"Πόλη και Παραθερισμός" μέσα απο την περίπτωση της Αρτέμιδας

Ο όρος παραθερισμός υφίσταται σε παγκόσμιο επίπεδο και ανήκει στην κουλτούρα πολλών πολιτισμών. Για την ελληνική οικογένεια ο παραθερισμός είναι μία συνήθεια (αρχή) που έχει τις ρίζες της στις αρχές του 19ου αιώνα και εξελίσσεται μέχρι σήμερα. Μέσα από την μελέτη του παραθερισμού στο πέρασμα του χρόνου. παρατηρούμε ότι οι παραθεριστικές πρακτικές μεταμορφώνονται και μεταλλάσσονται όχι μόνο χωρικά αλλά και στην ανθρώπινη αντίληψη. Αναλλοίωτη όμως παραμένει η ανάγκη για παραθερισμό που έχει συνδεθεί με την επιστροφή στη φυσική ζωή, τους αργούς ρυθμούς και την ανάπαυλα. Συγκεκριμένα στην Αττική, εντοπίζεται μια έντονη χωρική έκφραση του παραθερισμού όπου συναντάμε διάσπαρτα παραθεριστικά τοπία στις παράκτιες περιοχές της. Τοπία που ποικίλουν, περιλαμβάνοντας από οργανωμένα θέρετρα και κατασκηνώσεις μέχρι ιδιωτικές θερινές κατοικίες και βίλλες. Στο πέρασμα των χρόνων οι περιοχές που επιλέγουν οι κάτοικοι της Αττικής για παραθερισμό αλλάζουν και ακολουθούν μια πορεία εξάπλωσης σε συνάρτηση πάντα με την εξάπλωση και αστικοποίηση της πόλης, Παραδείγματα αποτελούν η Κηφισιά και το Φάληρο που επιλέγονταν για παραθερισμο κατα το παρελθόν (1930) και πλέον αποτελούν προάστια της πόλης. Με την ανάπτυξη των συγκοινωνιών και μέσω κοινωνικών αλλαγών, άλλες περιοχές πέρα από τα βόρεια και νότια προάστια της Αθήνας προσελκύουν τους Αθηναίους. Μέχρι και σήμερα, τα όρια των κοντινών στην Αθήνα παραθεριστικών περιοχών διευρύνονται. Ταυτόχρονα ο διαχωρισμός μεταξύ πόλης και “μη πόλης” καθίσταται όλο και δυσκολότερος με τις δύο αυτές κατηγορίες να ανταλλάσουν χαρακτηριστικά και συνήθειες ζωής. Οι περισσότερες περιοχές είναι πλέον πιο οργανωμένες, πιο πυκνοκατοικημένες και δεν είναι λίγοι αυτοί που επιλέγουν να μεταφέρουν την πρώτη τους κατοικία σε αυτές. Οι περιοχές που φιλοξενούν τον παραθερισμό αποκτούν έναν μικτό χαρακτήρα συνδυάζοντας αστικά και παραθεριστικά στοιχεία. Ο παραθερισμός τελικά αποτελεί την βάση ανάπτυξης και ορίζει την μορφή αυτών των περιοχών. Η Αρτέμιδα αποτελεί το πλέον ικανό παράδειγμα αυτής της νές αστικότητας που δημιουργείται σε παράκτιες περιοχές της Αττικής. Ποιά είναι στα στοιχεία που ορίζουν αυτην την διαφορετική συνθήκη κατοίκησης στην Αρτέμιδα έχοντας στο μυαλό μας το μοντέλο κατοίκησης στο κέντρο;

Villegiature:

1918-1949 Η μεταπολεμική περίοδος στην Ελλάδα χαρακτηρίζεται από ένα έντονο κύμα εισροής πληθυσμού στην πρωτεύουσα. Αρχικά λόγω της έλευσης προσφύγων από την Μικρά Ασία αλλά και εσωτερικής μετακίνησης πληθυσμού της χώρας. Εκτιμάται ότι από το 1920 ως το 1928 ο πληθυσμός της Αττικής αυξήθηκε κατά 68% (Δραγούμης, κ.α., 2006). Ακολούθησαν σημαντικές κοινωνικές, οικονομικές και δημογραφικές ανακατατάξεις και ένα μεγάλο αίτημα για την στέγαση του νεοεισερχόμενου πληθυσμού. Αντίληψη και ανάγκη του κράτους της εποχής είναι να ικανοποιήσει από τη μία μέρος των στεγαστικών αναγκών και από την άλλη να εκσυγχρονίσει το θεσμικό πλαίσιο της ιδιοκατοίκησης Χρησιμοποιεί το Ν. 3741/29 «περί οριζοντίου ιδιοκτησίας 1αλλά και τον Γ.Ο.Κ (1929) με τον οποίο αυξάνονται οι συντελεστές εκμετάλλευσης της γης. Αυτές οι αλλαγές περιγράφουν ουσιαστικά το μοντέλο της πολυκατοικίας. Τα νεοκλασικά κτίρια αρχίζουν να κατεδαφίζονται και οικοδομούνται κτίρια με επιρροές από το μοντέρνο κίνημα. Προϊόν της περιόδου είναι η γνωστή πολυκατοικία του ‘30. Το τέλος του μεσοπολέμου βρίσκει την Αθήνα με 1.124.098 κατοίκους Ακολουθήθηκαν τρεις τάσεις επέκτασης του αστικού ιστού της Αθήνας κατα την περίοδο αυτή: Επιρροή από το κίνημα των κηπουπόλεων: Αυτή η τάση ακολούθησε το πολεοδομικό πρότυπο των κηπουπόλεων που εμφανίστηκε στην Ευρώπη στα τέλη του 19ου και αρχες του 20ου αιώνα. Αφορούσε τον σχεδιασμό συνοικιών Α΄και Β΄ κατοικίας συγκεκριμένων συντεχνιών ή πληθυσμιακών ομάδων μεσαίων και ανώτερων εισοδημάτων. Αυτές οι συνοικίες εντοπίζονται σε απόσταση από το κέντρο στα βόρεια και νότια ανατολικά περίχωρα του κέντρου (Κηφισιά, Φιλοθέη, Χολαργός, Εκάλη κ.α) Προσφυγικοι συνοικισμου: Η τοποθέτηση των προσφυγικών συνοικισμών έγινε περιμετρικά του αστικού ιστού της Αθήνας συνήθως κοντά σε βιομηχανικές ζώνες.(π.χ Περιστέρι, Νέα Ιωνία, Καισαριανή, Βύρωνας, Νίκαια). Ωστόσο υπάρχουν και παραδείγματα προσφυγικών συνοικιών στο πρότυπο των κηπουπόλεων ονομαζόμενα τα προσφυγικά κηποπροάστια (π.χ Νέα Φιλαδέλφεια, Ν. Χαλκηδόνα, Ν. Σμύρνη, Υμηττός κ.α). Μη οργανωμένη επέκταση: Καθοριστική

και ενσωματώθηκαν στον βασικό αστικό ιστό της πόλης, επεκτείνοντας τα όρια της πραγματικής πόλης (Λεοντίδου, 1982: 397- 402, Φιλιππίδης,1990). Η δεκαετία (1941-1949) χαρακτηρίζεται από τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο (1940-1944) και τον εμφύλιο (1946-1949). Το βιοτικό επίπεδο πέφτει. Τα χρόνια του πολέμου χωροταξικές- πολεοδομικές ανησυχίες δεν υπάρχουν, ενώ

Η Αθήνα του 1950 δεν έχει μεγάλη διαφορά από αυτή του Μεσοπολέμου, σε ότι αφορά την έκταση και τη διάρθρωση του αστικού ιστού. Μετα όμως την περίοδο μετακίνησης πληθυσμού λόγω ιστορικών γεγονότων, ήρθε μια περίοδος εσωτερικής μετανάστευσης. Μέχρι το 1950 το ποσοστό του πληθυσμού που απασχολούνταν απο τον αγροτικό χώρο ήταν αρκετά υψηλό. Το βάρος της οικονομίας μετατοπίστηκε σταδιακά από τον πρωτογενή στον δευτερογενή τομέα ωθώντας στην αγροτική έξοδο. Σημαντικό μέρος των εσωτερικών μετακινήσεων της διαρκούς αγροτικής εξόδου που ακολούθησε, διοχετεύθηκε στα μεγάλα αστικά κέντρα και ειδικότερα στην Αθήνα, η οποία κατείχε δεσπόδουσα θέση στο οικιστικό δίκτυο, λόγω του ότι διέθετε μεγαλύτερη αγορά εργασίας και πλήθος διοικητικών υπηρεσιών (Μαλούτας, 2000). Το μεγαλύτερο μέρος εγκαθίσταται σε αυθαίρετες κατασκευές στη δυτική πλευρά του Λεκανοπεδίου (Μενίδι, Λιόσια, Πετρούπολη, Περιστέρι) και προς τον Πειραιά και το Θριάσιο (Πέραμα, Κορυδαλλός, Ασπρόπυργος, Ελευσίνα).1 Αυτή η εσωτερική κινητικότητα προώθησε την αστικοποίηση του κέντρου της Αθήνας αλλά και την πύκνωση ορισμένων περιφερειακών ημι αστικών περιοχών.Η κινητικότητα της συγκεκριμένης περιόδου μπορεί να θεωρηθεί ως μια πρώιμη μορφή άτυπης περιαστικοποίησης κατά τις δεκαετίες ’50 και ’60, η οποία ωστόσο δεν μπορεί να συνδεθεί με κριτήρια αναζήτησης περισσότερο ποιοτικού περιβάλλοντος ούτε με οργανωμένη και σχεδιασμένη παραγωγική ή οικιστική ανάπτυξη στον εξωαστικό χώρο, όπως στη βόρεια ή δυτική Ευρώπη. 2 Τις δεκαετίες 1960-1970 εντατικοποιηθηκε το σύστημα της αντιπαροχής, προωθήθηκε η ιδιωτική πρωτοβουλία και δημιουργήθηκαν πολυκατοικίες ώστε να καλυφθούν οι στεγαστικές ανάγκες. Το καθεστώς της δικτατορίας ευνόησε την «πολυκατοικιοποίηση», ενώ παράλληλα έδωσε νέες ευκαιρίες για κερδοσκοπική ανοικοδόμηση και επιχειρηματική δραστηριότητα, κυρίως μέσω της αύξησης των συντελεστών εκμετάλλευσης των οικοπέδων (Α.Ν. 395/1968) και των στεγαστικών δανείων (Λεοντίδου, 1982: 402, Σαρηγιάννης, 1978). Παράλληλα, ευνοήθηκε η καθ ύψος τουριστική ανάπτυξη παράκτιων περιοχών. Το διάστημα αυτό αυξήθηκαν οι συντελεστές δόμησης και η πυκνότητα στις κεντρικές περιοχές της Αθήνας αλλά και των δυτικών προαστίων που οδήγησε το επόμενο διάστημα σε μία τάση αναζήτησης καλύτερων συνθηκών διαβίωσης στα προάστια. Η απότομη δημογραφική αλλαγή είχε μεγάλες επιπτώσεις στην οργάνωση του κοινωνικού βίου μεγάλης μερίδας της ελληνικής κοινωνίας όπως και της σχέσης με την ύπαιθρο. Ο νεόκοπος αστός των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών στρέφεται προς

Την περίοδο της μεταπολίτευσης, παρατηρείται ένα κύμα μετοίκησης πληθυσμού της υψηλής και μεσαίας τάξης σε μονοκατοικίες των ΒΑ και νοτίων προαστίων λόγω των συνθηκων του κέντρου που προαναφέρθηκαν αλλά και την διάσωση των ιδιωτικών αυτοκινήτων. Ενισχύθηκε επίσης το ενδιαφέρον για της Ανατολική Αττική αφού δευτερογενείς δραστηριότητες εγκαταστάθηκαν εκεί, ενω παράλληλα είχε αρχισει συζητηση για την δημιουργία του αερολιμένα Σπατών. Πέρα όμως απο την οργανωμένη σε κάποιες περιπτώσεις μορφή προαστιακής ανάπτυξης, βασική πρακτική συνέχισε να είναι η απρογραμμάτιστη δόμηση με όρους εκτός σχεδίου (με παρέκκλιση από τον νόμο ή αυθαιρεσία).

1995-Σήμερα

Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη μεγάλων έργων υποδομών όπως ταχείς μεταφορικοί άξονες, μετρό, προαστιακός, ευνόησαν τις μετακινήσεις σε περιφερειακό επίπεδο και οδήγησαν σε παράπλευρη ανάπτυξη νέων χρήσεων και δραστηριοτήτων. Η λειτουργία του διεθνούς αεροδρομίου στα Σπάτα (2001), τα έργα υποδομής λόγω ολυμπιακών αγώνων άλλαξαν ριζικά την κατανομή των χρήσεων γης του εξωαστικού χώρου και οδήγησαν σε νέες “κεντρικότητες” στην περιφέρεια. Η επέκταση του αστικού ιστού συνεχίστηκε από τα συνεκτικά προάστια-συνοικίες, συμπεριλαμβανομένων τόσο των «λαϊκών προαστίων» της δεκαετίας 1950-1960 όσο και των μεσοαστικών των δεκαετιών 1970 και 1980, σε μεταβατικές αγροτικές περιοχές στην περιφέρεια των πόλεων και αργότερα σε ευρύτερες και περισσότερο απομακρυσμένες περιαστικές ζώνες μεταβάλλοντας ριζικά τη σχέση πόλης-υπαίθρου. Σήμερα λοιπόν,μετά από κοινωνικοοικονομικές αλλαγές η σχέση μεταξύ αστικών και αγροτικών περιοχών, πόλης και περίχωρων μεταβάλλεται και βρίσκεται σε μία διαρκή αλληλεπίδραση και ανταλλαγή χαρακτηριστικών τόσο δομικών όσο και λειτουργικών. Κάνοντας λόγο για την πόλη και τα περίχωρα αυτής φανερώνονται η δυσκολία διάκρισης των ορίων μεταξύ αυτών των δύο ενοτήτων. Όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και στον ορισμό των χαρακτηριστικων που ξεχωρίζουν την πόλη από τη “μη πόλη”.

Ο παραθερισμός στην Αττική άρχισε ως συνήθεια της υψηλής τάξης κατα τον 19ο αιώνα. Στα τέλη του αιώνα οι πρώτες εξοχικές κατοικίες άρχισαν να δημιουργούνται. Τα Φάληρα, η Κηφισιά και το Μαρούσι είχαν αναγνωριστεί επίσημα ως “τόποι Θερινής διαμονής” και το Υπουργείο Οικονομικών εισέπρατε φόρο διαμονής σε αυτά.(Καυκούλα, 1990, σ. 182 υπ.4)Όπως γράφει η Κική Καυκούλα, η οικιστική ανάπτυξη αυτών των περιοχών ως θέρετρων στις αρχές του 20ου αι. δεν προσθέτει κάτι νέο στην ελληνική πολεοδομία, αλλά εισάγει ένα ιδεώδες κατοίκησης για μια κοινωνία εν μέσω αλλαγών· ήταν «έργο μιας τάξης που επιθυμούσε να δημιουργήσει επίγειους παραδείσους σε ειδυλλιακές τοποθεσίες»(Καυκούλα, 2007, σ. 297). Φάληρο Στα τέλη του 19ου αιώνα η Εταιρεία Σιδηροδρόμων αναλαμβάνει να κατασκευάσει τον σιδηροδρομικό σταθμό του νέου Φαλήρου, το πρώτο ξενοδοχείο στο παραλιακό μέτωπο αλλά και ένα ξύλινο θεατράκι. Αυτά βέβαια με σκοπό την κατασκευή των θαλάσσιων λουτρων. Προπολεμικά, τα λουτρά του Φαλήρου ήταν ιδιαιτέρως γνωστά. Πολλοί κατέφθαναν εκεί για θαλασσοθεραπεία ή απλά για αναψυχή.Σπουδαίο σημείο της περιοχής αποτελούσε η εξέδρα η οποία είχε κίνηση όλη την ημέρα. Από τα μπάνια μέχρι την βραδινή βόλτα, αυτή η πολυσύχναστη εξέδρα στα λουτρά του Φαλήρου έδινε νόημα στην περιοχή. Μετα τον πόλεμο και την καταστροφή της, η εικόνα της περιοχής δεν ήταν ποτέ ίδια. Κηφισιά Η Κηφισιά αρχικά ήταν αγροτικός οικισμός. Αποτελεί ένα από τα πρώτα τοπία παραθερισμού, ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα. Είναι γνωστό ότι πολλές προσωπικότητες της πολιτικής αλλά και διασημότητες επέλεγαν να παραθερίσουν εκεί, ενώ στην περιοχή βρισκόταν και η παραθεριστική κατοικία του βασιλιά Όθωνα. Η Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη περιγράφει τις όμορφες εξοχικές κατοικίες, τους πύργους και τις επαύλεις της Κηφισιάς στο τέλος του 19ου αιώνα, ανάμεσα σε περιβόλια και συστάδες δέντρων σε ποικιλία αρχιτεκτονικών στυλ.1Αξίζει να σημειωθεί πως σε κοινότητα που είχαν δημιουργήσει γηγενείς της περιοχής στα τέλη του 19ου αιώνα δόθηκε η ονομασία “ Κοινότης Κηφισιάς – Πρώτη Εταιρεία του Εξοχικού της Αττικής Λαού “ καθώς στο καταστατικό τους υπήρχε η πρόταση “Μην ελπίζετε πραγματικήν ελευθερία άνευ οικονομικής αποκαταστάσεως.”, αναφερόμενοι φυσικά στους όχι και τόσο ευκατάστατους κατοίκους της περιοχής.

Τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, ο τουρισμός στην Ελλάδα ήταν συνώνυμος για τους ντόπιους με τον ιαματικό τουρισμό που προσέφεραν πόλεις όπως το Λουτράκι ή η Αιδηψός, ενώ αντίθετα για τους ξένους ο τουρισμός ήταν απόλυτα συνδεδεμένος με τις κλασσικές αρχαιότητες. Αργότερα τον 20ο αιώνα παρατηρείται έκρηξη του παραθερισμού (τουρισμού) και πολλά υπερπολυτελή ξενοδοχεία ανεγείρονται, όπως τα ξενοδοχείο Μελά, Αίλη, Πλάζα, Πύρνα, Απέργη. Το 1930 πλέον, οι παραθεριστές σκορπίζονται βόρεια αλλά και νότια (σε διάφορες περιοχές) των Αθηνών. Πολλοί επιλέγουν να παραθερίσουν στην Πάρνηθα και την Πεντέλη ενώ αρχίζει η επισκεψιμότητα στη Βάρκιζα, τη Βουλιαγμένη, το Πέραμα. Ο παραθερισμός εμπεριέχει μπάνια, κυνήγι και ψάρεμα. Μεγάλο ήταν το πλήγμα της φυματιωσης εκείνη την εποχή ώστε το κράτος όριζε ζώνες παραθερισμού για τους υγείς και τους πάσχοντες. Οι πάσχοντες υποχρεούνταν να παραθερίζουν στις περιοχές. Οι μη υγιείς υποχρεούνταν να παραθερίσουν στις τοποθεσίες Παρκοχώρι και Βαλιάνη και οι υγιείς στις τοποθεσίες Καδιαλίδα, Κορομηλιά και Άγιος Πέτρος. Στην περιοχή Αγία Τριάδα, δεν μπορούσαν να πάνε ούτε ασθενείς, ούτε υγιείς αφού προοριζόταν για να χρησιμοποιηθεί από τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού. Ο παραθερισμός ήταν επιτρεπτός μόνο σε σκηνες όπου οι ασθενείς έμεναν μόνοι τους. Το επίπεδο ζωής των Ελλήνων βελτιώνεται και οι παραθεριστές σκορπίζονται βόρεια αλλά και νότια (σε διάφορες περιοχές) των Αθηνών. Πολλοί επιλέγουν να παραθερισουν στην Πάρνηθα και την Πεντέλη ενώ αρχίζει η επισκεψιμότητα στη Βάρκιζα, τη Βουλιαγμένη, το Πέραμα. Ο παραθερισμός εμπεριέχει μπάνια, κυνήγι και ψάρεμα.Βασικό στοιχείο για τους απλούς αστούς - παραθεριστές είναι η διαμονή τους σε σκηνές (θα μπορούσαμε να πούμε κάτι κοντινό στα σημερινά κάμπινγκ ) ή καλύβες. Στη Βουλιαγμένη μπορούσαν να εγκατασταθούν κυρίως στο Καβούρι και σε όλη την έκταση από την είσοδο της Βουλιαγμένης και εκτατό μέτρα μακριά από το δρόμο. Οι περιοχές που είχαν επιλεγεί για παραθερισμό αποκαλούνταν «λαϊκά θέρετρα» και όσοι ήθελαν να παραθερίσουν εκεί έπρεπε να πάρουν άδεια από τον ιδιοκτήτη και μέσω της αστυνομίας να τους υποδειχθεί το ακριβές σημείο για να εγκατασταθούν.1 Οι διακοπές θεσπίζονται ως πολιτικό δικαίωμα τη δεκαετία του 1930, αλλά μόνο μετά την ανάκαμψη από τις πληγές του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, οι άνθρωποι αρχίζουν να απολαμβάνουν το δικαίωμα στην παραλία.

Μεταπολεμικά πλέον, οι Αθηναίοι παραθεριστές επισκέπτονται κι άλλες περιοχές πέρα από τα βόρεια και νότια προάστια της Αθήνας. Μεγάλη επισκεψιμότητα αποκτούν περιοχές στην ανατολική Αττική όπως το Μάτι , η Ραφήνα, η Βάρκιζα. Οι δεκαετίες που ακολούθησαν ήταν για την Ελλάδα περίοδος μεγάλης ακμής για την τουριστική και την οικιστική ανάπτυξη. Θεσπίστηκε ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού και ακολούθησαν έργα για την ανάπτυξη των ακτών της Αττικής. Η μαζική εμφάνιση της δεύτερης κατοικίας έγινε στα μέσα της δεκαετίας του 1960 κυρίως σε περιοχές εκτος σχεδίου ή σε οικισμούς κάτω των 2000 κατοίκων. Η κατοικία του Ζενέτου στο Καβούρι (1959), η κατοικία στην Ανάβυσσο (1961) του Κωνσταντινίδη και η αντίστοιχη του Βαλσαμάκη είναι μερικά αρχιτεκτονικά παραδείγματα ιδιωτικών παραθαλάσσιων κατοικιών. Ο κύριος τρόπος παραγωγής της δεύτερης κατοικίας ήταν με εκτός σχεδίου δόμηση, (αυθαίρετη ή μη) και με παράνομες κατατμίσεις γης σε οικόπεδα.1 Συμπίπτουν κατα συνέπεια με τις έξω αστικές ή αγροτικές περιοχές όπου κατα κανόνα κυριαρχούν οι αγροτικές δραστηριότητες ή ακόμα η έλλειψη ανθρώπινων δραστηριοτήτων (Οικονόμου, 1996, σελ 4). Η Αρτέμιδα (Λούτσα) από το 1960 και έπειτα είναι συχνά επισκέψιμη από τους παραθεριστές, όπου από τη δεκαετία ‘80-’90 γίνεται πλέον από τους πιο δημοφιλείς παραθεριστικούς προορισμούς .Τα Καμένα Βούρλα κατά τις δεκαετίες ‘60 - ‘70 έχουν επίσης μεγάλη επισκεψιμότητα. Αλλά και δυτικά, προς την Πελοπόννησο περιοχές όπως η Κινέττα και το Λουτράκι γίνονται αρκετά δημοφιλείς, όπου μετά τις δεκαετίες ‘80, ‘90 απέκτησαν μόνιμους κάτοικους. Απο την μεταπολίτευση και έπειτα έγιναν στην χώρα μας πολλές επεκτάσεις πόλεων και οικισμών. Αποτέλεσμα ήταν, οι επεκτάσεις αυτές να ενσωματώνουν ήδη δομημένες περιοχές χωρίς να προηγούνται έργα τεχνικής υποδομής και μελέτη. Τελικά, αρμόδιοι δημιουργίας πολεοδομικού χώρου είναι οι ιδιώτες που πολλές φορές δρουν σύμφωνα με το προσωπικό συμφέρον και εις βάρος του δημόσιου χώρου. Τα θέματα που δημιουργήθηκαν από τον τρόπο παραγωγής της παραθεριστικής κατοικίας επιδιώκεται πρώτη φορά να διαθετηθούν το 1983 με μια σειρά θεσμοθετικών παρεμβάσεων, όπως ο Ν. 1337/83 για «Επέκταση των Πολεοδομικών σχεδίων, Οικιστική Ανάπτυξη και σχετικές ρυθμίσεις» και το Π.Δ 16.8.85 για «Πολεοδόμηση περιοχών Β΄ Κατοικίας μέσα σε ΖΟΕ και σχετικές ρυθμίσεις» όπου και δίνεται για πρώτη φορά ο ορισμός των περιοχών δεύτερης κατοικίας. Τέλος με το Π.Δ 20.8.85 «περί καθορισμού της ΖΟΕ Αττικής περιοχών Β΄ Κατοικίας»

στις περιοχές παραθεριστικής κατοικίας, που ρόλος τους είναι μεταξύ των άλλων, η επανασύνδεση του ατόμου με το φυσικό περιβάλλον.3 Μέχρι και σήμερα, τα όρια των κοντινών στην Αθήνα παραθεριστικών περιοχών διευρύνονται. (Πόρτο Γερμενό, Βίλια, Αλεποχώρι,Λαύριο, Σούνιο,Ωρωπός - σκάλα Ωρωπού -, Μαραθώνα, Σχοινιά).

Μέσα από την έρευνα των παραθεριστικών στοιχείων των περιοχών της Αττικής αποκλείστηκαν αυτές που φαίνεται πως δεν έχουν πια έντονο παραθεριστικό χαρακτήρα. Συνεπώς επικεντρωνόμαστε στις περιοχές της Ανατολικής Αττικής καθώς και για την περιοχή των Βιλίων της Δυτικής Αττικής. Η ανάλυση των στατιστικών στοιχείων την περιοχής παρέχει τη δυνατότητα κατανόησης της υφιστάμενης κατάστασης των περιοχών για τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσα από τα στοιχεία του πληθυσμού, των κατοικιών, της οικοδομικής δραστηριότητας, του τομέα απασχόλησης των κατοίκων συντάσσεται ένα γενικό προφίλ των περιοχών αυτών. Η μελέτη τοποθετείται μεταξύ των απογραφών 1991-2001-2011. Ο μόνιμος πληθυσμός στην Ανατολική και Δυτική Αττική αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό στη δεκαετία 1991-2001. Τα ποσοστά μεταβολής του πληθυσμού κυμαίνονται στο 30-50 % περίπου. Εξαίρεση αποτελεί η δημοτική Ενότητα Μαραθώνα η οποία έχει χάσει το μισό περίπου του μόνιμου πληθυσμού της κατά την απογραφή του 2001. Την ίδια περίοδο ο πραγματικός πληθυσμός των περιοχών αυτών ακολουθεί όμοια πορεία με τον μόνιμο. Βέβαια σημειώνονται σημαντικές διαφορές μεταξύ των δύο αυτών μεταβλητών. Το 1991 η διαφορά πραγματικού πληθυσμού από τον μόνιμο πληθυσμό είναι σημαντική. Μπορούμε να υποθέσουμε πως η διαφορά των κατοίκων αντιστοιχεί σε παραθεριστές, συγκεκριμένα σε άτομα που έχουν επισκεφτεί την β΄ κατοικία τους για το Σαββατοκύριακο. Οι περιοχές με την μεγαλύτερη διαφορά είναι τα Βίλια (-48.93%), ο Ωρωπός (-35,08%) και η Αρτέμιδα (-34.39%) Στην απογραφή του 2001 η διαφορά του πραγματικού από τον μόνιμο πληθυσμό συνεχίζει να υφίσταται με μικρότερη όμως διαφορά. Οι περιοχές που σημειώνουν την μεγαλύτερη διαφορά είναι τα Βίλια (-42,76%), ο Κάλαμος (-34,05%) και η Σαρωνίδα (-26,93%). Έχει ήδη αρχίσει μια διαδικασία μετασχηματισμού των παραθεριστικών περιοχών προς μικτές ζώνες ή έχουν ήδη μετατραπεί σε ζώνες α΄ κατοικίας. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της Βάρης και της Βουλιαγμένης. Για την περίοδο 2001-2011 η άνοδος των μόνιμων κατοίκων συνεχίζεται σε μικρότερο βαθμό (περίπου 15-20%). Η δημοτική ενότητα Μαραθώνος έχει αύξηση μόνιμων κατοίκων ενώ οι δημοτικές ενότητες Λαυρεωτικής, Αναβύσσου, Καλάμου, Μαρκόπουλου Ωρωπού και Βιλίων σημειώνουν μείωση. Το ίδιο συμβαίνει και με τα στοιχεία του πραγματικού πληθυσμού. Σχετικά με την διαφορά του πραγματικού από τον μόνιμο πληθυσμό, λόγω αλλαγής του συστήματος απογραφής δεν έχουμε στοιχεία που μπορούν να φανούν χρήσιμα στην συγκεκριμένη έρευνα.

Κατά την απογραφή του 1991, οι κανονικές κατοικίες διακρίνονται σε κύριες και κενές. Η ΕΣΥΕ καταγράφει τις κενές κατοικίες ως σύνολο (ανεξαρτήτως χρήσης). Απο το 2001 όμως καταγράφει και την συγκεκριμένη χρήση των κενών κατοικιών με αποτέλεσμα να γνωρίζουμε πόσες από αυτές είναι εξοχικές. Οι περιοχές της Ανατολικής Αττικής οι οποίες έχουν περισσότερες κενές από κύριες κατοικίες στην απογραφή του 1991 είναι η Βάρη, η Βουλιαγμένη, η Κρωπία, η Κερατέα, η Νέα Μάκρη, το Μαρκόπουλο Μεσογαίας, η Ραφήνα, η Ανάβυσσος και η Αρτέμιδα, ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για την περιοχή του Ωρωπού. Στη Δυτική Αττική οι κύριες κατοικίες είναι περισσότερες από τις κενές, στη Νέα Πέραμο υπάρχει ισορροπία μεταξύ των δύο κατηγοριών ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για τα Βίλια. Οι περιοχές στις οποίες διακρίνεται το μεγαλύτερο ποσοστό κενών κατοικιών είναι η Αρτέμιδα όπου κατέχει το 15.5% επί των συνολικών παραθεριστικών κατοικιών (1 κύρια κατοικία αντιστοιχεί σε 3,87 κενές), το Μαρκόπουλο Μεσογαίας με 12.02% επί του συνόλου (1 κύρια κατοικία αντιστοιχεί σε 2,98 κενές) και η Κερατέα με 8.22% επί του συνόλου (1 κύρια κατοικία αντιστοιχεί σε 2,08 κενές). Την επόμενη δεκαετία, οι κανονικές κατοικίες διακρίνονται σε κύριες και εξοχικές ή δευτερεύουσες. Πλέον οι περιοχές με περισσότερες παραθεριστικές από κύριες κατοικίες είναι η Κερατέα, το Μαρκόπουλο, τα Καλύβια, η Νέα Μάκρη, η Ραφήνα, η Παλαιά Φώκαια, η Ανάβυσσος, η Σαρωνίδα, η Σκάλα Ωρωπού, ο Κάλαμος, το Μαρκόπουλο Ωρωπού, το Συκάμινο και τα Βίλια (Δυτική Αττική). Το μεγαλύτερο ποσοστό παραθεριστικών κατοικιών ανήκει στην Αρτέμιδα όπου βρίσκεται το 11,67% των παραθεριστικών κατοικιών από το σύνολο (μία μόνιμη κατοικία αντιστοιχεί σε 1.84 παραθεριστικές), στο Μαρκόπουλο όπου βρίσκεται το 10.61% επί του συνόλου (1 κύρια κατοικία αντιστοιχεί σε 2,06 παραθεριστικές), στην Κερατέα όπου βρίσκεται το 7,92% (1 κύρια κατοικία αντιστοιχεί σε 1,8 παραθεριστικές) και στον Κάλαμο όπου βρίσκεται το 7,40% (1 κύρια κατοικία αντιστοιχεί σε 2,8 παραθεριστικές). Στην απογραφή του 2011, η Κερατέα, το Μαρκόπουλο, η Παλαιά Φώκαια, η Σαρωνίδα, η Αρτέμιδα, ο σημερινός δήμος Ωρωπού (δηλαδή η Σκάλα, ο Κάλαμος, το Μαρκόπουλο) και τα Βίλια (δυτική αττική) συνεχίζουν να έχουν μεγαλύτερο πλήθος παραθεριστικών κατοικιών. Στην Αρτέμιδα βρίσκονται οι περισσότερες εξοχικές κατοικίες, δηλαδή το 12,20% του συνόλου των παραθεριστικών κατοικιών (όπου 1 κύρια κατοικία ισοδυναμεί με 1,4 εξοχικές), στο Μαρκόπουλο όπου βρίσκεται το 10.91% (1 κύρια κατοικία ισοδυναμεί με 1,3 εξοχικές), στην Κερατέα έχοντας το 9.17% του συνόλου (1 κύρια ισοδυναμεί με 1,46 εξοχικές) και στον Κάλαμο όπου βρίσκεται το 7.48% επί του συνόλου των εξοχικών κατοικιών (1 κύρια ισοδυναμεί με 4,7 εξοχικές κατοικίες). Παρουσιάζονται

Ur res eaquia derum ent volum, autemporro ventota

Η περιοχή της Αρτέμιδας είναι περισσότερο γνωστή με την ονομασία Λούτσα που προέρχεται από το αρχαίο ρήμα λούω (λούζω). Επίσης Λούτσα στην αρβανίτικη διάλεκτο σημαίνει υγρός, βαλτώδης τόπος και πιθανότητα συνδέεται με την ύπαρξη λίμνης στην περιοχή Η ονομασία της αυτή παραπέμπει σε μια περιοχή που κάποιος επισκέπτεται με σκοπό να απολαύσει τα μπάνια και την επαφή με το υγρό στοιχείο. Βρίσκεται 25 χλμ. ανατολικά της Αθήνας και ορίζεται βόρεια από το Δήμο Ραφήνας, νότια από το Δήμο Μαρκόπουλου Μεσογαίας, ανατολικά από το νότιο Ευβοϊκό κόλπο και δυτικά από το Δήμο Σπάτων. Είναι ανάμεσα στο Διεθνή Αερολιμένα της Αθήνας, το Λιμάνι της Ραφήνας και τον αρχαιολογικό χώρο της Βραυρώνας. Θεωρείται επίνειο των Σπάτων χωρίς όμως να διαθέτει λιμενικές υπηρεσίες. Ο Δήμος Αρτέμιδος καταλαμβάνει 21.226 στρέμματα. Το 50% είναι εκτάσεις ενταγμένες σε Σχέδιο Πόλης και το υπόλοιπο καταλαμβάνεται από αγροτικές εκτάσεις με διάσπαρτες εξοχικές κατοικίες/ αγροικίες. Έχει μεγάλη ακτογραμμή στα Ανατολικά παράλια της Αττικής μήκους 15,14 χλμ. Τα 38% της παραλίας της είναι αμμώδης,τα 38% βραχώδης το 10% κρημνώδης και το 10% ανθρωπογενές. Επίσης, περικλείει δύο υγρότοπους, την Αλυκή και μια περιοχή Natura 2000, τον υγρότοπο της Βραυρώνας.Η Αρτέμιδα είναι κυρίως πεδινή με δυο λόφους τον λόφο του Αγίου Ιωάννη με ύψος 214μ. και το λόφο Πετρωτά, ύψος 190μ. Η οικιστική ζώνη της Αρτέμιδος εκτείνεται κατα μήκος της ακτογραμμής, βόρεια και νότια του κέντρου που καταλαμβάνει μικρή έκταση. Κύριοι οδικοί άξονες είναι η λεωφόρος Κωνσταντίνου Καραμανλή που ενώνει την Αρτέμιδα με την ΑΘήνα μέσω Σπατών, η λεωφόρος Βραυρώνος και η λεωφόρος Αρτέμιδος.

Σύμφωνα με μαρτυρίες κατοίκων και πληροφορίες από τον λαογραφικό – πολιτιστικό σύλλογο των Σπάτων – Αρτέμιδος τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα ο Ιούλιος ήταν ο μήνας όπου οι Σπαταναίοι κατέκλυζαν τους αμμόλοφους της Λούτσας κατεβαίνοντας στην παραλία για να δροσιστούν και να κάνουν τα μπάνια τους. Οι οικογένειες κατασκήνωναν ομαδικά τρεις-τέσσερις μαζί (το σόι), κουβαλώντας με τα κάρα ή τις σούστες τους τα πράγματα τους. Έστηναν πρόχειρες καλύβες χρησιμοποιώντας τα σκίνα, κλαδιά από πεύκα, τις κουρελούδες. Οι γυναίκες άναβαν φωτιά και μαγείρευαν και τα παιδιά έπαιζαν ανέμελα στη θάλασσα. Τις νύχτες κάθονταν όλοι μαζί στις κουρελούδες κατάχαμα κάτω από το φως λαμπών ασετιλίνης, τραγουδούσαν και διηγούνταν ιστορίες. Η ανατολή του ήλιου τους έβρισκε στην άμμο. Η Αρτέμιδα έως τα τέλη του ‘70 αποτελούσε χωριό ανατολικά των Αθηνών με αγροτικό και κτηνοτροφικό χαρακτήρα. Η περιοχή ως οικισμός της Λούτσας, παρέμεινε στα διοικητικά όρια των Σπάτων μέχρι το 1974 ενώ έκτοτε αναγνωρίζεται ως κοινότητα Αρτέμιδος. Το 1953 αποφασίστηκε η οριστική διανομή του συνοικισμού της Λούτσας (σημερινό κέντρο της Αρτέμιδος) ΦΕΚ 180/Β/1953-08-22 και ξεκίνησε η ανοικοδόμηση του κέντρου. Κατα την πρώτη αυτή περίοδο ανάπτυξης της παραθεριστικής κατοικίας στην Αρτέμιδα (1952-1987) που έγινε στα πλαίσια μια γενικής οικιστικής ανάπτυξης των περιαστικών περιοχών της Αττικής, δεν υπάρχει ακόμα η αίσθηση της κοινότητας. Λείπει δηλαδή η συνοχή μεταξύ των κατοίκων που δεν έχουν αναπτύξει ακόμα δεσμούς και ενδιαφέρον για τον “τόπο” τους. Λόγω της μικρής απόστασης της περιοχής από το κέντρο της Αθήνας, τις δεκαετίες του ‘80 και του ‘90 μετατρέπεται σε αγαπημένο προορισμό για παραθερισμό λόγω των φθηνών παραθεριστικών κατοικιών. Το 1994 ξεπερνάει τους 10.000 κατοίκους και προάγεται σε δήμο με μεγάλη οικιστική ανάπτυξη. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’90 και ειδικά γύρω στο 2004 που ανοίγει το αεροδρόμιο στην περιοχή παρατηρείται οικιστική συμφόρηση χωρίς την αντίστοιχη τροποποίηση και αναθεώρηση ρυμοτομικών σχεδίων, δίχως την μετατροπή του χαρακτηρισμού της πόλης από παραθεριστική συνοικία σε οικισμό με αποτέλεσμα την μη ύπαρξη στοιχειωδών υποδομών όπως σχολεία, πλατείες, αποχετευτικό δίκτυο, μέσα μαζικής μεταφοράς. Εως το 2001 στην περιοχή κατοικούσαν κυρίως συνταξιούχοι που εγκατασταθηκαν μόνιμα στην παραθεριστική κατοικία τους. Τελευταία, τόσο στην πόλη των Σπατών όσο και στην Αρτέμιδα το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού είναι μεταξύ 25 και 29 ετών (7,98%) και η αμέσως επόμενη πληθυσμιακή ομάδα ειναι 30-34. Αυτό αναδεικνύει την πρόσφατη εγκατάσταση στην περιοχής. Ρόλο είχε η διευκόλυνση της εύρεσης εργασίας στις κοντινές περιοχές (βιομηχανία, αεροδρόμιο, μεγάλα εμπορικά πάρκα και χώρους εστίασης)

Από το 2001 έως το 2012 ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε 34% από 25.138 μόνιμους κατοίκους σε 33.821 παρόλη την οικονομική κρίση και την συρρίκνωση του πληθυσμού της Ελλάδας. (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Σπάτων – Αρτέμιδος,2014). Τους καλοκαιρινούς μήνες ο πληθυσμός της ανέρχεται στους 60.000 χωρίς να συνυπολογίζονται σε αυτούς οι επισκέπτες για τουριστικούς λόγους αλλά κάτοικοι που χρησιμοποιούν τη δεύτερη κατοικία τους για μεγάλο χρονικό διάστημα (Δήμος Σπάτων – Αρτέμιδος, 2011). Ο υπάρχων μόνιμος πληθυσμός βάσει των οικιακών αποβλήτων που παράγονται στην πόλη αγγίζει τους 26.000 κατοίκους.Απο το 2011 σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης συνενώνονται οι δήμοι Σπατών - Λούτσας και Αρτέμιδας. Έδρα του νέου δήμου Σπατών - Αρτέμιδας ορίστηκαν τα Σπάτα με αυτόν να υπάγεται στην Περιφέρεια Ανατολικής Αττικής. Ο δήμος είναι στο κέντρο των Μεσογείων με τα Σπάτα να απέχουν 21 χλμ. απο το κέντρο της ΑΘήνας.

Όσον αφορά τους τομείς απασχόλησης των κατοίκων της περιοχής αναγνωρίζουμε ότι ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού ασχολείται με τον πρωτογενή τομέα (2.3% - 3%) ,δηλαδή με την γεωργία, την κτηνοτροφία και την αλιεία. Ακόμα περισσότεροι ασχολούνται με τον δευτερογενή τομέα (18,7% - 30,1%) , δηλαδή τη βιοτεχνία και τη βιομηχανία Ενώ σταδιακά όλο και περισσότεροι ασχολούνται με τον τριτογενή τομέα (57,1% - 78,3%), δηλαδή την παροχή υπηρεσιών. Στον πίνακα (42) φαίνεται η μέση αντικειμενική αξία ανά τ.μ. των ακινήτων της Ανατολικής Αττικής για το 2021 σύμφωνα με το Αυτοτελές Τμήμα Εκτιμήσεων και Προσδιορισμού Αξιών Ακινήτων (ΑΤΕΠΑΑ). Οι περιοχές της βορειοανατολικής Αττικής έχουν ακόμα χαμηλή αξία ακινήτων (δήμος Ωρωπού), Αντιθέτως, περιοχές των Ανατολικών προαστίων της Αθήνας ( δήμος Βάρης –Βούλας - Βουλιαγμένης) αλλά και των Μεσογείων (Μαρκόπουλο, Λαύριο) έχουν τις υψηλότερες τιμές, . Διακρίνουμε ότι η Αρτέμιδα βρίσκεται χαμηλά στον πίνακα. Η μέση τιμή διαμορφώνεται στα 1000€/τ.μ ενώ η χαμηλότερη είναι στα 750€/τ.μ και η υψηλότερη στα 2.825€/τ.μ (με εξαίρεση τον δήμο Βουλιαγμένης που έχει μέσο κόστος 9.250€/τ.μ). Καταλαβαίνουμε πως η περιοχή αυτή απευθύνεται σε ανθρώπους της μεσαίας τάξης, στους απλούς, λαϊκούς κατοίκους της Αθήνας που έχουν καταφέρει με σκληρή δουλειά να μαζέψουν καποια χρήματα και να αποκτήσουν ένα δεύτερο σπίτι για να ξεκαλοκαιριάσουν δίπλα στη θάλασσα.

Πραγματικότητα και Περιοδικότητα

Επισκεφτήκαμε την Αρτέμιδα ένα Σαββατοκύριακο αρχές Ιουνίου. Παρόλο που η παραθεριστικη περίοδος μόλις είχε ξεκινήσει, συναντήσαμε κίνηση στους δρόμους της περιοχής όχι μόνο από παραθεριστές αλλα και απο μόνιμους κατοίκους. Οι μεν ήταν συγκεντρωμένοι κυρίως στην παραλιακή ζώνη απολαμβάνοντας την θάλασσα, οι δε είτε εργάζονταν είτε έκαναν τα ψώνια τους στο εμπορικό κέντρο της πόλης. Δεν ήταν λίγοι όμως και οι Αθηναίοι που είχαν επισκεφτεί την Αρτέμιδα για το σαββατοκύριακο, ίσα για να πάρουν μια “γεύση” καλοκαιριού και να επιστρέψουν στις υποχρεώσεις τους. Η κίνηση στους κεντρικούς δρόμους ήταν έντονη ενώ στην υπόλοιπη περιοχή ήταν ήπια. Χαρακτηριστικό στοιχείο αυτών που βρίσκονταν εκεί για αναψυχή ήταν αρχικά η ένδυση και ο εξοπλισμός τους αλλά και το ότι συντροφεύονταν συνήθως από την οικογένεια ή τους φίλους τους. Κατά την περιπλάνηση μας στην περιοχή παρατηρήσαμε σημεία που μας φέρνουν εικόνες μιας άλλης εποχής καθώς και στοιχεία νησιωτικά. Τοπία που μας μετέφεραν μακριά από την Αθήνα και τα στοιχεία της πόλης. Ίσως αυτή η ετεροτοπική εικόνα συμβόλων όπως παραθαλάσσια εκκλησάκια, σε μια περιοχή τόσο κοντά στο κέντρο της Αθήνας να την καθιστά τόσο αγαπητή στους Αθηναίους. Η παραλιακή ζώνη του κέντρου της περιοχής είναι εκμεταλλεύσιμη από τις τοπικές επιχειρήσεις. Το παραλιακό μέτωπο χαρακτηρίζεται από πολλά καταστήματα εστίασης τα οποία βρίσκονται στον παραλιακό δρόμο. Οι επιχειρήσεις αυτές εκτείνονται μέχρι την παραλία, τοποθετώντας ξαπλώστρες και τραπέζια δίπλα στη θάλασσα. Την καλοκαιρινή περίοδο οι εκατοντάδες παραθεριστές και επισκέπτες απολαμβάνουν το μπάνιο τους. Τον χειμώνα όμως η κατάσταση είναι διαφορετική. Είναι προφανές πως η παραλία δεν είναι εκμεταλλεύσιμη τους χειμερινους μήνες, οπότε και τα καταστήματα που βρίσκονται εκεί δεν λειτουργούν. Η περιοχή πέφτει σε “χειμερία νάρκη” και αλλάζει η φυσιογνωμία της. Το παραλιακό μέτωπο ερημώνει, με τις κατασκευές των μαγαζιών που έχουν μείνει να στέκουν εκει σαν ανάμνηση του καλοκαιριού. Ο αριθμός των παραθεριστών και των μόνιμων κατοίκων της περιοχής είναι μεγάλος. Το καλοκαίρι η περιοχή σφύζει από ζωή ενώ τον χειμώνα η κίνηση είναι αισθητά μειωμένη. Οι παραθεριστές επιστρέφουν στον τόπο μόνιμης κατοικίας τους κάνοντας κάποιες επισκέψεις στην δεύτερη κατοικία τους τα Σαββατοκύριακα. Είναι επόμενο η ζωή στην Λούτσα να είναι πιο ήσυχη εκείνη την περίοδο. Παρόλα αυτά υπάρχει ζωή αλλά σε πιο ήπιους ρυθμούς. Τις καθημερινές οι μόνιμοι κάτοικοι είναι αυτοί που βρίσκονται στους δρόμους και τα καταστήματα, ενώ τα Σαββατοκύριακα η κίνηση είναι πιο έντονη.

Κλίμακα και Τοπίο Το κέντρο της Αρτέμιδας θυμίζει κέντρο πόλης. Είναι πυκνοκατοικημένο, συγκεντρώνοντας όλες τις εμπορικές, διοικητικές και οικονομικές δραστηριότητες ενώ παράλληλα συνδυάζει και την κατοικία. Χαρακτηρίζεται από μοντερνιστικές πολυκατοικίες και μεταπολεμικές ή σύγχρονες μονοκατοικίες. Ισόγειες και διώροφες μονοκατοικίες με κήπο υπάρχουν σε διάφορα σημεία του κέντρου. Οι μοντερνιστικές πολυκατοικιες κυριαρχούν στον εμπορικό δρόμο. Στο ισόγειο βρίσκονται καταστήματα, ενώ στους ορόφους αναπτύσσονται διαμερίσματα. Η κίνηση στους δρόμους είναι έντονη.Ο κεντρικός δρόμος της περιοχής (λεωφ. Αρτέμιδος) οδηγεί στο λιμάνι της Ραφήνας. Είναι επόμενο να υπάρχει αυξημένη κίνηση στο σημείο αυτό. Στο παραλιακό κομμάτι βρίσκονται καταστήματα εστίασης, καθώς υπάρχει έντονη επισκεψιμότητα τους καλοκαιρινούς μήνες. Το παραλιακό κομμάτι του κέντρου είναι το μόνο σημείο όπου υπάρχουν ελεύθεροι ανοιχτοί χώροι που προορίζονται για τους πεζούς. Αυτοί περιλαμβάνουν παιδικές χαρές, πλατείες, πεζόδρομους και χώρους πρασίνου, οι οποίοι βρίσκονται σε άμεση σχέση με τη θάλασσα. Έξω από το κέντρο συναντάει κανείς μία διαφορετική συνθήκη. Οι περιοχές είναι αραιοκατοικημένες. Συναντάμε κυρίως μονοκατοικίες σε μεγάλα οικόπεδα με φύτευση. Σε μεγαλύτερη απόσταση από το κέντρο συντάμε αγροτικές εκτάσεις με αγροικίες. Δεν υπάρχουν υποδομές, δημόσιοι χώροι και τα καταστήματα είναι ελάχιστα. Αυτές οι ζώνες κατοικίας αν και έχουν μεγάλη έκταση εκλείπουν δημοσίων χώρων. Θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε την περιοχή ως μια ετεροτοπία αφου οι ετεροτοπίες υπερθέτουν σε ένα υπαρκτό τόπο περισσότερους χώρους ασύμβατους μεταξύ τους. Αναδεικνύουν σχέσεις ανάμεσα σε ετερότητες.1

Χαρακτήρας της Περιοχής

Η Λούτσα παρουσιάζει μία ιδιαίτερη μορφή αστικότητας. Αρχικά ήταν μία περιοχή αγροτικού χαρακτήρα, με λίγους κατοίκους. Είχε επισκέπτες από τις γειτονικές περιοχές τους οποίους εξυπηρετούσε τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού. Στη συνέχεια απέκτησε περισσότερους λάτρεις του θαλάσσιου μπάνιου, οι οποίοι δημιούργησαν κατοικίες στην περιοχή. Με τα χρόνια πολλοί επέλεξαν να κατοικήσουν μόνιμα στην περιοχή φτάνοντας σήμερα να υπάρχει μεγάλος αριθμός μόνιμων κατοίκων και παραθεριστών. Το τοπίο της Λούτσας σήμερα έχει διττό χαρακτήρα. Λειτουργεί ταυτόχρονα ως κομμάτι του αστικού ιστού και ως παραθεριστική περιοχή. Οι μόνιμοι κάτοικοι, όπως είναι φυσικό, ακολουθούν την ρούτινα η οποία περιλαμβάνει την εργασία, τις υποχρεώσεις και όσα υπάρχουν στην καθημερινότητα τους ανθρώπου. Από την άλλη οι παραθεριστές βιώνουν μία διαφορετική πραγματικότητα. Διανύουν μία περίοδο διακοπής της καθημερινής ρουτίνας τους. Είναι σε περίοδο ξεκούρασης όπου αφήνουν πίσω την καθημερινότητα τους για να διασκεδάσουν και να αλλάξουν για λίγο ταυτότητα. Οι δύο αυτές κατηγορίες πραγματοποιούν στον ίδιο χώρο διαφορετικές κινήσεις και χρήσεις. Καθώς όμως το κέντρο βρίσκεται δίπλα στην παραλία, οι λουόμενοι αναμειγνύονται με τους μόνιμους κατοίκους. Η ίδια η μορφή της περιοχής επιτυγχάνει την επαφή ατόμων από κάθε ομάδα. Γενικά πρέπει να τονιστεί ότι : “ έχει συντελεστεί μια αυξημένη όσμωση ανάμεσα στον χρόνο αναψυχής και στον χρόνο εργασίας ή ανάμεσα στην ιδιωτική σφαίρα και στην επαγγελματική σφαίρα, ανάμεσα στο καθημερινό και στο μη καθημερινό.” Έτσι, οι χρόνοι και οι σφαίρες της κινητικότητας συγκροτούν πλέον ολότητες που είναι αδύνατον να αναλυθούν ξεχωριστά.1 Είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει απόλυτος διαχωρισμός του αποτυπώματος του παραθερισμού και της μόνιμης κατοίκησης στην περιοχή. Ακόμα και σε συνομιλίες μας με περαστικούς αντιληφθήκαμε πως δεν είναι πολλά τα άτομα που να ανήκουν ξεκάθαρα σε μια κατηγορία. Μπορεί να επισκέπτονται διάφορους προορισμούς κατα τους καλοκαιρινούς μήνες, να δουλεύουν στα Σπάτα και να πηγαινοέρχονται όποτε έχουν την δυνατότητα στην Αρτέμιδα, να μένουν στην Αρτέμιδα και να παραθερίζουν κάπου αλλού.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Αλεξανδροπούλου Αιμιλία & Καραχάλιος Χρυσόστομος. (2017). Παραθεριστική κατοικία: Θεσμοί και πραγματικότητα Η περίπτωση της Ασπροβάλτας [Διπλωματική εργασία]. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.

2. Αναγώστου, Σ. (2010). Οι σύγχρονες μορφές της αστικοποίησης και το ζήτημα της στατιστικής παρακολούθησης της. Η πρόταση ενός σχετικού μεθοδολογικού προτύπου για την Ελλάδα [Διδακτορική].

3. Αρτέμιδα: Η Αρχαία ιστορία συναντά τη Νεότερη. (2018, Αύγουστος 1). [Site]. IRafina.gr. h ps://www.irafina.gr/artemida-i-archea-istoria-sinanta- -neoteri/

4. Βαρελίδου Ελισάβετ. (2017). Η ανάδυση του τουρισμού στη μεταπολεμική Ελλάδα. ΕΜΠ.

5. ΓΙαλέλη Αναστασία. (2008). Δυνατότητες και προβλήματα συνύπαρξης παραθερστικής κατοικίας και αγροτικής δραστηριότητας σε μικρούς παραλιακούς οικισμούς: Η περίπτωση του δήμου Βιοών Ν. Λακωνίας [Μεταπτυχιακή εργασία]. ΕΜΠ.

6. Γκόρτσος Κ., Καμούτση Π., & Παναγιωτάτος Ε. (2000). Second homes and se lement development: The Greek experience.

7. Γκόρτσος Κ., Καμούτση Π., & Σάγιας Ι. (1999). Χωρικές μορφές ανάπτυξης της Παραθεριστικής Κατοικίας στην Ελλάδα σήμερα. Δυναμική—Επιπτώσεις στον παράκτιο χώρο, στο Η διαχείριση και βελτίωση παράκτιων ζωνών. Εργαστήριο Λιμενικών Έργων ΕΜΠ.

8. Δήμου Ιωάννα. (2009). Μελέτη της επένδυσης της παραθεριστικής κατοικίας στην Ελλάδα, Εφαρμογή προμελέτης σκοπιμότητας συγκροτήματος παραθεριστικων κατοικιών [Μεταπτυχιακή εργασία]. ΕΜΠ.

9. ΖΥΓΡΑ, ∆ΗΜΗΤΡΑ Ν., & ΙΩΝ ΣΑΓΙΑΣ. (χ.χ.). Νέες Μορφές Χωρικής Οργάνωσης Παραθεριστικής Κατοικίας και ο ρόλος τους στη διαμόρφωση της υπαίθρου στην Ελλάδα.

10. Ιωάννου Βύρων, Σ. Κ. (2007). Αειχώρος. Το παρόν και το μέλλον του ελληνικού αστικού τοπίου, 6(1, Μεταβιομηχανική πόλη), 86–99.

11. Καμούτση Παρασκευή, Γ. Κ., & Μάρκου Άννα. (χ.χ.). Τάσεις μετατροπής της χρήσης του παράκτιου χώρου της Αττικής απο δεύτερη & παραθεριστική σε κύρια κατοικιά: Ποσοτικές διαστάσεις του φαινομένου και πιλοτική διερεύνηση στο Δήμο Αρτέμιδας. Στο Κοινωνικοί και Χωρικοί Μετασχηματισμοί στην Αθήνα του 21ου αιώνα (σσ. 162–203).

12. Καπράνου Δημήτρης. (2015, Αύγουστος 27). Διακοπές και Παραθερισμός [Site]. Portnet. h ps://portnet.gr/apopseis/loxi-maa/3083-diakopes-kai-paratherismos.html

13. Κγιούλη Αγγελική. (2013). Η δεύτερη κατοικία ως παράμετρος ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Σχολή Τεχνολογικών Εφαρμογών.

14. ΜΑΝΩΛΙΔΗΣ ΚΩΣΤΑΣ, & ΚΑΝΑΡΕΛΗΣ ΘΕΟΚΛΗΣ. (2009). Η ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΑΙΘΡΟΥ ΦΥΣΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΤΗ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΑΔΑ. ΙΝΔΙΚΤΟΣ.

15. Μηλά Μαρία. (2009). Αστική διάχυση και αθαίρετη δόμηση στον παράκτιο χώρο προς τη διαμόρφωση μιας χωρικής πολιτικής για τι ςπεριαστικές περιοχές Το παράδειγμα του δήμου Νέας Μάκρης [Μεταπτυχιακή εργασία]. ΕΜΠ.

16. Μιχόπουλος Βασίλειος. (2009). Συγκρότηση συστήματος διαχείρισης της παράκτιας ζώνης της νοτιοανατολικής Αττικής [Διπλωματική εργασία]. ΕΜΠ.

17. Μπακαούκας Μελέτιος. (χ.χ.). «Η ύπαιθρος ως πεδίο χωρο-κοινωνικών μετασχηματισμών: Σύγχρονες λειτουργικές δικτυώσεις υπό το πρίσμα της εξέλιξης του παραθερισμού».

18. Νικολαίδου Σοφία. (2012). Δυναμικές εξέλιξης και μετασχηματισμοί του περιαστικού χώρου της μητροπολιτικής περιοχής Αθηνών Η περίπτωση της περιοχής των Μεσογείων [Διδακτορική διατριβή]. ΕΜΠ.

19. Οικονόμου Δημήτρης & Πετράκος Γιώργος. (χ.χ.). Ανάπτυξη των Ελληνικών πόλεων: Διεπιστημονικές προσεγγίσεις αστικής ανάλυσης και πολιτικής (2004ο έκδ.). Glutenberg.

20. Οικονόμου Λεωνίδας. (2012). Η κοινωνική παραγωγή του αστικού χώρου στη μεταπολεμική Αθήνά.

21. Ουρμπαίν ΖΑν Ντιντιέ. (2000). Στην ακροθαλασσιά, Η μεταμόρφωση του ταξιδιώτη σε παραθεριστή. Ποταμός.

22. Πασιά, Κ. Κ. (χ.χ.). Η δεύτερη κατοικία. Στο Η διεκδίκηση της υπαίθρου νοηματοδότηση και κατοίκηση της φύσης στη σύγχρονη Ελλάδα.

23. Προεστάκη Κωνσταντίνα. (2020). Περιβαλλοντικός σχεδιασμός αστικών υπαίθριων χώρων και μεταβαλλόμενα φυσικά όρια. Το παράδειγμα της πλατείας Ελ. Βενιζέλου σε επαφή με την κεντρική αμμοθινική παραλία της Αρτέμιδος. [Διπλωματική εργασία]. Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.

24. Σαρηγιάννης Γεώργιος. (2000). Αθήνα 1830-2000- εξέλιξη, πολεοδομία, μεταφορές. Συμμετρία. 25. Σκιαδάς Ελευθέριος. (2018, Φεβρουάριος 18). Οι εξοχές των Αθηνών πριν από περίπου έναν αιώνα [Site]. 26. Τα Αθηναικά. h ps://www.taathinaika.gr/oi-eksoches-ton-athinon-prin-apo-peripou-enan-aiona/ 27. Στενού Μ. (χ.χ.). Χωρικοί μετασχηματισμοί από παραθεριστικές πρακτικές [Site]. Τεχνικό επιμελητήριο Ελλάδας. Ανακτήθηκε 20 Οκτώβριος

οι «εξοχές» της Αττικής. (2006, Απρίλιος 16). [Site]. Καθημερινή. h ps://www.kathimerini.gr/society/248450/ topoi-monimis-diamonis-oi-exoches- s-a kis/ 31. ΥΠΕΧΩΔΕ, ΕΜΠ, & ΕΚΚΕ. (1997). Παραθεριστική Κατοικία και Οικιστική Ανάπτυξη στην Ελλάδα. 32. Simmel Georg, Ri er Joachim, & Gombrich Hans-Ernst. (2004). Το τοπίο. Ποταμός. 33. Urry John. (1990). The turist gaze. Sage Publica on.

ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικόνα 1: Carpen er E., 1890 -95, Français : En villégiature, (Έργο τέχνης), Διαθέσιμο στο: <h ps://en.wikipedia.org/wiki/File:EvCarpener-vill%C3%A9giature.jpg>, (Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 2: 1963,Η Αθήνα μέσα από καρτ ποστάλ του παρελθόντος, (Καρτ Ποστάλ), Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Διαθέσιμο στο: <h ps://www.palaiofaliron.gr/2017/11/blog-post_59.html>(Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 3: Liakos Y., Visitors are seen entering the Parthenon, (Φωτογραφία), In Times News, Διαθέσιμο στο:<h ps://www.ekathimerini.com/ economy/1186222/greek-economy-expands-2-3-in-first-quarter-shows-resilience/> (Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 4: Μπενάκης Λ., περ.1965, Μύκονος (Φωτογραφία), Φωτογραφικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη, Διαθέσιμο στο: <h ps://www. iefimerida.gr/news/163288/o%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF%86%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE% BE%CE%B5%CE%BD%CE%B7-%CF%80%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B1-%CE%B1%CF%83%CF%80%CF%81%CF%8C%CE%BC%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%B5%CF%82-%CF%86%CF%89%CF%84%CE%BF%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%AF%CE%B5%CF%82%CF%8D%CE%BC%CE%BD%CE%BF%CE%B9-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8 C-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CE%B1%CE%AF%CF%81%CE%B9-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%BF- > (Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 5: δεκαετία ‘50, (Φωτογραφία), Βουλιαγμένη, Διαθέσιμο στο: <h ps://www.lifo.gr/retronaut/s s-paralies-ton-no on-proas on- -dekae a-toy-60>, (Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 6: Λύτρας Ν. 1883-1927, Παραθαλάσσιο τοπίο, (Εργο τέχνης), Διαθέσιμο στο: <h ps://paletaart.wordpress.com/2012/07/29/%CE%BB%CF%8D%CF%84%CF%81%CE%B1%CF%82-%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BB%CE%B1%CE%BF%CF%82-lytras-nikolaos-1883-1927/> (Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 7: 1931, Ελλάδα Αθήνα κάτω απ την Ακρόπολη περιοχή Βρυσάκι οδός Αστεροσκοπείου, (Φωτογραφία), Διαθέσιμο στο:<h p://www. agathe.gr/> (The American School of Classical Studies in Athens), (Πρόσβαση 20/10/2022) Εικόνα 8: 20022, Οδός Πουλοπούλου (Φωτογραφία), Διαθέσιμο στο: <h ps://commons.wikimedia.org/wiki/File:%CE%9F%CE%B4%CF%8C%C F%82_%CE%A0%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%BF%CF%85.jpg>, (Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 9: Ιδία επεξεργασία, φωτογραφία Διαθέσιμη στο: <h ps://en.famagusta.news/entertainment/stories/pou-pigenan-i-athinei-gia-banios-dekae es-50-60-ke-70/> , (Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 10: Stademann, A.Ferdinand, Panoramabla Nro. 9.(Pentelikon und Brilessos.) και Panoramabla Nro. 10. (Lykabe os.), 1841, Διαθέσιμο στο:<h ps://el.travelogues.gr/collec on.php?view=61>, (Πρόσβαση 20/10/2022) Εικόνα 11:περ. 1892, (Φωτογραφία), Διαθέσιμο στο: <h ps://arxaia-ellinika.blogspot.com/2022/03/vrisaki-athinaiki-synoikia-arxaia-agora. html>, (Πρόσβαση 20/10/2022) Εικόνα 12: Κaupert, A. (1882), Karten von A ca, ιδία επεξεργασία, Εικόνα 13: Γεωγραφική υπηρεσία στρατού, 1917, Χαρτης της Ελλάδος, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 14: Γεωγραφική υπηρεσία στρατού, 1925-31, Τοπογραφικός χάρτης της Αττικής Εικόνα 15: Γεωγραφική υπηρεσία στρατού, 1994, Χάρτης της Ελλάδος, Αθήναι Εικόνα 16: 1931, (Φωτογραφία) Διαθέσιμο στο: <h ps://www.lifo.gr/now/athens/brysaki-i-athinaiki-synoikia-poy-exafaniske-gia- n-anakalypsi- s-arhaias-agoras>, (Πρόσβαση 20/10/2022) Εικόνα 17, 18: Γεωγραφική υπηρεσία στρατού, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 19: Χαρισιάδης Δ., περ. 1960, Φωτογραφικά Αρχεία Μουσείου Μπενάκη, Διαθέσιμο στο:<h ps://www.lifo.gr/retronaut/i-leoforos-syggroy-sta-six es-me-hamila-aspra-spi a-kai-keramidia >, (Πρόσβαση 20/10/2022) Εικόνα 20, 21: Γεωγραφική υπηρεσία στρατού, Ιδία επεξεργασία Εικόνα 22: Steve Trifelos, 1983, (Φωτογραφία), Διαθέσιμο στο: <h ps://www.npress.gr/%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%BE%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CE%B7%CF%84%CE%B1/taxidi-s n-athina-tou-1980/ >, (Πρόσβαση 20/10/2022) Εικόνα 23:: Γεωγραφική υπηρεσία στρατού, Ιδία επεξεργασία

Εικόνα 26: ΤΑΪΠΕΔ, (Φωτογραφία), Αττική οδός, Διαθέσιμο στο :< h ps://www.kathimerini.gr/economy/561200983/erga-ypodomis-5-dis-eyrosto-tameio-anakampsis/ >, (Πρόσβαση 20/10/2022)

Εικόνα 25: h ps://mikros-romios.gr/mpania/ Εικόνα 26, 27, 28: h ps://ele herostypos.gr/istories/612944-xronomixani-e-t-faliro-kai-kifisia-itan-kapote-dimofileis-paratheris koi-proorismoi Εικόνα 29: h p://www.gradreview.gr/2017/06/00317.html

Εικόνα 30: ίδια επεξεργασία

Εικόνα 31-34: Ιδία επεξεργασία Εικόνα 36: Σύγκριση Αεροφωτογραφιών Πλατείας 1960 – 2020, Επεξεργασία από <h p://gis.k manet.gr/wms/ > Εικόνα 37: 1953, Διαθέσιμο στο: h ps://laografia-spata.gr/o-fotografos-toy-chorioy/page/2/ > Εικόνα 38, 39, 40, 41: h ps://www.sta s cs.gr/ Εικόνα 42: Πρόγραμμα υπολογισμού για τις ζώνες τιμών αντικειμενικού προσδιορισμού αξίας ακινήτων: h ps://maps.gsis.gr/valuemaps/ Εικόνα 43. Ίδια επεξεργασία. Στιγμιότυπο από την εφαρμογή Google Earth. Εικόνα 44, Προσωπικό φωτογραφικό υλικό Εικόνα 46 Ιδία επεξεργασία απο google earth Εικόνα 47: Προσωπικό φωτογραφικό υλικό Εικόνα 48: Προσωπικό φωτογραφικό υλικό και ιδία επεξεργασία