EFSYN YGEIA OCTOBER 2020

31 | 10 - 1 | 11 | 2020

υγεία ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ

Επιμέλεια: ΝΤΑΝΙ ΒΕΡΓΟΥ

ΚΑΡΚΙΝΟΣ

Μας απειλούν, αλλά δεν είναι ανίκητες

Τα σύγχρονα δεδομένα στη μάχη για την αντιμετώπισή του στον μαστό, τον προστάτη και τον πνεύμονα ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ Νέα εποχή στη θεραπεία COVID-19 Μια επικίνδυνη συνύπαρξη με τον διαβήτη και τη γρίπη. Η υγιεινή και τα μέτρα προστασίας σώζουν ζωές

2

50

υγεία

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

Γυναικεία υπόθεση Του Ιωάννη Φλέσσα, γενικού χειρουργού ΜD,

ΕΙ∆ΙΚΟ ΕΝΘΕΤΟ

Phd, Msc, FEBS, FACS, εξειδίκευση Χειρουργική Μαστού, Royal Free Hospital, NHS Trust, Λονδίνο, Ηνωμένο

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ

Βασίλειο, επιμελητή Α' - Α' Χειρουργική κλινική - Κέντρο

Νικόλας Βουλέλης

Μαστού Περιφερειακό Γενικό Νοσοκομείο - Μαιευτήριο «Ελενα Βενιζέλου»

ΔΙΕΥΘΥΝΤΉΣ ΣΥΝΤΑΞΉΣ

Σωτήρης Μανιάτης ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΦΥΛΛΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΚΥΡΙΑΚΟΥ

Τάσος Παππάς ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ

Κώστας Μανιμανάκης ΚΕΙΜΕΝΑ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

Ντάνι Βέργου danivergou@yahoo.com ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΉΣΉ

Ντούνη Μαρία

Τι είναι ο καρκίνος του μαστού; Tα όργανα και οι ιστοί του ανθρωπίνου σώματος αποτελούνται από μικρές υπομονάδες που ονομάζονται κύτταρα. Ο καρκίνος είναι μια διαταραχή-ασθένεια αυτών των κυττάρων. Παρ’όλο που τα κύτταρα από κάθε μέρος του σώματος μπορεί να διαφέρουν και να λειτουργούν διαφορετικά, τα πιο πολλά επιδιορθώνουν και αναπαράγουν τον εαυτό τους με τον ίδιο τρόπο. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, τα κύτταρα διαιρούνται με οργανωμένο και ελεγχόμενο τρόπο. Ωστόσο, για κάποιο λόγο, όταν η διαδικασία αυτή βγαίνει εκτός ελέγχου, τα κύτταρα συνεχίζουν να διαιρούνται και σχηματίζεται ένα μόρφωμα μαστού. Τα μορφώματα μαστού συνήθως σχηματίζονται από υπερανάπτυξη των κυττάρων που επικαλύπτουν τους πόρους του μαζικού παρεγχύματος. Αυτά μπορεί να είναι είτε καλοήθη είτε κακοήθη.

Σε μια καλοήθη νεοπλασία τα κύτταρα αναπτύσσονται ανώμαλα και σχηματίζουν ένα μόρφωμα, αλλά δεν επεκτείνονται σε άλλα τμήματα του σώματος και δεν είναι καρκίνος. Ο πιο συχνός τύπος καλοήθους νεοπλασίας λέγεται ινοαδένωμα. Σε περίπτωση κακοήθους νεοπλασίας, τα καρκινικά κύτταρα έχουν τη δυνατότητα να εξαπλώνονται στο μαζικό παρέγχυμα αν αφεθούν χωρίς θεραπεία. Σε κάποιες περιπτώσεις τα καρκινικά κύτταρα μεταναστεύουν από την πρωτοπαθή εστία και εξαπλώνονται σε άλλα όργανα στο σώμα. Η μετακίνησή τους μπορεί να γίνει είτε αιματογενώς είτε λεμφογενώς. Οταν αυτά τα κύτταρα προσεγγίσουν μια νέα περιοχή μπορεί να αρχίσουν να διαιρούνται και να σχηματίσουν μια νέα κακοήθη εστία. Αυτή τότε ονομάζεται δευτεροπαθής ή μεταστατική εστία. Ο καρκίνος του μαστού αναπτύσσεται όταν τα κύτταρα μέσα στους πόρους και τα λόβια του μαζικού παρεγχύματος γίνονται καρκινικά. Αν το πρόβλημα αντιμετωπιστεί σε πρώιμο στάδιο, τότε ο καρκίνος του μαστού μπορεί να θεραπευτεί. Αν ο καρκίνος μεταναστεύσει σε άλλα όργανα, συνήθως δεν μπορεί να θεραπευτεί πλήρως, αλλά μπορεί να ελεγχθεί αποτελεσματικά για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

Στην κλινική του μαστού Στην κλινική η γυναίκα θα εξεταστεί από έναν ειδικό χειρουργό μαστού. Η μαστογραφία είναι μια εφαρμογή χαμηλής δόσης ακτίνων Χ στο στήθος της. Οι μαστογραφίες γίνονται συνήθως μόνο για τις γυναίκες άνω των 40 ετών, ωστόσο η πρώτη μαστογραφία μπορεί να πραγματοποιηθεί από την ηλικία των 35 ετών. Χρειάζονται μόνο λίγα λεπτά και δεν υπάρχει καθόλου επιβάρυνση στον οργανισμό. Η κυτταρολογική εξέταση με λεπτή βελόνα (FNA) είναι ένα απλό τεστ που γίνεται στο ακτινολογικό τμήμα ή στην κλινική μαστού. Χρησιμοποιώντας μια λεπτή βελόνα, ο γιατρός μπορεί να πάρει μερικά κύτταρα από την περιοχή του μορφώματος σε μια σύριγγα. Το δείγμα αποστέλλεται στο εργαστήριο για να ελέγξει αν τυχόν ανευρίσκονται καρκινικά κύτταρα.

Tι είναι η βιοψία; Αυτό είναι όταν ένα μικρό τμήμα ιστού μαζικού αδένα που αφαιρείται από μια ύποπτη περιοχή αποστέλλεται για παθολογο-ανατομική εξέταση στο μικροσκόπιο. Υπάρχουν διάφορα είδη βιοψίας. Στόχος είναι να υπάρχει προεγχειρητική διάγνωση και σαφής σχεδιασμός του επικείμενου χειρουργείου.

Συνέχεια στη σελ. 4

4

52

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

Συνέχεια από τη σελ. 2

Περαιτέρω εξετάσεις Εάν ο καρκίνος του μαστού έχει επιβεβαιωθεί, τότε χρειάζονται και κάποιες άλλες εξετάσεις για να προετοιμαστεί μια χειρουργική επέμβαση. Αυτές είναι: ■ Εξετάσεις αίματος ■ Ακτινογραφία θώρακα ■ Μαγνητική τομογραφία ■ Αξονική τομογραφία

Τύποι καρκίνου του μαστού Ο πιο κοινός τύπος καρκίνου του μαστού είναι ο πορογενής διηθητικός. Υπάρχουν διάφορες άλλες μορφές καρκίνου του μαστού, αλλά αντιμετωπίζονται με παρόμοιους τρόπους. Η σταδιοποίηση και η βαθμολόγηση του καρκίνου του μαστού βοηθά τους γιατρούς να αποφασίσουν τη σωστή θεραπεία.

Βαθμός διαφοροποίησης του καρκίνου του μαστού

ΑΠΑΡΑΊΤΗΤΗ καθίσταται η καταγραφή της παρακολούθησης τόσο του γενικού πληθυσμού όσο και των ασθενών με καρκίνο του μαστού, με στόχο τον έλεγχο εφαρμογής των οδηγιών, την εντόπιση ελλείψεων και λαθών και τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών.

■ Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας.

■ Η θεραπεία και η παρακολούθηση των ασθενών με καρκίνο του μαστού πρέπει να παρέχονται στο πλαίσιο δράσης ομάδας ειδικοτήτων.

■ Η κατεύθυνση της πολιτείας προς τους πολίτες για σημαντικά θέματα υγείας (και όχι το αντίστροφο) αποτελεί δείγμα ανώτερου επιπέδου οργάνωσης αλλά και πολιτισμού διαβίωσης.

Ο καρκίνος του μαστού μπορεί να χωριστεί σε τέσσερα στάδια: ■ Στάδιο 1: ο καρκίνος είναι μικρός και βρίσκεται μόνο στον μαστό.

■ Στάδιο 2 ή 3: ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε περιοχές γύρω από τον μαστό.

■ Στάδιο 4: ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος.

Υποδοχείς ορμονών Ορμόνες υπάρχουν φυσικά στο σώμα. Μερικά κύτταρα καρκίνου του μαστού έχουν υποδοχείς που επιτρέπουν τις ορμόνες οιστρογόνων και της προγεστερόνης να συνδεθούν με το καρκινικό κύτταρο. Εάν υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός των υποδοχέων οιστρογόνου είναι γνωστός ως θετικός υποδοχέας οιστρογόνου ή ER θετικός καρκίνος του μαστού. Αν όχι, αυτός είναι γνωστός ως καρκίνος του μαστού αρνητικός στους υποδοχείς οιστρογόνων. Πολλοί ER θετικοί καρκίνοι του μαστού ανταποκρίνονται καλά σε ορμονικές θεραπείες.

Θεραπεία Η απόφαση σχετικά με την καλύτερη θεραπεία δεν είναι πάντα εύκολη. Ο γιατρός πρέπει να αξιολογήσει πολλές παραμέτρους. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι: ■ Η γενική κατάσταση της υγείας της ασθενούς ■ Το στάδιο και ο βαθμός του καρκίνου ■ Τα πιθανά οφέλη της θεραπείας ■ Οι πιθανές παρενέργειες της θεραπείας Είναι σημαντικό να μιλάει η ασθενής για οποιαδήποτε θεραπεία με τον γιατρό της, έτσι ώστε να κατανοήσει τι σημαίνει. Η κύρια θεραπεία για τον καρκίνο του μαστού είναι η χειρουργική επέμβαση. Αλλες θεραπείες που συχνά μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο του καρκίνου είναι: η χημειοθεραπεία, η ακτινοθεραπεία, η ορμονική θεραπεία.

Χειρουργική Η χειρουργική επέμβαση είναι συχνή και χρησιμοποιείται για την αφαίρεση του καρκίνου και μιας περιοχής των υγιών κυττάρων γύρω από αυτόν (υγιές όριο). Μερικές φορές μπορεί να χρειαστεί να αφαιρεθεί το σύνολο του μαζικού παρεγχύματος (μαστεκτομή) και μερικές φορές ένα τμήμα του μαστού (ογκεκτομή ή ευρεία τοπική εκτομή). Εάν μπορεί να πραγματοποιηθεί ογκεκτομή, συνήθως η ασθενής θα πρέπει να υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία στον εναπομείναντα μαστό. Μπορεί επίσης να χρειαστεί να υποβληθεί σε ακτινοθεραπεία μετά από μαστεκτομή. Ερευνες έχουν δείξει ότι σε πρώιμο καρκίνο του μαστού η

ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ

Η θεραπεία αφαίρεση του όγκου ακολουθούμενη από ακτινοθεραπεία είναι τόσο αποτελεσματική στη θεραπεία του καρκίνου όπως στην περίπτωση που επιλεγεί η μαστεκτομή. Οι διάφορες θεραπείες έχουν διαφορετικά πλεονεκτήματα και παρενέργειες, έτσι αυτό μπορεί να είναι μια δύσκολη απόφαση θα έχει να πάρει η ασθενής υπό την καθοδήγηση του γιατρού. Είναι συχνά δυνατό για τις γυναίκες που υποβάλλονται σε μαστεκτομή να γίνει και αποκατάσταση του μαστού τους σε έναν ή σε δύο χρόνους. Αυτό μπορεί να γίνει ταυτόχρονα με τη μαστεκτομή. Μπορεί επίσης να γίνει σε ένα διάστημα μηνών ή χρόνων μετά την επέμβαση. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι για την αποκατάσταση του μαστού και ο χειρουργός σας μπορεί να συζητήσει τις επιλογές που μπορεί να είναι κατάλληλες για κάθε περίπτωση. Μετά από μια μαστεκτομή, η ασθενής λαμβάνει ένα τεχνητό μαστό, ο οποίος μπορεί να μπει μέσα σε ένα ειδικού τύπου στηθόδεσμο που χορηγείται μέσω συνταγογράφησης.

Ελεγχος των λεμφαδένων Ως μέρος της σταδιοποίησης για τον καρκίνο του μαστού, ο χειρουργός συνήθως αφαιρεί μερικούς (τεχνική λεμφαδένα φρουρού) ή όλους τους λεμφαδένες της μασχαλιαίας χώρας, οι οποίοι λαμβάνονται στη σύστοιχη πλευρά του καρκίνου στη μασχαλιαία χώρα σας. Οι λεμφαδένες ελέγχονται κατόπιν στο μικροσκόπιο ώστε να διερευνηθεί αν υπάρχει καρκίνος σε αυτούς. Δίνουν επίσης περισσότερες πληροφορίες για το στάδιο της νόσου. Αυτό βοηθά τον γιατρό να αποφασίσει εάν χρειάζονται περαιτέρω ενέργειες για να μειωθεί ο κίνδυνος επανεμφάνισης του καρκίνου. Εάν οποιοιδήποτε από τους λεμφαδένες περιέχουν καρκινικά κύτταρα, μπορεί να χρειαστεί μια επέμβαση για την αφαίρεση όλων των λεμφαδένων της μασχαλιαίας χώρας. Μερικές γυναίκες μπορεί να λάβουν ακτινοθεραπεία στους λεμφαδένες. Υπάρχει ένας αυξημένος κίνδυνος ανάπτυξης οιδήματος του βραχίονα που ονομάζεται λεμφοίδημα όταν απομακρύνονται όλοι οι λεμφαδένες.

Ακτινοθεραπεία Η ακτινοθεραπεία αντιμετωπίζει τον καρκίνο του μαστού με την αποστολή ακτίνας υψηλής ενέργειας από το εξωτερικό του σώματος για να καταστρέψει τα καρκινικά κύτταρα, ενώ κάνει όσο το δυνατόν λιγότερη ζημία στα φυσιολογικά κύτταρα. Η ακτινοθεραπεία χρησιμοποιείται συχνά μετά από χειρουργική επέμβαση για καρκίνο του μαστού. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί πριν ή αντί για τη χειρουργική επέμβαση. Εάν μέρος του μαστού έχει αφαιρεθεί (ογκεκτομή), η ακτινοθεραπεία δίνεται συνήθως στον εναπομείναντα ιστό του μαστού για να μειώσει τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου. Η εξωτερική ακτινοθεραπεία δεν προκαλεί εκπομπή ραδιενέργειας και είναι ασφαλής για την ασθενή και τους γύρω της.

Χημειοθεραπεία Η χημειοθεραπεία είναι μια θεραπεία που χρησιμοποιεί αντι-καρκινικά (κυτταροτοξικά) φάρμακα για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων. Τα φάρμακα δίνονται συνήθως με

ένεση σε φλέβα ή λαμβάνονται ως ένα δισκίο. Αυτά μεταφέρονται στο αίμα και μπορεί να φτάσουν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος. Μπορεί να χορηγηθούν για να συρρικνωθεί ένα μεγάλο μέγεθος καρκίνου πριν από τη χειρουργική επέμβαση. Αν υπάρχει καλή ανταπόκριση στη θεραπεία, μπορεί να αφαιρεθεί μόνο ένα τμήμα του μαζικού παρεγχύματος. Η χημειοθεραπεία δίνεται συχνά μετά από χειρουργική επέμβαση για τη μείωση του κινδύνου υποτροπής καρκίνου του μαστού.

υγεία

6

54

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

υγεία

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ/ΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Απαραίτητος ο έλεγχος Του Αθανάσιου Μπαντή, MSc ουρολόγου, συντονιστή διευθυντή ΕΣΥ, Γενικό Αντικαρκινικό - Ογκολογικό Νοσοκομείο Αθηνών «Ο Αγιος Σάββας», γραμματέα Τμήματος Ουρογεννητικής Ογκολογίας, Ελληνική Ουρολογική Εταιρεία

Σε νέους άνδρες με φυσιολογικό προστάτη η τιμή του PSA είναι αρκετά χαμηλή. Η αδικαιολόγητη αύξησή του μπορεί να υποδηλώνει κακοήθεια. Σε κάθε περίπτωση πλέον οι τιμές του PSA θεωρούνται εξατομικευμένες και θα πρέπει να αξιολογούνται από ειδικό ουρολόγο

τις ΗΠΑ η επίπτωση του καρκίνου του προστάτη για το 2020 θα είναι 191.930 νέοι ασθενείς, ενώ για το ίδιο έτος αναμένονται 33.330 θάνατοι. Στις ΗΠΑ, επίσης, 1 στους 9 άνδρες θα διαγνωστεί με καρκίνο του προστάτη κατά τη διάρκεια της ζωής του, 6 στους 10 διαγιγνώσκονται σε ηλικία 65 ετών, ενώ η εμφάνιση σε άνδρες κάτω των 40 είναι σπάνια. Η μέση ηλικία κατά τη διάγνωση είναι περίπου τα 66 έτη. Αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου στους άνδρες μετά από τον καρκίνο του πνεύμονα, αν και μόνο 1 στα 41 άτομα με την ασθένεια αυτήν θα πεθάνει από τη νόσο, ενώ αυτή τη στιγμή, μόνο στις ΗΠΑ, υπολογίζονται 3,1 εκατομμύρια εν ζωή άνδρες με καρκίνο του προστάτη σε κάποιο στάδιο της πάθησης. Αντίστοιχα στην Ευρώπη τα προβλεπόμενα ποσοστά καρκίνου του προστάτη είναι 10 ασθενείς στους 100.000 άνδρες, μειωμένα κατά 7,1% σε σύγκριση με τα ποσοστά του 2015. Σε σχέση με την ηλικιακή κατανομή, η μείωση της συχνότητας του καρκίνου του προστάτη ήταν 8% στην ηλικία των 45-64, 14% στα 65-74 και 75-84, και 6% στα 85 και άνω. Αυτό μεταφράζεται: κατά το χρονικό διάστημα 19892020 μόνο στην Ευρώπη αποφεύχθηκαν πάνω από 400.000 θάνατοι από καρκίνο του προστάτη και αυτό οφείλεται κατά κύριο λόγο στον προσυπτωματικό έλεγχο, ευρέως γνωστό ως «screening test». Στην Εικόνα 1 παρουσιάζεται ο αριθμός των θανάτων από καρκίνο του προστάτη σε όλες σχεδόν τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, με εξαίρεση την Πολωνία όπου το ποσοστό των ασθενών που υποβάλλονται σε θεραπεία κατά τα πολύ πρώιμα στάδια του καρκίνου είναι ακόμα πολύ χαμηλό (20%), ενώ αντίστοιχα στις ΗΠΑ το ποσοστό είναι πολύ υψηλότερο (80%). Περίπου 5.000 θάνατοι καταγράφονται ετησίως στην Πολωνία, αποτέλεσμα της αποφυγής της θεραπείας ή της καθυστέρησης έναρξης της θεραπείας. Κατά μέσο όρο 1 στους τέσσερις ασθενείς καθυστερεί τη θεραπεία για πέντε έως έξι μήνες. Ως προσυμπτωματικό έλεγχο εννοούμε τον έλεγχο για μια ασθένεια, ακόμη και εάν δεν υπάρχουν συμπτώματα. Ο προσυπτωματικός έλεγχος δεν είναι απόλυτα συνώνυμος του προληπτικού ελέγχου, γιατί στην περίπτωση του καρκίνου του προστάτη λαμβάνονται υπόψη και άλλοι παράγοντες, όπως η ηλικία, η προδιάθεση, η κληρονομικότητα κ.ά. Ετσι,

Σ

A

Τ2a: Ο καρκίνος είναι περιορισμένος στον έναν μόνο λοβό του προστάτη (δεξιό ή αριστερό) και καταλαμβάνει λιγότερο από τον μισό.

αντιγόνου του ορού είναι μια εξέταση αίματος η οποία γίνεται σε βιοχημικό εργαστήριο σε οργανωμένες δομές υγείας. Σε νέους άνδρες με φυσιολογικό προστάτη η τιμή του PSA είναι αρκετά χαμηλή, ενώ η αδικαιολόγητη αύξησή του μπορεί να υποδηλώνει κακοήθεια. Σε κάθε περίπτωση πλέον οι τιμές του PSA θεωρούνται εξατομικευμένες και θα πρέπει να αξιολογούνται από ειδικό ουρολόγο. Το δεύτερο εργαλείο του προσυμπτωματικού ελέγχου, το οποίο ακολουθεί την εξέταση του αίματος (PSA), είναι η «δακτυλική εξέταση του προστάτη» η οποία πραγματοποιείται από γιατρό με πείρα στην εξέταση αυτή. Ουσιαστικά γίνεται μια ψηλάφηση του αδένα από τον πρωκτό για να διαπιστωθεί ή όχι πιθανή ύποπτη περιοχή για καρκίνο. Για να ολοκληρωθεί ο έλεγχος του προστάτη για καρκίνο και εφόσον υπάρχουν ενδείξεις της πάθησης με PSA υψηλό και ύποπτη περιοχή στη δακτυλική εξέταση προχωρούμε σε βιοψία του προστάτη αδένα.

1 2

3 4

Η βιοψία

5 Σύστημα Gleason Από τη θέση 1 με καλά διαφοροποιημένα προστατικά καρκινικά και φυσιολογικά προστατικά κύτταρα έως τη θέση 5 όπου δεν υπάρχει καθόλου φυσιολογική αδενική αρχιτεκτονική και σε υψηλό ποσοστό τα κύτταρα είναι καρκινικά.

για τον καρκίνο του προστάτη χρησιμοποιούμε το γνωστό πλέον ειδικό προστατικό αντιγόνο του ορού ή PSA σε συνδυασμό με τη δακτυλική εξέταση του προστάτη. Ωστόσο, αυτές οι εξετάσεις δεν είναι 100% ακριβείς. Παραδείγματος χάριν, μη φυσιολογικός προστάτης ή υψηλή τιμή PSA απαντά και σε άλλες περιπτώσεις εκτός του καρκίνου του προστάτη, όπως φλεγμονές, υπερπλασία κ.ά. Για όλους τους παραπάνω λόγους και πριν από τον έλεγχο θα πρέπει να συμβουλευόμαστε ειδικό ο οποίος θα μας κατευθύνει στον σωστό έλεγχο. Ο προσδιορισμός του ειδικού προστατικού

B

T3a: Ο καρκίνος εξαπλώνεται έξω από τον προστάτη αλλά όχι στις σπερματοδόχες κύστεις.

Γ

Τ4: Ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε ιστούς γειτονικούς στον προστάτη (εκτός από τις σπερματοδόχες κύστεις).

Ο μοναδικός και αντικειμενικός τρόπος για να τεθεί η διάγνωση του καρκίνου του προστάτη είναι η βιοψία. Η βιοψία διά βελόνης του προστάτη είναι μια εξέταση όχι ευχάριστη και αρκετά ανώδυνη, απαιτεί δε ειδική προετοιμασία του ασθενούς πριν από τη βιοψία και παρακολούθηση μετά τη βιοψία. Τα ιστοτεμαχίδια του προστάτη τα οποία αφαιρούνται ελέγχονται από ειδικό παθολογο-ανατόμο και τίθεται η διάγνωση ή όχι του καρκίνου του προστάτη. Στην περίπτωση του καρκίνου στο συμπέρασμα του παθολογο-ανατόμου θα αναφέρεται ένα άθροισμα κατά Gleason το οποίο αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα της νόσου αλλά και της θεραπευτικής επιλογής που θα ακολουθηθεί από τη στιγμή αυτή και μετά. Σύμφωνα με το σύστημα Gleason κάθε κομμάτι ιστού από τη βιοψία βαθμολογείται μεταξύ των αριθμών τρία (3) και πέντε (5). Βαθμός μικρότερος από τρία (3) σημαίνει ότι ο ιστός είναι πιο κοντά στον φυσιολογικό προστατικό ιστό, αντίθετα το πέντε υποδηλώνει μια εξαιρετικά επιθετική μορφή και υψηλού κινδύνου καρκίνου του προστάτη. Τέλος, η βαθμολόγηση ή άθροισμα Gleason προσθέτει τους δυο πιο συνηθισμένους βαθμούς που βρίσκονται στα δείγματα βιοψίας, π.χ. 3+3=6 GS (Gleason score Εικόνα 2). Ακολουθεί ο προσδιορισμός του σταδίου του καρκίνου του προστάτη, δηλαδή συνυπολογίζονται τα εξής: πόσο όγκο του αδένα καταλαμβάνει το νεόπλασμα; Επεκτείνεται εκτός του προστάτη ή περιορίζεται εντός του αδένα; Διηθεί λεμφαδένες; Εχει ή όχι μεταστάσεις; Για το στάδιο της ασθένειας χρησιμοποιούμε το σύστημα ΤΝΜ το οποίο κωδικοποιεί το σύνολο της βιολογικής κατάστασης του ασθενούς το οποίο μας κατευθύνει για τη σωστή θεραπευτική απόφαση (Εικόνα 3). Οσο πιο προχωρημένο είναι το στάδιο τόσο χειρότερη είναι η πρόγνωση της πάθησης. Συνήθως, η σταδιοποίηση γίνεται δυο φορές, αρχικά μετά την κλινική (βιοψία) και ακτινολογική εξέταση και τελικά μετά τη χειρουργική αντιμετώπιση και την παθολογο-ανατομική εξέταση του υλικού που αφαιρέθηκε ριζικά.

Συνέχεια στη σελ. 8

υγεία

55

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

7

Ασπίδα προστασίας από τις εποχικές λοιμώξεις το ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα

Η

πρώτη άμυνα του οργανισμού απέναντι στις εποχικές λοιμώξεις είναι το ανοσοποιητικό σύστημα. Ο κύριος ρόλος του είναι η θωράκισή από τους επιβλαβείς παράγοντες. Οτιδήποτε «ξένο» προς τον οργανισμό καλείται αντιγόνο. Αυτό μπορεί να είναι είτε κάποιος μικροοργανισμός, είτε κάποια άλλη ουσία. Η έκθεση σε ένα αντιγόνο προκαλεί την ανάπτυξη της ανοσολογικής απάντησης, η οποία περιλαμβάνει τους μη ειδικούς μηχανισμούς άμυνας, όπως είναι οι φυσιολογικοί φραγμοί του δέρματος και των βλεννογόνων και κάποιους γενικούς μηχανισμούς άμυνας που ενεργοποιούνται μετά την επίδραση του βλαπτικού ερεθίσματος. Εκτός από τους μη ειδικούς μηχανισμούς, στο ανοσοποιητικό σύστημα υπάρχουν και ειδικοί μηχανισμοί που περιλαμβάνουν την παραγωγή αντισωμάτων ενάντια σε συγκεκριμένα αντιγόνα. Είναι συνεπώς προφανές, πως η ενίσχυση της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήμα-

Το ανοσοποιητικό σύστημα αποτελεί το πολύτιμο «όπλο» του οργανισμού απέναντι στις εποχικές νόσους τος συμβάλλει στην αποτελεσματική προστασία του οργανισμού από συχνές νόσους, όπως είναι το κρυολόγημα, το οποίο οδηγεί σε σημαντική νοσηρότητα, επιπλοκές και ημέρες χαμένες από εργασία και εκπαίδευση. Ιχνοστοιχεία για την ενίσχυση της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος ● Φυσικής προέλευσης ιχνοστοιχεία Cistus creticus - το φυσικό συστατικό με τις σημαντικές φαρμακευτικές ιδιότητες Ο κίστος είναι ελληνικό φυτό που φύεται σε πολλά νησιά μας με ιδιαίτερη πατρίδα του την Κρήτη. Η χρήση του είναι γνωστή από την αρχαιότητα και φέρεται να γινόταν με τη μορφή αφεψήματος για κρυολογήματα και πεπτικά προβλήματα. Τα πολυάριθμα

οφέλη του Cistus creticus τεκμηριώνονται από σύγχρονες εργαστηριακές μελέτες που αποδεικνύουν την ευεργετική δράση του στην προστασία του ανοσοποιητικού συστήματος απέναντι εποχικές ιογενείς και βακτηριακές λοιμώξεις, καθώς και στη βελτίωση των συμπτωμάτων τους. Τα σημαντικά οφέλη του αποδίδονται στην υψηλή περιεκτικότητα του εκχυλίσματός του σε πολυφαινόλες. Βασιλικός Πολτός Ο βασιλικός πολτός θεωρείται μια από τις πιο γνωστές υπερτροφές, καθώς εμφανίζει ισχυρή αντιβακτηριακή δράση έναντι του χρυσίζοντα σταφυλόκοκκου και του E.coli1. ● Σελήνιο και Ψευδάργυρος To σελήνιο και ο ψευδάργυρος συμβάλλουν στη διατήρηση της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποι-

ητικού συστήματος, καθώς και στην προστασία των κυττάρων από το οξειδωτικό στρες. Προστασία από τις εποχικές λοιμώξεις με almora PLUS® CISTUS COMPLEX Η Ελληνική Φαρμακοβιομηχανία ΕLPEN κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα νέο καινοτόμο σκεύασμα για την ενίσχυση της φυσιολογικής λειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, εμπλουτίζοντας την ήδη επιτυχημένη σειρά προϊόντων almora PLUS®. Το almora PLUS® CISTUS COMPLEX είναι ένα σύγχρονο συμπλήρωμα διατροφής με καινοτόμο και μοναδική σύνθεση που περιέχει Cistus creticus, βασιλικό πολτό, ψευδάργυρο και σελήνιο. Η ανάπτυξη του almora PLUS® CISTUS COMPLEX πραγματοποιήθηκε μετά από ενδελεχή μελέτη του Cistus creticus (Λαδανιά). Από ευρήματα μελετών προκύπτει, πως η αντιμικροβιακή του δράση οδήγησε σε βελτίωση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με λοίμωξη του ανωτέρου αναπνευ-

στικού στους οποίους χορηγήθηκε το συγκεκριμένο εκχύλισμα2. Σε φαρμακολογικές μελέτες διαπιστώθηκε επίσης, πως το συγκεκριμένο βότανο εμφανίζει ισχυρή αντιβακτηριακή δραστικότητα έναντι των βακτηρίων Gram+3. Το almora PLUS® CISTUS COMPLEX κυκλοφορεί από την Ελληνική Φαρμακοβιομηχανία ELPEN, η οποία αποτελεί συνώνυμο του αξιόπιστου Ελληνικού Φαρμάκου εδώ και 55 χρόνια. Η σειρά συμπληρωμάτων διατροφής almora PLUS® καταγράφει άλλωστε περισσότερα από 40 χρόνια επιτυχημένης παρουσίας στην ελληνική αγορά.

Βιβλιογραφικές Αναφορές 1. M.S.Blum, A F Novak, S Taber , Hydroxy-delta 2-decenoic Acid, an Antibiotic Found in Royal Jelly , Science, 1959, Aug21;130(3373):452-310 2. Kalus U., et al. Effect of CYSTUS052 and Green Tea on the Subjective Symptoms in Patients with Infection of the Upper Respiratory Tract, Phytother.Res. 24: 96-100 (2010) 3. Demetzos C., et al. Composition and Antimicrobial Activity of the essential oil of Cistus creticus, J. Essent. Oil Res., 7, 407-410, 1995

8

56

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

υγεία

ΚΑΡΚΊΝΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΗ

Η σωστή θεραπεία σώζει Συνέχεια από τη σελ. 6

ΑΡΙΘΜΟΣ ΘΑΝΑΤΩΝ ΑΝΑ 100.000

Ευρωπαϊκές προβλέψεις θνησιμότητας από τον καρκίνο του προστάτη για το έτος 2020 15

10

5

0 1970

Ο κάθε ασθενής έχει δικαίωμα να ενημερώνεται σωστά για την πάθησή του και ποιες οι επιλογές του στη θεραπεία. Εάν υπάρχουν αμφιβολίες, μπορεί να επισκεφτεί και δεύτερο ουρολόγο έτσι ώστε να μην υπάρχουν κενά στην ενημέρωσή του

Γαλλία Γερμανία Ίταλία Πολωνία Ίσπανία Αγλία E.E.

1980

1990

Πριν όμως από την οποιαδήποτε αντιμετώπιση του διαγνωσμένου πλέον καρκίνου θα πρέπει να πραγματοποιηθούν ορισμένες άλλες απεικονιστικές εξετάσεις οι οποίες, όμως, θα πρέπει να επιλεγούν από τον θεράποντα γιατρό και με αυστηρά επιστημονικά κριτήρια, έτσι ώστε να αποφεύγονται στο μέτρο του δυνατού οι μη απαραίτητες εξετάσεις. Ποια είναι τα ποσοστά επιβίωσης ανδρών με διαγνωσμένο καρκίνο του προστάτη; Πολλοί άνδρες με καρκίνο του προστάτη δεν θα πεθάνουν από την πάθησή τους αλλά από άλλες αιτίες. Είναι γνωστό πλέον ότι το ποσοστό επιβίωσης για άνδρες με καρκίνο του προστάτη έχει αυξηθεί με την πάροδο των ετών, χάρη στις καλύτερες επιλογές διάγνωσης και θεραπείας. Σήμερα, το 99% των ανδρών με καρκίνο του προστάτη θα ζήσει για τουλάχιστον 5 χρόνια μετά τη διάγνωση, ενώ ένας στους τρεις άνδρες θα επιβιώσει και μετά την πενταετία, ακόμη και αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Σε μερικούς δε ασθενείς αναπτύσσεται τόσο αργά ώστε να μην επιβάλλεται καμία αντιμετώπιση. Επομένως, η επιλογή της θεραπείας αποτελεί το κρισιμότερο ίσως σταυροδρόμι για την επιτυχή αντιμετώπιση της νόσου. Η αντιμετώπιση είναι αυστηρά εξατομικευμένη και θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη παράγοντες όπως το στάδιο, το άθροισμα Gleason, η ηλικία, η φυσική κατάσταση και φυσικά η σωστή ενημέρωση για τους στόχους και τέλος για τους κινδύνους και τις παρενέργειες από την επιλογή της θεραπείας. Ο κάθε ασθενής έχει δικαίωμα να ενημερώνεται σωστά για την πάθησή του και ποιες οι επιλογές του στη θεραπεία. Εάν υπάρχουν αμφιβολίες, ο ασθενής θα χρειαστεί να επισκεφτεί και δεύτερο ουρολόγο έτσι ώστε να μην υπάρχουν κενά στην ενημέρωσή του. Οι επιλογές θεραπείας για τον καρκίνο του προστάτη περιλαμβάνουν: Την ενεργό παρακολούθηση. Ασφαλώς και δεν είναι θεραπεία του καρκίνου του προστάτη όπως ευρέως είναι γνωστή μία αντιμετώπιση ενός ογκολογικού ασθενούς, σε ορισμένες όμως περιπτώσεις θεωρείται η ιδανικότερη, απαιτεί δε τη συχνή και απόλυτη συνεργασία του ασθενούς με τον ουρολόγο του. Σε αυτή την περίπτωση πραγματοποιείται παρακολούθηση με τακτικές εξετάσεις PSA, δακτυλικές εξετάσεις και ίσως

2000

2010

2020

ΑNALS OF ONCOL VOL 31 (5): 650-657, 2020

και επαναληπτικές βιοψίες. Προτείνεται σε ασυμπτωματικούς ασθενείς με μικρό φορτίο νόσου οι οποίοι επιθυμούν να έχουν ενεργή σεξουαλική ζωή αποφεύγοντας και τις παρενέργειες μιας πιθανής επιθετικότερης θεραπείας. Η ουσιώδης όμως διαφορά με την επόμενη κατηγορία (προσεκτική παρακολούθηση) είναι ότι οι ασθενείς της ενεργού παρακολούθησης είναι υποψήφιοι ανά πάσα στιγμή για επιθετική θεραπεία. Την προσεκτική παρακολούθηση. Πολύ περισσότερο από την ενεργό, η προσεκτική παρακολούθηση δεν είναι θεραπεία αλλά επιλογή παρακολούθησης χωρίς επαναληπτικές βιοψίες και εφαρμόζεται κυρίως σε άνδρες προχωρημένης ηλικίας που δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να υποβληθούν σε κάποιο είδος θεραπείας το όποιο θα τους προταθεί από τους ειδικούς. Το κύριο όφελος της προσεκτικής παρακολούθησης είναι ότι δεν υπάρχουν κίνδυνοι, επιπλοκές ή παρενέργειες που σχετίζονται με την επιλογή, είναι χαμηλού κόστους αλλά με κίνδυνο την εξάπλωση της νόσου. Αυτό και μόνο καθιστά την επιλογή αυτή αρκετά πιο δύσκολη από την προηγούμενη σε συνάρτηση με την πάροδο του χρόνου. Η χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη είναι η ριζική προστατεκτομή με τρεις διαφορετικές τεχνικές αλλά με σχεδόν εφάμιλλο αποτέλεσμα, το οποίο είναι η ριζική χειρουργική εξαίρεση του όγκου. Οι τεχνικές είναι η ανοιχτή ριζική προστατεκτομή, η λαπαροσκοπική ριζική προστατεκτομή και η ρομποτικά υποβοηθούμενη λαπαροσκοπική ριζική προστατεκτομή. Και στις τρεις ο στόχος είναι η αφαίρεση του νεοπλάσματος μαζί με τις σπερματοδόχες κύστεις, η λεμφαδενεκτομή και η χειρουργική αναστόμωση της ουρήθρας με την ουροδόχο κύστη. Και οι τρεις εμφανίζουν προτερήματα και μειονεκτήματα για τα οποία οφείλει ο ουρολόγος να ενημερώσει τον υποψήφιο για χειρουργική αντιμετώπιση.

Οι άλλες μέθοδοι Εναλλακτικά της χειρουργικής αντιμετώπισης μπορεί να χρησιμοποιηθεί η ακτινοθεραπεία ως θεραπευτική επιλογή χρησιμοποιώντας ακτίνες υψηλής ενέργειας για να εξαλείψει ή να επιβραδύνει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί και μετά τη

χειρουργική επέμβαση στις περιπτώσεις όπου υπάρχει τοπική υποτροπή ή θετικών χειρουργικών ορίων στο χειρουργικό παρασκεύασμα. Η θεραπεία μπορεί να είναι εξωτερική ακτινοβολία ή εσωτερική, γνωστή και ως βραχυθεραπεία. Με τη βραχυθεραπεία, ραδιενεργό υλικό τοποθετείται απευθείας στον προστάτη με υπερηχογραφική καθοδήγηση και γενική αναισθησία. Υπάρχουν δυο τύποι βραχυθεραπείας: η βραχυθεραπεία χαμηλής δόσης και η υψηλής δόσης. Οπως σε όλες τις θεραπευτικές προσεγγίσεις υπάρχουν ενδείξεις αλλά και επιπλοκές και γι’ αυτό τον λόγο όλοι οι ασθενείς θα πρέπει να ενημερώνονται λεπτομερώς από τους θεράποντες γιατρούς τους. Αλλη εναλλακτική μέθοδος για την αντιμετώπιση του καρκίνου του προστάτη είναι η κρυοθεραπεία. Χρησιμοποιείται σε ασθενείς οι οποίοι δεν μπορούν να υποβληθούν σε ριζικές θεραπείες ή ακτινοβολία λόγο σημαντικών προβλημάτων υγείας. Σκοπός της μεθόδου είναι η τοπική καταστροφή των καρκινικών κυττάρων με ελεγχόμενη τεχνική «ψύξης» των καρκινικών κυττάρων του προστάτη, τα οποία καθώς ξεπαγώνουν διασπώνται. Για την εκτίμηση των αποτελεσμάτων ελέγχεται ο ασθενής με συχνά PSA και ίσως με επαναληπτική βιοψία. Σε άλλη τεχνική χρησιμοποιούνται υπέρηχοι υψηλής έντασης (HIFU) όπου υπερθερμαίνεται στοχευόμενα η νεοπλασματική περιοχή με σκοπό την καταστροφή του όγκου υπό καθοδήγηση μαγνητικού τομογράφου ή υπερήχων. Η επικουρική ορμονική θεραπεία ή η θεραπεία στέρησης ανδρογόνων (ADT). Τα καρκινικά κύτταρα του προστάτη εξαρτώνται άμεσα από την τεστοστερόνη των όρχεων και γι’ αυτόν τον λόγο στη θεραπεία στέρησης ανδρογόνων επιχειρείται ο πλήρης ή ο μερικός αποκλεισμός της τεστοστερόνης και άλλων ανδρικών ορμονών που τροφοδοτούν τον καρκίνο. Είναι επικουρική θεραπεία, ιδίως της ακτινοβολίας, ή ως πρώτη επιλογή σε άνδρες που δεν μπορούν ή δεν επιθυμούν να υποβληθούν σε άλλες ενδεδειγμένες θεραπείες. Η δράση της ADT είναι χρονικά περιορισμένη έως ότου τα καρκινικά κύτταρα συνηθίσουν τη στέρηση της τεστοστερόνης αλλάζοντας το στάδιο της πάθησης και την είσοδο των ασθενών σε μια νέα κλινική κατάσταση την οποία ονομάζουμε «ανθεκτικός στον ευνουχισμό καρκίνος του προστάτη». Σε αυτή την περίπτωση, έχουμε τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουμε πρόσκαιρα ορισμένα φάρμακα τα οποία αναστέλλουν την εξέλιξη του καρκίνου αλλά για λίγο, δίνοντας τη θεραπευτική σκυτάλη στη χημειοθεραπεία. Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιείται σε προχωρημένα στάδια σε ασθενείς με οστικές και σπλαχνικές μεταστάσεις με πολύ φτωχά αποτελέσματα. Επομένως, σε ασθενείς με υποψία καρκίνου του προστάτη θα πρέπει να γίνεται βιοψία του αδένα για να τεθεί η διάγνωση. Ακολουθεί ο προσδιορισμός του σταδίου της νόσου με τη βοήθεια απεικονιστικών εξετάσεων και τέλος οι προτάσεις του ουρολόγου προς τον ασθενή του για την από κοινού επιλογή της ιδανικότερης θεραπείας. Χώρος για ασάφειες ή δυσνόητες προσεγγίσεις δεν πρέπει να υπάρχει ενώ ο ασθενής θα πρέπει να γίνει διαχειριστής της ζωής του έχοντας αναφαίρετο δικαίωμα επιλογής της θεραπείας μετά από μια αντικειμενική ενημέρωση.

ΔΙΠΛΗ ΕΠΙΔΗΜΙΑ COVID-19/ΓΡΙΠΗΣ

Twindemic, µια νέα πρόκληση αθώς πλησιάζει η περίοδος της χειμερινής γρίπης, πολλά ερωτηματικά αναδύονται σχετικά με το πώς μπορεί να επηρεάσει την πανδημία COVID-19 και το αντίστροφο, ενώ οι ανησυχίες των επιστημόνων σχετικά με τη συν-λοίμωξη -ταυτόχρονη μόλυνση και από τους δύο ιούςγρίπης και COVID-19, φαίνονται απόλυτα δικαιολογημένες. Η γρίπη είναι γνωστό σε όλους ότι ειδικότερα σε ευάλωτους πληθυσμούς μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία. Σύμφωνα με το CDC, η περσινή περίοδος της γρίπης έπληξε 56 εκατομμύρια Αμερικανούς, οδήγησε σε 740.000 νοσηλείες και προκάλεσε έως και 62.000 θανάτους. Από την άλλη πλευρά οι ελπίδες ότι το κύμα της πανδημίας COVID-19 θα σβήσει προοδευτικά έχουν μάλλον εξανεμιστεί και ο SARS-CoV-2 φαίνεται ότι θα συνεχίσει να παραμένει μια σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία έως ότου υπάρξει ένα αποτελεσματικό εμβόλιο και κάποιος βαθμός ανοσίας της αγέλης. Η συνύπαρξη λοιπόν των δυο αυτών ιών κατά τη διάρκεια του φετινού χειμώνα είναι μια πραγματικότητα για την οποία θα πρέπει να είμαστε όλοι κατάλληλα προετοιμασμένοι. Αυτό προϋποθέτει καταρχήν την δυνατότητα διαχωρισμού των δυο αυτών ιώσεων. Γιατί όμως ο διαχωρισμός τους έχει σημασία; Η διάκριση μεταξύ COVID-19 και γρίπης φαίνεται να είναι ζωτικής σημασί-

Κ Της Βασιλικής Πιτυρίγκα, βιοπαθολόγου, διευθύντριας διαγνωστικών εργαστηρίων Ερρίκος Ντυνάν Hospital Center

ας τόσο για την αντιμετώπιση όσο και για την παρακολούθηση των δύο λοιμώξεων. Εάν δεν γίνει έγκαιρα και αξιόπιστα η διάκριση μεταξύ των δυο λοιμώξεων, άτομα με COVID-19 κατά τη διάρκεια της σεζόν της γρίπης μπορεί να αποδώσουν κατά λάθος τα συμπτώματά τους στη γρίπη και να μην λάβουν τις απαραίτητες προφυλάξεις για να αποτρέψουν την εξάπλωση του SARS-CoV-2. Η διάκριση του SARSCoV-2 από τη γρίπη, είναι επίσης ιδιαίτερα σημαντική λόγω των επιπτώσεων της διαφορετικής θεραπείας. Για παράδειγμα, η δεξαμεθαζόνη συνιστάται για σοβαρή λοίμωξη με COVID-19 σε νοσοκομειακούς ασθενείς, ενώ αντενδείκνυται ως θεραπεία της γρίπης καθώς τα κορτικοστεροειδή παρατείνουν τον ιικό πολλαπλασιασμό. Ενα επιπλέον σημαντικό ερώτημα είναι εάν η ταυτόχρονη λοίμωξη με τη γρίπη θα μπορούσε να επιδεινώσει την πορεία του COVID-19. Τα μέχρι στιγμής δεδομένα από τη μελέτη κλινικών περιστατικών συνλοιμωξης αν και περιορισμένα, δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά. Η συν-λοίμωξη του SARS-CoV-2 με τη γρίπη μπορεί να δυσχεράνει εκτός από τη διάγνωση και τη θεραπεία, ενώ παράλληλα να επηρεάσει την πρόγνωση του COVID-19 και να χειροτερέψει την κλινική εικόνα της λοίμωξης αυξάνοντας έτσι τη θνησιμότητα. Επίσης έχει αναφερθεί ως ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για παρατεταμένη παραμονή στο νοσο-

κομείο ενώ μελέτες έχουν αναφέρει ότι οι ασθενείς με COVID-19 που είχαν μολυνθεί ταυτόχρονα με γρίπη παρέμειναν μεταδοτικοί για τον SARS-CoV-2 για περισσότερες ημέρες από τους άλλους ασθενείς με COVID-19 λοίμωξη (17 ημέρες έναντι 12 ημέρες κατά μέσο όρο). Οι δυο αυτές ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού μοιράζονται αρκετά κοινά χαρακτηριστικά στα κλινικά συμπτώματα (πυρετός, βήχας, δυσχέρεια στην αναπνοή, μυαλγία, διάρροια, κ.λπ.) με αποτέλεσμα ο διαχωρισμός τους να μην μπορεί να βασιστεί μόνο σε αυτά. Για τον λόγο αυτό η μόνη ασφαλής οδός για τη διάκρισή τους είναι ο συστηματικός εργαστηριακός έλεγχος και συγκεκριμένα οι μοριακές τεχνικές είτε οι πλήρως αυτοματοποιημένες (POCT, multiplex PCR) είτε οι παραδοσιακές. Οι μοριακές τεχνικές γίνονται πλέον απαραίτητες για τη διάκριση των ιών ενώ είναι διαθέσιμα και μοριακά τεστ «multiplex» που ελέγχουν ταυτόχρονα την παρουσία περισσότερων αναπνευστικών ιών ώστε να καλύπτεται πλήρως η διάγνωση μιας ιογενούς αναπνευστικής λοίμωξης.

■Το νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν διαθέτει μοριακές μεθόδους κλινικά επικυρωμένες και εγκεκριμένες για διαγνωστική χρήση (CE-IVD) τόσο για την ανίχνευση του κορoνοϊού όσο και της γρίπης Α, Β και του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (Respiratory syncytial virus, RSV) με τη χρήση ενός μόνο κλινικού δείγματος.

10

58

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

υγεία

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΑ

Αγαπάµε το σώµα µας, κόβουµε το κάπνισµα Της Καλλιρρόης Λάμπρου, πνευμονολόγου Γενικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος «Η Σωτηρία» όρος «καρκίνος του πνεύμονα» αναφέρεται σε κακοήθειες που εντοπίζονται στους αεραγωγούς ή στο πνευμονικό παρέγχυμα. Δυστυχώς αποτελεί την πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, ενώ οι θάνατοι από αυτή τη νόσο ανά τον κόσμο υπολογίζονται σε 1,6 εκατομμύριο. Ηδη από το 1953 ο καρκίνος του πνεύμονα αποτελούσε την πρώτη αιτία θανάτου στους άντρες, ενώ από το 1985 και μετά αποτελεί και τη συχνότερη αιτία θανάτου στις γυναίκες. Παράγοντες κινδύνου 1. Κάπνισμα. Ο κυριότερος παράγοντας εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα είναι το κάπνισμα. Εχει αποδειχτεί πως το 90% των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα είναι καπνιστές. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα σε άτομο που καπνίζει ένα πακέτο τσιγάρα την ημέρα για διάστημα περίπου σαράντα χρόνων είναι είκοσι φορές μεγαλύτερος συγκριτικά με ένα άτομο που δεν έχει καπνίσει ποτέ στη ζωή του. Σε άτομα που έχουν σταματήσει το κάπνισμα, ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου μειώνεται σημαντικά, ωστόσο παραμένει και πάλι υψηλότερος σε σχέση με τους μη καπνιστές.

2. Ατμοσφαιρική ρύπανση. Η ρύπανση της ατμόσφαιρας ενοχοποιείται για την εμφάνιση της νόσου. Υπολογίζεται ότι το 5%-15% των καρκίνων του πνεύμονα οφείλονται στην έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες στον επαγγελματικό χώρο. Ειδικότερα η έκθεση σε αμίαντο, πυρίτιο, χρώμιο, νικέλιο, ραδόνιο, καθώς και άλλες ουσίες, ευθύνεται για την εμφάνιση του καρκίνου. Επιπλέον, η εκπομπή καυσαερίων των μηχανοκίνητων και των εργοστασίων αποτελεί παράγοντα κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα.

Ο

3. Μη νεοπλασματικά νοσήματα πνευμόνων. Ασθενείς που πάσχουν από νοσήματα του πνεύμονα, όπως είναι η κυστική ίνωση, η φυματίωση, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια κ.ά., έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα. Μελέτες των τελευταίων χρόνων έχουν δείξει πως υπάρχει συσχέτιση μεταξύ του καρκίνου του πνεύμονα και του συνδρόμου αποφρακτικής άπνοιας στον ύπνο (ΣΑΥΥ).

4. Διατροφικές συνήθειες. Μελέτες σχετικές με την εμφάνιση του καρκίνου του πνεύμονα και τη διατροφή δεν κατάφεραν να αποδείξουν κάποια άμεση συσχέτιση. Εχει, όμως, αποδειχτεί πως η β-καροτίνη σχετίζεται με μείωση εμφάνισης του καρκίνου του πνεύμονα στους μη καπνιστές. Δεν είναι, επίσης, ξεκάθαρο αν υπάρχει κάποια συσχέτιση με την κατανάλωση αλκοόλ και τον καρκίνο του πνεύμονα.

5. Γενετικοί παράγοντες. Εχουν αναφερθεί γενετικοί και κληρονομικοί παράγοντες που σχετίζονται με τον καρκίνο του πνεύμονα, παρ' όλο που σε αυτόν τον τομέα χρειάζονται περισσότερες μελέτες. Μία μεγάλη μελέτη έδειξε ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης βρογχογενούς καρκίνου ήταν πέντε φορές μεγαλύτερος όταν ο ένας γονέας έπασχε από καρκίνο του πνεύμονα.

6. Ηλικία. Ο κίνδυνος προσβολής ατόμων ηλικίας άνω των 60 ετών είναι μεγαλύτερος συγκριτικά με άτομα μικρότερης ηλικίας.

ναντάται σε ποσοστό από 20% έως και 50%.

3. Θωρακαλγία. Ο επίμονος πόνος στον θώρακα εμφανίζεται σε ποσοστό 20% με 40% των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Ως σύμπτωμα εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα νεαρότερης ηλικίας. Συνήθως ο πόνος είναι εντοπισμένος και πιθανόν να οφείλεται σε διήθηση του θώρακα από την κακοήθεια.

4. Δύσπνοια. Αποτελεί συχνό σύμπτωμα ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα και εμφανίζεται σε ποσοστό 20% με 40%. Δεν αποτελεί ειδικό σύμπτωμα καθώς είναι ένα από τα συχνότερα συμπτώματα των ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος.

5. Βράγχος φωνής. Ως σύμπτωμα μπορεί να εμφανιστεί στον καρκίνο του πνεύμονα και στον καρκίνο του λάρυγγα. Σε ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα εμφανίζεται όταν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί και διηθηθεί στις φωνητικές χορδές.

6. Απώλεια βάρους, καταβολή, μυϊκή αδυναμία. Παρ' όλο που εμφανίζονται σε διάφορα νοσήματα, καθώς και σε διάφορες μορφές καρκίνου, αποτελούν συχνά συμπτώματα ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα, τόσο σε καπνιστές, όσο και σε μη καπνιστές. Συχνά ο καρκίνος του πνεύμονα είναι ασυμπτωματικός στα αρχικά στάδια και η διάγνωσή του μπορεί να γίνει τυχαία σε ιατρικό έλεγχο.

Συμπτώματα

Διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονα

1. Βήχας. Ο βήχας, είτε ξηρός, είτε παραγωγικός, εμφανίζεται ως σύμπτωμα στο 50% με 75% των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα. Η εμφάνιση έντονου και επίμονου βήχα σε καπνιστή αποτελεί αιτία παραπομπής προς διερεύνηση καρκίνου του πνεύμονα.

2. Αιμόπτυση. Η αιμόπτυση είναι συχνό σύμπτωμα σε ασθενείς που έχουν ήδη διαγνωστεί με καρκίνο του πνεύμονα και συ-

1. Εξετάσεις αίματος. Δεν υπάρχουν ειδικοί δείκτες για να διαγνώσουν τον καρκίνο του πνεύμονα. Ομως η αναιμία, η λευκοκυττάρωση, η υπερασβαιστιναιμία και η θρομβοκυττάρωση είναι ευρήματα συχνά σε ασθενείς με καρκίνο του πνεύμονα.

2. Απεικονιστικές εξετάσεις. Η ακτινογραφία θώρακος, η αξονική τομογραφία καθώς και η υπολογιστική τομογραφία PET SCAN

αποτελούν βασικές εξετάσεις για τη διάγνωση και τη σταδιοποίηση της νόσου.

3. Βρογχοσκόπηση. Για τις πιθανές μορφές της νόσου η διάγνωση γίνεται με τη λήψη δείγματος που στέλνεται για βιοψία. Η βρογχοσκόπηση, που γίνεται από ειδικό πνευμονολόγο, αποτελεί σημαντική εξέταση στη διάγνωση. Παρέχει σημαντικές πληροφορίες για την έκταση της νόσου καθώς και τη σταδιοποίηση.

Θεραπεία του καρκίνου του πνεύμονα Η χειρουργική αντιμετώπιση αποτελεί θεραπεία εκλογής όταν ο καρκίνος είναι χειρουργήσιμος. Η ακτινοθεραπεία, καθώς και η χημειοθεραπεία αποτελούν βασικές θεραπείες αντιμετώπισης της νόσου. Νέες θεραπείες αναπτύσσονται ταχύτατα, οι οποίες εξατομικεύουν τη θεραπεία και στοχεύουν στην καλύτερη ποιότητα ζωής και στην αύξηση της επιβίωσης των ασθενών με καρκίνο του πνεύμονα.

Μεταστάσεις Ο καρκίνος του πνεύμονα μπορεί να δώσει μεταστάσεις σε διάφορα όργανα του σώματος, όπως είναι το ήπαρ, τα οστά, ο εγκέφαλος και τα επινεφρίδια. Οι μεταστάσεις μπορεί να ευθύνονται για πόνο, κεφαλαλγίες, ναυτία ή άλλα συμπτώματα ανάλογα με το όργανο που έχει προσβληθεί. Δεν υπάρχει κάποιος σίγουρος τρόπος για την πρόληψη του καρκίνου του πνεύμονα. Η διακοπή καπνίσματος αποτελεί το σημαντικότερο δώρο στον εαυτό μας. Η υγιεινή διατροφή και η σωματική άσκηση για τη διατήρηση της υγείας είναι αναμφισβήτητες. Οφείλουμε να αγαπάμε και να προσέχουμε το σώμα μας. Εξάλλου ο Ιπποκράτης έλεγε πως το ανθρώπινο σώμα είναι το καλύτερο έργο τέχνης.

12

60 31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

υγεία

ΔΙΑΒΗΤΗΣ, Η ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΗ ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΤΟΥ 21ου ΑΙΏΝΑ

Τα δεδομένα, τα αίτια και οι κατε Του δρος Ανδρέα Μελιδώνη, παθολόγου Διαβητολόγου, συντονιστή διευθυντή Διαβητολογικού Κέντρου Metropolitan Hospital, προέδρου Ελληνικού Κολεγίου Μεταβολικών Νοσημάτων (ΕΚΟΜΕΝ)

Ολα τα άτομα άνω των 40 ετών πρέπει να υποβάλλονται στο checkup του διαβήτη. Μάλιστα εάν υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες όπως παχυσαρκία, κληρονομικότητα διαβήτη, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία κ.λπ. οι εξετάσεις πρέπει να γίνονται σε πολύ μικρότερη ηλικία

σακχαρώδης διαβήτης (Σ.Δ.) μαζί με την παχυσαρκία είναι σήμερα οι μεγάλες παγκόσμιες μεταβολικές νόσοι που η εξάπλωσή τους λαμβάνει πλέον εκρηκτικές διαστάσεις. Ενδεικτικά, τα 60 εκατομμύρια ατόμων που έπασχαν από διαβήτη τη δεκαετία του ’80 έχουν γίνει σήμερα 460 εκατομμύρια παγκόσμια (στην Ελλάδα εκτιμάται ότι το 10-12% του πληθυσμού έχει διαβήτη, ενώ υπάρχει και ένα ποσοστό 3-4% που δεν γνωρίζει ότι πάσχει από τη νόσο). Η προοπτική είναι ακόμα περισσότερο ζοφερή. Ο ΠΟΥ (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας) εκτιμά ότι τα επόμενα 5-10 χρόνια, εάν δεν υπάρξουν συντονισμένες παρεμβάσεις, ο αριθμός των ατόμων με διαβήτη θα υπερβεί τα 600 εκατομμύρια. Η διαχρονική μεταβολική πανδημία του διαβήτη είναι εδώ! Ο σύγχρονος τοξικός τρόπος ζωής -ανθυγιεινή διατροφή, διατροφή σε ταχυφαγεία, υψηλή πρόσληψη λίπους και ζάχαρης, χαμηλή πρόσληψη φυτικών ινών, αυξημένο μέγεθος μερίδων τροφής και ποτών, μειωμένη ανάγκη σωματικής δραστηριότητας, πολύπλευρο καθημερινό stress κ.λπ.- είναι αναμφισβήτητα η αφετηρία όλων των δεινών για τη μεταβολική υγεία. Αυτονόητα η αντιμετώπιση όλων αυτών των τοξικών πτυχών αποτελούν την καρδιά της πρόληψης του διαβήτη. Και δυστυχώς ο διαβήτης δεν είναι μια αθώα, μια πρόσκαιρη, χωρίς συνέπειες νόσος. Είναι μια μόνιμη διαταραχή της μεταβολικής ομοιοστασίας του οργανισμού με αποτέλεσμα την υπεργλυκαιμία, το αυξημένο δηλαδή σάκχαρο, που η μη αντιμετώπισή του, η μη ρύθμισή του θα οδηγήσει στην πορεία του χρόνου σε μία ή περισσότερες χρόνιες επιπλοκές του διαβήτη. Ο διαβήτης είναι ο πρωταγωνιστικός πα-

Ο

Της Αθανασίας Κ. Παπαζαφειροπούλου, επιμελήτριας Α', PhD, MSc στη Βιοστατιστική, Α' Παθολογικό Τμήμα και Διαβητολογικό Κέντρο, Τζάνειο Γενικό Νοσοκομείο Πειραιά Ο ΣΑΚΧΑΡΏΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ (Σ.Δ.) είναι αναμφισβήτητα η μεταβολική πανδημία της εποχής μας, καθώς περισσότερα από 450 εκατομμύρια άτομα πάσχουν από Σ.Δ. παγκοσμίως ενώ αναμένεται αύξηση στα επόμενα έτη. Σύμφωνα με τις πρόσφατες κατευθυντήριες γραμμές, η φαρμακευτική αγωγή του Σ.Δ. πρέπει να προσαρμόζεται ξεχωριστά πάνω στον κάθε ασθενή και να στοχεύει -εκτός από την επίτευξη γλυκαιμικού ελέγχου- στη μείωση των μακρο- και μικροαγγειακών επιπλοκών. Η μετφορμίνη είναι από τα παλαιότερα φάρμακα για τον Σ.Δ. και είναι παρούσα σε κάθε θεραπευτικό βήμα. Αποτελεί το πρώτο θεραπευτικό βήμα στη διαχείριση των ατόμων με Σ.Δ. και παραμένει ως κομμάτι της θεραπείας σε όλα τα θεραπευτικά βήματα, ακόμα και με την ινσουλίνη. Οι σουλφονυλουρίες αποτελούν αποτελεσματική θεραπευτική και με μικρό κόστος, αλλά όμως, καθώς αυξάνουν τον κίνδυνο υπογλυκαιμιών, χρησιμοποιούνται όλο και λιγότερο και επί συγκεκριμένων ενδείξεων. Τέ-

ράγοντας χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας και αιμοκάθαρσης, οφθαλμοπάθειας και απώλειας όρασης των ενηλίκων, ακρωτηριασμού των κάτω άκρων, στυτικής δυσλειτουργίας και το κύριο αίτιο εμφραγμάτων και αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Σε μεγάλη μετα-ανάλυση 27 μελετών φάνηκε ότι άτομα με Σ.Δ.2 μέσης ηλικίας 60 ετών και μέσης διάρκειας διαβήτη 10 χρόνια έχουν επιπολασμό (συχνότητα) καρδιαγγειακής νόσου 40%, διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας 52%, διαβητικής νεφροπάθειας 32% και διαβητικής νευροπάθειας 65%.

Επιβαρύνει το προσδόκιμο ζωής Αυτοί οι ιδιαίτερα αυξημένοι κίνδυνοι χρόνιων επιπλοκών στον διαβήτη οδηγούν σε μείωση του προσδόκιμου επιβίωσης κατά 6-8 χρόνια σε ασθενή με Σ.Δ. μέσης ηλικίας 60 ετών και κατά 12 χρόνια εάν συνυπάρχει και η επιπλοκή της καρδιαγγειακής νόσου. Τελικά ο Σ.Δ. είναι νόσος με ιδιαίτερα σημαντικό κόστος ατομικό, οικογενειακό, κοινωνικό, οικονομικό. Ευρωπαϊκές οικονομικές μελέτες έχουν δείξει ότι το ετήσιο κόστος διαβητικού ασθενή με μικρο-αγγειοπαθητικές (νεφροπάθεια, οφθαλμοπάθεια) και μακρο-αγγειοπαθητικές (καρδιαγγειακές) επιπλοκές είναι πενταπλάσιο σε σχέση με αντίστοιχης ηλικίας άτομο χωρίς διαβήτη και χωρίς επιπλοκές. και υπερβαίνει τις 6.000 ευρώ ετησίως (μελέτη CODE-2). Εκτιμάται δε ότι το 12% του προϋπολογισμού για την υγεία αναλώνεται για την αντιμετώπιση των ασθενών με Σ.Δ. και κυρίως των επιπλοκών τους. Ετσι παγκόσμια αλλά και στη χώρα μας συντονισμένες προσπάθειες πολιτείας, κοινωνικών θεσμών και επιστημονικών ιατρικών εταιρειών συγκλίνουν και επικε-

λος, από τις παλαιότερες αντιδιαβητικές αγωγές, οι γλιταζόνες, που δρουν ευαισθητοποιώντας τους ιστούς στην ινσουλίνη, είναι αποτελεσματικές στη μείωση της HbA1c και με μικρό κίνδυνο υπογλυκαιμίας, και έχει βρεθεί ότι δρουν ευεργετικά στη λιπώδη διήθηση του ήπατος. Οι νεότερες κατηγορίες είναι αυτές των ινκρετινικών αγωγών (αναστολείς DPP-4 και αγωνιστές GLP-1). Οι ινκρετινικές αγωγές επιτυγχάνουν αξιοποίηση των ινκρετινικών ορμονών (κυρίως του GLP-1) που εκκρίνονται από το γαστρεντερικό επιθήλιο με τη λήψη τροφής και έχουν γενικότερη μεταβολική ευνοϊκή δράση σε πολλά όργανα. Νεότεροι ενέσιμοι εβδομαδιαίοι αγωνιστές GLP-1, καθώς και δισκία αγωνιστών GLP-1 που θα έχουν παρόμοια δράση με τους ενέσιμους αγωνιστές, αναμένεται να κυκλοφορήσουν σύντομα και στη χώρα μας ενισχύοντας τη θεραπευτική φαρέτρα των αντιδιαβητικών αγωγών. Οι αναστολείς SGLT-2, ακόμα μια νέα κατηγορία αντιδιαβητικών παραγόντων, αναστέλλουν την επαναρρόφηση της γλυκόζης από τα νεφρικά σωληνάρια με αποτέλεσμα τη γλυκοζουρία και τη μείωση των επιπέδων σακχάρου. Οι αναστολείς SGLT2 παρουσιάζουν πλειοτροπικές δράσεις, όπως η

Διαβήτης: Νεότερα δεδ απώλεια σωματικού βάρους, η μείωση της αρτηριακής πίεσης, η μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβαμάτων και προστατεύουν τη νεφρική λειτουργία. Μάλιστα, πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι η ευνοϊκή δράση των αναστολέων SGLT-2 είναι ανεξάρτητη από την παρουσία Σ.Δ. Συγκεκριμένα, η χορήγησή τους είχε αποτέλεσμα στη μείωση των νοσηλειών για καρδιακή ανεπάρκεια και στην προστασία της νεφρικής λειτουργίας σε άτομα με και χωρίς Σ.Δ.! Τέλος, ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για τα άτομα με Σ.Δ. τύπου 2 ήταν τα αποτελέσματα μελέτης στην οποία χορηγήθηκε η ινσουλίνη Icodec, η πρώτη εβδομαδιαία βασική ινσουλίνη. Συγκεκριμένα, η ινσουλίνη Ιcodec ήταν το ίδιο αποτελεσματική και ασφαλής με την ινσουλίνη glargine U100 στη μείωση της HbA1c. Σε μελέτη, στην οποία συμμετείχαν άτομα με Σ.Δ. τύπου 2 με HbA1c 7,0-9,5%, οι ασθενείς χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, η μία ομάδα έλαβε την εβδομαδιαία ινσουλίνη Ιcodec και η άλλη ομάδα ινσουλίνη glargine U100. Μετά από 26 εβδομά-

δες παρακολούθησης, η H και 6,9%, αντίστοιχα, χωρ σημαντική διαφορά ανά Φαίνεται, λοιπόν, ότι σύ μας φαρέτρα θα διαθέτο σουλίνη μειώνοντας τον α ενέσεων ινσουλίνης! Εξελίξεις, επίσης, έχου μετώπιση των ατόμων με στον τομέα των αντλιών των συστημάτων συνεχού Τα συστήματα συνεχούς αποτελούν ένα πολύτιμο Σ.Δ., που βοηθά στη μείω και υπεργλυκαιμικών επ από ένα σύστημα αισθη νεται η δυνατότητα συνε σε πραγματικό χρόνο των της τάσης-ρυθμού μεταβ οθόνη κάποιας εξωτερική αντλία ινσουλίνης ή στο κ

υγεία

61 31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

13

ευθύνσεις πρόληψης ντρώνουν στην πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση του διαβήτη και στην αναγκαιότητα παρεμβάσεων για τη μείωση εμφάνισης των χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη στα άτομα που ήδη έχουν Σ.Δ. Οσον αφορά την πρόληψη του διαβήτη, θα πρέπει να συστηματοποιηθεί και να γενικευτεί η ανίχνευση του διαβήτη ή και του προδιαβήτη (μια κατάσταση που προηγείται του διαβήτη και κατά την οποία τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα βρίσκονται πάνω από τα φυσιολογικά όρια, αλλά κάτω από τα καθορισμένα όρια του Σ.Δ.). Απαιτείται ως εκ τούτου όλα τα άτομα άνω των 40 ετών να υποβάλλονται στο checkup του διαβήτη (σάκχαρο νηστείας και 2ωρη καμπύλη σακχάρου μετά από φόρτιση) και εάν υπάρχουν επιβαρυντικοί παράγοντες (παχυσαρκία, θετική κληρονομικότητα διαβήτη, υπέρταση, δυσλιπιδαιμία κ.λπ.) σε πολύ μικρότερη ηλικία θα πρέπει να γίνεται το checkupαυτό. Επί διαγνώσεως διαβήτη, θα πρέπει το άτομο με τον νεοεμφανισθέντα Σ.Δ. να αρχίσει αμέσως την προβλεπόμενη αντιδιαβητική αγωγή. Επί διαγνώσεως προδιαβήτη, το άτομο με προδιαβήτη θα πρέπει να τροποποιήσει τον τρόπο ζωής του, επικεντρώνοντας στην υγιεινή μεσογειακή διατροφή, στην αυξημένη καθημερινή σωματική δραστηριότητα, στη μείωση του σωματικού βάρους επί παχυσαρκίας. Εχει τεκμηριωθεί ότι η αλλαγή των υγιεινοδιαιτητικών όρων ζωής μπορεί να μειώσει έως και 70% τον κίνδυνο εμφάνισης Σ.Δ. στη φάση του προδιαβήτη. Οσον αφορά τις παρεμβάσεις για τη μείωση εμφάνισης των επιπλοκών του διαβήτη στα άτομα με Σ.Δ., υπάρχει σαφής και καταλυτική απάντηση: η ρύθμιση του διαβήτη είναι η απόλυτη ασπίδα προστασίας έναντι των επιπλοκών. Ή ρύθμιση του διαβήτη, η ευγλυκαιμία, τα εντός στόχων

δομένα στη θεραπεία

HbA1c μειώθηκε στο 6,7% ρίς να υπάρχει στατιστικά άμεσα στις δύο ομάδες. ύντομα στη θεραπευτική ουμε και εβδομαδιαία ιναριθμό των καθημερινών

υμε στη θεραπευτική αντιε Σ.Δ. τύπου 1 και ιδιαίτερα ν έγχυσης ινσουλίνης και ύς καταγραφής γλυκόζης. ς καταγραφής γλυκόζης εργαλείο για τα άτομα με ωση των υπογλυκαιμικών πεισοδίων. Αποτελούνται ητήρα-πομπού, όπου δίεχούς παρακολούθησης ν τιμών της γλυκόζης και βολής της γλυκόζης στην ής συσκευής, όπως στην κινητό τηλέφωνο του χρή-

στη. Ορισμένα συστήματα έχουν τη δυνατότητα συναγερμών, οι οποίοι επιτρέπουν στο άτομο με Σ.Δ. να αναγνωρίσει τις υψηλές και χαμηλές τιμές γλυκόζης και να παρεμβαίνει κατάλληλα και εγκαίρως. Η πρώτη αντλία ινσουλίνης εφευρέθηκε τη δεκαετία του 1970, το μέγεθός της ήταν πολύ μεγάλο και δύσκολο στην καθημερινή χρήση για ένα άτομο με Σ.Δ. Σήμερα οι αντλίες είναι μικρές, αδιάβροχες, διακριτικές συσκευές που μπορούν να προσφέρουν πολλά οφέλη τόσο στη γλυκαιμική ρύθμιση όσο και στην απλή καθημερινότητα ενός ατόμου με Σ.Δ. τύπου 1. Ηδη κυκλοφορεί το πρώτο παγκοσμίως εγκεκριμένο και ασφαλές σύστημα που συνδυάζει τα οφέλη της συνεχούς καταγραφής γλυκόζης με την αντλία ινσουλίνης κλείνοντας το κύκλωμα και δίνοντας τη δυνατότητα δυναμικών αναστολών στο ενδεχόμενο της υπογλυκαιμίας και επανέναρξης της χορήγησης ινσουλίνης. Σύντομα αναμένεται η κυκλοφορία της νεότερης εκδοχής του που έχει όλα τα χαρακτηριστικά των προηγού-

επίπεδα σακχάρου στο αίμα διασφαλίζουν σε πολύ μεγάλο βαθμό την αποτροπή εμφάνισης των τοξικών χρόνιων επιπλοκών του διαβήτη. Και βέβαια, η έγκαιρη διενέργεια των προληπτικών εξετάσεων για τις επιπλοκές και η ορθή θεραπευτική παρέμβαση, πέραν της γλυκαιμικής ρύθμισης (αντιμετώπιση παραγόντων κινδύνου αλλά και αγωγές για τις ίδιες τις επιπλοκές) αποτελούν επίσης τα αλεξικέραυνα στους κεραυνούς των επιπλοκών.

Μπορεί να ρυθμιστεί Σήμερα η ρύθμιση του διαβήτη, η φαρμακευτική αντιμετώπιση της υπεργλυκαιμίας έχουν πολύ μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας καθώς το θεραπευτικό μας οπλοστάσιο έχει εμπλουτιστεί θεαματικά τα τελευταία χρόνια. Ετσι, από τις τρεις αντιδιαβητικές φαρμακευτικές αγωγές που είχαμε στη διάθεσή μας πριν από 20 χρόνια, έχουμε φτάσει σήμερα στις δέκα διαφορετικές αντιδιαβητικές φαρμακευτικές κατηγορίες. Με συνέπεια, να καθίσταται πολύ περισσότερο δυνατή η ρύθμιση του διαβήτη και η αποφυγή των επιπλοκών. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο ορίζοντας για την αντιμετώπιση του διαβήτη είναι φωτεινός, καρποφόρος και ελπιδοφόρος. Ο συνδυασμός πάντως εξατομίκευσης στην αγωγή και ασθενοκεντρικής προσέγγισης θα είναι πάντα ο πυρήνας της επιτυχούς εφαρμογής της θεραπευτικής αγωγής σύμφωνα με την κεντρική κατευθυντήρια πρόταση των μεγάλων επιστημονικών εταιρειών για την αγωγή του διαβήτη τα τελευταία χρόνια. Είναι ίδια με την ιπποκράτεια πρόταση 2.500 χρόνια πριν: «Είναι πιο σημαντικό να γνωρίζουμε τι είδους άτομο έχει μία ασθένεια, από το να γνωρίζουμε τι είδους ασθένεια έχει ένα άτομο».

μενων τεχνολογιών αλλά διαθέτει έναν εξελιγμένο αλγόριθμο όπου με βάση τα κυμαινόμενα επίπεδα γλυκόζης αυτορρυθμίζει τα επίπεδα έγχυσης ινσουλίνης, αναπροσαρμόζοντας τον ρυθμό βασικής έγχυσης ινσουλίνης ανά 5 λεπτά. Επιπλέον διαθέτει τη δυνατότητα χορήγησης μικροδόσεων ινσουλίνης μεταγευματικά, βοηθώντας τον χρήστη, σε περίπτωση εσφαλμένου υπολογισμού των υδατανθράκων ενός γεύματος, να καλύψει τις μεταγευματικές υπεργλυκαιμίες. Είναι πλέον σαφές ότι διανύουμε μια νέα εποχή θεραπευτικής διαχείρισης των ατόμων με Σ.Δ. τύπου 2 με νέες αντιδιαβητικές αγωγές, που εκτός από την επίτευξη γλυκαιμικού ελέγχου προστατεύουν από την εμφάνιση μακρο- και μικροαγγειακών επιπλοκών, και με τεχνολογικές εξελίξεις που έρχονται να μιμηθούν τη φυσιολογική παγκρεατική λειτουργία και να διευκολύνουν την καθημερινότητα αυτών των ατόμων. Συνοψίζοντας, φαίνεται ότι νέα δεδομένα έρχονται να προστεθούν στη θεραπευτική διαχείριση των ασθενών με Σ.Δ. και είτε αφορούν νέες ευεργετικές δράσεις των αντιδιαβητικών αγωγών που ήδη διαθέτουμε είτε νέες κατηγορίες με πολλά υποσχόμενα αποτελέσματα.

14

62

Της Αικατερίνης Τρικκαλινού, MD, PhDc, παθολόγου-διαβητολόγου Διαβητολογικό- Καρδιομεταβολικό Κέντρο Metropolitan Hospital

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

ο 2020 χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση του ιού Sars-Cov 2 και την αστραπιαία εξάπλωσή του σε όλες τις χώρες του πλανήτη. Η νόσος Covid-19 έγινε ταχύτατα παγκοσμίως γνωστή. Στις 18 Οκτωβρίου 2020 τα περιστατικά που είχαν επιβεβαιωθεί παγκοσμίως ήταν 40.244.578, είχαν επιβεβαιωθεί 1.117.900 θάνατοι ενώ 30.063184 περιστατικά είχαν βελτιωθεί. Τα συμπτώματα της νόσου είναι γνωστά. Πυρετός κατά μείζονα λόγο, ξηρός βήχας, πτύελα, δύσπνοια, κόπωση, μυαλγίες, φαρυγγαλγία, απώλεια γεύσης ή οσμής -κυρίως οσμής- αλλά και ναυτία, διάρροια, ανορεξία, φρίκια ή και ρίγος. Από αυτά τα πιο συνήθη είναι ο πυρετός και ο βήχας και ακολουθούν ο πονόλαιμος, οι μυαλγίες, η κόπωση, η κεφαλαλγία, η δύσπνοια ενώ σπάνια είναι η καταρροή και η διάρροια. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι έχει και δερματολογικές εκδηλώσεις όπως είναι η κνίδωση, το πολύμορφο ερύθημα, οι πετέχειες, το αγγειιτιδικό εξάνθημα, η δικτυωτή πελίωση και ισχαιμία των δακτύλων. Σε μία αναδρομική μελέτη 191 ενηλίκων που νοσηλεύτηκαν στη Γουχάν φάνηκε πως το 48% είχε κάποια συννοσηρότητα. Η υπέρταση (30%) ήταν η πλέον συνήθης και ακολουθούνταν από τον διαβήτη (19%) και τη στεφανιαία νόσο (8%). Το βασικότερο σύστημα που προσβάλλεται στη νόσο Covid-19 είναι το αναπνευστικό, καθώς ο ιός εισάγεται σε αυτό με την εισπνοή, παραλαμβάνεται από τα μακροφάγα και ακολουθεί πορεία η οποία μπορεί να είναι ποικίλης βαρύτητας, από απλή λοίμωξη του αναπνευστικού έως πολυσυστηματική φλεγμονή και πολυοργανική δυσπραγία και ανεπάρκεια. Ωστόσο κι άλλα συστήματα του ανθρώπου μπορεί να βλαφθούν, όπως είναι η καρδιά, οι νεφροί αλλά και το πάγκρεας καθώς όπως φαίνεται ο ιός μπορεί να προσδένεται και στα κύτταρα των ιστών αυτών.

Τ

Επιβάρυνση

Σε μελέτη ασθενών εντατικής θεραπείας και μη εντατικής θεραπείας με Covid-19 φαίνεται πως ο κίνδυνος εισαγωγής στον θάλαμο εντατικής θεραπείας είναι διπλάσιος σε ασθενείς με διαβήτη ενώ η θνησιμότητα φαίνεται να είναι περίπου τριπλάσια σε άτομα με διαβήτη σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό

υγεία

Φυσικά ο τρόπος που αντιδρά ο κάθε άνθρωπος στη λοίμωξη από τον Sars-Cov 2 δεν είναι ο ίδιος. Εξαρτάται από την ηλικία, το φύλο, τα γονίδια, το ιατρικό παρελθόν, τη ρύθμιση των πιθανών συννοσηροτήτων, τις συνήθειες, τον τρόπο που ζει, το περιβάλλον στο οποίο ζει, καθώς και από τυχαία γεγονότα. Πολύ σημαντικούς παράγοντες που θα επιδράσουν στον τρόπο με τον οποίο θα αντιδράσει ένα άτομο στην εν λόγω λοίμωξη αποτελούν οι διάφοροι παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία του ανοσοποιητικού· τέτοιοι είναι και η διατροφή, το περιβαλλοντικό στρες, γενετικοί και μεταβολικοί παράγοντες, φάρμακα που πιθανώς να καταστέλλουν το ανοσοποιητικό και όπως προαναφέρθηκε οι ακραίες ηλικίες, τραύματα και χειρουργεία που μπορεί συγκυριακά να συμβούν. Ενας από τους μείζονες παράγοντες κινδύνου σε ό,τι αφορά την αντίδραση στη λοίμωξη Sars-Cov 2 είναι η παρουσία σακχαρώδους διαβήτη στο άτομο που νοσεί. Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες μεταβολικές πανδημίες που έχει γνωρίσει ο αιώνας αυτός. Οι ασθενείς με διαβήτη το 2019 ήταν 463 εκατομμύρια παγκοσμίως ενώ το 2045 υπολογίζεται ότι θα φτάσουν τα 700.000.001, αύξηση 51% κατά μέσον όρο. Οι περιοχές που θα εμφανίζουν τη μεγαλύτερη αύξηση είναι η Νοτι-

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ COVID-19

Δύο πανδημίες

υγεία

63

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

15

συναντώνται οανατολική Ασία (74%), η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική (96%), η υπόλοιπη Αφρική (143%), καθώς και η Νότια-Κεντρική Αμερική (55%), ενώ η περιοχή που υπολογίζεται ότι θα εμφανιστεί μικρότερη αύξηση παγκοσμίως όσον αφορά τον διαβήτη μέχρι το 2045 είναι η Ευρώπη. Επόμενο λοιπόν είναι πως κανείς δεν αμφισβητεί ότι η μεγαλύτερη μεταβολική πανδημία η οποία καλπάζει ασυγκράτητη προς το 2045 είναι ο σακχαρώδης διαβήτης και βέβαια ο μεγάλος φόβος δεν είναι ο διαβήτης αυτός καθ’ εαυτόν αλλά οι επιπλοκές του, δηλαδή οι μακροαγγειακές και οι μικροαγγειακές επιπλοκές. Είναι ακόμα γνωστό πως από καρδιαγγειακές επιπλοκές πεθαίνουν οι περισσότεροι ασθενείς με διαβήτη. Επιπλέον είναι γνωστό πως ο διαβήτης επηρεάζει το επίπεδο της άμυνας και την ανοσία απέναντι στις λοιμώξεις, καθώς επίσης ότι δημιουργεί ευπάθεια σε διάφορες μικροβιακές νόσους. Είναι κοινή γνώση ότι οι ασθενείς με διαβήτη έχουν ευπάθεια σε διάφορες λοιμώξεις αναπνευστικές, λοιμώξεις του ουροποιητικού, γαστρεντερικές, δερματικές και διάφορες άλλες. Επίσης πολύ σημαντικό είναι ότι οι ασθενείς με διαβήτη ανήκουν σε

ευπαθείς ομάδες για διάφορους ιούς όπως είναι ο ιός της εποχικής γρίπης ή και ο πνευμονιόκοκκος, για τους οποίους εννοείται πως συνιστούμε εμβολιασμό. Αντιστοίχως οι ασθενείς με διαβήτη ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες για τη λοίμωξη από τον νέο κορονοϊό. Προς το παρόν δεν έχει διευκρινιστεί αν οι ασθενείς με διαβήτη μπορούν να προσβληθούν ευκολότερα από τον υπόλοιπο πληθυσμό, ωστόσο είναι γνωστό πως αν νοσήσουν διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσησης, επιπλοκών ή και θνησιμότητας από τον λοιπό υγιή πληθυσμό. Σε γενικές γραμμές ο διαβήτης είναι παράγοντας κινδύνου για σοβαρή νοσηλεία και θνησιμότητα μετά από μόλυνση από τον νέο κορονοϊό. Σε μελέτη ασθενών εντατικής θεραπείας και μη εντατικής θεραπείας με Covid-19 φαίνεται πως ο κίνδυνος εισαγωγής στον θάλαμο εντατικής θεραπείας είναι διπλάσιος σε ασθενείς με διαβήτη ενώ η θνησιμότητα φαίνεται να είναι περίπου τριπλάσια σε άτομα με διαβήτη σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Αυτό που αποτελεί όμως πολύ ελπιδοφόρο γεγονός είναι πως ανάμεσα στους ασθενείς

με διαβήτη υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση στην έκβαση ανάμεσα σε ρυθμισμένους και αρρύθμιστους ασθενείς. Οταν ο ασθενής είναι ρυθμισμένος η θνησιμότητα και η νοσηρότητα πλησιάζουν αυτές του γενικού πληθυσμού, ενώ όταν ο ασθενής είναι αρρύθμιστος δεκαπλασιάζεται η πιθανότητα θανάτου. Το κλειδί λοιπόν στην αποτελεσματική αντιμετώπιση της λοίμωξης Covid-19 βρίσκεται στην αποτελεσματική ρύθμιση της χρόνιας νόσου του σακχαρώδους διαβήτη. Σήμερα περισσότερο από ποτέ αυτό καθίσταται απολύτως απαραίτητο καθόσον ακόμα δεν υπάρχουν ενδείξεις εύρεσης κάποιων εμβολίων ή αποτελεσματικών φαρμάκων που να ελέγχουν πρώιμα τη νόσο Covid-19. Οσο λοιπόν δεν έχουμε αποτελεσματικά φάρμακα και εμβόλια ο τρόπος για να αντιμετωπίσουμε τη συγκεκριμένη νόσο είναι να ελέγχουμε τις χρόνιες παθήσεις μας αποτελεσματικά και εν προκειμένω τον διαβήτη, να έχουμε μια γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη η οποία δεν θα υπερβαίνει το 7, καθώς επίσης και να τηρούμε ευλαβικά τα μέτρα κοινωνικής προστασίας, όπως είναι η κοινωνική απόσταση, η χρήση μάσκας και αντισηπτικών και το συχνό πλύσιμο των χεριών.

Eίναι γνωστό πως ο διαβήτης επηρεάζει το επίπεδο της άμυνας και την ανοσία απέναντι στις λοιμώξεις, καθώς επίσης ότι δημιουργεί ευπάθεια σε διάφορες μικροβιακές νόσους

16

64

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

υγεία

COVID

Ο ιός της πανδημίας Της Μερόπης Μανταίου, πνευμονολόγου, διευθύντριας 10ης Πνευμονολογικής Κλινικής, Γενικό Νοσοκομείο Νοσημάτων Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία»

Μην ξεχνάμε πως εκτός από την εισπνοή μολυσμένων σταγονιδίων, το άγγιγμα μιας μολυσμένης από σταγονίδια επιφάνειας και στη συνέχεια το άγγιγμα του προσώπου (μύτη, στόμα, οφθαλμοί) με άπλυτα χέρια είναι ένας σημαντικός τρόπος μετάδοσης της νόσου

ασθένεια του κορονοϊού 2019 (Coronavirus disease 2019, COVID-19), επίσης γνωστή ως οξεία αναπνευστική νόσος 2019-nCoV, είναι μια μεταδοτική ασθένεια που προκαλείται από τον κορονοϊό SARS-CoV-2. Ο ιός και η ασθένεια εντοπίστηκαν για πρώτη φορά στην πόλη Γουχάν της Κίνας τον Δεκέμβριο του 2019. Εξελίσσεται σε σοβαρή νόσο σε ποσοστό 13,8% και σε βαριά σε 6,1% περίπου. Περισσότερο ευάλωτοι σε σοβαρή ή βαριά νόσο είναι οι ηλικιωμένοι, οι παχύσαρκοι, οι υπερτασικοί, οι καρδιοπαθείς, οι διαβητικοί, οι ανοσοκατεσταλμένοι, οι ασθενείς με ΧΑΠ (χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια). Συνήθως είναι ήπια νόσος, συχνά ασυμπτωματική (σε ποσοστό 30% περίπου), που εκδηλώνεται με πυρετό, βήχα (συχνότερα ξηρός και λιγότερο συχνά παραγωγικός), πονόλαιμο, κακουχία, μυϊκούς πόνους (μυαλγία), ρινική καταρροή, ανοσμία, κεφαλαλγία και διάρροια. Σε ορισμένους η ασθένεια εξελίσσεται σε ιογενή πνευμονία, με δύσπνοια, πόνο στον θώρακα, και η οποία στις βαρύτερες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσει σε οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια (σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας των ενηλίκων - ARDS), σηπτικό σοκ (σηπτική καταπληξία) ή σύνδρομο πολυοργανικής ανεπάρκειας.

O ιός μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων τα οποία παράγονται κατά τη διάρκεια του βήχα, του φταρνίσματος ή της ομιλίας. Από την ημέρα της έκθεσης έως την εμφάνιση συμπτωμάτων (χρόνος επώασης) μεσολαβούν 2 έως 14 ημέρες (συχνότερα είναι 4-5 ημέρες). O ασθενής μεταδίδει τον ιό κυρίως όταν έχει συμπτώματα, αλλά και 1-4 μέρες πριν από την έναρξη των συμπτωμάτων. Εκτός από την εισπνοή μολυσμένων σταγονι-

Η

δίων, το άγγιγμα μιας μολυσμένης από σταγονίδια επιφάνειας και στη συνέχεια το άγγιγμα του προσώπου (μύτη, στόμα, οφθαλμοί) με άπλυτα χέρια είναι ένας σημαντικός τρόπος μετάδοσης. Η μετάδοση μπορεί να περιοριστεί με το πλύσιμο των χεριών, με σαπούνι και νερό για τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα, ή τον καθαρισμό τους με αντισηπτικό διάλυμα (π.χ. οινόπνευμα) και επιπλέον την τήρηση απόστασης μεγαλύτερης του 1,5 μέτρου από άλλα άτομα, την αποφυγή χώρων όπου υπάρχει συνωστισμός, ή πιθανώς με τη χρήση μέσων ατομικής προστασίας (μάσκα, γάντια). Η ακριβής διάγνωση απαιτεί εργαστηριακή ταυτοποίηση του ιού με την ανίχνευση του γενετικού του υλικού (RNA) με την εξέταση PCR. Η υποψία για τη διάγνωση θα τεθεί μέσω συνδυασμού συμπτωμάτων, παραγόντων κινδύνου και των ευρημάτων στην ακτινογραφία ή την αξονική τομογραφία θώρακα, η οποία συχνά εμφανίζει χαρακτηριστικά άτυπης πνευμονίας. Δεν υπάρχουν αποτελεσματικά θεραπευτικά σκευάσματα, με τις προσπάθειες να περιορίζονται στη διαχείριση των συμπτωμάτων και σε υποστηρικτικά μέτρα με οξυγόνο και ενδοφλέβια υγρά, όπου χρειάζεται, ενώ παρακολουθείται η λειτουργία ζωτικών οργάνων. Στον τομέα της έρευνας, ελέγχεται η ρεμεδεσεβίρη (Remedesevir) και τα αντιγριπικά υμιφενοβίρη και οσελταμιβίρη. Χρησιμοποιούνται κορτικοστεροειδή σε περιπτώσεις επιπλοκής της νόσου από το σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (SARS). Η σοβαρή και βαριά εξέλιξη της νόσου μπορεί επίσης να προκαλέσει θρόμβωση των πνευμονικών αρτηριών (Πνευμονική Εμβολή), γι’ αυτό και η προφυλακτική χορήγηση αντιπηκτικών σκευασμάτων ενδείκνυται στους ασθενείς που νοσηλεύονται.

■ Πλήρης και αποτελεσματική θεραπεία και εμβόλιο για τη νόσο δεν υπάρχουν ακόμα.

■ Υγιεινή των χεριών με σαπούνι ή αλκοολούχο σκεύασμα είναι απαραίτητη.

■ Κάλυψη του βήχα ή του φταρνίσματος με τον αγκώνα ή με χαρτομάντιλο που μετά απορρίπτεται και αποφυγή αγγίγματος των βλεννογόνων, π.χ. στόμα, μάτια, μύτη, είναι επίσης απαραίτητα για τον περιορισμό της διασποράς του ιού.

■ Αποφυγή του συγχρωτισμού ή του συνωστισμού, περιορισμός των κοινωνικών επαφών και η τήρηση απόστασης 1,5 μέτρου από τους άλλους.

■ Προσωπικά αντικείμενα: αποφυγή κοινής χρήσης προσωπικών αντικειμένων. Ο καθένας θα πρέπει να προσπαθήσει να χρησιμοποιεί μόνο τα δικά του αντικείμενα.

■ Μάσκα: η κοινή χειρουργική μάσκα προφυλάσσει σε κάποιο βαθμό το άτομο το οποίο τη φέρει, αλλά οι μάσκες είναι περισσότερο απαραίτητες για τους ασθενείς και εκείνους που τους φροντίζουν.

ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ ΊΏΣΗΣ: Οσοι εμφανίσουν ήπια συμπτώματα ίωσης του ανώτερου αναπνευστικού (σαν τα συμπτώματα του κρυολογήματος, π.χ. χαμηλός πυρετός, μυαλγίες, καταρροή, βήχας), χωρίς δύσπνοια (η οποία είναι ένδειξη σοβαρότερης νόσου), θα πρέπει να παραμένουν στο σπίτι τους, όσο γίνεται σε απομόνωση, και να επικοινωνούν συμβουλευτικά με τον οικογενειακό γιατρό τους. Αν εμφανιστούν πιο έντονα συμπτώματα (όπως δύσπνοια, υψηλός πυρετός, κ.λπ.), τότε πρέπει να ενημερώσουν αμέσως τον γιατρό τους ή να ενημερώσουν τις υγειονομικές αρχές (π.χ. τηλεφωνικό κέντρο 166 του ΕΚΑΒ), ώστε αν χρειαστεί να μεταβούν στο νοσοκομείο.

ASTRAZENECA

«Η Δύναμη του μΑΖί» απέναντι στην πανδημία Ελενα Χουλιάρα, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της AstraZeneca Ελλάδας και Κύπρου

Δύναμη του μΑΖί» της AstraZeneca στη μάχη κατά της πανδημίας βραβεύτηκε τριπλά! «Η Δύναμη του μΑΖί», το κεντρικό μήνυμα των δυναμικών δράσεων για την αντιμετώπιση των συνεπειών του Covid-19 της παγκόσμιας βιοφαρμακευτικής εταιρείας, αναγνωρίστηκε στη φετινή διοργάνωση των Healthcare Business Awards, σε 3 κατηγορίες, αποσπώντας δύο Silver και ένα Bronze βραβείο. Στην ενότητα «Δράσεις για την αντιμετώπιση της Covid-19» η AstraZeneca έλαβε 2 Silver Awards στις κατηγορίες «Τεχνολογία και Καινοτομία» & «Ασφάλεια, Υποστήριξη και ενημέρωση των εργαζομένων» και 1 Βronze Award στην κατηγορία «Δράσεις Υποστήριξης σε ευάλωτες ομάδες». «Στην AstraZeneca εργαζόμαστε εντατικά ώστε να εξασφαλίζουμε τη σταθερή διάθεσή των φαρμάκων μας στους ασθενείς, καθώς και την ταυτόχρονη διασφάλιση της ασφάλειας, της ποιότητας και της αποτελεσματικότητάς τους», επισήμανε η Ελενα Χουλιάρα, πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της AstraZeneca Ελλάδας και Κύπρου. Προτεραιότητες της εταιρείας, εξήγησε, είναι η υποστήριξη της επιστημονικής και υγειονομικής κοινότητας και κύριο μέλημα η φροντίδα για την ασφάλεια ασφάλεια των εργαζόμενων. «Είμαστε επομένως ιδιαιτέρως περήφανοι για την τριπλή διάκριση που απέσπασε η καμπάνια μας «Η Δύναμη του μΑΖί», σε

«Η

Στιγμιότυπο από την βράβευση (διακρίνονται από αριστερά): Χρ. Κεφαλά HR Director της AstraZeneca, Γρ. Ντάκουλας Medical Director της AstraZeneca, Eλ. Χουλιάρα πρόεδρος και διευθύνουσα σύμβουλος της AstraZeneca Ελλάδας και Κύπρου, Γ. Κοτσεκίδου External Affairs Director της AstraZeneca, Χρ. Γιόγιακα Corporate Communications Manager της AstraZeneca

μια τόσο σημαντική κατηγορία, με πολλές συμμετοχές και αξιόλογες πρωτοβουλίες εταιρειών του κλάδου, για την αντιμετώπιση του πρωτόγνωρου περιβάλλοντος που δημιούργησε η πανδημία», ανέφερε η Πρόεδρος και Διευθύνουσα Σύμβουλος. Στόχος της καμπάνιας «Η Δύναμη του μΑΖί» είναι η ανάδειξη της σημασίας της ομοψυχίας και της κοινής προσπάθειας στην αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας. «Στις δύσκολες στιγμές η δυναμική όλων μΑΖί πολλαπλασιάζεται. Όλοι γινόμαστε μια μεγάλη δύναμη, μια μεγάλη ομάδα, που μΑΖί θα παλέψουμε για να αντιμετωπίσουμε κάθε δυσκολία», αναδεικνύει η AstraZeneca. «Με αισιοδοξία και συνέπεια

στις αξίες της εταιρείας μας συνεχίζουμε τη συνεισφορά μας, αναλαμβάνοντας και συμμετέχοντας σε νέες πρωτοβουλίες, και ενισχύοντας την αξία της συνεργασίας και της συλλογικής προσπάθειας», τόνισε η Έλενα Χουλιάρα και πρόσθεσε: «Είμαστε μΑΖί στην πρώτη γραμμή, ενωμένοι ώστε να αντιμετωπίσουμε όλες τις προκλήσεις».

«Η Δύναμη του μΑΖί» - Οι διακρίσεις ■ Silver Award στην ενότητα «Τεχνολογία και Καινοτομία» H AstraZeneca ανταποκρινόμενη στην ανάγκη για συνεχή ενημέρωση του ιατρικού προσωπικού πρώτης γραμμής, διοργάνωσε live web casts, όπου

κορυφαίοι εμπειρογνώμονες και εκπρόσωποι της παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας, συζήτησαν και αντάλλαξαν απόψεις και επιστημονικές γνώσεις σχετικά με την εξάπλωση της νόσου και την κλινική εμπειρία στη θεραπεία των ασθενών. Παγκοσμίως, η εταιρεία προχώρησε σε δωρεά 9 εκατομμυρίων ιατρικών μασκών για την υποστήριξη των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης, ενώ στην Ελλάδα η εταιρεία συμμετείχε στη συλλογική εθνική προσπάθεια του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) για την αντιμετώπιση της ταχείας εξάπλωσης της νόσου Covid-19 και των αυξημένων νοσοκομειακών αναγκών, προσφέροντας στο

Υπουργείο Υγείας 4.000 ιατρικές μάσκες FFP2, 10 οθόνες ζωτικών λειτουργιών ΜΕΘ και 43.000 διαγνωστικά τεστ (PCR).

■ Silver Award στην ενότητα «Ασφάλεια, Υποστήριξη και ενημέρωση των εργαζομένων» Για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων της, η AstraZeneca εφαρμόζει μέτρα για τη μείωση του κινδύνου εξάπλωσης και διάδοσης του SARS-CoV-2, θέτοντας σε εφαρμογή την τηλεργασία και λαμβάνοντας όλα τα απαραίτητα μέτρα ασφαλείας για τους εργαζόμενους στη διανομή φαρμάκων. Στη διάρκεια του lockdown, ποικίλες ενέργειες πραγματοποιήθηκαν, με στόχο την ενίσχυση του ηθικού των εργαζομένων, οι οποίες περιλάμβαναν συμβουλευτική ψυχολογική υποστήριξη για μικρούς και μεγάλους, διάδραση και επικοινωνία μεταξύ των εργαζομένων.

■ Βronze Award στην ενότητα «Δράσεις Υποστήριξης σε ευάλωτες ομάδες» Κατανοώντας την ανάγκη των ασθενών για επικοινωνία και θέλοντας να συμβάλλει στη βελτίωση των νέων συνθηκών ζωής, η εταιρεία υποστήριξε διαδικτυακά σεμινάρια που υλοποιήθηκαν σε συνεργασία με την Ένωση Ασθενών Ελλάδος, την Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου και το σύλλογο ασθενών «Άλμα Ζωής». Στις πρωτόγνωρες συνθήκες που δημιούργησε η πανδημία, η AstraZeneca υποστήριξε το πρόγραμμα κατ΄ οίκον παράδοσης φαρμάκων της Patient Plus, με γνώμονα την απρόσκοπτη πρόσβαση των ογκολογικών ασθενών σε φάρμακα και θεραπείες.

18

66

Του Ευάγγελου Φραγκούλη, MD, MSc γενικού οικογενειακού ιατρού, αν. αρχιάτρου ΕΔΟΕΑΠ

ΕΚΡΗΚΤΙΚΟ ΜΕΙΓΜΑ

Γρίπη, κρυολόγημα και αθώς πλησιάζει ο χειμώνας εισερχόμαστε στην εποχή που εμφανίζονται το κοινό κρυολόγημα και η γρίπη. Το πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε φέτος είναι πως τα συμπτώματα αυτών των δύο ασθενειών μοιάζουν με τα συμπτώματα που παρουσιάζουν άτομα που έχουν προσβληθεί από κορονοϊό, με τον κίνδυνο να διασπείρουν το ιό να ελλοχεύει. Η γρίπη, το κοινό κρυολόγημα και η COVID-19 είναι μεταδοτικές αναπνευστικές ασθένειες που προκαλούνται από διαφορετικούς ιούς. Η COVID-19 προκαλείται από μόλυνση με τον νέο κορονοϊό (SARS-CoV-2), η γρίπη προκαλείται από μόλυνση με ιούς της γρίπης και το κοινό κρυολόγημα από πολλούς και διαφορετικούς ιούς (>200) με συχνότερους τους ρινοϊούς. Καθώς πολλά από τα συμπτώματα της γρίπης, του κοινού κρυολογήματος και της COVID-19 μοιάζουν, μπορεί να είναι δύσκολο (ή ακόμα και αδύνατο) να τις διακρίνουμε βάσει μόνο των συμπτωμάτων και δυνατόν να χρειαστεί εργαστηριακή διερεύνηση για να τεθεί η διάγνωση. Γενικά, η COVID-19 και η γρίπη είναι βαρύτερες από το κοινό κρυολόγημα και τα συμπτώματα είναι πιο έντονα. Το κοινό κρυολόγημα είναι συνήθως πιο ήπιο. Τα άτομα με κοινό κρυολόγημα είναι πιο πιθανό να έχουν καταρροή ή βουλωμένη μύτη και να φτερνίζονται. Σπανιότερα εμφανίζουν πυρετό (>37,8°C). Η εμφάνιση των συμπτωμάτων είναι σταδιακή σε αντίθεση με την απότομη εμφάνισή τους στη γρίπη. Το κοινό κρυολόγημα γενικά δεν οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως πνευμονία, βακτηριακές λοιμώξεις ή νοσηλεία. Η COVID-19 και η γρίπη μπορεί να έχουν πολύ σοβαρές επιπλοκές. Τα κύρια συμπτώματα του κορονοϊού είναι: ■ ο πυρετός (θ>37,8°C) ■ ένας νέος, συνεχής βήχας (συνήθως ξηρός) - αυτό σημαίνει να βήχετε πολύ για περισσότερο από μία ώρα ή 3 ή περισσότερα επεισόδια βήχα σε 24 ώρες (ή επιδείνωση προϋπάρχοντος βήχα) ■ η απώλεια ή η αλλαγή στην αίσθηση της όσφρησης ή της γεύσης - αυτό σημαίνει ότι έχετε παρατηρήσει πως δεν μπορείτε να μυρίσετε ή να γευτείτε τίποτα, ή τα πράγματα μυρίζουν ή έχουν διαφορετική γεύση από την κανονική. Τα περισσότερα άτομα με κορονοϊό έχουν τουλάχιστον 1 από αυτά τα συμπτώματα. Ασθενής με συμπτώματα ενδεικτικά λοίμωξης κορονοϊού θα πρέπει να υποβάλλεται σε COVID-τεστ, αν υπάρχει η δυνατότητα για τεστ. Εάν έχετε κάποιο από τα κύρια συμπτώματα του κορονοϊού: ■ Επικοινωνήστε με τον οικογενειακό σας γιατρό για να αξιολογήσει την κατάστασή σας και να σας συστήσει, αν το κρίνει ενδεδειγμένο, να κάνετε COVID-τεστ το συντομότερο δυνατό.

■ Μείνετε στο σπίτι και μην έχετε επισκέπτες έως ότου λάβετε το αποτέλεσμα του τεστ - βγείτε από το σπίτι σας μόνο για να κάνετε το τεστ.

■ Οποιος ζει μαζί σας ή σας φροντίζει, πρέπει επίσης να μείνει στο σπίτι μέχρι να λάβετε το αποτέλεσμα.

Κ

Η γρίπη, το κοινό κρυολόγημα και η COVID-19 είναι μεταδοτικές αναπνευστικές ασθένειες που προκαλούνται από διαφορετικούς ιούς. Η COVID-19 προκαλείται από μόλυνση με τον νέο κορονοϊό (SARSCoV-2), η γρίπη προκαλείται από μόλυνση με ιούς της γρίπης και το κοινό κρυολόγημα από πολλούς και διαφορετικούς ιούς (>200) με συχνότερους τους ρινοϊούς

υγεία

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

ΚΟΡΟΝΟΪΟΣ Συμπτώματα που ποικίλλουν από ήπια έως σοβαρά

ΚΡΥΟΛΟΓΗΜΑ Σταδιακή εμφάνιση συμπτωμάτων

ΓΡΊΠΗ Απότομη εμφάνιση συμπτωμάτων

Συχνά

Σπάνια

Συχνά

Μερικές φορές

Μερικές φορές

Συχνά

Συχνά (συνήθως ξηρός)

Συχνά (συνήθως ήπιος)

Συχνά (συνήθως ξηρός)

Συχνά

Μερικές φορές

Μερικές φορές

Οχι

Συχνά

Οχι

Μερικές φορές

Συχνά

Συχνά

Σπάνια

Συχνά

Μερικές φορές

Μερικές φορές

Συχνά

Μερικές φορές

Σπάνια

Οχι

Μερικές φορές (σε παιδιά)

Πονοκέφαλος

Μερικές φορές

Σπάνια

Συχνά

Δύσπνοια

Μερικές φορές

Οχι

Οχι

ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ

Πυρετός (> 37,8oC) Κακουχία Βήχας Απώλεια γεύσης / όσφρησης Φτερνίσματα Μυαλγίες Καταρροή / ρινική συμφόρηση Πονόλαιμος Διάρροια

● Μην πηγαίνετε από μόνοι σας σε ιατρεία, νοσοκομεία, φαρμακεία.

Ομοιότητες και διαφορές μεταξύ COVID-19 και γρίπης Υπάρχουν πολλές ομοιότητες και μερικές βασικές διαφορές μεταξύ της γρίπης και της COVID-19. Η COVID-19 φαίνεται να εξαπλώνεται πιο εύκολα από τη γρίπη και να έχει σοβαρότερες επιπτώσεις. Επίσης, στην COVID-19 μπορεί να είναι μεγαλύτερο το χρονικό διάστημα από τη μόλυνση έως την εμφάνιση συμπτωμάτων, όπως και το διάστημα που οι άνθρωποι μπορούν να μεταδίδουν τον ιό. Μια άλλη σημαντική διαφορά είναι ότι υπάρχει εμβόλιο για την προστασία από τη γρίπη. Προς το παρόν δεν υπάρχει εμβόλιο για την πρόληψη της COVID-19. Ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη της λοίμωξης είναι να αποφύγετε την έκθεση στον ιό.

Συμπτώματα Τόσο η COVID-19 όσο και η γρίπη μπορεί να έχουν διάφορους βαθμούς βαρύτητας σημείων και συμπτωμάτων, που κυμαίνονται από καθόλου συμπτώματα (ασυμπτωματικές) έως σοβαρά συμπτώματα. Συμπτώματα που δυνατόν να εμφανιστούν και στις δυο περιλαμβάνουν: ■ Πυρετός ή αίσθημα πυρετού / ρίγη ■ Βήχας ■ Δύσπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή ■ Κακουχία (αίσθημα κόπωσης) ■ Πονόλαιμος ■ Ρινική καταρροή ή βουλωμένη μύτη ■ Μυαλγίες ή πόνοι στο σώμα ■ Πονοκέφαλος ■ Μερικοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίσουν έμετο και διάρροια, αν και αυτό είναι πιο συχνό στα παιδιά από τους ενηλίκους Η COVID-19 φαίνεται να προκαλεί συχνότερα από τη γρίπη σοβαρότερη νόσηση. Σημεία

και συμπτώματα της COVID-19, που δεν εμφανίζονται στη γρίπη μπορεί να περιλαμβάνουν την αλλαγή ή την απώλεια της γεύσης ή της όσφρησης.

Χρόνος επώασης Εάν ένα άτομο μολυνθεί από SARS-CoV2, δυνατόν να μεσολαβήσει περισσότερος χρόνος μέχρι να αναπτύξει συμπτώματα σε σχέση με τη γρίπη. Στη γρίπη, συνήθως, ένα άτομο εμφανίζει συμπτώματα οποτεδήποτε από 1 έως 4 ημέρες μετά τη μόλυνση. Στην COVID-19 τυπικά ένα άτομο αναπτύσσει συμπτώματα 5 ημέρες μετά τη μόλυνση, όμως μπορούν να εμφανιστούν ήδη στις 2 ημέρες μέχρι και 14 ημέρες μετά τη μόλυνση.

Περίοδος μεταδοτικότητας Τόσο στην COVID-19 όσο και στη γρίπη, το άτομο που έχει προσβληθεί πιθανώς μεταδίδει τον ιό για τουλάχιστον 1 ημέρα πριν εμφανίσει οποιοδήποτε σύμπτωμα, ενώ η περίοδος μεταδοτικότητας είναι μεγαλύτερη για την COVID-19. Tα μεγαλύτερα παιδιά και οι ενήλικοι με γρίπη φαίνεται να είναι πιο μεταδοτικοί κατά τις πρώτες 3-4 ημέρες της ασθένειάς τους, ενώ παραμένουν μεταδοτικοί για περίπου 7 ημέρες. Τα βρέφη και οι ασθενείς με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα παραμένουν μεταδοτικοί ακόμα περισσότερο. Το χρονικό διάστημα που κάποιος μπορεί να μεταδώσει τον SARS-CoV2 βρίσκεται ακόμη υπό διερεύνηση. Είναι πιθανό ασθενείς με COVID-19 να μεταδίδουν τον ιό περίπου 2 ημέρες πριν εμφανίσουν σημεία ή συμπτώματα και να παραμείνουν μεταδοτικοί τουλάχιστον 10 ημέρες μετά την εμφάνιση των συμπτωμάτων. Εάν κάποιος βρεθεί θετικός σε COVID-τεστ και παραμένει ασυμπτωματικός ή τα συμπτώματά του υποχωρήσουν, είναι πιθανό να παραμένει μεταδοτικός τουλάχιστον 10 ημέρες μετά το θετικό COVID-τεστ.

υγεία

67

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

κορονοϊός

Τρόποι μετάδοσης Τόσο η COVID-19 όσο και η γρίπη μπορούν να εξαπλωθούν από άτομο σε άτομο, μεταξύ ατόμων που βρίσκονται σε στενή επαφή (σε απόσταση μικρότερη των 2 μέτρων). Και οι δυο εξαπλώνονται κυρίως από σταγονίδια που παράγονται όταν ασθενείς βήχουν, φτερνίζονται ή μιλούν. Αυτά τα σταγονίδια μπορούν να προσγειωθούν στο στόμα ή στη μύτη των ανθρώπων που βρίσκονται κοντά ή πιθανώς να εισπνευστούν στους πνεύμονες. Είναι πιθανό ένα άτομο να μολυνθεί μετά από φυσική επαφή με ασθενή (π.χ. χειραψία) ή αγγίζοντας μια επιφάνεια ή αντικείμενο που έχει τον ιό πάνω του και έπειτα αγγίζοντας το στόμα, τη μύτη ή τα μάτια του. Τόσο ο ιός της γρίπης όσο και ο SARS-CoV2 μπορούν να εξαπλωθούν σε άλλους από άτομα πριν αρχίσουν να εμφανίζουν συμπτώματα, με πολύ ήπια συμπτώματα ή και που δεν ανέπτυξαν ποτέ συμπτώματα (ασυμπτωματικά). Ενώ οι ιοί SARS-CoV2 και της γρίπης θεωρείται ότι εξαπλώνονται με παρόμοιο τρόπο, η COVID-19 είναι πιο μεταδοτική σε ορισμένους πληθυσμούς και ηλικιακές ομάδες από τη γρίπη. Επίσης, στην COVID-19 έχουν παρατηρηθεί περισσότερα συμβάντα υπερμετάδοσης από ό,τι στη γρίπη. Αυτό σημαίνει ότι ο SARS-CoV2 μπορεί γρήγορα και εύκολα να εξαπλωθεί σε πολλούς ανθρώπους και να οδηγήσει σε συνεχή μετάδοση μεταξύ των ανθρώπων καθώς εξελίσσεται ο χρόνος.

Επιπλοκές Τόσο η COVID-19 όσο και η γρίπη μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρή ασθένεια και επιπλοκές. Τον υψηλότερο κίνδυνο για εμφάνιση επιπλοκών διατρέχουν: ■ οι ηλικιωμένοι ■ οι ασθενείς με ορισμένα υποκείμενα νοσήματα ■ οι έγκυες

Ο κίνδυνος επιπλοκών για υγιή παιδιά είναι μεγαλύτερος για τη γρίπη σε σύγκριση με την COVID-19. Ωστόσο, βρέφη και παιδιά με υποκείμενα νοσήματα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο τόσο από τη γρίπη όσο και από την COVID-19. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας με COVID-19 διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης Πολυσυστηματικού Φλεγμονώδους Συνδρόμου, μιας σπάνιας, αλλά σοβαρής επιπλοκής της COVID-19. Τόσο η COVID-19 όσο και η γρίπη μπορεί να οδηγήσουν σε επιπλοκές όπως: ■ Πνευμονία ■ Αναπνευστική ανεπάρκεια ■ Σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (δηλαδή υγρό στους πνεύμονες) ■ Σήψη ■ Καρδιαγγειακή βλάβη (π.χ. καρδιακή προσβολή και εγκεφαλικό επεισόδιο) ■ Πολυοργανική ανεπάρκεια (αναπνευστική ανεπάρκεια, νεφρική ανεπάρκεια, σοκ) ■ Επιδείνωση χρόνιων νοσημάτων (που αφορούν τους πνεύμονες, την καρδιά, το νευρικό σύστημα ή τον διαβήτη) ■ Φλεγμονή των ιστών της καρδιάς, του εγκεφάλου ή των μυών ■ Δευτερογενείς βακτηριακές λοιμώξεις (δηλαδή επιλοιμώξεις σε άτομα που έχουν ήδη μολυνθεί με γρίπη ή COVID-19) Οι περισσότεροι άνθρωποι που νοσούν από γρίπη αναρρώνουν μέσα σε λίγες ημέρες μέχρι σε λιγότερο από δυο εβδομάδες, αλλά μερικοί ασθενείς θα αναπτύξουν κάποια από τις ανωτέρω επιπλοκές. Πρόσθετες επιπλοκές που σχετίζονται με την COVID-19 μπορεί να περιλαμβάνουν: ■ Θρομβώσεις στις φλέβες και τις αρτηρίες των πνευμόνων, της καρδιάς, των ποδιών ή του εγκεφάλου ■ Πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο σε παιδιά

19

Θρόμβωση την εποχή του Covid Του Δ. Ρίχτερ, προέδρου Ινστιτούτου Θρόμβωσης και Εκπαίδευσης στην Αντιθρομβωτική Αγωγή (ΙΜΕΘΑ), διευθυντή Kαρδιολογικής Κλινικής Ευρωκλινικής Αθηνών

ΑΠΌ ΤΌ 2014 το ΙΜΕΘΑ (Ινστιτούτο Θρόμβωσης και Εκπαίδευσης στην Αντιθρομβωτική Αγωγή) «γιορτάζει» την παγκόσμια ημέρα θρόμβωσης προσπαθώντας να ευαισθητοποιήσει το κοινό για τον σοβαρό αυτόν κίνδυνο της υγείας μας. Η θρόμβωση εκφράζεται συνήθως με έμφραγμα μυοκαρδίου, ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο ή φλεβική θρόμβωση-πνευμονική εμβολή. Η θρόμβωση αποτελεί σημαντικό κομμάτι κινδύνου και για τους ασθενείς που πάσχουν από κακοήθεια, γεγονός που αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητές τους για φλεβική θρόμβωση στα κάτω άκρα. Τη μεγάλη έκπληξη έκανε ο κορονοϊός SARS-CoV2, όπου είδαμε πως σχετίζεται άμεσα με τη δημιουργία θρομβώσεων μέσα από τη διάχυτη φλεγμονή του ενδοθηλίου που προκαλεί. Ο ιός SARS-CoV2 όπως και ο ιός της γρίπης εισέρχονται σε συμβάματα που αφορούν μηχανισμούς φλεβοθρόμβωσης. Οι παρατηρήσεις των τελευταίων μηνών έχουν καταδείξει τη σημασία της προφύλαξης και της θεραπείας των ασθενών με λοίμωξη COVID-19, λαμβάνοντας υπόψη θρομβωτικά επεισόδια τα οποία παρουσιάζουν κατά τη διάρκεια της νόσησης. Ιδιαίτερης σημασίας είναι η κατηγοριοποίηση των ασθενών που θα τύχουν παρέμβασης με αντιπηκτική αγωγή, γιατί η παρέμβαση αυτή όπως έχει φανεί σε μελέτες αφορά κυρίως τους νοσηλευόμενους ασθενείς. Η λοίμωξη από τον SARS-CοV2 προκαλεί από μικρο-θρόμβους στα μικρά αγγεία των πνευμόνων μέχρι φλεβοθρομβώσεις στα κάτω άκρα και αρκετές φορές μας ανησυχεί ακόμα περισσότερο λόγω άμεσης προσβολής του καρδιακού μυός με μυοκαρδίτιδα και κλινική εικόνα που προσομοιάζει με έμφραγμα αλλά με απόλυτα φυσιολογικά αγγεία. Για τους καρδιολόγους η θρόμβωση είναι πάντα συνδεδεμένη με το έμφραγμα, την πιο απειλητική για τη ζωή θρομβωτική επιπλοκή μαζί με το εγκεφαλικό επεισόδιο. Προσπαθούμε οι ασθενείς μας να ρυθμίσουν όσο το δυνατόν καλύτερα τους παράγοντες κινδύνου τους, ώστε να μη φτάσουμε σε μια τέτοια στιγμή. Η όσο το δυνατόν καλύτερη ρύθμιση των παραγόντων κινδύνου για στεφανιαία νόσο και η απώλεια βάρους μπορούν να μας βοηθήσουν να θωρακίσουμε καλύτερα τον οργανισμό μας απέναντι σε αυτόν τον πανούργο νέο εχθρό της υγείας μας. Οπως δείχνουν τα στατιστικά που έρχονται σταδιακά μετά το πρώτο κύμα της πανδημίας, είχαμε σε πολλές χώρες και πόλεις (ειδικά στη Nέα

Υόρκη) σημαντική αύξηση των αιφνίδιων θανάτων κατ’ οίκον την εποχή του lockdown, πιθανότατα από τον φόβο των ανθρώπων να ζητήσουν ιατρική βοήθεια ενώ δεν αισθάνονταν καλά. Μην ξεχνάμε πως 1 στους 4 θανάτους παγκοσμίως οφείλεται στη θρόμβωση και πως η θρόμβωση αφορά διαχρονικά τις περισσότερες ειδικότητες της ιατρικής. Πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα απέδειξαν ότι η θρόμβωση και ιδιαίτερα η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση εμφανίζεται συχνά σε νοσηλευόμενους ασθενείς με COVID-19 και οι ασθενείς αυτοί έχουν πολύ δυσμενή πρόβλεψη ως προς την εξέλιξη της νόσου. Αυτό έχει οδηγήσει τις διάφορες επιστημονικές εταιρείες, όπως η Διεθνής Εταιρεία Θρόμβωσης και Αιμόστασης (ISTH), να εκδώσουν πρόσφατα οδηγίες για την πρόγνωση του κινδύνου θρόμβωσης και τη χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής για την προφύλαξη από τη θρόμβωση των νοσηλευόμενων ασθενών με COVID-19. Οδηγίες τις οποίες υιοθετεί και το ΙΜΕΘΑ στην Ελλάδα. Σχετικές οδηγίες για την προφύλαξη των ασθενών αυτών από τη θρόμβωση έχει επίσης εκδώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. Η εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση είναι γενικά η κύρια αιτία αναπηρίας καθώς και πρόωρων θανάτων στους νοσηλευόμενους ασθενείς, ενώ εμφανίζεται επίσης συχνά στους ασθενείς με καρκίνο και αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτων στους ασθενείς αυτούς, με ετήσια επίπτωση 0,5%, σε σύγκριση με την επίπτωση 0,1 % που παρατηρείται στον γενικό πληθυσμό. Βέβαια, σε μια τέτοια πανδημία η ψυχολογία μας δεν θα μπορούσε να μείνει ανεπηρέαστη. Η πανδημία της COVID-19 δοκιμάζει διαρκώς τις αντοχές του Εθνικού Συστήματος Υγείας και το υγειονομικό προσωπικό έχει κληθεί να αντεπεξέλθει σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Εκτός από τις δομές του ΕΣΥ, η πανδημία δοκιμάζει και τα όρια σωματικής και ψυχολογικής αντοχής γιατρών και νοσηλευτών που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Σωματικής μέσα από πολύωρες βάρδιες και επαναλαμβανόμενες εφημερίες σε τμήματα Covid, αλλά και ψυχολογικής μέσα από τη σύνδεση του υγειονομικού προσωπικού με τους ασθενείς, αλλά και τον φόβο μόλυνσης των ιδίων ή και μετάδοσης του ιού στα δικά τους συγγενικά πρόσωπα. Πέρα από αυτό όμως, ο μόνιμος πρωτόγνωρος φόβος της καθημερινότητας κάνει όλο τον πληθυσμό να ζει σε συνθήκες ιδιαίτερα έντονου άγχους για την καθημερινότητα, γεγονός που από μόνο του αυξάνει τις πιθανότητες θρομβωτικού επεισοδίου λόγω υπερενεργοποίησης των παραγόντων πήξης υπό το μόνιμο «μαστίγωμα» του συνεχούς άγχους που βιώνουμε.

20

68

Του Νίκου Σπυρίδη, επίκουρου καθηγητή Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας ΕΚΠΑ, υπευθύνου Ιατρείου Λοιμώξεων, Β' Πανεπιστημιακή Παιδιατρική Κλινική, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

υγεία

νέος κορονοϊός (SARS-CoV-2), υπεύθυνος για την πανδημία που βρίσκεται σε εξέλιξη από τον Δεκέμβριο του 2019, έχει προκαλέσει τον θάνατο σε περισσότερους από 1.130.000 ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη, ενώ έχουν νοσήσει περίπου 41 εκατομμύρια. Παρότι η πιθανότητα μιας πανδημίας ανάλογης της Ισπανικής γρίπης του 1918 υπήρχε ως ενδεχόμενο για τους περισσότερους ειδικούς στον τομέα των λοιμώξεων, στην πράξη φάνηκε ότι η παγκόσμια κοινότητα ήταν παντελώς ανέτοιμη για μια τέτοια εξέλιξη. Η λοίμωξη COVID-19 αποδείχθηκε ιδιαίτερα σοβαρή σε άτομα άνω των 65 ετών, ειδικά αν έχουν συνοδά προβλήματα υγείας, ενώ η διασπορά του ιού γίνεται πολύ εύκολα, καθιστώντας τον περιορισμό του εξαιρετικά δύσκολο. Αποτελεί επίσης κοινή παραδοχή ότι οι περισσότερες αρχικές εκτιμήσεις έχουν ανατραπεί, καθώς τα χαρακτηριστικά της νόσου παρουσιάζουν εντυπωσιακές ατυπίες, ο μηχανισμός δράσης του ιού δεν ακολουθεί τα αναμενόμενα χαρακτηριστικά ενός εποχικού αναπνευστικού ιού, ενώ τέλος η εύρεση ικανής φαρμακευτικής αγωγής αλλά και αποτελεσματικού εμβολίου θα είναι ιδιαίτερα δύσκολη και χρονοβόρα.

Ο

Χαρακτηριστικά του COVID-19 στα παιδιά

Τα παιδιά φαίνεται ότι μολύνονται πιο δύσκολα καθώς μόνο το 5-7% των θετικών δειγμάτων για COVID-19 ταυτοποιείται σε παιδιά, ενώ σοβαρές επιπλοκές εμφανίζει ποσοστό λιγότερο από 1%

Οι κορονοϊοί είναι γνωστοί αναπνευστικοί ιοί καθώς είναι υπεύθυνοι για το 15-20% των ιώσεων κατά τους χειμερινούς μήνες του έτους. Καθώς οι κορονοϊοί προσβάλλουν κυρίως μικρά παιδιά, νηπιακής ηλικίας, η αρχική εκτίμηση ήταν ότι τα παιδιά θα αποτελέσουν τη βασική πηγή μετάδοσης και αυτά που θα νοσήσουν σοβαρότερα. Αυτό όμως γρήγορα ανατράπηκε, καθώς η Κίνα που επλήγη πρώτη κατέγραψε ιδιαίτερα χαμηλά ποσοστά νόσου σε παιδιά, ενώ παράλληλα τα παιδιά που νοσούσαν παρουσίαζαν ήπια συμπτώματα και σχεδόν μηδαμινή θνητότητα. Τα δεδομένα αυτά έχουν επιβεβαιωθεί τους τελευταίους μήνες και σε άλλες χώρες που επλήγησαν σοβαρά από τον νέο αυτόν ιό, όπως οι Ιταλία, Αγγλία, Γαλλία και κυρίως οι ΗΠΑ, όπου τα παιδιά με επιβεβαιωμένη λοίμωξη εμφάνισαν ιδιαίτερα ήπια νόσο. Η μεγάλη πλειονότητα των παιδιών κάτω των 8 ετών θα εμφανίσει ήπια συμπτώματα διάρκειας μερικών ημερών (χαμηλό πυρετό, πόνο στην κατάποση, βήχα και ίσως γαστρεντερικές διαταραχές), ενώ τα μεγαλύτερα μπορεί να παρουσιάσουν εντονότερη συμπτωματολογία, χωρίς όμως αυτό να συνοδεύεται από αυξημένη θνητότητα. Πολύ πρόσφατα δεδομένα υποστηρίζουν ότι τα παιδιά σε ποσοστό έως και 25% μπορεί να είναι απολύτως ασυμπτωματικά και πιθανώς με χαμηλή ικανότητα μετάδοσης. Εφόσον όμως ένα παιδί παρουσιάσει συμπτωματική νόσο, τότε είναι εξίσου μεταδοτικό με έναν ενήλικα. Τα παιδιά, όμως, εκτός από ήπια νόσο φαίνεται ότι μολύνονται πιο δύσκολα καθώς μόνο το 5-7% των θετικών δειγμάτων για COVID-19 ταυτοποιείται σε παιδιά, ενώ σοβαρές επιπλοκές εμφανίζουν <1%. Η πιθανότητα νοσηλείας για τα βρέφη και νήπια (0-4 ετών) είναι περίπου 9% ενώ για τις ηλικίες 5-17 ετών είναι μόνο 4%. Ως σοβαρότερη επιπλοκή έχει περιγραφεί το πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο (Multisystem Inflammatory Syndrome in Children, MIS-C) το οποίο συνήθως εξελίσσεται εντός 4 εβδομάδων μετά τη λοίμωξη από SARS-CoV-2 με μέσο όρο ηλικίας τα 8 έτη. Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, σε ηλικίες από 1 έτους έως 21 ετών η συχνότητα είναι 2 περιπτώσεις ανά 100.000 πληθυσμού και η θνητότητα στις ΗΠΑ σε παιδιά που ανέπτυξαν αυτήν την επιπλοκή είναι 1,8%. Για την ήπια συμπτωματολογία των παιδιών δι-

Covid & παιδιά αθέτουμε λίγα επιστημονικά δεδομένα τα οποία στηρίζουν δύο βασικές θεωρίες. Η πρώτη αναφέρεται στη λειτουργία του ανοσοποιητικού. Είναι πιθανόν η συχνή επαφή των παιδιών με άλλους κορονοϊούς σε μικρή ηλικία να δρα προστατευτικά μέσω διασταυρούμενης αντίδρασης από υπάρχοντα αντισώματα, ενώ η δεύτερη αφορά τον μηχανισμό προσβολής που χρησιμοποιεί ο κορονοϊός μέσω υποδοχέων στα αναπνευστικά κύτταρα. Αυτοί οι υποδοχείς είναι λίγοι σε αριθμό στα παιδιά, οπότε ο ιός δεν βρίσκει κατάλληλο περιβάλλον για να προσκολληθεί. Αντίθετα, στους ενηλίκους υπάρχει αφθονία τέτοιων υποδοχέων στο αναπνευστικό σύστημα, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρή πνευμονία και αναπνευστική ανεπάρκεια.

Θεραπεία και εμβόλιο κατά του κορονοϊού Η θεραπευτική προσέγγιση στα παιδιά είναι κατά βάση υποστηρικτική (αντιπυρετικά, ενυδάτωση, ανάπαυση) λόγω των ήπιων χαρακτηριστικών της νόσου. Σε περίπτωση σοβαρής νόσου, οι θεραπείες που έχουν κερδίσει έδαφος είναι αυτή τoυ αντιιικού σκευάσματος της Ρεμδεσιβίρης (Remdesivir) σε ασθενείς που χρειάζονται υποστήριξη της αναπνοής με χορήγηση οξυγόνου και της Δεξαμεθαζόνης σε ασθενείς με πολυσυστηματικό φλεγμονώδες σύνδρομο. Οι θεραπείες αυτές χορηγούνται σε ασθενείς με συγκεκριμένα κλινικά και βιοχημικά χαρακτηριστικά και μόνο με την έγκριση λοιμωξιολόγων.

Η οριστική αντιμετώπιση του SARS-CoV-2 θα προέλθει μόνο μέσω ενός αποτελεσματικού εμβολίου. Μέχρι τα τέλη του Σεπτεμβρίου 2020 υπήρχαν περισσότερα από 166 εμβόλια σε στάδιο εξέλιξης, αποτέλεσμα μιας συλλογικής προσπάθειας για να αντιμετωπιστεί η πανδημία το συντομότερο δυνατό. Οι διαδικασίες αυτές παρότι εξελίσσονται σε πολύ περιορισμένο χρόνο, γίνονται με γνώμονα την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα. Οφείλουμε να είμαστε αισιόδοξοι ότι τα εμβόλια που θα πάρουν έγκριση θα πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις αν και κυρίως στον τομέα της αποτελεσματικότητας δεν θα έχουμε ισχυρά δεδομένα σε λιγότερο από 1-2 έτη. Ο μέχρι στιγμής σχεδιασμός για την αρχική χορήγηση ενός εγκεκριμένου εμβολίου δεν περιλαμβάνει τα παιδιά, αλλά στοχεύει στον εμβολιασμό ευπαθών πληθυσμιακών ομάδων, όπως άτομα πάνω από τα 65 έτη, ασθενείς με χρόνια σοβαρά νοσήματα και το ιατρο-νοσηλευτικό προσωπικό των νοσοκομείων. Μέχρι τα τέλη του τρέχοντος έτους θα γνωρίζουμε περισσότερα για τα προσδοκώμενα οφέλη από ένα πρόγραμμα εμβολιασμού έναντι του SARSCoV2. Εν αναμονή των νέων θεραπειών και αποτελεσματικών εμβολίων, η λύση βρίσκεται στα χέρια καθενός από εμάς. Μάσκα, καθαρά χέρια, αποφυγή συνωστισμού και ενθάρρυνση των παιδιών (μικρών και μεγαλυτέρων) να αποτελέσουν μέρος της λύσης. Η εμπειρία μέχρι στιγμής είναι ότι τα καταφέρνουν περίφημα!

υγεία

69

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

21

Αμυγδαλές, η φυσική μας άμυνα Των Νίκου Μαρουδιά, χειρουργού ΩΡΛ ΜD, Phd τ. διευθυντή ΩΡΛ Κλινικής Γενικού Νοσοκομείου Νέας Ιωνίας «Κωνσταντοπούλειο», Αναστασίας Πινιάρα, χειρουργού ΩΡΛ, MD, MSc*

υπερτροφία των αμυγδαλών με αποτέλεσμα τη δυσχερή στοματική αναπνοή μπορεί να οδηγήσει σε αποφρακτικού τύπου άπνοια, ροχαλητό και κακή στοματική υγιεινή με κακοσμία, ταλαιπωρώντας μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Ο αμυγδαλικός ιστός συμμετέχει στην άμυνα του οργανισμού ως λεμφικός ιστός και με τις ανατομικές κρύπτες -καταδύσεις του βλεννογόνου- εγκλωβίζει επιθήλια, μικρόβια και νεκρά κύτταρα, τα οποία εύκολα δημιουργούν εστίες φλεγμονής. Η οξεία αμυγδαλίτιδα είναι η πιο συνήθης εκδήλωση και όταν οφείλεται σε μικροβιακά αίτια εμφανίζεται με υψηλό πυρετό, πυώδες επίχρισμα και έντονο πονόλαιμο και καταβολή που βασανίζουν τον ασθενή. Οι ευαισθητοποιημένοι οργανισμοί από μικρή ηλικία δημιουργούν «αποθήκες» μικροβίων μέσα στις κρύπτες, που εύκολα αναζωπυρώνονται σε φάσης εξασθένισης του ανοσοποιητικού ή στο πλαίσιο εποχικής ίωσης, με αποτέλεσμα αυτά τα άτομα να υποφέρουν από πολλαπλά υποτροπιάζοντα επεισόδια αμυγδαλίτιδας, με ανθεκτικότητα σε διάφορες κατηγορίες αντιβιοτικών. Παλαιότερα, η χειρουργική αφαίρεση των αμυγδαλών ήταν πολύ δημοφιλής αν και αποτελούσε επέμβαση επίπονη με μακρά μετεγχειρητική πορεία ανάρρωσης και ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο άμεσης ή απώτερης μετεγχειρητικής αιμορραγίας. Δυστυχώς ακόμη και σήμερα,

Η

παρά τις οδηγίες της Αμερικανικής Εταιρείας Χειρουργικής Κεφαλής και Τραχήλου, στη χώρα μας εξακολουθεί να είναι η αμυγδαλεκτομή συνήθης πρακτική, παρότι στην υπόλοιπη Ευρώπη τείνει να εγκαταλειφθεί, ως η πιο συχνή αιτία περιεγχειρητικής αιμορραγίας με ποσοστό έως και 20% όσο αυξάνεται η ηλικία του ασθενούς. Σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες, η μόνη απόλυτη ένδειξη για αμυγδαλεκτομή είναι η στοματοφαρυγγική απόφραξη με κίνδυνο άπνοιας σε εξαιρετικά ευμεγέθεις αμυγδαλές και η υποψία κακοήθειας. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις, η ένδειξη είναι σχετική και λαμβάνοντας υπόψη τα ποσοστά επιπλοκών και την ποιότητα ζωής του ασθενούς (υποτροπές, λοιμώξεις αναπνευστικού, φαρυγγίτιδες λόγω έλλειψης της πρώτης γραμμής άμυνας), κλινικές μελέτες συστήνουν νέες μεθόδους, όπως η συρρίκνωση των αμυγδαλών με χρήση υπερήχων. Το σύστημα υπερήχων είναι μια σύγχρονη μέθοδος που έχει ευρεία εφαρμογή λόγω της ατραυματικής χρήσης και της ελαχιστοποίησης θερμικών βλαβών (όπως με χρήση laser π.χ.) και άρα μετεγχειρητικού ελάχιστου άλγους. Η χρήση των υπερήχων στις αμυγδαλές επιτρέπει την κρυπτόλυση σε πρώτη φάση, δηλαδή την εισχώρηση της ειδικής κεφαλής στις κρύπτες και την απολύμανσή τους από τις εστίες μικροβίων. Ακολουθεί η αμυγδαλόλυση με εφαρμογή της κεφαλής των υπερήχων σε 3 σημεία (άνω πόλος, σώμα, κάτω πόλος) της κάθε αμυγδαλής με στόχο τη μετάδοση κυμάτων υπερήχων και συρρίκνωσης του αμυγδαλικού ιστού. Με αυτήν τη μέθοδο πετυχαίνουμε ταυτόχρονα τον καθαρισμό των αμυγδαλών από τους βλαβερούς μικροοργανισμούς, τα νεκρά επιθήλια και τις εγκλωβισμένες τροφές, αλλά και τη

συρρίκνωση του μεγέθους τους, επιτρέποντας τη βελτίωση της αναπνοής, εξαφανίζοντας την κακοσμία, διατηρώντας όμως παράλληλα και την αμυντική λειτουργία, χωρίς να αποδυναμώνουμε το ανοσοποιητικό σύστημα του ασθενούς μακροχρόνια. Την τελευταία 5ετία που εφαρμόζουμε την τεχνική, σε 350 ασθενείς μας άνω των 18 ετών με χρόνια αμυγδαλίτιδα ή υπερτροφία αμυγδαλών ή κακοσμία στόματος δόθηκε ερωτηματολόγιο που αφορούσε την πρώιμη και όψιμη μετεγχειρητική περίοδο αλλά και την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων έναν χρόνο μετά την επέμβαση. Το 30% των ασθενών (105 ασθενείς) απάντησε πως το μετεγχειρητικό άλγος παρήλθε σε 1-3 ημέρες μετά την επέμβαση με υπερήχους, σε 4-5 ημέρες σε 210 ασθενείς (60%) και μετά από 5 ημέρες σε 35 ασθενείς (10%). Υποτροπή αμυγδαλίτιδας αναφέρθηκε σε 5 περιπτώσεις (0,7%). Η κακοσμία του στόματος βελτιώθηκε σε ποσοστό 97%. Μετεγχειρητική αιμορραγία παρατηρήθηκε μόνο σε 1 ασθενή ως απώτερη μετεγχειρητική επιπλοκή. Η πρωτοποριακή χρήση των υπερήχων στην αντιμετώπιση της χρόνιας αμυγδαλίτιδας και της υπερτροφίας των αμυγδαλών είναι μια αποτελεσματική, σχετικά ακίνδυνη και ταχεία μέθοδος που μπορεί να εφαρμοστεί και σε επίπεδο εξωτερικού ιατρείου, υπό τοπική αναισθησία, ελαχιστοποιώντας τον κίνδυνο μετεγχειρητικής αιμορραγίας. Εχει άμεσα θεραπευτικά αποτελέσματα στις χρόνιες αμυγδαλίτιδες, καθώς επίσης εξαφανίζει την κακοσμία του στόματος και παράλληλα μειώνει το ροχαλητό και τις άπνοιες, βελτιώνοντας θεαματικά τη συνολική ποιότητα ζωής του ασθενούς. *Επιστημονικοί συνεργάτες Νοσοκομείου «Υγεία»

Ακόμα αφαιρούνται στη χώρα μας, ενώ η επιστήμη έχει αποφανθεί: συρρίκνωση όχι αφαίρεση

22

70

31 Οκτωβρίου - 1 Νοεμβρίου 2020

υγεία

ΤΟΚΕΤΟΣ

Πόσο σημαντικό είναι να γεννηθεί ένα παιδί φυσιολογικά; Των Γιώργου Φαρμακίδη, MD, PhD, καθηγητή Μαιευτικής Γυναικολογίας & Εμβρυομητρικής Ιατρικής, Πανεπιστήμιο Stony - Brook N.Y. U.S.A. Ειρήνης Παρασκευά, μαίας, MSc Women's Health - VBAC Institute (www.farmakides.gr)

πτά χρόνια έχουν περάσει από τη σύσταση του ΟΗΕ και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την επιτακτική ανάγκη να μειωθούν οι καισαρικές τομές στη χώρα μας, μετά τη θλιβερή παγκόσμια πρωτιά. Παρά τις συνεχείς προσπάθειες, φαίνεται πως η πανδημία προκάλεσε και πάλι αύξηση του ποσοστού, ίσως λόγω αδυναμίας επιστημονικής διαχείρισης της υγειονομικής κρίσης. Αυτό που πρέπει όμως να τονίζουμε σε κάθε περίπτωση είναι πως τα πλεονεκτήματα του φυσιολογικού τοκετού δεν αφορούν μόνο την υγεία της γυναίκας, αλλά είναι σπουδαίας σημασίας κυρίως για το παιδί, αφού οι επιπτώσεις της προγραμματισμένης καισαρικής τομής φαίνεται να είναι μακροπρόθεσμες στη ζωή του παιδιού. Μεγάλος λόγος γίνεται για το μικροβίωμα του οργανισμού. Τα μωρά που θα γεννηθούν με καισαρική τομή έχουν δραματική διαφορά στο μικροβίωμά τους σε σχέση με αυτά του κολπικού τοκετού, σύμφωνα με μεγάλη έρευνα της Αγγλίας. Οι επιστήμονες επισημαίνουν πως αυτή η πρώιμη επαφή με μικρόβια στην ομάδα του κολπικού τοκετού μπορεί να λειτουργήσει σαν θερμοστάτης για το ανοσοποιητικό τους σύστημα. Αυτή μπορεί να είναι και μία εξήγηση για ποιο λόγο τα μωρά στην ομάδα των καισαρικών έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν νοσήματα αργότερα στη ζωή τους.

E

Τι είναι το μικροβίωμα και πόσο σημαντικό είναι για την υγεία μας; Το σώμα μας είναι ένα οικοσύστημα στο οποίο περισσότερα από τα μισά κύτταρα του οργανισμού μας είναι μικρόβια. Τα περισσότερα από αυτά εδρεύουν στο έντερό μας και είναι γνωστά ως μικροβίωμα. Διαταραχές του μικροβιώματος συνδέονται με νοσήματα όπως αλλεργίες, παχυσαρκία, φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου, νόσος του Πάρκινσον, κατάθλιψη και αυτισμός.

Τα πλεονεκτήματα του φυσιολογικού τοκετού δεν αφορούν μόνο την υγεία της γυναίκας, αλλά είναι σπουδαίας σημασίας κυρίως για το παιδί, αφού οι επιπτώσεις της προγραμματισμένης καισαρικής τομής φαίνεται να είναι μακροπρόθεσμες στη ζωή του παιδιού

Ποιος είναι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργείται το μικροβίωμα στο παιδί από τη στιγμή που αφήνει το αποστειρωμένο περιβάλλον της μήτρας και έρχεται σε επαφή με τον κόσμο των μικροβίων; Τα μικρόβια με τα οποία αποικίζεται το έντερο των παιδιών που γεννήθηκαν κολπικά προέρχεται από τη μητέρα τους, ενώ τα μικρόβια στα παιδιά των καισαρικών είναι σε ποσοστό ακόμα και 30% νοσοκομειακά μικρόβια (Κλεμπσιέλα και ψευδομονάδα). Το ποσοστό των νοσοκομειακών μικροβίων στα παιδιά της καισαρικής τομής είναι πολύ ανησυχητικό. Μπορεί το μικροβίωμα να επηρεάσει την υγεία ενός παιδιού; Εδώ και χρόνια γνωρίζουμε πως το παιδί που γεννιέται με προγραμματισμένη καισαρική τομή έχει αυξημένο κίνδυνο για ορισμένα νοσήματα, όπως σακχαρώδης διαβήτης τύπου 1, αλλεργίες και άσθμα. Η εκδήλωση αυτών των νοσημάτων σχετίζεται άμεσα με το ανοσοποιητικό σύστημα.

■ Είμαστε περισσότερο μικρόβια παρά «άνθρωποι» ■ Αν μετρήσουμε όλα τα κύτταρα του οργανισμού μας, περίπου το

43% 57%

είναι «ανθρώπινα» ■ Το υπόλοιπο

είναι μικρόβια που ζουν στον οργανισμό μας φυσιολογικά. Σε αυτά περιλαμβάνονται βακτήρια, ιοί, μύκητες και άλλοι μονοκύτταροι οργανισμοί.

■ Το ανθρώπινο γονιδίωμα αποτελείται από περίπου

20.000 γονίδια

■ Συνολικά τα γονίδια όλων των μικρο-οργανισμών του μικροβιώματός μας φτάνει τα

2-20 εκατομμύρια γονίδια ■ Το ανθρώπινο μικροβίωμα πολλές φορές λέγεται και δεύτερο γονιδίωμα

Η έρευνα για τον τρόπο με τον οποίο η στιγμή της γέννησης επηρεάζει την υγεία ενός παιδιού συνεχίζεται και αναμένουμε τα αποτελέσματά της. Ενα κρίσιμο συμπέρασμα είναι πως εκείνα τα πρώτα μικρόβια που αποικίζουν το σώμα μας είναι πολύ σημαντικά γιατί εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό μας σύστημα ώστε να αναγνωρίζει τους «φίλους» και τους «εχθρούς». Δηλαδή, η στιγμή της γέννας λειτουργεί ως ρυθμιστής του ανοσοποιητικού μας για όλη την υπόλοιπη ζωή μας. Πώς αλλιώς επηρεάζεται το μικροβίωμα ενός παιδιού; Η μεγαλύτερη συμβολή στη δημιουργία του μικροβιώματός μας πραγματοποιείται τη στιγμή της γέννησής μας. Υπάρχουν, ωστόσο, και άλλοι παράγοντες, όπως η χρήση των αντιβιοτικών, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της ζωής ενός παιδιού, καθώς επίσης και ο μητρικός θηλασμός που έχουν ιδιαίτερο ρόλο στη διαμόρφωση του μικροβιώματος. Τι μπορεί να κάνει μια γυναίκα κατά την εγκυμοσύνη; Αναγνωρίζουμε την τεράστια συμβολή της καισαρικής τομής στην υγεία των παιδιών και των γυναικών. Σε ορισμένες ιατρικές περιπτώσεις, η καισαρική τομή είναι η καλύτερη επιλογή για το παιδί ή για τη γυναίκα. Η εγκυμοσύνη είναι μια πολύ σπουδαία περίοδος στη ζωή μιας γυναίκας ή ενός ζευγαριού, κατά την οποία μπορούν να επενδύσουν ποιοτικά στη βελτίωση της προσωπικής ζωής τους και να προετοιμαστούν κατάλληλα για όλο το ταξίδι της γονεϊκότητας. Αναζητώντας την επιστημονική ενημέρωση και την εκπαίδευσή τους από τους κατάλληλους επαγγελματίες, μπορούν να αυξήσουν τις πιθανότητες να επιτύχουν την καλύτερη δυνατή γέννηση του παιδιού τους και να εξασφαλίσουν το καλύτερο δυνατό ξεκίνημα στη νέα ζωή που έρχεται.

DEMO ABEE

Σταθερά στην πρώτη γραμμή κατά της πανδημίας κόμα ένα όπλο στη φαρέτρα των γιατρών ετοιμάζεται να παραδώσει αποδεικνύοντας ακόμα μία φορά έμπρακτα τη στήριξή της στη μάχη κατά του ιού της πανδημίας η DEMO ΑΒΕΕ, μία από τις ηγετικές επιχειρήσεις του χώρου του φαρμάκου στη χώρα μας. Πρόκειται για τη δεξαμεθαζόνη, ένα από τα φάρμακα της Πρότυπης Λίστας Απαραίτητων Φαρμάκων (EML) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) από το 1977, που πρόσφατα απέδειξε τα οφέλη της και στους βαριά νοσούντες από Covid-19. Η Βιομηχανία Φαρμάκων DEMO, με 4 μονάδες παραγωγής στο Κρυονέρι Αττικής, μέσα στους επόμενους μήνες θα κυκλοφορήσει σκεύασμα δεξαμεθαζόνης την ώρα που η χώρα βιώνει το δεύτερο κύμα Covid-19. Η παραγωγική δυναμική της εταιρείας είναι ιδιαίτερα μεγάλη στη συγκεκριμένη κατηγορία προϊόντων, που είναι τα ενέσιμα διαλύματα μικρού όγκου σε γυάλινες φύσιγγες. Επιπλέον η σύνθεση του προϊόντος της DEMO δεν περιέχει συντηρητικά (preservative-free formula), τα οποία υπάρχουν σε άλλα αντίστοιχα ενέσιμα σκευάσματα δεξαμεθαζόνης. Η δεξαμεθαζόνη, το κορτικοστεροειδές που διαχρονικά χρησιμοποιείται στην καθημερινή κλινική πράξη σε πλήθος θεραπευτικών επεμβάσεων λόγω της ισχυρής αντιφλεγμονώδους και ανοσοκατασταλτικής του δράσης δοκιμάστηκε σε νοσοκομειακούς ασθενείς με Covid-19 στην εθνική κλινική δοκιμή RECOVERY του Ηνωμένου Βασιλείου και βρέθηκε να έχει οφέλη για ασθενείς με κρίσιμη ασθένεια. Ειδικότερα, σύμφωνα με τον ΠΟΥ, η δεξαμεθαζόνη αποδείχθηκε ότι μειώνει τη θνησιμότητα κατά ένα τρίτο (33%) στους διασωληνωμένους ασθενείς και για περίπου ένα πέμπτο (20%) στους ασθενείς με οξυγόνο. Τα πρώιμα αποτελέσματα της βρετανικής μελέτης και έξι ακόμα μελετών έδειξαν ότι η ισχυρή αντιφλεγμονώδης δράση των κορτικοστεροϊδών φαρμάκων και συγκεκριμένα της δεξαμεθαζόνης, ενός παλιού και φθηνού αλλά αναντικατάστατου φαρμάκου, μπορεί να αποτρέψει ή έστω να μετριάσει τη σοβαρή και σε πολλές περιπτώσεις θανατηφόρα επίδραση του Covid-19. Ετσι ο ΠΟΥ οδηγήθηκε στην έκδοση μιας πρώτης οδηγίας για τη χρήση της δεξαμεθαζόνης και άλλων κορτικοστεροειδών για τη θεραπεία του Covid-19 που αναπτύχθηκε από ομάδα του σε συνεργασία με εμπειρογνώμονες και ερευνητές διεθνώς. Εκτός από την κυκλοφορία σκευάσματος δεξαμεθαζόνης, ο ελληνικός γίγαντας του φαρμάκου, DEMO, υπέγραψε στρατηγική συνεργασία για την παραγωγή στην Ελλάδα του πρωτοτύπου σκευάσματος ενέσιμης φαιντανύλης για όλες τις αγορές παγκοσμίως, στις αρχές του 2021. Η παραγωγή του προϊόντος, που διευρύνει περαιτέρω το ήδη πλούσιο χαρτοφυλάκιο της DEMO σε αναισθητικά-αναλγητικά φάρμακα, θα ξεκινή-

Α

σει μέσα στους επόμενους μήνες στη νέα μονάδα παραγωγής ενεσίμων προϊόντων μικρού όγκου σε υάλινες φύσιγγες, ετήσιας δυναμικότητας 150 εκατ. φυσίγγων για λογαριασμό μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας. Η φαιντανύλη είναι από τα πιο ευρέως χρησιμοποιημένα συνθετικά οπιοειδή στην καθημερινή κλινική-χειρουργική πρακτική, ενώ διαθέτει 100 φορές ισχυρότερη αναλγητική δράση σε σχέση με τη μορφίνη. Αποτελεί σε πολλές περιπτώσεις αναντικατάστατο φάρμακο για την ομαλή διεκπεραίωση χειρουργικών επεμβάσεων, καθώς χορηγείται ως αναλγητικό ναρκωτικό στη γενική και την τοπική αναισθησία αλλά και ως αναισθητικός παράγοντας για την εισαγωγή και τη διατήρηση της αναισθησίας. Η ελληνική φαρμακοβιομηχανία αποδεικνύεται ένας κλάδος στρατηγικής σημασίας για την επιβίωση της χώρας ειδικότερα εν μέσω πανδημίας, αφού της εξασφαλίζει απρόσκοπτη πρόσβαση σε φάρμακα. Πα-

ράγουμε ως χώρα τα δικά μας ελληνικά φάρμακα. Ετσι, δεν επηρεαζόμαστε από το κλείσιμο των συνόρων και τους περιορισμούς κυκλοφορίας. Περαιτέρω, η ελληνική φαρμακοβιομηχανία στέκεται δίπλα στο νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό της χώρας και κυρίως στους ασθενείς αυτές τις δύσκολες στιγμές με την ευχή να βγούμε όλοι γρήγορα και υγιείς από αυτή την κρίσιμη κατάσταση που έπληξε τον πλανήτη και την ανθρωπότητα.

Ποια είναι η DEMO; Η DEMO εξάγει το 82,4% της ετήσιας παραγωγής της, ενώ είναι διεθνώς αναγνωρισμένη ως ένας από τους επίσημους προμηθευτές φαρμάκων των Ηνωμένων Εθνών, της UNICEF και του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Με περισσότερα από 2.300 σκευάσματα εγκεκριμένα σε 85 χώρες και περίπου 1.000 εργαζόμενους δραστηριοποιείται στην ανάπτυξη, την πα-

ραγωγή και την προώθηση φαρμακευτικών προϊόντων. Στη χώρα μας είναι πρώτη σε νοσοκομειακές πωλήσεις στα ενέσιμα προϊόντα όλων των μορφών, ενώ διαθέτει εκτεταμένο πρόγραμμα Ερευνας και Ανάπτυξης για τα ελεγχόμενης αποδέσμευσης ενέσιμα προϊόντα. Παράλληλα, προμηθεύει την αγορά με συνταγογραφούμενα σκευάσματα γενικής ιατρικής, καρδιολογικά, ογκολογικά, πνευμονολογικά, ουρολογικά, γαστρεντερολογικά και ιατροτεχνολογικά προϊόντα. Το εργοστάσιό της στο Κρυονέρι Αττικής είναι το μεγαλύτερο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με 4 υπερσύγχρονες εγκαταστάσεις έκτασης 57.000 τ.μ., στις οποίες περιλαμβάνεται και ένα ιδιαίτερα σύγχρονο εργαστήριο Ποιοτικού Ελέγχου, έκτασης 1.700 τ.μ. Το πρόγραμμα Υπευθυνότητας της DEMO βασίζεται σε 4 πυλώνες: Περιβάλλον, Υπεύθυνο Marketing, Εργαζόμενοι και Κοινωνία με επίκεντρο τα παιδιά και τις ευπαθείς ομάδες.