό Αθηνών, τέως αναπληρωτής καθηγητής ΕΚΠΑ και Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, διευθυντής Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας, Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος

Η εξαπίνης κατάληψη του υγειονομικού μας συστήματος αποφεύχθηκε χάρη στο πρώτο λοκντάουν. Κερδήθηκε

ΕΊΝΑΊ ΠΡΟΦΑΝΕΣ ότι το τέλος της πανδημίας σηματοδοτείται μόνο από τον εμβολιασμό και την ανάπτυξη ανοσίας κατά του κορoνοϊού στην κοινότητα. Τόσο όμως η παραγωγή, όσο και η διάθεση των εμβολίων σε διεθνές επίπεδο έχουν έντονη τη σφραγίδα του ανταγωνισμού των εταιρειών παραγωγής. Αποτέλεσμα του ανταγωνισμού αυτού είναι η κλονισμένη εμπιστοσύνη του κοινού σε ασφαλή και αποτελεσματικά εμβόλια, τα οποία έχουν επίσημα αδειοδοτηθεί και χρησιμοποιούνται ευρέως στον δυτικό κόσμο. Επισημαίνεται ακόμα ότι η προσπάθεια συντονισμένης διάθεσης εμβολίων στις χώρες της Ε.Ε. είχε ως παρενέργεια την ασυνέπεια, τη μάλλον κρυφή εξαγωγή εμβολίων σε τρίτες χώρες, με συνέπεια σοβαρές καθυστερήσεις που έφεραν την Ευρώπη τρίτη σε ρυθμούς εμβολιασμού, μετά τη Μεγάλη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Στη χώρα μας οι ρυθμοί του εμβολιασμού εξελίσσονται κανονικά, εξαρτώμενοι απόλυτα από τους αντίστοιχους ρυθμούς προμήθειας εμβολίων. Η επικοινωνιακή προώθηση, ο ηλεκτρονικός συντονισμός και η εκτέλεση του όλου προγράμματος αξίζουν επαίνους. Πολύ αρνητικό σημείο,όμως, στο θέμα των εμβολιασμών ήταν η δυσερμήνευτη η καθυστέρηση που παρατηρήθηκε στον εμβολιασμό κατά απόλυτη προτεραιότητα και ανεξάρτητα ηλικίας των ασθενών οι οποίοι ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες που θα έπρεπε να είχαν εμβολιαστεί πρώτοι. Στο σημείο αυτό απαιτούνται εξηγήσεις. Οπως εξηγήσεις απαιτούνται από ιατρούς και νοσηλευτές αρνητές του εμβολίου. Αλήθεια, αυτοί οι κατ´ επίφαση «συνάδελφοι» υγειονομικοί, δεν αισθάνονται πόσο αντιεπιστημονική είναι η στάση τους; Η διόρθωση του φαινομένου απαιτεί την άμεση παρέμβαση των οργάνων του ιατρικού σώματος, το οποίο, έχει την υποχρέωση αλλά και την αρμοδιότητα να παρέμβει για την προάσπιση της ιατρικής δεοντολογίας και της δημόσιας υγείας.

Η προοπτική της πανδημίας Ναι, κάποτε θα τελειώσει ο εφιάλτης. Ηδη οδεύουμε προς την κανονικότητα, πορευόμενοι στο δύσκολο πέρασμα ανάμεσα στις συμπληγάδες πέτρες της δημόσιας υγείας και της οικονομίας. Ο χρονικός προσδιορισμός της λήξης του φαινομένου είναι πρακτικά και θεωρητικά απρόβλεπτος, διότι εξαρτάται από ανεξέλεγκτους συντελεστές, με κυριότερο τα ίδια μας τα λάθη. Λάθη που δεν επιτρέπονται πλέον γιατί έχουν εξαντληθεί, όχι μόνον οι αντοχές, αλλά και οι ανοχές του κοινού.

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ

Υποχρεωτικός εμβολιασμός; Στην ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

Η αντιμετώπιση των κρίσεων υγείας δεν υπηρετείται από διχασμούς. Αυτό είναι θεμελιώδης αρχή της δημόσιας υγείας. Απαιτούνται ευρείες συνεννοήσεις και συναινέσεις. Η κοινωνία μας δεν χρειάζεται μια ακόμη συγκρουσιακή διχοτόμηση: φιλοεμβολιαστές κατά αντιεμβολιαστών!

Η συζήτηση για την υποχρεωτικότητα του εμβολιασμού κατά Covid-19 δεν φεύγει στιγμή από την κυβερνητική ατζέντα, μάλιστα εντείνεται. Συμφωνείτε; Θα πρέπει να γίνει υποχρεωτικός ο εμβολιασμός; Θα βοηθούσε κάτι τέτοιο; Ή υπάρχουν άλλοι τρόποι πειθούς της κοινωνίας; Εχουν εξαντληθεί; Πραγματικά, από καιρό τώρα υπάρχει έντονη συζήτηση για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό κατά της νόσου Covid-19, ορισμένες φορές μάλιστα με «τηλε-εισαγγελικά»χαρακτηριστικά. Το θέμα είναι σημαντικό και πολυδιάστατο. Το πρώτο βασικό: ο εμβολιασμός για τη νόσο Covid-19 είναι πολύ κρίσιμο μέτρο. Η ευρεία εφαρμογή του μπορεί να οδηγήσει στην κάμψη της πανδημίας και, αργότερα, στην έξοδο από το «ειδικό καθεστώς» που ζούμε μήνες τώρα. Σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα και μετά τη διενέργεια δεκάδων εκατομμυρίων δόσεων στον κόσμο, γίνεται σαφές ότι τα εμβόλια που κυκλοφορούν είναι εξαιρετικά ασφαλή και προσφέρουν αποτελεσματική προστασία από τη νόσο Covid-19, αποτρέποντας μάλιστα τη σοβαρή νόσο που χρειάζεται νοσοκομείο ή ΜΕΘ στο σύνολο σχεδόν των εμβολιασμένων. Είναι απαραίτητο ο εμβολιασμός να προχωρήσει χωρίς εμπόδια. Εξίσου κρίσιμη είναι η ιατρική-επιδημιολογική πλευρά, που δεν πρέπει να αγνοείται, γιατί αυτή καθορίζει ποια είναι τα «προσδοκώμενα οφέλη». Το ερώτημα εν προκειμένω είναι: Πόσο ο εμβολιασμός μειώνει τη διάδοση του ιού; Ενώ, δηλαδή, είναι βεβαιωμένο ότι ο εμβολιασμός προστατεύει τους εμβολιασμένους από το να αρρωστήσουν οι ίδιοι, δεν έχει ακόμη τεκμηριωθεί επαρκώς σε ποιο βαθμό τούς προστατεύει από την ασυμπτωματική μόλυνση (εάν μετά τον εμβολιασμό έρθουν σε επαφή με τον ιό) και αποτρέπει τη μετάδοση του ιού από αυτούς. Ετσι, λοιπόν, πρέπει να υπάρξουν σαφή δεδο-

Tim Hawk / NJ Advance Media via AP

Ο Τάκης Παναγιωτόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Δημόσιας Υγείας-Υγείας του Παιδιού, πρώην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων για τον νέο κορονοϊό του υπουργείου Υγείας

πορεί ο εμβολιασμός κατά Covid να γίνει υποχ ρεωτικός; Η σ υζήτ ησ η για τ ην υποχ ρεωτι κό τ η τα του εμβολιασμού κατά Covid-19 δεν φεύγει στιγμή από την κυβερνητική ατζέντα. Τι απαντάει ο Τάκης Παναγιωτόπουλος, ομότιμος καθηγητής Δημόσιας Υγείας, μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών

μένα για το θέμα αυτό πριν να έχει θέση μια ρεαλιστική συζήτηση για υποχρεωτικό εμβολιασμό (και να είναι δυνατό να σταθμιστεί η αναλογικότητα του μέτρου) – παρότι ήδη υπάρχουν ενδείξεις ότι ο εμβολιασμός μπορεί να μειώνει αισθητά και τη μετάδοση. Πρέπει να λαμβάνεται επίσης υπόψη το κριτήριο της αποτελεσματικότητας, που είναι καθοριστικό: Τι αποτέλεσμα αναμένεται να έχει η επιβολή υποχρέωσης; Αναμένεται να αυξήσει την κάλυψη; Ή μήπως μπορεί να οδηγήσει συμπολίτες μας που απλώς δεν έχουν πειστεί ή διστάζουν (και είναι η μεγάλη πλειονότητα όσων αποφεύγουν να εμβολιαστούν) σε σαφή αντίθεση προς τον εμβολιασμό; Απαιτούνται προσεκτικές σταθμίσεις αυτών των ζητημάτων με συστηματική χρήση εργαλείων των κοινωνικών επιστημών, χωρίς υποκειμενισμούς ή ηθικολογίες. Η αντιμετώπιση των κρίσεων υγείας δεν υπηρετείται από διχασμούς. Αυτό είναι θεμελιώδης αρχή της δημόσιας υγείας. Απαιτούνται ευρείες συνεννοήσεις και συναινέσεις. Η κοινωνία μας δεν χρειάζεται μια ακόμη συγκρουσιακή διχοτόμηση: φιλο-εμβολιαστές κατά αντι-εμβολιαστών! Οσον αφορά τους υγειονομικούς και τους διαμένοντες και εργαζόμενους σε οίκους ευγηρίας θεωρείτε ότι πρέπει να θεσπιστεί υποχρεωτικός ο εμβολιασμός; Κάτι τέτοιο πρέπει να αποφευχθεί, τουλάχιστον στην παρούσα φάση. Δεν έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια για πειθώ, ενώ πολλές αμφιβολίες που διατυπώνονται για τα εμβόλια Covid-19 βασίζονται σε λογικές σκέψεις, παρότι μπο-

ρεί κανείς να διαφωνεί με αυτές. Πρέπει να υπάρχει χώρος για συζήτηση και προσοχή στα ερωτήματα που υπάρχουν, ώστε να απαντηθούν με πληρότητα και ακρίβεια – όχι με κραυγές και αναθέματα. Επείγει η προσπάθεια για πειθώ να αποτελέσει αντικείμενο συγκεκριμένου σχεδιασμού και συστηματικών ενεργειών σε κάθε μονάδα υγείας. Ωσ τόσο, το συμφέρον των ασθενών είναι –πρέπει να είναι– το πρώτο μέλημα των υγειονομικών. Δεν νοείται ο δισταγμός για τον εμβολιασμό να εκθέτει ασθενείς σε κίνδυνο. Ως εκ τούτου, όταν αποσαφηνιστεί ο βαθμός αποτροπής της μετάδοσης του ιού από τον εμβολιασμό και με την πρόοδο της ουσιαστικής ενημέρωσης στις μονάδες υγείας, ενδέχεται να είναι λογική (και αναλογική) η θέσπιση της υποχρέωσης εμβολιασμού για τους υγειονομικούς, και ιδιαίτερα για όσους εργάζονται σε ειδικές μονάδες ή τμήματα, όπως οίκοι ευγηρίας, αιματολογικά τμήματα, μονάδες τεχνητού νεφρού κ.ά. Τα πιστοποιητικά εμβολιασμού βοηθούν προς την κατεύθυνση αυτή, δεδομένου ότι τίθεν ται ως «διαβατήριο»

ελευθερίας από τον πρωθυπουργό; Ποια είναι η γνώμη σας; Το πιστοποιητικό εμβολιασμού αποτελεί καθιερωμένο εργαλείο δημόσιας υγείας, που ισχύει από πολλές δεκαετίες για ορισμένα νοσήματα (π.χ. κίτρινος πυρετός) για ταξίδι από ενδημικές περιοχές προς ορισμένες χώρες. Μπορεί, λοιπόν, να λειτουργήσει θετικά, αρκεί αυτό να γίνει με τρόπο που αντιστοιχεί στα πράγματα. Η υπερβολική προβολή της προοπτικής «διαβατηρίου»δεν ανταποκρίνεται στα πράγματα, λόγω των αβεβαιοτήτων που υπάρχουν σχετικά με την αποτροπή της μετάδοσης του ιού από τον εμβολιασμό καθώς και από το ενδεχόμενο εμφάνισης μεταλλάξεων. Επίσης, λόγω της ανεπαρκούς διαθεσιμότητας εμβολίων σε αυτή τη φάση, το μέτρο μπορεί να δημιουργήσει επιπλοκές με εκτός μέτρου επιβολή περιορισμών για ανεμβολίαστους ή με αποκλεισμό από την παγκόσμια κινητικότητα πολιτών από χώρες με μειωμένη πρόσβαση στα εμβόλια. Πιο λογική είναι η καθι έρωσ η « πράσιν ης» βεβαίωσης, όπως έχει αποκ ληθεί και την επεξεργάζεται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που εκτός από τον εμβολιασμό θα λαμβάνει υπόψη τη διενέργεια τεστ με αρνητικό αποτέλεσμα και την ένδειξη φυσικής ανοσίας στον ιό. Ωστόσο, και αυτό το μέτρο θέλει προσοχή ώστε η χρήση του να μην επιβαρύνει υπέρμετρα τους πολίτες και να μη θέσει εμπόδια σε λειτουργίες που αποτε λούν βασικ ές ανάγκες.

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

Εμβόλια κατά COVID-19 Πόσο σημαντικός είναι ο εμβολιασμός; Ποια είναι η νέα και ποια η παλιά τεχνολογία των εμβολίων COVID-19 Πόσα και ποια εμβόλια έχουν λάβει έγκριση διεθνώς; Ποια είναι τα 4 εμβόλια που πραγματοποιούνται στην Ευρώπη; Ποιες είναι οι ανεπιθύμητες ενέργειες; Γιατί υπάρχει δισταγμός για τον εμβολιασμό;

αξία του εμβολιασμού είναι αδιαμφισβήτητη και έγκειται στην πρόληψη σοβαρών λοιμωδών νοσημάτων που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή νόσο, αναπηρία και θάνατο. Η εξάλειψη της ιλαράς, του κοκκύτη και της πολιομυελίτιδας είναι μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα που δείχνουν τα οφέλη της ευρείας εφαρμογής των αντίστοιχων εμβολίων. Αντίστροφα, η μείωση των εμβολιασμών τα τελευταία χρόνια λόγω του αντι-εμβολιαστικού κινήματος έχει οδηγήσει στην επανεμφάνιση περιπτώσεων «ξεχασμένων» νοσημάτων όπως η ιλαρά. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η εξασφάλιση της ανοσοποίησης ενός σημαντικού μέρους του πληθυσμού, έτσι ώστε να επιτευχθεί και να διατηρείται ανοσία της κοινότητας. Με αυτόν τον τρόπο, άτομα που δεν είναι άνοσα προστατεύονται έμμεσα από τη λοίμωξη καθώς τα άνοσα άτομα ανακόπτουν την αλυσίδα μετάδοσης της νόσου στην κοινότητα. Το

AP Photo / Antonio Calanni

Πώς ωφελούνται συγκεκριμένες ομάδες ασθενών από τον εμβολιασμό;

επιθυμητό ποσοστό ανοσοποίησης του πληθυσμού, είτε μέσω φυσικής λοίμωξης είτε μέσω εμβολιασμού, διαφέρει ανάλογα με τη λοίμωξη που μελετάται και για την COVID-19 υπολογίζεται ότι ανέρχεται στο 70%.

Η Οι κύριες κατηγορίες εμβολίων περιλαμβάνουν αυτά των νουκλεϊνικών οξέων, τα εμβόλια με ιικό φορέα, τα εμβόλια που χρησιμοποιούν αδρανοποιημένα ή εξασθενημένα ιικά σωματίδια και τα πεπτιδικά

Toυ ΘΑΝΟΥ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΥ*

Δίκτυα συνεργασίας Από την αρχή της πανδημίας οι ερευνητικές προσπάθειες για τη δημιουργία ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων για την πρόληψη της COVID-19 ήταν ιδιαίτερα εντατικές σε διεθνές επίπεδο. Σε αυτό το πλαίσιο, αξιοσημείωτη είναι η δημιουργία δικτύων συνεργασίας τόσο μεταξύ εταιρειών βιοτεχνολογίας και φαρμακευτικών εταιρειών όσο και μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα. Επιπλέον, παρατηρούνται πολυποίκιλες προσεγγίσεις ως προς τη χρησιμοποιούμενη τεχνολογία για την παραγωγή εμβολίου έναντι του SARS-CoV-2. Οι κύριες πλατφόρμες παραγωγής εμβολίων περιλαμβάνουν τα εμβόλια νουκλεϊνικών οξέων όπως το mRNA, τα εμβόλια που χρησιμοποιούν ιικό φορέα όπως τον αδε-

νοϊό, τα εμβόλια που χρησιμοποιούν αδρανοποιημένα ή εξασθενημένα ιικά σωματίδια του SARS-CoV-2 και τα πεπτιδικά (πρωτεϊνικά) εμβόλια. Στόχος των εμβολίων είναι να εκθέσουν τμήματα του ιού, όπως η πρωτεΐνη S που χρησιμοποιεί ο SARS-CoV-2, προκειμένου να εισβάλει στα ανθρώπινα κύτταρα, στο ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου, ώστε να προκληθεί ικανή ανοσολογική ανταπόκριση τόσο με τη χυμική ανοσία (παραγωγή αντισωμάτων) όσο και με την κυτταρική ανοσία. Με αυτόν τον τρόπο, θα υπάρχει ικανή ανοσιακή μνήμη σε περίπτωση μόλυνσης με τον SARSCoV-2 και το ανοσοποιητικό σύστημα θα τον αντιμετωπίσει αποτελεσματικά πριν από την εμφάνιση λοίμωξης. Αυτή τη στιγμή σε διεθνές επίπεδο έχουν λάβει έγκριση για χορήγηση 12 διαφορετικά εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 με βάση τα αποτελέσματα κλινικών μελετών φάσης 2 και 3 που επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα και την ασφάλειά τους. Συνέχεια στη σελίδα 16

υγεία & ζωή

17-18 Απριλίου 2021

Oι εποχικές αλλεργίες της Ανοιξης χρειάζονται ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα αλλεργική ρινίτιδα συγκαταλέγεται αναμφίβολα στις πιο συνηθισμένες εποχικές ενοχλήσεις της Aνοιξης. Τα συμπτώματά της επηρεάζουν την ποιότητα ζωής ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Με δεδομένο το γεγονός, ότι η εκδήλωση της συγκεκριμένης νόσου σχετίζεται άμεσα με τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, η ενίσχυση της φυσιολογικής λειτουργίας του προβάλλεται ως η αποτελεσματικότερη προστασία από τα ενοχλητικά της συμπτώματα.

Αλλεργική Ρινίτιδα: Μια εξαιρετικά συχνή χρόνια ασθένεια Η αλλεργική ρινίτιδα επηρεάζει το 10 έως 30% των ενηλίκων και έως 40% των παιδιών παγκοσμίως, γεγονός που την κατατάσσει ως μια από τις συχνότερες χρόνιες παθήσεις. Η έντονη εποχικότητα που εμφανίζει δημιουργείται από το αυξημένο φορτίο της ατμόσφαιρας σε αλλεργιογόνα. Τα συμπτώματα της συγκεκριμένης νόσου είναι κυρίως η ρινική συμφόρηση και ο κνησμός, το φτέρνισμα, η καταρροή, καθώς και οφθαλμικές επιδράσεις όπως είναι η φαγούρα και η ερυθρότητα στα μάτια. Εντύπωση προκαλεί επίσης το γεγονός, ότι το 50% των ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα παρουσιάζουν συμπτώματα έως και 4 μήνες το χρόνο, ενώ το 20% των ασθενών εμφανίζει συμπτώματα για περισσότερο από 9 μήνες! Τα περισσότερα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας οφείλονται σε μια φλεγμονώδη κατάσταση του ρινικού βλεννογόνου που πυροδοτείται από την αλληλεπίδραση μεταξύ περιβαλλοντικών αλλεργιογόνων και μηχανισμών του ανοσοποιητικού συστήματος σε ευαισθητοποιημένα άτομα. Η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος απέναντι στους παθογόνους παράγοντες και… τις «μη βλαπτικές» ουσίες του περιβάλλοντος Αποτελώντας κατά βάση ένα πολύπλοκο σύστημα οργάνων και βιολογικών μηχανισμών με σημαντικότερα από αυτά το μυελό των οστών και το θύμο αδένα, το ανοσοποιητικό σύστημα έχει ως κύριο ρόλο την προστασία του οργανισμού από τους επιβλαβείς παράγοντες. Η ανοσολογική απάντηση προκαλείται από την έκθεση του οργανισμού σε ένα αντιγόνο. Με τον όρο αντιγόνο υποδηλώνεται οτιδήποτε αναγνωρίζει ο οργανισμός μας ως «ξένο» και μπορεί να προκαλέσει την ανάπτυξη ανοσολογικής απάντησης. Αυτό μπορεί να είναι είτε κάποιος μικροοργανισμός, είτε κάποια άλλη ουσία. Η ανοσολογική απάντηση περιλαμβάνει τους μη ειδικούς μηχανισμούς άμυνας, όπως είναι οι φυσιολογικοί φραγμοί του δέρματος και των βλεννογόνων και κάποιους γενικούς μηχανισμούς άμυνας που ενεργοποιούνται μετά την επίδραση του βλαπτικού ερεθίσματος. Εκτός από τους μη ειδικούς μηχανισμούς, στο ανοσοποιητικό σύστημα υπάρχουν και ειδικοί μηχανισμοί που περιλαμβάνουν την παραγωγή αντισωμάτων ενάντια σε συγκεκριμένα αντιγόνα. Η δράση του ανοσοποιητικού συστήματος μπορεί ωστόσο να στραφεί εσφαλμένα και προς «μη βλαπτικές» ουσίες του περιβάλλοντος. Η συγκεκριμένη συμπεριφορά οδηγεί στις αλλεργικές αντιδράσεις, κατά τις οποίες προκαλείται η παραγωγή ειδικών αντισωμάτων από το ανοσοποιητικό σύστημα (ΙgE), τα οποία επιτίθενται

στα αλλεργιογόνα που είναι συνήθως αβλαβείς περιβαλλοντικές ουσίες (π.χ. γύρη). Η αλλεργική ρινίτιδα συγκαταλέγεται στις συγκεκριμένες διαταραχές. Alcoflu: Η «φυσική» ανακούφιση στα συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας Επηρεάζοντας ενεργά την ποιότητα ζωής των ασθενών, η αλλεργική ρινίτιδα μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία. Ένα από τα πιο συνηθισμένα λάθη που κάνουν οι ασθενείς στην αντιμετώπισή της είναι η μακροχρόνια χρήση τοπικών ρινικών αποσυμφορητικών. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται ένα έντονο ενδιαφέρον γύρω από τους «φυσικούς» τρόπους αντιμετώπισης των εποχικών νοσημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελληνική Φαρμακοβιομηχανία ELPEN προχώρησε πρόσφατα στην κυκλοφορία ενός νέου καινοτόμου σκευάσματος για την ανακούφιση των ασθενών από τα συμπτώματα του κρυολογήματος και της αλλεργικής ρινίτιδας. Πρόκειται για το alcoflu, ένα καινοτόμο συμπλήρωμα διατροφής που δεν περιέχει φαρμακευτικές ουσίες, σε αντίθεση με σκευάσματα όπως τα αποσυμφορητικά που χρησιμοποιούνται στο κοινό κρυολόγημα και την αλλεργική ρινίτιδα. Η ειδικά μελετημένη σύνθεσή του περιέχει τρία καινοτόμα συστατικά, το ΕpiCor®, το φυτικό εκχύλισμα Andrographis paniculata (ΚalmColdTM) και τη Βιταμίνη C (Nutra-CTM). Η δράση των συστατικών του alcoflu είναι κλινικά τεκμηριωμένη και συμβάλλει στην ενίσχυση της φυσιολο-

γικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος. Το ΕpiCor® αποτελεί μεταβιοτικό προϊόν των Saccharomyces cerevisiae με ευεργετικούς μεταβολίτες, όπως βιταμίνες, αμινοξέα και πολυφαινόλες. Κλινικές μελέτες, αποδεικνύουν την ευεργετική δράση του EpiCor στη ρύθμιση της παραγωγής αντισωμάτων και στη μείωση των ημερών με συμπτώματα αλλεργικής ρινίτιδα όπως η ρινική συμφόρηση, κατά 43%. Αντίστοιχα, το ΚalmColdTM είναι τιτλοποιημένο εκχύλισμα Andrographis paniculata με υψηλή περιεκτικότητα σε διτερπένια και φλαβονοειδή. Η Nutra-CTM αποτελεί την ταχέως απορροφήσιμη μορφή της Βιταμίνης C με ουδέτερο PH και αντιοξειδωτική δράση. Το alcoflu διατίθεται σε κάψουλες και σε φακελίδια με τη μορφή πόσιμου διαλύματος.

Tο alcoflu, ένα καινοτόμο συμπλήρωμα διατροφής που δεν περιέχει φαρμακευτικές ουσίες. Η ειδικά μελετημένη σύνθεσή του περιέχει τρία καινοτόμα συστατικά

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΑΝΟΣΙΑ

Δώδεκα εμβόλια στη φαρέτρα γ Συνέχεια από τη σελίδα 14

Η ύπαρξη πολλών διαφορετικών διαθέσιμων εμβολίων είναι ιδιαίτερα σημαντική ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβαση του παγκόσμιου πληθυσμού σε εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 και ειδικά σε χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος. Τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και ασφαλή τόσο για τους υγιείς όσο και για τους ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα

Τα εμβόλια των ε ται ρειών P fizer/BioNTech και Moderna βασίζονται στην τεχνολογία τού mRNA και έχουν εγκριθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση, στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες. Το εμβόλιο των AstraZeneca/Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης βασίζεται σε αδενοϊό φορέα και έχει λάβει έγκριση σ την Ευρωπαϊκή Ενωσ η, σ το Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες χώρες πλην των ΗΠΑ. Το εμβόλιο της Johnson&Johnson βασίζεται επίσης σε αδενοϊό φορέα, χορηγείται σε μία μόνο δόση και έχει λάβει έγκριση σε ΗΠΑ, Ευρωπαϊκή Ενωση και στο Μπαχρέιν. Το εμβόλιο του Ινστιτούτου Gamaleya της Ρωσίας βασίζεται σε δύο διαφορετικούς αδενοϊούς φορείς και έχει λάβει έγκριση στη Ρωσία και σε άλλες χώρες, ενώ βρίσκεται υπό αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Επιπλέον, το εμβόλιο της κινεζικής εταιρείας CanSino βασίζεται σε αδενοϊό φορέα και έχει λάβει έγκριση στην Κίνα, στο Μεξικό και στο Πακιστάν. Τα πεπτιδικά εμβόλια του Ινστιτούτου Vector στη Ρωσία και της εταιρείας Novavax έχουν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά αποτελέσματα και το πρώτο έχει εγκριθεί στη Ρωσία, ενώ το δεύτερο αναμένεται να εγκριθεί στις ΗΠΑ. Επιπρόσθετα, άλλα τρία εμβόλια

που βασίζονται σε αδρανοποιημένο ιό και έχουν αναπτυχθεί από κινεζικές εταιρείες (Sinopharm, Sinovac, Sinopharm -Wuhan) έχουν λάβει έγκριση στην Κίνα, στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και σε άλλες χώρες πλην ΗΠΑ και Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τέλος, το εμβόλιο της BharatBiotech βασίζεται και αυτό σε αδρανοποιημένο ιό και έχει λάβει έγκριση χορήγησης σε Ινδία, Ιράν και Ζιμπάμπουε. Η ύπαρξη πολλών διαφορετικών διαθέσιμων εμβολίων είναι ιδιαίτερα σημαντική ώστε να εξασφαλιστεί η πρόσβαση του παγκόσμιου πληθυσμού σε εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 και ειδικά σε χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος. Τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά και ασφαλή τόσο για τους υγιείς όσο και για τους ασθενείς με υποκείμενα νοσήματα. Ο έγκαιρος εμβολιασμός του πληθυσμού και η επίτευξη συλλογικής ανοσίας αποτελεί πραγματική πρόκληση, ειδικά με την παράλληλη ανάδυση νέων στελεχών του SARS-CoV-2, αλλά αποτελεί αναγκαιότητα για την επάνοδο στην κανονικότητα. * Kαθηγητής Ιατρικής Σχολής Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, πρύτανης ΕΚΠΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ

Ανεπιθύμητες ενέργειες και διστακτικότητα Ο ΦΟΒΟΣ για ανεπιθύμητες ενέργειες και η ταχεία παραγωγή και αδειοδότηση των εμβολίων είναι οι κύριες αιτίες δισταγμού για τα εμβόλια, που χαρακτηρίζουν την πλειονότητα των σκεπτικιστών απέναντι στον εμβολιασμό. Η αντιστροφή του αρνητικού κλίματος μπορεί να καταστεί δυνατή με τη δημόσια διαθεσιμότητα όλων των ερευνητικών δεδομένων σχετικά με την ανάπτυξη των εμβολίων και τη φαρμακοεπαγρύπνηση και τις διαφανείς διαδικασίες των ρυθμιστικών αρχών κατά τη διαδικασία αδειοδότησης ενός νέου εμβολίου. Σε γενικές γραμμές τα εμβόλια είναι καλά ανεκτά, με την πλειονότητα των ανεπιθύμητων ενεργειών να είναι ήπιες ή μέτριες σε σοβαρότητα και να υποχωρούν εντός 1 έως 2 ημερών. Οι τοπικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν κυρίως πόνο και ερυθρότητα στο σημείο της ένεσης. Οι συνηθέστερες συστηματικές αντιδράσεις περιλαμβάνουν κόπωση, δεκατική πυρετική κίνηση και κεφαλαλγία. Εμφανίζονται συχνότερα σε νεότερους εμβολιασθέντες και είναι συχνότερες μετά τη δεύτερη δόση. Σοβαρές συστηματικές αντιδράσεις έχουν αναφερθεί σε λιγότερο από το 2% των εμβολιασθέντων.

ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥ

νολογία

Νέα και παλιά τεχ

Νέα τεχνολογία Pfizer/BioNtech Moderna Τα mRNA εµβόλια της Pﬁzer/BioNtech (Comirnaty) και της Moderna mRNA-1273 είναι ήδη αδειοδοτηµένα για επείγουσα χρήση στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στη χώρα µας. Παρέχουν αποτελεσµατικότητα της τάξεως του 94,5%, η οποία έχει επιβεβαιωθεί και από τα δεδοµένα µαζικού εµβολιασµού του ισραηλινού πληθυσµού µε το εµβόλιο Comirnaty. Και τα δύο εµβόλια απαιτούν µεταφορά και διατήρηση σε βαθιά ψύξη (-70°C και -20°C αντίστοιχα). Χορηγούνται σε δύο δόσεις µε διαφορά 3 και 4 εβδοµάδων αντίστοιχα. Οι αλλεργικές αντιδράσεις που έχουν παρατηρηθεί µε το εµβόλιο της Pﬁzer/BioNtech είναι σπάνιες, δεν συσχετίζονται µε τροφικές αλλεργίες, έχουν αντιµετωπιστεί επιτυχώς και αποδίδονται στο συστατικό του εµβολίου πολυαιθυλενο-γλυκόλη. Γι’ αυτόν τον λόγο συστήνεται η βραχεία παραµονή των εµβολιασθέντων για παρακολούθηση µετά τη λήψη του εµβολίου.

υγεία & ζωή

17-18 Απριλίου 2021

για την καταπολέμηση του ιού

ΥΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ -19

ovid α στη µάχη κατά C

Παλιά τεχνολογία AstraZeneca To εµβόλιο AZD1222 των AstraZeneca-Πανεπιστήµιο της Οξφόρδης έχει αποτελεσµατικότητα 82,4% και ευχερέστερες συνθήκες διανοµής σε σχέση µε άλλα εµβόλια. Χορηγείται σε 2 δόσεις µε διαφορά 12 εβδοµάδων. Εχει λάβει έγκριση χορήγησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στη χώρα µας. Πρόσφατα παρατηρήθηκαν επεισόδια θροµβώσεων µετά τη λήψη του εµβολίου σε γυναίκες κάτω των 55 ετών, αλλά η ανάλυση των δεδοµένων από τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Φαρµάκων έδειξε ότι τα προσδοκώµενα οφέλη υπερτερούν των πιθανών σπάνιων ανεπιθύµητων ενεργειών.

Johnson&Johnson Το εµβόλιο της Johnson&Johnson Ad26.COV2.S έχει λάβει έγκριση επείγουσας χορήγησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στη χώρα µας, έχει αποτελεσµατικότητα έως 72% και χορηγείται σε µία µόνο δόση, ενώ διατηρείται έως και 3 µήνες σε θερµοκρασίες 2-8°C.

Sputnik V Το ρωσικό εµβόλιο έχει αποτελεσµατικότητα έως 91,4%, χαµηλό κόστος και ικανοποιητικές συνθήκες µεταφοράς, ενώ βρίσκεται υπό αξιολόγηση από τις αρµόδιες εγκριτικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Χορηγείται σε δύο δόσεις µε διαφορά 3 εβδοµάδων.

Οι ομάδες ασθενών και ο εμβολιασμός ▪ Οι ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια που θα νοσήσουν από COVID-19 έχουν αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσησης, εισαγωγής σε μονάδα εντατικής θεραπείας και θανάτου και πρέπει να εμβολιαστούν χωρίς καμία διακοπή στο θεραπευτικό τους σχήμα. Αντίθετα, οι ασθενείς με άσθμα δεν εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο νόσησης από COVID-19 ούτε αυξημένο κίνδυνο θανάτου σχετιζόμενου με νόσηση από COVID-19. Οι ασθενείς με άσθμα πρέπει να διατηρούν τη σταθερή θεραπεία τους και ιδιαίτερα τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή. ▪ Οι ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη αποτελούν σημαντικό μέρος του πληθυσμού και η μη σωστή ρύθμιση οδηγεί σε υπεργλυκαιμία που σχετίζεται με αυξημένα επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών, λευκοκυττάρωση, ουδετεροπενία, υπερπηκτικότητα και χειρότερη έκβαση COVID-19. Η ανάγκη ανοσοποίησης αυτών των ασθενών είναι επιβεβλημένη, ενώ πρώιμα δεδομένα δείχνουν πιθανώς υποδεέστερη αποτελεσματικότητα του εμβολίου Pfizer/BioNTech συγκριτικά με τους υγιείς. ▪ Οι ασθενείς με νεοπλασματικά νοσήματα αποτελούν μια μεγάλη και ετερογενή ομάδα πληθυσμού. Οσοι λαμβάνουν χημειοθεραπεία θεωρούνται υψηλού κινδύνου για την ανάπτυξη σοβαρής COVID-19 λοίμωξης και πρέπει να εμβολιαστούν κατά προτεραιότητα. Τα εμβόλια που χρησιμοποιούν την τεχνολογία mRNA είναι ασφαλή σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς, ενώ τα εμβόλια που περιέχουν ζώντες αδρανοποιημένους οργανισμούς αντενδείκνυνται σε άτομα με ανοσοκαταστολή. Επομένως, όλα τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση αυτή τη στιγμή (Pfizer/BioNTech, Moderna, AstraZeneca, Johnson&Johnson) μπορούν να χορηγηθούν σε αυτή την ομάδα ασθενών, καθώς και το Sputnik V εφόσον εγκριθεί. Οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς είναι πιθανό να μην μπορέσουν να αναπτύξουν τόσο καλή ανοσολογική απόκριση όσο οι ανοσοεπαρκείς. Αυτό δεν αποτελεί αντένδειξη καθώς ο εμβολιασμός μπορεί να παρέχει κάποιου βαθμού προστασία. ▪ Οι ασθενείς που λαμβάνουν ανοσοτροποποιητικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων και βιολογικών θεραπειών για ρευματολογικά και αυτοάνοσα νοσήματα, ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες αυξημένου κινδύνου COVID-19. Και σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα είναι πιθανό να προκύψουν μειωμένα ποσοστά ανοσιακής απάντησης μετά τον εμβολιασμό έναντι του SARS-CoV-2. Και πάλι τονίζεται ότι η πιθανή μειωμένη αποτελεσματικότητα δεν σημαίνει απουσία προστασίας και επομένως παραμένει αναγκαίος ο εμβολιασμός. Η πυροδότηση ανοσολογικών αντιδράσεων ή/και επιδείνωση του υποκείμενου ανοσολογικού νοσήματος θεωρείται εξαιρετικά απίθανη. Για τους λόγους αυτούς η παραπάνω κατηγορία ασθενών έχει ενσωματωθεί στα προγράμματα εμβολιασμού COVID-19 των περισσότερων χωρών εφόσον ο κίνδυνος προβλέπεται να είναι πολύ μικρότερος του αναμενόμενου οφέλους.

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

ΤΙ ΣΥΝΙΣΤΑ ΣΤΟΥΣ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΕΝΟΥΣ ΤΟ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΛΟΙΜΩΞΕΩΝ

Ο μακρύς δρόμος προς την πολυπόθητη κανονικότητα Πολλά τα ερωτήματα σε σχέση με τα εμβόλια που θέτουν την επίτευξη ανοσίας της κοινότητας εν αμφιβόλω. Ενώ ήδη γνωρίζουμε πως τα εμβόλια είναι αποτελεσματικά στην πρόληψη της COVID-19, ιδιαίτερα της σοβαρής νόσησης και του θανάτου, ακόμη μαθαίνουμε πόσο αποτελεσματικά είναι έναντι των μεταλλαγμένων στελεχών του ιού που συνεχώς απομονώνονται. Πρώιμα δεδομένα δείχνουν ότι τα εμβόλια μπορεί να λειτουργούν ενάντια σε ορισμένα στελέχη, ενώ πιθανόν να είναι λιγότερο αποτελεσματικά έναντι άλλων. Συνεχίζουμε να μαθαίνουμε πόσο καλά τα εμβόλια εμποδίζουν τη μετάδοση του ιού. Πρώιμα δεδομένα δείχνουν ότι μπορεί να βοηθήσουν στην αποτροπή της μετάδοσης του ιού, αλλά χρειαζόμαστε περισσότερα στοιχεία. Επίσης μαθαίνουμε ακόμα ποια είναι η διάρκεια προστασίας από τα εμβόλια- πιθανώς δεν θα είναι εφ’ όρου ζωής. Τέλος δεν γνωρίζουμε αν και πότε θα λάβουν έγκριση εμβόλια για παιδιά, ώστε να πετύχουμε την επιθυμητή ευρεία κάλυψη του πληθυσμού.

εμβολιασμένους ανθρώπους χωρίς να φορά μάσκα. ▪ Εάν εκ τεθεί σε ασθε νή με COVID-19, δεν χρειάζεται να τεθεί σε καραντίνα ή να υποβληθεί σε τεστ, εκτός και εάν εμφανίσει συμπτώματα (εκτός αν ζει σε δομή με άλλους). Θα πρέπει όμως να συνεχίσει να λαμβάνει μέτρα για να προστατέψει τον εαυτό του και τους άλλους σε πολλές περιπτώσεις, όπως να φορά μάσκα, να μένει >2 μέτρα μακριά από τους άλλους και να αποφεύγει τα πλήθη και τους χώρους με κακό αερισμό. AP Photo / Thanassis Stavrakis

Αναπάντητα ερωτήματα

ι ρυθμοί του εμβολιασμού των π ληθυσμών ανά την υφήλιο προχωρούν γε ν νών τας πολ λά ερωτήματα. Ποιες οι ελευθερίες που θα πρέπει να ανακτήσουν οι πλήρως εμβολιασμένοι; Θα πετύχουμε την πολυπόθητη ανοσία αγέλης και τη διακοπή της μετάδοσης του ιού; Καταρχάς ποιοι θεωρούνται πλήρως εμβολιασμένοι; Eκείνοι για τους οποίους έχουν περάσει τουλάχιστον δύο εβδομάδες από τότε που έλαβαν τη δεύτερη δόση των εμβολίων Pfizer-BioNTech, Moderna ή AstraZeneca και εκείνοι για τους οποίους έχουν περάσει τουλάχιστον δύο εβδομάδες από τη λήψη μόνο μίας δόσης του εμβολίου Johnson & Johnson.

Οι οδηγίες του CDC Καθώς όλο και περισσότεροι άνθρωποι εμβολιάζονται κάθε μέρα στις ΗΠΑ -24% του πληθυσμού μέχρι τώρα-, ένας ολοένα αυξανόμενος όγκος δεδομένων δείχνει ότι υπάρχουν ορισμένες δραστηριότητες που οι πλήρως εμβολιασμένοι άνθρωποι μπορούν να ανακτήσουν με χαμηλό κίνδυνο για τους ίδιους. Το CDC στις 8/3 εξέδωσε οδηγίες για τους πλήρως εμβολιασμένους, επιτρέποντάς τους κάποιες ελευθερίες που οι μη εμβολιασμένοι συνεχίζουν να στερούνται. Tα νέα για γιαγιάδες κ αι π απ π ο ύ δ ες πο υ δεν έχουν δει παιδιά και εγγόνια τον τελευταίο χρόνο είναι καλά! Οι πλήρως εμβολιασμένοι μπορούν να συναντηθούν σε εσωτερικούς χώρους με μη εμβολιασμένα άτομα από μόνο μία οικογένεια, αρκεί κανέ-

Toυ ΕΥΑΓΓΕΛΟY ΦΡΑΓΚΟΥΛΉ*

νας από τους μη εμβολιασμένους να μην κινδυνεύει από σοβαρή νόσο εάν μολυνθεί με τον κορoνοϊό. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι οι πλήρως εμβολιασμένοι γιαγιάδες και παππούδες μπορούν να επισκεφτούν μη εμβολιασμένα υγιή ενήλικα παιδιά και υγιή εγγόνια της ίδιας οικογένειας χωρίς μάσκες ή τήρηση αποστάσεων. Ωστόσο η συνάντηση είναι δυνατή μόνο εφόσον αυτοί ζουν στην ίδια περιοχή, καθώς το CDC εξακολουθεί να μη συστήνει τα ταξίδια.

Αν κάποιος είναι πλήρως εμβολιασμένος: ▪ Μπορεί να συναντηθεί σε εσωτερικό χώρο με άλλους πλήρως

Η λήψη μέτρων είναι απαραίτητη σε: ▪ δημόσιους χώρους, ▪ συγκέντρωση με μη εμβολιασμένα άτομα από >1 οικογένεια, ▪ συνάντηση με μη εμβολιασμένο άτομο που διατρέχει αυξημένο κίνδυνο σοβαρής νόσησης από την COVID-19 ή που ζει με άτομο αυξημένου κινδύνου.

Ο εμβολιασμένος πρέπει να: ▪ αποφεύγει συγκεντρώσεις μεσαίου ή με γά λου με γέθους, ▪ αποφεύγει εγχώρια και διεθνή ταξίδια, ▪ προσέχει για τυχόν συμπτώματα της COVID-19, ειδικά εάν έχει εκ τεθεί σε κάποιον που είναι άρρ ω σ τ ο ς. Ε ά ν ε μφ α ν ί σ ε ι συμπτώματα, θα πρέπει να υποβληθεί σε τεστ και να τεθεί σε αυτοαπομόνωση. ▪ ακολουθεί τις οδηγίες για τον χώρο εργασίας * Γενικός ιατρός, αντιπρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Γενικής Ιατρικής

Το ενθαρρυντικό μάθημα από το Ισραήλ ΤΟ ΙΣΡΑΉΛ έχει ξεπεράσει τον υπόλοιπο κόσμο σε εμβολιασμούς (55% του πληθυσμού μία δόση εμβολίου και >47% δύο). Είναι πλέον μια μεγάλη μελέτη για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου, καθώς και για την εφαρμογή και αξιολόγηση πολιτικών σε σχέση με τους εμβολιασμούς. Τα δεδομένα για την αποτελεσματικότητα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Από τους πλήρως εμβολιασμένους μόνο 0,2% εμφανίζουν συμπτώματα - από τους 3.387.340

μόνο 4.711 βρέθηκαν θετικοί στον ιό και μόνο 907 εμφάνισαν συμπτώματα. Επίσης <3% των ασθενών που νοσούν βαριά από COVID-19 είχαν εμβολιαστεί πλήρως - από τους 6.095 ασθενείς με κορονοϊό που νοσηλεύτηκαν σε σοβαρή ή κρίσιμη κατάσταση από την έναρξη της εκστρατείας εμβολιασμού του Ισραήλ μόνο 175 είχαν λάβει τη δεύτερη δόση εμβολίου. Τελευταία δεδομένα δίνουν δείκτη R -μέσος αριθμός ατόμων που μολύνει ένας ασθενής με κορονοϊό-

στο 0,7, ο χαμηλότερος εδώ και μήνες, και δείκτη θετικότητας των τεστ στο 2%. Από τις 7 Μαρτίου πολλές από τις οικονομικές δραστηριότητες έχουν επιστρέψει - εστιατόρια, καφέ, μπαρ, σχολεία, συναυλίες, γυμναστήρια κ.λπ. Η είσοδος σε πολλές από τις δραστηριότητες αυτές επιτρέπεται μόνο στους κατόχους πράσινης κάρτας - αυτούς που έχουν ολοκληρώσει το σχήμα 2 δόσεων του εμβολιασμού ή που έχουν αναρρώσει από COVID-19.

υγεία & ζωή

17-18 Απριλίου 2021

Οι ασθενείς με καρκίνο την εποχή της πανδημίας Γράφει ο Κωνσταντίνος Νικ. Συρίγος καθηγητής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, διευθυντής του Τομέα Παθολογίας

διάγνωση και αντιμετώπιση των ασθενών με καρκίνο κατά τη διάρκεια της πανδημίας αποτελεί πρόκληση με πολλές παραμέτρους, όπως είναι η διαθεσιμότητα των υπηρεσιών υγείας, ο προγραμματισμός των θεραπειών και η αποφυγή νόσησης από τη λοίμωξη COVID-19. Οι θεραπευτικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται εξατομικευμένα για κάθε ασθενή, ανάλογα με την κακοήθεια από την οποία πάσχει, το στάδιο της νόσου και το είδος της αντινεοπλασματικής θεραπείας. Είναι πλέον γνωστό ότι η μεταδοτικότητα του ιού σε ασθενείς με καρκίνο είναι αντίστοιχη του γενικού πληθυσμού, όμως ο κίνδυνος για σοβαρή νόσηση και δυσμενή έκβαση είναι αυξημένος, ιδιαίτερα σε όσους έχουν ενεργό κακοήθεια, σε εκείνους που διαγνώσθηκαν εντός του τελευταίου έτους, σε ασθενείς με μεταστατική νόσο και σε ασθενείς με νόσο στον πνεύμονα ή αιματολογικές κακοήθειες. Ο στόχος της αντινεοπλασματικής αγωγής (ριζική ή παρηγορική) και το είδος της (χειρουργική, ακτινοθεραπεία, ανοσοθεραπεία, χημειοθεραπεία, στοχεύουσα θεραπεία, ορμονοθεραπεία) είναι καθοριστικά στον προγραμματισμό. Θεραπείες που αποσκοπούν στην ίαση πρέπει να είναι άμεσα

διαθέσιμες, χωρίς αναβολή. Οι λοιπές θεραπείες πρέπει να προγραμματίζονται με κύριο γνώμονα την ασφάλεια του ασθενούς και την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Συστήνεται οι ασθενείς να ακολουθούν τα προγραμματισμένα ραντεβού τους και να μην παραλείπουν τον τακτικό έλεγχο για την πορεία της νόσου τους, καθώς καθυστερημένες διαγνώσεις, αναβολές θεραπειών και ακυρώσεις εξετάσεων παρακολούθησης ή προσυμπτωματικού ελέγχου ενδέχεται να έχουν ολέθριες συνέπειες σε ατομικό επίπεδο. Σε επίπεδο κοινωνίας, η πανδημία αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση της θνησιμότητας τα επόμενα χρόνια, αν και δεν μπορεί εύκολα να προσδιοριστεί πόσο, γιατί το φαινόμενο θα εξελιχθεί σε βάθος χρόνου. Οι ογκολογικές κλινικές, ακολουθώντας διεθνείς και ελληνικές οδηγίες, προσάρμοσαν τον τρόπο λειτουργίας, την προσέλευση και ροή των ασθενών, ώστε να αποφεύγεται ο συνωστισμός, να γίνεται συστηματική χρήση ατομικών μέτρων προστασίας, να γίνεται συχνός έλεγχος για ανίχνευση του ιού και να απομονώνονται έγκαιρα όσοι ασθενείς ανευρίσκονται θετικοί. Με αξιοποίηση των εφαρμογών της τηλεϊατρικής, καθιερώθηκαν ιατρικές «επισκέψεις» εξ αποστάσεως, άυλη και τρίμηνη συνταγογράφη-

ση, ώστε οι ασθενείς να διαθέτουν επάρκεια αναγκαίων φαρμάκων, ιδιαίτερα όσων σχετίζονται με την ανακούφιση του πόνου, της δύσπνοιας και των σοβαρών επιπλοκών του καρκίνου ή της θεραπείας. Η πανδημία επηρέασε αρνητικά την ψυχική ισορροπία των ασθενών με καρκίνο, προκαλώντας ανησυχία σχετικά με την έκβαση του καρκίνου, τις επιπτώσεις από πιθανές αναβολές ή ακυρώσεις θεραπειών και τέλος, φόβο για πιθανή λοίμωξη COVID19. Τέτοια συμπτώματα πρέπει να αντιμετωπίζονται έγκαιρα από οργανωμένες δομές ψυχολογικής υποστήριξης, εντός των ογκολογικών τμημάτων. Η έναρξη των εμβολιασμών στις ευπαθείς ομάδες, συμπεριλαμβανομένων και των ασθενών με καρκίνο αποτελεί το μόνο βήμα για την αποτελεσματική έξοδο από την κρίση, που μαστίζει όλη την κοινωνία μας. Καθώς το σύστημα προγραμματισμού και ενημέρωσης του εμβολιασμού, δυστυχώς, δεν συνυπολογίζει το είδος και τις ημερομηνίες της θεραπείας, θα πρέπει οι καρκινοπαθείς να θέσουν τον εμβολιασμό ως πρώτη τους προτεραιότητα. Ακολούθως, σε συνεννόηση με τον ογκολόγο τους, πρέπει να επαναπρογραμματίσουν τις ημερομηνίες της θεραπείας τους και να λάβουν οδηγίες, ώστε ο εμβολιασμός να γίνει σε ημέρα

που το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στο εμβόλιο και να παράξει την αναμενόμενη ανοσία έναντι του ιού. Καθώς συχνά οι ίδιοι οι ασθενείς αυτοπεριορίζονται και από τον φόβο της έκθεσης και νόσησης από τον SARS-CoV2 ακυρώνουν τα ραντεβού τους, αναβάλλουν τις θεραπείες τους και αμελούν τον προγραμματισμένο έλεγχό τους αποτελεί ευθύνη της επιστημονικής κοινότητας να ενημερώσει σωστά ασθενείς και τους φροντιστές τους για τον πραγματικό κίνδυνο, τα αποτελεσματικά, αλλά όχι υπερβολικά, μέτρα προστασίας και τη σημασία του εμβολιασμού. Ο ασθενής πρέπει να συζητά με τον θεράποντα ογκολόγο του για το ποιες ιατρικές πράξεις μπορούν να αναβληθούν και ποιες όχι, ώστε να κατοχυρώνονται η ασφάλεια του ασθενούς και η αποτελεσματική έκβαση της πρωταρχικής νόσου, που είναι ο καρκίνος. Η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων, η ολιστική και χωρίς καθυστερήσεις αντιμετώπιση του ασθενούς και η προτεραιοποίηση των αναγκών του είναι ο μόνος τρόπος ώστε οι ασθενείς με καρκίνο να περάσουν την περίοδο της πανδημίας με τις λιγότερες δυνατές συνέπειες και να συνεχίσουν με επιτυχία τον αγώνα που δίνουν.

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

Ο κίνδυνος της θρόμβωσης Εμβόλιο για όλους O εμβολιασμός συνιστάται για όλους τους επιλέξιμους ενήλικες με όλα τα εγκεκριμένα διαθέσιμα εμβόλια. Το εμβόλιο COVID-19 χορηγείται ως ένεση στον άνω βραχίονα (ενδομυϊκά). Ατομα που λαμβάνουν από του στόματος αντιπηκτική αγωγή με DOACs (νταμπιγκατράνη, ριμπαροξαμπάνη και απιξαμπάνη) ή με αντιβιταμίνες Κ (ασενοκουμαρόλη, βαρφαρίνη) σε θεραπευτικό εύρος INR μπορούν να εμβολιαστούν. Ο εμβολιασμός προτείνεται να γίνει πριν από την επόμενη δόση αντιπηκτικού και όχι αμέσως μετά τη λήψη αυτού, ώστε η αντιπηκτική δράση του φαρμάκου να είναι η χαμηλότερη δυνατή, παρότι δεν αναμένονται σοβαρές επιδράσεις που σχετίζονται με την αντιπηκτική δράση των φαρμάκων. Παρατεταμένη πίεση (για τουλάχιστον 5 λεπτά) πρέπει να ασκηθεί στο σημείο της ένεσης για να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης μώλωπα. Οι ασθενείς που λαμβάνουν αντιβιταμίνες Κ και έχουν υπερθεραπευτικό INR θα πρέπει να περιμένουν μέχρι το INR να είναι <3,0.

νωρίζουμε πολύ καλά πλέον ότι η νόσος COVID-19 είναι μια πολυσυστηματική, δυνητικά σοβαρή και απειλητική για τη ζωή λοίμωξη, που προκαλείται από τον ιό SARS-CoV-2 και επιπλέκει τόσο άνοσους όσο και φλεγμονώδεις μηχανισμούς, με την απελευθέρωση κυτταροκινών, οδηγώντας σε ενεργοποίηση ενδοθηλιακών κυττάρων, ενεργοποίηση του συμπληρώματος και υπερπηκτική κατάσταση. Πολύ νωρίς από την έναρξη της πανδημίας διαπιστώθηκε ότι η σοβαρή νόσος COVID-19 εκτός από την προσβολή του αναπνευστικού συστήματος μπορεί να συνδυάζεται με υπερπηκτική κατάσταση που εκδηλώνεται κυρίως ως εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση, πνευμονική εμβολή ή και θρόμβωση των μικρών αγγείων. O SARS- CoV-2 προκαλεί ενεργοποίηση της πήξης, με κοινούς, αλλά και ειδικούς γι' αυτόν, μοναδικούς μηχανισμούς, αποτελώντας ιδανικό μοντέλο περιγραφής της «ανοσοθρόμβωσης». H μικροαγγειακή θρόμβωση στους πνεύμονες και σε άλλα όργανα καθώς και η πνευμονική εμβολή είναι κύριες αιτίες νοσηρότητας και θνητότητας στους ασθενείς με σοβαρή ή κρίσιμη COVID-19. Η COVID-19 είναι ένας μείζων παράγοντας κινδύνου για θρόμβωση που μπορεί να συμβεί σε ασθενείς που είτε νοσηλεύονται στο νοσοκομείο είτε δεν νοσηλεύονται, καθώς και μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο. Μία από τις πρώτες μελέτες από την Κίνα έδειξε ότι η συχνότητα των θρομβωτικών επιπλοκών σε ασθενείς ΜΕΘ φτάνει περίπου στο 30%, ενισχύοντας τις συστάσεις για τη χορήγηση κατάλληλης θρομβοπροφύλαξης σε όλους τους ασθενείς ΜΕΘ με COVID-19. Ακολουθούν πολλές μελέτες που αναφέρουν ποσοστά θρομβώσεων από 25% έως 69% σε ασθενείς με σοβαρή COVID-19, που σχετίζονται με κακή πρόγνωση, αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα. Συνολικά, σύμφωνα με τα δεδομένα που υπάρχουν σήμερα, 1 στους 5 ασθενείς που νοσηλεύονται στο νοσοκομείο θα αναπτύξει θρομβωτική επιπλοκή. Τα πιο χαρακτηριστικά εργαστηριακά ευρήματα αυτής της υπερπηκτικής κατάστασης είναι το αυξημένο ινωδογόνο και τα αυξημένα D-Dimers (προϊόντα διάσπασης του θρόμβου). Σε πιο σοβαρές μορφές της νόσου μπορεί να παρατηρηθεί και παράταση των χρόνων πήξης PΤ (χρόνος προθρομβίνης) και ΑΡΤΤ (χρόνος μερικής θρομβοπλαστίνης). Ετσι, τα αυξανόμενα κλινικά στοιχεία υπογράμμισαν τη σημασία της παρακολούθησης δεικτών πήξης σε τακτική βάση (π.χ. ανά 48ωρο) σε όλες τις περιπτώσεις COVID-19, οδηγώντας τη Διεθνή

Εταιρεία Θρόμβωσης Αιμόστασης (International Society on Thrombosis and Hemostasis, ISTH) στην έκδοση κατευθυντήριων οδηγιών για τη διαχείριση της πήξης στην COVID-19 ήδη από τον Μάρτιο 2020, που βασίζεται σε αυτούς τους δείκτες. Καθώς τα δεδομένα αυξάνονταν οι οδηγίες αναπροσαρμόζονται, ενώ πολλές άλλες επιστημονικές ενώσεις στις διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία, εκδίδουν κατευθυντήριες οδηγίες για την πρόγνωση του κινδύνου θρόμβωσης και τη χορήγηση φαρμακευτικής θρομβοπροφύλαξης στους ασθενείς με COVID-19. Ετσι, όλοι οι νοσηλευόμενοι ασθενείς με COVID-19 προφυλάσσονται με χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνη στις συνιστώμενες δόσεις σύμφωνα με το σωματικό βάρος και τη νεφρική λειτουργία, ενώ οι ασθενείς με COVID-19 που έχουν συμπτώματα και νοσηλεύονται στο σπίτι θα πρέπει να λαμβάνουν αντιπηκτική αγωγή εάν έχουν επιπλέον παράγοντες κινδύνου όπως ηλικία > 65 έτη, παχυσαρκία, σακχαρώδη διαβήτη, ιστορικό θρομβοεμβολικής νόσου, θρομβοφιλία (συγγενή ή επίκτητη).

Το εμβόλιο της εταιρείας AstraZeneca Αναφορικά με τον θόρυβο που έχει δημιουργηθεί σχετικά με την εμφάνιση πολύ μικρού αριθμού περιστατικών θρομβώσεων, κυρίως εγκεφαλικών φλεβών, σε συνδυασμό με θρομβοπενία, από το εμβόλιο της εταιρείας AstraZeneca, η ISTH καθώς και άλλοι επιστημονικοί οργανισμοί συνιστούν να συνεχιστούν οι εμβολιασμοί. Τα οφέλη από τον εμβολιασμό υπερτερούν σημαντικά των ενδεχόμενων επιπλοκών, ακόμη και για ασθενείς με ιστορικό θρομβωτικών επεισοδίων ή για εκείνους που λαμβά-

Tης ΕΛΙΣΆΒΕΤ ΓΡΟΥΖΉ*

Για την εμφάνιση πολύ μικρού αριθμού περιστατικών θρομβώσεων, κυρίως εγκεφαλικών φλεβών, σε συνδυασμό με θρομβοπενία, από το εμβόλιο της εταιρείας AstraZeneca, η ISTH καθώς και άλλοι επιστημονικοί οργανισμοί συνιστούν να συνεχιστούν οι εμβολιασμοί

νουν αντιπηκτικά φάρμακα. Προς το παρόν, δεν γνωρίζουμε εάν ο χρόνος εμφάνισης των θρομβωτικών επεισοδίων είναι συγκυριακός με τον εμβολιασμό ή εάν ο εμβολιασμός μπορεί σε σπάνιες περιπτώσεις να αυξήσει τον κίνδυνο θρόμβωσης. Είναι σημαντικό πάντως να αναφερθεί ότι στις κλινικές μελέτες που διεξήχθησαν δεν εντοπίστηκε αυξημένος κίνδυνος θρόμβωσης ή/και θρομβοπενίας. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ανακοίνωση από τον Καναδά που δημοσιεύθηκε μόλις ρίν λίγες ημέρες και που χαρακτηρίζει το σύνδρομο ως Επαγόμενη από Εμβόλιο Προθρομβωτική Αυτοάνοση Θρομβοπενία (VIPIT). Ο μηχανισμός ανάπτυξής του είναι παρόμοιος με τη θρομβοπενία που προκαλεί σπάνια η θεραπεία με ηπαρίνη (Heparin Induced Thrombocytopenia), γι’ αυτό και δεν φαίνεται μάλλον να υπάρχει αντένδειξη σε άτομα με θρομβοφιλία, ούτε φαίνεται να είναι συχνότερο το φαινόμενο σε άτομα με ιστορικό θρόμβωσης ή και θρομβοπενίας. Η κατάσταση αυτή ενδέχεται να σχετίζεται με το εμβόλιο σε συχνότητα μεταξύ 1:125.000 έως και 1:1.000.000, εμφανίζεται 4-20 ημέρες μετά τον εμβολιασμό, γι’ αυτό και συνιστάται εγρήγορση για την έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων. Ακόμη, συνιστάται παρακολούθηση των ασθενών βάσει διαγνωστικού και θεραπευτικού αλγόριθμου που προτείνεται και από τη Γερμανική Ομάδα. O Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) παρακολουθεί στενά τα νέα δεδομένα όταν προκύπτουν και προχωρά σε ανακοινώσεις. * Αιματολόγος, συντονίστρια διευθύντρια Ν.Υ. Αιμοδοσίας και υπεύθυνη Ιατρείου Διαταραχών Αιμόστασης, ΓΑΟΝΑ «Ο Αγιος Σάββας», πρόεδρος του Ιδρύματος της Ελληνικής Αιματολογικής Εταιρείας

ριν από περίπου 4 μήνες, το πρώτο εμβόλιο για την πρόληψη του COVID-19 έλαβε έγκριση επείγουσας χρήσης στις ΗΠΑ. Αυτή ήταν η αρχή για την εφαρμογή μιας τεράστιας εκστρατείας εμβολιασμού σε δεκάδες χώρες ανά τον κόσμο με στόχο τον έλεγχο αυτής της πανδημίας, η οποία μέσα σε λίγους μήνες άλλαξε την καθημερινότητα του κόσμου, όπως την ξέραμε, και στέρησε τη ζωή σε σχεδόν 3 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι σήμερα. Σήμερα, 4 μήνες μετά, έχει συγκεντρωθεί ένας τεράστιος όγκος δεδομένων που προκύπτουν τόσο από τις κλινικές δοκιμές που συνεχίζονται, αλλά πολύ περισσότερο από την εφαρμογή αυτού του εμβολίου στις εμβολιαστικές εκστρατείες των πολλών χωρών. Ας δούμε λοιπόν τι έχουμε μάθει το διάστημα αυτό μετά τη χορήγηση περισσότερων από 100.000.000 δόσεων σε διάφορες χώρες του κόσμου. Η πρώτιστη προϋπόθεση για την κλινική χρήση ενός νέου εμβολίου ή φαρμάκου είναι η ασφάλεια. Μετά τη χορήγηση εκατομμυρίων δόσεων έχει πλέον επιβεβαιωθεί ότι το εμβόλιο είναι καλά ανεκτό και δεν έχει προκύψει κανένας λόγος ανησυχίας σχετικά με την ασφάλειά του. Μάλιστα πρόσφατα, οι εταιρείες ανακοίνωσαν δεδομένα από τη παρακολούθηση των εθελοντών της κλινικής δοκιμής επί 6 μήνες, που δείχνουν ότι δεν έχει προκύψει κανένα ουσιαστικό θέμα σχετικά με την ασφάλεια του εμβολίου. Φυσικά το επόμενο κρίσιμο ζήτημα που αφορά την αξιολόγηση ενός νέου εμβολίου (ή φαρμάκου) είναι η αποτελεσματικότητά του. Τα δεδομένα που ανακοινώνονται πλέον από διάφορες χώρες του κόσμου είναι εξαιρετικά ενθαρρυντικά. Από τη μεγαλύτερη μελέτη που δημοσιεύτηκε πρόσφατα από το Ισραήλ, το εμβόλιο της συγκεκριμένης τεχνολογίας επιτυγχάνει επίπεδα αποτελεσματικότητας που είναι αντίστοιχα των κλινικών δοκιμών τόσο για την πρόληψη της μόλυνσης ή τη συμπτωματική νόσο, όσο και για τη σοβαρή νόσο και τον θάνατο. Αξίζει μάλιστα να αναφερθεί ότι σε μεταγενέστερη ανάλυση από το υπουργείο Υγείας του Ισραήλ φαίνεται η αποτελεσματικότητα του εμβολίου 14 ημέρες μετά τη δεύτερη δόση να υπερβαίνει το 98%! Με βάση δεδομένα που ανακοινώθηκαν πρόσφατα, αρχίζουν να συγκεντρώνονται απαντήσεις και για το πολύ κρίσιμο ερώτημα που αφορά τη διάρκεια της προστασίας που παρέχουν αυτά τα εμβόλια. Καθώς προκύπτει από τη μελέτη αυτών των δεδομένων φαίνεται ότι η αποτελεσματικότητα διατηρείται εξαιρετικά υψηλή για τουλάχιστον 6 μήνες μετά την ολοκλήρωση του εμβολιασμού με τις 2 δόσεις του εμβολίου, καθώς φτάνει στο 91,3% για τη συμπτωματική νόσο και στο 100% για τη σοβαρή νόσο. Το επόμενο πολύ σημαντικό ερώτημα αφορά τη δυνατότητα αυτών των εμβολίων να εμποδίσουν την ασυμπτωματική λοίμωξη και την πιθανότητα μετάδοσης του ιού από εμβολιασμένα άτομα. Τα δεδομένα που έχουν δημοσιευτεί μέχρι στιγμής είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρα. Σε μελέτη παρατήρησης στο Ισραήλ βρέθηκε ότι ο εμβολιασμός οδηγεί σε σημαντικά μειωμένο ιικό φορτίο στους εμβολιασμένους που έχουν θετικό test, μειώνοντας με αυτόν τον τρόπο και την πιθανότητα μετάδοσης του ιού. Επίσης, μια

ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ COVID-19 ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΡΟΦΉ ΣΤΉΝ ΚΑΝΟΝΙΚΟΤΉΤΑ:

H εμπειρία μετά από 4 μήνες εμβολιασμού με την τεχνολογία mRNA πρόσφατη μελέτη του αμερικανικού CDC σε εργαζόμενους στον χώρο της υγείας έδειξε ότι τα mRNA εμβόλια δεν προλαμβάνουν μόνο τη συμπτωματική νόσο, αλλά μειώνουν και τον κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό SARS-CoV-2, προστατεύοντας εμμέσως και τους ασθενείς που φροντίζουν. Οι παραλλαγές του ιού, καθώς φέρουν μεταλλάξεις στην πρωτεΐνη-ακίδα (S) που είναι το αντιγόνο που χρησιμοποιούν τα εμβόλια, δημιουργούν ιδιαίτερη ανησυχία για μια πιθανή απώλεια της αποτελεσματικότητας των υπαρχόντων εμβολίων στο ορατό μέλλον. Μέχρι στιγμής όλα τα δεδομένα δείχνουν ότι το συγκεκριμένο εμβόλιο είναι αποτελεσματικό έναντι των γνωστών μέχρι του παρόντος παραλλαγών του ιού. Το εμβόλιο είναι το ίδιο αποτελεσματικό στην πράξη για την παραλλαγή του Ηνωμένου Βασιλείου Β.1.117, που είναι η επικρατούσα αυτή τη στιγμή στη χώρα μας, και -από τα πρώτα δεδομένα που ανακοινώθηκαν από τη Ν. Αφρική και το Ισραήλ- και αφορούν το λεγόμενο «Αφρικανικό στέλεχος» Β.1.351 φαίνεται ότι ενδέχεται να υπάρχει μια μείωση της αποτελεσματικότητας του εμβολίου. Ομως είναι πολύ σημαντικό να επισημανθεί ότι ακόμα και αν προκύψει κάποια παραλλαγή που δεν θα καλύπτεται ικανοποιητικά, η τεχνολογία του mRNA παρέχει την ευελιξία να αναπτυχθεί μια προσαρμοσμένη έκδοση

του εμβολίου μέσα σε λίγες εβδομάδες. Οι εταιρείες έχουν ήδη ξεκινήσει κλινική δοκιμή για την αξιολόγηση της ασφάλειας και της ανοσογονικότητας μιας αναμνηστικής (τρίτης) δόσης. Πρόσφατα ανακοινώθηκαν πολύ θετικά αποτελέσματα από την κλινική μελέτη φάσης 3 σε 2.260 εφήβους ηλικίας 12-15 ετών. Η ασφάλεια του εμβολίου επιβεβαιώθηκε και σε αυτή την ηλικιακή ομάδα, ενώ η αποτελεσματικότητά του έφτασε το 100%. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης ανοίγουν τον δρόμο για την έγκριση του εμβολίου από τις αρμόδιες αρχές, ακόμη και γι’ αυτές τις ηλικίες με συνέπεια οι μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου να μπορέσουν να επιστρέψουν με ασφάλεια στις τάξεις, τη νέα σχολική χρονιά. Σε εξέλιξη βρίσκεται και άλλη κλινική δοκιμή που εστιάζεται σε μικρότερες ηλικίες, από 6 μηνών έως 11 ετών. Παράλληλα, στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ έχουν ήδη εμβολιαστεί χιλιάδες έγκυοι, χωρίς να υπάρχουν ανησυχίες σχετικές με την ασφάλεια του εμβολιασμού, ε νώ τα αντισώμ α τ α των εμβολιασμέ νων εγκύων με mRNA εμβόλια εντοπίζον ται σ τον π λακούν τα και το μητρικό γάλα, προστατεύοντας και το νεογνό. Είναι εύλογο το ενδιαφέρον για την πρόσθετη επιβεβαίωση της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του εμβολίου στην κύηση, η οποία αναμένεται να προκύψει από την κλινική δοκιμή που βρίσκεται σε εξέλιξη και περιλαμβάνει 4.000 εγκύους. Πριν από ένα χρόνο περί-

που, η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα ξεκινούσε μια γιγαντιαία αλλά και αγωνιώδης προσπάθεια για την ανάπτυξη ενός εμβολίου κατά του ιού της πανδημίας COVID-19. Η ανάπτυξη ενός ασφαλούς εμβολίου με αποτελεσματικότητα που να φτάνει το 60% τέθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως ο αναγκαίος επιθυμητός στόχος. Τα αποτελέσματα που καταγράφονται επί του παρόντος υπερβαίνουν κατά πολύ αυτές τις προσδοκίες και ανοίγουν διάπλατα ένα παράθυρο αισιοδοξίας ότι αυτή η περιπέτεια θα φθάσει σύντομα στο τέλος της. Είναι ευχή όλων να υπάρξουν αντίστοιχα δεδομένα και για τα υπόλοιπα εμβόλια που στοχεύουν στην πρόληψη της πανδημίας COVID-19, επιτρέποντας την παγκόσμια εμβολιαστική προσπάθεια να προχωρήσει με ακόμα ταχύτερους ρυθμούς. Κιουμής Ιωάννης Καθηγητής Πνευμονολογίας και Λοιμωξιολογίας, Υπεύθυνος Μονάδας Αναπνευστικών Λοιμώξεων και Κυστικής Ινωσης, Γ.Ν.Θ. «Γ. Παπανικολάου»

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

Ανεπιθύμητες ενέργειες

COVID-19 ● ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟΣ & ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗ, ΘΗΛΑΣΜΟΣ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΕΓΚΥΜΟΣΥΝΗΣ

Δεν εγκυμονεί κινδύνους ατά την εγκυμοσύνη στο σώμα μιας γυναίκας συμβαίνουν πολλές και μεγάλες αλλαγές. Πολλές από αυτές τις φυσιολογικές αλλαγές αποτελούν παράγοντες που τοποθετούν τις εγκύους στις ομάδες υψηλού κινδύνου για βαριά νόσηση από COVID-19 (Αμερικανικό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων, CDC). Στην ανάπτυξη των εμβολίων οι έγκυες δεν συμπεριλήφθηκαν στις έρευνες για προφανείς νομικούς λόγους. Από εκεί και πέρα η χορήγηση ενός εμβολίου (όπως και ενός φαρμάκου) κατά την εγκυμοσύνη είναι κύρια ευθύνη του γιατρού, ο οποίος ζυγίζει τα πιθανά οφέλη και τους πιθανούς κινδύνους γνωρίζοντας το ιστορικό κάθε γυναίκας. Επιπλέον χρειάζεται τη συγκατάθεση και της ίδιας της μέλλουσας μητέρας για τη λήψη εμβολίου (ή φαρμακευτικής αγωγής) ειδικότερα στα πρώτα χρόνια χρήσης του και μέχρι να εξαχθούν ασφαλή συμπεράσματα. Τα διαθέσιμα μέχρι σήμερα δεδομένα για τον εμβολιασμό κατά COVID-19 είναι πολύ καθησυχαστικά όσον αφορά την ασφάλεια των εμβολίων που έχουν μέχρι τώρα εγκριθεί για χορήγηση.

Βασιζόμενοι λοιπόν στην τεχνολογία με την οποία παράγονται, στον τρόπο με τον οποίο δρουν στο σώμα και στη φυσιολογία της εγκυμοσύνης, οι επιστήμονες επισημαίνουν πως η χορήγησή τους είναι ασφαλής και δεν υπάρχουν εμφανείς κίνδυνοι που να εγείρουν προβληματισμούς. Μέχρι σήμερα χιλιάδες έγκυες έχουν ήδη εμβολιαστεί από δική τους επιλογή (περίπου 30.000 στις ΗΠΑ και 60.000 στο Ισραήλ), ενώ οι ίδιες οι εταιρείες και οι οργανισμοί έχουν ξεκινήσει και πιο ελεγχόμενες μελέτες για τη χορήγηση των εμβολίων στην περίοδο της εγκυμοσύνης.

ματίσουν ή ήδη προσπαθούν για εγκυμοσύνη.

Οι μέλλουσες μητέρες

Toυ ΓΙΏΡΓΟY ΦΑΡΜΑΚΙΔΗ*

Χωρίς ανησυχία

Οι θηλάζουσες Δεν υπάρχει κανένας προβληματισμός για τον εμβολιασμό των γυναικών που θηλάζουν. Αντιθέτως, ο εμβολιασμός των θηλαζουσών γυναικών θα μπορούσε να παρέχει προστασία και στα παιδιά που θηλάζουν λόγω των ειδικών αντισωμάτων (IgA) που ανιχνεύονται στο μητρικό γάλα. Η σύσταση για εμβολιασμό είναι ισχυρή για τον ενήλικο πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων και των γυναικών που προγραμ-

Κάποιες έρευνες που υποστήριζαν πως τα εμβόλια για την COVID-19 σχετίζονται με την υπογονιμότητα έχουν διαψευστεί επιστημονικά. Δεν υπάρχει κάποιος προβληματισμός για τον αποκλεισμό αυτών των γυναικών από τον εμβολιασμό. Αν μία γυναίκα μείνει έγκυος μετά την πρώτη δόση ενός εμβολίου που απαιτεί δύο δόσεις, συστήνεται να πραγματοποιήσει και τη δεύτερη δόση ώστε να επιτευχθεί η επιθυμητή ανοσία.

Μέχρι σήμερα χιλιάδες έγκυες έχουν ήδη εμβολιαστεί

Από τα παραπάνω δεδομένα συμπεραίνουμε ότι τα εμβόλια κατά COVID-19 δεν προκαλούν ανησυχία όσον αφορά την ασφάλειά τους. Δυστυχώς στην Ελλάδα ο εμβολιασμός απαγορεύεται στις έγκυες, ενώ συστήνεται αναβολή της εγκυμοσύνης για τρεις μήνες στις γυναίκες που εμβολιάζονται, θέματα που πρέπει να επανεξεταστούν άμεσα. * MD PhD, καθηγητής Εμβρυομητρικής και Μαιευτικής Γυναικολογίας, Πανεπιστήμιο Stony Brook, Nέα Υόρκη, HΠΑ

ΟΙ ΠΟΛΎ ΣΎΧΝΈΣ ανεπιθύμητες ενέργειες που εμφανίζονται μετά τη χορήγηση του εμβολίου για την COVID-19 μοιάζουν με τα συμπτώματα της γρίπης και δεν είναι καθόλου ανησυχητικά. Τα συμπτώματα είναι η φυσιολογική απάντηση του οργανισμού, ώστε να ξεκινήσει η παραγωγή των αντισωμάτων. Σε περίπτωση εμφάνισης πυρετού μπορεί να χορηγηθεί με ασφάλεια παρακεταμόλη ή ιβουπροφαίνη που είναι συμβατές με την εγκυμοσύνη και τον θηλασμό και δεν χρειάζονται ιατρική συνταγή. Επηρεάζουν τα εμβόλια τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού; Τα εμβόλια που έχουν μέχρι στιγμής εγκριθεί λειτουργούν με πολύ διαφορετικούς τρόπους στο σώμα. Είναι σημαντικό να τονίσουμε όμως: ● Κανένα εμβόλιο δεν περιέχει ζωντανό τον ιό και έτσι κανένα εμβόλιο δεν μπορεί να μας προκαλέσει νόσο COVID-19. ● Κανένα εμβόλιο δεν μπορεί να επηρεάσει το DNA μας. Συγκεκριμένα το mRNA δεν μπορεί να εισέλθει στον πυρήνα του κυττάρου όπου βρίσκεται το DNA μας και επομένως δεν δύναται να επιδράσει σε αυτό. Εξαφανίζεται από τον οργανισμό μερικές ώρες μετά τον εμβολιασμό και αφού ενεργοποιήσει την παραγωγή των αντισωμάτων. ● Δεν υπάρχουν δεδομένα που να αποδεικνύουν πως τα εμβόλια για την COVID-19 μπορεί να προκαλέσουν υπογονιμότητα. Ο εμβολιασμός συστήνεται ανεπιφύλακτα στις γυναίκες που προγραμματίζουν εγκυμοσύνη. Συμπερασματικά το ισοζύγιο κινδύνου-οφέλους για τον εμβολιασμό των εγκύων κλίνει σαφώς υπέρ του δεύτερου. Δεν πρέπει οι έγκυες να αποκλειστούν από το πρόγραμμα εμβολιασμού, αλλά αντιθέτως να συμπεριληφθούν στον εμβολιασμό των ευπαθών ομάδων. Ακόμα, σε περίπτωση που το υπό συζήτηση πιστοποιητικό εμβολιασμού υιοθετηθεί, τότε οι έγκυες θα αποκλειστούν από πολλές κοινωνικές δραστηριότητες. Δεν χρειάζεται ο κορονοϊός να αποτελέσει ακόμα έναν ανασταλτικό παράγοντα, μαζί με τον οικονομικό, για τον προγραμματισμό μιας εγκυμοσύνης.

ια την DEMO επιτυχημένη επιχειρηματικότητα δεν αποτελεί μόνο η πρόοδος της εταιρείας και η επίτευξη θετικών οικονομικών αποτελεσμάτων, αλλά και η κοινωνική υπευθυνότητα και η βιώσιμη ανάπτυξη. Mε το πρόγραμμα «Είναι Ευθύνη ΜΑΣ», η εταιρεία αναλαμβάνει πρωτοβουλίες που στηρίζουν τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, προμηθεύοντας δωρεάν με φάρμακα, υλικά και μηχανήματα αποκεντρωμένα ιατρεία νησιών, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, κοινωνικά φαρμακεία και άλλα. Η εταιρεία ανακυκλώνει εντυπωσιακές ποσότητες πλαστικού και χαρτιού, ενώ διαχειρίζεται με δικά της μέσα τη συλλογή των στερεών αποβλήτων της και τα μεταφέρει προς καταστροφή. Η DEMO διασφαλίζει την τήρηση των διαδικασιών σωστής διαχείρισης για τα κτίρια των εγκαταστάσεων και την καταγραφή των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, εξοικονομώντας παράλληλα ενέργεια από σύγχρονα συστήματα φωτισμού. Πρόσφατα πιστοποιήθηκε και με το ISO 14001:2015 για το Σύστημα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης καθώς και με το ISO 45001:2018 για το Σύστημα Υγείας και Ασφάλειας στην Εργασία. Τέλος, υποστηρίζει 3 αθλητές, στα ευρωπαϊκά και παγκόσμια πρωταθλήματα αλπικού σκι, ξιφασκίας και ιστιοπλοΐας.

DEMO

«Είναι Ευθύνη ΜΑΣ»

ΠΑΝΔΗΜΙΑ COVID-19: Με το βλέμμα στα παγκόσμια γεγονότα και στην κοινωνία Στη δύσκολη χρονιά του 2020 η πανδημία Covid-19 ήταν αυτή που όρισε τις ανάγκες και τους χρόνους της ανταπόκρισης της DEMO, με το κύριο μέρος του ετήσιου προγράμματος της εταιρείας να αλλάζει και να προσαρμόζεται ώστε να καλύψει τις ανάγκες που προέκυψαν σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο.

ΔΡΑΣΕΙΣ DEMO ■ ΕΣΥ Δώρισε 60 monitors μέτρησης ζωτικών λειτουργιών για τον εξοπλισμό των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας των νοσοκομείων του ΕΣΥ, αξίας 260.000€, τα οποία και παρέδωσε στα νοσοκομεία αναφοράς COVID-19. Επίσης ως μέλος της ΠΕΦ ήταν μία από τις εταιρείες που πρωτοστάτησε στη δωρεά 40 κλινών ΜΕΘ υψηλής τεχνολογίας προς το ΕΣΥ. ■ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ Ελαβε και συνεχίζει να λαμβάνει όλα τα μέτρα προστασίας που έχει υποδείξει η πολιτεία για την ασφάλεια των εργαζομένων της, ενώ προχώρησε και πέρα από αυτά. Εφάρμοσε και εφαρμόζει τη μέθοδο της τηλεργασίας όπου είναι εφικτό, άλλαξε τη ροή προσέλευσης στην εργασία αυξάνοντας τα δρομολόγια των πούλμαν που νοικιάζει για τη

Ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο ευρώ η υποστήριξη της DEMO σε πολιτεία, ΜΚΟ και εργαζόμενους

■ ΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΜΚΟ Υποστήριξε με δωρεάν σκευάσματα, μάσκες, αναλώσιμα, ιατρικά μηχανήματα, υλικά θέρμανσης αλλά και με laptops και tablets με σκοπό την τηλεκπαίδευση 14 διεθνείς και ελληνικούς οργανισμούς, Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, φυλακές, την τοπική κοινωνία και την Αρχιεπισκοπή. Οι ενέργειες στήριξης ξεπέρασαν τα 100.000 ευρώ.

● ΕΚΡΗΞΗ ΣΤΟΝ ΛΙΒΑΝΟ μετακίνηση του προσωπικού ώστε να αποφεύγεται ο συνωστισμός. Μοίρασε χιλιάδες μάσκες στους εργαζόμενους, δημιούργησε «σταθμούς» για την παροχή αντισηπτικών, σημάνσεις με οδηγίες, χώρους με plexi glass σε γραφεία και smoking/lunch areas σε εξωτερικούς χώρους (κιόσκια). Επίσης με την επιστροφή των εργαζομένων από τις διακοπές στο τέλος Αυγούστου και στις αρχές της νέας χρονιάς του 2021 διενήργησε δωρεάν ελέγχους σε όλους τους εργαζόμενους ενώ Covid tests είχαν τη δυνατότητα να κάνουν και τα μέλη της οικογένειάς τους σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές. Το κόστος των αναλωσίμων, των tests, των μετακινήσεων αλλά και των χωροταξικών αλλαγών ξεπέρασε το 2020 το ποσό των 250.000 €.

Ανταποκρίθηκε άμεσα, μετά τη φονική έκρηξη στη Βηρυτό του Λιβάνου, στο αίτημα του ΙΦΕΤ στέλνοντας στις 17 Αυγούστου στην Υπηρεσία Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας φαρμακευτικό νοσοκομειακό υλικό, συνολικής αξίας 460.000 € με προορισμό τον Λίβανο. Η φονική διπλή έκρηξη σημειώθηκε στις 4 Αυγούστου, στην «Αποθήκη 12» του λιμένα της Βηρυτού και προήλθε από 2.750 τόνους νιτρικής αμμωνίας. Περισσότεροι από 190 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 6.700 τραυματίστηκαν, ενώ και οι ζημιές υπολογίστηκαν σε δισεκατομμύρια ευρώ. Οι ανάγκες των κατοίκων και του νοσηλευτικού προσωπικού της Βηρυτού ήταν μεγάλες, καθώς περισσότερα από τα μισά νοσοκομεία της πόλης καταστράφηκαν.

Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία ΔΗΛΩΣΗ Δ. ΔΕΜΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΥΠΟΥ ΤΗΣ ΠΕΦ Η Ελληνική Φαρμακοβιομηχανία αποτελεί στρατηγικό κλάδο ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας, καθώς οι επενδύσεις ύψους 600 εκατ. € που σχεδιάζονται έχουν μοναδική πολλαπλασιαστική αξία για την ελληνική οικονομία, τα δημόσια έσοδα, το ΑΕΠ και οδηγούν στη δημιουργία 2.000 θέσεων εργασίας, τονίστηκε πρόσφατα σε διαδικτυακή συνέντευξη Τύπου της Πανελλήνιας Ενωσης Φαρμακοβιομηχανίας (ΠΕΦ). Ο συμψηφισμός του clawback με επενδύσεις μόνο για το β΄ εξάμηνο του 2019 οδήγησε σε 36 νέες επενδύσεις ύψους 80 εκατ.€. Η παροχή κινήτρων στη βιομηχανία φαρμάκου συμβαδίζει με τη νέα Ευρωπαϊκή Φαρμακευτική Στρατηγική που στοχεύει στην εξασφάλιση επάρκειας φαρμάκων στην ευρωπαϊκή αγορά μέσω της άρσης των περιοριστικών πολιτικών της τελευταίας δεκαετίας και της επιστροφής της παραγωγής φαρμάκων στην

Ευρώπη. Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση των επενδύσεων είναι και η αξιοποίηση των χρηματοδοτικών ευκαιριών του Ταμείου Ανάκαμψης. «Tα τελευταία δέκα χρόνια το clawback αγγίζει τα 5,3 δισ. €, οδηγώντας σε αφαίμαξη των ελληνικών φαρμακοβιομηχανιών», κατέδειξε ο αντιπρόεδρος της ΠΕΦ, Δημήτρης Δέμος, προσθέτοντας ότι «αυτά τα χρήματα θα μπορούσαν να διοχετευθούν σε επενδυτικά προγράμματα με μοναδική πολλαπλασιαστική αξία για την ελληνική οικονομία και κοινωνία. Η χώρα μας διαθέτει ισχυρή παραγωγική βάση και δεν αποβιομηχανοποιήθηκε σε τέτοιο βαθμό παρά τις πολιτικές δημοσιονομικού περιορισμού που εφαρμόστηκαν. Με την ολοκλήρωση των επενδύσεων στον κλάδο, σε πολύ λίγα χρόνια δεν θα υπάρχει φάρμακο που δεν θα παράγεται στην Ελλάδα».

DEMO: Ελληνικά φάρμακα με παγκόσμια εμβέλεια www.demo.gr Ποια είναι η DEMO; Με τέσσερις υπερσύγχρονες παραγωγικές μονάδες έκτασης 57.000 τ.μ., υψηλής τεχνολογίας αποθηκευτικές εγκαταστάσεις σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και προσωπικό 970 ατόμων η DEMO είναι μία από τις κορυφαίες φαρμακευτικές εταιρείες στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης. Η εταιρεία δραστηριοποιείται με δικά της προϊόντα σε 85 χώρες παγκοσμίως, στην Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική, τη Μέση Ανατολή, τη Νότια Αμερική και την Ωκεανία. Το πρόγραμμα Υπευθυνότητας της DEMO βασίζεται σε 4 πυλώνες: Περιβάλλον, Υπεύθυνο Marketing, Εργαζόμενοι και Κοινωνία με επίκεντρο τα παιδιά και τις ευπαθείς ομάδες. Το επενδυτικό πλάνο της DEMO 2021-2026 ● Επέκταση και εκσυγχρονισμός των εγκαταστάσεών της στο Κρυονέρι με σκοπό την αύξηση της παραγωγής ● Τέσσερα νέα εργοστάσια παραγωγής νέων φαρμακευτικών προϊόντων και πρώτων υλών φαρμάκων στην Τρίπολη ● Ενα νέο κέντρο έρευνας & ανάπτυξης χημικών μορίων στη Θεσσαλονίκη ● Ενα νέο κέντρο βιοτεχνολογίας στην Αθήνα

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

Ο μαστός στην εποχή της πανδημίας ε αυτούς τους αβέβαιους καιρούς που ζούμε, προβληματιζόμασ τε τι θα πρέπει να κάνουμε ώστε να μείνουνε υγιείς και να προστατευθούμε από τον COVID-19 (κορονοϊό). Στο μυαλό των περισσοτέρων από εμάς τριγυρίζουν οι ίδιες ερωτήσεις: Ποια είναι τα συμπτώματα του κορονοϊού; Ποιος κινδυνεύει περισσότερο να κολλήσει; Οσοι νοσούν από καρκίνο του μαστού ή άλλα είδη καρκίνου έχουν επιπλέον ανησυχία, αφού έχουν την επιπρόσθετη έγνοια σχετικά με το ανοσοποιητικό τους, καθώς και το πόσο ασφαλής είναι η συνεχιζόμενη θεραπεία τους. Παράλληλα η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα προβληματίζεται για τις ορατές επιπτώσεις που πρόκειται να επιφέρει η πανδημία λόγω της καθυστερημένης διάγνωσης των συχνότερων καρκίνων εξαιτίας αναβολής του προγραμματισμένου προληπτικού ελέγχου και της αναμενόμενης αύξησης της συχνότητας αυτών σε πιο προχωρημένο στάδιο κατά το επόμενο χρονικό διάστημα. Ανάμεσα σε αυτές τις κακοήθειες συγκαταλέγονται ο καρκίνος του μαστού, του εντέρου, του πνεύμονα, του παγκρέατος, του οισοφάγου και του στομάχου. Ταυτόχρονα, στις αρχές του χρόνου, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε ότι ο καρκίνος του μαστού αποτελεί τον συχνότερο καρκίνο του γυναικείου πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι 1 στις 9 γυναίκες θα νοσήσει στη διάρκεια της ζωής της, ενώ η πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου αυξάνει με την πάροδο της ηλικίας, δηλαδή καθώς μεγαλώνει μια γυναίκα.

Σ Tης δρος ΑΘΗΝΑΣ ΒΟΎΡΤΣΗ*

Εάν δεν έχει καθυστερήσει υπερβολικά ο ετήσιος προληπτικός σας έλεγχος, εξετάστε το ενδεχόμενο να προγραμματίσετε τις εξετάσεις είτε πριν από την πρώτη δόση εμβολιασμού ή 4-6 εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου

Πώς η πανδημία του COVID-19 έχει επηρεάσει την πρόληψη και την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού; Στην αρχή της πανδημίας, τα νοσοκομεία και τα διαγνωστικά εργαστήρια έκλεισαν λόγω του κορονοϊού και πολλές γυναίκες ανέβαλαν ή ακύρωσαν τις προγραμματισμένες μαστογραφίες τους. Στη συνέχεια στο διάστημα ανάμεσα στην καραντίνα και μετά από την επανεκκίνηση της χώρας υπάρχει δυσκολία να εξυπηρετηθούν άμεσα, ενώ έχει μειωθεί και ο αριθμός των εξετάσεων που γίνονται καθημερινά προκειμένου να τηρηθούν οι αποστάσεις, αλλά και για να υπάρχει ο απαιτούμενος χρόνος ώστε να γίνει απολύμανση στους χώρους και στα μηχανήματα. Επίσης, μεγαλύτερη αγωνία περνούν οι γυναίκες που διαγνώστηκαν με καρκίνο μαστού κατά την περίοδο αυτή, καθώς εκτός από τη γενικότερη αναστάτωση

που επέφερε η πανδημία είχαν να φροντίσουν και για τις θεραπευτικές επιλογές και την ορθή αντιμετώπιση της νόσου που εμφάνισαν. Τι γίνεται με τη μαστογραφία και τις άλλες εξετάσεις ρουτίνας; Μετά τα πρώτα περιοριστικά μέτρα και την 1η καραντίνα, όλες οι υγειονομικές μονάδες της χώρας τροποποίησαν τους χώρους αναμονής, τις διαδικασίες των ραντεβού, τις υπηρεσίες καθαριότητας και πολλά άλλα, ώστε να μπορούν να πραγματοποιούνται οι διαγνωστικές εξετάσεις με απόλυτη ασφάλεια. Εάν παρ' όλα αυτά συνεχίζετε να ανησυχείτε, φροντίστε να κλείσετε ραντεβού νωρίς το πρωί, ώστε να εκμηδενίσετε τον χρόνο αναμονής. Και αν η μαστογραφία σας αναβλήθηκε, τηλεφωνήστε για να την επαναπρογραμματίσετε το συντομότερο. Τι πρέπει να γνωρίζουμε σχετικά με τον εμβολιασμό κατά του COVID-19 και την εμφάνιση διογκωμένων λεμφαδένων στη μασχάλη; Καθώς οι εθνικές προσπάθειες εμβολιασμού βρίσκονται σε εξέλιξη, οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί στο εμβόλιο του COVID-19 ενδέχεται να παρουσιάσουν στην ψηλάφηση μασχαλιαία αδενοπάθεια ή να εντοπιστεί σε μαστογραφία ρουτίνας ή υπερηχογράφημα διόγκωση των λεμφαδένων της μασχάλης. Αυτό δεν πρέπει να μας ανησυχεί και να θυμίσω ότι όλα τα εμβόλια μπορεί να οδηγήσουν σε προσωρινό πρήξιμο των λεμφαδένων, κάτι που μπορεί να αποτελεί ένδειξη ότι το σώμα μας παράγει αντισώματα και έχει άμεση απόκριση στο εμβόλιο. Ωστόσο, θα συμβούλευα τις γυναίκες που έχουν χειρουργηθεί με καρκίνο του μαστού να επιλέγουν να κάνουν γενικότερα τα εμβόλιά τους στο αντίθετο άνω άκρο. Ποια περίοδος είναι πιο κατάλληλη να κάνω τη μαστογραφία μου σε σχέση με τον εμβολιασμό κατά του COVID-19; Σύμφωνα με τις πρόσφατες οδηγίες της Ακτινολογικής Εταιρείας Μαστού των ΗΠΑ, εάν δεν έχει καθυστερήσει υπερβολικά ο ετήσιος προληπτικός σας έλεγχος, εξετάστε το ενδεχόμενο να προγραμματίσετε τις εξετάσεις είτε πριν από την πρώτη δόση εμβολιασμού ή 4-6 εβδομάδες μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου. Υπάρχουν πληροφορίες εάν στις ασθενείς που έχουν νοσήσει με καρκίνο μαστού επιβαρύνεται επιπλέον η υγεία τους εάν εμφανίσουν κορονοϊό;

Οι πληροφορίες που έχουμε είναι ότι οι γυναίκες που έχουν νοσήσει και θεραπευτεί από καρκίνο μαστού δεν είναι πιο ευπαθείς στον ιό. Αυτό προκύπτει από μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο ιατρικό περιοδικό Lancet τo 2020 όπου διαπιστώθηκε ότι οι γυναίκες με καρκίνο μαστού και COVID-19 δεν εμφανίζουν πιο συχνά σοβαρότερες επιπλοκές από τον κορονοϊό, εκτός και εάν συνυπάρχει υποκείμενο νόσημα, όπως διαβήτης, νεφρική ανεπάρκεια, καρδιακά νοσήματα ή άλλα προβλήματα υγείας. Διατρέχω μεγαλύτερο κίνδυνο να κολλήσω κορονοϊό επειδή είμαι σε θεραπεία; Ασθενείς που έχουν πρόσφατα διαγνωστεί με καρκίνο μασ τού και βρίσκονται κατά τη διάρκεια χημειοθεραπευτικής αγωγής εμφανίζουν μείωση της άμυνας του ανοσοποιητικού συστήματος και ο οργανισμός τους είναι πιο ευπαθής στον κορονοϊό. Συνεπώς όσες γυναίκες βρίσκον ται σε θεραπεία πρέπει να επιδεικνύουν επιπλέον προσοχή και να σ υμβουλεύον ται τον γιατρό τους σχετικά με επιπλέον προφυλάξεις τις οποίες μπορούν να ακολουθήσουν. Κ λ είνον τας με τ ην ευχή ότι οι σοβαρές επιπτώσεις της πανδημίας στον χώρο της υγείας θα εξομαλυνθούν τη χρονιά που διανύουμε θα πρέπει να συνεχίσουμε να επιδεικνύουμε υπομονή, πειθαρχία και θετικότητα, σ τοιχεία τα οποία αποτελούν βασικό συστατικό για τη διατήρηση της ψυχραιμίας μας στη νέα πραγματικότητα και βεβαίως να συνεχίζουμε τους προληπτικούς μας ελέγχους και να φροντίζουμε για την υγεία μας. * Ιατρός-ακτινοδιαγνώστρια μαστού (www.mammography.gr), ιδρυτική πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Απεικόνισης Μαστού, ευρωπαϊκή σύνδεσμος και μέλος της επιστημονικής επιτροπής του DenseBreast-Info.org

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

COVID-19 ΚΑI KAΡΔΙΑ

Στην καρδιά της πανδημίας ε ταξύ των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων με λοίμωξη από τον SARS-CoV-2 υπήρξαν ασθενείς που εμφάνισαν ως αρχικά συμπτώματα αίσθημα παλμών, θωρακική δυσφορία παρά συμπτώματα εκ του αναπνευστικού όπως πυρετός και βήχας. Φαίνεται ότι σε ασθενείς με νόσο Covid-19 η επίπτωση των καρδιαγγειακών συμπτωμάτων είναι υψηλή και οφείλεται στη συστηματική φλεγμονώδη απάντηση καθώς και σε διαταραχές του ανοσολογικού συστήματος που εμφανίζονται με την πρόοδο της νόσου. Ανάμεσα στους ασθενείς με MERS-CoV λοίμωξη και σοβαρά συμπτώματα, το 50% έπασχαν από αρτηριακή υπέρταση και διαβήτη και το 30% από καρδιακή νόσο, ενώ πιθανότερο να νοσήσουν από τον SARS-CoV-2 είναι οι ηλικιωμένοι με συνοδούς συννοσηρότητες, ιδιαίτερα εκείνοι με υπέρταση, διαβήτη και στεφανιαία νόσο. Επιπλέον, οι ασθενείς με υποκείμενη καρδιαγγειακή νόσο είναι πιθανότερο να εμφανίσουν σοβαρότερα συμπτώματα σε περίπτωση νόσησης από τον SARS-CoV-2. Επομένως οι καρδιαγγειακοί ασθενείς αποτελούν ικανό μέρισμα του συνόλου των θανάτων από Covid-19. Ο κορονοϊός SARS-CoV2, πέραν των άλλων, σχετίζεται άμεσα με τη δημιουργία θρομβώσεων μέσα από τη διάχυτη φλεγμονή του ενδοθηλίου που προκαλεί. Ο ιός SARS-CoV 2 όπως και ο ιός της γρίπης εισέρχονται σε συμβάματα που αφορούν μηχανισμούς φλεβοθρόμβωσης. Οι παρατηρήσεις των τελευταίων μηνών έχουν καταδείξει τη σημασία της προφύλαξης και της θεραπείας των ασθενών με λοίμωξη Covid-19, λαμβάνοντας υπόψη θρομβωτικά επεισόδια τα οποία παρουσιάζουν κατά τη διάρκεια της νόσησης. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η κατηγοριοποίηση των ασθενών που θα τύχουν παρέμβασης με αντιπηκτική αγωγή, γιατί η παρέμβαση αυτή, όπως έχει φανεί σε μελέτες, αφορά κυρίως τους νοσηλευόμενους ασθενείς. Η λοίμωξη από τον SARS-COV2 προκαλεί από μικροθρόμβους στα μικρά αγγεία των πνευμόνων μέχρι φλεβοθρομβώσεις στα κάτω άκρα και αρκετές φορές μάς ανησυχεί ακόμα λόγω άμεσης προσβολής του καρδιακού μυός με μυοκαρδίτιδα και κλινική εικόνα που προσομοιάζει με έμφραγμα αλλά με

Μ Toυ ΔΗΜΗΤΡΗ ΡΊΧΤΕΡ*

Η φλεβική θρόμβωση είναι γενικά η κύρια αιτία αναπηρίας καθώς και πρόωρων θανάτων στους νοσηλευόμενους ασθενείς, ενώ εμφανίζεται επίσης συχνά στους ασθενείς με καρκίνο και αποτελεί τη 2η αιτία θανάτων στους ασθενείς αυτούς που παρατηρείται στον γενικό πληθυσμό

απόλυτα φυσιολογικά αγγεία. Για τους καρδιολόγους η θρόμβωση είναι πάντα συνδεδεμένη με το έμφραγμα, την πιο απειλητική για τη ζωή θρομβωτική επιπλοκή μαζί με το εγκεφαλικό επεισόδιο. Προσπαθούμε οι ασθενείς μας να ρυθμίσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τους παράγοντες κινδύνου τους, ώστε να μη φτάσουμε σε μια τέτοια στιγμή. Η όσο το δυνατόν καλύτερη ρύθμιση των παραγόντων κινδύνου για στεφανιαία νόσο και η απώλεια βάρους μπορούν να μας βοηθήσουν να θωρακίσουμε καλύτερα τον οργανισμό μας απέναντι σε αυτόν τον πανούργο νέο εχθρό της υγείας μας. Οπως δείχνουν τα στατιστικά που έρχονται σταδιακά μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας, είχαμε σε πολλές χώρες και πόλεις (ειδικά στη Νέα Υόρκη) σημαντική αύξηση των αιφνίδιων θανάτων κατ’ οίκον την εποχή του λοκντάουν, πιθανότατα επειδή δεν ζήτησαν ιατρική βοήθεια ενώ δεν αισθάνονταν καλά, φοβούμενοι μην κολλήσουν κορονοϊό στα νοσοκομεία. Μην ξεχνάμε πως 1 στους 4 θανάτους παγκοσμίως οφείλεται στη θρόμβωση και πως η θρόμβωση αφορά διαχρονικά τις περισσότερες ειδικότητες της ιατρικής. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην

πρόληψη της φλεβικής θρομβοεμβολικής νόσου, που χαρακτηρίζεται από τη δημιουργία θρόμβων στις μεγάλες φλέβες των άκρων (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση), οι οποίοι μπορεί με την κυκλοφορία να μεταφερθούν και να αποφράξουν τα αγγεία των πνευμόνων οδηγώντας στην πνευμονική εμβολή, μια πολύ επικίνδυνη και πολύ συχνά θανατηφόρο νόσο. Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα απέδειξαν ότι η θρόμβωση και ιδιαίτερα η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση εμφανίζεται συχνά σε νοσηλευόμενους ασθενείς με Covid-19 και οι ασθενείς αυτοί έχουν πολύ δυσμενή πρόβλεψη ως προς την εξέλιξη της νόσου. Αυτό έχει οδηγήσει τις διάφορες επιστημονικές εταιρείες, όπως η Διεθνής Εταιρεία Θρόμβωσης και Αιμόστασης (ISTH), να εκδώσουν πρόσφατα οδηγίες για την πρόγνωση του κινδύνου θρόμβωσης και τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής για την προφύλαξη από τη θρόμβωση των νοσηλευόμενων ασθενών με Covid-19. Σχετικές οδηγίες για την προφύλαξη των ασθενών αυτών από τη θρόμβωση έχει επίσης εκδώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Η εν τω βάθει φλεβική θρόμ-

βωση είναι γενικά η κύρια αιτία αναπηρίας καθώς και πρόωρων θανάτων στους νοσηλευόμενους ασθενείς, ενώ εμφανίζεται επίσης συχνά στους ασθενείς με καρκίνο και αποτελεί τη 2η αιτία θανάτων στους ασθενείς αυτούς με ετήσια επίπτωση 0,5%, σε σύγκριση με την επίπτωση 0,1% που παρατηρείται στον γενικό πληθυσμό. Βέβαια, σε μια τέτοια πανδημία η ψυχολογία μας δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη. Η πανδημία της Covid-19 δοκιμάζει διαρκώς τις αντοχές του Εθνικού Συστήματος Υγείας και το υγειονομικό προσωπικό έχει κληθεί να αντεπεξέλθει σε πολύ δύσκολες συνθήκες σωματικής και ψυχολογικής κόπωσης. Πέρα από αυτό όμως ο μόνιμος πρωτόγνωρος φόβος της καθημερινότητας κάνει όλο τον πληθυσμό να ζει σε συνθήκες ιδιαίτερα έντονου άγχους, γεγονός που από μόνο του αυξάνει τις πιθανότητες θρομβωτικού επεισοδίου λόγω υπερενεργοποίησης των παραγόντων πήξης υπό το μόνιμο «μαστίγωμα» του συνεχούς άγχους που βιώνουμε. * Πρόεδρος ΙΜΕΘΑ, διευθυντής Καρδιολογικής Κλινικής Ευρωκλινικής Αθηνών

17-18 Απριλίου 2021

Οι ψυχολογικές αλλαγές που έφερε η πανδημία πανδημία άλλαξε καθοριστικά τη ζωή μας, κάποιοι άνθρωποι έγιναν ψυχικά πιο ανθεκτικοί, αρκετοί όμως επιβαρύνθηκαν έντονα ψυχολογικά και σωματικά. Κουράστηκαν, βαρέθηκαν, βίωσαν έντονη μοναξιά, απομακρύνθηκαν από σχέσεις, έπαθαν κατάθλιψη, έχασαν αγαπημένους ανθρώπους, νόσησαν, φοβήθηκαν ότι θα νοσήσουν, περιόρισαν σημαντικές δραστηριότητες, ένιωσαν έλλειψη ελευθερίας. Η πανδημία μάς έδειξε ότι οι άνθρωποι είμαστε όλοι μεταξύ μας σε μια στενή αλληλεξάρτηση. Οπως έλεγε και ο Αϊνστάιν, «το πέταγμα μιας πεταλούδας στην Κίνα μπορεί να φέρει πλημμύρες στον Αμαζόνιο». Αυτή η «διασυνδεσιμότητα» που έχουν ανάγκη οι άνθρωποι, μπορεί να έχει ως στόχο την ενδυνάμωση της αλληλεγγύης και της κοινωνικής υπευθυνότητας; Αυτό είναι για μένα το διακύβευμα της πανδημίας.

Η πανδημία μάς έδωσε και θετικά και αρνητικά. Ποια από τα θετικά μπορούμε να αξιοποιήσουμε και πώς; Η περίοδος των περιορισμών μείωσε το άγχος σε μια μερίδα ανθρώπων, μάθαμε να είμαστε πιο ολιγαρκείς, να χρησιμοποιούμε

Tης δρος ΙΛΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΑ*

περισσότερο το σπίτι ως έναν ήσυχο χώρο που μας ηρεμεί. Επίσης, διαχειριστήκαμε καλύτερα τα όρια του μέσα-έξω, δημιουργήσαμε καλύτερες ισορροπίες στη σχέση εργασίας και οικογενειακών και φιλικών σχέσεων μαθαίνοντας και υιοθετώντας και την τηλεργασία. Σχετικά με τις κοινωνικές σχέσεις, η πανδημία βοήθησε να κάνουμε μια ανασκόπηση ως προς το ποιες είναι πραγματικά σημαντικές, με ποιους ανθρώπους αξίζει να βρισκόμαστε και να επικοινωνούμε, με ποιους περνάμε πραγματικά καλά και αξιολογήσαμε σε ποιο βαθμό οι δημόσιες σχέσεις που αφορούν την κοινωνική και επαγγελματική ζωή είναι τόσο απαραίτητες. Ως προς τα παιδιά, παρότι η τηλεκπαίδευση στο Δημοτικό δεν είναι τόσο επωφελής όσο η ζωντανή επαφή με το σχολείο, παρατηρήσαμε ότι τα παιδιά Γυμνασίου και Λυκείου άρχισαν να συσχετίζουν την οθόνη όχι μόνο με διασκέδαση, αλλά και με την εκπαίδευση και

την εκμάθηση γνώσεων, κάτι που μέχρι τώρα αφορούσε τις μεγαλύτερες ηλικίες. Επίσης, σε αρκετές περιπτώσεις μάθαμε να προετοιμάζουμε μόνοι μας το φαγητό μας και να τρώμε πιο υγιεινά και ποιοτικά. Είναι σημαντικό να σκεφτούμε τις παραπάνω παραμέτρους και να προσπαθήσουμε να υιοθετήσουμε και να συντηρήσουμε τα καλά που μας «έμαθε» η πανδημία και να μην υποπέσουμε στις «παλιές κακές συνήθειες». Ασφαλώς η πανδημία έφερε και πολλά αρνητικά: αύξησε το άγχος, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, τη μετατραυματική διαταραχή άγχους, την κατάθλιψη και τις εξαρτήσεις. Αύξησε επίσης τα προβλήματα σωματικής υγείας. Το «ανοιγοκλείσιμο» της κοινωνίας επιβαρύνει ψυχολογικά άτομα που είχαν ψυχολογικά προβλήματα, αλλά και άτομα που δεν είχαν. Η οικονομική ανασφάλεια και η οικονομική καταστροφή που προκλήθηκε, δημιουργούν έντονο άγχος, απογοήτευση, κατάθλιψη, αίσθημα αβεβαιότητας για το παρόν και για το μέλλον και ασφαλώς προβληματισμό γύρω από την ποιότητα ζωής που μπορούμε να προσφέρουμε στον εαυτό μας και στους αγαπημένους μας. Ο εγκλεισμός, από την άλλη, μπορεί να δημιουργήσει ένα «βόλεμα», έναν δισταγμό να βγούμε

ξανά στη ζωή και να διεκδικήσουμε επαγγελματικές και κοινωνικές σχέσεις. Νέοι άνθρωποι ή έφηβοι, που μπορεί να μην είχαν αναπτύξει πλήρως τις κοινωνικές τους δεξιότητες, πιθανόν να νιώθουν άβολα να εκτεθούν κοινωνικά και να επικοινωνήσουν με αμεσότητα. Ενα ποσοστό αυτών των ατόμων δεν θα επιστρέψει εύκολα στην κανονικότητα. Μπορούμε με κάποιο τρόπο να αξιοποιήσουμε όσα μας δίδαξε η πανδημία; Σημαντικό ρόλο παίζει το αίσθημα του πώς θα είναι η «επόμενη μέρα», πώς θα μπορέσουμε να ανταποκριθούμε στη νέα πραγματικότητα. Πρέπει να αναρωτηθούμε: Τι είχαμε, τι χάσαμε στην πανδημία; Μπορέσαμε να προσαρμοστούμε, να χρησιμοποιήσουμε τις εφεδρείες μας για να διαχειριστούμε αυτήν την πρωτόγνωρη κατάσταση; Αν υπήρχαν προβλήματα ψυχικής υγείας στην περίοδο της πανδημίας και δεν αντιμετωπίστηκαν, πιθανόν να συνεχιστούν και μετά την πανδημία και να διατηρηθούν περισσότερο από αυτά της σωματικής υγείας. Επίσης, πρέπει να λάβουμε υπόψη και να αναγνωρίσουμε τις θυσίες που έκαναν οι έφηβοι και τα παιδιά μένοντας σπίτι κλεισμένα στο δωμάτιό τους, χωρίς φίλους.

Θα πρέπει να ενθαρρύνουμε τα παιδιά να αποτελέσουν τη γενιά που θα φτιάξει τη «νέα κοινωνία», δημιουργώντας νέα δεδομένα με σημασία και αξία. Είμαστε διατεθειμένοι να ασχοληθούμε με την ψυχολογική μας υγεία και να διεκδικήσουμε περισσότερη ικανοποίηση από τη ζωή; Σίγουρα, η ενίσχυση των ανθρώπινων σχέσεων, η ικανότητα να μπορούμε να μιλάμε και να μοιραζόμαστε τα συναισθήματά μας, η προσπάθεια να κρατάμε τους δικούς μας ανθρώπους κοντά μας παίζει καθοριστικό ρόλο στην άμβλυνση της ανησυχίας, στην ανακούφιση από δυσάρεστες σκέψεις και αγωνίες και στην ικανοποίηση που μπορούμε να πάρουμε από τη ζωή ακόμα και σε δύσκολες καταστάσεις. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η ζωή αξίζει και αξίζει να τη διεκδικούμε ακόμα και στις δύσκολες στιγμές. Απαιτείται, λοιπόν, και επιβάλλεται να περάσουμε στην «επόμενη ημέρα», όπου η αισιοδοξία, η πίστη στον εαυτό και η άντληση υπομονής από πηγές προσωπικής μας τροφοδότησης είναι προαπαιτούμενα. * Κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, Αιγινήτειο Νοσοκομείο

AP Photo / Thanassis Stavrakis

υγεία & ζωή

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

ΦΩΤΟΕΥΑΙΣΘΗΣΙΑ ● ΔΕΡΜΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟ ΣΤΟΝ ΗΛΙΟ

Tης δρος ΣΟΥΛΤΑΝΑΣ ΒΛΑΔΈΝΗ*

Η επιστροφή στον ήλιο κρύβει κινδύνους επιστροφή μας στις ηλιόλουσ τες μέρες μπορεί να κάνει το δέρμα μας να αντιδράσει. Ανεξήγητο εξάνθημα, ερυθρότητα, αίσθηση καύσου είναι σημάδια ότι το δέρμα είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στην ακτινοβολία. Το 15-20% του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από φωτοευαισθησία. Κυρίως επηρεάζει τις γυναίκες 15-35 ετών. Η αλλεργική αυτή αντίδραση ξεκινάει από την ξαφνική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία μετά από μια μεγάλη περίοδο χωρίς καθόλου έκθεση. Το πρόσωπο που εκτίθεται στον ήλιο καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους συνήθως δεν επηρεάζεται. Μετά την πρώτη εμφάνισή της η πάθηση αυτή τείνει να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Γι’ αυτό όποιος έχει υποστεί μια έξαρση στο παρελθόν, θα πρέπει να δίνει ιδιαίτερη προσοχή στην προστασία του δέρματός του την άνοιξη και να

Η Ο εντοπισμός μιας αντίδρασης φωτοευαισθησίας μπορεί να είναι δύσκολος, γιατί πολλές φορές εμφανίζεται μέχρι και μία με δυο ημέρες μετά την έκθεση στον ήλιο

υιοθετεί σωστές συμβουλές στην αρχή αυτής της εποχής ώστε να αποφεύγονται εξάρσεις. Η φωτοευαισθησία ενδέχεται να οφείλεται σε φάρμακα, τόσο από του στόματος πρόσληψης όσο και τοπικής εφαρμογής, καθώς και σε ορισμένα καλλυντικά προϊόντα που εφαρμόζονται απευθείας στο δέρμα, όπως αρώματα ή προϊόντα με πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε αλκοόλη. Ο εντοπισμός μιας αντίδρασης φωτοευαισθησίας μπορεί να είναι δύσκολος, γιατί πολλές φορές εμφανίζεται μέχρι και μία με δυο ημέρες μετά την έκθεση στον ήλιο. Συχνά εκδηλώνεται ως σοβαρό εξάνθημα που μοιάζει με έγκαυμα, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να μοιάζει με έκζεμα και να εκτείνεται πέρα από τις περιοχές που εκτέθηκαν στην ακτινοβολία UV. Ζητήστε τη συμβουλή του δερματολόγου σας, που θα είναι σε

θέση να προσδιορίσει τα αίτια και να σας ανακουφίσει από τα συμπτώματά. Αν οφείλεται σε κάποιο φάρμακο, εξετάστε το ενδεχόμενο να αλλάξετε αγωγή ή να εξερευνήσετε άλλες μορφές θεραπείες. Κατά γενικό κανόνα οι άνθρωποι με φωτοευαισθησία δεν πρέπει να εφαρμόζουν αρώματα απευθείας στο δέρμα τους, όταν πρόκειται να εκτεθούν στον ήλιο. Αν πάσχετε από την πάθηση αυτή, είναι σημαντικό να ελαχιστοποιήσετε την έκθεσή σας στον ήλιο και να αρχίσετε την ολική προστασία από τον ήλιο με αντηλιακά μεγάλου δείκτη προστασίας.

Τι προκαλεί το πρόβλημα; Μερικές ουσίες και φυτά μπορεί να προκαλέσουν φωτοευαισθησία αν έρθουν σε επαφή με το δέρμα. Αυτές είναι: ■ Τεχνητά γλυκαντικά. ■ Αρώματα που περιλαμβάνουν έλαια από περγαμόντο, σανταλό-

ξυλο, λεβάντα ή λεμόνι. ■ Κρέμες για μετά το ξύρισμα. ■ Αντιβακτηριακά αποσμητικά σαπούνια. ■ Απορρυπαντικά. ■ Φαρμακευτικά καλλυντικά. ■ Κρέμες λεύκανσης δέρματος. ■ Σαπούνια ή σαμπουάν με συστατικά λιθανθρακόπισσας. ■ Αντηλιακές κρέμες με παρα-αμινοβενζοϊκό οξύ (ΡΑΒΑ).

Πόσο κινδυνεύουν τα μάτια μας από ο δέρμα των βλεφάρων λόγω της λεπτής υφής του είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο στην ηλιακή ακτινοβολία με συνέπεια την πρώιμη γήρανση με το γνωστό σε όλους μας αποτέλεσμα των ρυτίδων. Συνήθης είναι και η εμφάνιση όγκων στην περιοχή των βλέφαρων. Ειδικές αντηλιακές κρέμες είναι απαραίτητες για τη προστασία των βλεφάρων με υψηλό δείκτη προστασίας και χαμηλότερη συγκέντρωση των ουσιών, ώστε να μην περνούν στο εσωτερικό του ματιού και να το ερεθίζουν. Αυτό που δεν θα πρέπει ποτέ να ξεχνάμε είναι ότι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία δρα σωρευτικά.

15-20%

Η αύξηση του καταρράκτη και άλλα προβλήματα όρασης, όπως η βλάβη του αμφιβληστροειδούς (εκφύλισ η τ ης ωχ ράς), το πτερύγιο και η ακτινική κερατοεπιπεφυκίτιδα (ηλιακά εγκαύματα σ τα μάτια που εμφανίζονται συχνά κατά τα θαλάσσια σπορ), έχουν συνδεθεί με υπερβολική έκθεση στις επικίνδυνες υπεριώδεις ακτίνες.

του ενήλικου πληθυσμού πάσχει από φωτο ευαισθησία

Πώς προστατεύουμε καλύτερα τα μάτια μας από την ηλιακή ακτινοβολία; Οι δύο βασικοί τρόποι για να προσ τατεύσουμε τα μάτια μας από την υπεριώδη ακτινοβολία είναι περιορίζοντας τον χρόνο έκθεσης σε σ υνδυασμό με τα κατάλληλα γυαλιά

Tου ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΚΟΥΛΑ*

ηλίου και φορώντας ένα καπέλο με ευρύ γείσο ή καπελάκια τύπου μπέιζμπολ. Με αυτόν τον τρόπο μπορούμε να μειώσουμε την ποσότητα της υπεριώδους ακτινοβολίας, που φτάνει στο πρόσωπο και τα μάτια μας κατά περισσότερο από 50%. Ποια είναι τα κατάλληλα γυαλιά ηλίου; Τα γυαλιά ηλίου μπορούν να προσφέρουν προστασία, αλλά όχι όλα τους επαρκή. Οταν θέλετε να αγοράσετε γυαλιά ηλίου, επι λέξτε γυαλιά που να παρέχουν τα ακόλουθα: ■ Να δη λώνουν ό τι τα γυαλιά ηλίου παρέχουν 100% προστασία από UVA και UVB. ■ Μ η ν ξε γ ε λ ι έ σ τ ε , τ ο

χρώμα, το πόσο σκούροι είναι οι φακοί ή το κόστος δεν έχει σχέση με την προστασία που μας παρέχουν από την υπεριώδη ακτινοβολία. ■ Οι φακοί θα πρέπει να μπορούν να απορροφούν τις βλαβερές ακτίνες του ήλιου χωρίς όμως να αλλοιώνουν την οπτική αντίληψη και τα χρώματα. ■ Επιλέξτε γυαλιά wraparound: στην ιδανική περίπτωση τα γυαλιά ηλίου σας θα πρέ πει να είναι αρκετά μεγάλα ώστε να καλύπτουν ολόκληρη την περιοχή των ματιών, έτσι ώσ τε η ηλιακή ακ τινο βολία να μην μπορεί να εισέ λθει από τα π λάγια ή την επάνω πλευρά του προσώπου σας στα μάτια. ■ Προσοχή απαιτείται στη

βασική καμπύλη των γυαλιών ηλίου που επιλέγουμε. Τα γυαλιά με μεγάλη καμπυλότητα προκαλούν παραμόρφωση της εικόνας. ■ Οι φακοί μελανίνης, οι blue blockers και οι πολωτικοί φακοί ηλίου προσφέρουν τη μέγιστη προστασία στα μάτια σας. Συμβουλευτείτε τον οφθαλμίατρο και τον οπτικό σας. ■ Ο μόνος τρόπος να διασφαλιστεί ότι τα γυαλιά ηλίου που φοράτε παρέχουν πραγματικά UV προστασία είναι να τα αγοράσε τε από μια αξιόπισ τη π η γ ή. Μ η ν α γ ο ρ ά ζ ε τ ε γυαλιά ηλίου από τον δρόμο. ■ Μη βασίζεσ τε σ τους φακούς επαφής: Ακόμα κι αν φοράτε φακούς επα-

υγεία & ζωή

17-18 Απριλίου 2021

ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΏΣ ΜΕΤΑΔΙΔΟΜΕΝΑ ΝΟΣΉΜΑΤΑ

Παίρνουμε προφυλάξεις άν ο ι ξη α λ λ ά την έναρξη των σεξουακυρίως το καλικών επαφών. Βέβαια λοκαίρι, ακόμη οι περισσότερες λοιμώκαι την εποχή ξεις είναι παροδικές και της πανδημίας, δεν προκαλούν βλάβη, φέρνει την ξενοιασιά, τις διαλλά σε περίπτωση χρόακοπές που όλοι λαχταράνιας επίμονης λοίμωξης, με, αλλά και τους έρωτες. μπορεί να δημιουργηθεί Tου ΕΥΡΙΠΙΔΗ Εδώ και πολλούς αιώνες δυσπλασία, δηλαδή ΜΠΙΛΙΡΆΚΗ* οι ανθρώπινες σχέσεις και προκαρκινική βλάβη ή ο έρωτας έφεραν τα σεκαι διηθητικός καρκίξουαλικώς μεταδιδόμενα νος 7-15 χρόνια μετά την νοσήματα (ΣΜΝ). Τα συπρωτομόλυνση. νηθέστερα ΣΜΝ είναι η σύφιλη, μια Ή πρόληψη της τραχηλικής καρασθένεια που οφείλεται στην ωχρά κινογένεσης ή των επιπτώσεων των σπειροχαίτη, η βλεννόρροια και οι ΣΜΝ, επιτυγχάνεται με συστηματικολποτραχηλίτιδες, που οφείλονται κή χρήση προφυλακτικού ενώ είναι στον γονόκοκκο ή άλλα βακτήρια, απαραίτητος ο πλήρης έλεγχος, με όπως η gardnerela vaginalis, και οι φυσική εξέταση αλλά και pap test, τριχομονάδες, οι χλαμυδιακές ουHPV test και εξετάσεις για χλαμύρηθρίτιδες και σαλπιγγίτιδες που δια, γονόκοκκο και έρπητα. Οι χροπροκαλούν στειρότητα, τα κονδυνίζουσες αλλοιώσεις, η λευκόρροια, λώματα και διάφοροι καρκίνοι της ο πόνος, ο ερεθισμός ή η αιμόρροια περιοχής των γεννητικών οργάνων έπειτα από επαφή επιβάλλει έλεγχο που οφείλονται στον ανθρώπινο θημε καλλιέργειες με τη μέθοδο PCR λωματοϊό HPV, ο έρπητας των γενσε ειδικό κέντρο σεξουαλικώς μετανητικών οργάνων, οι ηπατίτιτιδες B, διδομένων νοσημάτων, μια εξέταση C, αλλά και το AIDS που οφείλονται που γίνεται πλέον και στην Ελλάδα στους αντίστοιχους ιούς. και έχει εξαιρετική διαγνωστική Αγγεία και νομίσματα από τη Μεακρίβεια. σοποταμία και την Αρχαία Ελλάδα, Ή πρωτογενής πρόληψη για HPV αλλά και αναφορές σε αιγυπτιακούς σχετιζόμενα νοσήματα και ηπατίτιδα παπύρους και τη Βίβλο απεικονίΒ επιτυγχάνεται με τον εμβολιασμό, ζουν τη σεξουαλική συμπεριφορά δεν υπάρχει όμως εμβόλιο για σύτων αρχαίων λαών, ενώ σε γραπτά φιλη, γονόρροια, AIDS και έρπητα του Ιπποκράτη και Ρωμαίων γιατρών γεννητικών οργάνων HSV2 (υπάρχει υπάρχουν περιγραφές για τα αφροδίμόνο για έρπητα ζωστήρα). Ο εμσια νοσήματα. Ευρήματα σε σκελετό βολιασμός για τον HPV έχει αρχίσει αιγυπτιακής μούμιας έδειξαν την παστην Ελλάδα από το 2007, ενώ από ρουσία του ιού HPV. το 2017 το 9-δύναμο εμβόλιο χορηΟ HPV μεταδίδεται συνήθως με γείται δωρεάν σε κορίτσια 12-18 ετών. το σεξ και μπορεί να προκαλέσει Ή ευρωπαϊκός ΕΜΑ προβλέπει να χοκονδυλώματα, μυρμηγκιές, καρκίνο ρηγείται και στα αγόρια, ενώ ο αμετραχήλου μήτρας, κόλπου, αιδοίου, ρικανικός FDA συστήνει εμβολιασμό πέους, πρωκτού αλλά και στοματοέως τα 45. φάρυγγα. Σε ποσοστό 80% οι γυναίΑξίζει να σημειωθεί πως οι γυκες θα έρθουν σε επαφή με τον HPV ναίκες που είχαν εμβολιαστεί πριν κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής την έναρξη των σεξουαλικών επατους ζωής, αλλά μόνο 1 στις 1000 θα φών, έχουν μηδενικά ποσοστά τραπάθει καρκίνο, τη στιγμή που ο ιός χηλικής δυσπλασίας και καρκίνου έχει ανιχνευθεί και στο σπέρμα με πιτραχήλου σε σχέση με τις γυναίκες θανότητα να προκαλέσει αποβολές. εκείνες οι οποίες δεν είχαν εμβολιαΑπό τα ΣΜΝ, τα χλαμύδια και ο ιός στεί, αλλά και όσες εμβολιάστηκαν του έρπητα HSV ενοχοποιούνται για μετά την έναρξη των σεξουαλικών αποβολές ακόμη και έπειτα από θεσχέσεων, έχουν επίσης μικρότερο ραπείες IVF (υποβοηθούμενης αναποσοστό ανάπτυξης βλαβών. παραγωγής). Παίρνουμε λοιπόν προφυλάξεις, Σε μελέτη η οποία έγινε στο φροντίζουμε να γίνεται εμβολιασμός Denver, σε έφηβες 12 έως 18 ετών για κατά του HPV και απολαμβάνουμε σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήτον έρωτα χωρίς προβλήματα. ματα, ο ιός HPV αποτελούσε το 16% Καλή άνοιξη και καλοκαίρι! του συνόλου των ΣΜΝ. Τα χλαμύδια ήταν το 11%, ο γονόκοκκος το 7% και * Ιατρός, μαιευτήρας, χειρουργός οι τριχομονάδες το 5,4% του συνόλου. γυναικολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Στους νέους η μόλυνση από HPV Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, γ.γ. Ελληνικής μπορεί να φτάνει στο 50% έως και Εταιρείας Παθολογίας Τραχήλου Μήτρας και 80% μέσα στα πρώτα 2-3 χρόνια από Κολποσκόπησης HSCCP

■ Ορισμένα φυτά και φρούτα, όπως κίτρο, μαϊντανός, σέλινο, καρότα και σύκα.

Θεραπεία Ή αντίδραση φωτοευαισθησίας εξαφανίζεται συνήθως μέσα σε μία εβδομάδα από τη στιγμή που πήρατε μέτρα για να προστατέψετε το δέρμα σας από την έκθεση σε υπεριώδεις ακτίνες και

αποφεύγετε την ουσία ευαισθητοποίησης. Αν έχετε φωτοαλλεργική αντίδραση, είναι σημαντικό να φοράτε προστατευτικά ρούχα και να χρησιμοποιείτε αντηλιακό ευρέως φάσματος που δεσμεύει την υπεριώδη ακτινοβολία Α και Β πάντα όταν είστε έξω. * Δερματολόγος, διευθύντρια ΕΣΥ, Νοσοκομείο «Ανδρέας Συγγρός»

τον ήλιο; φής με προστασία UV, θυμηθείτε να φοράτε τα γυαλιά ηλίου σας. Τι σ υμβαίνει όταν έχει συννεφιά ή καθόμασ τε κάτω από μια ομπρέλα; Μην ξε γε λ ι έσ τε από τη συννεφιά. Ή υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να περάσει μέσα από την ομίχλη και τα σύννεφα. Ή αμμουδιά εκτιμάται ότι αντανακλά μεταξύ 15 και 25% των ακτινών UV. Είναι σημαντικό να φοράτε γυαλιά ηλίου, ακόμη και αν βρίσκεσ τε κάτω από μια ομπρέλα. Πόσο επικίνδυνος είναι ο ήλιος για τα μάτια των παιδιών; Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας υπολογίζει

ότι τα μάτια μας δέχονται το 80% της ισόβιας έκθεσης με υπεριώδεις ακτίνες σ τ ην ηλικία των 18 ετών. Τα βρέφη και παιδιά χρειάζονται ειδική προστασία, καθώς συχνά περνούν περισσότερο χρόνο εκ τεθειμέ να σ τον ήλιο από του ς ε ν ή λ ι κ ες κ αι λόγω του πιο διαφανούς κ ε ρατοειδή χιτώνα και του φακού τα μάτια των παιδι ών έ χουν αν άγ κ η μεγαλύτερης προστασίας. Συνδυάστε τα γυαλιά ηλίου με προστασία στην υπεριώδη ακτινοβολία μ' ένα καπέλο. Αποτρέψτε το παιδί σας να κοιτάξει επίμονα απευθείας στον ήλιο, γιατί μπορεί να προκα λ έσει τ η δημιουργία μιας ουλής στον αμφιβλησ τροειδή, σ την περιοχή

της ωχράς, στο πίσω μέρος του ματιού με συνέπεια μόνιμη βλάβη στην όραση. Επιπ λέον προσ παθήστε να κρατήσετε τα παιδιά μακριά από τον ήλιο μεταξύ 10 π.μ. και 2 μ.μ., όταν οι υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου είναι ισχυρότερες. Για τα παιδιά διαλέξτε άθραυστα γυαλιά. Ορισμένα όμως πλαστικά γυαλιά απορροφούν μόνο το 88% της υπεριώδους ακτινοβολίας και απαιτείται έξτρα επίστρωση των φακών για να παρέχουν 100% προστασία. Συμβουλευτείτε τον οφθαλμίατρο και τον οπτικό σας. * Χειρουργός οφθαλμίατρος, επιστημονικά υπεύθυνος ΑΤΤΙΚΟ ΟΦΘΑΛΜΟΛΟΓΙΚΟ (attiko.eu)

17-18 Απριλίου 2021

υγεία & ζωή

Νέες θεραπείες για την αιμορ Η Tης ΟΛΓΑΣ KΑΤΣΑΡΟΎ*

Οι νεότερες αυτές θεραπείες έχουν το πλεονέκτημα της υποδόριας χορήγησης και έχουν μεγάλο χρόνο ζωής και ίσως στο μέλλον αλλάξουν τη μέχρι σήμερα φιλοσοφία της αντιμετώπισης της αιμορροφιλίας με θεραπεία υποκατάστασης

αιμορροφι λία είναι κληρονομική διαταραχή της πήξης του αίματος. Στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο διαφορετικά νοσήματα, που εμφανίζονται με τον ίδιο αιμορραγικό φαινότυπο αλλά έχουν διαφορετικό παθογενετικό αίτιο. Στην αιμορροφιλία τύπου Α είναι μειωμένη η παραγωγή του παράγοντα πήξης VIII, ενώ στην αιμορροφιλία τύπου Β του παράγοντα IX αντίστοιχα. Επειδή τα γονίδια και των δύο αυτών παραγόντων πήξης βρίσκονται στο χρωμόσωμα Χ, η αιμορροφιλία κληρονομείται με φυλοσύνδετο τρόπο, δηλαδή από τη φορέα μητέρα στα αγόρια της. Η αιμορροφιλία Α είναι συχνότερη με περίπου 1/5.000 γεννήσεις αγοριών, ενώ η Β πιο σπάνια, με εμφάνιση σε περίπου 1/30.000 γεννήσεις. Η βαρύτητα της νόσου σχετίζεται άμεσα με την ποσότητα του παράγοντα που κυκλοφορεί στο αίμα. Ετσι η νόσος χαρακτηρίζεται βαριά, όταν οι τιμές του παράγοντα πήξης που μετράμε στο αίμα είναι χαμηλότερες από 1%, μέσης βαρύτητας όταν ο παράγοντας πήξης είναι 1-5% και ήπια όταν οι τιμές είναι 5-40%. Η βαριά μορφή αιμορροφιλίας εμφανίζεται από τα πρώτα χρόνια της ζωής με τη μορφή αυτόματων αιμορραγιών, δηλ. χωρίς να έχει προηγηθεί τραυματισμός, και με δυσκολία διακοπής της αιμορραγίας μετά από τραύματα ή χειρουργεία. Η πιο συχνή εκδήλωση της βαριάς αιμορροφιλίας είναι αιμορραγίες μέσα στις αρθρώσεις, ιδιαίτερα στα σημεία εκείνα των αρθρώσεων που δέχονται το μεγαλύτερο βάρος όπως είναι τα γόνατα και οι αστράγαλοι. Η ίδια άρθρωση μπορεί να προσβληθεί επανειλημμένα (άρθρωση-στόχος) και αυτό, αν δεν υπάρξει η σωστή αντιμετώπιση, οδηγεί σε μόνιμη βλάβη της άρθρωσης και σοβαρή αναπηρία ήδη από την παιδική ηλικία. Επικίνδυνες μπορεί να γίνουν και πολλές μυϊκές αιμορραγίες, ενώ οι εγκεφαλικές αιμορραγίες αποτελούν συνεχή κίνδυνο για τη ζωή. Η γνώση της επιδημιολογίας της αιμορροφιλίας είναι ιδιαίτερης σημασίας γιατί, εκτός από τη σπανιότητά της, απαιτεί πολύπλοκο και δαπανηρό χειρισμό με συμμετοχή πολλών ιατρικών ειδικοτήτων. Μεγάλη συνεισφορά στον τομέα της επιδημιολογίας έχει η Παγκόσμια Ομοσπονδία Αιμορροφιλίας (WFH), που ιδρύθηκε το 1963 με την πρωτοπόρα προσπάθεια ενός αιμορροφιλικού και σή-

μερα έχει εξελιχθεί σε παγκόσμιο δίκτυο από μέλη σε πάνω από 100 χώρες, αναγνωρισμένη από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και σημαντική συμβολή στη βελτίωση της πρόσβασης στη διάγνωση και ιατρική φροντίδα στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Τα τελευταία χρόνια σημειώνεται προοδευτική αύξηση των καταγεγραμμένων ατόμων στον κόσμο με κύρια αίτια την αύξηση της επιβίωσης, τη βελτίωση της διάγνωσης, την καλύτερη πρόσβαση στα κέντρα αιμορροφιλικών, τη μετανάστευση πασχόντων σε χώρες με καλύτερη παροχή ιατρικής φροντίδας. Σημαντική συμβολή στην αντικειμενική εκτίμηση της συχνότητας και της φυσικής ιστορίας της νόσου παρέχουν τα εθνικά μητρώα ασθενών (registries), μέσω των οποίων οι χώρες μπορούν να συμμετέχουν σε συστήματα επαγρύπνησης και να συλλέγουν αξιόπιστα στοιχεία για τον προγραμματισμό της πολιτικής παροχής της ιατρικής φροντίδας. Η σπανιότητα και η πολυπλοκότητα του νοσήματος οδήγησε στην ανάγκη καθιέρωσης βασικών αρχών αντιμετώπισης της αιμορροφιλίας. Οι κυριότερες αφορούν την οργάνωση και αντιμετώπιση των πασχόντων σε κέντρα εξειδικευμένης φροντίδας, τα «κέντρα αιμορροφιλικών», τη δημιουργία επιτροπών συνεργασίας των υπηρεσιών υγείας της πολιτείας με τους ειδικούς επιστήμονες και τους εκπροσώπους των ασθενών και την επάρκεια ασφαλούς και αποτελεσματικής θεραπείας υποκατάστασης. Στην Ελλάδα στα άριστα οργανωμένα σήμερα 5 κέντρα αιμορροφιλικών της χώρας -2 παιδιατρικά και 3 ενηλίκων-, στα οποία αντιμετωπίζονται όλα τα άτομα με κληρονομική αιμορραγική διάθεση, είναι καταγεγραμμένα 1.025 άτομα με αιμορροφιλία (839 A και 186 Β). Κάνοντας μια γρήγορη ιστορική αναδρομή μπορεί κανείς να σταθεί σε κάποιες σημαντικές περιόδους στην εξέλιξη της θεραπευτικής αντιμετώπισης των ατόμων με αιμορροφιλία με σημαντική επίδραση στη φυσική ιστορία της νόσου. Το πρώτο σημαντικό βήμα αποτέλεσε η χορήγηση πλάσματος και κρυοκαθιζήματος το 1964 από την Judith Pool, που περιέχοντας τον παράγοντα ο οποίος λείπει σε σημαντική ποσότητα αποτέλεσε το κλειδί για την αντιμετώπιση των σοβαρών αιμορραγιών. Ακολούθησε η παραγωγή από τη φαρμακοβιομηχανία συμπυκνωμάτων

παραγόντων πήξης VIII και ΙΧ, που καθιέρωσαν τη θεραπεία στο σπίτι με τη χορήγηση μεγαλύτερης ποσότητας παράγοντα σε μικρότερο όγκο και οδήγησαν πλέον στην αύξηση της επιβίωσης αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Ο επόμενος σταθμός ήταν η εφαρμογή της προφυλακτικής θεραπείας υποκατάστασης από μία άλλη πρωτοπόρο, τη Σουηδή Inga Marie Nilsson, με στόχο να αποφεύγονται οι αυτόματες αιμορραγίες στις αρθρώσεις και επομένως να προλαμβάνεται η αναπηρία στα άτομα με βαριά αιμορροφιλία. Η ευρεία εφαρμογή της θεραπείας προφύλαξης σκόνταψε όμως εκείνη την εποχή στο υψηλό κόστος και τη έλλειψη ευρείας διαθεσιμότητας συμπυκνωμάτων, ενώ στη συνέχεια η τραγωδία των μεταδιδόμενων ιογενών νοσημάτων στο τέλος του ’70 και αρχές του ‘80 ανέστειλε ακόμα περισσότερο την καθιέρωσή της σε πολλές χώρες. Ολα άλλαξαν τη δεκαετία του 1990 με την πρόοδο της μοριακής βιολογίας και την παραγωγή ανασυνδυασμένων

(recombinant) σκευασμάτων παραγόντων πήξης, που επέτρεψαν αρχικά την ασφαλή ένταξη των παιδιών με βαριά αιμορροφιλία σε σχήματα προφύλαξης, αλλά αργότερα και των ενηλίκων. Σήμερα πλέον όχι μόνο πληθώρα μελετών αλλά και η καθημερινή πρακτική έχουν αποδείξει την υπεροχή της θεραπευτικής αυτής τακτικής η οποία αφενός αναστέλλει την εξέλιξη της αρθροπάθειας, αφετέρου βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ατόμων με αιμορροφιλία. Δυστυχώς το υψηλό κόστος όμως των παραγόντων πήξης δεν επιτρέπει ακόμα την καθολική χρήση της προφύλαξης στη βαριά αιμορροφιλία, με αποτέλεσμα τεράστιες διαφορές στις θεραπευτικές πρακτικές και τη συνολική κατανάλωση μεταξύ των χωρών του κόσμου που αντανακλούν την οικονομική τους κατάσταση. Παρ' όλα αυτά καταγράφεται προοδευτικά ετήσια αύξηση της κατανάλωσης ακόμα και στις χώρες με υψηλού επιπέδου ιατρική φροντίδα. Αιτίες για την αύξηση αυτή είναι η επέκταση της προφύλαξης

υγεία & ζωή

17-18 Απριλίου 2021

ροφιλία

στους ενήλικες και η αύξηση της επιβίωσης, που απαιτεί την αντιμετώπιση της συνυπάρχουσας νοσηρότητας στους ηλικιωμένους. Η παγκόσμια οργάνωση για την αιμορροφιλία (WFH) θεωρεί την κατανάλωση μίας μονάδας παράγοντα (1U) per capita ετησίως ως τον χαμηλότερο στόχο για την επιβίωση των ατόμων με αιμορροφιλία, ενώ απαιτείται μεγαλύτερη χρήση (τουλάχιστον 4U per capita για την αιμορροφιλία Α επί παραδείγματι) για την κατ’ ελάχιστον διαφύλαξη της λειτουργικότητας των αρθρώσεων. Οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης σήμερα παρέχουν στα άτομα με αιμορροφιλία φροντίδα υψηλής ποιότητας στοχεύοντας σε επίπεδο ποιότητας ζωής ισοδύναμο με τα άτομα χωρίς αιμορροφιλία, με ετήσια κατανάλωση η οποία υπολογίζεται σε >8U per capita. Στην Ελλάδα η κατανάλωση σήμερα ανέρχεται σε περίπου 5U per capita ετησίως. Παρά τα καλά θεραπευτικά αποτελέσματα που καταγράφονταν τα τελευταία 20 χρόνια, δεν

έλειψαν οι «ανεκπλήρωτες ανάγκες» τόσο για τους αιμορροφιλικούς και τις οικογένειές τους όσο και τους θεράποντες, με πιο σημαντικές αφενός την ανάγκη ενδοφλέβιας χορήγησης των παραγόντων 2-3 φορές/εβδομάδα, σοβαρό πρόβλημα κυρίως για τα μικρά παιδιά και τους εφήβους, αφετέρου το μεγάλο ποσοστό ανάπτυξης αναστολέων του παράγοντα VIII (~30% για την αιμορροφιλία Α), αντισωμάτων που κάνουν τη θεραπεία υποκατάστασης αναποτελεσματική και απαιτούν εναλλακτικές και ιδιαίτερα εντατικοποιημένες και κοστοβόρες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Ετσι τα τελευταία 10 χρόνια οι ερευνητικές προσπάθειες για την επίλυση των πιο πάνω προβλημάτων οδήγησαν στην ανάπτυξη συμπυκνωμάτων παραγόντων VIII και IX με αυξημένο χρόνο ζωής στο πλάσμα. Με άλλα λόγια, με τη μεταβολή της δομής των μορίων των πρωτεϊνών της πήξης επιτυγχάνεται η παραμονή τους για περισσότερο χρόνο στην κυκλοφορία, αυξάνονται

τα μεσοδιαστήματα χορήγησης και πετυχαίνουμε βελτίωση του θεραπευτικού αποτελέσματος με μείωση των εβδομαδιαίων εγχύσεων. Ενα νέο μεγάλο βήμα έχει γίνει τα τελευταία χρόνια και στην έρευνα εναλλακτικών θεραπειών που απομακρύνονται από τη λογική της υποκατάστασης του παράγοντα που λείπει, προάγοντας τη διαδικασία της πήξης με διαφορετικούς τρόπους. Οι νεότερες αυτές θεραπείες έχουν το πλεονέκτημα της υποδόριας χορήγησης και έχουν μεγάλο χρόνο ζωής και ίσως στο μέλλον αλλάξουν τη μέχρι σήμερα φιλοσοφία της αντιμετώπισης της αιμορροφιλίας με θεραπεία υποκατάστασης. Ηδη ένα νέο μονοκλωνικό αντίσωμα χρησιμοποιείται με επιτυχία σε άτομα με αιμορροφιλία Α που έχουν αναπτύξει αναστολείς, αλλά και σε άτομα χωρίς αναστολείς που δυσκολεύονται στις ενδοφλέβιες εγχύσεις. Πολύ ενθαρρυντικά είναι και τα αποτελέσματα των τελευταίων χρόνων από τις μελέτες της γονιδιακής θεραπείας μετά από πολλά χρόνια αναμονής και πισωγυρισμάτων. Η γονιδιακή θεραπεία δίνει ελπίδα για ίαση, καθώς η μεταφορά στον οργανισμό ενός λειτουργικού γονιδίου που αντικαθιστά το πάσχον εδραιώνει τη συνεχή ενδογενή παραγωγή των παραγόντων VIII και ΙΧ. Οι μελέτες στις οποίες συμμετέχει και η χώρα μας έχουν άριστα άμεσα αποτελέσματα, αλλά η διατήρηση του θετικού αποτελέσματος σε βάθος χρόνου θα επιβεβαιώσει την αξία της εφαρμογής της στο προσεχές μέλλον. Βρισκόμαστε λοιπόν σε μια εποχή με αρκετές προκλήσεις για τον κόσμο της αιμορροφιλίας. Οι θεραπευτικοί στόχοι σήμερα αλλάζουν και δεν αφορούν πλέον την επιβίωση ή την αναπηρία, αλλά την άριστη σωματική και ψυχική υγεία και την πλήρη δραστηριότητα και ένταξη στο κοινωνικό σύνολο. Η εξατομίκευση της θεραπείας που θα βασίζεται στις ανάγκες του κάθε ατόμου με αιμορροφιλία είναι ο οδηγός για να υπάρξει το μέγιστο όφελος, χωρίς να αυξηθεί υπέρμετρα το κόστος θεραπείας. Σε αυτή την κατεύθυνση και το σύνθημα της Παγκόσμιας Ημέρας Αιμορροφιλίας 2021, «προσαρμοζόμαστε στην αλλαγή, διατηρούμε τη φροντίδα σ’ έναν καινούργιο κόσμο». * MD, PhD, παθολόγος, διευθύντρια, ΝΥ Αιμοδοσίας, Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Αιμορραγικών Διαθέσεων, ΓΝΑ «Λαϊκό»

Μεγάλος απολογισμός σε μικρό χρόνο στη δωρεάν ιατρική εκπαίδευση ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ ΔΊΕΤΊΑ, το NoDE (Network of Doctors’ Education) Institute πραγματοποίησε 27 εκπαιδευτικά προγράμματα. Σημειώνεται ότι κατά το 2020, παρά τα περιοριστικά μέτρα λόγω της πανδημίας, το NoDE κατάφερε να συνεχίσει την εκπαιδευτική του δράση μέχρι την επιβολή του lockdown, χάρη στην αποτελεσματικότητα των hands-on σεμιναρίων και την ευελιξία που προσφέρει η εκπαίδευση μικρών ομάδων χειρουργών. Κατά τη διετία αυτή το NoDE: Προσέφερε 2.332 ώρες εκπαίδευσης για δεξιότητες στη λαπαροσκοπική χειρουργική μέσω των συστημάτων εικονικής πραγματικότητας του Κέντρου Προσομοίωσης του NoDE Institute. ● Προσέφερε 1.706 ώρες σεμιναρίων θεωρητικής και πρακτικής εκπαίδευσης. ● Εκπαίδευσε σε μικρές ομάδες 471 συναδέλφους του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα από όλη την Ελλάδα. ● Εξασφάλισε τη συμμετοχή 98 ομιλητών και εκπαιδευτών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο πλούσιος αυτός απολογισμός σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ενθαρρύνει το ΝοDE να συνεχίσει το έργο του με ακόμα μεγαλύτερο ενθουσιασμό και επιμονή. Ξεκινώντας το 2021, έχει ετοιμαστεί ένα εντατικό πρόγραμμα εκπαίδευσης με σχεδιασμό επέκτασης σε επιπλέον ειδικότητες, όπως την πλαστική-επανορθωτική χειρουργική, την ελάχιστα επεμβατική χειρουργική καρδιάς, την ελάχιστα επεμβατική χειρουργική μαστού, τη γναθοχειρουργική και τη χειρουργική σπονδυλικής στήλης.

Το NoDE (Network of Doctors’ Education) Institute To NoDE Institute (Network of Doctors’ Education) είναι ένας ανεξάρτητος, μη κερδοσκοπικός οργανισμός, ο οποίος ιδρύθηκε το 2018 με στόχο τη δωρεάν πρακτική μεταπτυχιακή εκπαίδευση ιατρών και κυρίως χειρουργών. Βασιζόμενο στην εθελοντική προσφορά και αξιοποιώντας την πολυετή εμπειρία των στελεχών του στη χειρουργική εκπαίδευση, το NoDE αποτελεί έναν κόμβο ανταλλαγής και μετάδοσης εξειδικευμένης γνώσης προς όφελος των ασθενών, δημιουργώντας έτσι έναν ισχυρό σύνδεσμο ανάμεσα στην επιστημονική κοινότητα και την κοινωνία. www.nodeinstitute.org Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη συμμετοχή στα εκπαιδευτικά προγράμματα του NoDE, καθώς και τη δημιουργία νέων εκπαιδευτικών προγραμμάτων, μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο info@nodeinstitute.org ή στο 6940815332.