Παιδεία και αγορά εργασίας by Εφημερίδα των Συντακτών

410 19-20 | 9 | 2020 Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι Μ Α Ζ Ι Μ Ε Τ Η Ν « Ε Φ Η Μ Ε Ρ Ι Δ Α Τ Ω Ν Σ Υ Ν ΤΑ Κ Τ Ω Ν » Τ Ο Υ Σ Α Β Β Α Τ Ο Κ Υ Ρ Ι Α Κ Ο Υ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Παιδεία και αγορά εργασίας ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΚΗΣ

Κ. ΦΩΤΑΚΗΣ - Α. ΣΕΛΙΜΗΣ

Η έρευνα και η καινοτομία αποτελούν τις βάσεις τής παραγωγικής ανασυγκρότησης

ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ

Ο μεγάλος ασθενής και η θεραπεία

ΝΙΚΟΣ ΦΙΛΗΣ

Χρήματα για το δημόσιο σχολείο από το Ταμείο Ανάκαμψης

Αφιέρωμα

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

ΧΡΉΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΔΉΜΟΣΙΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΑΠΟ ΤΟ ΤΑΜΕΙΟ ΑΝΑΚΑΜΨΉΣ

Η μέγιστη προτεραιότητα Του Νίκου Φίλη

Εκείνο που προέχει επειγόντως είναι η υπεράσπιση του δημόσιου σχολείου

ετά από τεσσεράμισι χρόνια διακυβέρνησης ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σε θέση να υπερασπιστεί το δημόσιο σχολείο όχι μόνο με βάση τις αρχές και διακηρύξεις του, αλλά μέσα και από το παράδειγμα της πολιτικής που άσκησε στον συγκεκριμένο τομέα. Το 2015-2019 παραλάβαμε ένα σχολείο εξαθλιωμένο από τη διαρκή μνημονιακή λιτότητα. Διαχρονικά οι δαπάνες για την Παιδεία στη χώρα μας υπολείπονταν των αναγκών. Ιδιαιτέρως όμως τα μνημονιακά χρόνια συρρικνώθηκαν χωρίς προηγούμενο: μέσα σε μια εξαετία κατά 22,7% για τη δευτεροβάθμια και 14,1% για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Μόνο η πρωτοβάθμια γνώρισε μονοψήφιο ποσοστό μείωσης. Δεν μιλάμε για συμβατικές μειώσεις, αλλά για χρηματοδοτική συντριβή. Κτίρια σε εγκατάλειψη (αφού και οι δήμοι στους οποίους ανήκουν υποχρηματοδοτούνταν), κενές οργανικές θέσεις, εκπαιδευτικοί αποθαρρυμένοι, εργαστήρια χωρίς εξοπλισμό, γυμναστήρια δίχως όργανα. Οι βαρύτερες επιπτώσεις ήταν πάνω στο έμψυχο δυναμικό. Προσλήψεις είχαν γίνει τελευταία φορά το 2009-2010. Το Μνημόνιο ουσιαστικά τις απαγόρευε, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει εμβολιασμός με νέους εκπαιδευτικούς, κάτι που είναι απαραίτητο στον σύλλογο διδασκόντων. Οι ελλείψεις άσκησαν μεγάλη πίεση στους παλαιότερους και πιο έμπειρους και ώθησαν πολλούς από αυτούς στη συνταξιοδότηση, επιδεινώνοντας το πρόβλημα. Οι αναπληρωτές με το σταγονόμετρο δεν επαρκούσαν, σε πολλές περιπτώσεις αναλάμβαναν υπηρεσία μετά τον Δεκέμβριο και ως γνωστόν άλλαζαν κάθε χρόνο με τις γνωστές συνέπειες. Πώς έμεινε όρθιο το δημόσιο σχολείο σε τέτοιες συνθήκες είναι θαύμα, που πρέπει 100% να αποδοθεί στον Ελληνα εκπαιδευτικό. Αυτόν που έδωσε τα πέτρινα μνημονιακά χρόνια ό,τι μπορούσε - και ακόμα παραπάνω. Σε ένα τέτοιο φόντο ανέλαβε τη διακυβέρνηση ο ΣΥΡΙΖΑ. Από τη μια η συσσωρευμένη λιτότητα, από την άλλη η πρόσθετη αβεβαιότητα όσο κρατούσαν οι διαπραγματεύσεις των πρώτων μηνών. Αλλά δεν το βάλαμε κάτω. Πρώτο μας μέλημα ήταν τον Σεπτέμβριο του 2015 να ανοίξουν τα σχολεία στην ώρα τους, με απόλυτη πληρότητα εκπαιδευτικών, βιβλίων και κάθε απαραίτητου εφοδίου. Θα πει κανείς, «στοιχειώδες»! Το αντίθετο όμως ήταν ο κανόνας κάθε χρόνο, ενώ είχαμε ζήσει και το απόλυτο ναδίρ της «χρονιάς των φωτοτυπιών». Δεύτερον, ήταν πολιτική μας επιλογή να στηρίξουμε την Ειδική Αγωγή. Σε συνθήκες μνημονίων οι οικογένειες με παιδιά στα ειδικά σχολεία είχαν αφεθεί να παλεύουν μόνες τους. Για μια αριστερή κυβέρνηση η ανατροπή αυτής της ντροπιαστικής κατάστασης ήταν προτεραιότητα. Ενισχύσαμε τα ειδικά σχολεία με ένα αριθμητικά πρωτόγνωρο δυναμικό ειδικών και παιδαγωγών, ώστε να στηριχθεί και να προχωρήσει κάθε παιδί που είχε ανάγκη. Τέθηκε τότε ένα στάνταρντ («πρώτα καλύπτουμε όλες τις ανάγκες της Ειδικής Αγωγής και κατόπιν και όλα τ’ άλλα»), που κράτησε ώς την τελευταία μέρα της διακυβέρνησής μας. Και όταν βγάλαμε τη χώρα από τα μνημόνια, εύλογα φροντίσαμε στην Ειδική Αγωγή να κατευθυνθούν οι πρώτες 4.500 προσλήψεις μόνιμων επιστημόνων. Αλλες 10.500 προσλήψεις προβλέψαμε για τη Γενική

Εκπαίδευση, οι πρώτοι μόνιμοι εκπαιδευτικοί μετά από μια ολόκληρη δεκαετία. Παρεμπιπτόντως, η σημερινή πολιτική ηγεσία του υπουργείου απλώς καθυστέρησε τις δύο προκηρύξεις σε μια προσπάθεια να πείσει ότι ήταν δικές της. Φυσικά οι ίδιοι οι υποψήφιοι εκπαιδευτικοί γνωρίζουν καλύτερα. Εγιναν κι άλλα βήματα, σοβαρά και σημαντικά, αλλά αν τα απαριθμούσα όλα θα ξέφευγα από τον στόχο αυτού του μικρού άρθρου. Συνοπτικά πάντως: εξαπλώθηκε η λειτουργία του Ολοήμερου Δημοτικού σε όλη την Ελλάδα. Κατέστη διετής η υποχρεωτική προσχολική αγωγή. Αναζωογονήθηκε και τέθηκε σε νέες βάσεις (βραβεύτηκε μάλιστα από την Ε.Ε.) η επαγγελματική εκπαίδευση, κάτι που και πάλι ενόχλησε ορισμένα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Στην ίδια κατεύθυνση ιδρύθηκαν (και… «ανεστάλησαν» αμέσως από τη Ν.Δ.) διετή προγράμματα επαγγελματικής εκπαίδευσης στα ΑΕΙ. Αναδιαρθρώθηκε το πρόγραμμα σπουδών στη Γ' Λυκείου, με έμφαση στα μαθήματα εισαγωγής για να μειωθεί η ανάγκη για φροντιστήρια, όπως για τον ίδιο λόγο μειώθηκαν οι εξετάσεις στο Γυμνάσιο. Καθιερώθηκε η εισαγωγή χωρίς εξετάσεις σε τμήματα των ΑΕΙ, ξεκινώντας από τα χαμηλής ζήτησης, για πρώτη φορά. Δημιουργήθηκαν (και καταργήθηκαν από τη Ν.Δ. πριν λειτουργήσουν) νέα τμήματα ΑΕΙ, που ανταποκρίνονταν στις ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας. Συκοφαντία τεράστια στο θέμα αυτό από την κυβέρνηση Ν.Δ. ότι εξυπηρετούσαν μικροπολιτικούς σκοπούς, συκοφαντίες και για τη «βάση του 10» που καταργήθηκε θυμίζω όχι από τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά από την κ. Διαμαντοπούλου. Γιατί είχε καταργηθεί; Γιατί δεκάδες χιλιάδες φοιτητές, 24.000 μόνο φέτος, θα έμεναν έξω από την τριτοβάθμια εκπαίδευση και 180 τμήματα, κυρίως στην περιφέρεια, θα είχαν κλείσει. Αυτό λοιπόν θέλουν; Την ίδια στιγμή υποκριτικά μιλούν για «αμόρφωτους φοιτητές» και λοιδορούν ολόκληρα τμήματα χωρίς να ντρέπονται, όταν είναι γνωστό ότι στόχος τους είναι να προωθήσουν πελάτες στα κολέγια χωρίς εκεί… να θέτουν όριο για βάση

του δέκα. Εκεί το όριο είναι το πορτοφόλι της οικογένειας. Τα πτυχία τους όμως φρόντισαν να τα εξισώσουν. Για να επιτευχθούν όλα τα παραπάνω ήταν απαραίτητο να ενισχυθούν οι πόροι για την Παιδεία ακόμα και μες στη δύσκολη συγκυρία, όταν μας πίεζε πλήθος μνημονιακών κανόνων. Από το 2016 ώς το 2019 σταδιακά και κάθε χρόνο ενισχύσαμε τους πόρους του προϋπολογισμού για την Παιδεία από το 4,2%, που ήταν ιστορικό χαμηλό, στο 4,8% του ΑΕΠ. Σημαντικό επίσης ότι για πρώτη φορά την ίδια περίοδο οι δαπάνες για την έρευνα έφτασαν στο 1% του ΑΕΠ, βοηθώντας να μείνουν στη χώρα χιλιάδες νέοι ερευνητές. Σήμερα πλέον, με την πιο αντιδραστική και νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση της Μεταπολίτευσης και μια πολιτική ηγεσία στο υπουργείο Παιδείας που ολοφάνερα έχει πρωταρχικό μέλημά της την ενίσχυση ιδιωτικών σχολείων και κολεγίων, εκείνο που προέχει επειγόντως είναι η υπεράσπιση του δημόσιου σχολείου. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει πλέον το παράδειγμα και την εμπειρία. Οφείλει να συζητήσει με τους εκπαιδευτικούς, με κάθε προοδευτική φωνή στην εκπαίδευση, και για αυτά που δεν πέτυχε ή δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει αλλά και για τις ανάγκες της επόμενης 20ετίας για ένα καλύτερο δημόσιο σχολείο: πιο ευνοϊκό στην κριτική σκέψη, πιο συμπεριληπτικό στη μοναδικότητα και ιδιαιτερότητα κάθε μαθητή, πιο ανοιχτό στην τέχνη και στην καλλιτεχνική δημιουργία. Πρωτίστως πιο ανθρωποκεντρικό, ώστε να παραδίδει πολίτες που νοιάζονται για τον διπλανό τους, που στέκονται αλληλέγγυοι στις δύσκολες στιγμές του. Βασική προϋπόθεση για ένα τέτοιο δημόσιο σχολείο είναι η χρηματοδότηση. Τα κενά που έχουν αφήσει τα μνημονιακά χρόνια, παρά τη σαφή βελτίωση του 2016-2019, έχουν συσσωρευτεί. Αίτημα του ΣΥΡΙΖΑ και σύσσωμης της εκπαιδευτικής κοινότητας, γονέων, μαθητών και εκπαιδευτικών, πρέπει να είναι η αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάπτυξης υπέρ της δημόσιας Παιδείας και Υγείας κατά απόλυτη προτεραιότητα. Από την υιοθέτηση και επιτυχία του στόχου αυτού θα κριθούν πολλά στο μέλλον.

Παιδεία και αγορά εργασίας

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

39 35

Του Κώστα Γαβρόγλου, τέως υπουργού Παιδείας, Ερευνας και Θρησκευμάτων

Το Λύκειο, ο μεγάλος ασθενής

έτοια εποχή κάθε χρόνο, πολλά γράφονται για τις εισαγωγικές εξετάσεις, για το «χάλι» των Πανεπιστημίων που δέχονται τόσους πολλούς φοιτητές χωρίς τα ίδια να έχουν λόγο, και προτείνονται λύσεις που είναι είτε ανεδαφικές και ανέφικτες είτε έχουν στόχο τη μετατροπή της Ανώτατης Εκπαίδευσης σε έναν μηχανισμό αποκλεισμού των πολλών. Υπάρχει, βέβαια, και μια μικρή ομάδα πολιτών και εκπαιδευτικών που επαναλαμβάνει ορισμένα αυτονόητα ελπίζοντας κάποια στιγμή να επικεντρωθεί η συζήτηση σε αυτά τα αυτονόητα.

Το πρόβλημα

Στη σημερινή συγκυρία, αποκλειστικός στόχος πρέπει να είναι η επανασύσταση της Γ' Λυκείου

Η όποια συζήτηση για τις εισαγωγικές και τα Πανεπιστήμια είναι αδιέξοδη, αν δεν είναι σχεδόν αποκλειστικά επικεντρωμένη στο Λύκειο και ειδικά στην Γ' Λυκείου. Και καμία λύση δεν έχει νόημα να συζητηθεί αν δεν υπάρχει μία συμφωνία ως προς το πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Ερώτημα, λοιπόν: Είμαστε μια χώρα με ζωντανή και παιδαγωγικά λειτουργική Γ' Λυκείου ή είμαστε μια κοινωνία στην οποία έχει στην πράξη ακυρωθεί αυτή η σχολική βαθμίδα; Υπάρχει η Γ' Λυκείου ως μια τάξη με συγκεκριμένο ρόλο ως προς το μέλλον των παιδιών ή είναι μια γραφειοκρατικά υπαρκτή αλλά στην πραγματικότητα ανύπαρκτη τάξη; Απερίφραστα και κατηγορηματικά, λοιπόν: Είμαστε μια χώρα χωρίς Γ' Λυκείου. Και σε αυτήν τη φάση δεν έχει νόημα να συζητήσουμε τους λόγους από τους οποίους προέκυψε η σημερινή κατάσταση αφού το ζητούμενο είναι να αναγνωρισθεί δημόσια μια πραγματικότητα που τη βιώνουν γονείς, εκπαιδευτικοί και μαθητές αλλά δεν θέλουν να την αναγνωρίσουν δημόσια. Ας

πούμε με θάρρος, λοιπόν, πολιτικά κόμματα, ομοσπονδίες εκπαιδευτικών και γονέων ποια είναι η πραγματικότητα και ας αρχίσουμε μετά να συζητάμε και για τα αίτια και για τις λύσεις. Κύριο χαρακτηριστικό της πολιτικής κουλτούρας (συμπεριλαμβανομένης της συνδικαλιστικής) είναι η αδυναμία να συζητήσουμε και να συμφωνήσουμε ως προς το πρόβλημα για το οποίο προτείνονται λύσεις. Οι όποιες κυβερνητικές ρυθμίσεις είναι μία συγκεκριμένη απάντηση σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Τα πολιτικά κόμματα αρνούνται να υιοθετήσουν μια τέτοια προβληματική: διαφωνούν για τις απαντήσεις που δίνει το όποιο κυβερνών κόμμα, χωρίς να συζητήσουν ποιο είναι το πρόβλημα. Γιατί μπορεί κάλλιστα να συμφωνήσουμε για το πρόβλημα και να διαφωνήσουμε για την προτεινόμενη λύση. Προφανώς η ενίσχυση μιας πολιτικής κουλτούρας όπου αποφεύγουμε να συζητάμε για τα προβλήματα αλλά τσακωνόμαστε για τις λύσεις βολεύει: Η συμφωνία ως προς τα προβλήματα έχει τον κίνδυνο να οδηγήσει ενδεχομένως και σε συμφωνία ως προς τις λύσεις ή, έστω, να οδηγήσει στη μερική αποδοχή των λύσεων.

Προτάσεις Σε όλες τις χώρες η μία ή οι δύο τελευταίες τάξεις του Λυκείου δεν έχουν τον ίδιο χαρακτήρα όπως οι υπόλοιπες. Και είναι απολύτως λογικό τα παιδιά να σταματούν τη γενική εκπαίδευση και να αρχίζουν να προσανατολίζονται σε αυτά που τους ενδιαφέρουν για τα επόμενα στάδια της εκπαίδευσής τους. Στη χώρα μας για πολλές δεκαετίες, το Λύκειο παρέχει γενική παιδεία μαζί με εξειδίκευση. Αποτέλεσμα: στην Γ' Λυκείου να αγνοούνται μέχρι και

να γελοιοποιούνται τα γενικά μαθήματα και τα ειδικά μαθήματα να έχουν καταντήσει να είναι επέκταση της φροντιστηριακής καθημερινότητας. Το φροντιστηριοποιημένο σχολείο έχει γίνει καθεστώς και σε αυτό έχουν συναινέσει πολλοί εκπαιδευτικοί, γονείς και μαθητές. Ας μην κρυβόμαστε, λοιπόν. Ο μεγάλος ασθενής είναι η Γ' Λυκείου. Κάναμε μια προσπάθεια να αλλάξουμε την κατάσταση. Καταργήσαμε τα γενικά μαθήματα και αυξήσαμε τον αριθμό ωρών των τεσσάρων υποχρεωτικών μαθημάτων ανά κατεύθυνση ειδίκευσης, ώστε εκπαιδευτικοί και μαθητές να έχουν την ευχέρεια να ολοκληρώσουν την ύλη χωρίς βιασύνες. Τα παιδιά να μην έχουν το άγχος ότι όλα στο σχολείο γίνονται απλώς για να περάσει η ώρα και πως η βασική προετοιμασία γίνεται στα φροντιστήρια και στα ιδιαίτερα. Οι εκπαιδευτικοί να μπορούν να ξεδιπλώσουν τις ικανότητες και δυνατότητές τους σε ένα πλαίσιο που δεν τους ακυρώνει. Τα μηνύματα από παντού στη διάρκεια της πρώτης χρονιάς εφαρμογής ήταν ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Προφανώς χρειάζονται βελτιώσεις, προφανώς χρειάζονται ριζικές αλλαγές στα προγράμματα σπουδών της Α' και Β' Λυκείου ώστε να ενισχυθεί η γενική παιδεία. Ολα αυτά, όμως, έχουν ως προϋπόθεση να απαντήσουμε συλλογικά στο θεμελιώδες ερώτημα ως προς την αντίληψη που (πρέπει να) έχουμε για την Γ' Λυκείου και να προσδιορίσουμε τον χαρακτήρα της – δηλαδή, τον προπαρασκευαστικό της ρόλο.

Το απολυτήριο Το άλλο τεράστιο θέμα που θα πρέπει να συζητηθεί, πριν από την όποια συζήτηση για τις εισαγωγικές

εξετάσεις, είναι η χαμηλή αξιοπιστία του απολυτηρίου. Δεν είναι δυνατόν να παίρνουν τα παιδιά απολυτήριο στο οποίο δεν εξασφαλίζεται καμία απολύτως αντικειμενικότητα και ο σημερινός τρόπος οδηγεί σε διαπλοκές και ηθικές εκπτώσεις. Ο οικείος εκπαιδευτικός βάζει τα θέματα, επιτηρεί και διορθώνει. Προσπαθήσαμε να το αλλάξουμε, προτείναμε ένα σύστημα όπου το απολυτήριο δεν θα είναι κάτι που, όπως σήμερα, όλοι το υποτιμούν. Η κυβέρνηση κατάργησε τη διάταξή μας και αντ’ αυτής θεσμοθέτησε την Τράπεζα Θεμάτων μαζί με ένα σωρό νέες εξετάσεις από την Α' Λυκείου που θα συνυπολογίζονται στον βαθμό απολυτηρίου: πλήρης αποπροσανατολισμός και η χαρά της παραπαιδείας. Εάν, λοιπόν, αναβαθμιστεί το απολυτήριο, τότε θα μπορούμε να μιλάμε και για την πρόσβαση στο Πανεπιστήμιο είτε μόνο με τον βαθμό του απολυτηρίου στα Τμήματα που δεν έχουν μεγάλη ζήτηση, είτε να αρχίσει να συνυπολογίζεται και ο βαθμός του απολυτηρίου μαζί με τις κεντρικές εξετάσεις για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια. Και εδώ προχωρήσαμε σε τομές θεσμοθετώντας μαζί με την αναβάθμιση του απολυτηρίου, την πρόσβαση στο Πανεπιστήμιο με μόνον το απολυτήριο. Το εμμονικό υπουργείο, χωρίς καν να αξιολογήσει τις ρυθμίσεις, τις κατάργησε. Στη σημερινή συγκυρία, αποκλειστικός στόχος πρέπει να είναι η επανασύσταση της Γ' Λυκείου και η παράλληλη αναβάθμιση του απολυτηρίου. Οι συζητήσεις για τη συνολική ανασυγκρότηση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή για την εισαγωγή στα Πανεπιστήμια απλώς παρατείνουν ένα καθεστώς που συνεχώς επιδεινώνεται ως προς την Γ' Λυκείου.

Ψυχανάλυσέ το

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

H παιδαγωγική σχέση μετά την πανδημία Της Δήμητρας Αθανασοπούλου

ια να δει το παιδί με καλό μάτι την κοινωνία, έλεγε η σπουδαία Γαλλίδα παιδοψυχολόγος και ψυχαναλύτρια Φρανσουάζ Ντολτό, το σχολείο θα πρέπει να λειτουργεί με την αρχή ότι το παιδί είναι καλό. Πόσο εύκολο είναι να διατηρηθεί αυτό το αξίωμα τη στιγμή που τα δεδομένα έχουν ανατραπεί, αφότου η πανδημία επέβαλε τα δικά της ήθη και όρους, κόβοντας το σχολικό σύμπαν στα δυο; Ποιοι θα είναι οι μύστες των μαθητών στη νέα κανονικότητα και πόσο ευδιάκριτος θα είναι ο ρόλος των διδασκόντων από εκείνον των υγειονομικών αρχών; Ο Δάσκαλος είναι εκείνος που ακούει τα αιτήματα του παιδιού, ορίζει τα ιδεώδη του και το ωθεί να επιθυμήσει τη γ νώση και να

Είναι ευρέως αποδεκτό πως το σχολείο για φτωχά παιδιά αποτελεί διαφυγή και ευκαιρία. Και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να αίρεται η λειτουργία του δίχως σκέψη

δημιουργήσει νέα σημαίνοντα ώστε εκείνο να καταλάβει ποιο είναι και τι θέλει να πετύχει. Πώς θα μπορέσει να υπηρετήσει αυτό τον ρόλο αν καλείται να εκτελέσει χρέη αστυνόμου ή επιδημιολόγου από τη στιγμή που η πολιτεία δεν έχει μεριμνήσει να φτάσει ο «λόγος της επιστήμης» στα παιδικά αυτιά από τους αρμόδιους φορείς; Ο Ζορζ Μοκό, στο βιβλίο του «Ψυχανάλυση και Εκπαίδευση», προσεγγίζει την παιδαγωγική σχέση από ψυχαναλυτική σκοπιά, αναδεικνύοντας τους τρόπους με τους οποίους ο εκπαιδευτικός απαντά στις ανάγκες του παιδιού επηρεάζοντας ταυτόχρονα τόσο τη σχέση του με τη γνώση όσο και το όποιο σύμπτωμά του, από τη διάσπαση προσοχής μέχρι τη δυσλεξία ή την έκφραση βίας. Η μελέτη του Γάλλου ψυχαναλυτή αφορά τη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ των υποκειμένων της εκπαίδευσης μέσα στις φυσικές σχολικές τάξεις και όχι σε κάποιο ψηφιακό σχολικό σύμπαν και αναφέρεται στους δασκάλους που καλούνται να αφουγκραστούν τις ανάγκες των παιδιών χωρίς, ωστόσο, να αναγκάζονται να συγκρούονται τόσο μαζί τους όσο και με γονείς και κηδεμόνες που αρνούνται να συμμορφωθούν με τις υποδείξεις του υπουργείου Παιδείας.

Τι είδους εκπαίδευση απομένει, λοιπόν, για τη γενιά Covid; Για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία του δυτικού κόσμου διακόπηκε η σχολική εκπαίδευση, αποκλείοντας τα μη ευνοημένα παιδιά από την εκπαιδευτική διαδικασία. Και μετά ήρθαν... οι μάσκες, η διγλωσσία γύρω από αυτές και ο διχασμός. Επειτα χτύπησε το πρώτο κουδούνι και κατά τη διάρκεια του σχολικού αγιασμού ήταν ηχηρή η απουσία των εκπροσώπων της επιστήμης. Ετσι έμειναν οι διδάσκοντες να επιχειρούν να επαναπροσδιορίσουν τον ρόλο τους και οι διδασκόμενοι να προσπαθούν να επενδύσουν με νέο τρόπο τη διαδικασία του μαθήματος και το περιβάλλον του σχολείου. Τι είδους παιδαγωγική σχέση χτίζεται σε ένα τέτοιο σχολικό πλαίσιο; Ολα δείχνουν πως εάν δεν επινοηθούν νέοι τρόποι μεταφοράς σημαινόντων- δηλαδή γνώσης- από τον καθηγητή προς το μαθητή, τότε η εκπαιδευτική διαδικασία δεν θα μπορέσει να συνεχιστεί ομαλά. Διότι η μεταφορά γνώσης είναι εφικτή μονάχα όταν υπάρχει θετική μεταβίβαση. Βάσει της ψυχαναλυτικής θεωρίας, μπορούμε να «μάθουμε», όταν «αγαπάμε»... Προς το παρόν κανένας δεν δείχνει να γνωρίζει τον ρόλο του στη νέα αυτή σχολική πραγματικότητα. Οπως κανένας δεν μοιάζει να έχει προετοιμαστεί για ένα νέο σχολικό κλείσιμο από τη στιγμή που δεν έχουν διασφαλιστεί ίσες ευκαιρίες εκπαίδευσης σε όλους τους μαθητές μέσα από κρατικές επενδύσεις στην αγορά υπολογιστών και συνδέσεις στο διαδίκτυο για όλους. Θα είναι φέτος άραγε λοιπόν μια χαμένη, για τα παιδιά, σχολική χρονιά; Θα σημειωθεί πτώση μορφωτικού επιπέδου και όξυνση κατ’ επέκταση των κοινωνικών ανισοτήτων; Η αμερικανική εφημερίδα New York Times έδωσε τις απαντήσεις της στα παραπάνω ερωτήματα μέσα από ένα άρθρο – καταπέλτη για τα σχολεία των ΗΠΑ. Το άρθρο τόνιζε πως οι μαθητές που προέρχονται από οικογένειες χαμηλού εισοδήματος έχασαν κατά μέσον

όρο πέντε μήνες διδασκαλίας, ενώ πολλοί μαθητές αναμένεται να εγκαταλείψουν το σχολείο εξαιτίας των περιορισμών της τεχνολογίας και των κοινωνικών ανισοτήτων. Στο δημοσίευμα αναφερόταν και το ενδεχόμενο απαξίωσης του δημόσιου συστήματος εκπαίδευσης μετά την πιθανή στροφή των «απογοητευμένων εύπορων γονέων» προς τα ιδιωτικά σχολεία. Και αυτό δεν αφορά μόνο την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού. Εχει χυθεί πολύ μελάνι για τη σπουδαιότητα της εκπαιδευτικής ρουτίνας για την υγιή συναισθηματική και ψυχολογική ανάπτυξη ενός παιδιού από τη νηπιακή ηλικία. Το 1941, πριν από περίπου οκτώ δεκαετίες η Αννα Φρόιντ, κόρη του Σίγκμουντ και μια από της «μητέρες» της παιδικής ψυχανάλυσης, ίδρυσε τους πρώτους παιδικούς σταθμούς στην Ευρώπη. Ο στόχος ήταν διπλός: το καταλάγιασμα της ψυχικής αναστάτωσης των παιδιών κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου και η παροχή καταφυγίου στους λιλιπούτειους άστεγους εξαιτίας των βομβαρδισμών. Εκτοτε δεν αμφισβητήθηκε ποτέ η σημασία της σχολικής τάξης -ακόμα και για τα νήπια- ως βασικό πεδίο κοινωνικοποίησης και νοητικής ανάπτυξης. Ιδίως για τα λιγότερο ευνοημένα. Είναι ευρέως αποδεκτό πως το σχολείο για φτωχά παιδιά αποτελεί διαφυγή και ευκαιρία. Και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να αίρεται η λειτουργία του δίχως σκέψη. Κατά τη διάρκεια της ισπανικής γρίπης το 1918 τρεις αμερικανικές πόλεις- η Νέα Υόρκη, το Σικάγο και το Νιου Χέιβεν στο Κονέκτικατ – αποφάσισαν να κρατήσουν ανοικτά τα σχολεία με το σκεπτικό πως οι μαθητές θα ήταν πιο ασφαλείς στις αεριζόμενες σχολικές εγκαταστάσεις, όπου δάσκαλοι, γιατροί και νοσοκόμες παρακολουθούσαν την υγεία τους παρά στις μη υγιεινές κατοικίες τους. Επιστρέφοντας στο ευρωπαϊκό παρόν, στα μέσα του περασμένου Ιουνίου και μετά το τουλάχιστον δίμηνο λουκέτο των περισσότερων ευρωπαϊκών σχολικών ιδρυμάτων, η Αυστριακή Εταιρεία Παιδιατρικής και Εφηβικής Ψυχιατρικής, Ψυχοσωματικής και Ψυχοθεραπείας ζήτησε να ξαναρχίσουν πλήρως τη λειτουργία τους τα σχολεία και οι εγκαταστάσεις φροντίδας παιδιών, σύμφωνα με τα μέτρα υγιεινής, προκειμένου να αποφευχθούν περαιτέρω επιπτώσεις στα παιδιά και τις οικογένειές τους, ιδίως όσον αφορά την ψυχική τους υγεία. Είχε προηγηθεί η μελέτη του Ιατρικού Πανεπιστημίου του Ινσμπρουκ, η οποία κατέληγε πως η απουσία της φυσικής σχολικής αίθουσας δεν είναι άνευ ψυχοκοινωνικού κόστος. Συγκεκριμένα ο μακρύς αποκλεισμός από τη συνήθη καθημερινή ζωή βλάπτει τα παιδιά και τους εφήβους στη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξή τους, όπως επεσήμανε η Κάτριν Ζέβεκε, διευθύντρια της Πανεπιστημιακής Κλινικής για Παιδιά και Εφηβική Ψυχιατρική στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο του Ινσμπρουκ. Και αν δεν γίνεται να υπάρξει η σχολική τάξη όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα, τότε θα πρέπει να φροντίσουμε να την εφεύρουμε, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η μεταφορά της γνώσης και να επιτυγχάνεται ο τελικός σκοπός της εκπαίδευσης: η μετατροπή των καθρεφτών σε παράθυρα, όπως έλεγε και ένας Αμερικανός δημοσιογράφος.

Ξεκινά τον Οκτώβριο ο 5ος κύκλος

ντός του Οκτωβρίου ξεκινά ο 5ος κύκλος του Project Future, του προγράμματος εταιρικής υπευθυνότητας που υλοποιεί η Τράπεζα Πειραιώς, στηρίζοντας τους νέους πτυχιούχους στην προσπάθειά τους να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Το πρόγραμμα πραγματοποιείται για τρίτη χρονιά, σε συνεργασία με το ReGeneration, το μεγαλύτερο πρόγραμμα εκπαίδευσης και αμειβόμενης απασχόλησης στην Ελλάδα, και με πολύτιμους συνεργάτες τη Google, το Facebook, την Code.Hub, το BCA College, την Εταιρία Ανωτάτων Στελεχών Επιχειρήσεων (ΕΑΣΕ), το Πανεπιστήμιο Κρήτης και τον ΣΕΒ σύνδεσμος επιχειρήσεων και βιομηχανιών. Μέσω του Project Future παρέχεται στους νέους εκπαίδευση σε τομείς αιχμής για την αγορά εργασίας και παράλληλα, η δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με επιχειρήσεις που αναζητούν εργαζομένους. Αφετηρία του προγράμματος που υλοποιεί η Τράπεζα με συνέπεια τον Μάρτιο και τον Οκτώβριο κάθε έτους είναι η ανάγκη εξειδικευμένης εκπαίδευσης που θα γεφυρώνει το κενό που υπάρχει μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της αγοράς εργασίας. Στους 4 πρώτους κύκλους του Project Future εκπαιδεύτηκαν 2.041 συμμετέχοντες μέσω του Project Future και του ReGeneration και 691 εξ αυτών παρακολούθησαν μία εκ των εξειδικευμένων εκπαιδεύσεων του Project Future. Μέχρι σήμερα, 970 νέοι που έχουν εκπαιδευτεί από το Project Future και το ReGeneration έχουν ήδη βρει θέση στην ελληνική αγορά εργασίας, ενώ η διαδικασία των προσλήψεων είναι ακόμη σε εξέλιξη. Το πρόγραμμα απευθύνεται σε νέους πτυχιούχους έως 29 ετών με καθόλου ή έως τρία χρόνια εργασιακή εμπειρία. Η αίτησή τους εξετάζεται καταρχάς όσον αφορά τα τυπικά κριτήρια που είναι η ηλικία, η εργασιακή εμπειρία, η ενασχόληση με εξω-ακαδημαϊκές δραστηριότητες. Στη συνέχεια, οι υποψήφιοι αξιολογούνται σε δύο στάδια: το πρώτο στάδιο περιλαμβάνει ένα ψυχομετρικό τεστ ικανοτήτων και προσωπικότητας σε μορφή gamification ενώ στο δεύτερο στάδιο, η αξιολόγηση των υποψηφίων (Live Assessment Centre) γίνεται μέσω συνεντεύξεων με ανώτερα και ανώτατα στελέχη της ελληνικής αγοράς (HR, Line Managers, CEOs) Οσοι νέοι ολοκληρώσουν επιτυχώς τα στάδια αξιολόγησης του προγράμματος Project Future, ξεκινούν την εκπαίδευσή τους, η οποία απαρτίζεται από δύο μέρη: ● Κατά το πρώτο μέρος, οι συμμετέχοντες παρακολουθούν ένα τριήμερο training, το οποίο στοχεύει στην ανάπτυξη των προσω-

πικών και επαγγελματικών τους δεξιοτήτων. ● Στο δεύτερο μέρος, οι συμμετέχοντες παρακολουθούν εξειδικευμένη εκπαίδευση σε τομείς, που ανταποκρίνονται πλήρως στις σύγχρονες απαιτήσεις της αγοράς, όπως: JAVA, JavaScript, Digital Marketing, Customer Experience, Sales Excellence, Supply Chain Management, Data Science, .ΝΕΤ, Project Management (with Agile Specialization), Business Intelligence & Analytics και Front-End Web Development. Η εκπαίδευση διαρκεί 60-120 ώρες.

Μετά την ολοκλήρωση της εκπαίδευσης, τα βιογραφικά των συμμετεχόντων αναρτώνται στην πλατφόρμα του ReGeneration και παραμένουν διαθέσιμα στις 600 συνεργαζόμενες με το πρόγραμμα επιχειρήσεις για ένα χρόνο, με στόχο την απορρόφησή τους σε θέση εργασίας, με τουλάχιστον εξάμηνη σύμβαση και ελάχιστο μισθό €750 μεικτά. Σε κάθε εκπαιδευτικό κύκλο, η Τράπεζα διερευνά μαζί με το ReGeneration τις ανάγκες της αγοράς σε τοπικό επίπεδο, σε μεγάλες πόλεις της Ελλάδας και αντίστοιχα σχε-

διάζει, σε συνεργασία με αναγνωρισμένους εκπαιδευτικούς φορείς, εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα, τα οποία αναπροσαρμόζει με βάση πρωτίστως τις ανάγκες της αγοράς, όπως αυτές διαμορφώνονται κάθε φορά, αλλά και την ανατροφοδότηση που λαμβάνει από τους εκπαιδευόμενους. Ο επόμενος, 5ος κύκλος του προγράμματος, όπως και ο προηγούμενος, προσαρμόζεται στα δεδομένα της εποχής και θα διεξαχθεί, με ψηφιακά μέσα, τον Οκτώβριο, δίνοντας τη δυνατότητα στους νέους να εξειδικευτούν σε καινοτόμους πυλώνες: Digital Marketing, Project Management (with Agile Specialization), Business Intelligence & Analytics, Front-End Web Development with Angular και JAVA. Δηλώσεις συμμετοχής θα μπορούν να υποβληθούν στις αρχές Οκτωβρίου στην ιστοσελίδα του προγράμματος www. projectfuture.gr. Στόχος της Τράπεζας Πειραιώς, μέσα από το πρωτοποριακό πρόγραμμα Project Future, είναι να βοηθήσει τους νέους να γίνουν ακόμη πιο ανταγωνιστικοί στην αγορά εργασίας, προσφέροντάς τους εξειδικευμένες εκπαιδεύσεις σε τομείς αιχμής, να καλύψει τις ανάγκες των επιχειρήσεων που ζητούν ταλαντούχους νέους, οι οποίοι θα προσφέρουν υπεραξία στο δυναμικό τους και να συμβάλλει ουσιαστικά στην καταπολέμηση της ανεργίας και την ενίσχυση της εκπαίδευσης.

Αφιέρωμα

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

ΣΕ ΚΑΙΡΟΎΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Η πανδημία έχει λειτουργήσει ως ένας σημαντικός κοινωνικός καταλύτης που κίνησε νέες διεργασίες, ενώ ταυτόχρονα επιτάχυνε άλλες

ύλογα θεωρήθηκε πρωταρχικής σημασίας η υγειονομική θωράκιση των σχολείων, καθώς η ανθρώπινη ζωή, κατά τον ποιητή, παραμένει μέγα αγαθό και πρώτο. Η αποκλειστική ενασχόληση όμως με τα υγειονομικά μέτρα αυξάνει τον κίνδυνο να υποβαθμιστούν, μέχρι και να εξαφανιστούν ολοσχερώς, άλλες εξίσου σημαντικές πτυχές της λειτουργίας του σχολείου, όπως αυτές που αφορούν το παιδαγωγικό και διδακτικό του έργο. Βέβαια, η κυβέρνηση έδειξε παροιμιώδη αδιαφορία σε κάθε θέμα που αφορούσε την προετοιμασία του ανοίγματος των σχολείων. Να ήταν το γενικότερο κλίμα της θερινής ραστώνης και του υγειονομικού εφησυχασμού που έπεισε την κυβέρνηση να επαναπαυτεί στις δάφνες μιας προσωρινής επιτυχίας; Να ήταν η πολιτική της επιλογή να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις ιδιαίτερες συνθήκες που δημιούργησαν η πανδημία και οι θερινές διακοπές, για να περάσει κατακαλόκαιρο χωρίς μεγάλες αντιδράσεις μια σειρά ρυθμίσεων που δικαιολογημένα ξεσήκωσαν το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας; Ο,τι και να συμβαίνει, το αποτέλεσμα δεν αλλάζει. Την ώρα που άλλα κράτη, ακολουθώντας τις κατευθύνσεις που έγκαιρα είχε επεξεργαστεί η UNESCO, προετοίμαζαν έγκαιρα τη διδακτική λειτουργία του σχολείου, η κ. Κεραμέως καταγινόταν με την ψήφιση αναχρονιστικών προεκλογικών δεσμεύσεων, που όχι μόνο δεν έπαιρναν υπόψη τους τις νέες συνθήκες της πανδημίας, αλλά κατά κανόνα κινούνταν στην αντίθετη κατεύθυνση. Συνήθως προβάλλεται εμφατικά η άκαιρη και απαράδεκτη ρύθμιση του υπουργείου Παιδείας να αυξήσει το όριο των παιδιών στις τάξεις του Δημοτικού από 22 σε 25 μέσα στην πανδημία. Εδώ όμως έχουμε μια συνολικότερη αντιπαιδαγωγική πολιτική πρακτική, που σίγουρα θα απασχολήσει τους μελλοντικούς ιστορικούς της εκπαίδευσης. Διεθνείς οργανισμοί και ειδικοί επιστήμονες, μήνες τώρα, επισείουν με τα πιο μελανά χρώματα τον κίνδυνο ενίσχυσης του αναλφαβητισμού και διεύρυνσης των εκπαιδευτικών ανισοτήτων εξαιτίας της πανδημίας. Με πρώτο θύμα, όπως πάντα, τα παιδιά των πιο φτωχών και αδύναμων οικογενειών. Θα περίμενε λοιπόν κάποιος επαρκή και συνεκτικά μέτρα για τη στήριξη όλων των παιδιών στις δύσκολες σημερινές δύσκολες

EUROKINISSI / ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

Του Παύλου Χαραμή, εκπαιδευτικoύ - ερευνητή, πρ. αντιπροέδρου ΙΕΠ

Διπλά τυφλή εκπαιδευτική πολιτική

συνθήκες, κυρίως όμως των παιδιών που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερες δυσκολίες. Ωστόσο, αντί να στηριχτούν αυτά τα παιδιά και τα σχολεία τους, το ενδιαφέρον του αρμόδιου υπουργείου επικεντρώθηκε στα πρότυπα και πειραματικά σχολεία και στα ιδιωτικά. Αντί να διασφαλίσει μόνιμο εκπαιδευτικό προσωπικό με σταθερή παιδαγωγική σχέση με τα παιδιά, προώθησε για τους εκπαιδευτικούς τρίμηνες εργασιακές συμβάσεις. Πρόκειται συνολικά για μια «διπλά τυφλή» μέθοδο που ακολουθεί το αρμόδιο υπουργείο, για να παραφράσω έναν επίκαιρο όρο της ιατρικής ερευνητικής μεθοδολογίας, καθώς η πολιτεία δεν κλείνει απλώς τα μάτια μπροστά στην εκπαιδευτική ανισότητα αλλά παίρνει και επιπλέον μέτρα για την ενίσχυσή της.

Αναγκαία μέτρα ανάταξης Η πολλαπλή κρίση που πλήττει την Ελλάδα έχει δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα ζοφερό κλίμα και για τη νέα γενιά, που απαιτεί επειγόντως μέτρα και πολιτικές ανάταξης. Προς αυτή την κατεύθυνση ακολουθούν κάποιες επισημάνσεις. Στην πρώτη γραμμή προβάλλει η πολύπλευρη στήριξη της νέας γενιάς και η ενίσχυση της ανθεκτικότητας των πιο ευάλωτων παιδιών και νέων, ώστε να πορευτούν με τις λιγότερες απώλειες στις συνθήκες της κρίσης. Σε μια τέτοια προοπτική, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η έγκαιρη ενίσχυση του σχολείου όχι μόνο με το απαραίτητο εκπαιδευτικό προσωπικό, αλλά και με επιστήμονες

άλλων ειδικοτήτων, όπως οι παιδίατροι, οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί, που πρέπει στο εξής να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του δυναμικού για την υποστήριξη της σχολικής μονάδας. Ζήτημα κύριας προτεραιότητας είναι και η κάλυψη των διδακτικών κενών που δημιούργησε ο πολυήμερος υποχρεωτικός εγκλεισμός. Σε άλλες χώρες με τη λήξη του σχολικού έτους έγιναν συστηματικές έρευνες για να διαπιστωθεί η έκταση των σχετικών προβλημάτων και να δρομολογηθούν λύσεις. Σε εμάς η εκπαίδευση και η επιστημονική έρευνα ακολουθούν πορεία ασύμπτωτη, παρά τις προεκλογικές και μετεκλογικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης. Με την έναρξη των μαθημάτων το σχολείο εμφανίζεται εντελώς απροετοίμαστο να οργανώσει την αναπλήρωση των κενών, κάποιες πρόχειρες οδηγίες προς τους εκπαιδευτικούς για κάλυψη «πιθανών» (!) κενών έφτασαν στα σχολεία πολύ καθυστερημένα και οι εκπαιδευτικοί αναμένουν ακόμα έγκαιρη και επαρκή επιμόρφωση. Ενα άλλο σημαντικό δίδαγμα από τη διεθνή εμπειρία αφορά τη διδακτική μεθοδολογία. Τόσο η ζωντανή όσο και η από απόσταση διδασκαλία χρειάστηκε να επιστρατεύσουν, περισσότερο απ’ ό,τι στο παρελθόν, τη διαφοροποιημένη παιδαγωγική, ακόμα και την πλήρη εξατομίκευση της διδασκαλίας σε κάποιες περιπτώσεις, προκειμένου να αντιμετωπιστούν συγκεκριμένα μαθησιακά ή άλλα προβλήματα κάθε παιδιού. Εμείς εξακολουθούμε να πορευόμα-

στε μακάρια με την κλασική, μετωπική διδασκαλία, με διαλέξεις από την έδρα ή, όπως πρόσφατα, μέσω κάμερας, που γίνονται ολοένα και πιο εργώδεις με την υποχρεωτική χρήση μάσκας. Εξετάζοντας πιο συγκεκριμένα το πρόβλημα της διδακτέας ύλης οφείλουμε να το δούμε σήμερα και από μια διαφορετική σκοπιά. Η πανδημία ανέδειξε μια σειρά από ζητήματα που πρέπει να βρουν τη θέση τους ή να αναβαθμιστούν στο σχολικό πρόγραμμα. Η σχέση ατόμου - κοινωνίας και η έννοια της κοινωνικής ευθύνης, η πράσινη ανάπτυξη και η αειφορία, θέματα ατομικής και δημόσιας υγείας και διατροφής σε άλλες χώρες κυριάρχησαν στα σχολικά προγράμματα αμέσως μετά το ξέσπασμα της πανδημίας. Η περίοδος του καλοκαιριού ήταν ίσως η τελευταία ευκαιρία για έναν επείγοντα ανασχεδιασμό του σχολικού προγράμματος, αλλά και εδώ η αδράνεια του αρμόδιων υπηρεσιών υπήρξε ολέθρια. Γενικότερα, η πανδημία έχει ήδη λειτουργήσει ως ένας σημαντικός κοινωνικός καταλύτης που κίνησε νέες διεργασίες, ενώ ταυτόχρονα επιτάχυνε άλλες. Είναι πλέον απτή η επιδίωξη των ισχυρών του χρήματος να αξιοποιήσουν τις νέες συνθήκες με γνώμονα τις δικές τους επιδιώξεις, τα δικά τους συμφέροντα. Αυτό θα σήμαινε μια κοινωνία πιο αυταρχική και άδικη, με περισσότερη εκμετάλλευση και λιγότερες αντιδράσεις. Θα σήμαινε, επίσης, ένα σχολείο πιο άνισο και άδικο, αδύναμο να επιτελέσει τον χειραφετητικό του ρόλο.

Παιδεία και αγορά εργασίας

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

MYTILINEOS

Πύλη εισόδου στην αγορά εργασίας νέων επιστημόνων

ημείο αναφοράς στον κλάδο των Μηχανικών έχει γίνει το πρόγραμμα «Μηχανικοί στην Πράξη» της εταιρείας MYTILINEOS, καθώς δίνει τη δυνατότητα σε νέους επιστήμονες να αποκτήσουν εμπειρία, δεξιότητες και εφόδια για την επαγγελματική τους πορεία. Το πρόγραμμα ξεκίνησε ως μία από τις πρωτοβουλίες Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της MYTILINEOS το 2014 και εξελίχθηκε σε Πρόγραμμα Επαγγελματικής Κατάρτισης που εξυπηρετεί πλέον και ουσιαστικές ανάγκες στελέχωσης της εταιρείας. Καθώς η είσοδος στην αγορά εργασίας αποτελεί μεγάλη πρόκληση για έναν νέο εργαζόμενο, ειδικά σε μια περίοδο υψηλής ανεργίας, η απόκτηση εμπειριών στο πεδίο ουσιαστικά «κλειδώνει» την έναρξη μιας επιτυχημένης επαγγελματικής πορείας. Ετσι, μέσω του προγράμματος «Μηχανικοί στην Πράξη», οι συμμετέχοντες αποκτούν οφέλη και εμπειρία που δεν θα μπορούσαν να αποκτήσουν διαφορετικά. Συγκεκριμένα, παρακολουθούν και συμμετέχουν σε σύνθετα και απαιτητικά έργα ακολουθώντας ένα στοχευμένο πρόγραμμα ανάπτυξης προσωπικών δεξιοτήτων και ικανοτήτων με συστηματική καθοδήγηση (mentoring) και συνεχή ανατροφοδότηση (feedback) από στελέχη της MYTILINEOS, με την πιθανότητα να ενταχθούν στην ομάδα της εταιρείας μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος. Ο τέταρτος κύκλος εγκαινίασε μια νέα εποχή για το πρόγραμμα, καθώς επεκτάθηκε στις Κεντρικές Λειτουργίες και Υπηρεσίες της εταιρείας και σε όλους τους Τομείς Δραστηριότητάς της. Κατά τη διαδικασία υποβολής αιτήσεων κατατέθηκαν 837 αιτήσεις, ακολούθησε διαδικασία αξιολόγησης, που περι-

ελάμβανε ηλεκτρονικά τεστ ικανοτήτων και συνεντεύξεις, ενώ στο τελευταίο στάδιο οι 60 επικρατέστεροι κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε Κέντρο Προσομοίωσης, δίνοντάς τους την ευκαιρία μέσα από ομαδικές και ατομικές δοκιμασίες να οραματιστούν τη σταδιοδρομία τους στη MYTILINEOS και να έρθουν σε επαφή με στελέχη της Εταιρείας και με τις κύριες δραστηριότητές της. Το Πρόγραμμα επιδιώκει να εντάξει στην αγορά εργασίας νέους επιστήμονες και να τους προσφέρει μία εργασιακή εμπειρία ολοκληρωμένη με τα κατάλληλα εφόδια για μια επιτυχημένη επαγγελματική πορεία. Ιδιαίτερα σε μια περίοδο που η συζήτηση για

τη στήριξη της ελληνικής βιομηχανίας έχει πάρει κεντρικό χαρακτήρα, η πρωτοβουλία της MYTILINEOS αποκτά μία επιπλέον σημασία, δημιουργώντας ένα πρότυπο και υψηλού επιπέδου «Σχολείο Μηχανικών», που θα τροφοδοτεί σταθερά την ελληνική βιομηχανία και επιχειρηματικότητα του αύριο με ταλαντούχα και ικανά στελέχη, περιορίζοντας το χάσμα δεξιοτήτων που υπάρχει ανάμεσα στην αγορά και στη θεωρία της εκπαίδευσης. Τα στελέχη εκπαιδεύονται και αποκτούν δεξιότητες ώστε να ανταποκρίνονται σε δύσκολα περιβάλλοντα σε μία από τις κορυφαίες εταιρείες στην Ελλάδα. Το γεγονός ότι η MYTILINEOS δίνει τις ευ-

καιρίες αυτές στις παραγωγικές της υποδομές και στα σημεία που δραστηριοποιείται σε όλη την Ελλάδα, λειτουργεί ως ανάχωμα στη φυγή άξιων νέων ανθρώπων στο εξωτερικό, το γνωστό και ως brain drain, καθώς στην Ελλάδα δυσκολεύονται να κάνουν το πρώτο βήμα. Επιπλέον φέτος, που η χρονιά ξεκίνησε και συνεχίζεται με δυσκολίες για την ελληνική αλλά και την παγκόσμια αγορά εργασίας, η MYTILINEOS αποφάσισε την επέκταση του τρέχοντος προγράμματος «Μηχανικοί στην Πράξη» μέχρι το τέλος του έτους, στο πλαίσιο του συνολικού σχεδιασμού που υλοποιεί για τη διαχείριση της κρίσης και τη στήριξη των εργαζομένων της. Αξίζει να σημειωθεί ότι δύο στους τρεις συμμετέχοντες του τελευταίου κύκλου του προγράμματος έχουν προσληφθεί στη MYTILINEOS αμέσως με την ολοκλήρωσή του. Μάλιστα, σύμφωνα με ανάλυση της Κοινωνικής Αξίας του προγράμματος με την εφαρμογή της διεθνούς μεθοδολογίας Social Return On Investment, διαπιστώθηκε ότι για κάθε 1 ευρώ που επενδύθηκε στο πρόγραμμα «Μηχανικοί στην Πράξη» παρήχθησαν 4,24 ευρώ Κοινωνικής Αξίας. Τα αποτελέσματα της ανάλυσης, κυρίως όμως τα πλεονεκτήματα που αποκτούν οι νέοι μηχανικοί από τι συμμετοχή τους με την απόκτηση δεξιοτήτων και εμπειρίας, φέρνουν όλο και πιο κοντά στην πραγματικότητα τον στόχο της MYTILINEOS να αποτελέσει το πρόγραμμα που θα αναδείξει τους καλύτερους και θα καθιερωθεί ως όνειρο επαγγελματικής σταδιοδρομίας για τους νέους μηχανικούς.

Αφιέρωμα

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΓΝΏΣΗΣ

Των Κώστα Φωτάκη, πρ. αν. υπουργού Ερευνας & Καινοτομίας, ομ. καθ. Φυσικής Π/μίου Κρήτης, τ. προέδρου Ιδρύματος Τεχνολογίας και Ερευνας (ΙΤΕ)

και Αλέξανδρου Σελίμη, διδάκτορα Φυσικής Π/μίου Κρήτης

Η διασύνδεση της έρευνας με την οικονομική ανάπτυξη ποτέ και πουθενά δεν υπήρξε μια διαδικασία μονοσήμαντη και γραμμική, αλλά πάντα εξαιρετικά σύνθετη

Το ανθρώπινο δυναμικό

το αντιφατικό περιβάλλον της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας και της επιστροφής των εθνικισμών, οι προκλήσεις που αναδύονται είναι μεγάλες. Στη χώρα μας, οι προκλήσεις αυτές εντείνονται ακόμη περισσότερο από τον συνδυασμό των πολλαπλών κρίσεων που καλείται σήμερα να αντιμετωπίσει. Κρίση γεωπολιτική, οικονομική, υγειονομική και κλιματική. Η ανάγκη για τη βέλτιστη ανάδειξη, ενίσχυση και αναβάθμιση του ανθρώπινου δυναμικού, της πολυτιμότερης παρακαταθήκης που διαθέτει, και η στήριξη της ποιοτικής επιστημονικής έρευνας είναι περισσότερο επιτακτική από ποτέ. Στο πρόσφατο παρελθόν, την περίοδο 2015-2019, εφαρμόστηκαν στον Τομέα Ερευνας & Καινοτομίας του υπουργείου Παιδείας μια σειρά μεταρρυθμίσεων χωρίς προηγούμενο σε εύρος και ένταση, που οδήγησαν στη θεαματική βελτίωση των επιδόσεων της χώρας, όπως αυτές καταγράφηκαν σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Ταυτόχρονα, αποτέλεσαν ένα σοβαρό βήμα για την ανάσχεση της μονόδρομης φυγής εξειδικευμένων επιστημόνων στο εξωτερικό (brain drain) και την αντικατάστασή της από μια ισόρροπη κινητικότητα (brain circulation). Παράλληλα, κινήθηκαν στην κατεύθυνση περιορισμού της απασχόλησης νέων επιστημόνων σε εργασίες άσχετες με την εξειδίκευσή τους (brain waste). Και τα δύο φαινόμενα οξύνθηκαν στην Ελλάδα με τη σοβαρή υποτίμηση της εργασίας κατά τα χρόνια της κρίσης. Χαρακτηριστικά, η εκροή εξειδικευμένων επιστημόνων σχεδόν δεκαπλασιάστηκε, αποστερώντας τη χώρα από νέους ερευνητές και επιστήμονες. Η έρευνα και η καινοτομία αποτέλεσαν τη βάση για τη διαμόρφωση ενός νέου σχεδίου για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας: την οικονομία και την κοινωνία της γνώσης. Πρόκειται για ένα νέο πρότυπο ανάπτυξης, με σαφές κοινωνικό πρόσημο, που ενσωματώνει τα αποτελέσματα της γνώσης που προκύπτουν από την επιστημονική έρευνα στις διαδικασίες παραγωγής. Επίσης, έγιναν βήματα για την ανάδειξη της αυταξίας της γνώσης που συντελεί στη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων και κατ’ επέκταση στη χειραφέτηση της κοινωνίας. Το σχέδιο αυτό εντάχθηκε για

πρώτη φορά στην αναπτυξιακή στρατηγική της χώρας με την ισχυρή ώσμωση μεταξύ Παιδείας και Ερευνας, που καθορίζουν τον ενιαίο χώρο παραγωγής και διάχυσης της γνώσης. Η υλοποίησή του βασίστηκε σε καίριες πρωτοβουλίες που απευθύνονταν τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα: ■ Μέτρα ενίσχυσης του ανθρώπινου δυναμικού και στήριξης των υποδομών, που αποσκοπούσαν, κυρίως, στην παραμονή ή και στην επιστροφή στη χώρα του επιστημονικού δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης. Δυναμικό που είναι οδηγός στην προσπάθεια για τον μετασχηματισμό της ελληνικής οικονομίας με βάση τη νέα γνώση και την καινοτομία. ■ Υποστήριξη και μεγέθυνση της καινοτόμου επιχειρηματικότητας για την ενσωμάτωση αυτής της γνώσης και της καινοτομίας στην παραγωγική διαδικασία και αύξηση της έντασης γνώσης στις ελληνικές επιχειρήσεις. Ανάμεσα στις πρωτοβουλίες αυτές ξεχωρίζει η ίδρυση του Ελληνικού Ιδρύματος Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), που έθεσε το ανθρώπινο δυναμικό στο επίκεντρο του αναπτυξιακού επανασχεδιασμού.

Επιστημονική έρευνα και οικονομική ανάπτυξη Η διασύνδεση της έρευνας με την οικονομική ανάπτυξη ποτέ και πουθενά δεν υπήρξε μια διαδικασία μονοσήμαντη και γραμμική, αλλά πάντα εξαιρετικά σύνθετη. Η σχέση αυτή εξαρτάται σε κάθε χώρα από παράγοντες όπως οι ιστορικές της καταβολές, η επιστημονική και τεχνολογική ετοιμότητα, η ωριμότητα της εγχώριας και διεθνούς αγοράς, οι συνθήκες εργασίας, το αξιακό σύστημα και οι κυρίαρχοι ιδεολογικοί προσανατολισμοί της κοινωνίας, καθώς και οι πολιτικές που εφαρμόζονται. Για τις πολιτικές αυτές υπάρχουν δύο κύριες αντιδιαμετρικές προσεγγίσεις: Η πρώτη βασίζεται στην ηγεμονία ενός άτεγκτου οικονομισμού. Ενός οικονομισμού που έχει ως βασικό κριτήριο την ένταση των δεικτών οικονομικής μεγέθυνσης, κυρίως μέσω πολιτικών λιτότητας και υποβάθμισης της εργασίας. Πρόκειται για τη νεοφιλελεύθερη αντίληψη που προωθεί τη μονοσήμαντη αξιοποίηση της έρευνας, και της γνώσης που προκύπτει από

αυτήν, με άξονα μια έντονα ωφελιμιστική νοοτροπία. Σύμφωνα με αυτήν, «χρήσιμη» είναι μόνο η έρευνα που οδηγεί σε αποτελέσματα που καλύπτουν αποκλειστικά πρόσκαιρες απαιτήσεις της αγοράς μέσω μιας άκριτης και απορυθμισμένης εμπορευματοποίησης. Η προσέγγιση αυτή οδηγεί στον εγκλωβισμό του ερευνητικού δυναμικού σε συγκεκριμένους τομείς, συχνά ευκαιριακού και εφήμερου χαρακτήρα. Ο ερευνητής ωθείται να λειτουργεί ως οιονεί επιχειρηματίας. Πρόκειται για την ιδέα που οδηγεί στο λεγόμενο «επιχειρηματικό πανεπιστήμιο», η οποία σήμερα πνέει τα λοίσθια διεθνώς. Ιστορικά, έχει αποδειχθεί η περιορισμένη ανταποδοτικότητα αυτής της προσέγγισης, ιδιαίτερα όταν οι πολιτικές λιτότητας οδηγούν στην υποχρηματοδότηση της ελεύθερης, χωρίς περιορισμούς, ποιοτικής έρευνας. Πιθανή απόρροια είναι η επιδότηση της κρατικοδίαιτης και συχνά παρασιτικής επιχειρηματικότητας. Στη δεύτερη προσέγγιση, η παραγωγική διαδικασία, η παραγωγή πλούτου, είναι μια βαθύτατα κοινωνική διεργασία. Για αυτόν τον λόγο, δεν πρέπει να γίνεται με όρους ασυδοσίας της λεγόμενης αυτορυθμιζόμενης αγοράς ούτε με κρατικοδίαιτες λογικές. Από την άλλη, δεν μπορεί να γίνεται με όρους ενός αχαλίνωτου κρατικού παρεμβατισμού που οδηγεί σε μορφώματα κρατικομονοπωλιακού ή μονοψωνιακού καπιταλισμού. Αντίθετα, θεωρεί ότι η κοινωνική συμμετοχή και συνειδητή στήριξη, ο κοινωνικός έλεγχος ευνοούν την άνθηση της καινοτομίας και την ανάπτυξη υγιούς επιχειρηματικότητας. Αν εστιάσουμε στη χώρα μας, τις τελευταίες δεκαετίες το χάσμα καινοτομίας, σε συνδυασμό με την αποβιομηχάνιση, εγκλώβισαν την οικονομία σε θέση χαμηλής εξειδίκευσης και μειωμένης παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας. Η διαμόρφωση του ερευνητικού τοπίου στηρίχτηκε σχεδόν αποκλειστικά σε ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, με σοβαρή δημόσια υποχρηματοδότηση της έρευνας, ακόμη και κατά την εποχή των «παχιών αγελάδων» πριν από την κρίση. Χαρακτηριστικά, το 2004 οι δαπάνες για Ερευνα & Ανάπτυξη (Ε&Α) ήταν της τάξης του 1 δισ. ευρώ και 0,5% του ΑΕΠ. Αντίθετα, από το 2015 και μετά ακολουθήθηκε μια συστηματική

αύξηση της δημόσιας χρηματοδότησης Ε&Α, η οποία οδήγησε σε σημαντική αύξηση των επενδύσεων Ε&Α και στον ιδιωτικό τομέα. Η τάση αυτή ήταν συνεχής, και το 2018 οι συνολικές δαπάνες Ε&Α έφτασαν στα 2,2 δισ. € ή 1,18% του ΑΕΠ. Αν και αυτό το ποσοστό παραμένει χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ε.Ε. (~2%), αντιπροσωπεύει την καλύτερη επίδοση που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ελλάδα, τόσο ως απόλυτο νούμερο όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ. Πρέπει να σημειωθεί ότι η ένταση των δαπανών Ε&Α μιας χώρα είναι σε μεγάλο βαθμό ένα μέτρο της δέσμευσής της για την οικοδόμηση της οικονομίας της γνώσης. Για παράδειγμα, όπου βλέπουμε δυναμικά και ανθηρά επιχειρηματικά περιβάλλοντα, όπως στις ΗΠΑ ή στο Ισραήλ, αυτά στην πραγματικότητα βασίζονται, κατά κύριο λόγο, και σε πολύ μεγάλες επενδύσεις του δημόσιου τομέα. Η δημόσια επένδυση στην έρευνα, κατά τη διακυβέρνηση από τον ΣΥΡΙΖΑ, αποτέλεσε μια συνειδητή πολιτική επιλογή, με την έρευνα να βρίσκεται συνειδητά και για πρώτη φορά στον πυρήνα για την οικοδόμηση της οικονομίας και της κοινωνίας της γνώσης. Η υλοποίηση αυτής της πολιτικής επιλογής το διάστημα 20152019 βασίστηκε σε δύο ισοβαρείς άξονες: Πρώτον, στη στήριξη της έρευνας που ανταποκρίνεται στη ζήτηση, δηλαδή σε σημερινές ανάγκες της αγοράς, αλλά και της κοινωνίας (demand-driven research). Πρόκειται για την έρευνα που συνήθως έχει άμεσα αποτελέσματα (σε 3-4 χρόνια) και στηρίζει την υπάρχουσα οικονομία. Αυτό προϋποθέτει τη γενικότερη αναβάθμιση του επιπέ-

Παιδεία και αγορά εργασίας

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

Η δημόσια επένδυση στην έρευνα, κατά τη διακυβέρνηση από τον ΣΥΡΙΖΑ, αποτέλεσε μια συνειδητή πολιτική επιλογή, με την έρευνα να βρίσκεται συνειδητά και για πρώτη φορά στον πυρήνα για την οικοδόμηση της οικονομίας και της κοινωνίας της γνώσης

δου της έρευνας που διεξάγεται, με τον απεγκλωβισμό των δυνατοτήτων του ερευνητικού δυναμικού που υπάρχει από εργαλειακές προσεγγίσεις για «χρήσιμη» έρευνα και τη φετιχιστική διασύνδεσή της με την παραγωγή. Δεύτερον, στην ενίσχυση της έρευνας, είτε βασικής είτε εφαρμοσμένης, που προέρχεται από την επιστημονική περιέργεια (curiositydriven research) και η οποία συχνά υποτιμάται. Εδώ περιλαμβάνεται και η έρευνα που μπορεί να απαντήσει σε μεγάλες κοινωνικές προκλήσεις. Τα αποτελέσματά της έχουν, συνήθως, μακροπρόθεσμο και προσθετικό χαρακτήρα και ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι μπορεί να συνεισφέρουν σημαντικά στον μετασχηματισμό της οικονομίας.

Ανθρωποι και υποδομές: ο εμβληματικός ρόλος του ΕΛΙΔΕΚ Το ανθρώπινο επιστημονικό δυναμικό και οι ερευνητικές υποδομές αποτελούν τις βάσεις για την παραγωγή και αξιοποίηση της γνώσης. Για την αντιμετώπιση του brain drain και του brain waste η ύπαρξη θέσεων εργασίας είναι απαραίτητη αλλά από μόνη της δεν αρκεί. Χρειάζονται ελκυστικά περιβάλλοντα που εμπνέουν και λειτουργούν ως πόλοι έλξης τόσο για νέους ερευνητές όσο και για καταξιωμένους επιστήμονες. Το πιο σημαντικό εργαλείο προς την κατεύθυνση αυτή ήταν η ίδρυση του ΕΛΙΔΕΚ, το 2016, στα πρότυ-

πα του Ευρ ωπ αϊ κ ού Συμβουλίου Ερευνας ( E RC ). Η πρωταρχική αποσ τολή του Ε ΛΙΔΕΚ ήταν η υποστήριξη της υψηλής ποιότητας ελεύθερης έρευνας χωρίς θεματικούς ή γεωγραφικούς περιορισμούς. Κύρια στόχευσή του ήταν η υποστήριξη των νέων επιστημόνων και της έρευνας που διεξάγεται στα ΑΕΙ και τα Ερευνητικά Κέντρα (ΕΚ) της χώρας. Το σκεπτικό για το ΕΛΙΔΕΚ από την ίδρυσή του ήταν να λειτουργεί ως ένα είδος ανεξάρτητης αρχής για την έρευνα, παραμένοντας μακριά από πιθανές κυβερνητικές παρεμβάσεις. Ο ρόλος της πολιτείας είναι μόνο εποπτικός. Αυτό είναι κάτι πρωτόγνωρο για τη χώρα και βέβαια, χρειάζεται χρόνος για να συνειδητοποιηθεί σε βάθος. Από την άποψη αυτή, το ΕΛΙΔΕΚ δεν αποτελεί έναν απλό χρηματοδοτικό οργανισμό, αλλά έναν φορέα στον οποίο τα ίδια τα μέλη της επιστημονικής κοινότητας, μέσω του Επιστημονικού Συμβουλίου που οι εκπρόσωποί της επιλέγουν, καθορίζουν τις ερευνητικές προτεραιότητες, τις διαδικασίες υλοποίησής τους και τις αξιολογήσεις των ερευνητικών έργων. Το ΕΛΙΔΕΚ στηρίζει υποψήφιους διδάκτορες, μεταδιδακτορικούς ερευνητές και μέλη ΔΕΠ/ ερευνητές. Επίσης, χρηματοδοτεί την ανάπτυξη μεγάλων ερευνητικών εγκαταστάσεων για προηγμένη έρευνα σε ΑΕΙ και ΕΚ της χώρας. Ταυτόχρονα, με στοχευμένες δράσεις προβάλλει την απήχηση της

επιστήμης στην κοινωνία. Για τον σκοπό αυτό είχε ληφθεί μέριμνα όχι μόνο για αξιοπρεπείς απολαβές στους μεταδιδακτορικούς ερευνητές, αλλά και για την αναγνώρισή τους ως επιστημονικών υπευθύνων σε ερευνητικά έργα που έχουν υποβάλει και γίνονται αποδεκτά. Το γεγονός αυτό τους επιτρέπει τη δημιουργία της δικής τους ερευνητικής ομάδας, την ανάδειξη των ικανοτήτων τους, της δημιουργικότητας και του ταλέντου τους, διανοίγοντας γι' αυτούς καινούριους δρόμους σταδιοδρομίας· στοιχεία που όπως έχει αποδεχθεί είναι ιδιαίτερα ελκυστικά. Το αποτέλεσμα αυτών των δράσεων είναι ο εμπλουτισμός των ΑΕΙ και ΕΚ με «νέο αίμα». Θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθεί ότι δεν υπήρξε αντίδραση στο ριζοσπαστικό αυτό εγχείρημα για το ερευνητικό τοπίο της χώρας. Πολλά εμπόδια που ξεκινούσαν από παρωχημένες νοοτροπίες ξεπεράστηκαν αλλά, δυστυχώς, νέα έχουν εμφανιστεί. Για παράδειγμα, αναφαίνεται μια προσπάθεια από τη σημερινή κυβέρνηση για τη μισθολογική υποβάθμιση των μεταδιδακτορικών ερευνητών που χρηματοδοτούνται από το ΕΛΙΔΕΚ, αναιρώντας την πολιτική επιλογή που είχε γίνει για αξιοπρεπείς απολαβές. Η ίδρυση και λειτουργία του ΕΛΙΔΕΚ έγινε σε μια περίοδο οικονομικά δύσκολη, που επικρατούσε ένα ζοφερό περιβάλλον για την έρευνα στα ΑΕΙ και ΕΚ της χώρας εξαιτίας της χρόνιας υποχρηματοδότησής της. Βασίστηκε σε αρχική χρηματοδότηση 300 εκατ. € για την περίοδο 2017-2021. Από αυτό το ποσό, 180 εκατ. € προήλθαν από δάνειο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) με ευνοϊκούς όρους και 120 εκατ. € από το πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων. Οπαδοί της νεοφιλελεύθερης αντίληψης για την έρευνα αμφισβητούν, ακόμη και σήμερα, τη σκοπιμότητα αυτού του δανείου και αναρωτιούνται για την ανταποδοτικότητά του. Αντίθετα, για την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, το ΕΛΙΔΕΚ αποτέλεσε συνειδητή πολιτική και επένδυση για τους νέους επιστήμονες και ερευνητές, το μέλλον της χώρας. Δύο συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του ΕΛΙΔΕΚ που αξίζει να σημειωθούν είναι ότι το κύριο κριτήριο για τη χρηματοδότηση των ερευνητικών έργων είναι η επιστημονική τους ποιότητα χωρίς θεματικούς αποκλεισμούς. Για παράδειγμα, οι ιδιαίτερα σημαντικές για τη διεθνή προβολή της χώρας ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες, οι οποίες συνήθως παραμελούνται ή λαμβάνουν περιορισμένη υποστήριξη, υποστηρίζονται πλήρως από το ΕΛΙΔΕΚ. Επίσης, οι περιορισμοί ποσοστώσεων χρηματοδότησης στα προγράμματα ΕΣΠΑ για ορισμένες περιφέρειες της χώρας δεν ισχύουν για το ΕΛΙΔΕΚ. Ο συνδυασμός της δημόσιας χρηματοδότησης από το ΕΛΙΔΕΚ

μαζί με εκείνη από τα ευρωπαϊκά προγράμματα δίνει, για πρώτη φορά, τη δυνατότητα για τη διαμόρφωση μιας εθνικής στρατηγικής για την έρευνα.

Το ΕΛΙΔΕΚ με μια ματιά ■ Στο ΕΛΙΔΕΚ υποβάλλεται πρωτοφανής αριθμός προτάσεων σε όλα τα επίπεδα. Αυτό οφείλεται τόσο στην περιορισμένη υποστήριξη της έρευνας για μεγάλο χρονικό διάστημα όσο και στην ελκυστικότητα των προκηρύξεων. Συνολικά, μέχρι σήμερα, έχουν διατεθεί ή δεσμευτεί πόροι ύψους 180 εκατ. € για περίπου 1.000 υποτροφίες σε υποψήφιους διδάκτορες, περίπου 300 ερευνητικά έργα μεταδιδακτορικών ερευνητών, 260 ερευνητικά έργα μελών ΔΕΠ και ερευνητών, περισσότερα από 27 εκατ. € σε εξοπλισμό μεγάλης αξίας και σε 15 έργα για την προβολή της απήχησης της επιστήμης στην κοινωνία. ■ Ο αντίκτυπος αυτών των δράσεων στην ανάσχεση του brain drain και του brain waste αποτυπώνεται στα ευρήματα μιας στατιστικής έρευνας που απευθύνθηκε στους νέους επιστήμονες οι οποίοι υποστηρίχθηκαν από τις πρώτες δύο προκηρύξεις του ΕΛΙΔΕΚ: Ανάσχεση του brain drain: ■ Από 189 χρηματοδοτούμενα έργα για μεταδιδακτορική έρευνα, 39 προτάθηκαν από νέους ερευνητές του εξωτερικού που επιθυμούσαν να επιστρέψουν στην Ελλάδα για την υλοποίηση των ερευνητικών έργων που είχαν προτείνει. ■ Το 49% των μεταδιδακτορικών υποτρόφων και το 45% των διδακτορικών υποψηφίων δήλωσαν ότι παρέμειναν στην Ελλάδα λόγω της υποστήριξης του ΕΛΙΔΕΚ. Μείωση του brain waste: ■ 34% των διδακτορικών υποψηφίων και 17% των μεταδιδακτορικών ερευνητών άφησαν θέσεις εργασίας άσχετες με την εξειδίκευσή τους για να επιστρέψουν στην έρευνα λόγω της υποστήριξης από το ΕΛΙΔΕΚ. Συμπερασματικά, με τα δεδομένα που υπάρχουν, παρά τις αρχικές δυσκολίες που αντιμετωπίστηκαν, όπως σε κάθε οργανισμό που κάνει τα πρώτα του βήματα, το ΕΛΙΔΕΚ προχωρά σταθερά προς την ωριμότητα και έχει κερδίσει την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη της ερευνητικής κοινότητας.

Καινοτόμος επιχειρηματικότητα και νέοι επιστήμονες Η ενίσχυση του επιστημονικού ανθρώπινου δυναμικού μέσω του ΕΛΙΔΕΚ συνδυάστηκε με τη διεύρυνση ευκαιριών απασχόλησης και στον ιδιωτικό τομέα, με μια σειρά αποτελεσματικών εργαλείων που διαμορφώθηκαν για τη μετατροπή της νέας γνώσης σε αξιοποιήσιμη καινοτομία και τη δημιουργία νέων ποιοτικών θέσεων εργασίας για επιστήμονες υψηλής κατάρτισης. ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗ ΣΕΛ. 10

39 41

Αφιέρωμα

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΕΛ. 9 Αυτές οι δράσεις περιλαμβάνουν συνδυασμό μέτρων, όπως φορολογικά κίνητρα για δαπάνες έρευνας και καινοτομίας και στοχευμένα συνεργατικά έργα μεταξύ ερευνητικών οργανισμών και καινοτόμων επιχειρήσεων. Ποτέ στη χώρα δεν είχε γίνει επένδυση τέτοιας έκτασης για τη στήριξη της καινοτόμου επιχειρηματικότητας και την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων. Εμβληματικό παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα «Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ» της ΓΓΕΤ: το 2018, 361 εκατ. € κατανεμήθηκαν σε συνεργατικά έργα ΑΕΙ και ΕΚ με επιχειρήσεις. Ωφελούμενοι ήταν 729 επιχειρήσεις από τις οποίες οι 228 ήταν νέες που δημιουργήθηκαν κατά τα χρόνια της κρίσης. Ταυτόχρονα, υπήρξε πρόβλεψη κινήτρων για τον εμπλουτισμό του ανθρώπινου δυναμικού τμημάτων R&D καινοτόμων επιχειρήσεων. Συνολικά, μέχρι το τέλος του 2021 μέσω των προγραμμάτων της ΓΓΕΤ και του ΕΛΙΔΕΚ, αναμένεται να έχουν δημιουργηθεί 10.000 νέες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης. Επίσης, για επενδύσεις υψηλού κινδύνου σε καινοτόμες εταιρείες που προέρχονται από το ακαδημαϊκό και ερευνητικό περιβάλλον, και στελεχώνονται κυρίως από νέους επιστήμονες, δημιουργήθηκε, μαζί με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων και την ΕΤΕπ, ειδικό ταμείο επιχειρηματικών συμμετοχών, με την επωνυμία «EquiFund». Η ύπαρξη του ταμείου αυτού έχει ήδη πυροδοτήσει σημαντική «έκρηξη» στη δημιουργία νεοφυών επιχειρήσεων. Παρά τις επικρίσεις που συχνά ακούγονται για τις επιδόσεις καινοτομίας της Ελλάδας, επικρίσεις που οφείλονται είτε σε ελλιπή πληροφόρηση είτε σε αποσπασματική χρήση στοιχείων για την εσκεμμένη δημιουργία εντυπώσεων, τα πραγματικά στοιχεία είναι αμείλικτα. Η ισχυρή τάση βελτίωσης την περίοδο 20152019 αποτυπώνεται στις εικόνες 1-3, οι οποίες αφορούν τις επιδόσεις της χώρας στους ευρωπαϊκούς δείκτες καινοτομίας, διαθεσιμότητας κεφαλαίων υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου (venture capital) και ποσοστού μικρομεσαίων επιχειρήσεων που διαθέτουν καινοτομία προϊόντων ή/και διαδικασιών. Χάρη στις παραπάνω επιδόσεις, η Ελλάδα κατατάσσεται 3η μεταξύ 28 χωρών της Ε.Ε. όσον αφορά τον ρυθμό ανάπτυξης της καινοτομίας κατά την περίοδο 2012-2019. Αν και συνολικά η χώρα εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται από «μέτριες επιδόσεις καινοτομίας», για πρώτη φορά, το 2018, μία από τις περιφέρειές της, η Κρήτη, είχε επιδόσεις που έφτασαν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και την κατέταξαν μεταξύ των «ισχυρά καινοτόμων περιφερειών» (strong innovators) της Ε.Ε. Συμπερασματικά, σύμφωνα με τα κριτήρια της Ε.Ε., αποδεικνύεται ότι οι τάσεις που διαμορφώθηκαν το διάστημα 2015-2019 έχουν καλύψει μεγάλη απόσταση προς την παραγωγική

Επιδόσεις της Ελλάδας στον ευρωπαϊκό δείκτη Καινοτομίας

85 80

(ευρωπαϊκός μέσος όρος: 100)

75 70 65 60

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Επιδόσεις της Ελλάδας στον δείκτη διαθεσιμότητας κεφαλαίων υψηλού επιχειρηματικού κινδύνου

43 38 33 28 23 18 13 8 3

(venture capital)

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2019

Επιδόσεις της Ελλάδας στον δείκτη μικρομεσαίων επιχειρήσεων με καινοτομία προϊόντων ή/και διαδικασιών

140 130 120 110 100 90 80

2012

2013

2014

2015

ΠΗΓΗ: EUROPEAN INNOVATION SCOREBOARD (2020)

2016

2017

2018

2019

ανασυγκρότηση της χώρας με όχημα την οικονομία της γνώσης, έχοντας πρωταγωνιστές τους νέους επιστήμονες και τις νεοφυείς επιχειρήσεις. Ο δρόμος προς το νέο αναπτυξιακό πρότυπο είναι πλέον ανοικτός. Αντίθετα, στις πολιτικές της σημερινής κυβέρνησης δίνεται έμφαση στην επικοινωνία και όχι στην ουσία. Δεν υπάρχει καμιά δέσμευση για συνέχιση και αύξηση της δημόσιας επένδυσης στην έρευνα ενώ, ταυτόχρονα, και η συνέχεια λειτουργίας του ΕΛΙΔΕΚ είναι αμφίβολη.

Προοπτικές για το μέλλον και η Εκθεση Πισσαρίδη Τα προηγούμενα στοιχεία αποδεικνύουν με τρόπο απτό την αποτελεσματικότητα των πολιτικών που εφαρμόστηκαν για την έρευνα και την καινοτομία την περίοδο 2015-2019. Σε αντιδιαστολή, με αφορμή και τη δημοσιοποίηση της ενδιάμεσης έκθεσης για την ανάπτυξη από τη λεγόμενη επιτροπή Πισσαρίδη, στο μέλλον προβλέπεται μια σοβαρή απόκλιση από τις πολιτικές αυτές και επάνοδος στις προσεγγίσεις που ίσχυαν πριν από το 2015. Η Εκθεση Πισσαρίδη υπονομεύει τον ανεξάρτητο χαρακτήρα του ΕΛΙΔΕΚ και διέπεται από μια φιλοσοφία συσσώρευσης ανόμοιων ερευνητικών δομών και μικρών επιχειρήσεων, που είναι και ανεφάρμοστη και αποθαρρυντική για τη νεοφυή επιχειρηματικότητα. Επίσης, στην έκθεση είναι διάχυτη η πρόθεση συρρίκνωσης του ρυθμιστικού ρόλου του Δημοσίου ενώ, ταυτόχρονα, προωθείται εν πολλοίς η κρατικοδίαιτη επιχειρηματικότητα. Προάγεται με άλλα λόγια ένα είδος κρατικοδίαιτου αντικρατικισμού! Ουσιαστικά, η έκθεση παραβλέπει προκλητικά την πληθώρα δράσεων και το ύψος της χρηματοδότησης της έρευνας κατά την περίοδο 2015-2019 και επαναφέρει στον δημόσιο διάλογο μια σειρά αποτυχημένων πολιτικών που οδήγησαν στη φυγή στο εξωτερικό πολλούς νέους επιστήμονες, ιδιαίτερα τα πρώτα μνημονιακά χρόνια. Αλλά το σημαντικότερο, προωθεί την αφελή και επικίνδυνη ταυτόχρονα αντίληψη ότι όλα πρέπει να ρυθμίζονται αυστηρά χρησιμοθηρικά από τις ανάγκες της αγοράς. Αφελής γιατί, όταν εφαρμόστηκε στη χώρα μας, είχε αποτελέσματα αντίθετα από αυτά που υποτίθεται ότι ήθελε να προαγάγει. Επικίνδυνη γιατί προωθεί την ερευνητική μονοκαλλιέργεια και όποια πρόοδος έγινε στην έρευνα και την καινοτομία τα τελευταία χρόνια κινδυνεύει να αναστραφεί. Συνοψίζοντας, η χώρα απέκτησε έναν νέο θεσμό, το ΕΛΙΔΕΚ, που μαζί και με άλλες πρωτοβουλίες στήριξης της καινοτόμου επιχειρηματικότητας αναδιαμόρφωσε δομικά το ερευνητικό πεδίο και δημιούργησε ευκαιρίες για την άνθηση της καινοτομίας. Είναι σημαντικό να μη χαθεί αυτό που έχει ήδη επιτευχθεί: η απελευθέρωση του ανθρώπινου δυναμικού και ταλέντου, χωρίς αγκυλώσεις και παρεμβάσεις, με την έρευνα να βρίσκεται στο προσκήνιο για την οικοδόμηση της οικονομίας της γνώσης.

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

Παιδεία και αγορά εργασίας

39 43

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ

Του Γιώργου Ναθαναήλ, συμβούλου του Τομέα Απασχόλησης και Αγοράς Εργασίας του ΣΕΒ

Η πληροφορική ως μάθημα για να έχει αποτέλεσμα πρέπει να υιοθετήσει ένα μοντέλο που χρησιμοποιείται ανέκαθεν και με επιτυχία στα σχολεία: την εκμάθηση της ανάγνωσης

Ξεχωρίζοντας την ήρα από το στάρι

ο πρόσωπο της ανταγωνιστικότητας στη διεθνή οικονομία έχει αλλάξει. Η νέα γνώση παράγεται με ολοένα και αυξανόμενο ρυθμό και η ανταγωνιστικότητα σήμερα εξαρτάται από την ταχύτητα με την οποία μπορεί να αφομοιώνεται η νέα γνώση και να μεταλλάσσεται σε καινοτομία και παραγωγικότητα. Στην αιχμή της νέας γνώσης βρίσκεται η πληροφορική, μία «θεμελιώδης» ή «ενεργοποιητική» τεχνολογία, η οποία διαχέεται οριζόντια στις επιστήμες και στις άλλες τεχνολογίες. Η διδασκαλία της στα σχολεία θα όφειλε να είναι πρωτοπόρα. Ομως, παρ’ όλες τις μεγαλόστομες καλές προθέσεις, εκείνο που διδάσκεται σήμερα στα σχολεία μας είναι φτωχό και αναποτελεσματικό. Πώς λοιπόν πρέπει να προσεγγιστεί η διδασκαλία της πληροφορικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση; Τι πρέπει να αλλάξει προκειμένου να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα της χώρας; Τη μεγαλύτερη βαρύτητα έχει ο ψηφιακός γραμματισμός: προετοιμάζει τους μαθητές για την επαγγελματική τους ζωή, τους κάνει πιο αποτελεσματικούς στην καθημερινή πράξη και τους προπονεί να γίνουν υπεύθυνοι ψηφιακοί πολίτες, να σέβονται τους άλλους και να χρησιμοποιούν αποδεκτούς τρόπους συμπεριφοράς στο διαδίκτυο. Επίσης έχει σημασία τα παιδιά (ακόμη και αν τα περισσότερα δεν θα γίνουν προγραμματιστές) να αποκτήσουν αλγοριθμική σκέψη: ποια δηλαδή είναι η μέθοδος και τα βήματα που απαιτούνται για να λύσουν ένα πρόβλημα χρησιμοποιώντας ψηφιακά εργαλεία. Πιο εξειδικευμένη είναι η διδασκαλία της επιστήμης των υπολογιστών. Αυτή πρέπει να προσφερθεί διακριτά ως μάθημα επιλογής (όπως γίνεται σε σχολεία του εξωτερικού), μελετώντας σε μεγαλύτερο βάθος θέματα όπως σύγχρονους αλγορίθμους μηχανικής μάθησης και δομές δεδομένων και ρομποτική —πεδία τα οποία με την εξέλιξη της Τεχνητής Νοημοσύνης θα αποτελέσουν βασικούς πυλώνες για πολλές ειδικότητες. Τέλος, η τεχνολογία πληροφορικής προετοιμάζει τους μαθητές σε μία καριέρα στη λειτουργία και υποστήριξη υπολογιστικών συστημάτων. Αυτός ο έγκαιρος προσανατολισμός θα οδηγήσει σε ένα φάσμα ειδικοτήτων που χρειάζεται άμεσα -και δεν βρίσκει- η αγορά εργασίας. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει για την Τεχνητή Νοημοσύνη και την κυβερνο-ασφάλεια. Τα τελευταία 5 χρόνια η Τεχνητή Νοημοσύνη (Τ.Ν.) έχει αποκτήσει μια δεσπόζουσα θέση στην καθημερινή ζωή και στον δημόσιο διάλογο. Η εκπαίδευση στην Τ.Ν. αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο της εκπαίδευσης για αποτελεσματικούς ψηφιακούς πολίτες που θα είναι σε θέση να ξεχωρίζουν ποιες είναι οι δυνατότητες και οι εγγενείς περιορισμοί της πληροφορικής τεχνολογίας. Επιπλέον χρειάζεται να έρθουν αντιμέτωποι με το ηθικό θέμα των αποφάσεων των μηχανών. Πώς αποφασίζει, για παράδειγμα, ένα αυτοοδηγούμενο αυτοκίνητο σε ένα αναπόφευκτο ατύχημα: θα σκοτωθούν οι δύο επιβάτες του (αλλάζοντας κατεύθυνση) ή οι τρεις πεζοί που βρίσκονται στην τροχιά του; Εξ ίσου κρίσιμη είναι η κυβερνο-ασφάλεια: όπως τα νέα παιδιά ενστικτωδώς φορούν τη ζώνη ασφαλείας μόλις μπουν στο αυτοκίνητο, έτσι θα

πρέπει να διδαχθούν και τους κανόνες της κυβερνο-ασφάλειας. Μόνον αν τους διδαχθούν νωρίς και τους εφαρμόζουν σε καθημερινή βάση θα γίνουν ευσυνείδητοι και ασφαλείς χρήστες στην επαγγελματική και προσωπική τους ζωή. Πώς (πρέπει να) διδάσκεται η πληροφορική; Συνήθως θεωρείται ως ένα βοηθητικό μάθημα, περίπου ως το Ιντερνετ καφέ του σχολείου. Για να έχει αποτέλεσμα πρέπει να γίνει οργανικό μέρος της μάθησης, και να υιοθετήσει ένα μοντέλο που χρησιμοποιείται ανέκαθεν και με επιτυχία στα σχολεία: την εκμάθηση της ανάγνωσης. Ο,τι κάνουμε -από το να ακολουθήσουμε οδηγίες για ένα φάρμακο μέχρι να παρακολουθήσουμε τηλεόραση- προϋποθέτει τη δεξιότητα της ανάγνωσης που εξυπηρετεί την επικοινωνία και το μοίρασμα της πληροφορίας. Τα σημερινά και αυριανά ψηφιακά εργαλεία χρησιμοποιούνται αντίστοιχα για επικοινωνία και για να μεταδίδουν αναγκαία πληροφορία. Το εκπαιδευτικό μοντέλο θα πρέπει να αλλάξει, ώστε ο μαθητής να χρησιμοποιεί την πληροφορική όπως χρησιμοποιεί σήμερα την ανάγνωση, ενώ σύντομα η επιτυχία ενός εκπαιδευτικού συστήματος θα κρίνεται κυρίως από το πόσο αποτελεσματικά διδάσκει τον ψηφιακό γραμματισμό, τα δε σχολεία θα αξιολογούνται με αυτό το κριτήριο. Θα κάναμε όμως μία τρύπα στο νερό αν ακολουθούσαμε αυτές τις κατευθύνσεις σχολαστικά χωρίς να φροντίσουμε για 4 βασικές προϋποθέσεις. Η πρώτη είναι το έμψυχο υλικό, οι καθηγητές στην τάξη. Ο ρόλος τους στην πληροφορική παραμένει κεντρικός. Οι καθηγητές όμως θα πρέπει: α) να έχουν κίνητρα και β) να είναι καλά προετοιμασμένοι. Τα μεν κίνητρα δεν πρέπει να είναι μόνον μισθολογικά: θα πρέπει να τους παρέχεται μία πορεία επαγγελματικής ανέλιξης, όπως π.χ. επιμορφωτών για τους έμπειρους καθηγητές, ώστε να μη λιμνάζουν. Οι δε καλά προετοιμασμένοι καθηγητές (και με προσωπική προσπάθεια) γνωρίζουν καλά το αντικείμενό τους και πώς αυτό εξελίσσεται και κατανοούν πώς οι ψηφιακές εκπαιδευτικές τεχνολογίες (EdTech) χρησιμοποιούνται στην μαθησιακή διαδικασία. Ισως όμως το καθοριστικότερο όλων είναι η εμπιστοσύνη στο έργο τους με την οποία πρέπει να τους περιβάλει το εκπαιδευτικό σύστημα, οι γονείς και οι μαθητές. Και αυτήν πρέπει να την κατακτήσουν. Η δεύτερη προϋπόθεση είναι το εκπαιδευτικό υλικό. Η πληροφορική είναι μία χαρακτηριστική περίπτωση όπου το ψηφιακό βιβλίο είναι απαραίτητο, αλλά δεν θα πρέπει να επιδιώκουμε τόσο το τέλειο διαδρασ τικό εγχειρίδιο, όσο την καταλληλότητα του υλικού και την

ταχύτατη και διαρκή επικαιροποίησή του. Φυσικά, ο ρυθμός επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών θα πρέπει να συμβαδίζει με τον ρυθμό ενημέρωσης του εκπαιδευτικού υλικού. Τρίτο είναι οι υποδομές. Αν χάσεις τον βηματισμό σου στην πληροφορική μπορεί να μην τον ξαναβρείς ποτέ. Αν λοιπόν δεν βρεθεί μία διαδικασία εξπρές για την προμήθεια υπολογιστών, λογισμικού και υπηρεσιών για τα σχολεία, αυτά θα συνεχίσουν να μένουν απελπιστικά πίσω και δεν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν στις καλές προθέσεις της πολιτείας και των εκπαιδευτικών. Η τέταρτη -οριζόντια- προϋπόθεση είναι η ύπαρξη δομής και προτύπων. Η προσωποποιημένη εκπαίδευση και οι πληροφορικές τεχνολογίες δεν πρέπει να μεταμορφώσουν το σχολείο σε μία παιδική χαρά. Οι μαθητές μπορεί να έχουν αποκτήσει περισσότερο λόγο στην μαθησιακή διαδικασία, αλλά χρειάζονται ένα δομημένο περιβάλλον στην τάξη και πρότυπα (όπως π.χ. η προσαρμογή του πλαισίου ESCO της Ε.Ε. για τις ψηφιακές δεξιότητες), βάσει των οποίων γίνεται η διδασκαλία. Οι 4 παραπάνω προϋποθέσεις μπορούν να ικανοποιηθούν αποτελεσματικότερα μέσω της ψηφιακής και φυσικής δικτύωσης, τόσο των σχολείων μεταξύ τους όσο και των σχολείων με τα πανεπιστήμια και τις επιχειρήσεις. Η δικτύωση αυτή μπορεί να επιταχύνει την ανάπτυξη της εκπαιδευτικής ικανότητας (capacity building), να επιτύχει οικονομίες κλίμακας και να καλύψει κενά, κυρίως στις υποδομές και στη διδασκαλία. Η στενότερη σχέση με τις επιχειρήσεις δημιουργεί ένα ακόμη ισχυρό πλεονέκτημα: τη δυνατότητα ψηφιακής μαθητείας, η οποία προετοιμάζει καλύτερα τους μαθητές, προσδίδοντάς τους εμπειρία, αλλά κυρίως συμπληρώνοντας τον επαγγελματικό προσανατολισμό, καθώς οι μαθητές μπορούν να διαπιστώσουν αν οι ικανότητές τους ταιριάζουν με το επάγγελμα που έχουν προκρίνει, αλλά και αν το επάγγελμα ταιριάζει με τις προσδοκίες τους. Η διδασκαλία της πληροφορικής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι ένα σύνθετο ζήτημα, που χρειάζεται ένα συνδυασμό συμβατικής και μη συμβατικής προσέγγισης. Το αντικείμενο είναι, πολλά χρόνια τώρα, ένας κινούμενος στόχος, οι απαιτήσεις από διδάσκοντες και υποδομές αυξημένες, και το διακύβευμα για την κοινωνία και την απασχόληση κρίσιμο. Ο στόχος αυτός επιβάλλεται να επιτευχθεί και είναι αναγκαίο να συμβάλουν όλοι: η πολιτεία, αφενός επιταχύνοντας τη μεταρρύθμιση ώστε να φέρει τα σχολεία κοντύτερα στην ψηφιακή πραγματικότητα, και αφετέρου διαθέτοντας ζωτικούς πόρους, έμψυχους και υλικούς· οι επιχειρήσεις και η πανεπιστημιακή κοινότητα που -κατανοώντας την αναγκαιότητα και τις συνέργιες- θα παράσχουν έμπρακτη στήριξη στην ψηφιακή εκπαίδευση· και κυρίως οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές, οι οποίοι θα συμμετάσχουν σε ένα εγχείρημα που μόνον οφέλη μπορεί να έχει για όλους.

Αφιέρωμα

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

Του Μάνου Παπαδημητρίου, φιλολόγου-φροντιστή, μέλους ΣΕΦΑ (Σύλλογος Εκπαιδευτικών Φροντιστών Αττικής), αντιπροσώπου ΟΕΦΕ (Ομοσπονδία Εκπαιδευτικών Φροντιστών Ελλάδας)

Αψηφώντας (;) τις ψηφιακές δεξιότητες...

Σ Πάνω από 6 στις 10 μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα δηλώνουν πως υπάρχει σοβαρή αδυναμία εύρεσης προσωπικού με ψηφιακές δεξιότητες

ε μια χώρα σαν τη δική μας πολλοί δαίμονες κατατρύχουν την εκπαίδευση και ειδικά σε αυτή τη μεταβατική, μετά την πανδημία, περίοδο. Μερικοί από αυτούς είναι: η αξιολόγηση εκπαιδευτικών μονάδων και εκπαιδευτικών, το περιεχόμενο σπουδών σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, οι βάσεις των ανώτατων σχολών που προκαλούν σοκ με την πτώση τους. Ωστόσο, μετά την αναγκαστική καταφυγή στην τηλεκπαίδευση την περασμένη άνοιξη από αρκετούς εκπαιδευτικούς στις τρεις βαθμίδες της σχολικής εκπαίδευσης, τη μαζική συμμετοχή των εκπαιδευτικών της άτυπης εξωσχολικής (φροντιστηριακής) στα διαδικτυακά μαθήματα την ίδια περίοδο και τη διεξαγωγή των on line πανεπιστημιακών μαθημάτων και εξετάσεων, ιδιαίτερη σημασία αποκτούν οι ψηφιακές δεξιότητες. Την αναγκαιότητα αυτή ήρθε να καταδείξει εμφαντικά όχι τόσο το υπουργείο Παιδείας, αλλά ο ΣΕΒ, που διατηρεί το Παρατηρητήριο Ψηφιακού Μετασχηματισμού, τo οποίο παρακολουθεί την… αργή πορεία μας προς την ψηφιακή ωριμότητα. Σύμφωνα λοιπόν με όσα σημειώνονται εκεί, σε ειδική αναφορά (special report) για το άνοιγμα αμέσως μετά την περίοδο της καραντίνας (11 Μαΐου 2020), η ψηφιοποίηση των οικονομιών, που συμβαίνει σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι μια μεγάλη ευκαιρία για την αναβάθμιση και της οικονομίας της χώρας και των ίδιων των εργαζομένων. Γι’ αυτό ο ΣΕΒ, διατηρώντας προφανώς την πρωτοβουλία των κινήσεων στον εκπαιδευτικό και οικονομικό σχεδιασμό για τη χώρα, προχώρησε σε μελέτη αντιστοίχισης επαγγελμάτων με ψηφιακές δεξιότητες για «την ενίσχυση του σχετικού διαλόγου στην αγορά εργασίας». Σε αυτήν καταγράφηκαν οι απαιτούμενες βασικές ή και προαιρετικές ψηφιακές δεξιότητες για την εκτέλεση των καθηκόντων κάθε επαγγέλματος συνδυάζοντας δεδομένα του Eurofound που αφορούν τον βαθμό

χρήσης των ΤΠΕ (τεχνολογιών πληροφορικής και τεχνολογίας και πληροφορικής (π.χ. Microsoft επικοινωνιών) στα επαγγέλματα με τα δεδομένα Certified Solutions Expert, Cisco Certified Design του Εθνικού Ινστιτούτου Εργασίας & Ανθρώπινου Professional). Δυναμικού (ΕΙΕΑΔ) ως προς τη δομή της απασχόΣτο ίδιο πλαίσιο στην έκθεση με τίτλο «Greek λησης στην Ελλάδα. Διαπιστώθηκε πως για το Market’s Needs in Tech Talent», που διενεργήθη45% των επαγγελμάτων ο βαθμός ψηφιοποίησης κε με την υποστήριξη της Microsoft τον Απρίλιο, είναι τέτοιος, που καθιστά απολύτως απαραίτηαναφέρεται ότι πάνω από 6 στις 10 μικρομεσαίες τες τις ψηφιακές δεξιότητες. Ο ΣΕΒ προτείνει 7 επιχειρήσεις στην Ελλάδα δηλώνουν πως υπάρβασικές κατευθύνσεις δράσεων για την ανάπτυχει σοβαρή αδυναμία εύρεσης προσωπικού με τις ξη και συνεχή βελτίωση των ψηφιακών ψηφιακές δεξιότητες που τους είναι απαδεξιοτήτων και μεταξύ αυτών μια ραίτητες, παρά την πρόθεσή τους να νέα στοχοθεσία για την εκπαίπροχωρήσουν σε προσλήψεις IT δευση και την κατάρτιση: προσωπικού μέσα στους επό-Τις πολυμερείς συμενους 12 μήνες. Η έκθεση Ο ΣΕΒ μπράξεις για την ενίαναφέρει επίσης πως οι πιο προτείνει 7 βασικές σχυση των συστημάδημοφιλείς τεχνικές δετων εκπαίδευσης, ξιότητες στην ελληνική κατευθύνσεις δράσεων για τη σύνδεσή τους με αγορά είναι η ανάπτυξη την ανάπτυξη και συνεχή την αγορά εργασίας λογισμικού και η διαβελτίωση των ψηφιακών και τη συνεργασία χείριση βάσεων δεδοδημόσιων υπηρεμένων, ενώ οι εταιρείες δεξιοτήτων και μεταξύ σιών κατάρτισης με ψάχνουν επίσης καταραυτών μια νέα στοχοθεσία επιχειρήσεις λογισμιτισμένο προσωπικό στις για την εκπαίδευση και την κού και τεχνολογικών γλώσσες προγραμματιλύσεων για τον προσσμού (HTML, JavaScript κατάρτιση διορισμό των εκπαικαι CSS κατά κύριο λόγο), δευτικών στόχων και τη στο project management διαμόρφωση στοχευμένων αλλά και στη χρήση ψηφιακών προγραμμάτων. εργαλείων παραγωγικότητας. Ενδι-Την ενίσχυση συστημάτων εκπαίαφέρον παρουσιάζει για την κατεύθυνδευσης και κατάρτισης με σκοπό τη διεύρυνση ση που δίνεται στο νεανικό κοινό για τις σπουδές της επαγγελματικής εκπαίδευσης πέρα από τα του και το γεγονός πως η αξία μιας πιστοποίησης παραδοσιακά επαγγέλματα χαμηλής και μέσης επαγγελματικής ειδίκευσης θεωρείται, σύμφωνα ειδίκευσης, τη συμπερίληψη των ψηφιακών δεξιμε τα συμπεράσματα της έρευνας, πιο σημαντιοτήτων στις βασικές ικανότητες που απαιτούνται κό εφόδιο από έναν διδακτορικό τίτλο από τους σε όλα τα επίπεδα, αλλά και τη διαρκή επικαιρουποψήφιους εργοδότες, ενώ μεγάλη αξία δίνεται ποίησή τους. στη διαρκή κατάρτιση των εργαζομένων στις πιο -Επιπλέον θέτει τις επιχειρήσεις ως φορείς σύγχρονες τεχνολογίες. επανακατάρτισης και πιστοποίησης, όπως για Ανάλογη οπτική γωνία για τη στοχοθεσία της παράδειγμα παρέχονται σήμερα από εταιρείες εκπαίδευσης και της κατάρτισης είχε και το «Σχέ-

Παιδεία και αγορά εργασίας

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

διο Ανάπτυξης για την Ελληνική Οικονομία» της επιτροπής υπό την προεδρία του Χριστόφορου Πισσαρίδη (καθηγητής στο London School of Economics και το Πανεπιστήμιο Κύπρου, Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών 2010) που συνέστησε η κυβέρνηση και το οποίο προκάλεσε έντονες συζητήσεις, ακόμη και εν μέσω θέρους. Σε αυτήν την έκθεση αναφέρεται το χαμηλό επίπεδο ακόμη και σε πιο… παραδοσιακές δεξιότητες, όπως στα Μαθηματικά, στις Φυσικές Επιστήμες και την Κατανόηση Κειμένου για τους 15χρονους μαθητές σύμφωνα με τα κριτήρια του προγράμματος PISA. Σε όλα αυτά τα πεδία η Ελλάδα βρίσκεται πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο των χωρών του ΟΟΣΑ και στην τελευταία τετράδα ή πεντάδα της Ε.Ε. Οσον αφορά την επαφή με τις νέες τεχνολογίες ειδικά στην εκπαίδευση, στην ίδια έκθεση τονίζεται η αναγκαιότητα αναβάθμισης των ψηφιακών δεξιοτήτων διδασκόντων και διδασκομένων, σε συνδυασμό με τη βελτίωση των αντίστοιχων υποδομών των εκπαιδευτικών μονάδων. Η αναβάθμιση αυτή μπορεί να σχετίζεται τόσο με την εισαγωγή νέων μαθημάτων όσο και με τη μερική αλλαγή του τρόπου διδασκαλίας υφιστάμενων μαθημάτων. Το ενδιαφέρον για την αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων στη χώρα μας δεν είναι ευκαιριακό και προφανώς δεν οφείλεται μόνο στην πανδημία. Είναι μια κατεύθυνση που έχει δοθεί από τον ΟΟΣΑ τα τελευταία πέντε χρόνια μαζί με μια σειρά από άλλους στόχους που περιλαμβάνουν την απόκτηση πρόσθετων γνωστικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων παροχής έργου, ώστε να αποκτήσει η ελληνική οικονομία περισσότερη εξωστρέφεια, όπως αναφέρεται στην έκθεση του 2018 «Το μέλλον της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων. Η εκπαίδευση το 2030» (Τhe Future of education and skills. Education 2030). Ποια, όμως, είναι η ανταπόκριση του ελληνικού υπουργείου Παιδείας σε αυτές τις προτροπές

για την καλλιέργεια των απαραίτητων προσόντων στις γενιές που εκκολάπτονται τα τελευταία χρόνια; Με το πρόσφατο νομοσχέδιο της υπουργού Νίκης Κεραμέως ο προσανατολισμός για την απόκτηση δεξιοτήτων, προφανώς όχι μόνο ψηφιακών, τίθεται ως ένας από τους βασικούς άξονες για το σύγχρονο σχολείο, όπως το οραματίζεται η ηγεσία του υπουργείου. Πιο συγκεκριμένα εισάγονται πιλοτικά τα «εργαστήρια δεξιοτήτων» στο υποχρεωτικό πρόγραμμα Νηπιαγωγείων, Δημοτικών και Γυμνασίων από αυτό το σχολικό έτος (2020-21), «σηματοδοτώντας τη στροφή σε ένα σύγχρονο σχολείο που δίνει έμφαση στην καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στους μαθητές (από κοινού “δεξιότητες του 21ου αιώνα”)». Οι ήπιες δεξιότητες, για τις οποίες τόσος λόγος γίνεται στην αγορά εργασίας, θα αναπτύσσονται με τις νέες θεματικές όπως ο εθελοντισμός, η οδική ασφάλεια, η πρόληψη από εξαρτήσεις, ο αλληλοσεβασμός και η διαφορετικότητα, η ρομποτική, η επιχειρηματικότητα, η σεξουαλική αγωγή (κάθε θεματική θα είναι σταθμισμένη με την εκπαιδευτική βαθμίδα και ηλικία των μαθητών), στοχεύουν στην ευρύτερη καλλιέργεια και διαπαιδαγώγηση των μαθητών, στη δυνατότητα επίλυσης προβλημάτων, στον ψηφιακό και τεχνολογικό γραμματισμό τους. Οι θεματικές αυτές οργανώνονται σε 4 θεματικούς κύκλους (Ευ Ζην, Περιβάλλον, Κοινωνική Ενσυναίσθηση και Ευθύνη, Δημιουργική Σκέψη και Πρωτοβουλία). Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, στο νέο νομοσχέδιο «στρατηγική προτεραιότητα -παράλληλα με τη συστηματικότερη καλλιέργεια των δεξιοτήτων- είναι να ενισχυθεί η βιωματική και ανακαλυπτική μάθηση, αλλά και να επιμορφωθούν οι εκπαιδευτικοί σε μεθοδολογίες εργαστηριακής προσέγγισης της διδασκαλίας». Τη μετάβαση, επίσης, σε αυτό το οραματικό σχολείο θα υποβοηθήσουν πιστοποιημένοι επιμορ-

φωτές εξειδικευμένων φορέων, μέλη Διδακτικού Ερευνητικού Προσωπικού εξειδικευμένα στην εργαστηριακή-ανακαλυπτική μάθηση, τον παιδαγωγικό σχεδιασμό (curriculum design) και την επιμόρφωση ενηλίκων, καθώς και στελέχη της εκπαίδευσης. Σε όλον αυτόν τον αναπροσανατολισμό της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης έχει ασκηθεί έντονη κριτική ακόμη και από τους επαΐοντες, όπως από τα μέλη της Πανελλήνιας Ενωσης Υπευθύνων Εργαστηριακών Κέντρων Φυσικών Επιστημών (ΠΑΝΕΚΦΕ). Στην πρόσφατη, μάλιστα, επιστολή τους μιλούν για άγνοια της σχολικής πραγματικότητας, για υποβάθμιση των μέχρι τώρα εργαστηριακών δραστηριοτήτων και για διακινδύνευση αρκετών κεκτημένων που αφορούν διαγωνισμούς όπως της ρομποτικής. Σε πολλές περιπτώσεις η κριτική από μεγάλη μερίδα εκπαιδευτικών είναι δικαιολογημένη. Συνεπώς οι προκλήσεις των καιρών, από την πανδημία έως τις μεταβολές της αγοράς εργασίας, επιβάλλουν μια ανάλογη προσέγγιση από το υπουργείο, αρκεί να μην είναι συγκυριακή και να επιστρατεύει όλες τις δυνάμεις του εκπαιδευτικού χώρου. Τον πρώτο ρόλο για την ανταπόκριση των νέων ανθρώπων στις απαιτήσεις που περιγράφουν εργοδοτικοί φορείς, ο ΟΟΣΑ και άλλοι διεθνείς οργανισμοί καλό είναι να τον αναλάβει το κράτος, όχι μόνο στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά και στη μεταλυκειακή, ώστε να αποφύγει τη χειραγώγηση των προσόντων με κριτήρια τις ανάγκες μεγαλοεργοδοτών. Σε όλη αυτή την πορεία για τη διαμόρφωση μορφωμένων και αυτόνομων επαγγελματιών καλό είναι να μην αψηφήσει την εξασφάλιση των ψηφιακών δεξιοτήτων για τους αποφοίτους της επόμενης δεκαετίας. Κάθε έλλειψη ενδέχεται να αποβεί μοιραία στην εποχή που προλειαίνει το έδαφος για την κυριαρχία της τεχνητής νοημοσύνης.

39 45

Οι προκλήσεις των καιρών, από την πανδημία έως τις μεταβολές της αγοράς εργασίας, επιβάλλουν μια ανάλογη προσέγγιση από το υπουργείο, αρκεί να μην είναι συγκυριακή και να επιστρατεύει όλες τις δυνάμεις του εκπαιδευτικού χώρου.

Αφιέρωμα

«Διαβατήριο» για την αγορά εργασίας η Διττή Εκπαίδευση Tου δρος Αθανάσιου Κελέμη, γενικού διευθυντή του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου

Το πρόγραμμα MENDI θεωρείται ιδιαίτερα πετυχημένο, καθώς πάνω από το 90% των αποφοίτων προσλήφθηκαν μόνιμα σε διάφορες θέσεις ξενοδοχείων σε όλη την Ελλάδα

ο Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, εδώ και σχεδόν μια δεκαετία, δραστηριοποιείται στον κλάδο της επαγγελματικής εκπαίδευσης, υλοποιώντας έργα και προγράμματα με βάση ένα διττό μοντέλο, το οποίο εστιάζει στην ενδοεπιχειρησιακή εμπειρία, που καλύπτει τουλάχιστον το 50% του συνολικού προγράμματος. Το πρώτο έργο διττής εκπαίδευσης, που υλοποιήθηκε το 2013, ήταν το πρόγραμμα MENDI. Το συγκεκριμένο έργο, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας και Ερευνας της Γερμανίας, είχε διάρκεια τεσσάρων ετών και το παρακολούθησαν πάνω από 140 μαθητευόμενοι ΠΣΕΚ της Αθήνας και του Ηρακλείου Κρήτης, ολοκληρώνοντας την εκπαίδευσή τους σε τρεις ειδικότητες της Εστίασης και της Φιλοξενίας με ενδοεπιχειρησιακή εκπαίδευση σε 4* και 5* ξενοδοχεία σε όλη την Ελλάδα. Το πρόγραμμα MENDI θεωρείται ιδιαίτερα πετυχημένο, καθώς πάνω από το 90% των αποφοίτων προσλήφθηκαν μόνιμα σε διάφορες θέσεις ξενοδοχείων σε όλη την Ελλάδα. Εταίροι του έργου ήταν το Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο, o ΟΑΕΔ, η DEKRA Akademie, το Robinson Club και το Τεχνικό Πανεπιστήμιο Βερολίνου. Ενα ακόμη έργο που υλοποιήθηκε την περίοδο 2015-2018, ήταν το VETnet, το οποίο ακολούθησε το διττό μοντέλο εκπαίδευσης, είχε ως αντικείμενο τρεις τεχνικές ειδικότητες και το παρακολούθησαν πάνω από 150 μαθητευόμενοι των ΕΠΑ.Σ. ΟΑΕΔ σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν λαμβάνοντας ενδοεπιχειρησιακή εμπειρία στην Ελληνική Εταιρεία Συντήρησης Σιδηροδρομικού Τροχαίου Υλικού (ΕΕΣΣΤΥ) και τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ). Οπως το MEDI έτσι και το VETnet χρηματοδοτήθηκε από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Παιδείας και Ερευνας της Γερμανίας, ενώ οι συμμετέχοντες στα δυο αυτά προγράμματα μετά το πέρας της τριετούς εκπαίδευσης, είχαν τη δυνατότητα να δοκιμαστούν σε προφορικές, γραπτές και πρακτικές εξετάσεις, προκειμένου να λάβουν πιστοποιητικό Διττής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, αναγνωρισμένο από την Κεντρική Ενωση Εμπο-

DUAL

ρικών και Βιομηχανικών Επιμελητηρίων Γερμανίας (DIHK), που χορηγεί το Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο. Στο μεταξύ, από τον Σεπτέμβριο του 2017, «τρέχει» το έργο GRÆDUCATION, το οποίο αφορά στην ανάπτυξη προγραμμάτων διττής εκπαίδευσης στο κλάδο των «πράσινων επαγγελμάτων». Το συγκεκριμένο έργο υλοποιείται από το Ελληνογερμανικό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο σε συνεργασία με το Ινστιτούτο FIAP e.V., το Wissenschaftspark Gelsenkirchen και το Βιοτεχνικό Επιμελητή-

1. Για τους εκπαιδευόμενους

Τα πλεονεκτήματα της Διττής Εκπαίδευσης

■ Συνδυάζουν τη θεωρητική με την πρακτική εκμάθηση. ■ Βιώνουν την εμπειρία που προσφέρει ένα μοντέλο εκπαίδευσης δοκιμασμένο στην πράξη. ■ Εκπαιδεύον ται κάτω από πραγματικές συνθήκες εργασίας. ■ Αμείβονται από τον πρώτο χρόνο συμμετοχής τους στο πρόγραμμα. ■ Καλύπτουν μέρος του κόστους για τη θεωρητική εκπαίδευση.

■ Εξασφαλίζουν τα πρώτα ένσηεκπαιδευτεί σε πραγματικές μα του εργασιακού τους βίου. συνθήκες εργασίας. ■ Εμπλουτίζουν το βιογραφικό ■ Περιορίζουν τον χρόνο, το κόστος και το ρίσκο επιλογής τους με επαγγελματική εμπεινέων συνεργατών. ρία. ■ Αποκτούν άμεσα πρόσβαση ■ Περιορίζουν τον χρόνο και το κόστος εκπαίδευσης νέων συστην αγορά εργασίας. νεργατών. 2. Για τις επιχειρήσεις ■ Δημιουργούν στενότερους δε■ Συμμετέχουν στη διαμόρφωσμούς και σχέσεις εμπιστοσύση του Προγράμματος Διττής νης με το προσωπικό τους Εκπαίδευσης. ■ Ενισ χύουν το πρόγραμμα ■ Στελεχώνουν τις δομές τους κοινωνικής υπευθυνότητας με προσωπικό, το οποίο έχει (Ε.Κ.Ε.).

ριο του Μίνστερ (HBZ). Υπό την αιγίδα του συγκεκριμένου έργου πραγματοποιήθηκαν μια σειρά από δράσεις, όπως η συνεργασία του Ελληνογερμανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) καθώς και η εκδήλωση «Girl’s Day», η οποία έλαβε χώρα τον Ιούνιο του 2019 στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, όπου νέα κορίτσια ηλικίας 10-15 ετών είχαν τη δυνατότητα να γνωρίσουν «πράσινες ειδικότητες» με έμφαση στην εξοικονόμηση ενέργειας.

3. Για την πολιτεία: ■ Αξιολογεί τη λειτουργία του Διττού Προγράμματος Εκπαίδευσης. ■ Μελετά τη διαμόρφωση ενός νέου μοντέλου εκπαίδευσης – εισαγωγής νέων στην αγορά εργασίας. ■ Δημιουργεί διαύλους επικοινωνίας μεταξύ εκπαίδευσης και αγοράς εργασίας. ■ Καινοτομεί επενδύοντας σε εξειδικευμένες δομές βελτίωσης δεξιοτήτων για νέους ερ-

γαζόμενους. ■ «Κατευθύνει» τους νέους μέσα από ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης σε τομείς της αγοράς, που δεν είναι κορεσμένοι επαγγελματικά. ■ Αλλάζει, σταδιακά, την κουλτούρα της κοινωνίας για τον επαγγελματικό προσανατολισμό των νέων. ■ Εξασφαλίζει έναν ακόμη μηχανισμό μείωσης της ανεργίας. ■ Προσφέρει τη δυνατότητα στις επιχειρήσεις να προσλαμβάνουν συνεργάτες με εξειδικευμένες δεξιότητες.

Το Ε διττό σ κέντρο χρόνος προετο του κλ ήδη αρ εκπαιδ οι συμμ εκπαίδ ■Ξ ■Ε ■Μ Κάθ τική-ερ τιος) κα αποδο (Απρίλ δευση του πρ διάρκε συμμε 4* και 5 τητα εκ της DU ασφάλ χοντες έναντι εκπαίδ πο της συμμε σεις κα που απ της ελλ Μετ μετέχο να δώσ εξετάσ Διττής σμένα Βιομηχ που χο Βιομηχ Αξίζ TUI CA και νέε κριτήρ καλύπτ εκπαίδ Στο νέο τρι τις ειδι ού. Την η οποία «φιλοξ να παρ ματα, ό Τέλο νογερμ λητηρί Lidl He ποίηση δευση τών. Πα ίδρυση ενός «Π σε συν

Παιδεία και αγορά εργασίας

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

ά η

L HELLAS

Επιμελητήριο, θέλοντας να επενδύσει στο σύστημα εκπαίδευσης, ίδρυσε το 2018 το ο Εκπαίδευσης DUAL HELLAS. Ο τρίτος ς λειτουργίας βρίσκει το DUAL HELLAS να οιμάζει νέους και νέες σε τρεις ειδικότητες λάδου του Τουρισμού, για τις οποίες έχουν ρχίσει οι εγγραφές για το έτος 2020-2021. Τα δευτικά προγράμματα διαρκούν τρία έτη και μετέχοντες λαμβάνουν ενδοεπιχειρησιακή δευση στις ακόλουθες ειδικότητες: Ξενοδοχοϋπάλληλος Ειδικός/-ή Εστιατορίου Μάγειρας/Μαγείρισσα θε έτος εκπαίδευσης περιλαμβάνει θεωρηργαστηριακή εκμάθηση (Νοέμβριος–Μάραι ενδοεπιχειρησιακή εμπειρία, με πλήρεις οχές από τον πρώτο χρόνο συμμετοχής λιος–Οκτώβριος). Για τη θεωρητική εκπαίη δίνεται η δυνατότητα παρακολούθησης ρογράμματος μέσω e-learning, ενώ κατά τη εια της ενδοεπιχειρησιακής εκπαίδευσης, οι ετέχοντες εργάζονται ως επαγγελματίες σε 5* ξενοδοχεία σε όλη την Ελλάδα. Η δυνατόκμάθησης e-learning είναι μια νέα υπηρεσία UAL HELLAS, που κρίθηκε αναγκαία για την λεια όλων των εμπλεκόμενων (συμμετές, καθηγητές, προσωπικό) στο πρόγραμμα του Covid-19. Κατά τη διάρκεια της τριετούς δευσης, που ακολουθεί το γερμανικό πρότυς Διττής Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, οι ετέχοντες λαμβάνουν τις απαραίτητες γνώαι καλλιεργούν τις δεξιότητες και ικανότητες παιτούνται, ώστε να αποτελέσουν στελέχη ληνικής τουριστικής αγοράς. τά το πέρας της εκπαίδευσής τους, οι συμοντες στο πρόγραμμα έχουν τη δυνατότητα σουν γραπτές, προφορικές και πρακτικές σεις, προκειμένου να λάβουν πιστοποιητικά ς Επαγγελματικής Εκπαίδευσης αναγνωρια από την Κεντρική Ενωση Εμπορικών και χανικών Επιμελητηρίων Γερμανίας (DIHK), ορηγεί το Ελληνογερμανικό Εμπορικό και χανικό Επιμελητήριο. ζει να σημειωθεί ότι, το κοινωφελές ίδρυμα ARE FOUNDATION, χρηματοδοτεί νέους ες που πληρούν τα απαραίτητα κοινωνικά ρια, να φοιτήσουν στο κέντρο DUAL HELLAS, τοντας το συνολικό κόστος της θεωρητικής δευσης. μεταξύ, πέρυσι τέθηκε σε εφαρμογή ένα ιετές πρόγραμμα διττής εκπαίδευσης για ικότητες του ζυθοποιού και του βυνοποιν πρωτοβουλία ανέλαβε η ζυθοποιία ΕΖΑ, α στις εγκαταστάσεις της στην Αταλάντη, ξενεί» τους εκπαιδευόμενους προκειμένου ρακολουθήσουν τόσο τα θεωρητικά μαθήόσο και την πρακτική εκπαίδευση. ος, μια βασική μελλοντική δράση του Ελλημανικού Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμείου είναι η συνεργασία του με την εταιρεία ellas και το Υπουργείο Παιδείας για την υλοη ενός νέου προγράμματος διττής εκπαίης εστιασμένο στην ειδικότητα των Πωληαράλληλα το Επιμελητήριο εξετάζει και την η, στο πλαίσιο του έργου GRÆDUCATION, Πρότυπου Πράσινου Σχολείου» στη Κοζάνη νεργασία με τον ΟΑΕΔ.

39 51

α τελευταία έτη, παρατηρούμε μία ολοένα και εντεινόμενη συζήτηση για τη διάρθρωση της αγοράς εργασίας και τον χάρτη της επιχειρηματικότητας στη χώρα μας. Ενα στοιχείο που προβάλλεται ιδιαίτερα ως αδυναμία της οικονομίας μας είναι το γεγονός ότι η ελληνική επιχειρηματικότητα απαρτίζεται στη συντριπτική πλειονότητά της από πολύ μικρές επιχειρήσεις (έως 10 άτομα), οι οποίες προσφέρουν σημαντικό ποσοστό των θέσεων εργασίας. Το βασικό επιχείρημα για τη «δαιμονοποίηση» αυτή των μικρών επιχειρήσεων είναι ότι συνδέονται με μικρότερη παραγωγικότητα σε σχέση με τις μεγάλες, επιχείρημα που προκύπτει κυρίως ως απότοκο της θεωρητικής ανακεφαλαίωσης των λεγόμενων «οικονομιών κλίμακας». Ωστόσο, η εγκυρότητα του επιχειρήματος αυτού ελέγχεται, ειδικά όταν αφορά μία οικονομία όπως η ελληνική, η οποία παρουσιάζει διαχρονικά το φαινόμενο αυτό. Είναι αντιληπτό όμως, ότι όταν το φαινόμενο αυτό εξετάζεται σε επίπεδο κρατών της Ε.Ε., φαντάζει ως παραφωνία, ειδικά μάλιστα αν ιδωθεί υπό το πρίσμα της οικονομικής τυποποίησης και της μηχανιστικής μεταφοράς οικονομικών μοντέλων. Ομως, το κεντρικό ερώτημα είναι το κατά πόσον το γεγονός αυτό αποτελεί ένα ομοιοστατικό χαρακτηριστικό της ελληνικής οικονομίας, το οποίο συνδέεται και αλληλεπιδρά με πλήθος παραγόντων, γεωγραφικού, κοινωνικού και ιστορικού χαρακτήρα ή είναι απλώς ένα οικονομικό «τυπογραφικό» λάθος, το οποίο μπορεί να διορθωθεί άμεσα χωρίς να έχει επιπτώσεις σε πολλές περιοχές της κοινωνίας; Αν λοιπόν κλείσουν οι μικρές επιχειρήσεις και σίγουρα υπάρχουν εργαλεία οικονομικής κυρίως πολιτικής γι’ αυτό (ορισμένα μάλιστα έχουν εφαρμοστεί ήδη), θα ξεφυτρώσουν ξαφνικά στη θέση τους νέες μεγάλες επιχειρήσεις με «θαυμαστή» παραγωγικότητα και προσανατολισμό στην απασχόληση ή απλώς θα καλυφθεί το κενό τους από τις υφιστάμενες, δημιουργώντας μια νέα κρίση απασχόλησης, καθώς στην ήδη μεγάλη ομάδα των ανέργων θα εισρεύσει επιπλέον ένα πλήθος από πρώην αυτοαπασχολούμενους και μικροεπιχειρηματίες; Ανεξάρτητα όμως από τα ερωτήματα αυτά, που είναι εκ των πραγμάτων δύσκολη η έγκυρη και απόλυτη κάλυψή τους, οφείλουμε να δούμε σε ρεαλιστική βάση, τρόπους οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν στον εκσυγχρονισμό της μικρής επιχειρηματικότητας και την αύξηση της παραγωγικότητάς της. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει αξία να δούμε τις δεσπόζουσες τάσεις διεθνώς και τις δυνατότητες της μικρής επιχειρηματικότητας της χώρας μας. Από πλευράς τάσεων, σε διεθνές επίπεδο, η πλέον αναγνωρίσιμη σχετίζεται με ζητήματα ψηφιακού μετασχηματισμού. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, έχει αναγνωριστεί από πολλές πλευρές το μεγάλο περιθώριο βελτίωσης που υπάρχει για τη μι-

Του Γιώργου Καρανίκα, προέδρου ΕΣΕΕ

ΕΜΠΟΡΙΟ, ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ

Μήπως να το δούμε σοβαρά; κρή επιχειρηματικότητα στον τομέα αυτό, όπως επίσης και το ότι υπάρχει πράγματι η δυνατότητα για βελτίωση στον τομέα των ψηφιακών δεξιοτήτων. Ειδικά σε τομείς όπως το εμπόριο, όπου υπάρχει κατά κανόνα μεγάλη ομοιομορφία στο είδος του ψηφιακού μετασχηματισμού που επιδέχονται οι επιχειρήσεις, χωρίς εξεζητημένα και αβέβαια τεχνολογικά άλματα, τα παραπάνω είναι περισσότερο από προφανή. Ανεξαρτήτως λοιπόν για το κατά πόσον υπάρχει αναντιστοιχία δεξιοτήτων, στην αγορά εργασίας, αν αυτή είναι οριζόντια ή κάθετη και το κατά πόσον η αντιστοιχία των δεξιοτήτων είναι (και αυτή, εκτός από τις μικρές επιχειρήσεις) υπεύθυνη για τις «μέτριες» επιδόσεις της οικονομίας ή όχι, είναι σαφές ότι κατάλληλα σχεδιασμένες δράσεις ενίσχυσης των ψηφιακών δεξιοτήτων στον κλάδο του εμπορίου θα μπορούσαν να έχουν προστιθέμενη αξία, εφόσον πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές θα μπορούσαν να είναι, σε ενδεικτική βάση: ■ Εγκαιρη, έγκυρη και σε βάθος διάγνωση των αναγκών των μικρών επιχειρήσεων του εμπορίου σε όρους δεξιοτήτων ■ Ειδικά σχεδιασμένη καμπάνια επικοινωνίας που να στοχεύει στην αλλαγή της στάσης και όχι μόνο στην πληροφόρηση των ωφελούμενων επιχειρήσεων ■ Σχεδιασμός δράσεων οι οποίες θα συμπεριλαμβάνουν δυνατότητες εκσυγχρονισμού των ψηφιακών υποδομών των επιχειρήσεων του εμπορίου, σε συνδυασμό με ενίσχυση δεξιοτήτων του έμψυχου δυναμικού, θα καλύπτουν δηλαδή όλα τα αναγκαία πεδία των απαιτήσεων του ψηφιακού μετα-

σχηματισμού ■ Μειωμένη γραφειοκρατία και κατάλληλα σχεδιασμένες προϋποθέσεις για τη συμμετοχή των μικρών επιχειρήσεων, καθώς διανύουμε μια εποχή όπου η μικρή ειδικά επιχειρηματικότητα, κυρίως στο εμπόριο, έχει περάσει αλλεπάλληλα κύματα οικονομικής ύφεσης ■ Ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα κατάρτισης, όπου θα δίνεται βαρύτητα στην ποιότητα του περιεχομένου και φυσικά στα μαθησιακά αποτελέσματα ■ Δυνατότητα πιστοποίησης των συμμετεχόντων στα προγράμματα αυτά, η οποία να είναι θεσμικά κατοχυρωμένη, υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας και του ΕΟΠΠΕΠ ■ Προσεκτική χρήση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, καθώς είναι μια μορφή εκπαίδευσης η οποία έχει και αυτή πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα, ωστόσο έχει παρατηρηθεί ότι τείνουμε να αγνοούμε τα μειονεκτήματά της, υπό την πίεση της αναγκαιότητας του «να γίνει κάτι» ■ Συμμετοχή των σχετικών φορέων της αγοράς Θα μπορούσε να πει κάποιος ότι όλα τα παραπάνω έχουν γίνει, και πράγματι ορισμένα από αυτά έχουν γίνει, όμως έχουν γίνει αποσπασματικά σε επίπεδο χρόνου και ομάδας στόχου και όχι πάντα με τη μεγαλύτερη επιτυχία, με τους λόγους γι’ αυτό να απλώνονται σε ένα ευρύ φάσμα που εκτείνεται από την υπέρμετρη γραφειοκρατία ώς την ανωριμότητα των επιχειρήσεων να ενσωματώσουν τις όποιες καινοτομίες. Οι καιροί όμως έχουν συμπυκνώσει στην πράξη κάθε είδους χρόνο, είτε αυτός είναι πολιτικός, είτε επιχειρησιακός κ.ο.κ., και αυτό είναι δείγμα του ότι ο χρόνος είναι πλέον είδος σε ανεπάρκεια.

Αφιέρωμα

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ ΚΑΊ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΊΑΣ

Του Ιωάννη Κουτκουδάκη, οικονομικού διευθυντή, μέλους Δ.Σ. Epsilonnet

Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι σήμερα οι ποιοτικές σπουδές στους οικονομικούς κλάδους εξασφαλίζουν υψηλή απορροφητικότητα και απολαβές πάνω από τον μέσο όρο σε πολλούς επαγγελματίες του χώρου.

Πρώτα σε ζήτηση τα χρηματοοικονομικά

το σύγχρονο, παγκοσμιοποιημένο οικονομικό και κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον, η ανάγκη κεντρικού οικονομικού σχεδιασμού και συνεχούς παρακολούθησης και προσαρμογής στις διακυμάνσεις των οικονομικών δεικτών αποκτά ολοένα και μεγαλύτερη σημασία για την επιβίωση και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, των κοινωνιών και των εθνικών οντοτήτων. Με την επέλαση της ψηφιακής οικονομίας, τη χρήση των κρυπτονομισμάτων, την ψηφιοποίηση των αγορών και τον τεχνολογικό μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, την εστίαση στην πράσινη ανάπτυξη και την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, ο κεντρικός ρόλος των οικονομολόγων στις αποφάσεις σχετικά με την κατανομή των πόρων, την παραγωγικότητα και απασχόληση συνεχώς διευρύνεται και ισχυροποιείται. Ολα τα Mega Trends της καλπάζουσας 4ης βιομηχανικής επανάστασης φέρνουν τον κλάδο των χρηματοοικονομικών σπουδών στο επίκεντρο των εξελίξεων, ανοίγοντας σε όλες τις συναφείς επαγγελματικές δραστηριότητες ολοένα και περισσότερες επαγγελματικές ευκαιρίες. Ταυτόχρονα, όμως, η ευμεταβλητότητα της παγκόσμιας οικονομίας -την οποία κατέδειξε και επέτεινε η πανδημία Covid-19- καθώς και οι συνεχείς κοινωνικο-οικονομικές κρίσεις που πλήττουν ιδιαίτερα τις ανεπτυγμένες χώρες, καθιστούν ακόμα πιο απαιτητική και υπεύθυνη τη θέση του σύγχρονου επαγγελματία που απασχολείται σε ένα χρηματοοικονομικό επάγγελμα. Οι τάσεις αυτές διαμορφώνουν την αγορά εργασίας και στην Ελλάδα, όπου οι απόφοιτοι χρηματοοικονομικών σχολών με εκπαίδευση και γνώση υψηλού επιπέδου, οι οποίοι μπορούν παράλληλα να επιδείξουν επικαιροποιημένη και πιστοποιημένη κατάρτιση, είναι περιζήτητοι σε όλο το φάσμα της οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι σήμερα οι ποιοτικές σπουδές στους οικονομικούς κλάδους εξασφαλίζουν υψηλή απορροφητικότητα και απολαβές πάνω από τον μέσο όρο σε πολλούς επαγγελματίες του χώρου. Πέρα από τη σημασία της εκπαίδευσης όμως, ο σημερινός φοιτητής του χρηματοοικονομικού κλάδου που έχει εξειδίκευση στη χρήση

της τεχνολογίας αποκτά στρατηγικό πλεονέκτημα στην αναζήτηση εργασίας. Το φαινόμενο του braindrain επέτεινε σε αρκετές ειδικότητες το έλλειμμα εξειδικευμένων στελεχών από την ελληνική αγορά, κενό που είναι απολύτως απαραίτητο αλλά και εφικτό να καλυφθεί από τη νέα γενιά φοιτητών οικονομικής κατεύθυνσης, οι οποίοι μπορούν να ικανοποιήσουν τις πολλαπλές ανάγκες μιας επιχείρησης εντρυφώντας και αποκτώντας εξειδίκευση και σε ορισμένα από τα συναρπαστικά νέα γνωστικά πεδία της πληροφορικής. Θέτοντας υψηλούς στόχους και παρακολουθώντας τη σχέση προσφοράς-ζήτησης στην αγορά εργασίας, ένα από τα βασικά κριτήρια επιλογής φορέα εκπαίδευσης για τον υποψήφιο σπουδαστή είναι να του διασφαλίζει απρόσκοπτη διασύνδεση με την πραγματική οικονομία και τις επιχειρήσεις. Να υπάρχει δηλαδή συνεχής αλληλεπίδραση και ανατροφοδότηση των αναγκών των επιχειρήσεων για εξειδικευμένο προσωπικό με το εκπαιδευτικό αντικείμενο του παρόχου εκπαίδευσης που θα επιλέξει. Με σύγχρονα και πιστοποιημένα προγράμματα σπουδών, ο πάροχος εκπαίδευσης στην Ελλάδα θα πρέπει να παράσχει στον σπουδαστή του χρηματοοικονομικού κλάδου τα γνωστικά εφόδια που θα του επιτρέψουν να αντεπεξέλθει στις νέου τύπου οικονομικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η επιχειρηματικότητα και να διανοίξουν μπροστά του όλους τους άλλους πιθανούς δρόμους επαγγελματικής ανέλιξης, ως εργαζόμενου στον ιδιωτικό ή και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα ή ως ελεύθερου επαγγελματία. Προσανατολισμένος στην παροχή υπηρεσιών μεταπτυχιακής εκπαίδευσης υψηλής ποιότητας και απόλυτης διασύνδεσης με την αγορά εργασίας ο Ομιλος Epsilon Net, μία από τις μεγαλύτερες και πιο εξειδικευμένες εταιρείες πληροφορικής και πιστοποιημένης εκπαίδευσης στην Ελλάδα, μέσω του Epsilon Net College και της EpsilonNet Training, συνεισφέρει καθοριστικά στην προσπάθεια για την ανάδειξη εξειδικευμένων στελεχών στους τομείς της Διοίκησης Επιχειρήσεων, της Λογιστικής και των Χρηματοοικονομικών αλλά και της Διοίκησης Ανθρώπινου Δυναμικού. Παρακολουθώντας, μάλιστα, τη δυναμική των εξελίξεων στην επιστήμη, τη διεθνή οικονομία και την

Παιδεία και αγορά εργασίας

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

τεχνολογία, έχει αναπτύξει, παράλληλα με τις καινοτόμες εφαρμογές λογισμικού που παράγει για επιχειρήσεις και επαγγελματίες, σύγχρονα εκπαιδευτικά προγράμματα που φιλοδοξούν να εξασφαλίσουν τη γνώση και την επιτυχή επαγγελματική πορεία των στελεχών του χρηματοοικονομικού χώρου. Ουσιαστικά μιλάμε για μια εκπαιδευτική προσέγγιση που πηγάζει μέσα από την αγορά εργασίας, κάτι που έχει ιδιαίτερα μεγάλη αξία τόσο για την ποιότητα των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, όσο και για τη σύνδεσή τους με τις ανάγκες της αγοράς, εξασφαλίζοντας την άμεση πρόσβαση στις επιχειρήσεις για απορρόφηση των αποφοίτων. Αξίζει να σημειωθεί ότι το Epsilon Net College με στόχο την παροχή υψηλού επιπέδου μεταπτυχιακής εκπαίδευσης και εξειδίκευσης στην Ελλάδα έχει διασφαλίσει διεθνείς ακαδημαϊκές συνεργασίες με κορυφαία ευρωπαϊκά πανεπιστήμια και ενσωματωμένη πρακτική άσκηση με άμεση σύνδεση με την αγορά εργασίας. Ετσι, κάθε σπουδαστής του Epsilon Net College έχει πρόσβαση σε όλα εκείνα τα μέσα τα οποία του διασφαλίζουν τα αναγκαία επιστημονικά εφόδια που απαιτούνται για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και να είναι ικανός να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις του σύγχρονου, δυνα-

μικού και ταχέως μεταβαλλόμενου επιχειρηματικού περιβάλλοντος. Παράλληλα απολαμβάνει συμβουλευτική υποστήριξη για τη σταδιοδρομία του και την εύρεση εργασί-

ας μέσω του Γραφείου Δικτύωσης & Σταδιοδρομίας EVRESIS της Epsilon Net. Σήμερα, άλλωστε, το EVRESIS συνεργάζεται με όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις του ιδιωτικού τομέα,

επιχειρήσεις που ανήκουν στο δίκτυο των 30.000 και πλέον πελατών της Epsilon Net και οι οποίες αναζητούν να προσλάβουν αποφοίτους της.

53 39

Αφιέρωμα

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΉ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΉ

Ανάχωμα στην ανεργία και μοχλός μετασχηματισμού

Του Γιώργου Αλεξάκη

ειρά προτάσεων για την αναβάθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ) καταθέτει ο ΣΕΒ σε ειδική μελέτη, τονίζοντας ότι ο μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας, με ενίσχυση του ρόλου της βιομηχανίας και μετάβαση στην ψηφιακή και την πράσινη οικονομία, δεν μπορεί να επιτευχθεί χωρίς σύγχρονες γνώσεις και δεξιότητες και προτείνει τη

Στην Ελλάδα το 2017 μόνο το 28,8% των σπουδαστών της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (έναντι 29,9% το 2015) επέλεξε την αρχική Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να είναι στο 47,8%

ΕΊΚΟΣΊ ΧΡΟΝΊΑ επιτυχούς λειτουργίας συμπληρώνει φέτος το Πρόγραμμα Συμπληρωματικής εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης (E-Learning) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, παρέχοντας προγράμματα εξ αποστάσεως επιμόρφωσης που συνδέουν τη θεωρητική με την πρακτική γνώση αναπτύσσοντας κυρίως την εφαρμοσμένη διάσταση των επιστημών στα αντίστοιχα επαγγελματικά πεδία. Σήμερα το E-Learning του ΕΚΠΑ αποτελεί τη μεγαλύτερη e-learning κοινότητα στην Ελλάδα για επιμορφωτικά προγράμματα, προσφέροντας πάνω από 400 προγράμματα στην ελληνική γλώσσα και πάνω από 40 στην αγγλική, με περισσότερους από 100 καθηγητές του Ιδρύματος να συμμετέχουν στην ανάπτυξη και την υλοποίησή τους και περισσότερους από 90.000 εκπαιδευόμενους και αποφοίτους. Το υψηλό επίπεδο των επιμορφωτικών προγραμμάτων διασφαλίζεται τόσο από το κύρος του αρχαιότερου Πανεπιστημίου της Ελλάδας όσο και από την υιοθέτηση των πλέον σύγχρονων εκπαιδευ-

ριζική μεταρρύθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. Μάλιστα, όπως αναφέρεται, «η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση αναγνωρίζεται ως κλειδί για την αναπτυξιακή στρατηγική της Ε.Ε., που προωθεί την προσαρμογή των εκπαιδευτικών συστημάτων στις μεταλλαγές της βιομηχανίας και στις αλλαγές των συστημάτων παραγωγής με στοχευμένα χρηματοδοτικά προγράμματα και πρωτοβουλίες». Ειδικά για τους νέους, η Ευρωπαϊκή Επιτρο-

πή, σε ανακοίνωσή της την 1η Ιουλίου 2020, γνωστοποίησε ένα πακέτο μέτρων, που συνθέτουν μια γέφυρα προς την απασχόληση (Youth Employment Support: A Bridge to Jobs for the Next Generation) για την επόμενη γενιά. Κεντρικό πυλώνα της νέας αυτής δέσμης μέτρων αποτελεί η Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση για την υποστήριξη του βιομηχανικού μετασχηματισμού και της μετάβασης στην ψηφιακή και πράσινη οικονομία. Στην Ελλάδα, η ΕΕΚ δεν έχει πετύχει ουσια-

ΜΕ 90.000 ΑΠΟΦΟΙΤΟΥΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΠΟΥ 400 ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

Διανύει την 20ή χρονιά του το E-Learning του ΕΚΠΑ τικών προσεγγίσεων, μεθόδων και εργαλείων. Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να αναζητήσουν προγράμματα από ένα ευρύ φάσμα εκπαιδευτικών κατευθύνσεων και επαγγελματικών τομέων αιχμής, όπως: Οργάνωση και Διοίκηση Επιχειρήσεων, Χρηματοοικονομικά, Coaching, Marketing, Τουριστικά, Ναυτιλιακά, Πληροφορική, Web Development, Ψηφιακό Μετασχηματισμό, Υγεία, Ψυχολογία, Περιβάλλον, Πολιτισμός, Παιδαγωγικά, Ειδική Αγωγή κ.ά. Σύμφωνα με τον επιστημονικό υπεύθυνο, καθηγητή Π.Ε. Πετράκη, στόχος είναι τα προγράμματα που προσφέρονται να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες της αγοράς εργασίας

και να εφοδιάζουν τους εκπαιδευόμενους με τις απαραίτητες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες για συγκεκριμένες θέσεις εργασίας. Σ’ ένα εργασιακό περιβάλλον που γίνεται ολοένα πιο ψηφιακό και διεθνοποιημένο κρίνεται αναγκαία η συνεχής επιμόρφωση και κατάρτιση σε νέες γνώσεις και δεξιότητες. Στην πλούσια λίστα των διαθέσιμων προγραμμάτων, εκτός από επαγγελματικής επιμόρφωσης και κατάρτισης προγράμματα, μπορεί κανείς να βρει και προγράμματα προσωπικής ανάπτυξης, όπως προγράμματα δημιουργικής γραφής, life coaching, αυτοβελτίωσης, διαχείρισης άγχους κ.ά.

Παιδεία και αγορά εργασίας

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

στικά ούτε την ένταξη των αποφοίτων της στην αγορά εργασίας, ούτε την κάλυψη των αναγκών των επιχειρήσεων. Αναπόφευκτα θεωρείται δεύτερη, αν όχι ύστατη επιλογή έπειτα από χρόνια ποιοτικής και ποσοτικής υποβάθμισης αλλά και κοινωνικής απαξίωσης», αναφέρει η μελέτη του Τμήματος Αναλύσεων του ΣΕΒ και προσθέτει: «Παρά το γεγονός ότι η ζήτηση για εργαζόμενους μεσαίου επιπέδου προσόντων ήταν ανέκαθεν υψηλή, ο δρόμος της ΕΕΚ για τους νέους δεν αναγνωρίζεται ως ελκυστική και πειστική εκπαιδευτική διαδρομή. (...) Η παγιωμένη αντίληψη ότι η γενική και κυρίως η τριτοβάθμια εκπαίδευση διασφαλίζει καλύτερες προοπτικές απασχόλησης, καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές γονέων και μαθητών. Σύμφωνα με στοιχεία των ετών 2015-2017, στην Ελλάδα το 2017 μόνο το 28,8% των σπουδαστών της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (έναντι 29,9% το 2015) επιλέγει την αρχική Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση, με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο να είναι στο 47,8%. Επίσης, στην Ελλάδα η απασχόληση των αποφοίτων της αρχικής ΕΕΚ είναι σχεδόν κατά μία ποσοστιαία μονάδα χαμηλότερη από την αντίστοιχη των αποφοίτων της γενικής εκπαίδευσης, όταν στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι απόφοιτοι της αρχικής ΕΕΚ απολαμβάνουν υψηλότερα ποσοστά απασχόλησης. Αυτό αναδεικνύει και τη δυσκολία κάλυψης κενών θέσεων εργασίας που αντιμετωπίζουν οι επιχειρήσεις». Στο πλαίσιο αυτό ο ΣΕΒ προτείνει μια μεταρρυθμιστική πολιτική βασισμένη σε τέσσερις κεντρικούς άξονες: 1. Βελτίωση του συστήματος διακυβέρνησης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και υιοθέτηση αποτελεσματικής διοίκησης, για ενίσχυση της ευελιξίας και της εξωστρέφειας της παρεχόμενης εκπαίδευσης. 2. Ενίσχυση της μάθησης με βάση την εργασία (μαθητεία και πρακτική άσκηση) εντός του συστήματος Τεχνικής - Επαγγελματικής Εκπαίδευσης. 3. Ανάπτυξη και εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου Πλαισίου Ποιότητας για την ΕΕΚ και αξιολόγηση της παρεχόμενης εκπαίδευσης, με στόχο τη συστηματική ανατροφοδότηση του συστήματος και τη συνεχή αναβάθμισή του. 4. Σχεδιασμός ειδικών προγραμμάτων σπουδών κλαδικού/τομεακού χαρακτήρα, με στόχο τη βελτίωση της σύνδεσης με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας και των επιχειρήσεων.

Η εκπαιδευτική διαδικασία στα προγράμματα E-Learning του ΕΚΠΑ υλοποιείται εξ αποστάσεως μέσω φιλικής προς το χρήστη εκπαιδευτικής πλατφόρμας που αξιοποιεί και ενσωματώνει όλες τις νέες τεχνολογίες προκειμένου να υποστηρίζεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο η επικοινωνία εκπαιδευτή και εκπαιδευόμενου. Αναλόγως του αντικείμενου του προγράμματος περιλαμβάνονται, πέρα από το εκπαιδευτικό υλικό σε ηλεκτρονική μορφή, videos (διαλέξεις καθηγητών), παρουσιάσεις με animation, λογισμικές εφαρμογές, live streaming συναντήσεις αλλά και virtual reality τεχνικές. Περισσότερες πληροφορίες για τα εξ αποστάσεως προγράμματα επιμόρφωσης από το E-Learning του ΕΚΠΑ μπορείτε να βρείτε στις σελίδες: ■ https://elearningekpa.gr προγράμματα στα ελληνικά ■ https://elearninguoa.org προγράμματα στα αγγλικά.

Η ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΜΑΣ ΔΙΔΑΣΚΕΙ

«Τι τρέχει στον βυθό;»

«Η

ισ τορία πραγματεύεται ένα πολύ σημαντικό οικολογικό πρόβλημα, αυτό της μόλυνσης των υδάτων. Τα πλάσματα του βυθού υψώνουν τη δική τους φωνή απέναντι σ’ αυτή την κατάσταση, η οποία οφείλεται στην ανθρώπινη παρέμβαση. Η ρίψη των σκουπιδιών σε κάδους, η ανακύκλωση, καθώς και οι αρχές της φιλίας και της συλλογικότητας αποτελούν βασικές ιδέες του κειμένου. Πιο αναγκαία από ποτέ κρίνεται η κινητοποίηση, μικρών και μεγάλων, σε μια εκστρατεία αγάπης και φροντίδας του περιβάλλοντος μέσα από τη συνειδητοποίηση ότι το φλέγον αυτό θέμα προεκτείνεται και αφορά τόσο το παρόν όσο και το μέλλον των παιδιών μας, την ίδια μας την ύπαρξη σε αρμονία με το οικοσύστημα εντέλει. Πρόθεση της γράφουσας είναι ν’ αγγίξει τις ευαίσθητες χορδές και να συμβάλλει στην καλλιέργεια ενός πνεύματος οικολογικής συνείδησης τόσο στα παιδιά όσο και στους ενήλικες. Αλλωστε, όπως έλεγε κι ο μεγάλος παραμυθάς Χανς Κρίστιαν-Αντερσεν: ''Τα παραμύθια γράφονται για να κοιμούνται τα παιδιά και να ξυπνάνε οι ενήλικες''». Αυτά αναγράφονται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου «Τι τρέχει στο βυθό;» της Ελενας Χριστίδου. Και πράγματι καθώς το διάβαζα διαπίστωσα ότι με απλό και κατανοητό τρόπο, όπως πρέπει να μεταφέρονται τα δύσκολα θέματα στα παιδιά, η ιστορία των πλασμάτων του βυθού περνάει μηνύματα για το τεράστιο οικολογικό πρόβλημα της εποχής μας. Θα εστιάσω όμως και στο χιλιοειπωμένο «μία εικόνα, χίλιες λέξεις», στην εικονογράφησή του. Η Αργυρώ Ράπτη κατάφερε με τις ζωγραφιές της, χρησιμοποιώντας ξυλομπογιές, να αποδώσει τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης των «κατοίκων» του βυθού, που δοκιμάζονται όλο και περισσότερο με την πάροδο του χρόνου από την οικολογική καταστροφή και τη μόλυνση των υδάτων. Είναι δύσκολο να «ζωγραφίσεις» την ιδέα του συγγραφέα: τα πλάσματα του βυθού διαδηλώνουν. Πόσο μάλιστα να τα βάλεις «να τραβάνε το ένα το άλλο για να απελευθερώσουν το χταπόδι που μπλέχτηκε σ' ένα κονσερβοκούτι». Η εικονογράφηση είναι υπέροχη και ζωντανεύει με μοναδικό τρόπο την ιστορία, που σίγουρα θα εντυπωσιάσει τους μικρούς αναγνώ-

ΕΛΕΝΑ ΧΡΙΣΤΙΔΟΥ

«Τι τρέχει στον βυθό;» Εικονογράφηση: Αργυρώ Ράπτη, arrapti@gmail.com Εκδ. «Οστρια» - ΠΑΙΔΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

στες αλλά και τους γονείς τους. Η Ελενα Χριστίδου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και μεγάλωσε στην Κατερίνη. Είναι καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας και Αγγλικών. Δίδαξε φιλολογικά μαθήματα στο πλαίσιο της ΠΔΣ σε Λύκεια στη Θεσσαλονίκη και την Κατερίνη. Ακόμα υπήρξε αξιολογήτρια σε εξετάσεις ελληνομάθειας μεταναστών στο πρόγραμμα «Οδυσσέας» του υπουργείου Παιδείας. Η Αργυρώ Ράπτη γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στον Βύρωνα. Είναι μια πολυτάλαντη καλλιτεχνική φύση. Ζωγραφίζει, σκαλίζει πάνω σε ξύλο, αναπαλαιώνει και ομορφαίνει οτιδήποτε πέσει στα χέρια της. Το βιβλίο κυκλοφορεί και σε αγγλική έκδοση. Περιέχει στις τελευταίες σελίδες του εύστοχες και δημιουργικές προτεινόμενες δραστηριότητες, που θα κεντρίσουν το ενδιαφέρον των παιδιών. ΚΑΙΤΗ ΒΛΑΧΟΥ

39 55

Αφιέρωμα

19-20 Σεπτεμβρίου 2020

Της Ντάνι Βέργου danivergou@yahoo.com

ε την πανδημία παρούσα, η σχολική χρονιά ξεκινά με μεγάλη αβεβαιότητα. Ωστόσο, υπάρχουν πράγματα που κάθε οικογένεια μπορεί να κάνει για να στηρίξει τα μικρά της ώστε να έχουν μια καλή χρονιά. Η ανάπτυξη υγιών συνηθειών, όπως είναι η καλή διατροφή, ο ύπνος και η άσκηση, είναι κρίσιμη για την καλή υγεία και την απόδοση των παιδιών, θυμίζει η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής (AAP) που εξέδωσε οδηγίες προς τους γονείς εν μέσω Covid-19 λίγο πριν ανοίξουν τα σχολεία.

Πρόγραμμα, ➊ πρόγραμμα, πρόγραμμα Η διατήρηση μιας καθημερινής δομής και ρουτίνας είναι εξαιρετικά σημαντική. Η ύπαρξη προγράμματος είναι κρίσιμη τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς. Καθορίστε τη ρουτίνα της εβδομάδας, βάλτε ξεκάθαρους κανόνες και προσδοκίες. Διατηρήστε ένα πρόγραμμα ύπνου, διαβάσματος, εξωσχολικών δραστηριοτήτων και περιορίστε τη χρήση ηλεκτρονικών συσκευών τουλάχιστον μισή ώρα πριν από τον ύπνο. Τα οικογενειακά γεύματα είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να προσθέσετε δομή στην ημέρα σας και γνωρίζουμε ότι τα παιδιά τρώνε πιο υγιεινά κατά τη διάρκεια κοινών οικογενειακών γευμάτων. Τώρα περισσότερο από ποτέ είναι η ευκαιρία να μιλήσετε και να χαλαρώσετε κατά τη διάρκεια του δείπνου που μπορεί επίσης να συμβάλει στη βελτίωση της ψυχικής υγείας και της ευεξίας όλης της οικογένειας.

Επιστροφή στα θρανία ενήμερο και σπεύστε να το εμβολιάσετε αν έχετε μείνει πίσω. Μιλήστε με τον παιδίατρο του παιδιού σας, κλείστε ραντεβού και πραγματοποιήστε όλους τους απαραίτητους ελέγχους ανάλογα με την ηλικία του μικρού σας.

➎ Η νέα πραγματικότητα

Από τη στιγμή που το παιδί σας επιστρέφει στο σχολείο, προμηθεύστε το με μάσκα και εξηγήστε του τη σημασία της κοινωνικής αποστασιοποίησης, δηλαδή να μη συγχρωτίζεται με άλλα παιδιά. Ανεξαρτησία παιδιού Εξασκηθείτε μαζί με το παιδί σας Βοηθήστε τα παιδιά να αναλάστο να φοράτε και να βγάζετε τις βουν την ευθύνη για τη μάθησή μάσκες, αποφεύγοντας να αγγίζετε τους. Μην είστε από πάνω. Μη βοτα τμήματα του υφάσματος. Υπενηθάτε πάρα πολύ. Η ανεξαρτησία θυμίστε στο παιδί σας ότι πρέπει να απαιτεί πολλή πρακτική και ανάπτυπλένει τα χέρια του πριν και αφού ξη καλών συνηθειών. Ο,τι μπορεί ένα πιάσει τη μάσκα του. παιδί να κάνει μόνο του, δεν υπάρχει Συζητήστε με τον δάσκαλο του λόγος να το κάνετε μαζί. παιδιού σας, έτσι ώστε να καταλάβει πώς το παιδί σας χειρίζεται αυΑσκηση τές τις στιγμές συναισθηματικά και μαθησιακά, ειδικά αν υπάρχουν συΗ άσκηση είναι επίσης κρίσιμη. γκεκριμένα ζητήματα ή ανησυχίες Κάντε ένα ή περισσότερα διαλείμμαπου πρέπει να γνωρίζει προτα άσκησης μέσα στην ημέρα. Είτε κειμένου να βοηθήεπιλέξετε χορό στο σπίτι, ποσετε το παιδί σας δήλατο έξω ή περπάτημα να αισθανθεί η άσκηση βοηθάει στην άνετα και να καλή υγεία. Πέντε έως Για όλα υποστηριχτεί δέκα λεπτά αρκούν τα παιδιά ηλικίας κατά την επικαι οι επιλογές είναι στροφή του αμέτρητες: ανεβο6 μηνών και άνω στο σχολείο. κατεβείτε σκάλες, συστήνεται το Συ ζη τ ή παίξτε κάποιο παιχνίετήσιο εμβόλιο σ τε με το δι κίνησης στο play παιδί ή τον station, κάντε πάσες της γρίπης έφηβό σας και στο γειτονικό πάρκο. προσέξτε για τυΕμβολιασμοί χόν σημάδια που χρειάζονται επιπλέον Οι εμβολιασμοί είναι προυποστήριξη ψυχικής υγείας. Καλέστασία. Ελέγξτε το βιβλιάριο υγείας στε τον παιδίατρό σας και το σχολείο του παιδιού σας, φροντίστε να είναι

➋

➌

➍

εάν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας αντιμετωπίζει προβλήματα προσαρμογής στη νέα ρουτίνα ή παλεύει μαθησιακά. Κρατήστε το παιδί σας στο σπίτι εάν εμφανίσει οποιοδήποτε σύμπτωμα ασθένειας. Ενημερώστε και μιλήστε με τον υπεύθυνο Covid-19 του σχολείου. Καλέστε τον παιδίατρό σας για να συζητήσετε τα συμπτώματα και τα επόμενα βήματα, όπως είναι η επίσκεψή του στο σπίτι ή ένα ραντεβού για να πάτε στο ιατρείο του. Τα παιδιά που μένουν σπίτι λόγω του κορονοϊού είναι ιδιαίτερα ευάλωτα κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Βεβαιωθείτε ότι συζητάτε ένα εξατομικευμένο σχέδιο με τον παιδίατρο και τους εκπαιδευτικούς ώστε να παραμείνει το παιδί σας απασχολημένο με τη μάθηση στο σπίτι.

➏ Μαθησιακές διαφορές

Οι γονείς θα πρέπει να προσέχουν για τυχόν σημάδια, που δεν είναι πάντα σαφή, ότι ένα παιδί παλεύει μαθησιακά ή έχει μαθησιακές διαφορές. Επικοινωνήστε με τον παιδίατρο, ο οποίος μπορεί να σας βοηθήσει να αξιολογήσετε εάν ένα παιδί έχει μαθησιακή διαφορά ή κάτι άλλο.

➐

Διαλείμματα γονεϊκότητας Προγραμματίστε να παίρνετε τακτικά κάποια διαλείμματα από τη φροντίδα των παιδιών σας. Προσπαθήστε να διατηρήσετε τον εαυτό σας ασφαλή, υγιή και ξεκούραστο, ώστε να έχετε ενέργεια για όσους εξαρτώνται από εσάς. ΠΗΓΗ: ΑMERICAN ΑCADEMY OF PEDIATRICS (AAP)

Ο ύπνος τρέφει τα παιδιά ■ Βρέφη 4-12 μηνών: Πρέπει να κοιμούνται 12-16 ώρες ανά 24 ώρες (συμπεριλαμβανομένων των ύπνων μέσα στη μέρα) σε τακτική βάση. ■ Παιδιά 1-2 ετών: Πρέπει να κοιμούνται 11-14 ώρες ανά 24 ώρες (συμπεριλαμβανομένων των ύπνων μέσα στη μέρα) σε τακτική βάση. ■ Παιδιά 3-5 ετών: Πρέπει να κοιμούνται 10-13 ώρες ανά 24 ώρες (συμπεριλαμβανομένων των ύπνων μέσα στη μέρα) σε τακτική βάση. ■ Παιδιά ηλικίας 6-12 ετών: Πρέπει να κοιμούνται 9-12 ώρες ανά 24 ώρες σε τακτική βάση. ■ Εφηβοι ηλικίας 13-18 ετών: Πρέπει να κοιμούνται 8-10 ώρες ανά 24 ώρες σε τακτική βάση.