Επιχειρησιακή φιλοσοφία προσανατολισμίος αγοράς δυνατότητα για καινοτομίες και σταθερή απόδοση by ekaterinidisg

Επιχειρησιακή φιλοσοφία, προσανατολισμός αγοράς, δυνατότητα για καινοτομίες, και σταθερή απόδοση: μια πανελλαδική ερευνητική οδύσσεια

ΦΟΙΤΗΤΗΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΙΔΗΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘ

Δ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ

2005 1

περιεχόμενα ΠΡΌΛΟΓΟΣ.........................................................................................................................................5 ΕΙΣΑΓΩΓΉ..........................................................................................................................................6 H ΠΑΡΑΜΈΛΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΡΆΓΟΝΤΑ ΤΟΥ ΧΏΡΟΥ ΜΙΑΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ...............................................6 ΘΕΩΡΗΤΙΚΉ ΑΝΑΣΚΌΠΗΣΗ .......................................................................................................8 ΚΟΣΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ......................................................9 ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΌΣ ΤΟΥ ΤΌΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΣ ΜΙΑΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΉΣ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΣ, Η ΟΠΟΊΑ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΊ ΜΊΑ ΠΡΏΤΗ ΎΛΗ ΚΑΙ ΠΑΡΆΓΕΙ ΈΝΑ ΠΡΟΪΌΝ ΤΟ ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ ΤΟΥ ΗΟΟΒΝΕΡ................9 Η ΠΡΟΣΠΆΘΕΙΑ ΤΟΥ ISARD ΝΑ ΣΥΝΔΈΣΕΙ ΤΗ ΘΕΩΡΊΑ ΤΟΥ ΤΌΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΤΆΣΤΑΣΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΘΕΩΡΊΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ...................................................................................................................................11 ΕΠΊΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΟΡΙΚΟΎ ΔΙΚΤΎΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΙΛΟΓΉ ΤΟΥ ΤΌΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΣ.....................12 ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ........................................................13 ΘΕΩΡΊΑ ΤΟΥ ΤΌΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΣ ΤΟΥ SMITH..............................................................................13 ΈΣΟΔΑ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ..................................................................................17 ΠΕΡΙΟΧΉ ΑΓΟΡΆΣ ΚΑΙ ΚΏΝΟΣ ΖΗΤΉΣΕΩΣ ΤΟΥ LOSCH........................................................................17 ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ.............................................................................................................19 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΈΣ ΠΟΛΙΤΙΚΈΣ ΚΑΙ ΤΌΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΣ ..................................................21 ο ρόλος της επενδυτικής πολιτικής του δημοσίου..............................................................................21 Φορολογικά και νομικά θέματα...........................................................................................................21 ΣΥΓΚΡΆΤΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΈΚΤΑΣΗ ΥΠΆΡΧΟΥΣΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΩΝ ..............................................................22 ΈΝΑΣ ΤΡΌΠΟΣ ΕΠΙΛΟΓΉΣ ΤΟΥ ΤΌΠΟΥ ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΣ......................................................................24 ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΠΟΘΕΣΊΑΣ............................................................................................................28 Η ευελιξία ..........................................................................................................................................28 Οι προτιμήσεις και η εμπειρία.............................................................................................................28 ΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ............................................................29 ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΊ ΠΑΡΆΓΟΝΤΕΣ...................................................................................................................29 ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΑΣΗ......................................................29 ΗΘΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ..........................................................................................................................30 Η ΣΠΟΥΔΑΙΌΤΗΤΑ ΤΗΣ ΗΘΙΚΉΣ ΣΤΗ ΔΙΟΊΚΗΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΏΝ.......................................................31 Ο ρόλος των οργανισμών στη ηθική....................................................................................................32 ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ.....................................................................................................................33 ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ.............................................................................................................33 ΑΝΤΑΓΩΝ/ΣΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ.........................................................................................34 ΠΕΛΑΤΕΣ...........................................................................................................................................34 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ....................................................................................................35 Η ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΏΝ..............................................................................................................35 Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...................................................................................................36 ΟΙ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ........................................................................36 2

ΟΙ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ.............................................................................................37 ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ.......................................................................38 1. Επιχειρηματικότητα.........................................................................................................................39 2. Έρευνα & Ανάπτυξη........................................................................................................................40 3. Παιδεία.............................................................................................................................................41 4. Χρηματοδότηση ..............................................................................................................................41 ΤΎΠΟΙ ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑΣ................................................................................................................43 ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ............................................................44 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ.....................................................................................................................44 ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ................................................................................................................................45 ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ.......................................................................................................................46 ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ..................................................................................................................46 ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ: Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ......................................46 Τάσεις και Επιδράσεις της Κοuλτούρας στην Ελληνική Αγορά.........................................................49 ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΌΣ ΑΓΟΡΆΣ..............................................................................................................50 ΑΓΟΡΕΣ..............................................................................................................................................50 Η ΑΓΟΡΆ ΚΑΙ Η ΑΓΟΡΆ ΣΤΌΧΟΣ............................................................................................................50 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ, ΑΓΟΡΕΣ, ΚΑΙ ΛΙΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ...................................................................54 ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ....................................................................................................................................55 ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ .................................................................................................55 ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΙΣΟΔΟΥ.................................................................................................................55 ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΑ ΚΟΣΤΟΥΣ....................................................................................................56 ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ............................................................................................56 ΟΞΥΝΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ...................................................................................................56 Τι είναι τμηματοποίηση της αγοράς....................................................................................................57 ΤΎΠΟΙ Ή ΜΟΡΦΈΣ ΑΓΟΡΏΝ/ ΠΡΟΜΗΘΕΙΏΝ ΣΤΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΆ ΠΡΟΪΌΝΤΑ ........................................57 Αγορές/ Προμήθειες Ρουτίνας ή Απ’ ευθείας Επαναγορά .................................................................57 Διαφοροποίηση Αγορών/ Προμηθειών Ρουτίνας ή Τροποποιημένη Επαναγορά .............................58 Νέες Αγορές/ Προμήθειες ή Νέο ‘Έργο .............................................................................................58 ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΩΣ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ..............................................................59 Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗΣ ΣΕ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ.........................................................59 ΣΤΑΘΕΡΗ ΑΠΟΔΟΣΗ.....................................................................................................................63 ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ ΤΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΊΗΣΗΣ ...................................................................................................63 Σταθεροποίηση σε αναπτυσσόμενες αγορές. ......................................................................................63 Σταθεροποίηση σε «παρακμάζουσες» αγορές. ...................................................................................63 ΝΕΏΤΕΡΕΣ ΑΠΌΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΌΠΟ ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΣ..........................................................................64 Ο ΤΌΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΆΣΕΩΣ ΣΤΟ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΌ ΣΤΆΔΙΟ ΤΟΝ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΎ....................................64 ΈΡΕΥΝΑ ...................................................................................................................................67 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑ..................................................................................................................................68 ΔΕΊΓΜΑ................................................................................................................................................68 ΜΈΘΟΔΟΣ ΣΥΛΛΟΓΉΣ ΣΤΟΙΧΕΊΩΝ.......................................................................................................68 ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΌ ΕΡΓΑΛΕΊΟ.......................................................................................................................68 ΑΝΤΑΠΌΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΑΝΆΛΥΣΗ..............................................................................................................69 ΠΑΡΟΥΣΊΑΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΆΤΩΝ...............................................................................................69 3

ΣΤΟ ΠΑΡΑΠΆΝΩ ΠΊΝΑΚΑ ΒΛΈΠΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΝΟΜΟΎΣ ΠΟΥ ΈΛΑΒΕ ΧΏΡΑ Η ΈΡΕΥΝΑ....................69 ΝΟΜΌΣ ΚΑΙ ΕΥΕΛΙΞΊΑ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ .....................................................................................................70 ΈΝΑ ΚΟΙΝΌ ΜΥΣΤΙΚΌ ΠΡΙΝ ΞΕΚΙΝΉΣΕΙ Η ΈΡΕΥΝΑ ΉΤΑΝ ΌΤΙ ΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ ΠΟΥ ΒΡΊΣΚΟΝΤΑΙ ΣΕ ΜΙΚΡΈΣ ΠΌΛΕΙΣ ΞΕΚΙΝΆΝΕ ΜΕ ΈΝΑ ΣΑΦΈΣ ΜΕΙΟΝΈΚΤΗΜΑ ΚΑΙ ΑΥΤΌ ΕΊΝΑΙ Η ΕΥΕΛΙΞΊΑ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ . ΜΙΑ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗ ΠΟΥ ΒΡΊΣΚΕΤΑΙ ΜΑΚΡΙΆ ΑΠΌ ΤΑ ΜΕΓΆΛΑ ΑΣΤΙΚΆ ΚΈΝΤΡΑ ΈΧΕΙ ΣΑΦΕΊΣ ΈΛΛΕΙΨΗΣ ΕΊΤΕ ΑΠΌ ΕΡΓΑΤΙΚΆ ΧΈΡΙΑ ΕΊΤΕ ΑΠΌ ΜΗΧΑΝΙΚΌ ΕΞΟΠΛΙΣΜΌ ΜΕ ΑΠΟΤΈΛΕΣΜΑ ΛΙΓΌΤΕΡΗ ΕΥΕΛΙΞΊΑ

..............................................................................................................................................................70 ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΉ ΦΙΛΟΣΟΦΊΑ ................................................................................................................72 ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΌΣ ΤΗΣ ΑΓΟΡΆΣ .......................................................................................................76 ΔΥΝΑΤΌΤΗΤΕΣ ΓΙΑ ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΕΣ........................................................................................................79 3.ΣΥΝΕΡΓΑΣΊΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΆ ΠΑΝΕΠΙΣΤΉΜΙΑ.................................................79 ΣΤΑΘΕΡΉΣ ΑΠΌΔΟΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΊΡΗΣΗΣ.............................................................................................82 ΠΟΙΟΝ ΘΕΩΡΕΊΤΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΌΤΕΡΟ ΠΑΡΆΓΟΝΤΑ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΚΆΤΩ;............................................87 ΠΑΡΑΚΆΤΩ ΠΑΡΑΘΈΤΩ ΟΛΌΚΛΗΡΟ ΤΟΝ ΠΊΝΑΚΑ ΜΕΤΆ ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΚΎΠΤΟΥΝ ΤΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΈΝΟ ΕΡΏΤΗΜΑ ΚΑΘΏΣ ΕΠΊΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΓΡΆΦΗΜΜΑ ....................................................................................................................................88 ΠΑΡΑΡΤΉΜΑΤΑ............................................................................................................................. 89 ΜΈΡΟΣ ΠΡΏΤΟ ΠΑΡΑΡΤΉΜΑΤΟΣ ..........................................................................................90 ΝΟΜΌΣ ΜΑΓΝΗΣΊΑΣ..........................................................................................................................90 ΝΟΜΌΣ ΛΑΣΙΘΊΟΥ..............................................................................................................................91 ΝΟΜΌΣ ΈΒΡΟΥ ..................................................................................................................................93 ΝΟΜΌΣ ΗΡΑΚΛΕΊΟΥ ..........................................................................................................................94 ΝΟΜΌΣ ΔΡΆΜΑΣ.................................................................................................................................95 ΙΣΤΟΡΊΑ...............................................................................................................................................96 ΝΟΜΌΣ ΚΑΒΆΛΑΣ ..............................................................................................................................96 ΝΟΜΌΣ ΑΤΤΙΚΉΣ................................................................................................................................98 ΝΟΜΌΣ ΚΕΦΑΛΟΝΙΆΣ ......................................................................................................................103 ΝΟΜΌΣ ΞΆΝΘΗΣ...............................................................................................................................105 ΝΟΜΌΣ ΛΆΡΙΣΑΣ...............................................................................................................................106 ΝΟΜΌΣ ΔΩΔΕΚΑΝΉΣΟΥ...................................................................................................................107 ΜΈΡΟΣ ΔΕΎΤΕΡΟ ΠΑΡΑΡΤΉΜΑΤΟΣ ...................................................................................109 ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ BB&D Α.Ε...............................................................................................109 ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ.......................................................................109 ΟΡΓΆΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΊΚΗΣΗ...................................................................................................................111 ΑΝΘΡΏΠΙΝΟ ΔΥΝΑΜΙΚΌ.....................................................................................................................111 ΠΑΡΑΓΌΜΕΝΑ ΠΡΟΪΌΝΤΑ ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΑ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ.......................................................................113 ΜΑRKETΊNG -ΕΜΠΟΡΙΚΉ ΔΡΑΣΤΗΡΙΌΤΗΤΑ........................................................................................114 ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ.....................................................................................................114 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΌΣ..................................................................................................................................115 ΣΎΓΚΡΙΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΌ.....................................................................................................116 ΕΜΠΟΡΙΚΌ ΔΊΚΤΥΟ............................................................................................................................116

ΕΎΡΟΣ ΠΡΟΪΌΝΤΩΝ............................................................................................................................116 ΑΎΞΗΣΗ ΠΩΛΉΣΕΩΝ..........................................................................................................................117 ΕΠΙΛΟΓΟΣ........................................................................................................................................117 Η ΘΕΩΡΗΣΗ ΕΝΟΣ ΝΗΣΙΟΥ ΩΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ....................................................................117 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ........................................................................................117 ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ ΩΣ …..ΠΡΟΪΌΝ...........................................................................................118 ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ.....................................118 Πολιτισμός.........................................................................................................................................118 Τουρισμός..........................................................................................................................................119 (ΥΠΟΣΤΉΡΙΞΗ ΤΟΥ ΠΡΟΪΌΝΤΟΣ)..........................................................................................................120 Λιμάνια..............................................................................................................................................120 Αεροδρόμια........................................................................................................................................120 Υγεία..................................................................................................................................................120 Τηλεπικοινωνίες.................................................................................................................................120 Απορρίμματα.....................................................................................................................................120 Αποχέτευση........................................................................................................................................121 Ύδρευση.............................................................................................................................................121 ΑΓΟΡΆ................................................................................................................................................121 Εμπλουτισμός ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ προϊόντος ΡΟΔΟΥ.........................................................................122 ΠΌΡΟΙ.................................................................................................................................................122 ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ............................................................................................................................123 ΚΡΉΤΗ...............................................................................................................................................123 ΚΈΡΚΥΡΑ...........................................................................................................................................124 ΜΈΡΟΣ ΤΡΊΤΟ ΠΑΡΑΡΤΉΜΑΤΟΣ .....................................................................................................125 ΓΡΑΦΙΚΈΣ ΠΑΡΑΣΤΆΣΕΙΣ .................................................................................................................125

Πρόλογος H συγγραφή της συγκεκριμένης πτυχιακής εργασίας αποτελούσε για εμένα μια πολύ μεγάλη πρόκληση .Πάντα πίστευα ότι μια επιχείρηση για να ευδοκιμήσει δεν χρειάζεται να βρίσκεται σε κάποια από τις δυο μεγαλύτερες πόλης τις Ελλάδας αλλά μπορούσε κάλλιστα να αποφέρει πολύ μεγάλο κέρδος και να εδρεύει σε μια μικρή επαρχιακή πόλη κάποιου όχι και τόσο λαμπερού , από τα φώτα της δημοσιότητας νόμου. Ξέροντας λοιπόν ότι η βιβλιογραφία για ένα τέτοιο θέμα είναι σαφώς περιορισμένη σε σχέση με άλλα θέματα, προσπάθησα να συλλέξω όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούσα ούτος ώστε η συγκεκριμένη έρευνα-εργασία να είναι όσο πιο πληρέστερη γίνεται. Στην παρούσα εργασία θα προσπαθήσω να δώσω μια άλλη διάσταση στο θέμα : ο γεωγραφικός τόπος που βρίσκεται η επιχειρήσει. Το ερέθισμα μου το έδωσε η τελευταία έρευνα των Rohit Deshpande & John U. Farley που δημευτικέ στο Intern. J. of Research in Marketing και προσπαθούσε να κατανοήσει τι ρόλο παίζει το γεωγραφικό μέρος που βρίσκεται η εταιρία σε σχέση με την Επιχειρησιακή φιλοσοφία, τον προσανατολισμός αγοράς, την δυνατότητα για καινοτομίες, και τη σταθερή απόδοση της εταιρίας. Το ερευνητικό τους πρόγραμμα είχε διάρκεια μια δεκαετία και πήγαν σε δώδεκα χώρες 5

προκειμένου να βγάλουν τα συμπεράσματα τους . Κάτι ανάλογο θα προσπαθήσω αν πετύχω και εγώ εστιάζοντας την έρευνα μου στον τρόπο με τον οποίο η επιχειρησιακή φιλοσοφία, ο προσανατολισμός αγοράς, και η δυνατότητα για καινοτομίες επηρεάζονται από μέρος που βρίσκεται η εταιρία μέσα στον ελλαδικό χώρο. Η συγκεκριμένη λοιπόν εργασία χωρίζεται ουσιαστικά σε τρία μέρη. Το πρώτο μέρος είναι το θεωρητικό μέρος που θα αναλυθούν κάποια πράγματα για την οικονομική του χώρου ,την επιχειρησιακή φιλοσοφία, τον προσανατολισμός αγοράς, την ένια της καινοτομίας και τι χρειάζεται μια εταιρία για να την αποκτήσει , την σταθερή απόδοση μια εταιρίας και λίγα λόγια για τους νομούς που επιλέχτηκαν για να γίνει η έρευνα . Το δεύτερο μέρος είναι το ερευνητικό μέρος που θα αποτελείτε από την μεθοδολογία τη συλλογή των δεδομένων την ανάλυση των δεδομένων τις υποθέσεις και κάποιους πίνακες με αποτελέσματα που προκύπτουν από την έρευνα. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος θα υπάρχει μια πιο αναλυτή παρουσίαση κάποιον επιχειρήσεων καθώς και τα συμπεράσματα μου από την έρευνα Η πτυχιακή εργασία : Επιχειρησιακή φιλοσοφία, προσανατολισμός αγοράς, δυνατότητα για καινοτομίες, και σταθερή απόδοση: μια πανελλαδική ερευνητική οδύσσεια είναι αποτέλεσμα μιας προσπάθειας που άρχισε πριν έξι μήνες η φοιτητική μου ζωή όμως κράτησε πολύ περισσότερο και θα ήταν παράληψη μου να μην αναφέρω ορισμένους ανθρώπους που με βοήθησαν καθ όλη τη διάρκεια της φοίτησης μου στο ίδρυμα του Τ.Ε.Ι καβάλας. Πρώτον θέλω να ευχαριστήσω τον κύριο Δ. Χριστοδουλου που χωρίς την καθοδήγηση του η εργασία αυτή δεν θα υπήρχε .Οι πολύωρες συζητήσεις μας στους διαδρόμους του Τ.Ε.Ι Καβάλας θα μου μείνουν αξέχαστες. Δεύτερον ένα πολύ μεγάλο ευχαριστώ χρωστάω στην παρέα μου που με βοήθησε όταν είχα χάσει το νόημα των σπουδών να το ξαναβρώ και να εκμεταλλευτώ δημιουργικά το χρόνο μου Στέφανε , Κώστα , Σοφία , Χρίστο , Μίνωα , Πετρούλα και Παναγιώτη .Σας ευχαριστώ πολύ για όλα θα είστε πάντα μέσα στην καρδιά μου. Και για το τέλος άφησα τους γονείς μου που στάθηκαν δίπλα μου σε κάθε μικρή και μεγάλη στιγμή της ζωής μου και χωρίς αυτούς δεν θα είχα φτάσει ως εδώ.

ισαγωγή

H παραμέληση του παράγοντα του χώρου μιας επιχείρησης Υπάρχουν πολλοί λόγοι που συνέβαλαν στην καθυστέρηση ης αναπτύξεως της οικονομικής του χώρου. Καταρχήν οι παραδοσιακοί οικονομολόγοι θεωρούσαν αυτονόητο ότι οι οικονομικές δραστηριότητες συμβαίνουν σε ορισμένο τόπο. Για το λόγο αυτό παρέλειψαν να συμπεριλάβουν τις χωροταξικές σχέσεις στη γενική οικονομική θεωρία και να αναλύσουν τα προβλήματα που δημιουργεί η διάρθρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων στο χώρο. Αξίζει βέβαια να σημειωθεί πως από τον περασμένο ήδη αιώνα άρχισαν να καταβάλλονται ορισμένες σοβαρές προσπάθειες για τη θεωρητική αντιμετώπιση του προβλήματος του τόπου εγκαταστάσεως της αγροτικής και βιομηχανικής παραγωγής Επειδή όμως οι προσπάθειες αυτές ήταν εντελώς απομονωμένες, οδήγησαν σε ειδικές θεωρίες του τύπου εγκαταστάσεως, που παρέμειναν ως τα τελευταία χρόνια έξω από το χώρο ης γενικής οικονομικής θεωρίας. Η παραμέληση του στοιχείου του χώρου οφείλεται επίσης στην πεποίθηση ότι ο χρόνος αποτελεί την κρίσιμη διάσταση στην οικονομική θεωρία. Οι οικονομολόγοι 6

θεωρούσαν τις επιπτώσεις του χώρου στην ανάλυση της λειτουργίας της οικονομίας σαν κατώτερες σε σύγκριση με τις επιπτώσεις του χρόνου. Έτσι ο ρόλος του χρόνου στη λειτουργία της οικονομίας έδωσε ένα αρκετά πλούσιο πεδίο έρευνας, ώστε αγνοήθηκε η οικονομική ανάλυση του χώρου για πολλά χρόνια. Πράγματι, όποτε οι οικονομολόγοι ήθελαν να προχωρήσουν πέρα από την ανάλυση που αναφέρεται στο στατικό και αδιαστατό χώρο, επέστρεφαν στη δυναμική οικονομική ανάλυση. ‘Ένας ακόμη λόγος, για τον οποίο οι οικονομολόγοι έδωσαν τόσο μεγάλη προτεραιότητα στον παράγοντα χρόνο, είναι και το γεγονός ότι οι επιδράσεις του χρόνου μπορούν να αναλυθούν πλήρως με τα όργανα αναλύσεως που δια θέτει η παραδοσιακή οικονομική επιστήμη. Οπωσδήποτε όμως ο σπουδαιότερος λόγος για την καθυστέρηση της αναπτύξεως της οικονομικής του χώρου είναι ότι η εισαγωγή των χωροταξικών παραγόντων στην ανάλυση της οικονομικής ισορροπίας δημιουργεί περιπλοκές. Οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι είχαν βασιστεί για πολλά χρόνια στη μέθοδο της οριακής αναλύσεως. Η μέθοδος όμως αυτή κάνει παραδοχές που συχνά δεν μπορούν να εφαρμοστούν στα προβλήματα στα οποία υπάρχει η χωροταξική διάσταση. Υποθέτει λ.χ. ότι όλες οι σχέσεις μπορούν να παρασταθούν με συνεχείς συναρτήσεις, ενώ η απόσταση και οι άλλες χωροταξικές παράμετροι προκαλούν στις συναρτησιακές σχέσεις ασυνέχειες, οι οποίες δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με η μέθοδο της οριακής αναλύσεως. Η νεοκλασική οικονομική σκέψη επηρέασε ανασταλτικά την εξέλιξη της του οικονομικής του χώρου και για το λόγο ότι αν δεχτεί κανείς τις νεοκλασικές παραδοχές όπως είναι η ευκαμψία των τιμών και η κινητικότητα των συντελεστών παραγωγής, τα χωροταξικά θέματα δεν φαίνεται, σύμφωνα με τους νεοκλασικούς, να δημιουργούν δυσεπίλυτα προβλήματα, γιατί οι διατοπικές διαφορές στις τιμές, τους μισθούς και τα εισοδήματα δεν θα μπορέσουν να διατηρηθούν. Πίστευαν δηλαδή οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι ότι είναι δυνατό να εμπιστευτεί κανείς στο μηχανισμό της αγοράς την εξάλειψη κάθε διαταραχής στη διατοπική ισορροπία. Η διαβρωτική επίδραση που άσκησε στην οικονομική σκέψη το νεοκλασικό «δόγμα ισορροπίας» ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο από το γεγονός ότι οι προβλέψεις οι οποίες στηρίζονταν στο δόγμα αυτό δεν μπορούσαν να ελεγχθούν για την εγκυρότητα τους, γιατί τα στατιστικά στοιχεία της εποχής εκείνης δεν ήταν αρκετά, ώστε να μπορέσουν να αποκαλύψουν τις διαταρακτικές μεταβολές που συνέβαιναν στο οικονομικό σύστημα. Εξάλλου η ανάλυση των προβλημάτων του χώρου παραμελήθηκε ως που δια- και από την πλευρά ης πολιτικής. Το ενδιαφέρον για τα Θέματα της οικονομικής πολιτικής του χώρου εκδηλώθηκε πολύ αργά. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι οι οικονομολόγοι έδωσαν προτεραιότητα στα θέματα της εθνικής οικονομικής πολιτικής, όπως είναι η πλήρης απασχόληση, η άνιση κατανομή του εισοδήματος κλπ. Οι φορείς της οικονομικής πολιτικής έστρεψαν την προσοχή τους στα χωροταξικά θέματα, κυρίως όταν τα θέματα αυτά άρχισαν να δημιουργούν σοβαρά προβλήματα, όπως είναι η μόλυνση του περιβάλλοντος, η κυκλοφοριακή συμφόρηση και οι περιφερειακές ανισότητες. Τα τελευταία όμως χρόνια έγιναν σημαντικά βήματα στην πρόοδο της οικονομικής του χώρου σαν ξεχωριστού κλάδου ης οικονομικής επιστήμης. Σ’ αυτό συνέβαλαν κυρίως σι εξής παράγοντες (α) Η εφαρμογή των μεθόδων της γενικής οικονομικής Θεωρίας στην οικονομική του τόπου εγκαταστάσεως, 7

(β) Η ανάπτυξη νέων μεθόδων έρευνας κατάλληλων για ην ανάλυση των προβλημάτων της οικονομικής του χώρου, (γ) Η συνεργασία των οικονομολόγων με άλλους κοινωνικούς επιστήμονες στα πλαίσια της καλούμενης περιφερειακής επιστήμης, η οποία θεμελιώθηκε από τον αμερικανό οικονομολόγο W. Isard στις αρχές της δεκαετίας του ‘50. (δ) Ή συνειδητοποίηση tης σημασίας της οικονομικής θεωρίας του χώρου για τη θεωρητική θεμελίωση του περιφερειακού οικονομικού Προγραμματισμού. Θα ήταν όμως παράλειψη, αν δεν αναφέραμε τη συμβολή που προσέφεραν στην ανάπτυξη της οικονομικής του χώρου οι εργασίες των Ohlin , Christaller , Pallander και Hoover στη δεκαετία του ‘30, καθώς και το έργο του Losch στις αρχές της δεκαετίας του ‘40.

εωρητική ανασκόπηση

ΚΟΣΤΟΣ ΜΕΤΑΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ Οι επιχειρήσεις των οποίων οι αποφάσεις για τον τόπο εγκαταστάσεώς τους βασίζονται στον παράγοντα της μεταφοράς θεωρούνται σαν επιχειρήσεις προσανατολισμού μεταφοράς . Ας δούμε όμως πώς εμφανίζεται το κόστος μεταφοράς σε μία βιομηχανική επιχείρηση. Η παραγωγική διαδικασία μιας βιομηχανικής επιχειρήσεως είναι αρκετά περίπλοκη. Για τους σκοπούς της αναλύσεώς μας μπορούμε ωστόσο να η χωρίσουμε σε τρία βασικά στάδια: Τον εφοδιασμό, την επεξεργασία και η διανομή. Ο εφοδιασμός συγκεντρώνει στον τόπο παραγωγής όλα τα υλικά που είναι απαραίτητα για την επεξεργασία, ενώ η διανομή ασχολείται με την πώληση και παράδοση των προϊόντων που προκύπτουν από την επεξεργασία. Όμως τόσο η συγκέντρωση των υλικών όσο και η διανομή των προϊόντων δημιουργούν έξοδα μεταφοράς. Τα έξοδα μεταφοράς, που αναφέρονται στη συγκέντρωση των υλικών, αποτελούν το κόστος συγκεντρώσεως. Τα έξοδα μεταφοράς, που αναφέρονται στη διανομή του προϊόντος, αποτελούν το κόστος διανομής. Επομένως το κόστος μεταφοράς στη βιομηχανική επιχείρηση παρουσιάζεται σαν Κόστος συγκεντρώσεως και κόστος διανομής. Με βάση τη διάκριση αυτή του κόστους μεταφοράς Θα προχωρήσουμε στην εξέταση των υποδειγμάτων για την επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως, ξεκινώντας από την πιο απλή περίπτωση, όπου η βιομηχανική επιχείρηση χρησιμοποιεί μία μόνο πρώτη ύλη και παράγει ένα μόνο προϊόν.

Προσδιορισμός του τόπου εγκαταστάσεως μιας βιομηχανικής επιχειρήσεως, η οποία χρησιμοποιεί μία πρώτη ύλη και παράγει ένα προϊόν Το διάγραμμα του Ηοοβνερ Ας υποθέσουμε ότι υπάρχει μία βιομηχανική επιχείρηση η οποία χρησιμοποιεί μια μόνο πρώτη ύλη, που είναι διαθέσιμη σε μία ορισμένη τοποθεσία Μ και παράγει ένα μόνο προϊόν, που διατίθεται σε ένα ορισμένο τόπο καταναλώσεως ς. Ακόμη ας δεχτούμε ότι το Κόστος παραγωγής είναι το ίδιο σε όλες τις πιθανές τοποθεσίες εγκαταστάσεως της επιχειρήσεως και ότι η τιμή πωλήσεως του προϊόντος στον τόπο καταναλώσεως ς είναι ορισμένη. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις είναι φανερό ότι ο μόνος παράγοντας που επηρεάζει την απόφαση της επιχειρήσεως για τον τόπο ης εγκαταστάσεως της είναι το κόστος μεταφοράς. Επομένως η επιχείρηση πρέπει να επιλέξει σαν τόπο εγκαταστάσεως την τοποθεσία στην οποία ελαχιστοποιείται το κόστος μεταφοράς. Είναι δε αυτονόητο ότι η τοποθεσία αυτή δεν μπορεί παρά να βρίσκεται Πάνω στη γραμμή ΜC (διάγραμμα 1), γιατί η επιλογή μιας τοποθεσίας έξω από αυτή Θα προκαλούσε μόνο άσκοπη διόγκωση του κόστους μεταφοράς. Η επιλογή ενός σημείου πάνω στη γραμμή ΜC δημιουργεί έξοδα συγκεντρώσεως και διανομής. Όσο πιο κοντά προς την πηγή των πρώτων υλών Μ επιλέγουμε τον τόπο εγκαταστάσεως, τόσο χαμηλότερο είναι το Κόστος συγκεντρώσεως, αλλά τόσο υψηλότερο το κόστος διανομής. Αντίθετα, καθώς πλησιάζουμε προς τον τόπο καταναλώσεως ( το κόστος συγκεντρώσεως μεγαλώνει, αλλά το κόστος διανομής μικραίνει. 9

Αυτό σημαίνει πώς ο άριστο ς τόπος εγκαταστάσεως είναι το σημείο στο οποίο ελαχιστοποιείται το άθροισμα του κόστους συγκεντρώσεως και διανομής. Η ακριβής ωστόσο τοποθεσία του άριστου τόπου εγκαταστάσεως θα εξαρτηθεί από η σχέση ανάμεσα στο Κόστος συγκεντρώσεως και το κόστος διανομής, καθώς και από τη μορφή ης καμπύλη ς του κόστους μεταφοράς.

Διάγραμμα 1

o Weber προσέγγισε την ανάλυση του προβλήματος επιλογής του τόπου εγκαταστάσεως, κάνοντας μια σειρά από παραδοχές, σι οποίες μπορούν να συνοψιστούν ως ακολούθως: (α) Οι πρώτες ύλες είναι διαθέσιμες σε ορισμένους τόπους στο γεωγραφικά χώρο. (β) H θέση και το μέγεθος των Τόπων καταναλώσεως του προϊόντος είναι ορισμένα. (γ) Επικρατεί τέλειος ανταγωνισμός, όπου κάθε επιχείρηση έχει απεριόριστη αγορά, αλλά δεν μπορεί να αποκομίσει μονοπωλιακά πλεονεκτήματα με ην επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως. (δ) H προσφορά της εργασίας είναι γεωγραφικώς προσδιορισμένη. Υπάρχουν δηλαδή ορισμένοι τόποι στους οποίους προσφέρεται απεριόριστη ποσότητα εργασίας σε καθορισμένες τιμές. Επομένως δεν υπάρχει πλήρης απασχόληση. (ε) Το κόστος παραγωγής, όπως και η τιμή πωλήσεως του προϊόντος, θεωρούνται δοσμένα και δεν μεταβάλλονται γεωγραφικώς. (στ) Δεν λαμβάνεται υπόψη η επίδραση ης πολιτικής και οικονομικής οργανώσεως μιας χώρας σtην επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως. (ζ) Η τεχνολογία της παραγωγής είναι δοσμένη και χαρακτηρίζεται από σταθερούς συντελεστές. Αυτό σημαίνει ότι οι συντελεστές παραγωγής συμμετέχουν στην παραγωγική διαδικασία με μια καθορισμένη αναλογία, η οποία όμως παραμένει σταθερή γεωγραφικώς. Σύμφωνα με τον Weber τρεις είναι οι παράγοντες που επηρεάζουν βασικά την επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως μιας βιομηχανικής επιχειρήσεως Το κόστος μεταφοράς, το κόστος εργασίας και τα πλεονεκτήματα (οικονομίες) συσπειρώσεως, δηλαδή οφέλη στο Κόστος Παραγωγής τα οποία προέρχονται από την τοπική συσπείρωση περισσότερων επιχειρήσεων. Αν παραβλέψουμε προς στιγμή το κόστος εργασίας και τα πλεονεκτήματα συσπειρώσεως, τότε στα πλαίσια της Θεωρίας του % το κόστος μεταφοράς είναι ο μόνος παράγοντας που επηρεάζει την επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως.

Ο Weber, για να χαρακτηρίσει τις διάφορες επιδράσεις των πρώτων υλών στην επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως, χρησιμοποίησε τις ακόλουθες βασικές έννοιες (α) Εντοπισμένες πρώτες ύλες. Είναι πρώτες ύλες που προσφέρονται μόνο σε ορισμένες τοποθεσίες. Αυτές οι πρώτες ύλες επηρεάζουν την επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως. (β) Μη εντοπισμένες πρώτες ύλες. Είναι πρώτες ύλες που υπάρχουν σε όλες τις πιθανές τοποθεσίες εγκαταστάσεως στην ίδια τιμή. Αυτές οι πρώτες ύλες δεν επηρεάζουν την επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως. (γ) Αμιγείς πρώτες ύλες. Είναι εντοπισμένες πρώτες ύλες οι οποίες Κατά την επεξεργασία εισέρχονται στο προϊόν χωρίς καμία απώλεια βάρους, όπως λ.χ. τα νήματα στην κλωστοϋφαντουργία. (δ) Μη αμιγείς πρώτες ύλες. Είναι εντοπισμένες πρώτες ύλες οι οποίες κατά την επεξεργασία εισέρχονται στο προϊόν με μερι κή απώλεια βάρους. Μία ειδική κατηγορία των μη αμιγών πρώτων υλών είναι οι πρώτες ύλες που χάνουν το βάρος τους κατά την επεξεργασία, όπως λ.χ. τα καύσιμα.

Η προσπάθεια του Isard να συνδέσει τη θεωρία του τόπου εγκατατάστασης με την θεωρία της παραγωγής Στην εργασία του για τον προσδιορισμό του τόπου εγκαταστάσεως ο Isard όπως ο Weber, πήρε σαν βάση για την επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως την ελαχιστοποίηση του κόστους μεταφοράς. Ωστόσο με την έννοια των εισροών μεταφοράς, που επινόησε, κατάφερε να διατυπώσει τη θεωρία του τόπου εγκαταστάσεως σε όρους της αναλύσεως υποκαταστάσεως. Μολονότι η διατύπωση αυτή, όπως Θα δούμε, δεν πρόσθεσε τίποτε στα συμπεράσματα ης Θεωρίας του τόπου εγκαταστάσεως του Weber, την έκανε ωστόσο πιο ευέλικτη και έθεσε τα θεμέλια για την ενσωμάτωση της στη θεωρία ης παραγωγής. Στην ανάλυση του προβλήματος του τόπου εγκαταστάσεως o Isard χρησιμοποίησε την έννοια των εισροών μεταφοράς. Με τον όρο αυτό εννοείται η μεταφορά μιας μονάδας βάρους σε μια μονάδα αποστάσεως, λ.χ. ο χιλιομετρικός τόνος. Ο Isard αντιλαμβάνεται τις εισροές μεταφοράς σαν υπηρεσίες της μεταφορικής λειτουργίας, οι οποίες είναι απαραίτητες για η μετακίνηση πρώτων υλών, εξοπλισμού, εργασίας, προϊόντων κλπ. Με τον τρόπο αυτό τοποθετεί τη μεταφορική λειτουργία και τις εισροές μεταφοράς tης στο ίδιο επίπεδο με τους συντελεστές παραγωγής, κεφάλαιο, εργασία και έδαφος και τις υπηρεσίες που αυτοί παρέχουν.

Επίδραση του μεταφορικού δικτύου στην επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως

Ως τώρα υποθέσαμε ότι η μετακίνηση από ένα σημείο (πηγή πρώτης ύλης ή τόπος καταναλώσεως) μπορεί να γίνει προς οποιαδήποτε κατεύθυνση στο χώρο. Ωστόσο αυτό δε συμβαίνει στην πραγματικότητα, γιατί η μεταφορά στο χώρο γίνεται κυρίως με καθορισμένες μεταφορικές γραμμές. Την επίδραση του μεταφορικού δικτύου στην επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως μπορούμε σε απλές περιπτώσεις να την εξετάσουμε. Ας υποθέσουμε ότι μία επιχείρηση χρησιμοποιεί δύο πρώτες ύλες, που προσφέρονται στις πηγές Μ1 και Μ2 για να παράγει ένα προϊόν, που καταναλώνεται στην αγορά και ότι οι πηγές των πρώτων υλών συνδέονται με τον τόπο καταναλώσεως του προϊόντος με μία μεταφορική γραμμή σαν κι αυτή που δίνεται στο διάγραμμα 2. Ακόμη ας δεχτούμε ότι για την παραγωγή 2 τόνων προϊόντος χρειάζονται 3 τόνοι από την πρώτη ύλη Μ1 και 4 τόνοι από την πρώτη ύλη Μ2 κάτω από τις προϋποθέσεις αυτές είναι φανερό ότι η επιχείρηση Θα πρέπει να εγκατασταθεί σε κάποιο σημείο πάνω στη μεταφορική γραμμή. Οι δυνάμεις που ασκούνται από τα βάρη μπορούν να σύρουν μόνο κατά μήκος της μεταφορικής γραμμής. Οι κατευθύνσεις των δυνάμεων παριστάνονται στο διάγραμμα 2 με βέλη. Οι αριθμοί που περικλείονται στους μικρούς κύκλους, από τους ο ποίους ξεκινούν τα βέλη, δηλώνουν την ένταση των δυνάμεων. Για κάθε ένα πιθανό τόπο εγκαταστάσεως στο τμήμα Μ1C της μεταφορικής γραμμής η επιχείρηση Θα απαλλαγεί από τη μεταφορά 3 (4±2-3) τόνων, αν εγκατασταθεί ένα χιλιόμετρο πιο κοντά στην αγορά C. Επίσης για κάθε ένα πιθανό τόπο εγκαταστάσεως στο τμήμα CΜ2 της μεταφορικής γραμμής η επιχείρηση θα απαλλαγεί από τη μεταφορά 1

Διάγραμμα 2

(3±2-4) τόνου, αν εγκατασταθεί ένα χιλιόμετρο πιο Κοντά στην αγοράς C . Γι’ αυτό ο άριστος τόπος εγκαταστάσεως είναι η αγορά C . Η επιχείρηση δεν έχει συμφέρον να μετακινηθεί ούτε προς τα δεξιά ούτε προς τα αριστερά τους πάνω στη μεταφορική γραμμή. Γιατί, αν μετακινηθεί προς τα δεξιά ή προς τα αριστερά τους, Θα έχει να μεταφέρει επιπλέον 1 και 3 τόνους αντίστοιχα. Αν αλλάξουμε τα βάρη των σημείων Μ1, Μ2 και C, όπως δείχνει το διάγραμμα 3, ο τόπος εγκαταστάσεως Θα είναι πάλι η αγορά C

Διάγραμμα 3 Γενικεύοντας την παραπάνω ανάλυση, μπορούμε να βγάλουμε το έξης συμπέρασμα: Αν έχουμε τρία σημεία που ενώνονται με μία μεταφορική γραμμή και δεν υπερισχύει κανένα από τα βάρη των σημείων, τότε, ανεξάρτητα από τα βάρη, ο τόπος εγκαταστάσεως θα είναι το ενδιάμεσο σημείο της γραμμής Αν όμως υπερισχύει κάποιο από τα βάρη, τότε το σημείο στο οποίο αντιστοιχεί το υπερισχύον βάρος αποτελεί τον τόπο εγκαταστάσεως της επιχειρήσεως.

ΚΟΣΤΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ Θεωρία του τόπου εγκαταστάσεως του Smith Όπως αναφέραμε παραπάνω, το υπόδειγμα του Weber είναι δυνατό να τροποποιηθεί, έτσι ώστε να μπορεί να Παίρνει υπόψη την επίδραση της διατοπικής μεταβολής του κόστους παραγωγής στην επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως. Η κύρια δυσκολία ης μετατροπής οφείλεται στο γεγονός ότι το υπόδειγμα του Weber στηρίζεται 13

στην υπόθεση ότι εκτός από το κόστος μεταφοράς καμία από τις άλλες ιδιαίτερες δαπάνες παραγωγής δεν μεταβάλλεται συστηματικά στο χώρο. Η ανάλυση έδειξε ότι το κόστος μεταφοράς είναι πράγματι συνάρτηση της αποστάσεως και ότι χάρη σ’ αυτή τη συναρτησιακή σχέση μπορεί εύκολα να μελετηθεί η μεταβολή του στο χώρο. Δεν συμβαίνει ωστόσο το ίδιο και με τις άλλες δαπάνες παραγωγή Αυτές μεταβάλλονται βέβαια στο χώρο, αλλά η μεταβολή τους αυτή δεν έχει σχέση με την απόσταση. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις οικονομίες συσπειρώσεως, οι οποίες δημιουργούνται ανεξάρτητα από τη γεωγραφική θέση. Η δυσκολία αυτή δεν είναι όμως τόσο δεσμευτική, όσο Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί. Αν δεχτούμε παρόλα αυτά ότι οι ιδιαίτερες δαπάνες παραγωγής μεταβάλλονται στο χώρο σε συνάρτηση με την απόσταση, είναι δυνατό να αναλύσουμε τη χωροταξική επίδραση στον τόπο εγκαταστάσεως με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που εξετάσαμε Και τη χωροταξική επίδραση του κόστους μεταφοράς. Στο χωροταξικό τρίγωνο ή πολύγωνο οι κορυφές των πρώτων υλών παριστάνουν τις πηγές με το χαμηλότερο Κόστος. Σε άλλα σημεία γύρω από τις πηγές αυτές το Κόστος πρώτων υλών αυξάνεται ανάλογα με το κόστος μεταφοράς. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι για Κάθε επιμέρους δαπάνη παραγωγής υπάρχει μία τέτοια τοποθεσία. ‘Έτσι Θα έχουμε τη φτηνότερη τοποθεσία για την εργασία, τη φτηνότερη τοποθεσία για την ενέργεια, τη φτηνότερη τοποθεσία για το έδαφος κοκ. Αυτές μπορούν επίσης να παρασταθούν στο χωροταξικό πολύγωνο με κορυφές. επομένως Θα μπορούσαμε να διευρύνουμε το αρχικό χωροταξικό πολύγωνο, προσθέτοντας Κορυφές που αντιπροσωπεύουν τις φτηνότερες πηγές των άλλων παραγωγικών συντελεστών. Στα πλαίσια αυτής ης διευρύνσεως πολύ χρήσιμη είναι η διάκριση μεταξύ βασικού κόστους και χωροταξικού κόστους, η οποία επινοήθηκε από τον Smith. Βασικό κόστος είναι το ελάχιστο κόστος αποκτήσεως ενός παραγωγικού συντελεστή ανεξάρτητα από τον τόπο εγκαταστάσεως του εργοστασίου. Πρόκειται δηλαδή για το κόστος ενός παραγωγικού συντελεστή στην φτηνότερη τοποθεσία του, η οποία στο χωροταξικό πολύγωνο Παριστάνεται με μία κορυφή. Το βασικό κόστος εργασίας λ.χ. είναι το κόστος εργασίας στην κορυφή του χωροταξικού πολυγώνου, η οποία αντιστοιχεί στη φτηνότερη αγορά εργασίας. Ως χωροταξικό κόστος θεωρούνται οι πρόσθετες διατοπικές διαφορές του κόστους ενός παραγωγικού συντελεστή ή το πρόσθετο κόστος που προκαλεί η μεταφορά ορισμένων παραγωγικών συντελεστών στον τόπο εγκαταστάσεως του εργοστασίου. Το χωροταξικό κόστος περιλαμβάνει λ.χ. τις διατοπικές διαφορές του κόστους εργασίας, τις διατοπικές διαφορές του κόστους κεφαλαίου καθώς και τις διατοπικές διαφορές του κόστους πρώτων υλών, του μηχανικού εξοπλισμού και της ενέργειας, οι οποίες οφείλονται κυρίως στο κόστος μεταφοράς.

Διάγραμμα 1

Όπως κάθε επιμέρους δαπάνη Παραγωγής διακρίνεται σε βασικό και χωροταξικό κόστος, έτσι και το κόστος παραγωγής σ’ ένα τόπο αποτελείται από τα δύο αυτά στοιχεία κόστους. Στο διάγραμμα 4 απεικονίζονται το βασικό και χωροταξικό Κόστος παραγωγής ενός συγκεκριμένου προϊόντος. Ο τόπος του ελάχιστου κόστους παραγωγής είναι το σημείο στο όποιο το χωροταξικό Κόστος Παίρνει τη μικρότερη τιμή, γιατί το βασικό κόστος είναι εξ’ ορισμού σταθερό στο χώρο. Η καμπύλη ΑΒC λέγεται καμπύλη μέσου χωρικού κόστους. Γενικά καμπύλη χωρικού κόστους λέγεται μία καμπύλη που δείχνει πως μεταβάλλεται το κόστος (συνολικό ή μέσο) ενός προϊόντος, όταν μεταβάλλεται ο τόπος εγκαταστάσεως. Η καμπύλη αυτή αναφέρεται σε μία δοσμένη ποσότητα παραγωγής. Γι’ αυτό σε διαφορετικές ποσότητες Παραγωγής αντιστοιχούν διαφορετικές καμπύλες χωρικού κόστους. Οι καμπύλες αυτές είναι δυνατό να διαφέρουν σημαντικά στο σχήμα και στο ελάχιστο επίπεδο του μέσου χωρικού κόστους .Οι καμπύλες αυτές είναι δυνατό να διαφέρουν σημαντικά στο σχήμα και στο ελάχιστο επίπεδο του μέσου χωρικού κόστους Ας υποθέσουμε τώρα ότι η τιμή του προϊόντος στον τόπο καταναλώσεως είναι η ίδια για κάθε πιθανό τόπο εγκαταστάσεως. Στο διάγραμμα 4 αυτή παριστάνεται με μία οριζόντια γραμμή. Όπως δείχνει το διάγραμμα 4, η επιχείρηση μπορεί να πραγματοποιήσει ορισμένα κέρδη, αν εγκατασταθεί σε κάποιο σημείο ης περιοχής μεταξύ Οα και Οβ. Τα σημεία Οα και Οβ λέγονται χωρικά όρια κέρδους γιατί καθορίζουν τα όρια της περιοχής στην οποία η επιχείρηση μπορεί να λειτουργήσει με κέρδος. Την περιοχή μεταξύ Οα και Ο θα την καλούμε στο έξης περιοχή εγκαταστάσεως. Στα σημεία Οα και Οβ το κέρδος είναι μηδέν, γιατί η τιμή καλύπτει ίσα-ίσα το κόστος παραγωγής. Το μέγιστο κέρδος ανά μονάδα προϊόντος επιτυγχάνεται στο σημείο Ρ στο οποίο ελαχιστοποιείται το μέσο χωρικά κόστος ανά μονάδα προϊόντος. Ωστόσο το χωροταξικό κόστος μπορεί να μη μεταβάλλεται συνε χώς προς όλες τις πλευρές του σημείου του ελάχιστου κόστους. Αυτό σημαίνει ότι είναι δυνατό να υπάρχουν περισσότεροι τόποι εγκαταστάσεως με χαμηλό κόστος. Μία καμπύλη χωρικού κόστους που αντανακλά την ύπαρξη περισσότερων σημείων χαμηλού κόστους παριστάνεται στο διάγραμμα 4 . Στην πράξη θα υπάρχουν συχνά περιπτώσεις που η καμπύλη του χωρικού κόστους παρουσιάζει σχήμα ακανόνιστο.

Διάγραμμα 4

Διάγραμμα 5

‘Ένας λόγος είναι ότι οι παραγωγικοί συντελεστές δεν κατανέμονται ομοιόμορφα στο χώρο, με αποτέλεσμα να μην είναι απαραίτητο, όταν το κόστος ενός παραγωγικού συντελεστή είναι χαμηλό σε μία τοποθεσία, να είναι επίσης χαμηλό και Το Κόστος των άλλων παραγωγικών συντελεστών. ‘Ένας άλλος λόγος είναι η ασύμμετρη κατανομή της πληθυσμιακής συγκεντρώσεως στο χώρο. Οι τόποι που παρουσιάζουν υψηλή πληθυσμιακή συγκέντρωση (λ.χ. οι μεγάλες πόλεις) μπορούν να αποτελούν σημεία χαμηλού κόστους παραγωγής, γιατί διαθέτουν μεγάλα αποθέματα εργασίας ή εξαιτίας των οικονομιών συσπειρώσεως. Για καθαρά όμως θεωρητικούς σκοπούς μπορούμε να παραβλέψουμε τις ανωμαλίες που μπορεί να παρουσιάσει η καμπύλη χωρικού κόστους στη πράξη και να υποθέσουμε ότι αυτή έχει κατά προσέγγιση σχήμα υ, το οποίο φυσικά δεν είναι ανάγκη να είναι συμμετρικό (βλ. Διάγραμμα 5). Στην πραγματικότητα όμως υποτίθεται ότι το χωρικό κόστος μεταβάλλεται προς οποιαδήποτε κατεύθυνση στο χώρο, με αποτέλεσμα να έχουμε μία επιφάνεια χωρικού κόστους, που μοιάζει με «πινάκιο».

ΈΣΟΔΑ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΣ Περιοχή αγοράς Και κώνος ζητήσεως του Losch Για να αναλύσουμε την επίδραση της ζητήσεως στην επιλογή του τόπου εγκαταστάσεως, θα πρέπει να γνωρίζουμε πως διαμορφώνεται η ζήτηση στο χώρο. Αφετηρία για τη μελέτη της διαμορφώσεως ης χωρικής ζητήσεως μπορούν να αποτελέσουν η περιοχή αγοράς και ο κώνος ζητήσεως, όπως προσδιορίστηκαν από τον Losch. Ας υποθέσουμε ότι ένα εργοστάσιο είναι εγκατεστημένο στο κέντρο μιας ομοιογενούς πεδιάδας, στην οποία είναι διασκορπισμένοι πολλοί καταναλωτές. Ακόμη ας παραδεχτούμε ότι: (α) Οι καταναλωτές είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι, έχουν τις ίδιες καταναλωτικές προτιμήσεις, ίσα εισοδήματα και όμοιες καμπύλες ζητήσεως για το προϊόν, (β) Οι μεταφορικές ευκολίες προς κάθε κατεύθυνση γύρω από τον τόπο εγκαταστάσεως του εργοστασίου είναι ομοιόμορφες, (γ) Τα έξοδα μεταφοράς μεταβάλλονται ανάλογα με την απόστα ση και με το βάρος του προϊόντος. (δ) Η πώληση του προϊόντος γίνεται σε τιμή εργοστασίου,

(ε) Οι παραγωγικοί Πόροι κατανέμονται ομοιόμορφα στο χώρο, κι έτσι δεν υπάρχουν στο κόστος Παραγωγής διαφορές από τόπο σε τόπο. (στ) Υπάρχουν και άλλα εργοστάσια στην πεδιάδα που παράγουν το ίδιο προϊόν, αλλά είναι τόσο απομακρυσμένα, ώστε η ζήτηση για το προϊόν δεν επηρεάζεται από την παρουσία των ανταγωνιστριών επιχειρήσεων.

Κάτω από τις απλοποιητικές αυτές παραδοχές είναι εύκολο να καθορίσουμε την Περιοχή στην οποία το εργοστάσιο θα μπορεί να πωλήσει το προϊόν του, δηλαδή την περιοχή αγοράς του και να υπολογίσουμε τις συνολικές πωλήσεις του εργοστασίου στην περιοχή αυτή. Είναι λογικό να δεχτεί κανείς ότι η περιοχή αγοράς θα εκτείνεται ως τα σημεία στα οποία υπάρχει ακόμη ζήτηση για το προϊόν. Έτσι τα σημεία που Θα αποτελέσουν τα όρια της περιοχής αγοράς του εργοστασίου Θα είναι εκείνα στα όποια η τιμή παραδόσεως του προϊόντος (η οποία αποτελείται από την τιμή πωλήσεως του προϊόντος στο εργοστάσιο και τα μεταφορικά έξοδα, που επιβαρύνουν τον πελάτη) είναι τόσο υψηλή, ώστε η ζητούμενη ποσότητα είναι ίση με μηδέν. Σύμφωνα με τις παραπάνω παραδοχές τα σημεία αυτά σχηματίζουν μία περιφέρεια κύκλου. Υποθέτουμε τώρα ότι η τιμή πωλήσεως του προϊόντος στο εργοστάσιο είναι ρ. Ένας καταναλωτής που θέλει να αγοράσει το προϊόν θα επιβαρυνθεί, εκτός από την τιμή ρ, και με τα έξοδα μεταφοράς tr, οπού το t σημαίνει την απόσταση από το εργοστάσιο και το r την τιμή των υπηρεσιών μεταφοράς. Έτσι η τιμή επιβαρύνσεως του καταναλωτή Θα είναι p+ tr (διάγραμμα 1α). Κάθε καταναλωτής έχει μία καμπύλη ζητήσεως σαν κι αυτή που δίνεται στο διάγραμμα 1β. Όπως δείχνει το διάγραμμα αυτό, η ζητούμενη ποσότητα μειώνεται, καθώς αυξάνεται η τιμή παραδόσεως.

Σύμφωνα με την παραδοχή α’ η καμπύλη ζητήσεως είναι ίδια για όλους τους καταναλωτές. Στην τιμή πωλήσεως ρ στον τόπο του εργοστασίου η ζητούμενη ποσότητα είναι q0, ενώ στην τιμή παραδόσεως p+ rt, με την οποία επιβαρύνεται ένας καταναλωτής σε απόσταση t από το εργοστάσιο, η ζητούμενη ποσότητα είναι q1. ‘Ετσι οι καταναλωτές που μένουν δίπλα στο εργοστάσιο Θα καταναλώσουν την ποσότητα q0 ενώ οι καταναλωτές που μένουν t χιλιόμετρα από τον τόπο εγκαταστάσεως του εργοστασίου Θα καταναλώσουν την ποσότητα q1 , γιατί πρέπει να πληρώσουν και τα έξοδα μεταφοράς rt . Από τα παραπάνω

προκύπτει ότι η ζητούμενη ποσότητα είναι συνάρτηση της τιμής του προϊόντος στον τόπο κατοικίας του καταναλωτή. Με βάση την παραδοχή β’ μπορούμε να χαράξουμε ένα κώνο ζη τήσεως γύρω από τον τόπο εγκαταστάσεως του εργοστασίου, όπως δείχνει το διάγραμμα 86. O κώνος δημιουργείται, αν περιστρέψουμε το τρίγωνο Ρq0O (σκιασμένη επιφάνεια) γύρω από τον άξονα που εκτείνεται κατά μήκος της πλευράς Pq0 του τριγώνου. Το ύψος της επιφάνειας του κώνου σε ένα σημείο δείχνει τη ζητούμενη ποσότητα του προϊόντος από τον καταναλωτή

που μένει στο σημείο αυτό στο σημείο λ.χ. Που απέχει t χιλιόμετρα από τον τόπο εγκαταστάσεως Ρ του εργοστασίου η ζητούμενη ποσότητα είναι q1. Όσο μεγαλώνει _η απόσταση από τον τόπο Ρ, Τόσο λιγοστεύει η ζητούμενη ποσότητα. _Σε απόσταση t χιλιόμετρα από τον τόπο Ρ η τιμή παραδόσεως του προϊόντος είναι p+rt (διάγραμμα 85α) και η _ ζητούμενη ποσότητα μηδέν. Η περιφέρεια του κύκλου που αντιστοιχεί στην ακτίνα t καθορίζει τα όρια ης περιοχής αγοράς, η οποία _ ελέγχεται από το εργοστάσιο που είναι εγκατεστημένο στον τόπο Ρ. Η τιμή p+r t λέγεται μέγιστη τιμή παραδόσεως του προϊόντος ή μέγιστη τιμή επιβαρύνσεως του καταναλωτή

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ Η ανάλυση τοποθεσίας γίνεται για να εντοπισθούν τόποι κατάλληλοι για το επενδυτικό σχέδιο που μελετάται. Ένα επενδυτικό σχέδιο μπορεί να εγκαθίσταται σε πολλές εναλλακτικές περιοχές και η επιλογή της τοποθεσίας θα πρέπει να γίνεται από ευρεία γεωγραφική περιοχή, μέσα στην οποία θα πρέπει να εξετάζονται διάφοροι εναλλακτικοί χώροι. Η μελέτη σκοπιμότητας θα πρέπει να παρουσιάζει τους λόγους στους οποίους στηρίχθηκαν οι εναλλακτικές προτάσειςΥ!9 την τοποθεσία και να εξηγεί γιατί εγκαταλείφθηκαν περιοχές που είχαν θεωρηθεί κατ' αρχήν κατάλληλες. Η επιλογή της τοποθεσίας δεν βασίζεται πάντοτε σε συστηματική, βήμα προς βήμα, ανάλυση και αξιολόγηση βαθμιαία μειούμενου αριθμού πιθανών τοποθεσιών, καταλήγοντας στην άριστη λύση. Η τοποθεσία μπορεί, μερικές φορές, να προτείνεται στο 19

αρχικό στάδιο από τους ίδιους τους προωθητές του επενδυτικού σχεδίου. Όμως, η μεθοδολογία αναλύσεως μιας τέτοιας προτάσεως είναι η ίδια και η τοποθεσία που εξετάζεται, ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, πρέπει να καλύπτει τις βασικές απαιτήσεις που θεωρούνται ως οι απαραίτητες ή κρίσιμες για εφικτή και βιώσιμη εφαρμογή και λειτουργία του επενδυτικού σχεδίου (π.χ. περιβαλλοντικές απαιτήσεις).

Οι πιο σπουδαίες επιπτώσεις και οι απαιτήσεις που πρέπει να εντοπίζονται κατατάσσονται ως εξής: .  Φυσικό περιβάλλον, γεωφυσικές συνθήκες και απαιτήσεις του επενδυτικού σχεδίου  Οικολογικές επιπτώσεις του επενδυτικού σχεδίου , εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων  Κοινωνικοοικονομικές πολιτικές, κίνητρα και περιορισμοί καθώς και κρατικά σχέδια και πολιτικές  Υπηρεσίες ή υποδομές , συνθήκες και απαιτήσεις, όπως είναι η υπάρχουσα βιομηχανική υποδομή, η οικονομική και κοινωνική υποδομή , το θεσμικό πλαίσιο , η αστικοποίηση και η παιδία. Ό στρατηγικός προσανατολισμός της επιλογής κατάλληλης τοποθεσίας απαιτεί την εκτίμηση, εκτός των άλλων, και για θέματα:  .Αγοράς και μαρκετιγκ  .Διαθεσιμότητας κρίσιμων εισροών για το σχέδιο (όπως πρώτες ύλες και εφόδια εργοστασίου)  .Τεχνικών απαιτήσεων του σχεδίου  .Τύπου βιομηχανίας  .Τεχνολογίας και διεργασίας  .Χαρακτηριστικών των προϊόντων και υποπροϊόντων  .Μεγέθους της μονάδας  .Οργανωσιακών αναγκών , και  .Διοικητικής δομής. Η μελέτη δεν πρέπει να εισέρχεται σε μη αναγκαίες λεπτομέρειες αλλά πρέπει πάντως να σκοπεύει στην κατανόηση των συναφών προς τα θέματα που εντοπίσθηκαν προβλημάτων. Εφόσον επομένως τα βασικά θέματα ποικίλλουν από κλάδο σε κλάδο, οι αναλυτές του σχεδίου θα πρέπει να χρησιμοποιούν την επαγγελματική τους ικανότητα για να εντοπίζουν εκείνα τα βασικά κριτήρια που σχετίζονται με το συγκεκριμένο επενδυτικό σχέδιο. Ο εντοπισμός των βασικών απαιτήσεων βοηθά στη μείωση του αριθμού των πιθανών τοποθεσιών και χώρων εγκαταστάσεως, στα αρχικά στάδια. Η ανάλυση των βασικών θεμάτων γίνεται, βασικά. με ποιοτικά κριτήρια και δεν εισέρχεται σε χρnματοοικονομικούς υπολογισμούς Το βασικό έργο σ' αυτό το στάδιο είναι μάλλον ο διαχωρισμός των μη ρεαλιστικών και λιγότερο ελκυστικών εναλλακτικών λύσεων παρά η τέλεια, από χρηματοοικονομικής απόψεως, κατάταξη αυτών.

Κοινωνικοοικονομικές πολιτικές και τόπος εγκαταστάσεως ο ρόλος της επενδυτικής πολιτικής του δημοσίου Οι κυβερνητικοί κανονισμοί και περιορισμοί μπορεί να είναι κρίσιμοι για τον τόπο εγκαταστάσεως ενός επενδυτικού σχεδίου. Επενδυτικά σχέδια με ορισμένα χαρακτηριστικά (που περιλαμβάνουν, για παράδειγμα, μια συγκεκριμένη βιομηχανία) μπορεί να επιτρέπονται μόνο σε ορισμένες περιοχές. Επειδή δε η επίδραση της κυβερνητικής πολιτικής έχει αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια, θα πρέπει να καθορίζεται σαφώς η έκταση κατά την οποία τέτοιες πολιτικές μπορεί να επηρεάζουν τη συγκεκριμένη επενδυτική πρόταση. Στις βιομηχανικές χώρες υπάρχει λ.χ. μια πίεση για αποκέντρωση προκειμένου να μειωθεί η ρύπανση σε βεβαρημένες βιομηχανικά περιοχές. Ακόμα και όταν οι κρατικές πολιτικές δεν είναι πολύ αυστηρές για βιομηχανική ανάπτυξη σε συγκεκριμένες περιοχές, η γνώση των τοπικών διατάξεων και γενικά των πολιτικών είναι αναγκαία προκειμένου να καθίστανται εφικτές οι διάφορες παραχωρήσεις και τα κίνητρα που είναι μέρος τέτοιων πολιτικών. Σε μερικές χώρες έχουν ορισθεί ειδικές γεωγραφικές ζώνες και διάφορα χρηματοοικονομικά πρότυπα για τέτοια κίνητρα και παραχωρήσεις (βλ. Π.χ. ελληνικό αναπτυξιακό νόμο για κίνητρα στις παραμεθόριες περιοχές). Όμοια πρότυπα έχουν θεσπισθεί σε πολλές βιομηχανικά αναπτυγμένες χώρες στις οποίες δίδονται χρηματοοικονομικά και άλλα κίνητρα σε βιομηχανικά επενδυτικά σχέδια που εγκαθίστανται σε μη αναπτυγμένες περιοχές. Η επίδραση τέτοιων κινήτρων στα οικονομικά του προτεινόμενου επενδυτικού σχεδίου πρέπει να αναλύεται και να συσχετίζεται με τον τόπο εγκαταστάσεως. Μερικές φορές, επενδύσεις σε ζώνες παραγωγής προοριζόμενης για εξαγωγές καθώς και σε άλλες ειδικές περιοχές εξαιρούνται από φόρους ή ωφελούνται από άλλου τύπου επιδοτήσεις. Τέτοιες πιθανότητες θα πρέπει να εξετάζονται οπωσδήποτε στη μελέτη σκοπιμότητας αν και τέτοια κίνητρα δεν θα πρέπει να λειτουργούν ως το μόνο στοιχείο για την επιλογή τις τοποθεσίας εγκαταστάσεως. Από την άλλη πλευρά, η εγκατάσταση επενδυτικών σχεδίων σε μερικές περιοχές μπορεί να καθιστά αναγκαίες τις εκτός εργοστασίου επενδύσεις για τεχνική ή κοινωνική υποδομή και μάλιστα λόγω των υπαρχόντων νόμων ή κανονισμών.

Φορολογικά και νομικά θέματα Οι φορολογικές και νομικές διατάξεις και διαδικασίες που εφαρμόζονται για διάφορες εναλλακτικές τοποθεσίες πρέπει να αναφέρονται επίσης στις μελέτες σκοπιμότητας. Οι διάφορες κεντρικές και τοπικές υπηρεσίες που σχετίζονται με την παροχή ηλεκτρισμού, νερού, κανόνων για κατασκευές, φορολογικά θέματα, ανάγκες ασφαλείας κ.λπ. θα πρέπει να αναφέρονται αναλυτικά. Οι φόροι στις επιχειρήσεις και εκείνοι των φυσικών προσώπων, οι επιβαλλόμενοι δασμοί, οι φόροι επί των αγορών (ΦΠΑ κλπ) και διάφοροι άλλοι εθνικοί και τοπικοί φόροι θα πρέπει να εξειδικεύονται για τις διάφορες τοποθεσίες που εξετάζονται στη μελέτη, μαζί βέβαια με τα κίνητρα και τις παραχωρήσεις που διατίθενται στις νέες βιομηχανίες στις συγκεκριμένες περιοχές. Auτά θα μπορούσαν να ποικίλλουν σημαντικά για τις διάφορες περιοχές και μπορούν να γίνονται καθοριστικοί παράγοντες επιλογής της τοποθεσίας. Θα ήταν χρήσιμο επίσης να γίνει ένας κατάλογος με τις διατάξεις του οικοδομικού κώδικα που ισχύει και με άλλα πρότυπα και κανονισμούς με τα οποία είναι ανάγκη να συμμορφώνεται το επενδυτικό σχέδιο.

Συγκράτηση και επέκταση υπάρχουσων επιχειρήσεων . Οι υπεύθυνοι των διαφόρων περιοχών (τοπική αυτοδιοίκηση, νομαρχιακή αυτοδιοίκηση, κεντρική κυβέρνηση) ως πρώτη γραμμή άμυνας για την ανάπτυξη της συγκεκριμένης περιοχής έχουν τη συγκράτηση των υπάρχουσων επιχειρήσεων και μετά

Χαρακτηριστικά τοποθεσίας εγκαταστάσεως: Παλιά και Νέα

την επέκτασή τους στην ίδια περιοχή. Αλλιώς, όχι μόνο δεν θα προστεθούν νέες θέσεις εργασίας αλλά και θα μειωθούν. Γι' αυτό το σκοπό ανανεώνονται κίνητρα, την υποδομή και τα άλλα χαρακτηριστικά που οδηγούν σε ευνοϊκές αποφάσεις για τη συγκράτηση ή την επέκταση των επιχειρήσεων στις συγκεκριμένες περιοχές.

Χαρακτηριστικά

Παλιά

Νέα

Εργασία

Χαμηλού κόστους, ανειδίκευτη

Ποιότητα, πολύ ειδικευμένη

Φορολογικό κλίμα

Χαμηλοί φόροι, κακές υπηρεσίες

Μέτριοι φόροι, καλές υπηρεσίες

Κίνητρα

Ελάχιστο κόστος παραγωγής, φθηνή γη, φθηνή εργασία

Προστιθέμενη αξία, προσαρμοσμένο εργατικό δυναμικό, επαγγελματίες

Ανέσεις

Κατοικίες Μεταφορές

Πολιτισμός, αναψυχή, μουσεία, εμπορικά κέντρα, αεροδρόμιο

Ανώτερη εκπαίδευση

Όχι βασική

Καλά σχολεία και Ερευνητικές δυνατότητες

Σχολεία

Ύπαρξη

Καλά σχολεία

Κανονισμοί

Ελάχιστοι

Συμβατότητα ποιότητας ζωής και επιχειρηματικής ευελιξίας

Ενέργεια

Κόστος, διαθεσιμότητα

Αξιοπιστία

Επικοινωνίες

Επιθυμητές

Πρόσβαση σε νέες τεχνολογίες

Επιχειρηματικό κλίμα

Δραστήριο εμπορικό επιμελητήριο

Ύπαρξη κατάλληλων συνεταίρων

Ένας τρόπος επιλογής του τόπου εγκαταστάσεως Η επιλογή της περιοχής εγκαταστάσεως της μονάδας από διάφορες εναλλακτικές τοποθεσίες μπορεί να γίνει ή από ad hoc επιτροπή ή από την ομάδα των μελετητών του προγράμματος. Κάθε μέλος της ομάδας αξιολογεί και βαθμολογεί για κάθε εναλλακτική τοποθεσία, με κάποια κλίμακα βαθμολογίας, τα σημαντικότερα παραδεκτά αντικειμενικά κριτήρια επιλογής, που επίσης έχουν κάποιο συντελεστή βαρύτητας (σταθμίσεως), το άθροισμα δε αυτών δεν πρέπει να υπερβαίνει το 100. Ας υποθέσουμε λοιπόν ότι προγραμματίζεται η δημιουργία διυλιστηρίου αργού πετρελαίου διυλιστικής ικανότητας 5.000.000 τόνων αργού το χρόνο. Το 50% των προϊόντων του θα καταναλώνεται στην εσωτερική αγορά και το υπόλοιπο θα κατευθύνεται σε χώρες της Ε.Ε. Η πρώτη ύλη θα προέρχεται από χώρες του Περσικού Κόλπου ενώ τα μηχανήματα θα αγορασθούν από τη Βρετανία και η συντήρησή τους θα γίνεται από έλληνες τεχνικούς. Εξετάζονται τρεις εναλλακτικές περιοχές' ο Βόλος, η Αθήνα (Πάχη) κι η Θεσσαλονίκη. Ποια τοποθεσία θα προτιμηθεί; Η ομάδα, ας υποθέσουμε ότι θα αποτελείται από τρία μέλη και κάθε μέλος βαθμολογεί τα διάφορα κριτήρια σύμφωνα με τη δηλωμένη κρίση του. Η σπουδαιότητα των περιοχών κρίνεται με βάση τη συνολική βαθμολογία που πέτυχε κάθε περιοχή (π.χ Ο για την εντελώς ακατάλληλη, 1 Ο για την άριστη) και που προκύπτει από το γινόμενο του πολλαπλασιασμού της βαθμολογίας κάθε μέλους (0-1 Ο) επί τον συντελεστή βαρύτητας (σταθμίσεως) κάθε κριτηρίου (0-100). Η γενική βαθμολογία κατόπιν διαιρείται με τον αριθμό των μελών της επιτροπής και προκύπτει η τελική βαθμολογία ιεραρχήσεως της τοποθεσίας. Προκειμένου να γίνουν σαφή τα παραπάνω δίδεται πίνακας με τις βαθμολογίες της επιτροπής για την κάθε περιοχή (βλ. επόμενη σελίδα). Από τον πίνακα γίνεται σαφές ότι η πιο κατάλληλη τοποθεσία για εγκατάσταση διυλιστηρίου (υποθετικά) κρίθηκε από την επιτροπή ο Βόλος, επειδή η βαθμολογία κατά σειρά ήταν: Βόλος 437 Πάχη 408 Θεσσαλονίκη 340 Μετά την επιλογή της περιοχής, επιλέγεται και το οικόπεδο με την ίδια μέθοδο ή άλλο είδος μοντέλου, με τα ίδια κριτήρια αλλά σε λεπτoμερέστερη βάση και ακριβέστερη κλίμακα βαθμολογίας. Όταν η επιλογή τοποθεσίας ή και οικοπέδου είναι αποφασιστικός παράγοντας για το σχεδιαζόμενο πρόγραμμα, είναι δυνατό να γίνει ανάλυση ευαισθησίας και να δοκιμασθούν οι επιπτώσεις διαφόρων μεγεθών κόστους (π.χ. γης, μεταφορών, κλπ), στην οικονομική βιωσιμότητα του σχεδίου επενδύσεως. Η ύπαρξη πολλών μοντέλων εντοπισμού του σωστού τόπου εγκαταστάσεως καθώς και οι περίπλοκες και χρονοβόρες μέθοδοι εκτιμήσεως των διαφόρων παραμέτρων οδήγησαν στο σχεδιασμό διαφόρων προγραμμάτων Η/Υ που διευκολύνουν την αντικειμενική εκτίμηση.

Αξιολόγηση της τοποθεσίας Η ευελιξία Ένα επενδυτικό σχέδιο βασίζεται σε διαφορετικές συνθήκες, υποθέσεις και γνώμες. Οι συνθήκες όμως αλλάζουν και η εξεταζόμενη μονάδα μπορεί να υπόκειται σε μελλοντικές τροποποιήσεις και αλλαγές. Έτσι, μια τοποθεσία που επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία, σε μερικές περιπτώσεις, μπορεί να είναι προτιμότερη. Οι πιθανές αλλαγές μπορεί να αφορούν περιορισμούς οφειλόμενους σε εκπομπές απόρυπαίνουσες βιομηχανίες, επέκταση της μονάδας, νέα προϊόντα που αντικαθιστούν τα αρχικά, μείωση της προσφοράς των συγκεκριμένων πρώτων υλών, ανάγκη για άλλο προσανατολισμό προς την αγορά, καταστροφή της τεχνικής υποδομής και δυσκολίες στη συγκράτηση του βασικού προσωπικού. Επομένως, στις μελέτες σκοπιμότητας θα πρέπει να εντοπίζονται οι πιθανές αλλαγές που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την εκλογή της τοποθεσίας και του χώρου εγκαταστάσεως της μονάδας. Τοποθεσία στην οποία το επενδυτικό σχέδιο αναμένεται να αντιμετωπίσει προβλήματα αν στο μέλλον αλλάξουν ορισμένες συνθήκες θα πρέπει να αποφεύγεται, και εφόσον βέβαια υπάρχουν καλύτερες εναλλακτικές τοποθεσίες.

Οι προτιμήσεις και η εμπειρία Ένας σπουδαίος παράγοντας για την επιλογή της τοποθεσίας και του χώρου εγκαταστάσεως, κυρίως για μικρά επενδυτικά σχέδια, είναι οι προτιμήσεις και οι εμπειρίες του επενδυτή ή γενικότερα αυτών που προωθούν το σχέδιο. Πολλά βιομηχανικά ή άλλα επενδυτικά σχέδια έχουν εγκατασταθεί εκεί που μεγάλωσαν οι επενδυτές ή βασικά στελέχη της ομάδας που λαμβάνει τις αποφάσεις, ή εκεί που σπούδασαν, ή εκεί που διέμεναν την εποχή που αποφασίσθηκε η επένδυση και φυσικά εκεί που υπήρχαν φίλοι και επιχειρηματικές διασυνδέσεις. Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύει κάποιος ότι παρόμοια θέματα δεν θα μπορούσαν να επηρεάσουν τα επενδυτικά σχέδια. Οι διάφοροι, τοπικοί κυρίως, συνεταίροι προτιμούν να εγκαθίσταται το επενδυτικό σχέδιο σε περιοχές όπου έχουν προσωπικές διασυνδέσεις. Οι ξένοι συνεταίροι τείνουν να προτιμούν περιοχές όπου έχουν προηγούμενη εμπειρία των τοπικών συνθηκών ή τους αντιπροσώπους τους. Οι προτιμήσεις μπορούν να βασίζονται σε αυστηρά τεχνικές ή χρηματοοικονομικές θεωρήσεις, αλλά μπορούν επίσης να οφείλονται σε περιορισμούς ή ακόμα και σε λανθασμένες πληροφορίες και γνώσεις. Η ύπαρξη κατάλληλων κατοικιών, το κλίμα και η κοινωνικοοικονομική υποδομή μπορεί καμιά φορά να παίξουν δυσανάλογα μεγάλο ρόλο για την επιλογή της τοποθεσίας και του χώρου εγκαταστάσεως. Επομένως, χρειάζεται μεγάλη προσοχή σε τέτοιες περιπτώσεις. Όμως η απόφαση μόνο για συναισθηματικούς λόγους, είναι μεγάλο λάθος.

Το ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

Στη συνέχεια περιγράφονται εκείνοι οι παράγοντες που, αν και εξωτερικοί προς τον οργανισμό, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί. Οι παράγοντες αυτοί είναι κοινωνικοί, πολιτικοί, τεχνολογικοί, και οικονομικοί.

Κοινωνικοί παράγοντες Η κοινωνική άποψη του περιβάλλοντος περιλαμβάνει τη δημογραφική κατάσταση και τάσεις, τους ηθικούς κώδικες εργασίας και τις προσωπικές αξίες, και γενικές πολιτιστικές αξίες. Καθένας απ’ αυτούς τους παράγοντες επηρεάζει το μάνατζμεντ στον τρόπο που ενεργεί. Κάθε χώρα έχει το δικό της μοναδικό κοινωνικό περιβάλλον και, καθώς η επιχειρηματική δραστηριότητα γίνεται ολοένα και πιο διεθνής, το μάνατζμεντ πρέπει να κατανοεί αυτά τα μοναδικά περιβάλλοντα. Θα ήταν, όμως, χρήσιμο να διακρίνουμε την κοινωνινή προοπτική σε τρεις μικρότερες περιοχές.

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ και ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΑΣΗ Η δημογραφία είναι η μελέτη των πληθυσμών και η δημογραφική τάση είναι μια μεταβολή σε μια ομάδα πληθυσμού. Οι μάνατζερ συμβουλεύονται τις δημογραφικές στατιστικές για να αντιλαμβάνονται τις τάσεις των πληθυσμών και να προγραμματίζουν για το μέλλον, επειδή αυτές σι τάσεις μπορεί να έχουν δραματικές επιπτώσεις στην επιχείρηση. Για παράδειγμα, ένα στέλεχος που προγραμματίζει την κατασκευή ενός νέου εργοστασίου, καλό είναι να γνωρίζει τις περιοχές στις οποίες γίνονται μετακινήσεις πληθυσμού, επειδή ένα σημαντικό κριτήριο στην επιλογή της θέσης ενός νέου εργοστασίου είναι η διαθεσιμότητα προσωπικού. Σε μια άλλη περίπτωση, μια αλυσίδα εστιατορίων 1&5 που εξαρτάται από μαθητές και φοιτητές για την επιλογή προσωπικού, θα πρέπει να βρίσκει τους δημογραφικούς πίνακες πολύ χρήσιμους στην επιλογή μελλοντικών σημείων εγκατάστασης. Μ’ άλλα λόγια, η δημογραφία επιτρέπει στο μάνατζμεντ να προβλέπει την αλλαγή και όχι απλά να αντιδρά στις δημογραφικές τάσεις. Στα τέλη του εικοστού αιώνα παρουσιάζονται τρεις μεγάλες δημογραφικές τάσεις. Πρώτον, το εργατικό δυναμικό γίνεται νεότερο. Οι μισοί από τους εργαζόμενους στη δεκαετία του 1980 ήταν ηλικίας κάτω των 35 ετών. Αν κι αυτό θα αλλάξει, καθώς αυτοί που γεννήθηκαν στην εποχή της μεγάλης γεννητικότητας (μεταξύ 1946 και 1964) μεγαλώνουν σε ηλικία, για το σχετικά κοντινό μέλλον η νεότητα του εργατικού δυναμικού σημαίνει μείωση της παραγωγικότητας επειδή η εμπειρία των νέων εργαζομένων είναι μικρότερη από την εμπειρία των παλιών. Από την άλλη, όμως, το μορφωτικό επίπεδο περισσότερων εργαζομένων είναι τώρα υψηλότερο, πράγμα που συνεπάγεται περισσότερη γνώση στο εργατικό δυναμικό, που με τη σειρά της μπορεί να οδηγεί σε αυξημένη παραγωγικότητα σ’ εκείνες τις επιχειρήσεις που χρειάζονται υψηλότερα επίπεδα μόρφωσης. Δεύτερον, στην αγορά εργασίας μπαίνουν όλο και περισσότερες γυναίκες. Περισσότερες από τις μισές γυναίκες στις Ηνωμένες Πολιτείες δουλεύουν πια με πλήρες ή μειωμένο ωράριο. Οι γυναίκες φοιτούν τώρα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση

όλο και περισσότερο και ήδη αποτελούν (πάντα στις Ηνωμένες Πολιτείες) την πλειοψηφία των φοιτητών. Επίσης, οι σπουδές τους μετατοπίζονται πια από τις παραδοσιακές “γυναικείες” (όπως δασκάλες, νοσοκόμες, και οικιακή οικονομία) σε επαγγελματικές και επιχειρησιακές σπουδές. ‘Ολες αυτές οι τάσεις δείχνουν ότι οι γυναίκες Θα παίζουν ολοένα και σημαντικότερο ρόλο στην επιχειρηματική ζωή των Ηνωμένων Πολιτειών. Τρίτον, ο πληθυσμός των Ηνωμένων Πολιτειών εδώ και μερικά χρόνια μετακινείται από τις βορειοανατολικές πολιτείες στις νότιες, που είναι γνωστές και σαν η Ζώνη του Ήλιου (Ξυιι Β Όπως αναφέρθηκε και στο προηγούμενο παράδειγμα, η μετακίνηση πληθυσμών μπορεί να επιδρά σημαντικά στον τρόπο λειτουργίας μιας επιχείρησης. Μια τέτοια μετακίνηση δε σημαίνει μόνο μετακίνηση εργατικού δυναμικού, αλλά και μετατόπιση των αγορών προϊόντων και υπηρεσιών.

ΗΘΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ Η ηθική είναι κλάδος της φιλοσοφίας. Το αντικείμενο της είναι η μελέτη της ηθικής και ανήθικης συμπεριφοράς των ατόμων, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κρίσεις και να καταλήξει σε προτάσεις. Οι συνήθειες και τα έθιμα επηρεάζουν τη συμπεριφορά των ατόμων. Για να αντιμετωπίσουν Οι υπάλληλοι τα ηθικά προβλήματα πρέπει οι οργανισμοί να δημιουργήσουν ένα κώδικα ηθικής.. Αυτοί οι κώδικες περιγράφουν τις αξίες και τους ηθικούς κανόνες που περιμένει η επιχείρηση από τους υπαλλήλους να ακολουθήσουν. Οι ηθικές αρχές περιγράφουν γενικούς κανόνες αποδεκτής συμπεριφοράς. ‘Έχουν μεγάλη σπουδαιότητα στην κοινωνία και δεν μπορούν να αλλάξουν εύκολα. Οι ηθικές αρχές και οι αξίες που εκπροσωπεί μια επιχείρηση είναι θεμελιώδεις για την ηθική των επιχειρήσεων.Η μελέτη της ηθικής στη διοίκηση παίζει σπουδαίο ρόλο σήμερα και μπορεί να θεωρηθεί σαν τον καταλύτη στις δραστηριότητες της κοινωνικής ευθύνης που έχουν οι μάνατζερς. ‘Οι δυνάμεις που διαμορφώνουν τη διοικητική ηθική είναι: • Η ηθική του ατόμου που περιλαμβάνει τις αξίες, τις πεποιθήσεις και γενικά την ηθική του ανάπτυξη μέσα από το δικό του πλαίσιο. • Η οργανωτική κουλτούρα που περιλαμβάνει τις τυπικότητες, τις γιορτές, τα διηγήματα, τη γλώσσα, τα σύμβολα και την ιστορία, και • Το οργανωτικό σύστημα που περιλαμβάνει τη δομή, την πολιτική, τους κανόνες και τα διάφορα συστήματα αμοιβών, επιλογής και εκπαίδευσης

Κάθε απόφαση που λαμβάνεται σε μια επιχείρηση έχει συνέπειες για όλους τους άλλόυς που βρίσκονται μέσα και έξω από την επιχείρηση. Οι υποθέσεις του μάνατζερ σχετικά με το ρόλο που έχει ο οργανισμός του στην κοινωνία τον κατευθύνουν να διατυπώσει τους στόχους που θέλει να εκπληρώσει και παράλληλα να προσδιορίσει την ορθότητα ή μη την χρησιμοποιουμένων μεθόδων για την εκπλήρωση των στόχων αυτών.

Σήμερα οι αποφάσεις που παίρνουν οι μάνατζερς κρίνονται δημόσια από διάφο ρες ενδιαφερόμενες ομάδες ατόμων. Γι’ αυτό και οι μάνατζερς παίρνουν αποφάσεις με βάση κάποια πρότυπα ηθικής συμπεριφοράς. Επίσης κάθε οργανισμός έχει ένα κώδικα ηθικής συμπεριφοράς, που πρέπει να ακολουθούν όλα τα άτομα που εργά ζονται σ’αυτόν.

Η σπουδαιότητα της ηθικής στη διοίκηση των οργανισμών Οι μάνατζερς πρέπει να διέπονται από ηθικές αρχές. Αν αυτές δεν υπάρχουν οι εταιρείες δεν μπορούν να είναι ανταγωνιστικές σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. Η εφαρμογή της ηθικής στις επιχειρήσεις μπορείνα αυξήσει την παραγωγικότητα. Για παράδειγμα διάφορα προγράμματα ασφάλειας των εργαζομένων και των οικογενειών τους μειώνουν τον αριθμό των ατυχημάτων και κατ’ επέκταση το κόστος που θα είχαν, με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικότητας. Το ενδιαφέρον της επιχείρησης για τους πελάτες βελτιώνει την προς τα έξω εικόνα της επιχείρησης. Αυτό δημιουργεί την εντύπωση ότι η ικανοποίηση των πελατών έχει προτεραιότητα σε σχέση με την επιδίωξη του κέρδους του οργανισμού. Οι μάνατζερς είναι ευχαριστημένοι όταν αισθάνονται ότι οι ενέργειές τους ρούνται ηθικές από όλα τα άτομα που βρίσκονται μέσα και έξω από τον οργανισμό.

Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση που αυτές ακολουθούν ή είναι σύμφωνες με μια ή περισσότερες από τους παρακάτω ηθικούς τρόπους-κριτήρια. • Το χρυσό κανόνα Ο μάνατζερ πρέπει να έχει για τους άλλους την συμπεριφορά που θα ήθελε και εκείνοι να έχουν προς αυτόν

• Την κοινωφελή αρχή

Ηθική συμπεριφορά θεωρείται αυτή που παρέχει το μεγαλύτερο καλό σε μεγαλύτερο ποσοστό αριθμού ατόμων . Σύμφωνα με την αρχή αυτή ο μάνατζερ πρέπει να ενεργεί με τρόπο που να παρέχει το μεγαλύτερο όφελος σε περισσότερα άτομα. Εδώ μια απόφαση είναι σωστή, όταν προκύπτει όφελος για τους άλλους, ενώ είναι λαθεμένη όταν προκαλεί καταστροφή στους άλλους. Ακολουθώντας αυτή την αρχή ο μάνατζερ,

Πρέπει να είναι ενήμερος για τα οφέλη και τους κινδύνους που μπορεί να προκαλέσει μια ενέργειά του.

• Την οικουμενικότητα

Η οικουμενικότητα είναι ένας τρόπος- κριτήριο που δέχεται ότι η ηθική σε μια απόφαση εξαρτάται από τα κίνητρα ή τις προθέσεις του ατόμου που Παίρνει την απόφαση. Αυτές όμως οι προσωπικές Προθέσεις και κίνητρα μπορούν να μεταφραστούν σε Προσωπικά καθήκοντα ή υποχρεώσεις, που όλοι Θα έπρεπε να αναλαμβάνουν κατά τον ίδιο οικουμενικό τρόπο στην περίπτωση που η κατάσταση Παραμένει η ίδια. 30

• Την επιμεριστική δικαιοσύνη

Είναι ο τρόπος που βασίζεται κατά κύριο λόγο στην έννοια της δικαιοσύνης. Εδώ ο μάνατζερ μεταχειρίζεται τα άτομα κατά ίδια τρόπο ασχέτως φύλου. εθνικότητας, φυλής ή άλλων χαρακτηριστικών ‘ Στην περίπτωση αυτή οι μάνατζερς πρέπει να κατανέμουν με δικαιοσύνη τα οφέλη στα άτομα. Η πρακτική αυτή είναι απαραίτητη για την κοινωνική συνεργασία. • Την προσωπική ελευθερία Είναι ο τρόπος που βασίζεται κατά κύριο λόγο στην ατομική επιλογή. Ένα σύστημα αμοιβών για παράδειγμα που αμείβει τα άτομα ανάλογα με την επιλογή τους στο χρόνο απασχόλησης στη εργασία (μερική ή πλήρης) είναι συνεπές με την ιδέα της προσωπικής ελευθερίας.

Ο ρόλος των οργανισμών στη ηθική Οι οργανισμοί παίζουν ένα σπουδαίο ρόλο στην προώθηση της ηθικής συμπεριφοράς των υπαλλήλων. Οι οργανισμοί πρέπει να δημιουργήσουν ένα εσωτερικό περιβάλλον τέτοιο που να προωθεί και να ανταμείβει την ηθική συμπεριφορά των ατόμων. Λέμε ότι ένας οργανισμός δημιουργείένα ηθικό περιβάλλον, όταν η διατύπωση των πολιτικών και των πρακτικών λειτουργίας εξασφαλίζει για όλους τους υπαλλήλους την ίδια ηθική μεταχείριση. ‘Ένας αποτελεσματικός τρόπος δημιουργίας ενός ηθικού περιβάλλοντος είναι η ανάπτυξη μιας ηθικής φιλοσοφίας με συγκεκριμένες οδηγίες εφαρμογής της, οι οποίες οδηγίες πρέπει να γνωστοποιηθούν σε όλα τα άτομα που εργάζονται στον οργανισμό. Η εταιρεία Μ Μ στη Φλώριδα έχει αναπτύξει ένα κώδικα ηθικής και πρωτύπων που τον μοιράζεται με όλους τους υπαλλήλους Ο κώδικας αρχίζει με την παρακάτω πρόταση: Η εταιρεία Martin Marietta θα κάνει όλες τις επιχειρηματικές της δραστηριότητες με αυστηρή προσήλωση στους νόμους, κανόνες, κανονισμούς και πολιτικές. Παράλληλα Θα πραγματοποιεί όλες τις διαδικασίες με εντιμότητα και ακεραιότητα και με θερμή αφοσίωση οτα πρότυπα της ηθικής. ‘Εχουμε το καθήκον να διεξάγουμε τις επιχειρηματικές μας δραστηριότητες σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα του νόμου. Είμαστε όλοι πρόθυμοι να βελτιώσουμε τις κοινωνικές συνθήκες, να δια τηρήσουμε τις πηγές, να προστατεύσουμε το περιβάλλον και να προσφέρουμε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας. Οι μάνατζερς και οι υπάλληλοι μας έχουν βαθειά πεποίθηση στα πρότυπα της προσωπικής ακεραιότητας, της άμεμπτης συμπεριφοράς, ευγένειας, σεβασμού, εντιμότητας και δικαιοσύνης. Αυτή η πρόταση υποδεικνύει ότι η διοίκηση όχι μόνο στηρίζει την ηθική συμπεριφορά, αλλά και την περιμένει από όλους τους άλλους. Ο κώδικας

συμπεριφοράς δείχνει τις υποχρεώσεις των μελών της στους πελάτες, στους ιδιοκτήτες, στην Κοινωνία και στις σχέσεις μεταξύ τους. Αυτές οι υποχρεώσεις φαίνονται στις παρα κάτω αρχές: • • • •

Θεμέλιό μας είναι η ακεραιότητα. Δύναμή μας είναι τα άτομα. Φιλοσοφία μας είναι η ομαδική εργασία. Σκοπός μας είναι το άριστο.

Η εταιρεία πρέπει με το παράδειγμά της να δείξει ότι σέβεται τις ηθικές αρχές, αν θέλει και οι υπάλληλοί της να συμπεριφέρονται σύμφωνα με τους κανόνες του κώδικα δεοντολογίας.

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ Η λέξη πολιτισμός περιλαμβάνει τις αξίες, τα έθιμα, την κληρονομιά, το νομικό πλαίσιο, τις εκπαιδευτικές παραδόσεις, τις κοινωνικές συμπεριφορές, τους πολιτικούς θεσμούς και διαδικασίες, και το οικονομικό σύστημα. Το μάνατζμεντ πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τι; πολιτιστικές αξίες ενός περιβάλλοντος όταν παίρνει αποφάσεις. Για παράδειγμα, αν μια εταιρεία είναι εγκατεστημένη σε μια μικρή πόλη κι έχει μετακινήσει εκεί υψηλόβαθμα στελέχη για τη διεύθυνση του εργοστασίου, μπορεί να δημιουργήσει σύγκρουση μεταξύ των εργαζομένων της μικρής πόλης και του νέου τρόπου διοίκησης. Επιπλέον, καθώς όλο Και περισσότερες επιχειρήσεις γίνονται διεθνείς, βρίσκονται μπροστά σε ριζικά διαφορετικές πολιτιστικές συνθήκες. Ο ρόλος του μάνατζερ μπορεί να είναι διαφορετικός στις Ηνωμένες Πολιτείες από άλλες χώρες. Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, ο μάνατζερ είναι εκείνος που αναπτύσσει το αίσθημα ομοφωνίας μεταξύ των εργαζομένων και όχι ο ατρόμητος αρχηγός που επιβάλλει τη θέλησή του στους απρόθυμους εργαζόμενους. Ένας μάνατζερ που θα προσπαθήσει να εφαρμόσει τον Αμερικανικά τρόπο διοίκησης στην Ιαπωνία είναι καταδικασμένος να αποτύχει. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι πολλές Αμερικανικές εταιρείες λειτουργούν κερδοφόρα σε άλλα πολιτιστικά περιβάλλοντα· το κλειδί γι’ αυτό είναι η γνώση των σημαντικών πλευρών αυτών των διαφορετικών πολιτισμών και η θέλησή τους να προσαρμοστούν σ’ αυτές τις διαφορές.

ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Οι νόμοι είναι ο κυριότερος τρόπος με τον οποίο οι πολιτικοί παράγοντες επηρεάζουν μια επιχείρηση. Μια επιχείρηση πρέπει να ενεργεί σύμφωνα με τους νόμους σε τοπικό, εθνικό, και διεθνές επίπεδο. ‘Όλες οι συναλλαγές των επιχειρήσεων πρέπει να ακολουθούν τη φορολογική νομοθεσία. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις πρέπει να ακολουθούν την εργατική νομοθεσία και τη νομοθεσία για τις συνδικαλιστικές οργανώσεις, και να ενεργούν σύμφωνα με τον Αστικό Κώδικα και τους νόμους για τα δικαιώματα και την ισότητα όλων των πολιτών. Αυτή η αναφορά στη νομοθεσία είναι ενδεικτική μόνο, και έχει σκοπό να δείξει ότι οι επιχειρήσεις πρέπει να σέβονται το νομικό περιβάλλον κατά τη λήψη αποφάσεων. 32

Αυτή η ενότητα, όμως, έχει τον τίτλο “πολιτικοί παράγοντες” γιατί η πολιτική σκηνή είναι αυτή μέσα στην οποία η επιχείρηση μπορεί να προσπαθήσει να επηρεάσει την πολιτική διεργασία. Μια επιχείρηση μπορεί να συνεργαστεί σε μια επαγγελματική ένωση με άλλες εταιρείες που έχουν την ίδια άποψη, και μαζί να προσπαθήσουν να σχηματίσουν μια ομάδα πίεσης για να επηρεάσουν στην κατεύθυνση αλλαγής της νομοθεσίας. Μια επιχείρηση υπόκειται επίσης και στον έλεγχο ειδικών φορέων που έχουν σκοπό να επιβλέπουν τον τρόπο εκτέλεσης ορισμένων από τις δραστηριότητές της. Τέτοιοι φορείς είναι, για παράδειγμα, η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ) που επιβλέπει τις αεροπορικές εταιρείες, η επιτροπή του Χρηματιστηρίου Αξιών Αθηνών (ΧΑΑ) που επιβλέπει τους όρους εισαγωγής και παραμονής των επιχειρήσεων στο Χρηματιστήριο, η Πυροσβεστική Υπηρεσία (ΙΤΥ) που ελέγχει τις συνθήκες και τους κανονισμούς πυρασφαλείας των επιχειρήσεων, το Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο (ΕΡΣ) που χορηγεί τις άδειες για τη λειτουργία των ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών, η Επιθεώρηση Εργασίας που ελέγχει την εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας, και Πολλοί άλλοι. Είναι, λοιπόν, φανερό ότι οι κανονισμοί και οι νόμοι που θεσπίζονται από την τοπική αυτοδιοίκηση σε τοπικό επίπεδο, από την κυβέρνηση σε εθνικό, και από τους διεθνείς οργανισμούς σε διεθνές επίπεδο μπορεί να βάζουν περιορισμούς στη λήψη αποφάσεων από τη διοίκηση επιχειρήσεων.

ΑΝΤΑΓΩΝ/ΣΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΕΣ Μια από τις ουσιαστικές δουλειές του μάνατζμεντ είναι η απόκτηση των πρώτων υλών, δηλαδή των αναγκαίων εισροών για τη διαδικασία μεταποίησης. Αυτές οι πρώτες ύλες μπορεί να είναι κοινές και να βρίσκονται εύκολα, μπορεί όμως και να είναι σπάνιες και δυσεύρετες. Η διεύθυνση πρέπει να παίρνει μέτρα ώστε η προμήθεια να είναι σταθερή και αξιόπιστη. Αυτό προϋποθέτει την αποκατάσταση σταθερών σχέσεων με τους προμηθευτές και μια αποτελεσματική πολιτική αποθεμάτων που Θα ικανοποιεί τις ανάγκες μιας συγκε κριμένης επιχείρησης. Αν οι πιθανοί προμηθευτές είναι πολλοί, θα υπάρχει αρκετός ανταγωνισμός μεταξύ τους και οι πρώτες ύλες Θα αποκτώνται στην καλύτερη δυνατή τιμή. Αν όμως οι προμηθευτές είναι περιορισμένοι, η επιχείρηση Θα πρέπει να πληρώνει υψηλότερες τιμές. Το πλήθος των προμηθευτών στην αγορά επηρεάζει την τιμή των πρώ των υλών και, επομένως, και την τιμολογιακή πολιτική της εταιρείας. Η λήψη αποφάσεων επηρεάζεται επίσης και από τον ανταγωνισμό. Αν υπάρχει μεγάλος ανταγωνισμός στην αγορά, μια εταιρεία πρέπει να έχει ανταγωνιστικές τιμές. Αν μια εταιρεία κατέχει ηγετική θέση στην αγορά, μπορεί να ορίζει τις τιμές και να είναι γνωστή σαν ρυθμιστής τιμών Αν η Θέση της στην αγορά δεν είναι κυριαρχική, ίσως Θα πρέπει να ακολουθεί την τιμολογιακή πολιτική άλλων εταιρειών και να είναι ακόλουθος τιμών Και στις δύο περιπτώσεις, η ένταση και η ποιότητα του ανταγωνισμού επηρεάζει άμεσα τη λήψη αποφάσεων.

ΠΕΛΑΤΕΣ Η τελευταία πλευρά του εξωτερικού οικονομικού περιβάλλοντος είναι οι πελάτες μιας επιχείρησης. Αυτό είναι Ίσως εύκολο να το καταλάβει κανείς, γιατί είναι προφανές ότι η διεύθυνση μιας εταιρείας πρέπει να έχει υπόψη της τους πελάτες της όταν παίρνει αποφάσεις. Ο στόχος αυτής της διαδικασίας λήψης αποφάσεων είναι η προσέγγιση της πελατείας με τον καλύτερο και πιο επικερδή τρόπο. Αυτές οι αποφάσεις είναι κρίσιμες γιατί, ακόμα κι αν παράγει τα καλύτερα προϊόντα ή υπηρεσίες, μια εταιρεία δεν έχει ελπίδες αν

δεν μπορεί να τα διαθέτει στον πελάτη. Οι πελάτες Θέλουν ένα προϊόν στον κατάλληλο τόπο, τον κατάλληλο χρόνο, και στην κατάλληλη μορφή. Πρόκειται για τη χρησιμότητα τόπου , τη χρονική χρησιμότητα , και τη χρησιμότητα μορφής .Αν μια εταιρεία αποτύχει σε μια απ’ αυτές τις κατηγορίες χρησιμότητας, διακινδυνεύει τη συνολική αποτυχία. Είναι, λοιπόν, φανερό ότι οι αποφάσεις επηρεάζονται και από το βαθμό που αυτές οι κατηγορίες χρησιμότητας είναι ενσωματωμένες στα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που προσφέρει μια εταιρεία. Τα στελέχη μιας εταιρείας θέλουν να γνωρίζουν όσο γίνεται καλύτερα την ταυτότητα καθώς Και άλλες πληροφορίες για την πελατεία τους. Η πιθανή πελατεία ονομάζεται αγορά-στόχος ( πτ Αυτές οι πληροφορίες μπορούν να αποκτηθούν με έρευνες αγοράς — για παράδειγμα, με στατιστικές των προσωπικών χαρακτηριστικών της πελατείας (δημογραφικά χαρακτηριστικά) της αγοραστικής της συμπεριφοράς (συμπεριφορά πελατείας), ή του γενικότερου τρόπου ζωής της (ψυχογραφικά χαρακτηριστικά). Αυτές οι πληροφορίες χρησιμοποιούνται κατόπιν από τα διευθυντικά στελέχη στη λήψη αποφάσεων. Μια επιχείρηση που αποφεύγει να έρχεται σε επαφή με την αγορά της δε Θα είναι σε Θέση να ανταποκρίνεται σε ευκαιρίες που παρουσιάζονται και δε Θα μπορεί να αποφεύγει τις απειλές από τον ανταγωνισμό, με αποτέλεσμα να οδηγείται με μεγάλη πιθανότητα σε αποτυχία.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ Απομένει να εξετάσουμε έναν ακόμα παράγοντα του εξωτερικού περιβάλλοντος, την Τεχνολογία. Αυτή μπορεί να έχει πολύ σοβαρή επίπτωση σε μια επιχείρηση, μια Και οι τεχνολογικές αλλαγές μπορεί συχνά να γίνονται πολύ αισθητές. Μια εταιρεία μπορεί να έχει δεσμευτεί σοβαρά με μια μορφή τεχνολογίας και, αφού επενδύσει μεγάλα κεφάλαια σε μηχανήματα και εκπαίδευση προσωπικού, να διαπιστώσει ότι παρουσιάστηκε μια καινούργια, αποτελεσματικότερη και οικονομικότερη τεχνολογία. Οι αλλαγές στην αγορά μπορεί να είναι σχεδόν καθημερινές, προς μεγάλη λύπη των εταιρειών που δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις αλλαγές στην τεχνολογία και τις αγορές. Φανταστείτε την επίπτωση της εμφάνισης των ηλεκτρονικών αριθμομηχανών στις εταιρείες παραγωγής λογαριθμικών κανόνων.

Η Διαδικασία καινοτομιών Με τον όρο καινοτομία δεν εννοείται απλά μια εφεύρεση, αλλά η σύνθετη διεργασία μετατροπής μιας επιστημονικής ή τεχνολογικής ιδέας σε ένα συγκεκριμένο εμπορεύσιμο προϊόν (Κωνσταντόπουλος, 1983). Η λέξη καινοτομία αποτελείται από δύο συνθετικά (καινό=νέο και τομή) που υποδηλώνουν την έλευση του νέου, την ανανέωση του δυναμικού.

Kαινοτομία = αλλαγή /ΑΝΑΝΕΩΣΗ Ο πληρέστερος ορισμός για τον όρο της καινοτομίας δίνεται από τον Chris Freeman: "η βιομηχανική καινοτομία περιλαμβάνει τις δραστηριότητες τεχνικού σχεδιασμού, παραγωγής, διοίκησης και εμπορίας που σχετίζονται με την εισαγωγή ενός νέου (ή βελτιωμένου) προϊόντος ή με την πρώτη εμπορική εφαρμογή μιας νέας (ή βελτιωμένης) διαδικασίας ή εξοπλισμού" (C. Freeman, 1982, The Economics of Industrial Innovation, 2nd ed, Pinter) Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δώσει ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη της καινοτομίας στην Ευρωπαϊκή οικονομία. Το 1990 εξέδωσε την Πράσινη Βίβλο για την Καινοτομία, όπου ορίζεται η καινοτομία ως: "η επιτυχής δημιουργία, αφομοίωση και εκμετάλλευση, κάτι καινούργιου, σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο" (σελ. 1) Με άλλα λόγια, η καινοτομία μπορεί να ορισθεί και ως η αξιοποίηση της τεχνολογίας με σκοπό την ικανοποίηση της χρήσης (της ζήτησης) ή για την επίλυση ενός προβλήματος, το οποίο δεν είναι απαραίτητο να έχει γίνει αντιληπτό εκ των προτέρων.

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΟΙ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Κατά τα τελευταία χρόνια, η ελληνική οικονοµία παρουσίασε ρυθµούς ανάπτυξης που ήταν από τους υψηλότερους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο επίπεδο των συνολικών οικονοµικών επιδόσεων, σηµειώθηκαν σηµαντικά βήµατα στη µακροοικονοµική σταθεροποίηση, στη σταδιακή µείωση των επιτοκίων, στο δραστικό περιορισµό του πληθωρισµού και στη δηµιουργία ευνοϊκότερων προϋποθέσεων εµπιστοσύνης στις προοπτικές της οικονοµίας, που είχαν σαν

αποτέλεσµα τη βελτίωση του ευρύτερου επιχειρηµατικού περιβάλλοντος. Οι επιδόσεις αυτές οφείλονται κατά κύριο λόγο στη συγκυρία τριών (3) κυρίως θετικών παραγόντων, οι οποίοι είναι: • • Η δηµοσιονοµική προσαρµογή, που οδήγησε στην ένταξη της χώρας στην Οικονοµική και Νοµισµατική Ένωση (ΟΝΕ), µε αποτέλεσµα τη δηµιουργία συνθηκών οικονοµικής σταθερότητας και µεγαλύτερης βεβαιότητας για τις προοπτικές της χώρας. • • Η αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων, τόσο σε εξοπλισµό, όσο και σε κατασκευές, τροφοδότησαν µια υγιή και συνεχή αύξηση της τελικής ζήτησης στην οικονοµία. • • Η απορρόφηση των πόρων του Β’ αλλά και του Γ’ ΚΠΣ που βρίσκεται σε εξέλιξη και η προετοιµασία για τους Ολυµπιακούς Αγώνες της Αθήνας, ενίσχυσαν αυτή την εικόνα, συµπληρώνοντας µε τον τρόπο αυτό τον ανοδικό κύκλο της ανάπτυξης µε αυξηµένες δηµόσιες δαπάνες, κυρίως για τον εκσυγχρονισµό των υποδοµών.

ΟΙ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ Η Ελλάδα ως χώρα µε κατά κεφαλήν ΑΕΠ µικρότερο του µέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παρουσίαζε παραδοσιακά πολύ µικρό ποσοστό καινοτόµων επιχειρήσεων. Οι καινοτοµίες ήταν κατά κανόνα σωρευτικές (incremental) και χωρίς µεγάλες φιλοδοξίες επέκτασης στην ευρωπαϊκή και παγκόσµια αγορά. Παρόλα αυτά, την τελευταία δεκαετία η ελληνική οικονοµία γνώρισε µια περίοδο έντονων µετασχηµατισµών, που επηρέασαν θετικά και την καινοτοµικότητα των επιχειρήσεων, τόσο της µεταποίησης όσο και των υπηρεσιών. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται καθαρά στην τελευταία απογραφή για την Καινοτοµία της ΓΓΕΤ (Υπουργείο Ανάπτυξης) [Εθνική Απογραφή Καινοτοµίας των Επιχειρήσεων, 1998-2000], όπου εµφανίζονται θετικές ενδείξεις, που παρουσιάζουν µια στροφή των ελληνικών επιχειρήσεων προς την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών και της καινοτοµίας. Υπάρχει κατά συνέπεια ένα αισιόδοξο κλίµα ως προς την µεταστροφή του αναπτυξιακού µοντέλου, που δροµολογεί το πέρασµα από πλεονεκτήµατα που έχουν να κάνουν µε το χαµηλό κόστος σε µια οικονοµία αξιοποίησης της γνώσης. Η σηµαντική αυτή αύξηση της καινοτοµικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων τόσο στην µμεταποίηση όσο και στις υπηρεσίες, η οποία κορυφώνεται την περίοδο µεταξύ 1999 και 2000, οφείλεται τόσο στην βελτίωση του κλίµατος και την ενεργοποίηση του ιδιωτικού τοµέα, όσο και σε µια συστηµατική πλέον προσπάθεια τόνωσης της καινοτοµίας από εθνικής και καινοτοµικής πλευράς. (Στρατηγική Λισσαβόνας, 2000). Σύµφωνα µε την παραπάνω µελέτη, η αύξηση του ποσοστού των καινοτόµων επιχειρήσεων στην Ελλάδα την περίοδο 1998-2000 ανέρχεται στο 27,3%. Στην άνοδο αυτή συνεισφέρουν τόσο οι επιχειρήσεις της µεταποίησης, όσο και αυτές των υπηρεσιών, µε τις τελευταίες όµως να αναδεικνύονται ως ο πλέον

καινοτόµος τοµέας της ελληνικής οικονοµίας, ενώ και για τους δύο (2) τοµείς οι αυξητικές τάσεις συνεχίζονται για τρίτη συνεχή περίοδο. Σε κλαδικό επίπεδο παρατηρούνται σηµαντικές διαφορές στο ποσοστό αύξησης των καινοτόµων επιχειρήσεων. Οι κλάδοι µε το υψηλότερο ποσοστό καινοτόµων επιχειρήσεων είναι αυτοί των: • Τεχνικών ∆οκιµών και Αναλύσεων (69,9%) • Πληροφορικής (68,8%) • Προϊόντα Πετρελαίου και Χηµικών (52,9%) Στον αντίποδα, οι κλάδοι µε τα χαµηλότερα ποσοστά καινοτόµων επιχειρήσεων είναι οι κλάδοι των: • Υφασµάτων και ∆έρµατος (16,8%) • Πλαστικών και άλλων µη Μεταλλικών Ορυκτών (23%) • Τροφίµων, Ποτών και Καπνού (23,2%) Η χαµηλή επίδοση πάντως αυτών των κλάδων αποτελεί ένα δυναµικό αναξιοποίητο, που ενδεχοµένως να λειτουργήσει θετικά για την αύξηση της καινοτοµικότητας στους κλάδους αυτούς. Σε χωρικό – γεωγραφικό επίπεδο η Περιφέρεια της Στερεάς Ελλάδας αναδεικνύεται ως η Περιφέρεια µε το µεγαλύτερο ποσοστό καινοτόµων επιχειρήσεων (36%) και ακολουθεί η Περιφέρεια Αττικής (30,9%) και η Περιφέρεια Ηπείρου (27,5%). Επίσης η Αττική µε την Στερεά Ελλάδα –κυρίως η 3 περιοχή των Οινοφύτων- συγκεντρώνουν το 68% των καινοτόµων επιχειρήσεων της Ελλάδας. ∆ιαχρονικά βέβαια παρατηρούνται σηµαντικές αυξοµειώσεις ως προς την κατάταξη των Περιφερειών µε βάση το ποσοστό των καινοτόµων επιχειρήσεων. * Πηγές: • Έκθεση Εθνικού Συµβουλίου Ανταγωνιστικότητας u954 και Ανάπτυξης, Ιανουάριος 2004 • Σύνοψη Εθνικής Απογραφής Καινοτοµίας των Επιχειρήσεων 1998-2000, ΓΓΕΤ

ΤΑ ΟΦΕΛΗ ΤΩΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΚΩΝ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ Η εισαγωγή του χαρακτηριστικού της καινοτομίας στα προϊόντα συνεπάγεται μια σειρά πλεονεκτημάτων: •

Αύξηση της χρησιμότητας που παρέχεται στον καταναλωτή με την αγορά του προϊόντος:

Με την αγορά ενός καινοτομικού προϊόντος ο καταναλωτής έχει την ευκαιρία να ικανοποιήσει είτε ένα μεγαλύτερο αριθμό αναγκών είτε να καλύψει πληρέστερα τις ήδη υπάρχουσες ανάγκες του σε σχέση με αυτές που κάλυπτε με τα ήδη υπάρχοντα μη καινοτομικά προϊόντα.

•

Βελτιωμένη εμφάνιση του προϊόντος: Μία καινοτομία που πιθανά επιδρά στην εμφάνιση

του προϊόντος, το κάνει ελκυστικότερο στα μάτια του καταναλωτή και αυξάνει τις πιθανότητες να το προτιμήσει σε σχέση με άλλα ανταγωνιστικά προϊόντα ίδιας αξίας και χρησιμότητας, αλλά που δεν διαφοροποιούνται μεταξύ τους στην εμφάνιση. •

Πρόκληση εντυπωσιασμού του καταναλωτή: Η κατανάλωση, πέρα από την πρακτική της

αξία, συνεπάγεται για τον καταναλωτή και ψυχολογική ικανοποίηση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ο καταναλωτής ασυνείδητα αναζητεί προϊόντα που τείνουν να του προκαλούν, εκτός των άλλων, και έντονα ψυχολογικά ερεθίσματα. Έτσι ένα καινοτομικό προϊόν, λόγο της πρωτοτυπίας του, είναι δυνατόν να εντυπωσιάσει τον καταναλωτή και για ψυχολογικούς λόγους να τον οδηγήσει στην αγορά του. •

Υποκίνηση της περιέργειας του καταναλωτή: Ιδιαίτερα σήμερα που τα περισσότερα

προϊόντα είναι τυποποιημένα, συχνά από τον καταναλωτή εκλαμβάνονται όλα ως ίδια, ανεξάρτητα της επιχείρησης που τα παράγει. Μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον η παρουσία μιας καινοτομίας «ερεθίζει» τον καταναλωτή και τον οδηγεί σε πιθανή αγορά του προϊόντος. •

Ανανέωση του ενδιαφέροντος του καταναλωτή για το είδος του προϊόντος: Είναι δεδομένο

ότι σήμερα υπάρχει υπερπροσφορά προϊόντων η οποία οδηγεί σε προσωρινό κορεσμό των καταναλωτών. Όμως αυτό παύει να υφίσταται με την εμφάνιση του καινοτομικού προϊόντος, το οποίο κινεί το ενδιαφέρον των καταναλωτών για την απόκτησή του. •

Πιθανότητα για το προϊόν να γίνει μόδα: Όταν ένα προϊόν περιλαμβάνει κάποια

καινοτομία υπάρχει πιθανότητα το καταναλωτικό κοινό να το θεωρήσει νεωτεριστικό και να δημιουργήσει γύρω από αυτό μία νέα μόδα, η οποία της περισσότερες φορές οδηγεί σε μία ταχύτατη γνωστοποίηση και κατανάλωση του προϊόντος. Υπάρχουν κάποια εργαλεία τα οποία με την κατάλληλη χρησιμοποίησή τους μπορούν να κάνουν πρόσφορο το έδαφος για την υιοθέτηση της καινοτομίας Επίσης θα πρέπει να τονιστεί ότι μέρος αυτών των εργαλείων υπάρχει ήδη σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο.

1. Επιχειρηματικότητα Ο πρώτος τομέας, στον οποίο θα πρέπει να επέλθουν μεταβολές έτσι ώστε να προσαρμοστεί στην ιδέα της καινοτομίας, είναι αυτός της επιχειρηματικότητας. Καινοτομικές ιδέες δημιουργούνται είτε με τον εμπλουτισμό αυτών που ήδη υπάρχουν σχετικά με την επιχείρηση, είτε με την έντεχνη παρότρυνση για την καλύτερη δυνατή αξιοποίησή τους (Κανελλόπουλος, 1995).

2. Έρευνα & Ανάπτυξη Για να μπορούν οι επιχειρήσεις να παράγουν καινοτομικά προϊόντα με καλές προοπτικές, θα πρέπει ως πρώτο βήμα να έχουν βρεθεί αντίστοιχες καινοτομικές ιδέες και στη συνέχεια να αξιολογούνται και να υιοθετούνται εκείνες που υπόσχονται τα μέγιστα. Επίσης θα πρέπει να σημειωθεί ότι στόχος της έρευνας είναι να παράγει γνώση, ενώ, της καινοτομίας είναι να παράγει αντικείμενα ή συστήματα που λειτουργούν και μπορούν να πουληθούν (Κανελλόπουλος, 1994). Τέτοιες διαδικασίες μπορούν να επιτευχθούν μέσα από τους τομείς έρευνας και ανάπτυξης ακολουθώντας τις παρακάτω ενέργειες: •

Συνεργασία των επιχειρήσεων με τα ελληνικά πανεπιστήμια: Τα ελληνικά πανεπιστήμια

ως παραδοσιακοί φορείς γνώσης έχουν τη δυνατότητα να συνδράμουν στην δημιουργία καινοτομιών μέσα από μελέτες που στόχο θα έχουν την παροχή εξειδικευμένης τεχνογνωσίας στις ενδιαφερόμενες επιχειρήσεις. •

Δημιουργία τμήματος και ομάδων έρευνας και ανάπτυξης από τις ίδιες τις επιχειρήσεις:

Όλες οι επιχειρήσεις δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα δημιουργίας τμήματος έρευνας και ανάπτυξης, αλλά αυτές των οποίων ο προϋπολογισμός το επιτρέπει θα πρέπει να θέσουν τη δημιουργία ανάλογου τμήματος ως έναν από τους πρωταρχικούς τους στόχους. Επίσης, όταν υπάρχουν πλάνα για κάποιο γενικότερο σχεδιασμό γύρω από κάποιο προϊόν, χρήσιμη είναι η συγκρότηση ομάδων με σκοπό την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων (project teams) (Howard & Guile, 1992). •

Έρευνα αγοράς: Μία καινοτομία δεν αποτελεί παρά έναν νεωτερισμό πάνω στο προϊόν.

Η υιοθέτηση μιας καινοτομίας όμως, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το προϊόν θα προτιμηθεί από τους καταναλωτές. Ακόμη και η καινοτομία που δημιουργεί νέες χρήσεις και νέες αγορές θα πρέπει να έχει για στόχο της μία συγκεκριμένη, ξεκάθαρη εφαρμογή. Θα πρέπει να είναι εστιασμένη πάνω σε μία συγκεκριμένη ανάγκη που να την ικανοποιεί, πάνω σε ένα συγκεκριμένο τελικό αποτέλεσμα που να το παράγει (Ντράκερ, 1985). Οι έρευνες αγοράς πληροφορούν τις επιχειρήσεις για τις ανάγκες των καταναλωτών και τις βοηθούν να επικεντρώσουν τις έρευνές τους σε χρήσιμες καινοτομίες. •

Συνεργασίες επιχειρήσεων: Η συνεργασία μεταξύ των επιχειρήσεων μπορεί να

πραγματοποιηθεί με τρεις τρόπους: μέσα από ex-post συνεργασίες, μέσα από ex-ante συνεργασίες και μέσα από μια πιο ακραία μορφή που είναι η συγχώνευση των επιχειρήσεων. Παράδειγμα πετυχημένων συνεργασιών μεταξύ των επιχειρήσεων σε εθνικό μάλιστα επίπεδο είναι

αυτές των ιαπωνικών επιχειρήσεων που με αυτόν τον τρόπο εμφανίζονται πανίσχυρες στη διεθνή αγορά (Ουσταπασίδης & Κατσουλάκος, 1999).

3. Παιδεία Για να μπορέσουν να τεθούν βάσεις έτσι ώστε και μακροπρόθεσμα να υπάρχει δυνατότητα δημιουργίας καινοτομικών ιδεών ένα σημαντικό εργαλείο που θα πρέπει να αξιοποιηθεί είναι αυτό της παιδείας. Μέσα από την παιδεία θα μπορέσει να δημιουργηθεί στον μελλοντικό Έλληνα εργαζόμενο η ανάλογη κουλτούρα προώθησης της καινοτομίας. Τρόποι για να επιτευχθεί αυτό είναι οι ακόλουθοι: •

Δημιουργία ανάλογου μαθήματος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση: Ανάπτυξη της

δημιουργικής σκέψης των φοιτητών μέσω μαθημάτων που θα σχετίζουν την ιδέα της καινοτομίας με την επιστήμη τους. Μέσα από αυτή τη διαδικασία οι επιχειρήσεις θα στελεχώνονται στο μέλλον με άτομα τα οποία θα έχουν την απαραίτητη υποδομή σε αυτόν τον τομέα. •

Δημιουργία σχολών με έφεση στη δημιουργικότητα: Όσον αφορά την δευτεροβάθμια

εκπαίδευση, δημιουργία ανάλογης ειδικότητας στα Τ.Ε.Ε η οποία θα επικεντρώνεται στην πρακτική κατάρτιση των σπουδαστών. Επίσης, κάτι ανάλογο μπορεί να συμβεί και στην τριτοβάθμια εκπαίδευση με την δημιουργία πανεπιστημιακού τμήματος με χαρακτήρα όχι μόνο θεωρητικό αλλά και πρακτικό.

4. Χρηματοδότηση Το θέμα της εξεύρεσης επαρκών χρηματικών κονδυλίων και της τακτικής παροχής οικονομικών πόρων με σκοπό την ολοκλήρωση και εφαρμογή καινοτομικών ιδεών είναι μια σημαντική διεργασία. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι χρηματοδότησης, μερικοί εκ των οποίων είναι οι εξής (Κωνσταντόπουλος, 1983) : • Άμεση χρηματοδότηση της έρευνας και τεχνολογίας από τον κρατικό προϋπολογισμό. • Παροχή φορολογικών κινήτρων για τις δαπάνες ανάπτυξης της έρευνας και τεχνολογίας των ιδιωτικών επιχειρήσεων. • Μέτρα για την ενίσχυση του «κεφαλαίου κινδύνου». • Άμεση χρηματοδότηση από οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης, νομαρχιακά ταμεία και τοπικά επιμελητήρια.

• Αυτοχρηματοδότηση με την μορφή της ανεξάρτητης χρηματοδότησης από τα επιχειρηματικά κεφάλαια της εταιρίας. • Έμμεση χρηματοδότηση από ασφαλιστικούς ή άλλους ταμειακούς οργανισμούς. • Κοινή ιδιοκτησία της καινοτομίας του χρηματοδότη επενδυτή με τον καινοτόμο εφευρέτη. • Χρηματοδότηση από δημόσιο ταμείο μελετών σκοπιμότητας που προηγούνται της εφαρμογής μιας καινοτομίας. • Μείωση του επιτοκίου δανεισμού. Θα μπορούσε να λεχθεί πως ο Έλληνας είναι εν δυνάμει καινοτόμος και αν δημιουργηθεί ένα κατάλληλο πλαίσιο προϋποθέσεων σίγουρα αυτή η ικανότητα μπορεί να περάσει και στην πράξη με αποτελέσματα ευεργετικά και για τις ελληνικές εξαγωγές. Αυτό που χρειάζεται είναι να δοθεί το έναυσμα για να «ξυπνήσει» αυτή η ιδιότητα και να αξιοποιηθεί με στόχο το όφελος όλων μας. Εξάλλου, όπως αναφέρει και ο Οδυσσέας Ελύτης, όλοι οι άνθρωποι κρύβουν μέσα τους μια μικρή ιδιαιτερότητα Ο αγώνας στη ζωή γίνεται για να ανακαλύψουμε αυτή τη μικρή ιδιαιτερότητα Έτσι και την ανακαλύψουμε και την ικανοποιήσουμε, έχουμε κερδίσει το παν.

Παρακάτω θα ήθελα να παραθέσω μια σελίδα με τους τύπους καινοτομίας που μπορεί να έχει μια επιχείρηση :

Τύποι καινοτομίας H ταξινόμηση των καινοτομικών έργων γίνεται συνήθως σε δύο 'διαστάσεις': Σύμφωνα με το αντικείμενο:

Καινοτομία προϊόντος ή αφορά την ανάπτυξη νέου ή βελτιωμένου προϊόντος ή υπηρεσίας υπηρεσίας: στοχεύει σε νέα παραγωγική διαδικασία ή τη βελτίωση υφιστάμενης Καινοτομία διαδικασίας: Καινοτομία πρώτης ύλης: υποκατάσταση υλικού, από νέο ή βελτιωμένο, σε παραγωγική διαδικασία ή Καινοτομία αγοράς:

αγαθό εισαγωγή προϊόντος ή υπηρεσίας σε νέα αγορά (γεωγραφική ή χρήσης ή δημογραφική κλπ.)

Οργανωτική καινοτομία:

μετασχηματισμός ή βελτίωση οργανωτική δομής.

Σύμφωνα με την ένταση και το εύρος μεταβολής-καινοτομίας αναφέρεται στη βελτίωση ενός υφιστάμενου προϊόντος, παραγωγικού Οριακή ή βηματική ή συστήματος, πρώτης ύλης ή εξαρτήματος, την επέκταση σε παρόμοια αγορά σταδιακή καινοτομία: κλπ. αναφέρεται στη ριζική αναδιάρθρωση ενός παραγωγικού συστήματος με την Ριζική καινοτομία: εκ νέου σύλληψή του, στην ανάπτυξη ενός νέου προϊόντος ή παραγωγικής διαδικασίας, την είσοδο σε μια αγορά με εντελώς διαφορετικά χαρακτηριστικά κλπ. Διαρθρωτική καινοτομία ή αναφέρεται σε αλλαγές ή βελτιώσεις που αλλάζουν τη δομή της αρχιτεκτονικής ενός συστήματος (προϊόντος, παραγωγής, οργάνωσης κλπ), καινοτομία αλλάζοντας εσωτερικούς ρόλους και βαρύτητες και τις σχέσεις μεταξύ των αρχιτεκτονικής: στοιχείων, π.χ. η μετάβαση από τη μαζική παραγωγή σε ευέλικτα συστήματα. Αλλαγές στο 'τεχνολογικό όταν η τεχνολογική αλλαγή επηρεάζει ένα ευρύ σύνολο δραστηριοτήτων (προϊόντα, παραγωγικά συστήματα κλπ), π.χ. η υποκατάσταση του ατμού σύστημα': από τον ηλεκτρισμό έδωσε ευκαιρίες για νέα προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά άλλαξε και τη μορφή των εργοστασίων και τη δομή της απασχόλησης σε αυτά. συμβαίνουν όταν πραγματοποιείται "συνδυασμός αλληλοσχετιζόμενων Αλλαγές στο 'τεχνοοικονομικό παράδειγμα': καινοτομιών προϊόντος, διαδικασίας, οργανωτικών και διοικητικών, που ενσωματώνει ένα κβαντικό άλμα στη δυνατή παραγωγικότητα για ολόκληρη ή το μεγαλύτερο μέρος της οικονομίας και ανοίγει ένα ασυνήθιστα ευρύ φάσμα ευκαιριών για επενδύσεις και κέρδη". Σήμερα, για παράδειγμα, μιλούμε για το τεχνο-οικονομικό παράδειγμα της τηλε-πληροφορικής και τις επιπτώσεις του σε κάθε έκφανση της οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

Η καινοτομία είναι κάτι που σχεδόν όλες οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα προσπαθούν να πετύχουν βέβαια είναι λογικό ότι στις μεγάλες πόλεις που και ο ανταγωνισμός είναι πολύ μεγαλύτερος να προσπαθούν οι επιχειρήσεις να ξεχωρίσουν τα προϊόντα τους με κάθε τρόπο. Το αποκορύφωμα όπως θα δούμε και αργότερα μέσα από την έρευνα είναι η Αθήνα

Το εξωτερικό περιβάλλων της επιχείρησης

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Τα στοιχεία μέσα σ’ έναν οργανισμό που είναι διαθέσιμα για να χρησιμοποιηθούν στην επίτευξη των στόχων του είναι οι Πόροι του Οργανισμού .Αυτοί οι πόροι είναι φυσικοί, ανθρώπινοι, τεχνολογικοί, και οικονομικοί. Αν κι αυτοί οι όροι ακούγονται ίδιοι μ’ αυτούς που γνωρίσαμε νωρίτερα, Κατά την εξέταση του εξωτερικού περιβάλλοντος, μπορεί να υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ αυτών των παραγόντων του γενικού περιβάλλοντος και των ειδικότερων πόρων μέσα στον οργανισμό.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Όλοι οι οργανισμοί χρειάζονται οικονομικούς πόρους για να εξασφαλίσουν τη συνέχιση της λειτουργίας τους και να χρηματοδοτήσουν την ανάπτυξή τους. Αν η επιχείρηση είναι πολύ κερδοφόρα, τα κέρδη μπορεί να παραμένουν στον οργανισμό και να χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξής του. Αυτά τα κεφάλαια ονομάζονται αποθεματικά επειδή παραμένουν στην επιχείρηση και δεν καταβάλλονται σαν μερίσματα στους μετόχους. Αυτός είναι ο οικονομικότερος τρόπος χρηματοδότησης της ανάπτυξης. Αυτή η πηγή κεφαλαίων είναι όμως συχνά ανεπαρκής για να χρηματοδοτήσει 43

το επιθυμητό επίπεδο ανάπτυξης, με αποτέλεσμα να πρέπει να χρησιμοποιηθούν κι άλλες πηγές. Για να εξασφαλίσουν τους αναγκαίους οικονομικούς πόρους, τα στελέχη πρέπει να αναζητήσουν πηγές χρηματοδότησης έξω από τον οργανισμό. Γενικά, υπάρχουν δύο τέτοιες πηγές κεφαλαίων: το δανειακό κεφάλαιο και το μετοχικό κεφάλαιο. Το δανειακό κεφάλαιο (άΜ &ρίΐ είναι χρήματα που δανείζεται ο οργανισμός για την επιχειρηματική του δραστηριότητα. Τραπεζικά δάνεια, πιστώσεις, και ομολογιακά δάνεια είναι μορφές δανεισμού μιας επιχείρησης από τράπεζες ή επενδυτές ομολόγων. Ο τόκος είναι η χρηματική αμοιβή που πληρώνει η επιχείρηση στις τράπεζες ή τους μεμονωμένους επενδυτές για τη χρήση αυτών των κεφαλαίων. Ο τόκος είναι ακριβός βραχυπρόθεσμα, αλλά το δανειακό κεφάλαιο μπορεί συχνά να αποδειχθεί οικονομικότερο μακροπρόθεσμα. ‘Οταν αποπληρώσει τα δάνεια, η επιχείρηση μπορεί να δανειστεί κι άλλα χρήματα. Όταν, όμως, μια εταιρεία πουλά μετοχές, διαθέτει ένα μέρος της ιδιοκτησίας της — αυτό λέγεται μετοχικό κεφάλαιο . Όταν πουλά μετοχές, η εταιρεία δεν αναλαμβάνει την υποχρέωση να τις αγοράσει ξανά. Μια εταιρεία δεν έχει γενικά την υποχρέωση να πληρώνει μερίσματα. Επειδή δεν είναι υποχρεωτική η επαναγορά των μετοχών ή η καταβολή μερίσματος, το μετοχικό κεφάλαιο είναι οικονομικότερο βραχυπρόθεσμα. Επειδή όμως αυτό σημαίνει διάθεση ιδιοκτησίας που όταν πουληθεί δεν επανέρχεται (εκτός αν ξαναγοραστούν οι μετοχές), το μετοχικό κεφάλαιο είναι μακροπρόθεσμα ο ακριβότερος τρόπος για τη χρηματοδότηση μιας επιχείρησης. Σαν συμπέρασμα, ένα από τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η διοίκηση μιας επιχείρησης είναι η απόκτηση των αναγκαίων κεφαλαίων με συνδυασμό αποθεματικού, δανειακού, και μετοχικού κεφαλαίου, και η διάθεση των οικονομικών πόρων για χρήση από τον οργανισμό. Το λογιστήριο, με τις εγγραφές του και τις λογιστικές διαδικασίες, τροφοδοτεί τη διοίκηση με την οικονομική εικόνα της επιχείρησης και τον τρόπο χρήσης των κεφαλαίων. Τα λογιστικά δεδομένα αποτελούν ισχυρότατο εργαλείο για ένα στέλεχος που θέλει να ελέγξει την οικονομική κατάσταση μιας επιχείρησης.

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Φυσικοί πόροι ενός οργανισμού είναι τα ακίνητα, ο μηχανολογικός εξοπλισμός, τα συστήματα διανομής, και τα αποθέματά του σε πρώτες ύλες. ‘Οπως αναφέρθηκε σε προηγούμενες ενότητες, δουλειά της διεύθυνσης είναι να εξασφαλίζει ότι οι εγκαταστάσεις βρίσκονται σε περιοχές που επιτρέπουν τη βιομηχανική δραστηριότητα και διαθέτουν αρκετό εργατικό δυναμικό. Η προμήθεια πρώτων υλών πρέπει επίσης να είναι επαρκής και αξιόπιστη. Η διάθεση πρώτων υλών και οι τοπικές αξίες της περιοχής όπου βρίσκονται οι εγκαταστάσεις είναι παράγοντες που πρέπει να επηρεάζουν τις αποφάσεις της διεύθυνσης . Περιοδικά, η διεύθυνση αξιολογεί τον τρόπο με τον οποίο αποκτώνται και χρησιμοποιούνται οι φυσικοί πόροι του οργανισμού. Αυτοί οι πόροι είναι τελικά τα εργαλεία που χρησιμοποιεί η διεύθυνση για τη βελτίωση της παραγωγικότητας και την εξασφάλιση κερδών.

ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΙ ΠΟΡΟΙ Οι άνθρωποι που εργάζονται σ’ έναν οργανισμό είναι οι ανθρώπινοι πόροι του. Τα προσόντα τους πρέπει να ικανοποιούν τις ανάγκες του οργανισμού για την αποτελεσματική και αποδοτική λειτουργία του. Τέσσερις είναι οι κύριοι τομείς απασχόλησης της διεύθυνσης στον τομέα των ανθρώπινων πόρων. Ο πρώτος απ’ αυτούς είναι η πρόσληψη του αναγκαίου προσωπικού. Οι διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορεί μια εταιρεία να το κάνει αυτό αναφέρονται με λεπτομέρειες στο Κεφάλαιο 12, όπου εξετάζεται η διοίκηση προσωπικού. Ο δεύτερος τομέας είναι η τοποθέτηση του κατάλληλου εργαζομένου στην κατάλληλη Θέση. Γι’ αυτόν το σκοπό, μπορεί να χρειάζεται εντατική εκπαίδευση του προσωπικού. Και αυτό υπάγεται στις δραστηριότητες της διεύθυνσης προσωπικού και περιγράφεται επίσης στο Κεφάλαιο 12. Το τρίτο αντικείμενο που αντιμετωπίζει ένα στέλεχος στον Τομέα των ανθρώπινων πόρων είναι η υποκίνηση του προσωπικού να πετύχει αποτελεσματική απόδοση με στόχο την ικανοποιητική παραγωγικότητα της εργασίας. Αυτή είναι μια πολυσύνθετη εργασία, όσο σύνθετοι είναι και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι. Η τελική υποχρέωση που έχει ένα στέλεχος είναι να αξιολογεί την απόδοση των εργαζομένων..

ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΟΡΟΙ Τεχνολογικοί πόροι είναι η τεχνολογία που εφαρμόζεται σε μια επιχείρηση. Όπως αναφέρθηκε και νωρίτερα, η τεχνολογία μέσα σε μια επιχείρηση μπορεί να είναι σημαντικά διαφορετική από την τεχνολογία αιχμής που είναι διαθέσιμη στο εξωτερικό περιβάλλον. Η διοίκηση της εταιρείας πρέπει να αποφασίζει το κατάλληλο γι’ αυτήν τεχνολογικό επίπεδο, ανάλογα με τους στόχους της και το κατάλληλο επίπεδο δεξιοτήτων των ανθρώπινων πόρων της εταιρείας που απαιτούνται για τη χρήση της τεχνολογίας. Μια επιχείρηση μπορεί να μη χρειάζεται την τελευταία λέξη της τεχνολογίας για να λειτουργεί αποδοτικά, αλλά, αν αυτό που της λείπει είναι ένα υψηλότερο επίπεδο δεξιοτήτων για τη λειτουργία της νέας τεχνολογίας, αυτό μπορεί να το αποκτήσει είτε με την εκπαίδευση του προσωπικού της είτε με την πρόσληψη υπαλλήλων που έχουν ήδη τις αναγκαίες δεξιότητες. Η εκπαίδευση μπορεί να γίνει είτε μέσα στην επιχείρηση είτε σε εξωτερικά ειδικά σεμινάρια. ‘Οπως είπαμε ήδη, αν μερικοί από τους ήδη εργαζόμενους δεν είναι σε Θέση να επανεκπαιδευτούν για να εξοικειωθούν με τη νέα Τεχνολογία, είναι πολύ πιθανό να αποτελέσουν τα θύματα της τεχνολογικής προόδου.

Το ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ: Η ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Μια από τις σημαντικότερες πλευρές του εσωτερικού περιβάλλοντος μιας εταιρείας είναι το επιχειρηματικό κλίμα — το σύνολο των αξιών, συνηθειών, παραδόσεων, και εννοιών που κάνουν μια επιχείρηση να είναι μοναδική. Αυτό συχνά αναφέρεται και σαν “χαρακτήρας του οργανισμού” η προσωπικότητα της οργάνωσης. Αν και Είναι δύσκολο να μετρήσει κανείς το επιχειρηματικό κλίμα, δεν είναι καθόλου δύσκολο να το χαρακτηρίσει. Μια παλιά τράπεζα 100 ετών που βρίσκεται στο οικονομικό Κέντρο της Νέας Υόρκης Θα έχει μάλλον συντηρητικό χαρακτήρα. Αντίθετα, μια αναπτυσσόμενη εταιρεία υπολογιστών στο της Καλιφόρνια Θα έχει κατά πάσα πιθανότητα φιλελεύθερο χαρακτήρα. Το επιχειρηματικό κλίμα ενσωματώνει τα οράματα των ιδρυτών

της εταιρείας, των πρώτων ηρωικών στελεχών της. Στη μυθολογία της επιχείρησης υπάρχουν συχνά αξίες που εξωραΐζουν τα πραγματικά επιτεύγματα αυτών των πρώτων ανθρώπων της ωστόσο, αυτές οι αξίες συνεχίζουν να καθοδηγούν και να επηρεάζουν την τωρινή διοίκηση. Σκεφτείτε την εικόνα του παλιού ταχυδρόμου που καμία δύναμη, ούτε η βροχή, ούτε το χιόνι, ούτε το χαλάζι, ούτε το σκοτάδι της νύχτας τον εμπόδιζαν να μεταφέρει έγκαιρα την αλληλογραφία. Η αφοσίωση ενός και η επιμονή του παλιού ταχυδρόμου συνεχίζουν να επηρεάζουν και να εμπνέουν τους εργαζόμενους σήμερα. Αυτές οι αξίες αποτελούν τις “θεμελιώδεις αξίες ενός επιχειρηματικού κλίματος”. ‘Οταν οτι εργαζόμενοι προσλαμβάνονται σε μια εταιρεία, δέχονται μια αρχική καθοδήγηση. Ο τρόπος με τον οποίο γίνεται αυτή η καθοδήγηση ποικίλλει από μια απλή προφορική συζήτηση, ένα φωτοτυπημένο κείμενο, ή ένα ολόκληρο βιβλίο που παρουσιάζεται σε κανονικό εισαγωγικό σεμινάριο. Ένα μέρος αυτής της καθοδήγησης μπορεί να είναι η ανάπτυξη της ιστορίας των αρχών της εταιρείας και των κατορθωμάτων των ηρώων της. Δεν πρόκειται απλώς για μια εξιστόρηση “πολεμικών ιστοριών” της εταιρείας, αλλά για μια μετάδοση των βασικών αξιών της. Η καθοδήγηση περιλαμβάνει τη φιλοσοφία, τις αξίες, και τον τρόπο ενεργειών που περιμένει η εταιρεία από τους υπαλλήλους της. Τα στελέχη επηρεάζονται επίσης από ηθικά πρότυπα που κατευθύνουν τη διαγωγή τους τόσο μέσα άσο και έξω από τον οργανισμό. Μερικές ενέργειες θεωρούνται παράνομες σύμφωνα με τη νομοθεσία, άλλες πράξεις, όμως, αν και νόμιμες, θεωρούνται ανήθικες. Ανήθικες είναι εκείνες οι ενέργειες που έρχονται σε αντίθεση με τα κοινά αποδεκτά ηθικά πρότυπα σ’ ένα δεδομένο τόπο και χρόνο. Έτσι, φτάνουμε σ’ ένα ενδιαφέρον σημείο: τα ηθικά πρότυπα εξαρτώνται από τον τόπο και το χρόνο και μπορεί να αλλάζουν με την πάροδο του χρόνου ή την αλλαγή του τόπου. Αυτό που είναι αποδεκτό σ’ έναν τόπο μπορεί να είναι εντελώς απαράδεκτο σ’ έναν άλλο, και Κάτι που επιτρεπόταν πριν από εκατό χρόνια μπορεί σήμερα να απαγορεύεται. Πολιτικές δωροδοκίες και εξαγορά στελεχών, αποδεκτές και αναμενόμενες σε μερικές περιοχές του κόσμου, είναι σήμερα απαράδεκτες στις αναπτυγμένες χώρες. Για δεκαετίες, η ιδιωτική ζωή του μέσου εργαζομένου δεν ήταν καθόλου σημαντική. Τώρα όμως η ιδιωτική του ζωή είναι σεβαστή, και ο εργοδότης που παραβιάζει αυτόν τον κανόνα θα αντιμετωπίσει πολλά ηθικά και, τελικέ, νομικά προβλήματα! Οι αξίες του επιχειρηματικού κλίματος επηρεάζουν επίσης και τα ηθικά πρότυπα μέσα σ’ έναν οργανισμό. Μια επιχείρηση που δίνει αξία μόνο στο κέρδος μπορεί εύκολα να πέσει στην παγίδα να ενθαρρύνει τα στελέχη της και να αποδέχεται το “κέρδος με οποιονδήποτε τρόπο”. Ένα αδίστακτο στέλεχος που αποδέχεται αυτήν τη φιλοσοφία, ακόμα κι αν τον μισούν οι υφιστάμενοί του και το προσωπικό του αλλάζει συχνά, Θα ανταμείβεται από την επιχείρηση. Μια άλλη εταιρεία, όμως, μπορεί να μην αποδέχεται το “κέρδος με κάθε μέσο” και να ξεκαθαρίζει στα στελέχη της ότι θεωρεί μια τέτοια συμπεριφορά ανήθικη και απαράδεκτη. Η το έννοια της επιχειρησιακής φιλοσοφίας είναι ιδιαίτερα σημαντική κατά προσπάθεια τις διοίκησης άμα θέλει να κάνει ριζικές αλλαγές στον οργανισμό . Οι επαγγελματίες έρχονται να συνειδητοποιήσουν ότι, παρά τα καλά -τοποθετημένα σχέδια, η οργανωτική αλλαγή πρέπει να περιλάβει όχι μόνο τις μεταβαλλόμενες δομές και τις διαδικασίες, αλλά και την αλλαγή του εταιρικού πολιτισμού .Για αυτό το λόγο κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας έγιναν πολλές προσπάθειες από ιδικούς να καταφέρουν να εξηγήσουν την έννοια της επιχειρησιακής φιλοσοφίας στους Managers -ιδιαίτερα όσον αφορά την εκμάθηση και πώς να αλλάξει την επιχειρησιακή φιλοσοφία. Οι οργανωτικές προσπάθειες αλλαγής φημολογούνται για να αποτύχουν τη μεγάλη

πλειοψηφία του χρόνου. Συνήθως, αυτή η αποτυχία πιστώνεται στην έλλειψη κατανόησης για τον ισχυρό ρόλο της επιχειρησιακής φιλοσοφία και το ρόλο της στις οργανώσεις. Αυτός ένας από τους λόγους που πολλοί στρατηγικοί αρμόδιοι για το σχεδιασμό δίνουν τώρα έμφαση στον προσδιορισμό των στρατηγικών της εταιρίας και προσπαθούν να κάνουν την αποστολή …….όραμα. Είναι πολύ δύσκολο να καταφέρεις να ομαδοποιήσεις σε τύπους την Επιχειρησιακή φιλοσοφία και αυτό γιατί είναι παρά πολλοί . Ο ερευνητής Jeffrey Sonnenfeld προσδιόρισε τους ακόλουθους τέσσερις τύπους :

 φιλοσοφίες ακαδημιών . Η οργάνωση παρέχει ένα σταθερό περιβάλλον στο οποίο οι υπάλληλοι μπορούν να αναπτύξουν και να ασκήσουν τις δεξιότητές τους. Τα παραδείγματα είναι πανεπιστήμια, νοσοκομεία, μεγάλες εταιρίες, η ομάδα 

φιλοσοφίες μπέιζ-μπώλ

είναι "ελεύθεροι πράκτορες" που έχουν τις ιδιαίτερα βραβευθείσες δεξιότητες. Είναι στην υψηλή ζήτηση και μπορούν μάλλον εύκολα να πάρουν τις εργασίες αλλού. Αυτός ο τύπος πολιτισμού υπάρχει στις γρήγορος-, υψηλού κινδύνου οργανώσεις, όπως οι τραπεζικές εργασίες επένδυσης, διαφήμιση

 φιλοσοφίες της λέσχης το σημαντικότερο για τους υπαλλήλους , σε αυτή τη φιλοσοφία είναι να ταιριάζουν στην ομάδα. Συνήθως οι υπάλληλοι αρχίζουν στο κατώτατο σημείο και την παραμονή στην οργάνωση. Η οργάνωση δίνει πολύ μεγάλη έμφαση τις παράδοση της και έχει την απαίτηση να γίνονται όλα χωρίς την παραμικρή πρωτοβουλία του εργαζόμενου . Τα παραδείγματα είναι ο στρατός , μερικές εταιρίες νόμου, 

φιλοσοφία το φρούριο

Αυτές οι οργανώσεις υποβάλλονται συχνά στην ογκώδη αναδιοργάνωση. Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για εκείνους με τις έγκαιρες, εξειδικευμένες δεξιότητες. Τα παραδείγματα είναι μεγάλες επιχειρήσεις αυτοκινήτων Σε διάφορους επαγγελματικούς κλάδους έχουν καθιερωθεί κανόνες δεοντολογίας. Αυτοί είναι συχνά γραπτοί, αφορούν εσωτερικά τα μέλη του κλάδου, και επιβάλλουν ηθικούς κανόνες που καθοδηγούν την επαγγελματική τους συμπεριφορά. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ένωση Αμερικανικών Διαφημιστών, η Ένωση Γιατρών, και χιλιάδες άλλες επαγγελματικές ενώσεις έχουν κανόνες δεοντολογίας που καθοδηγούν τα μέλη τους στην επαγγελματική τους δράση. Ανάλογα παραδείγματα στην Ελλάδα είναι οι κανόνες δεοντολογίας που έχουν Θεσπίσει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, και πολλοί άλλοι οργανισμοί

το εσωτερικό περιβάλλων της επιχείρησης

Τάσεις και Επιδράσεις της Κοuλτούρας στην Ελληνική Αγορά Η έρευνα Euro-Sociostyles που διενήργησαν σε συνεργασία οι CCA International και Europanel, εντόπισε τρεις βασικές μικρο-κουλτούρες στην αστική Ελλάδα: 1. Ευρύτερη περιοχή Αθηνών: Επικρατούν μοντέρνες αξίες προσανατολισμένες στην κοινωνική αλλαγή και το νεωτερισμό. Επίσης όμως επικρατούν οι υλιστικοί τρόποι ζωής. 2. Θεσσαλονίκη: Ο βασικός προσανατολισμός του πληθυσμού είναι στην ηθικολογία και την κοινωνική αλλαγή μέσω της οικονομικής δραστηριότητας. Όμως διατηρείται η παραδοσιακή δομή της κοινωνίας. 3. Πόλεις άνω των 50.000 κατοίκων: Υλιστικές και παραδοσιακές αξίες συνυπάρχουν μαζί με μια ισχυρή μειοψηφία που προσανατολίζεται προς την κοινωνική αλλαγή και την οικοδόμηση. Συνολικά, η αστική Ελλάδα έχει το πρόσωπό της αποφασιστικά 'στραμμένο στο μέλλον. Όμως ο καθαρός υλισμός είναι χρωματισμένος από ανθρωπισμό. Η ίδια έρευνα εντόπισε τα «κοινωνικά κύματα» (Sociowaves) στην Ελλάδα (εννοείται στην αστική Ελλάδα: 50% του δείγματος στην περιοχή πρωτευούσης, 25% στη Θεσσαλονίκη και 25% στις υπόλοιπες πόλεις άνω των 50.000 κατοίκων).

προσανατολισμός αγοράς ΑΓΟΡΕΣ Αγορά είναι η γεωγραφική ή οικονομική περιοχή όπου εμπόριο και ανταγωνισμός (πραγματικός ή δυνητικός) οδηγούν την τιμή των όμοιων αγαθών σε ενιαία τιμή (αφού προσαρμοστούν αναλόγως η ποιότητα και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν το κόστος). Όσο περισσότερο όμοιες είναι οι τιμές, τόσο η περιοχή είναι μία ενιαία αγορά. Για παράδειγμα, οι αγορές για θυρωρούς ή για πίτσες είναι συνήθως τοπικές, αλλά οι αγορές για πολιτικούς μηχανικούς ή αυτοκίνητα είναι παγκόσμιες. Οι αγορές επιτρέπουν στους αγοραστές και τους πωλητές να εκφράσουν τις προτιμήσεις τους μέσω των τιμών. Επομένως, κατά κάποια έννοια, οι τιμές είναι πληροφόρηση. Αν η αύξηση της ζήτησης ενός αγαθού προκαλεί άνοδο της τιμής του, η υψηλότερη τιμή του δίνει την πληροφορία ότι πρέπει να παραχθεί μεγαλύτερη ποσότητα. Αν η μείωση της προσφοράς προκαλεί αύξηση του κόστους κάποιου συντελεστή παραγωγής, δίνει την πληροφορία ότι οι παραγωγοί πρέπει να χρησιμοποιούν λιγότερο αυτόν το συντελεστή. Οι τιμές όχι μόνο μεταβιβάζουν γρήγορα πληροφορίες, αλλά φέρουν και τα δικά τους κίνητρα για να τα προσέξουν τα άτομα. Αντίθετα, σε μια ελεγχόμενη οικονομία (όπως της πρώην ΕΣΣΔ), οι εντολές αντικαθιστούν τις τιμές και οι απειλές αντικαθιστούν τα κίνητρα.

Η αγορά και η αγορά στόχος Οι πέντε βασικές κατηγορίες των αγορών είναι μόνο το πρώτο βήμα για την κατανόηση της έννοιας της αγοράς αλλά και για την εκτίμηση του μεγέθους της. Μέσα σε κάθε κατηγορία, υπάρχει μια μικρή ή μεγάλη ποικιλία παραλλαγών. Ιδιαίτερα στην αγορά καταναλωτών, υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός (που και αυξάνεται και τεχνικά είναι αδύνατο να υπολογισθεί) πληθυσμιακών υποσυνόλων που τα χαρακτηρίζουν οι έντονα διαφοροποιημένες (σε σχέση με τα υπόλοιπα υποσύνολα) ανάγκες και αγοραστικές συμπεριφορές. Η εκτίμηση του περιβάλλοντος, σε συνδυασμό με τη δημιουργική φαντασία, θα αποκαλύψει αυτόν τον πλούτο ευκαιριών και κινδύνων. Είναι στην ευθύνη του ΜΚΤ, να καθορίσει την αγορά στόχο ή το μίγμα αγορών στόχων, με βάση το οποίο θα επιλέξει τα μεγέθη του μίγματος ΜΚΤ. Το πρόβλημα του καθορισμού της αγοράς στόχου, το αντιμετωπίζουν τόσο οι ήδη λειτουργούσες επιχειρήσεις όσο και εκείνες που προγραμματίζεται να λειτoυργήσoυν. To πόσο δύσκολο είναι αυτό το πρόβλημα εξαρτάται από το περιβάλλoν ,τη φύση του προϊόντος και την επιχείρηση που το παράγει . Π.χ. αν μια επιχείρηση παράγει πυραύλoυς, σε μια χώρα που η κυβέρνησή της υποστηρίζει τη ντόπια πολεμική βιομηχανία, τότε η αγορά στόχος είναι η κυβέρνηση. Αν αυτός ο πύραυλος μπορεί να ανταγωνισθεί τους αντίστοιχους πυραύλους άλλων χωρών, αν η επιχείρηση μπορεί να αυξήσει την παραγωγή της και αν η κυβέρνηση επιτρέπει τις εξαγωγές τους, τότε το μίγμα αγορών στόχων είναι η ντόπια κυβέρνηση και μερικές άλλες κυβερνήσεις. Στην πρώτη περίπτωση το πρόβλημα 49

είναι εύκολο, στη δεύτερη δυσκολεύει (ποίες κυβερνήσεις;). Αν πάλι μια επιχείρηση σκοπεύει να αρχίσει την παραγωγή αρωματικού σαπουνιού στην Ελλάδα, το γεγονός ότι το περιβάλλον είναι δυσμενές (ο ανταγωνισμός είναι ήδη οξύς), την αναγκάζει να προβληματισθεί πολύ για να βρει την αγορά στόχο. Α ν η επιχείρηση αυτή μπορεί και παράγει με χαμηλότερο σε σχέση με τις ανταγωνίστριές της κόστος (π.χ. επειδή είναι εγκατεστημένη στην επαρχία, όπου το κράτος δίνει ισχυρά κίνητρα), τότε μια πιθανή αγορά στόχος είναι οι καταναλωτές που διαλέγουν προϊόντα με μόνο κριτήριο τη φθηνή τιμή τους. Για πολύ λίγα προϊόντα είναι χρήσιμο να θεωρηθεί σαν αγορά στόχος το σύνολο της αγοράς. Π.χ. το αλάτι, η ζάχαρη, μερικά νωπά λαχανικά, το κρέας, το γάλα, η βενζίνα και το τσιμέντο, είναι προϊόντα που ο αγοραστής τα αντιλαμβάνεται σαν ομοιογενή, δηλαδή τα ίδια ή σχεδόν τα ίδια. Επειδή όλοι οι αγοραστές έχουν τις ίδιες ακριβώς ανάγκες και επειδή μπορούν να τις ικανοποιήσουν με το ίδιο προϊόν, η αγορά στόχος μιας επιχειρήσεως που παράγει ένα από αυτά τα προϊόντα είναι το σύνολο της αγοράς. Το πρόβλημα του καθορισμού της αγοράς στόχου λύνεται αυτόματα από τη φύση του προϊόντος και από τις αντίστοιχες με αυτό αντιλήψεις των αγοραστών. Στις περιπτώσεις αυτές έχομε μία αγορά στόχο και ένα μίγμα ΜΚΤ δηλαδή ένα προϊόν, ένα σύστημα διανομής. ένα πρόγραμμα προβολής και μια τιμή .O συνδυασμός αυτός, που καλείται μη διαφοροποιημένο μαρκετινγκ (Undifferentiated ΜΚΤ), επιτρέπει τη μαζική παραγωγή, την εκμετάλλευση των θετικών οικονομιών κλίμακας (όσο ανεβαίνει η παραγωγή, πέφτει το κατά μονάδα προϊόντος κόστος, επειδή τα σταθερά έξοδα επιμερίζονται σε μεγαλύτερο όγκο παραγωγής, επειδή οι εργαζόμενοι δια της συχνότερης επαναλήψεως μαθαίνουν και οργανώνονται καλύτερα και επειδή απαιτούνται μεγαλύτερες υλικές εισροές πετυχαίνονται καλύτεροι όροι προμήθειάς τους), και το χαμηλό κόστος. Σε πλήρως ανταγωνιστικές καταστάσεις, το χαμηλό κόστος οδηγεί σε χαμηλή τιμή. Αντίθετα, σε μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές, οδηγεί σε σταθερή τιμή και υψηλά κέρδη.

Στις μέρες μας, το μη διαφοροποιημένο ΜΚΤ εφαρμόζεται από πολύ λίγες επιχειρήσεις. Παλιά όμως, το εφάρμοζαν σχεδόν όλες, γιατί ήταν τέτοια η φύση της παραγωγής ( οικοτεχνίες, μικρές βιοτεχνίες, παραγωγή ενός προϊόντος με παραγγελία) και της αγοραστικής συμπεριφοράς (ίδιες ανάγκες, ίδιες αντιλήψεις των προϊόντων), που δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Η σταδιακή εγκατάλειψη του μη διαφοροποιημένου ΜΚΤ οφείλεται βασικά στην αλλαγή του περιβάλλοντος και ειδικότερα στην τεχνολογική ανάπτυξη, στη διαφοροποίηση των αναγκών των αγοραστών, στη διαφοροποίηση των αντιλήψεων των αγοραστών για τα προϊόντα και στην είσοδο στην αγορά νέων αγοραστών. Η εγκατάλειψη, σε γενικές γραμμές, ακολουθεί το εξής σενάριο: 1. Νέοι παραγωγοί ενδιαφέρονται να εισέλθουν στην αγορά. 2. Η χαμηλή τιμή στον πλήρη ανταγωνισμό τους αποθαρρύνει, γιατί τα αναμενόμενα κέρδη δεν είναι αρκετά. 3. Η μονοπωλιακή ή ολιγοπωλιακή κατάσταση της αγοράς σημαίνει ότι για να εισέλθει σε αυτήν ένας νέος παραγωγός, συνήθως, θα πρέπει να πωλήσει το προϊόν του πιο φθηνά από τους άλλους. Αυτό θα αναγκάσει και τους άλλους να ρίξουν τις τιμές τους, ο ανταγωνισμός θα κλιμακωθεί και θα οδηγήσει σε απώλειες, δηλαδή ζημιές και χρεοκοπίες. 4. Ο μόνος τρόπος που απομένει για ένα νέο παραγωγό είναι να διαφοροποιήσει το προϊόν (η ανάπτυξη της τεχνολογίας του το επιτρέπει) και να προσπαθήσει να το πωλήσει σε ένα τμήμα της αγοράς που θα αντιληφθεί, ,ότι το νέο προϊόν ικανοποιεί καλύτερα από τα άλλα τις δικές του, διαφοροποιημένες (σε σχέση με τα υπόλοιπα), ανάγκες. 5. Αντιδρώντας στους νέους παραγωγούς, οι παλιοί, προκειμένου να αμυνθούν από τον κίνδυνο συρρικνώσεως των εργασιών τους, αρχίζουν και αυτοί να μιμούνται τις στρατηγικές των νέων παραγωγών.

Στο παραπάνω σενάριο, που επαναλαμβάνεται συνεχώς, μετατρέποντας τις αγορές σε αγορές μονοπωλιακού ανταγωνισμού, οι ''μαγικές λέξεις" είναι η διαφοροποίηση του προϊόντος (Product Differentiation) και το τμήμα αγοράς. Η διαφοροποίηση μπορεί να είναι ελάχιστη (π.χ: ένα από τα πολλά τεχνικά χαρακτηριστικά του -προϊόντος διαφοροποιείται) ή ουσιαστική (π.χ. πολλά χαρακτηριστικά διαφοροποιούνται). Μπορεί επίσης να είναι πραγματική (πράγματι ένα ή περισσότερα -χαρακτηριστικά διαφοροποιούνται) ή φανταστική (οι αγοραστές, επηρεασμένοι από τις διαφοροποιημένες ανάγκες .τους- και από ένα ή περισσότερα στοιχεία του μίγματος ΜΚΤ, π .-χ. τη διαφήμιση και την τιμή, αντιλαμβάνονται το προϊόν σαν διαφορετικό). Στο Σχήμα παρουσιάζονται αυτές οι παραλλαγές της διαφορoπoιήσεως.

Διαφοροποίηση του προϊόντος

Πραγματική

Φανταστική

Ελάχιστη Ελάχιστη

Ουσιαστική

Όσον αφορά την έννοια του τμήματος της αγοράς, που θα αποτελέσει την αγορά στόχο μια επιχειρήσεως, θα αφιερώσομε τις επόμενες παραγράφους.

ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ, ΑΓΟΡΕΣ, ΚΑΙ ΛΙΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ Η λιτή παραγωγή εξουδετερώνει τον καταμερισμό εργασίας Που απορρέει από τη μαζική παραγωγή. Αυτό αυξάνει το αρχικό κόστος: η παραγωγή πρέπει να προγραμματιστεί καλύτερα οι εργαζόμενοι Πρέπει να εκπαιδευτούν καλύτερα, ενώ Θα ανακαλυφθούν περισσότερα αρχικά προβλήματα. Αλλά το όφελος είναι η λιγότερη σπατάλη: διατηρούνται μικρότερα αποθέματα μηχανημάτων και εξαρτημάτων, απαιτούνται λιγότεροι επόπτες και ειδικοί, και λιγότερη επανεπεξεργασία. Η λιτή παραγωγή προσφέρεται περισσότερο για εκείνα τα προϊόντα όπου η σπατάλη κοστίζει ακριβά. Μπορούμε να προβλέψουμε ότι ο παγκόσμιος ανταγωνισμός Θα ανταμείψει εκείνες τις εταιρείες που ελαχιστοποιούν τη σπατάλη. Θα τιμωρήσει επίσης τις εταιρείες που χρησιμοποιούν ατελέσφορες μεθόδους παραγωγής, που παράγουν προϊόντα κακής ποιότητας, ή προσπαθούν να πουλήσουν μαζικώς παραχθέντα προϊόντα που δεν προσφέρονται για τις διάφορες μικρότερες αγορές τις οποίες δημιουργούν οι μεγαλύτερες παγκόσμιες αγορές.

Από την άλλη μεριά, η μαζική παραγωγή δρέπει τους καρπούς της μεγαλύτερης εξειδίκευσης: στο βαθμό που ο ανταγωνισμός σημαίνει καινοτομία σε εξειδικευμένους Τομείς, και στο βαθμό που έχει σημασία να βρίσκεσαι στην αιχμή της τεχνολογίας, η μαζική παραγωγή ενδεχομένως Θα υπερισχύει. Επιπλέον, η μαζική παραγωγή είναι πιο Οικονομική επειδή χρησιμοποιεί ανειδίκευτη εργασία: μπορούμε να προβλέψουμε ότι η μαζική παραγωγή Θα μετακινηθεί προς εκείνες τις περιοχές του κόσμου όπου οι μισθοί είναι χαμηλοί.

ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Μια εταιρεία είναι μονοπώλιο (μερικές φορές μάλιστα αποκαλείται καθαρό μονοπώλιο) όταν (1) είναι η μόνη εταιρεία που πουλάει το αγαθό, (2) δεν έχει υπάρχοντες ή ενδεχόμενους ανταγωνιστές και (3) το προϊόν της δεν έχει στενά υποκατάστατα. Αντίθετα με τους πελάτες μιας τελείως ανταγωνιστικής εταιρείας, οι πελάτες της μονοπωλιακής εταιρείας δεν μπορούν να πάνε αλλού. Διαμορφωτής τιμών είναι οποιοσδήποτε αγοραστής ή πωλητής επηρεάζει την τιμή. ‘Όταν ο πωλητής είναι διαμορφωτής τιμών, μπορεί να μειώσει την τιμή της αγοράς αυξάνοντας την πωλούμενη ποσότητα. Αντιθέτως, η τελείως ανταγωνιστική εταιρεία είναι αποδέκτης τιμών (‘δέχεται” ως δεδομένη την τιμή), αφού μπορεί να πουλήσει όση ποσότητα θέλει χωρίς να μειώσει την τιμή της αγοράς. Κάθε αποδέκτης τιμών αντιμετωπίζει οριζόντια καμπύλη ζήτησης για την παραγωγή ο διαμορφωτής τιμών αντιμετωπίζει καμπύλη ζήτησης με κλίση προς τα κάτω. Μονοπώλιο είναι ένας από τους διάφορους τόπους διαμορφωτών τιμών που θα αναλύσουμε σ’ αυτό και στο επόμενο κεφάλαιο.

ΓΙΑΤΙ ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ Τα μονοπώλια (και άλλοι τύποι διαμορφωτών τιμών) υπάρχουν λόγω του ότι υπάρχει περιορισμός στην είσοδο νέων εταιρειών στον κλάδο και λόγω πλεονεκτημάτων κόστους.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΙΣΟΔΟΥ Οι Περιορισμοί εισόδον εμποδίζουν τον ενδεχόμενο ανταγωνισμό ώστε το μονοπώλιο να πραγματοποιεί κέρδη μακροχρονίως χωρίς να ανησυχεί αν Θα εμφανιστούν νέοι ανταγωνιστές στη σκηνή Οι κυριότεροι περιορισμοί εισόδου είναι: 1. Νομικοί περιορισμοί: Η πολιτεία περιορίζει την είσοδο σε πολλούς βιομηχανικούς κλάδους (όπως οι τηλεπικοινωνίες και ο ηλεκτρισμός) και σε πολλά επαγγέλματα (π.χ. χορηγώντας άδεια ασκήσεως επαγγέλματος σε γιατρούς και οδοντιάτρους). 53

2. Διπλώματα ευρεσιτεχνίας: Η πολιτεία παραχωρεί περιορισμούς εισόδου ανταγωνιστών σε εφευρέτες και καλλιτέχνες για ορισμένη χρονική διάρκεια χορηγώντας τους διπλώματα ευρεσιτεχνίας και δικαιώματα πνευματικής δημιουργίας. Έτσι εμποδίζει τους άλλους να αντιγράψουν τις ιδέες τους. 3. Έλεγχος στρατηγικών παραγωγικών πόρων: Η κατοχή κάποιου στρατηγικού παραγωγικού πόρου εμποδίζει την είσοδο ανταγωνιστών. Για παράδειγμα, τα περισσότερα αδαμαντωρυχεία του κόσμου ελέγχονται.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑ ΤΑ ΚΟΣΤΟΥΣ Μια εταιρεία μπορεί να έχει μονοπώλιο επειδή κανένας άλλος δεν μπορεί να παράγει τόσο φτηνά το προϊόν. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε: 1. Οικονομίες κλίμακας: Αν σι οικονομίες κλίμακας είναι τόσο μεγάλες ώστε μια εταιρεία να μπορεί να παράγει όλη την παραγωγή μιας βιομηχανίας και να εξακολουθεί να έχει φθίνον μέσο κόστος, τότε Θα είναι σε Θέση να ορίσει χαμηλότερες τιμές από οποιονδήποτε ανταγωνιστή, ώστε να ταν εκτοπίσει από τον κλάδο. 2. Τεχνολογική υπεροχή: Επενδύοντας στην έρευνα, μια εταιρεία μπορεί να είναι σε Θέση να προπορεύεται των ανταγωνιστών της λόγω του ότι μπορεί να παράγει το προϊόν με χαμηλότερο κόστος απ’ αυτούς.

ΜΟΝΟΠΩΛΙΑΚΟΣ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Ο χαρακτήρας του μονοπωλιακού ανταγωνισμού είναι ο ίδιος με το χαρακτήρα του τέλειου ανταγωνισμού (πολλές εταιρείες, εύκολη είσοδος και έξοδος, και πλήρης πληροφόρηση), με τη διαφορά ότι οι εταιρείες πουλούν παρόμοια αλλά όχι ταυτόσημα προϊόντα. (Για παράδειγμα, τα εστιατόρια ανταγωνίζονται μεταξύ τους, αλλά δε σερβίρουν το ίδιο φαγητό.) Κάθε πωλητής εφαρμόζει διαφοροποίηση προϊόντος, προσπαθώντας να διαφοροποιήσει τα προϊόντα του από τα προϊόντα των ανταγωνιστών του στηριζόμενος στη διαφήμιση, την εξυπηρέτηση, την ποιότητα, και/ή τη Θέση του. Κάθε πωλητής έχει ένα φάσμα πελατών, μερικοί από τους οποίους είναι πολύ πιστοί στο προϊόν του, ενώ άλλοι όχι. Το αποτέλεσμα είναι ότι, λόγω της διαφοροποίησης προϊόντος, κάθε πωλητής έχει κατερχόμενη καμπύλη ζήτησης. Ως παραδείγματα αναφέρουμε τα καταστήματα λιανικής (καταστήματα ένδυσης, εστιατόρια, και καταστήματα τροφίμων) στις μεγάλες πόλεις.

ΟΞΥΝΣΗ ΤΟΥ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΥ Όπως αναφέραμε, με τη δυνατότητα πιο άμεσης σύγκρισης των τιμών των Προϊόντων και τη μεγαλύτερη διαφάνεια, Θα ενταθεί ο ανταγωνισμός μεταξύ των επιχειρήσεων. Δύσκολα Θα επιβιώσουν όσες από αυτές έχουν υψηλό κόστος λειτουργίας και δεν θα έχουν κάτι το ιδιαίτερο να προσφέρουν στην πελατεία τους και, κατ’ επέκταση, στους μετόχους και τους επενδυτές τους. Επιχειρήσεις με συγκριτικά μέτρια αποτελέσματα θα έχουν να αντιμετωπίσουν και την επιφυλακτικότητα των επενδυτών στο χρηματιστήριο 54

και υψηλότερο κόστος κεφαλαίων. Θα ενταθεί η πίεση για αγοραπωλησίες και συγχωνεύσεις επιχειρήσεων, αφού με τη νομισματική ένωση δεν Θα είναι εύκολο για κάποια επιχείρηση να απομονώσει μία γεωγραφική περιοχή και να δεσπόζει σε αυτήν. Οι καταναλωτές Θα έχουν πρόσβαση σε όλο και περισσότερους προμηθευτές, ακόμη και από πολύ απόμακρες περιοχές. ‘Ετσι, ο ανταγωνισμός θα έχει όλο και πιο ευχερή πρόσβαση στους παραδοσιακούς πελάτες κάθε επιχείρησης. Για να επιβιώσει και να αναπτυχθεί κάθε επιχείρηση, Θα είναι σχεδόν αναγκασμένη να μειώσει το κόστος παραγωγής και να αυξήσει τον τζίρο και το μερίδιο της αγοράς που κατέχει είτε «οργανικά» (δηλαδή με δική ης εσωτερική ανάπτυξη), είτε μέσω συγχωνεύσεων.‘Όσοι ουγχωνευθούν πρώτοι, ίσως κατορθώσουν να επιτύχουν σημαντική βελτίωση της αποτελεσματικότητάς τους, ενώ όσοι αδρανήσουν Θα βρεθούν σε πιο ευάλωτη Θέση.

Τι είναι τμηματοποίηση της αγοράς Η βασική διαπίστωση ότι όλοι οι αγοραστές δεν είναι ίδιοι, δηλαδή ότι ούτε οι αντιλήψεις που έχουν για τα προϊόντα, ούτε οι ανάγκες τους, ούτε οι πόροι που έ-χουν στη διάθεσή τους για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους είναι ίδιοι, οδήγησε στην έννοια της τμηματοποιήσεως της αγοράς (Market Segmentation). Τμηματοποιώ μια αγορά σημαίνει ότι την μελετώ με σκοπό να εντοπίσω τα τμήματά της (υποσύνολα αγoραστών ) να υπολογίσω το μέγεθος καθ’ ενός από αυτά , να βρώ τις ανάγκες ενός η μερικών τμημάτων , να βρω πώς ικανοποιούνται και να προσπαθήσω να ικανοποιήσω αυτές τις ανάγκες με το κατάλληλο μίγμα μαρκετιγκ

Τύποι ή Μορφές Αγορών/ Προμηθειών στα βιομηχανικά προϊόντα Η πολυπλοκότητα της διαδικασίας αγοράς βιομηχανικών Προϊόντων εξαρτάται από τη σημασία και το σκοπό της συγκεκριμένης αγοράς. ‘Οσο αυξάνει η πολυπλοκότητα της διαδικασίας, τόσο αυξάνει και: α) ο χρόνος λήψης της αγοραστικής απόφασης, β) ο αριθμός των ατόμων που συμμετέχουν στην αγοραστική διαδικασία, γ) ο αριθμός των κριτηρίων επιλογής προμηθευτών και δ) η ανάγκη για πληροφόρηση των συμμετεχόντων στην αγοραστική διαδικασία. Ανάλογα με τον αριθμό πολυπλοκότητας που χαρακτηρίζει τις αγορές /προμήθειες οργανισμών μπορούμε να τις διακρίνουμε σε τρεις τύπους ή μορφές.

Αγορές/ Προμήθειες Ρουτίνας ή Απ’ ευθείας Επαναγορά Στις περιπτώσεις αυτές υπάρχει μία συνεχής ή επανεμφανιζόμενη αγοραστική ανάγκη που δεν απαιτεί νέες πληροφορίες επειδή οι βιομηχανικοί αγοραστές έχουν

αποκτήσει σημαντική εμπειρία στην αντιμετώπισή της. Πρόκειται βασικά για την αγορά προϊόντων που έχουν αγοραστεί και στο παρελθόν από τον ίδιο ή τους ίδιους «εγκεκριμένους» προμηθευτές που ο βιομηχανικός αγοραστής έχει επιλέξει προσεκτικά. Αυτή η μορφή προμήθειας μπορεί να γίνει και με τη βοήθεια Η/Υ και να διεξάγεται με επαναλαμόανόμενο τρόπο, π.χ. μία προκαθορισμένη ημέρα του μήνα ή όταν το απόθεμα «πέσει» κάτω από ένα προκαθορισμένο επίπεδο. Γενικά, στη μορφή αυτή προμήθειας, οι προδιαγραφές του προϊόντος είναι προκαθορισμένες, οι χρήστες του προϊόντος είναι ικανοποιημένοι από την απόδοσή του και έτσι το μόνο που απαιτείται είναι η διαπραγμάτευση με τους «εγκεκριμένους» προμηθευτές (που περιλαμβάνονται στην επίσημη ή ανεπίσημη λίστα του οργανισμού) μιας νέας παραγγελίας.

Διαφοροποίηση Αγορών/ Προμηθειών Ρουτίνας ή Τροποποιημένη Επαναγορά Η μορφή αυτή προμήθειας αναφέρεται, όπως και η προηγούμενη μορφή, σε μια συνεχή ή επανεμφανιζόμενη αγοραστική ανάγκη· δια φέρει όμως από την προηγούμενη στο ότι οι αγοραστές πιστεύουν ότι μπορούν να προκύψουν σημαντικά οφέλη, εάν αναζητήσουν πληροφορίες για εναλλακτικές λύσεις σχετικά με το προϊόν και την πηγή προμήθειας. Με άλλα λόγια, στη μορφή αυτή προμήθειας υπάρχουν αλλαγές που αναφέρονται είτε στην επιλογή προμηθευτών ή στις προδιαγραφές του προϊόντος. βέβαια, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σ’ αυτήν την επανεξέταση Προϊόντων και προμηθευτών. ‘Ένας «εσωτερικός» παράγοντας μπορεί να είναι η επιθυμία του οργανισμού να βελτιώσει την ποιότητα ή να μειώσει το κόστος των προσφερομένων προϊόντων ή υπηρεσιών. ‘Ενας «εξωτερικός» παράγοντας μπορεί να είναι η προσφορά ανταγωνιστικής τιμής, ποιότητας ή εξυπηρέτησης από ένα νέο προμηθευτή. Στην αγοραστική διαδικασία της «τροποποιημένης επαναγοράς » συμμετέχουν εκτός από τον υπεύθυνο προμηθειών και άλλα μέλη του οργανισμού. Ειδικότερα, στις περιπτώσεις εκείνες που αλλάζουν οι προδιαγραφές του προϊόντος, η συμμετοχή των μηχανικών παραγωγής και των μηχανικών-σχεδιαστών είναι πολύ πιθανή.

Νέες Αγορές/ Προμήθειες ή Νέο ‘Έργο Η μορφή αυτή προμήθειας αφορά την αγορά προϊόντων που γίνεται για πρώτη φορά από τον οργανισμό. Η έλλειψη σχετικής εμπειρίας του οργανισμού οδηγεί στην ανάγκη συγκέντρωσης πληροφοριών που θα επιτρέψουν τον καθορισμό εναλλακτικών λύσεων όσον αφορά τους προμηθευτές καθώς και τις κατάλληλες προδιαγραφές του προϊόντος. Από τις τρεις μορφές προμηθειών, το «νέο έργο» αντιπροσωπεύει για τους βιομηχανικούς αγοραστές τον ψηλότερο βαθμό αντιλαμβανόμενου κινδύνου , όπως και την πλέον πολύπλοκη αγοραστική διαδικασία που σύμφωνα με τα ευρήματα μιας πρόσφατης έρευνας μπορεί να διαρκέσει μέχρι και 5 χρόνια Στο «νέο έργο» όλα τα στάδια της διαδικασίας της αγοραστικής απόφασης είναι σημαντικά, ιδιαίτερα δε τα αρχικά στάδια, σε αντίθεση με τις δύο προηγούμενες μορφές προμηθειών όπου τα τελευταία στάδια έχουν μεγάλη σπουδαιότητα. Στο «νέο έργο» μπορεί να συμμετέχουν και τα μέλη του οργανισμού και κυρίως εκείνα τα μέλη που α) είναι υπεύθυνα για τον καθορισμό των προδιαγραφών του προϊόντος και β) πρόκειται να χρησιμοποιήσουν το προϊόν.

Οι τρεις βασικότεροι λόγοι που μπορούν να οδηγήσουν σ’ αυτή τη μορφή προμήθειας είναι: α) Οι αλλαγές στο «εσωτερικό» και «εξωτερικό» περιβάλλον του οργανισμού. β) Η υποκατάσταση προϊόντος ή υπηρεσίας από άλλο προϊόν ή υπηρεσία. γ) Η εμφάνιση στην αγορά τελείως νέων προϊόντων ή υπηρεσιών. Ανεξάρτητα από το λόγο που οδηγεί στο «νέο έργο», ο οργανισμός που αγοράζει θα πρέπει να συγκεντρώσει πληροφορίες για πολλά θέματα, όπως είναι για παράδειγμα, η παραγωγική δυναμικότητα και εμπειρία των υποψηφίων προμηθευτών και η ικανότητά τους να φέρουν σε πέρας την παραγγελία.

ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ ΩΣ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ Η Συμπεριφορά του Καταναλωτή ως μέρος της ανθρώπινης συμπεριφοράς είναι εξαιρετικά σύνθετο επιστημονικό πεδίο, το οποίο μεταβάλλεται δυναμικά. Ως πεδίο του ΜΚΤ, η Συμπεριφορά του Καταναλωτή εμφανίστηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1960. Τότε κυκλοφόρησαν τα πρώτα βιβλία με αποκλειστικό θέμα τη Συμπεριφορά του Καταναλωτή, ενώ τα πανεπιστήμια προσέφεραν ανάλογο μάθημα για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1970. Το 1970 ιδρύθηκε η Ένωση για την Έρευνα του Καταναλωτή (γνωστή σαν ACR Association for Consumer Research). Η ACR είναι μία επαγγελματική - ερευνητική ένωση της οποίας βασικό αντικείμενo είναι η μελέτη όλων των στοιχείων που συνιστούν και επηρεάζουν τη Συμπεριφορά του Καταναλωτή. Το 1990 η ACR είχε 1300 μέλη σε 26 χώρες του κόσμου. Ενεργά μέλη της είναι κυρίως μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας του ΜΚΤ, της διαφημιστικής βιομηχανίας και της επιστήμης της ψυχολογίας. Η ACR τα τελευταία χρόνια εκδίδει τα πρακτικά του ετήσιου συνεδρίου της Advances ίπ Consumer Research που αποτελούν σημαντικό επιστημονικό εργαλείο για τους ερευνητές της Συμπεριφοράς του Καταναλωτή. Επιστημονικά περιοδικά Uournals) στο χώρο είναι το Journa/ of Consumer Affairs, που πρωτοεκδόθηκε το 1967, και το Journa/ of Consumer Research το οποίο εκδίδεται από το 1974. Στην Ελλάδα, η Συμπεριφορά του Καταναλωτή ως αυτοτελές πανεπιστημιακό μάθημα εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια. Το 1994 το μάθημα Συμπεριφορά του Καταναλωτή έγινε μάλιστα υποχρεωτικό στα Τμήματα Οργάνωσης και Διοίκησης Επιχειρήσεων των Πανεπιστημίων Μακεδονίας και Πειραιώς. Από συγγραφικής δουλειάς στο αντικείμενο, γενικά η ελληνική βιβλιογραφία είναι περιορισμένη. Όμως, σημαντική είναι η προσφορά των Μαγνήσαλη (1981) και Petrof, καθώς και του Κεχαγιά (1990). Επίσης αξιοσημείωτες είναι οι προσπάθειες των καθηγητών Π. Μάλλιαρη (1990, Κεφ.4) και Α. Τσακλάγκανου (1980, Κεφ.4 και 5), που, αν και τα κεφάλαια με αντικείμενο τη Συμπεριφοράς του Καταναλωτή είναι μέρη γενικών βιβλίων στο ΜΚΤ, αποτελούν αξιόλογες συνόψεις του πεδίου, ή πολύ καλές εισαγωγές σε αυτό. Το πεδίο της Συμπεριφοράς του Καταναλωτή στην Ελλάδα θα πρέπει να τύχει πολύ μεγαλύτερης προσοχής στο μέλλον, τόσο σε ερευνητικό και επιχειρησιακό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο δημόσιας πολιτικής.

Ο ΕΛΛΗΝΑΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗΣ ΣΕ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ Ο Έλληνας καταναλώνει τα περισσότερα χρήματά του (36,71%) για την αγορά τροφίμων, ποτών και καπνού. Τη δεύτερη θέση της συνολικής ιδιωτικής κατανάλωσης με 14,97% καταλαμβάνουν οι μεταφορές και οι επικοινωνίες. Τα σχετικά με το σπίτι έξοδα (για ενοίκια, θέρμανση, φωτισμό) απορροφούν το 12,62% της συνολικής ιδιωτικής κατανάλωσης του Έλληνα. Το ποσοστό αυτό φθάνει το 20,74% εάν συμπεριλάβουμε και τα έξοδα εξοπλισμού σπιτιού. Έτσι, διαπιστώνουμε ότι το φαγητό και το σπίτι απορροφούν το 57,45% (ή 6,28 τρισ. δρχ.). Για ρούχα και παπούτσια, ο Έλληνας αφιερώνει το 8,03% της 57

. συνολικής του κατανάλωσης, για διασκέδαση - αναψυχή - εκπαίδευση - μόρφωση το 5,58%, και για υγεία το 3,9%. Το υπόλοιπο 10,55% απορροφάται από άλλους τομείς (Αγορά, 28-4-94). Το 1992 οι Έλληνες πλήρωσαν 537 δισ. δρχ. για την αγορά αυτοκινήτων και συνολικά, μαζί με αυτά που δαπανήθηκαν για βενζίνη, συντήρηση κ.λπ., τα ΙΧ των Ελλήνων στοίχισαν κοντά στο 1 τρισ. δρχ. Οι Έλληνες την ίδια χρονιά κατανάλωσαν γάλα, αβγά και τυρί αξίας 796 δισ. δραχμών. Όσο για το αγαπημένο του ψωμί, ο Έλληνας δαπάνησε 209 δισ. δραχμές. Συνολικά δηλαδή οι Έλληνες δαπάνησαν 3,17 τρισ. Δρχ .για τρόφιμα και 4,05 τρισ. δρχ. για τρόφιμα, ποτά και τσιγάρα μαζί. Ο Έλληνας εξάλλου δαπανά συνεχώς και περισσότερα χρήματα για τα τσιγάρα του, τα ποτά του, τα εστιατόρια, τα καφενεία καιτα ξενοδοχεία. Μόνο τα τσιγάρα το 1992 του στοίχισαν 423 δισ. δρχ. (που σημείωσαν 21,73% αύξηση σε σχέση με τις δαπάνες καπνού το 1991), ενώ τα οινοπνευματώδη ποτά στοίχισαν συνολικά 329 δισ. δρχ. Άλλα 715 δισ. δρχ. δαπανήθηκαν σε εστιατόρια, καφενεία και ξενοδοχεία. Ενδιαφέρον είναι να συγκριθούν όλα αυτά με τη συνολική ιδιωτική κατανάλωση προϊόντων και υπηρεσιών υγείας: 430 δισ. δρχ. (140 εκατ. δρχ. από αυτό το ποσό δαπανήθηκαν για φάρμακα). Για βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά οι Έλληνες ξοδέψαμε το1992107 δισ. δραχμές. Το σπίτι συνολικά απορρόφησε 2,23 τρισ. δραχμές (σε αυτά συμπεριλαμβάνονται: 1,11 τρισ. δρχ. για ενοίκια, για θέρμανση - ηλεκτρικό ρεύμα 276 δισ. δρχ. και 841 εκατ. δρχ. για οικιακό εξοπλισμό). Τέλος, τα ρούχα και τα παπούτσια στοίχισαν στον Έλληνα συνολικά 887 δισ. δραχμές (ρούχα 800 και παπούτσια περίπου 87 δισ. δρχ.). Όσο για τον ατομικό του ευπρεπισμό, ο Έλληνας δαπάνησε 218 δισ. δραχμές. Ο Πίνακας 1-1 παρουσιάζει αναλυτικά την ιδιωτική κατανάλωση στην Ελλάδα ανά κατηγορία προϊόντος για το 1992, καθώς και τις ποσοστιαίες μεταβολές σε σχέση με την αντίστοιχη κατανάλωση του 1991.

Πίνακας 1 Σύνολο Δαπανών (εκατ. δρχ.) (1992) 125.816

Αύξηση σε σχέση με το 1991 (%) 17,38

Τρόφιμα, ποτά, καπνός

4.051.942

15,30

Τρόφιμα

3.174.233

14,13

Ψωμί και άλλα δημητριακά

208.554

20,39

Κρέας

826.758

17,85

Ψάρια

254.755

17,12

Γάλα, τυρί, αβγά

524.618

17,10

Λάδι και λίπη

168.970

0,76

Φρούτα και λαχανικά

795.862

12,28

Πατάτες και λοιποί βολβοί

69.336

-9,25

Ζάχαρη

29.489

16,74

Καφές, τσάι, κακάο

35.445

-1,97

280.446

14,88

Κατηγορία Μη οινοπνευματώδη ποτά

Λοιπά τρόφιμα και ζαχαρωτά

Οινοπνευματώδη ποτά Καπνός Ένδυση και υπόδηση Ένδυση Υπόδηση Στέγαση, θέρμανση και φωτισμός ΣτέΥαση και ύδρευση Θέρμανση και φωτισμός Έπιπλα, είδη επιπλώσεων και οικιακός εξοπλισμός Έπιπλα, προσαρτήματα επιπλώσεων, χαλιά Συσκευές θέρμανσης και μαΥειρικής

328.870 423.023 886.919 800.382 86.537 1.392.629 1.116.470 276.159 841.350 92.000 15.981

18,21 21,73 9,94 9,94 9,95 20,38 22,38 12,94 -7,78 22,04 -85,88

Υαλικά και επιτραπέζια σκεύη Τρέχουσες οικιακές δαπάνες Οικιακές υπηρεσίες Συμπληρώματα. επιπλώσεων Δαπάνες υγείας Ιατρικά και φαρμακευτικά προ'ίόντα Λοιπές δαπάνες υγείας Μεταφορές και επικοινωνίες Αγορά ιδιωτικών μέσων μεταφοράς Συντήρηση και κίνηση Υπηρεσίες μεταφοράς με αμοιβή Επικοινωνίες Αναψυχή, διασκέδαση, εκπαίδευση και μόρφωση Εξοπλισμός, συμπληρώματα και επισκευές Υπηρεσίες αναψυχής, διασκέδασης και μόρφωσης Βιβλία, εφημερίδες και περιοδικά Εκπαίδευση Λοιπά αγαθά και υπηρεσίες

31.000 363.541 116.812 122.016 429.607 140.322 289.285 1.652.116 537.287 451.608 487.896 175.325 616.137 213.370 214.431 107.387 80.949 1.165.216

3,55 18,32 13,77 13,03 26,80 20,52 30,09 19,06 36,43 21,81 4,39 12,61 14,05 15,36 9,93 9,21 30,85 24,36

Ατομικός εξοπλισμός Εστιατόρια, καφενεία και ξενοδοχεία Λοιπά αγαθά και υπηρεσίες Εγχώρια ιδιωτική κατανάλωση

217.489 714.781 232.946 11.035.916

14,95 30,58 16,27 17,18

ΑΕΠ

14.795.000

Η Ιδιωτική Κατανάλωση στην Ελλάδα (1992)

ΣΤΑΘΕΡΗ ΑΠΟΔΟΣΗ Στρατηγική της σταθεροποίησης Η στρατηγική αυτή συνεπάγεται αλλαγές στη λειτουργία της επιχείρησης, ενώ τα προϊόντα και οι αγορές της μπορεί να παραμείνουν ως έχουν. Η κατεύθυνση της στρατηγικής αυτής παίρνει διάφορες μορφές, ανάλογα με την «ωριμότητα» της αγοράς που λειτουργεί η κάθε επιχείρηση:

Σταθεροποίηση σε αναπτυσσόμενες αγορές. Στην περίπτωση αυτή, σκοπός της επιχείρησης είναι η αντίστοιχη αύξηση του μεριδίου αγοράς της σε κάθε πρόσθετη αύξηση τόυ μεγέθους ης συνολικής αγοράς, δηλαδή η διατήρηση του ποσοστού του μεριδίου αγοράς της κάθε φορά που ο συνολικός κλάδος αναπτύσσεται. Όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο, σχετικά με την καμπύλη εμπειρίας, η αποτυχία της επιχείρησης να διατηρήσει το ποσοστό του μεριδίου αγοράς της (σε μια αναπτυσσόμενη αγορά) Θα την οδηγήσει σε αύξηση του μοναδιαίου κόστους σε σχέση με τους ανταγωνιστές που κατάφεραν να διατηρήσουν το δικό τους μερίδιο αγοράς. Σταθεροποίηση σε «ώριμες» αγορές. Είναι γνωστό ότι οι επιχειρήσεις προσπαθούν να αμυνθούν που αφορά τη Θέση Τους στις αγορές αυτές, να διατηρήσουν το μερίδιο αγοράς Τους: δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην ποιότητα του προϊόντος, αυξάνουν τις δραστηριότητες προώθησης και διαφήμισης των Προϊόντων, προσπαθούν να βελτιώσουν το κόστος αυξάνοντας την παραγωγικότητα των συντελεστών παραγωγής. Όλα αυτά μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία «εμποδίων εισόδου>) για τους νέους ανταγωνιστές, έτσι ώστε τα μερίδια αγοράς των υπαρχόντων επιχειρήσεων στον κλάδο να Παραμένουν σταθερά.

Σταθεροποίηση σε «παρακμάζουσες» αγορές. Στην περίπτωση αυτή, απαιτούνται σημαντικές αλλαγές από τις επιχειρήσεις: Μεγάλη Προσπάθεια μείωσης του κόστους μέσω αλλαγών που Θα πραγματοποιηθούν στο σύνολο της επιχείρησης (τ αποφάσεις μείωσης της συνολικής δυναμικότητας της επιχείρησης, με όλα όσα συνεπάγεται η ενέργεια αυτή, προσπάθεια ανεύρεσης νέων προμηθευτών με χαμηλότερες τιμές των πρώτων υλών, αγορά του πελατολογίου άλλων επιχειρήσεων που κλείνουν, συμφωνίες με άλλες επιχειρήσεις για τη χρήση του δικτύου διανομής της επιχείρησης από αυτούς έναντι αμοιβής.

Νεώτερες απόψεις για τον τόπο εγκαταστάσεως Σχετικά με το ζήτημα της υπάρξεως ή μη ενός οικονομικού μηχανισμού, που να ρυθμίζει την εγκατάσταση των Οικονομικών μονάδων στο χώρο, πρέπει να τονίσουμε ότι στην περίπτωση της χωρικής επιλογής δεν πρόκειται για εμπορευματικές ανταλλαγές ανάμεσα στις μονάδες, οι οποίες να διέπονται από το νόμο της αξίας, αλλά για συμπαράθεση , για τοποθέτηση, δηλ. ης μιας σε σχέση με την άλλη των οικονομικών αυτών μονάδων. Όσον άφορα το χώρο δεν μπορεί να νοηθεί μια «αγοραία» ισορροπία, πού να αναπροσαρμόζεται συνεχώς με η μεσολάβηση του χρήματος, το οποίο παίζει το ρόλο του γενικού ισοδύναμου στις εμπορευματικές ανταλλαγές. Αντίθετα, μόλις υλοποιηθεί μια επένδυση με ην εγκατάσταση του πάγιου κεφαλαίου, το πεδίο των αποστάσεων και γενικότερα ο κοινωνικοοικονομικός χώρος μεταμορφώνεται αμετάκλητα. Με την έννοια αύτη ο κοινωνικός χώρος είναι πάντα δοσμένος και γενεαλογικά διαμορφωμένος και αποτελεί ένα άκαμπτο πλαίσιο για κάθε οικονομική μονάδα που επιδιώκει την εγκατάσταση της στο χώρο αυτό. Ενώ στα πλαίσια του κοινωνικού χώρου δεν μπορεί να γίνει λόγος για ρυθμιστικό μηχανισμό ανάλογο με το νόμο της αξίας, δεν συμβαίνει το ίδιο και στην περίπτωση μιας ατομικής εγκαταστάσεως. Για τον οικονομικό ορθολογισμό μιας ιδιωτικής οικονομικής μονάδας η επιλογή του κλάδου, του επίπεδου παραγωγής ή ης τοποθεσίας δεν έχει μεγάλη διαφορά, αφού πρόκειται πάντοτε για πληρωμή ης εγγραφής της στη διαδικασία της κοινωνικής αναπαραγωγής. Έτσι, για την ατομική οικονομική μονάδα υπάρχει ένας ρυθμιστικός μηχανισμός, που ης επιβάλλει μια περιορισμένη επιλογή εγκαταστάσεων ανάλογα με τη δραστηριότητα που διάλεξε. Η εγγραφή στο χώρο γίνεται σε συναγωνισμό με άλλες οικονομικές μονάδες, έτσι ώστε να επιτρέπει στην οικονομική μονάδα την εξασφάλιση του μέσου κέρδους.

Ο τόπος εγκαταστάσεως στο μονοπωλιακό στάδιο τον καπιταλισμού Το πέρασμα στο μονοπωλιακά στάδιο του καπιταλισμού σημαίνει αλλαγή στον τρόπο προσδιορισμού της κατανομής της κοινωνικής εργασίας σε κλάδους και επιχειρήσεις και του κοινωνικού προϊόντος σε καπιταλιστές και εργάτες. Στο ανταγωνιστικό στάδιο το έργο αυτό εκτελούσε αποκλειστικά ο μηχανισμός της αγοράς στη βάση των ρυθμίσεων του νόμου της αξίας, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα επηρεασμού του αγοραίου πλαισίου από παρεμβάσεις μεμονωμένων παραγωγών. Αντίθετα, στο μονοπωλιακό στάδιο εμφανίζονται οι μεγάλες μονοπωλιακές οικονομικές μονάδες και οι ομάδες των μονοπωλιακών επιχειρήσεων, που ξεφεύγουν τον αγοραίο έλεγχο, εισάγοντας έναν εσωτερικό λογισμό στη διαμόρφωση των τιμών και επιβάλλοντας έτσι καινούριους κανόνες παραγωγής και ανταλλαγής σύμφωνα με το ιδιωτικό τους συμφέρον. Οι εξελίξεις αυτές συνοδεύτηκαν από μια μα ζική παρέμβαση του κράτους στο οικονομικό επίπεδο, το οποίο παίζει ουσιαστικό ρόλο στη διαδικασία της κοινωνικής αναπαραγωγής. Στη μονοπωλιακή φάση ο κοινωνικός χώρος, από απλό πλαίσιο της κοινωνικοοικονομικής δραστηριότητας, γίνεται αντικείμενο της. Τόσο ο βιομηχανικός χώρος όσο και ο καταναλωτικός (αστικός) χώρος παράγονται από το κεφάλαιο, που τους προσαρμόζει στη δική του λογική και τους χρησιμοποιεί σαν όργανο βελτιώσεως των συνθηκών αξιοποιήσεως και αναπαραγωγής του. Παράλληλα, η σχέση βιομηχανικούκαταναλωτικού χώρου αρχίζει να μεταβάλλεται. Πρώτα-πρώτα η εγκατάσταση των βιομηχανιών γίνεται πιο εύκαμπτη, αφού χάρη στην ανάπτυξη των συγκοινωνιών μπορούν 62

να μετακινηθούν πιο εύκολα, με αποτέλεσμα να απελευθερώνονται από τους περιορισμούς των πρώτων υλών. Πέρα από αυτό, οι βιομηχανίες αιχμής αρχίζουν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον αστικό χώρο με τα πανεπιστήμια και τα κέντρα έρευνάς του, επειδή αυξάνεται η σημασία της επιστήμης και ης τεχνολογίας σαν παραγωγικής δυνάμεως· γεγονός που σημαίνει πάλι ότι το κέντρο βάρους στην επιλογή ης βιομηχανικής εγκαταστάσεως μετατοπίζεται από τους φυσικούς περιορισμούς (ενέργεια, πρώτες ύλες) στις λεγόμενες οικονομίες συγκεντρώσεως. Η εξέλιξη αυτή διευκολύνεται και από την ύπαρξη των μεγάλων οικονομικών μονάδων, που τα πολύμορφα συμφέροντα τους τις αναγκάζουν να επεκταθούν, πέρα από η σφαίρα ης παραγωγής, και ση σφαίρα ης καταναλώσεως, για να εξασφαλίσουν στα πλαίσια ης πόλης την αναπαραγωγή ης εργατικής δυνάμεως, με τελικό σκοπό να διαμορφώσουν μια κατάλληλη σε μέγεθος και ποιότητα αγορά εργατικού δυναμικού, που να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις ης όλο και πιο πολύπλοκης παραγωγικής διαδικασίας. Όλα αυτά οδηγούν ση διαπίστωση ότι ο βιομηχανικός χώρος, ενώ ήταν απόλυτα προσδιοριστικός στη διαμόρφωση του υπόλοιπου κοινωνικού χώρου, έρχεται τώρα σε σχέση ισότιμης αλληλεξαρτήσεως με τον καταναλωτικό χώρο και υποτάσσεται πολλές φορές στις απαιτήσεις του τελευταίου. Για καλύτερη κατανόηση των παραπάνω εξελίξεων στη σχέση μεταξύ βιομηχανικού και αστικού χώρου, είναι απαραίτητο να αναλυθεί η δυναμική των κοινωνικών σχέσεων, που χαρακτηρίζουν στη φάση αυτή τόσο τις τεχνολογικές αλλαγές όσο και τις κοινωνικές μορφές: «αστικός χώρος» και «βιομηχανικός χώρος», που διαπιστώνει η εμπειρική παρατήρηση στην επιφάνεια του φαινομένου ης οικονομικής εγκαταστάσεως. Ξεκινώντας από η βασική αντίθεση κεφαλαίου- εργασίας, στα πλαίσια ης κοινωνικής δομής του μονοπωλιακού καπιταλισμού, είναι ανάγκη να εξεταστούν οι ιδιαίτερες απαιτήσεις του κυρίαρχου όρου αυτής ης αντιθέσεως (του μονοπωλιακού δηλ. κεφαλαίου) στη διαδικασία συσσωρεύσεως του, σε σχέση πάντοτε με το πρόβλημα επιλογής ης βιομηχανικής και αστικής εγκαταστάσεως. Πρώτα απο όλα πρέπει να τονιστεί ότι η αλλαγή κριτηρίων επιλογής του τόπου εγκαταστάσεως και των σχέσεων ανάμεσα στο βιομηχανικό και τον καταναλωτικό χώρο δημιουργείται αναμφισβήτητα μετά από τις σημειούμενες τεχνολογικές αλλαγές και ην εμφάνιση των μεγάλων μονοπωλιακών επιχειρήσεων. Πιο συγκεκριμένα, με η σύσταση των μεγάλων μονοπωλιακών επιχειρήσεων, που αποτελούν έκφραση ης συγκεντροποιήσεως του κεφαλαίου, το περιεχόμενο του οικονομικού ορθολογισμού αλλάζει, και από την άμεση μεγιστοποίηση του ιδιωτικού κέρδους περνάμε στη μακροπρόθεσμη ρύθμιση του κέρδους από τις μεγάλες επιχειρήσεις, που είναι σε θέση να ελέγχουν στο σύνολο της η διαδικασία παραγωγής και κυκλοφορίας. Η παραγωγή και αναπαραγωγή βρίσκονται κάτω από την κυριαρχία του συγκεντρωποιημένου χρηματοδοτικού κεφαλαίου, που συναρθρώνει το βιομηχανικό με το τραπεζικό κεφάλαιο. Η κυριαρχία ή μη της βιομηχανίας στη διαδικασία διαμορφώσεως του κοινωνικού χώρου εξαρτάται από τις ιδιαίτερες μορφές που παίρνει η πραγματοποίηση του κέρδους του χρηματοδοτικού κεφαλαίου. Με η συγκεντροποίηση του κεφαλαίου και τη συνακόλουθη συγκέντρωση των μέσων παραγωγής καί διαχειρίσεως εμφανίζονται οι σύγχρονοι μητροπολιτικοί χωρικοί σχηματισμοί, οι οποίοι με τα βιομηχανικά συμπλέγματα και τα εκτεταμένα αποθέματα εργατικής δυνάμεως επηρεάζουν καθοριστικά τις αποφάσεις επιλογής του τόπου εγκαταστάσεως των βιομηχανικών επιχειρήσεων. Ή νέα μορφή του κεφαλαίου (συγκεντρωποιημένο χρηματοδοτικό κεφάλαιο), μέσα από τη συγκέντρωση των μέσων Παραγωγής και διαχειρίσεως (μονοπωλιακές επιχειρήσεις), προκαλεί την εμφάνιση μιας καινούργιας χωρικής μορφής (μητρόπολη), που στα πλαίσια ης ο βιομηχανικός χώρος εξαρτάται από τον αστικό χώρο (καταναλωτικό χώρο), χώρο αναπαραγωγής ης εργατικής δυνάμεως.

Ή ανάγκη να βρεθούν καινούργιες διέξοδοι ανάγκασε το μονοπωλιακό κεφάλαιο να αναλάβει τομείς που παλιότερα κυριαρχούνταν από πρό- και παλαιοκαπιταλιστικές μορφές παραγωγής και που σχετίζονται κυρίως με την κατανάλωση των λαϊκών τάξεων. Έτσι, δίπλα στη μονοπωλιακή παραγωγή του βιομηχανικού χώρου κάνει την εμ φάνιση ης και η μονοπωλιακή παραγωγή του αστικού χώρου, κυρίως σαν παραγωγή μέσων συλλογικής καταναλώσεως. Σε αντίθεση με ην ανταγωνιστική φάση, όπου η διαμόρφωση του αστικού χώρου επηρεαζόταν, κατά Κάποιο τρόπο, από την αναγκαία πρόσοδο που έπρεπε να πληρωθεί για την αναπαραγωγή της εργατικής δυνάμεως και έδινε λαβή στην κερδοσκοπική δραστηριότητα του κλάδου της κατασκευής ακινήτων, στο μονοπωλιακά στάδιο η παραγωγή του καταναλωτικού χώρου γίνεται άμεση πηγή κέρδους για το ίδιο το μονοπωλιακά κεφάλαιο. ‘Ετσι ο βιομηχανικός και καταναλωτικός χώρος παράγονται σύμφωνα με μια καθολική στρατηγική οργανώσεως του χώρου. Η τεχνολογική πρόοδος είναι οπωσδήποτε ο πρωταρχικής σημασίας παράγοντας, που συνέβαλε και συμβάλλει στην ολοένα και μεγαλύτερη εξάρτηση του βιομηχανικού από τον αστικό χώρο σαν κέντρου επιστημονικής έρευνας και τεχνολογικής διαδόσεως. Η αναγκαιότητα της τεχνολογικής ανανεώσεως πηγάζει 1) από την επιδίωξη χαμηλότερων τιμών κόστους (εξαιτίας του ανταγωνισμού), 2) από την αυξανόμενη προτίμηση για μηχανικό εξοπλισμό σε σύγκριση με το εργατικά δυναμικό (εξαιτίας των μισθολογικών διεκδικήσεων) και 3) από την επιζητούμενη αύξηση της παραγωγικότητας (μεγαλύτερη σχετική υπεραξία) για την αντιμετώπιση της πτωτικής τάσης του ποσοστού του κέρδους, που προκαλείται από την αύξηση του σταθερού σε σύγκριση με το μεταβλητό κεφάλαιο. Η τεχνολογική πρόοδος επιδρά και από διαφορετική σκοπιά στη διαμόρφωση της σχέσης ανάμεσα στο βιομηχανικό και καταναλωτικό χώρο. Είναι γνωστό ότι σήμερα έχουν διογκωθεί οι μη παραγωγικές δραστηριότητες (τριτογενής τομέας), που σαν τόπο εγκαταστάσεως διαλέγουν αναγκαστικά τον αστικό χώρο. Η διογκωμένη τριτογενής αστική δομή επηρεάζει όλο και περισσότερο τους ποσοτικούς ρυθμούς, τους ποιοτικούς προσανατολισμούς και τα κριτήρια εγκαταστάσεως της βιομηχανίας, επειδή ακριβώς συντηρείται από την υπεραξία που παράγει η βιομηχανική δραστηριότητα και ταυτόχρονα αποτελεί την πρωταρχική σφαίρα πραγματοποιήσεως της υπεραξίας.

Έρευνα

Μεθοδολογία. Δείγμα. Η επιλογή του δείγματος έγινε από τον οδηγό των ελληνικών επιχειρήσεων της εφημερίδας Ναυτεμπορικης και από το Iντερνετ. Επιλέχτηκαν επιχειρήσεις από δώδεκα νομούς της Ελλάδας το νομό Λασιθίου ,Καβάλας , Ξάνθης , Δράμας , Ηρακλείου, Λάρισας , Κεφαλονιάς , Δωδεκανήσου , Θεσσαλονίκης , Αττικής, Έβρου και Μαγνησίας. Έγινε προσπάθεια να πιάσω όσο το δυνατόν μεγαλύτερο φάσμα της Ελληνικής γης μπορούσα για να είναι ποιο έγκυρη η έρευνα. Επιλέχτηκαν τυχαία 300 επιχειρήσει μοιρασμένες στους δώδεκα νομούς από τα 400 ερωτηματολόγια δυστυχώς απαντήθηκαν μόνο τα 116

Μέθοδος Συλλογής Στοιχείων. Η φύση του εξεταζόμενου θέματος αλλά και οι απαιτήσεις που είχαμε αναφορικά με τα στοιχεία μας οδήγησαν στην επιλογή της ταχυδρομικής επιστολής ερωτηματολογίων και απάντηση ερωτηματολογίων μέσω e mail. Το βασικό πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι ότι επιτρέπει στον ερευνητή να συλλέξει στοιχεία από ένα μεγάλο αριθμό επιχειρήσεων/ οργανισμών που αντιπροσωπεύουν σχεδόν όλες τις γεωγραφικές περιοχές της χώρας, με ένα σχετικό χαμηλό κόστος. Ένα άλλο πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι ότι ο ερωτώμενος δεν υφίσταται κανενός είδους πίεση (χρονική ή άλλη) για να απαντήσει στη τιθέμενες ερωτήσεις. Επομένως αυτές μπορούν να είναι αρκετά πολύπλοκες (χωρίς βέβαια να γίνονται δυσνόητες) ώστε να αντληθούν σημαντικές πληροφορίες για θέματα που θα ήταν δύσκολο ή και αδύνατο να καλυφθούν επαρκώς με μια άλλη μέθοδο συλλογής στοιχείων.

Ερευνητικό Εργαλείο. ‘Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία μιας έρευνας είναι η σωστή κατασκευή του ερευνητικού εργαλείου που στην προκειμένη περίπτωση ήταν το ερωτηματολόγιο. Σε Πρώτη φάση κατασκευάστηκε ένα προσχέδιο ερωτηματολογίου το οποίο βασίστηκε κυρίως σε μια εκτεταμένη επισκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας και πιο συγκεκριμένα στην έρευνα των Rohit Deshpande & John U. Farley. Στη συνέχεια, το προσχέδιο αυτό δοκιμάστηκε τόσο για τη σαφήνειά του όσο και για την ευκολία συμπλήρωσής του σ’ ένα δείγμα σπουδαστών του τμήματος διοίκησης επιχειρήσεων του Τ.Ε.Ι Καβάλας . Οι συνεντεύξεις απέφεραν μεταξύ των άλλων και ορισμένα συμπληρωματικά στοιχεία που θεωρήθηκαν αρκετά σημαντικά. Με βάση τα συμπεράσματα του σταδίου δοκιμής του ερωτηματολογίου και αφού έγιναν όλες οι απαραίτητες διορθώσεις, κατασκευάστηκε το τελικό πλέον ερωτηματολόγιο το οποίο πλαισιώθηκε με μια εισαγωγή που είχε σαν στόχο να διεγείρει το ενδιαφέρον των ερωτώμενων. Βέβαια, πήραμε και άλλα μέτρα για την αύξηση της ανταπόκρισης που περιλάμβαναν, μεταξύ των άλλων:

1. Υπόσχεση πλήρους εχεμύθειας και ανωνυμίας. 66

2. Προσφορά συνοπτικής έκθεσης με τα αποτελέσματα και τις προτάσεις της έρευνας σε όσους φυσικά επιθυμούσαν. 3. Αποστολή δευτέρου κύματος υπενθυμιστικών επιστολών – e-mai και ερωτηματολογίων.

Ανταπόκριση και Ανάλυση Από τα 400 ερωτηματολόγια που εστάλησαν, είχαμε 64 επιστροφές λόγω λανθασμένων διευθύνσεων- e-mail, αναχώρησης των στελεχών στα οποία είχαμε απευθυνθεί, παύσεως της λειτουργίας της επιχείρησης κλπ. Έτσι, από το χρήσιμο δείγμα των 336 επιχειρήσεων λάβαμε 116 ερωτηματολόγια δηλαδή ποσοστό ανταπόκρισης 34,5%. Από τα 116 ερωτηματολόγια που λάβαμε 9 δεν χρησιμοποιήθηκαν είτε λόγω έλλειψης ουσιαστικών στοιχείων είτε διότι όταν παρελήφθησαν είχε ήδη αρχίσει η ανάλυση των στοιχείων. Για την ανάλυση των στοιχείων χρησιμοποιήθηκε το πακέτο στατιστικής επεξεργασίας SPSS.

Παρουσίαση των αποτελεσμάτων

Στο παραπάνω πίνακα βλέπουμε τους νομούς που έλαβε χώρα η έρευνα.

Ποσοστό επιχειρήσεων ανά Νομό Νομός Μαγνησίας

Νομός Λάρισας

6,9%

Νομός Λασιθίου

Νομός Ξάνθης

8,6%

9,5%

Νομός Έβρου

Νομός Κεφαλονιάς

7,8%

6,9% Νομός Δωδεκανίσου

Νομός Ηρακλείου

6,0%

12,1%

Νομός Θεσσαλονίκης

Νομός Δράμας

11,2%

6,0%

Νομός Αττικής

Νομός Καβάλας

9,5%

8,6%

Νομός και ευελιξία παραγωγής Ένα κοινό μυστικό πριν ξεκινήσει η έρευνα ήταν ότι οι επιχειρήσεις που βρίσκονται σε μικρές πόλεις ξεκινάνε με ένα σαφές μειονέκτημα και αυτό είναι η ευελιξία παραγωγής . Μια επιχείρηση που βρίσκεται μακριά από τα μεγάλα αστικά κέντρα έχει σαφείς έλλειψης είτε από εργατικά χέρια είτε από μηχανικό εξοπλισμό με αποτέλεσμα λιγότερη ευελιξία

Πίνακας .1 Chi-Square Tests Value

Asymp. Sig. (2-sided)

Pearson Chi-Square

64,507

,001

Likelihood Ratio

70,397

,000

Linear-by-Linear Association N of Valid Cases

,418

,518

116

a 46 cells (95,8%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,91.

Όπως προκύπτει από τον πίνακα .1 Ο Νομός που βρίσκεται η επιχείρηση έχεi σοβαρό αντίκτυπο στην παραγωγική της ευελιξία. Και αυτό γιατί κάνοντας ένα Chi-Square Test στο Πρόγραμμα Spss βλέπουμε ότι το Asymp.Sig.(2-sided) είναι μικρότερο του 0,05 . Δηλαδή σύμφωνα με την Μηδενική Υπόθεση οι μεταβλητές είναι ανεξάρτητες, εφόσον όμως Sig X2<0,05 οι μεταβλητές είναι εξαρτημένες. Στο πίνακα 2 παραθέτω αναλυτικά τις απαντήσεις 116 επιχειρήσεων στο ερώτημα: Τι Ευελιξία παραγωγικής ικανότητας θεωρείται ότι έχει η επιχείρηση σας

Πίνακας 2

Ευελιξία παραγωγικής ικανότητας

1. Σε ποιο νομό εδρεύει η επιχείρησή σας;

Total

ΜΕΓΑΛΗ

ΜΕΤΡΙΑ

ΜΙΚΡΗ

Νομός Λασιθίου

Νομός Έβρου

Νομός Δράμας

Νομός Καβάλας

Νομός Μαγνησίας

Νομός Ηρακλείου

ΚΑΘΟΛΟΥ

Νομός Αττικής

Νομός Θεσσαλονίκης

Νομός Δωδεκανήσου

Νομός Κεφαλονιάς

Νομός Ξάνθης

Νομός Λάρισας

Total

116

Επιχειρησιακή φιλοσοφία Εξετάσαμε την επιχειρησιακή φιλοσοφία μιας επιχείρησης όσον αφορά τον νομό πουν βρίσκεται .Προσπαθήσαμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα στο ερώτημα: Αν παίζει ρόλο ο νομός που βρίσκεται η επιχείρηση όσον αφορά την επιχειρησιακή της φιλοσοφία. Για να εξετάσουμε την επιχειρησιακή φιλοσοφία μιας επιχείρησης πήραμε σαν μέτρο τους εξής παράγοντες: Πίστη και παράδοση Παρουσία κανόνων Παραγωγή προσανατολισμένη Συνοχή και ηθικό Ανταγωνιστικότητα Ολοκλήρωση στόχου Ηγεσία σύμβουλο Τα αποτελέσματα φαίνονται από τους παρακάτω πίνακες :

Multiple Response Category label Πίστη και παράδοση Παρουσία κανόνων Παραγωγή προσανατολισμένη Συνοχή και ηθικό Ανταγωνιστικότητα Ολοκλήρωση στόχου Ηγεσία σύμβουλος

Code

Count

1 2 3 4 5 6 7

40 48 54 51 47 64 23 ------327

Total responses

Responses

Cases

12,2 14,7 16,5 15,6 14,4 19,6 7,0 ----100,0

36,7 44,0 49,5 46,8 43,1 58,7 21,1 ----300,0

* * *

C R O S S T A B U L A T I O N

* * *

Προσανατολισμός της αγοράς Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες κατά την άποψή σας είναι πιο σημαντικός για την εξασφάλιση του προσανατολισμού της αγοράς ; Αυτό ήταν το δεύτερο βασικό ερώτημα που αφορούσε την συγκεκριμένη πτυχιακή έρευνα. Θέσαμε λοιπόν στις επιχειρήσεις το παραπάνω ερώτημα και τους δώσε τις παρακάτω απαντήσεις: από τις οποίες ήταν υποχρεωμένοι να απαντήσουν το μέγιστο 3 Οι απάντησης λοιπόν ήταν στην ερώτηση :Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες κατά την άποψή σας είναι πιο σημαντικός για την εξασφάλιση του προσανατολισμού της αγοράς ; ήταν οι παρακάτω: 1. Εξυπηρέτηση πελατών 2. Καλές πληροφορίες αγοράς 3. Γνώση ανταγωνιστών 4. Εστίαση πελατών 5. Διαφοροποίηση προϊόντων 6. Καλύτερα προϊόντα 7. Βάζει πρώτα τον πελάτη

Multiple Response Group $ΠΡΟΣΑΝΑ Category label Εξυπηρέτηση πελατών Καλές πληροφορίες αγοράς Γνώση ανταγωνιστών Εστίαση πελατών Διαφοροποίηση προϊόντων Καλύτερα προϊόντα Βάζει πρώτα τον πελάτη

Code

Count

1 2 3 4 5 6 7

26 44 50 34 50 34 23 ------261

Total responses

Pct of Pct of Responses Cases 10,0 16,9 19,2 13,0 19,2 13,0 8,8 ----100,0

29,9 50,6 57,5 39,1 57,5 39,1 26,4 ----300,0

Παρακάτω παραθέτω τον πίνακα με τα αποτελέσματα που βγίκαν από αυτή την ερώτηση.

* * *

C R O S S T A B U L A T I O N

* * *

δυνατότητες για καινοτομίες Ποιες από τις παρακάτω δυνατότητες για καινοτομίες θεωρείται σημαντικότερες ;

Αυτή ήταν μια ερώτηση που δυσκόλεψε αρκετά στελέχη των επιχειρήσεων που απάντησαν το ερωτηματολόγιο και αυτό γιατί τους καθοδηγούσε το ερωτηματολόγιο (κατά κάποιο τρόπο) σε συγκεκριμένες απαντήσεις. Και σε αυτή την ερώτησης ο μέγιστος αριθμός απαντήσεων ήταν 3 . οι απαντήσεις που μπορούσαν να δώσουν ήταν οι παρακάτω : 1.Πρώτος στην αγορά 2.Αποφυγή σταθερών αγορών 3.Συνεργασία της επιχείρησης με ελληνικά πανεπιστήμια 4.Έρευνα αγοράς 5.Χρηματοδότηση προγραμμάτων

Multiple Response Group $ΚΑΙΝΟΤΟ Category label Πρώτος στην αγορά Αποφυγή σταθερών αγορών Συνεργασία της επιχείρησης με ελληνικά π Έρευνα αγοράς Χρηματοδότηση προγραμμάτων

Code

Count

1 2 3 4 5

20 26 37 29 17 ------129

Total responses 73 missing cases;

Pct of Pct of Responses Cases 15,5 20,2 28,7 22,5 13,2 ----100,0

46,5 60,5 86,0 67,4 39,5 ----300,0

43 valid cases

Ο πίνακας των απαντήσεων παρατίθεται παρακάτω :

* * *

C R O S S T A B U L A T I O N

* * *

σταθερής απόδοσης της επιχείρησης Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες κατά την άποψή σας είναι πιο σημαντικός για την εξασφάλιση της σταθερής απόδοσης της επιχείρησης; Το τελευταία από τα 4 βασικά ερωτήματα ης έρευνας μου ήταν η σταθερή απόδοση της επιχείρησης όσον αφορά τον νομό που βρίσκεται .Η παραπάνω ερώτηση τέθηκε για να δούμε τι θεωρούν ανά νομό ότι πρέπει να έχει η επιχείρηση τους για να μπορέσει να έχει σταθερή απόδοση μέσα στο περιβάλλον που βρίσκεται. Οι απαντήσει λοιπόν ήταν οι εξής : 1. Κέρδη 2. Μέγεθος 3. Μερίδιο

Crosstabs Case Processing Summary Cases Valid N Percent Ποιον 114 98,3% θεωρείτε σημαντικότ ερο παράγοντα από τους παρακάτω; * 1. Σε ποιο νομό εδρεύει η επιχείρησή σας;

Missing N 2

Percent 1,7%

Total N 116

Percent 100,0%

Chi-Square Tests Value

Asymp. Sig. (2sided) ,787

Pearson 26,348 33 ChiSquare Likelihood 31,094 33 ,562 Ratio Linear-by3,489 1 ,062 Linear Associatio n N of Valid 114 Cases a 48 cells (100,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 1,41.

Σε πιο Νομό εδρεύει η επιχείρησή σας ;

Chi-Square Tests Value

Asymp. Sig. (2sided) ,816

Pearson 15,994 22 ChiSquare Likelihood 18,870 22 ,653 Ratio Linear-by,793 1 ,373 Linear Associatio n N of Valid 114 Cases a 35 cells (97,2%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 2,03.

Ποιον θεωρείτε σημαντικότερο παράγοντα από τους παρακάτω; Α) Επιχειρησιακή φιλοσοφία Β) Προσανατολισμός αγοράς Γ) Δυνατότητα για καινοτομίες Δ) Σταθερή απόδοση Αυτή η ερώτηση έγινε με σκοπό αυτή η έρευνα να βγάλει και κάτι παραπέρα από τον τίτλο της. Κάνοντας την συγκεκριμένη έρευνα μου γεννήθηκε η εξής απορία : παίζει ρόλο η ευελιξία μιας επιχείρησης στους 4 βασικούς παράγονται που μας απασχόλησαν μέχρι τώρα δηλ. Επιχειρησιακή φιλοσοφία ,Προσανατολισμός αγοράς ,Δυνατότητα για καινοτομίες, Σταθερή απόδοση :

Κάνοντας ένα Chi-Square Tests βγάλανε τα εξής συμπεράσματα :

Chi-Square Tests Value

Asymp. Sig. (2sided) ,340

Pearson 10,135 9 ChiSquare Likelihood 11,202 9 ,262 Ratio Linear-by,087 1 ,768 Linear Associatio n N of Valid 114 Cases a 4 cells (25,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 3,43.

τελικά από το Chi-Square Tests προκύπτει ότι υπάρχει εξάρτηση λόγο του ότι το Asymp. Sig. (2-sided) είναι >0,5 Παρακάτω παραθέτω ολόκληρο τον πίνακα μετά τα αποτελέσματα που προκύπτουν το συγκεκριμένο ερώτημα καθώς επίσεις και το γράφημμα

Παραρτήματα Νομοί, εταιρίες και σχεδιαγράμματα

Μέρος πρώτο παραρτήματος Στο πρώτο μέρος του παραρτήματος θα ήθελα να κάνω μια σύντομη αναφορά στους νομούς που εξέτασα κατά την ερευνά μου και να κάνω και μια σύντομη ιστορική αναδρομή στον κάθε νομό ξεχωριστά γιατί δεν πιστεύω ότι μπορεί να υπάρξει μέλλον χωρίς παρελθών

Νομός Μαγνησίας Έκταση: 2.636 τ. χλμ. Πληθυσμός (2001): 206.995 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός:

55.404

Aστικός : 151.591 Δημοι : 24 Πρωτεύουσα: Βόλος Βουνά: Μαυροβούνι ,Πήλιο, Όθρυς

,Όρη

Γκούρας ,Χαλκοδόνιο Ποτάμια: χείμαρροι Ο νομός συνορεύει προς βόρεια και προς δυτικά με το νομό Λάρισας, νότια με το νομό Φθιώτιδας, ανατολικά βρέχεται από το Αιγαίο πέλαγος και νοτιοανατολικά από τον Παγασητικό κόλπο. Στο νομό Μαγνησίας υπάγονται και οι Βόρειες Σποράδες (Σκιάθος, Σκόπελος, Αλόννησος, Κυρά Παναγιά, Γιούρια, Ψαθούρα, Πιπέρι, Περιστέρα και Σκάντζαρι). Ο σεισμός του 1955 ανάγκασε τους Βολιώτες να χτίσουν από την αρχή την πόλη τους με την μορφή μιας σύγχρονης πόλης με μελετημένη ρυμοτομία.

Ιστορία Πολλοί νεολιθικοί οικισμοί -από τους οποίους εξαιρετικά σημαντικοί είναι το Διμήνι, το Σέσκλο και η Πύρασος- αποδεικνύουν πως η περιοχή υπήρξε πυκνά κατοικημένη από τους πρώιμους Προϊστορικούς Χρόνους. Μετά τα Μυκηναϊκά Χρόνια οι μαγνησιακές πόλεις παρακμάζουν και γίνονται «φόρου υποτελείς» στους Θεσσαλούς. Στον 4ο π.Χ. αι. ο Φίλιππος καταλύει τη δύναμη των Θεσσαλών που είχαν δώσει «γην και ύδωρ» στους Πέρσες και η Μαγνησία δεν είναι πια παρά μια ασήμαντη επαρχία του μακεδονικού κράτους. ΄Όταν ο Δημήτριος ο Πολιορκητής γίνεται βασιλιάς της Μακεδονίας, ιδρύει κοντά στην πόλη των Παγασών στον Παγασητικό κόλπο, τη Δημητριάδα. Στην Παλαιοχριστιανική Εποχή σημαντικότερη πόλη είναι οι Φθιώτιδες Θήβες (Νέα Αγχίαλος), ενώ η Δημητριάς έχει παρακμάσει. Στο 12ο αι. ισχυρό εμπορικό κέντρο στον Παγασητικό είναι ο Αλμυρός, με την εγκατάσταση των Βενετών, Γενουατών, Πισατών κ.ά. Με την τουρκική κυριαρχία οι κάτοικοι εγκαταλείπουν τα παράλια και είναι η περίοδος της οικονομικής και πνευματικής ακμής των χωριών του Πηλίου. Το Μάιο του 1821 στις Μηλιές κηρύσσεται επίσημα η Επανάσταση και η περιοχή ενσωματώνεται στο νέο ελληνικό κράτος το 1881.

Νομός Λασιθίου Έκταση: 1.823 τ. χλμ. Πληθυσμός (2001): 76.319 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: 38.355 Aστικός : 37.964 Δημοι :8 Πρωτεύουσα: Άγιος Νικόλαος Βουνά: Δίκτη, Όρη Σητείας, Όρη Θρύπτης Ποτάμια: χείμαρροι

Ο ανατολικότερος από τους

τέσσερις

νομούς της Κρήτης. Βρέχεται βόρεια από το Κρητικό πέλαγος, ανατολικά από το Καρπάθιο πέλαγος, νότια από το Λιβυκό πέλαγος και δυτικά συνορεύει με το νομό Ηρακλείου. Στο

νομό Λασιθίου υπάγονται και οι κατοικημένες νησίδες Σπιναλόγγα, Χρυσή, Άγιοι Πάντες, Μικρονήσι, Καλυδώνα και άλλες που είναι ακατοίκητες.

Ιστορία Η περιοχή του Λασιθίου κατοικήθηκε από την πρώιμη Νεολιθική Εποχή. Ίχνη οικήσεων έχουν διαπιστωθεί στο σπήλαιο της Τράπεζας, στο χωριό Μαγκασά της Σητείας και τάφος στο λόφο Κάστελλος στο Τζερμιάδο. Γύρω στο 2700 π.Χ. εισβάλλουν σταδιακά νέες φυλές από την Ασία ή την Αφρική. Αρχίζει η πρώτη φάση του μινωικού πολιτισμού, που εξελίσσεται και ανθεί χωρίς διακοπή ώς το 1700 π.Χ. Οικοδομούνται οικισμοί στο Μύρτο Ιεράπετρας, στο Μόχλο, στο Ζάκρο, στο Παλαίκαστρο, στο Χαμέζι και αναπτύσσεται η κεραμική, η μεταλλοτεχνία, η αρχιτεκτονική. Μετά την καταστροφή του 1700 π.Χ. οικοδομούνται νέοι οικισμοί στα Γουρνιά, στην Ψείρα, στο Μακρύ Γιαλό, και δημιουργούνται ναυτικές βάσεις. Μετά την καταστροφή του 1450 π.Χ. έρχονται στο νησί Αχαιοί και το 1100 π.Χ. εισβάλλουν δωρικά φύλα. Δημιουργείται ένας νέος πολιτισμός και ακμάζουν οι πόλεις Άμπελος, Δραγμός, Δρήρος, Λατώ, Μινώα, Ολούς, Πραισός, Ιεράπυτνα. Κατά τους Ελληνιστικούς Χρόνους οι πόλεις καταστρέφονται από τους εμφύλιους πολέμους. Κατακτάται από τους Ρωμαίους το 66 π.Χ. και το 395 μ.Χ. γίνεται τμήμα του βυζαντινού κράτους. Ακολουθούν οι Άραβες (824-961 ), οι Ενετοί (1204-1645), που χτίζουν κάστρα και οχυρά, οι Τούρκοι (1645-1897). Στην Επανάσταση του 1866-1869 το Οροπέδιο αποτελεί το φρούριο της Κεντρικής και της Ανατολικής Κρήτης

Νομός Έβρου

Έκταση: 4.242 τ.χλμ. Πληθυσμός(2001): 149.354 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός:60.746 Αστικός :88.608 Δημοι :13 Πρωτεύουσα: Αλεξανδρούπολη Βουνά: Ανατολική Ροδόπη Σάπκα Φεγγάρι (Σαμοθράκη) Ποτάμια: Έβρος Άρδας Ερυθροπόταμος

Ο νομός συνορεύει βόρεια και βορειοδυτικά με την Βουλγαρία, ανατολικά με την Τουρκία, δυτικά με τον νομό Ροδόπης και νότια βρέχεται από το Αιγαίο. Στο νομό υπάγεται και η νήσος Σαμοθράκη με πρωτεύουσα τη Χώρα.

Ιστορία Η περιοχή της Θράκης κατοικήθηκε συνεχώς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα και γνώρισε περιόδους ακμής, χάρη στην θέση της ανάμεσα στη Μικρά Ασία και την υπόλοιπη Ελλάδα. Σε πολλά σημεία και ιδιαίτερα κοντά στον ποταμό Έβρο, έχουν βρεθεί ίχνη παλαιολιθικής και νεολιθικής περιόδου. Η Θράκη γνώρισε σημαντική ανάπτυξη τον 7ο π.Χ. αιώνα με την ίδρυση σημαντικών αποικιών. Η δημιουργία της Εγνατίας οδού, που ένωνε την θάλασσα της Αδριατικής με την Κωνσταντινούπολη, έδωσε νέα ώθηση στην περιοχή την περίοδο των Ρωμαϊκών χρόνων και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Κατά την Τουρκοκρατία και ιδιαίτερα μετά τον 18ο αιώνα άνθισε η τέχνη της σηροτροφίας(καλλιέργεια μεταξιού) στο Σουφλί, ενισχύοντας την τοπική οικονομία. Η Σαμοθράκη πρωτοκατοικήθηκε στην νεολιθική εποχή. Τον 11ο αιώνα π.Χ. οι Θράκες αποίκησαν το νησί και μαζί με τους ντόπιους θεμελίωσαν τη λατρεία των Μεγάλων Θεών. Ανάμεσα στο τυπικό της νέας 91

αυτής λατρείας ήταν τα μυστήρια των Καβείρων τα οποία τελούνταν σε ένα λαμπρό ιερό στο νησί. Ωστόσο οι μυημένοι κράτησαν καλά το μυστικό τους κι έτσι δεν έχουμε κανένα στοιχείο για τις τελετές της λατρείας αυτής. Παρ' όλα αυτά υπάρχουν κάποιες ομοιότητες ανάμεσα στα μυστήρια των Καβείρων και τα Ελευσίνια Μυστήρια ,όπως υπάρχουν επίσης παραλληλισμοί των Μεγάλων Θεών με τις ελληνικές θεότητες.

Νομός Ηρακλείου

Έκταση: 2.641 τ.χλμ. Πληθυσμός (2001) : 292.489 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: 103.839 Ημιαστικός : 188.650 Δημοι: 26 Πρωτεύουσα: Ηράκλειο Βουνά: Ψηλορείτης Δίκτη Αστερούσια Ποτάμια: Γεροπόταμος Αναποδιάρης Ο νομός καταλαμβάνει το κεντρικό σχεδόν τμήμα της Κρήτης και συνορεύει δυτικά με το νομό Ρεθύμνης, ανατολικά με το νομό Λασιθίου, βόρεια βρέχεται από το Κρητικό πέλαγος και νότια από το Λιβυκό πέλαγος.

Ιστορία Οι πρώτοι οικισμοί της περιοχής του Ηρακλείου τοποθετούνται στη Νεολιθική Εποχή. Περίπου το 2700 π.Χ. ξένοι από την Ανατολή ή την Αφρική εισβάλλουν στο νησί και αφομοιώνονται με τους πρώτους κατοίκους. Από τότε αρχίζει να αναπτύσσεται ένας αξιόλογος πολιτισμός, ο πρώτος στον ευρωπαϊκό χώρο, που έμεινε γνωστός ως Μινωικός πολιτισμός και η εποχή εξέλιξής του ονομάστηκε συμβατικά Μινωική Εποχή (2700 - 1100 π.Χ.). Το 2000 χτίζονται τα πρώτα ανάκτορα στην Κνωσό, τη Φαιστό και τα Μάλια.

Καταστρέφονται το 1700 π.Χ. από σεισμό ή εισβολείς και ξαναχτίζονται πιο μεγαλόπρεπα. Ο βασιλιάς της Κνωσού δεν άργησε να επιβληθεί στις άλλες πόλεις της περιοχής. Η Κνωσός αναπτύσσει τεράστια οικονομική δραστηριότητα, που καλύπτει όλους τους τομείς: Ναυτιλία, εμπόριο, βιοτεχνία, γεωργία, κτηνοτροφία. Το 16ο αι. π.Χ. οι πόλεις κυριεύονται από τους Αχαιούς και το 1400 π.Χ. οι σεισμοί που προκάλεσε η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας καταστρέφουν τα ανάκτορα και τις πόλεις της περιοχής, που ανοικοδομούνται πάλι. Αργότερα η περιοχή κατακλύζεται από τους Δωριείς και για αρκετό καιρό ακόμα, ως τον 6ο αι. π.Χ., διατηρεί τη ναυτική της υπεροχή. Από τότε πέφτει σε παρακμή. Οι πολύχρονες διαμάχες και οι πόλεμοι ανάμεσα στις πόλεις, που γίνονταν πάντα για λόγους αντιζηλίας και πρωτοκαθεδρίας, αδυνατίζουν την άμυνα στους επερχόμενους Ρωμαίους κατακτητές. Η Κρήτη γίνεται ρωμαϊκή επαρχία με πρωτεύουσα τη Γόρτυνα (1ο αι. π.Χ.). Το Μεσαίωνα ανήκει στους Βυζαντινούς. Από το 823 ως το 961 μ.Χ. στους Άραβες και μετά πάλι στους Βυζαντινούς. Από το 1210 ως το 1669 καταλαμβάνεται από τους Εμετούς. Μετά από πολιορκία 23 χρόνων το Ηράκλειο «πέφτει» και οι Τούρκοι εισβάλλουν στην περιοχή. Το 1898 μαζί με την υπόλοιπη Κρήτη αποκτά ανεξαρτησία και αυτονομία και το 1913 ενσωματώνεται στο ελληνικό κράτος. Ιστορική είναι η ηρωική αντίσταση των κατοίκων της περιοχής στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.

Νομός Δράμας Έκταση: 2.291 τ. χλμ. Πληθυσμός (2001) : 103.975 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: 38.386 Ημιαστικός : 65.589 Δήμοι : 9 Πρωτεύουσα: Δράμα Βουνά: Φαλακρό Όρος Όρβηλος Μενοίκιο Δυτική Ροδόπη Όρη Λεκάνης Ποτάμια: Νέστος, Αγγίτης Ο νομός συνορεύει προς βορρά με την Βουλγαρία, ανατολικά με το νομό Ξάνθης, προς νοτιοανατολικά με το νομό Καβάλας και προς δυτικά με το νομό Σερρών. Στα σύνορα της Μακεδονίας ο νομός Δράμας καταλαμβάνει μια ορεινή περιοχή με πυκνά δάση. Στα βουνά της Δράμας ,στο «δάσος της Ελατιάς» , σε υψόμετρο 1200 μ. φυτρώνει η ερυθρελάτη η οποία ευδοκιμεί μονάχα σε αυτή την περιοχή.Στο κέντρο της Ελατιάς βρίσκεται το παρθένο δάσος Φρακτό, μοναδικό φυσικό μνημείο με σπάνια βλάστηση και σχεδόν όλα τα δέντρα της ευρωπαϊκής ηπείρου. 93

Μέσα στο δάσος της Ελατιάς σε υψόμετρο 1580 μ. υπάρχει ένα γραφικό δασικό χωριό κτισμένο από υλοτόμους και ανθρώπους που δουλεύουν εδώ. Πλούσια είναι επίσης η πανίδα της Δράμας με ελάφια, αγριόχοιρους, ζαρκάδια, αρκούδες και λύκους που ζουν προστατευμένα προς το παρόν στο δάσος.

Ιστορία

Η περιοχή του νομού Δράμας κατοικείται από τη Νεολιθική εποχή και τόσο στην πρωτεύουσα όσο και σε άλλες πόλεις του νομού έχουν εντοπιστεί προϊστορικοί οικισμοί. Στα αρχαϊκά χρόνια οι κάτοικοι της περιοχής λάτρευαν τον Διόνυσο, τον Απόλλωνα και τον Ηρακλή. Στη θέση της σημερινής πόλης υπήρχε στην αρχαιότητα, σύμφωνα με ορισμένες πηγές ο οικισμός Δύραμα ή 'Υδραμα. Στη Βυζαντινή εποχή, μετά την παρακμή των Φιλίππων, η Δράμα εμφανίστηκε να δεσπόζει στην περιοχή με το ισχυρό της κάστρο. Η Δράμα έζησε μαζί με τις υπόλοιπες μακεδονικές πόλεις σκληρές μάχες και περιόδους κατοχής, από την Τουρκοκρατία μέχρι τις βουλγαρικές επιδρομές και τους Παγκόσμιους Πολέμους.

Νομός Καβάλας

Έκταση: 2.111 τ.χλμ. Πληθυσμός (2001): 145.054 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: 54.004 Ημιαστικός : 91.050 Δημοι : 11 Πρωτεύουσα:Καβάλα Βουνά: Παγγαίο Σύμβολο Όρη Λεκάνης Υψάρι (Θάσος) Ποτάμια: Νέστος

Ο νομός συνορεύει προς βορρά με το νομό Δράμας, δυτικά με το νομό Σερρών, ανατολικά με τον νομό Ξάνθης και νότια βρέχεται από το Αιγαίο πέλαγος (Κόλπος Καβάλας και Ορφανού). Στο νομό Καβάλας υπάγεται και το νησί Θάσος με τη νησίδα Θασοπούλα.

Ιστορία Πρώτοι άποικοι της περιοχής της Καβάλας θεωρούνται οι Θράκες. Τον 7ο π.Χ. αιώνα έφτασαν εδώ Ερετριείς άποικοι κι αργότερα Ίωνες κι Αθηναίοι. Στον αποικισμό έντονα συμμετέχουν οι άποικοι κάτοικοι της Θάσου, που πολύ γρήγορα αντιλαμβάνονται τη σημασία της περιοχής και των ακτών της, την περαία, και ιδρύουν αποικίες- πολίσματα γνωστά ως εμπόρια .Στα Αρχαϊκά και τα Κλασικά Χρόνια η περιοχή έχει έντονες πολιτιστικές ανταλλαγές και εμπορικές συναλλαγές με τις Κυκλάδες, την Κόρινθο, την Αττική και την Ιωνία, ενώ θασίτικα προϊόντα την κατακλύζουν. Σημαντικός είναι ο ρόλος της στους Περσικούς Πολέμους και στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ενώ τον 4ο αι. οι πόλεις της φαίνονται να αποκτούν κάποια οικονομική ανεξαρτησία, προφανώς από την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων χρυσού στην περιοχή του όρους Παγγαίου. Σημαντικές πόλεις της είναι η Οισύμη, οι Κρηνίδες (που μετονομάσθηκαν Φίλιπποι από το Φίλιππο Β') και η Νεάπολη (σημερινή Καβάλα). Ο Φίλιππος Β' μετέφερε το βασιλικό νομισματοκοπείο στους Φιλίππους και εκμεταλλεύτηκε εντατικά τα μεταλλεία της περιοχής. Στα Ρωμαϊκά Χρόνια οι Φίλιπποι εποικίζονται από Ρωμαίους Βετεράνους στρατιώτες και αναδεικνύονται σε σημαντική ρωμαϊκή πόλη. Το 49 π.Χ. ο Απόστολος Παύλος περνάει από τη Νεάπολη και ιδρύει την πρώτη εκκλησία του Χριστού στη Ευρώπη στους Φιλίππους. Γοτθικές επιδρομές κατέστρεψαν τη Νεάπολη το 396. Στα Βυζαντινά Χρόνια χρησιμοποιήθηκαν οι οχυρές θέσεις της περιοχής και ιδιαίτερα η Νεάπολη, που μετονομάστηκε σε Χριστούπολη, η πόλη γνωρίζει νέα ακμή, μάρτυρας της οποίας είναι το καλοδιατηρημένο μέχρι σήμερα κάστρο της.. Το 14ο αι, η περιοχή καταλαμβάνεται από τους Τούρκους και οι πόλεις παρακμάζουν. Το 15ο αι. η Χριστούπολη μετονομάζεται σε Καβάλα και ήδη από το 16ο αι. αρχίζει να αναπτύσσεται. Το 1913 η Καβάλα ξαναγίνεται ελληνική. Ο φυσικός πλούτος του νησιού, τα λευκά μάρμαρα και τα πολύτιμα ορυκτά προσέλκυσαν από τον 8ο αιώνα αποίκους στη Θάσο. Πρώτοι κάτοικοι μετά τους γηγενείς Θράκες, ήταν οι Παριανοί οι οποίοι έφτασαν στο νησί στις αρχές του 7ου αιώνα και μαζί τους άρχισε μια περίοδος ανάπτυξης για το νησί με εμπορικές 95

σχέσεις με τη Νότια Ελλάδα, τις Κυκλάδες και την Ιωνία. Κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου η Θάσος έγινε μήλον της Έριδος ανάμεσα στους Αθηναίους και στους Σπαρτιάτες. Το 340 π.Χ. το νησί καταλήφθηκε από τον Φίλιππο τον Β΄ κι έγινε τμήμα του μακεδονικού κράτους. Αργότερα οι Ρωμαίοι έγιναν κύριοι του νησιού και συντέλεσαν στην ακμή του εξάγοντας τα μάρμαρα και το εύγευστο θασιώτικο κρασί. Στα Βυζαντινά χρόνια, η Θάσος συνέχισε να ακμάζει, ήταν όμως συχνός στόχος πειρατών αλλά και επίδοξων κατακτητών. Το 1459 το νησί καταλήφθηκε από τους Τούρκους μέχρι το 1912 οπότε η Θάσος απελευθερώθηκε και ενώθηκε με την υπόλοιπη Ελλάδα.

Νομός Αττικής Έκταση: 3.408 τ. χλμ. Πληθυσμός (2001) :3.761.810 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: 36.997 Αστικός: 3.724.813 Πρωτεύουσα: Αθήνα Βουνά: Κιθαιρώνας Πάρνηθα Γεράνεια Πεντέλη Πατέρας Υμηττός Ποτάμια: Κηφισός Ιλισός ΔΗΜΟΙ ΝΟΜΑΡΧΙΑΣ ΑΘΗΝΩΝ ΔΗΜΟΙ ΝΟΜΑΡΧΙΑΣ ΑΝ.ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΙ ΝΟΜΑΡΧΙΑΣ ΔΥΤ.ΑΤΤΙΚΗΣ ΔΗΜΟΙ ΝΟΜΑΡΧΙΑΣ ΠΕΙΡΑΙΑ

Ένας από τους 7 νομούς της στερεάς Ελλάδας. Συνορεύει με τους νομούς Βοιωτίας και Κορινθίας και βρέχεται από τον Ευβοϊκό, το Σαρωνικό και σε ένα μικρό τμήμα από τον Κορινθιακό κόλπο. Αποτελεί ιστορική και γεωγραφική περιοχή της Ελλάδας. Βρίσκεται στη μέση περίπου της Ελληνικής χερσονήσου και αποτελεί τη νοτιοανατολική άκρη της Στερεάς Ελλάδας, από την οποία τη χωρίζουν τα βουνά Κιθαιρώνας(1.409 μ.), Πάστρα(1.016 μ.) και Πάρνηθα(1.413 μ.). Από τη γραμμή αυτή των δύο βουνών η Αττική προχωρεί προς τα νότια σε σχήμα τριγώνου, η κορυφή του οποίου καταλήγει στο ακρωτήριο Σούνιο. Αποτελεί χερσόνησο που βρέχεται από τον Ευβοϊκό κόλπο, το Σαρωνικό και σε ένα μικρό τμήμα από τον Κορινθιακό κόλπο. Η έκταση της Αττικής υπολογίζεται σε 2.026 τ. χλμ.

Ιστορία Η ιστορία της Αττικής - του αρχαίου «πεδίου και σιτοβολώνα των Αθηναίων -είναι σε μεγάλο μέρος η ιστορία της ίδιας της Αθήνας. Ιερό υπήρξε στην περιοχή το δέντρο της ελιάς που, σύμφωνα με το μύθο, χάρισε στην πόλη της Αθήνας η θεά Αθηνά ύστερα από τη διαμάχη της με το θεό Ποσειδώνα για την προστασία της πόλης. Εξίσου σημαντική προσφορά ήταν και το δώρο του θεού Διόνυσου, το αμπέλι, που βρήκε την καλλιέργειά του στο εσωτερικό της Αττικής, στην πεδιάδα των Μεσογείων. Οι μύθοι και οι παραδόσεις για την πανάρχαια, συνεχή και αδιάκοπη ιστορία της αττικής χερσονήσου ενισχυθήκανε με τις μαρτυρίες από τα ανασκαφικά ευρήματα των Προϊστορικών Χρόνων, που ήρθαν στο φως τόσο στην Ακρόπολη όσο και στα άλλα, αρχικά ανεξάρτητα από την Αθήνα, κρατίδια της Αττικής. Τους μακρινούς αυτούς χρόνους απηχούν ίσως και οι έριδες - σύμφωνα με τη μυθολογία - των Θεών για την κατοχή της Αττικής, τότε που οι ηγεμόνες της Ακρόπολης κατόρθωσαν να υποτάξουν και να συγχωνεύσουν τα διάφορα κρατίδια υπό την ηγεμονία τους. Ολοκληρωτική όμως ένωση της Αττικής από την Αθήνα έγινε πολύ αργότερα, γύρω στα 800 π.Χ., γεγονός που αντικατοπτρίστηκε στην παράδοση για το Θησέα και το συνοικισμό της Αθήνας από αυτόν. ο

Σε μεγάλη ναυτική και βιομηχανική δύναμη αναπτύχθηκε η περιοχή τον 8 και τον 7

αι. π. Χ. Σταθμό στη διακυβέρνηση της πόλης αποτέλεσε η περίοδος της τυραννίας του Πεισίστρατου, τότε που το εξαγωγικό εμπόριο της Αθήνας έφτασε μέχρι τη Σικελία, την Αίγυπτο και τον Εύξεινο Πόντο. Η πόλη εξωραίστηκε με νέα μνημεία και έζησε την πρώτη καλλιτεχνική και πολιτιστική άνθηση. Πρωταρχικός ήταν επίσης o ρόλος της στον αγώνα 97

κατά της περσικής κυριαρχίας που - με τη δημοκρατική της ήδη διακυβέρνηση - την ανέδειξε σε ηγεμονίδα πόλη της Ελλάδας - κέντρο ενός συμμαχικού κράτους - και την αττική πολιτεία επικρατέστερη δύναμη του Πανελλήνιου. Η ανοδική πορεία της Αθήνας κορυφώθηκε στις μέρες του «Χρυσού Αιώνα» του Περικλή, όταν όχι μόνο από άποψη δύναμης, αλλά και πολιτισμού, επιστήμης και τέχνης έφτασε στον κολοφώνα της ακμής της. Εδώ δημιουργήθηκε το αρχαίο ελληνικό θαύμα, που ανακόπηκε στη συνέχεια από τις καταστρεπτικές συνέπειες του Πελοποννησιακού Πολέμου, καθώς έφερε τη διάλυση της ναυτικής δύναμης της Αθήνας και τον περιορισμό του κράτους της στην Αττική και τη Σαλαμίνα. Η γενικότερη εξασθένιση - υλική και πνευματική - διευκόλυνε την ένταξη της περιοχής στη μακεδονική κυριαρχία του Φιλίππου Β' (338 π.Χ. ), γεγονός που η πόλη προσπάθησε να «διαψεύσει» με επανειλημμένες προσπάθειες. Το 146 π.Χ. η Αθήνα, όπως και n υπόλοιπη Ελλάδα, κυριεύθηκε από τους Ρωμαίους που - αν και κατακτητές έδειξαν μεγάλη επιείκεια και ευλάβεια στην προσωπικότητα της πόλης, στην οποία αναγνώρισαν μεγάλο μέρος από τον πνευματικό τους διαφωτισμό. Καταστρεπτικές εισβολές και λεηλασίες έφεραν στην περιοχή οι Γότθοι στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες. Η βαθμιαία ένταξη στη Bυζαντιvή Αυτοκρατορία ολοκληρώθηκε με το κλείσιμο των φιλοσοφικών σχολών, τη μετατροπή των ναών σε χριστιανικούς, την επαρχιακή γενική αντιμετώπιση του χώρου που με τα υπόλοιπα περίχωρα αποτέλεσε το επαρχιακό θέμα της Ελλάδας. Ύστερα από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τούς Φράγκους, η Αθήνα αποδόθηκε στους Γάλλους δούκες των Αθηνών και της Βοιωτίας. Τους διαδέχθηκαν Καταλανοί, Ναπολιτάνοι, Ενετοί και το 1456 οι Τούρκοι που - από υπερβολικό ζήλο - μετέτρεψαν τον Παρθενώνα σε τζαμί και το Ερεχθείο σε χαρέμι! Στα 1834, ένα χρόνο μετά την απελευθέρωσή της, που η Αθήνα ανακηρύχθηκε πρωτεύουσα της Ελλάδας, δεν ήταν παρά ένα άθλιο χωριό με ελάχιστους κατοίκους και σωρούς από αρχαία ερείπια και πέτρες. Ήταν όμως τόπος με αδιάκοπη την παρουσία της ιστορικής μνήμης. Από τη στιγμή που ορίστηκε πρωτεύουσα και έδρα της κυβέρνησης, άρχισε και η αναγέννησή της, το στήσιμο από τα ερείπια.

Νομός Θεσσαλονίκης Έκταση: 3.683 τ.χλμ. Πληθυσμός (2001) : 1.057.825 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: 77.406 Ημιαστικός :980.419 Δημοι : 45 Πρωτεύουσα: Θεσσαλονίκη Βουνά: Χορτιάτης Βερτίσκος Κερδύλλιο Όρη Βόλβης Ποτάμια: Αξιός Γαλλικός Λουδίας

Ο νομός συνορεύει προς βορρά με τους νομούς Κιλκίς και Σερρών, προς νότια με το νομό Χαλκιδικής και ένα τμήμα βρέχεται από το Θερμαϊκό κόλπο, προς δυτικά με τους νομούς Ημαθίας, Πέλλας και προς ανατολή βρέχεται από τον κόλπο Ορφανό ή Στρυμονικό.

Ιστορία Ο σημερινός νομός Θεσσαλονίκης κατοικήθηκε από τα Προϊστορικά χρόνια. Μετά την ίδρυση της Θεσσαλονίκης η ιστορία της περιοχής ταυτίζεται πια με την ιστορία της πόλης, η οποία υπήρξε ιδιαίτερα πλούσια γνωρίζοντας πολλούς κατακτητές και περιόδους σημαντικής ακμής. Η Θεσσαλονίκη ιδρύθηκε το 316 π.Χ. στη θέση της παλιότερης πόλης 99

Θέρμη, η οποία έδωσε το όνομά της στο Θερμαϊκό κόλπο. Ιδρυτής της ήταν ο Κάσσανδρος ο οποίος έδωσε στην καινούρια πόλη το όνομα της γυναίκας του Θεσσαλονίκης, ετεροθαλούς αδερφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Χάρη στη γεωγραφική της θέση η Θεσσαλονίκη αναπτύσσεται πολύ γρήγορα και εξελίσσεται σε μητρόπολη του Μακεδονικού κράτους παίρνοντας σταδιακά τα πρωτεία από την Πέλλα, γενέτειρα των Μακεδόνων βασιλέων. Στους πρώτους αιώνες της ζωής της η Θεσσαλονίκη ακολουθεί την τύχη του μακεδονικού κράτους. Οι εμφύλιοι πόλεμοι των Ελλήνων διευκολύνουν την ανάμειξη των Ρωμαίων, στους οποίους και σταδιακά υποτάσσονται. Οριακή χρονολογία για την ανάπτυξη της πόλης ήταν η κατασκευή της Εγνατίας οδού από τους Ρωμαίους το 130 π.Χ., με την οποία η Θεσσαλονίκη συνδέθηκε απευθείας με τη Ρώμη και όλο τον τότε γνωστό κόσμο. Την εποχή αυτή η Θεσσαλονίκη γίνεται εμπορικό και στρατιωτικό κέντρο του δρόμου προς την Ανατολή και πολυάνθρωπη μητρόπολη της Μακεδονίας, σύμφωνα με το χαρακτηρισμό του Στράβωνα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα 49-50 μ.Χ., ο Απόστολος Παύλος κήρυξε το Χριστιανισμό στην πόλη και ίδρυσε μια εκκλησία για την οποία έδειχνε μεγάλο ενδιαφέρον. Στα χρόνια του Ρωμαίου αυτοκράτορα Γαλέριου ένα μεγάλο θρησκευτικό γεγονός στιγματίζει την ιστορία της Θεσσαλονίκης. Ο Δημήτριος, νεαρός αξιωματικός του ρωμαϊκού στρατού από αρχοντική οικογένεια της πόλης συλλαμβάνεται και φυλακίζεται γιατί δίδασκε τη νέα θρησκεία σε υπόγειες στοές της πόλης. Ο Δημήτριος βασανίζεται και τελικά πεθαίνει στις 26 Οκτωβρίου του 305. Οι χριστιανοί έθαψαν το σώμα του στο υπόγειο του ρωμαϊκού λουτρούφυλακής όπου μαρτύρησε και αργότερα ο έπαρχός του Λεόντιος, έχοντας ασπαστεί το χριστιανισμό, οικοδομεί τη λαμπρή βασιλική στη μνήμη του αγίου. Ο Αγ. Δημήτριος θεωρείται προστάτης της πόλης της Θεσσαλονίκης και η μνήμη του γιορτάζεται κάθε χρόνο με σημαντικές εκδηλώσεις - ανάμεσά τους τα Δημήτρεια. Στις αρχές του 4ου αι. μ.Χ. η Θεσσαλονίκη γίνεται έδρα του Ρωμαίου αυτοκράτορα Γαλέριου, ο οποίος εγκατέστησε εδώ το αρχηγείο του και έκτισε μερικά από τα εντυπωσιακότερα οικοδομήματα της πόλης. Κατά τη διάρκεια των επόμενων αιώνων η Θεσσαλονίκη χάρη στον Ιουστινιανό, γίνεται σημαντική πόλη, υποφέρει όμως από τις επιθέσεις Γότθων, Αβάρων και Σλάβων (6ος και 7ος αι.). Σημαντικό γεγονός των επόμενων δυο αιώνων είναι η ίδρυση του βουλγαρικού κράτους στα νότια Βαλκάνια, γεγονός που ωθεί το βυζαντινό κράτος να στρέψει την προσοχή του στην περιοχή. Τότε στη Θεσσαλονίκη

100

ανακαινίζεται η εκκλησία της Αγ. Σοφίας και αποκτά θαυμάσιο ψηφιδωτό διάκοσμο. Το 10ο και στις αρχές του 11ου αι. η πόλη είναι εκτεθειμένη στις βουλγαρικές επιδρομές. Το 1105 η Θεσσαλονίκη γίνεται για ένα διάστημα πρωτεύουσα του λατινικού βασιλείου του Βονιφάτιου Μονφερράτου και στη συνέχεια προσαρτάται στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το Βυζάντιο επανακτά την κυριαρχία της περιοχής το 1246, κυριαρχία που μοιράζεται κατά διαστήματα με τους Γενοβέζους και τους Βενετούς. Μετά από μια περίοδο αναρχίας, το 1430 οι Τούρκοι καταλαμβάνουν την πόλη και ακολουθεί φυγή των κατοίκων, λεηλασίες και μετατροπή πολλών εκκλησιών σε τζαμιά. Ο πληθυσμός αυξάνεται στο τέλος του 15ου αι. με τη μετανάστευση πολλών χιλιάδων Εβραίων διωγμένων από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες οι οποίοι βρίσκουν καταφύγιο στη Θεσσαλονίκη. Η εβραϊκή κοινότητα εξασφαλίζει την ευημερία της πόλης και γίνεται το 16ο αι. φορέας οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης. Με το πέρασμα των αιώνων όμως ένα μεγάλο μέρος των γηγενών Μακεδόνων αναπτύσσεται στον εμπορικό τομέα και τη βιοτεχνία με αποτέλεσμα την αστικοποίηση του πληθυσμού. Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Βαλκανικού Πολέμου ο ελληνικός στρατός απελευθερώνει τη Θεσσαλονίκη την ημέρα της γιορτής του πολιούχου της Αγ. Δημητρίου, στις 26 Οκτωβρίου του 1912

Νομός Κεφαλονιάς

Έκταση: 904 τ.χλμ. Πληθυσμός (2001): 39.488 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός:26.026 Aστικός : 13.462 Δημοι : 9 Πρωτεύουσα: Αργοστόλι Βουνά: Αίνος Ποτάμια: χείμαρροι

101

Η Κεφαλονιά βρίσκεται απέναντι από την είσοδο του Κορινθιακού κόλπου, ανάμεσα στα νησιά Ιθάκη, Ζάκυνθο και Λευκάδα και σε απόσταση 30 περίπου χλμ. από την δυτική ακτή της Πελοποννήσου. Ο νομός Κεφαλληνίας περιλαμβάνει την Κεφαλονιά, την Ιθάκη, τα μικρά νησιά Κάλαμος και Καστός και τις νησίδες Αρκούδι, Άτοκος, Βρόμωνας, Δρακονέρα, Καρλονήσι, Μάκρη, Οξεία, Ποντικός, Προβάτιο, Πεταλάς.

Ιστορία Κεφαλονιά

Στην αρχαιότητα άκμασαν στο νησί σημαντικές πόλεις, όπως η Κράνη, η Πάλλη, η Σάμη κ.ά. Όλες ήταν δημοκρατίες. Πολέμησαν στις Πλαταιές εναντίον των Περσών (479 π.Χ.) και τάχτηκαν με τους Αθηναίους στον Πελοποννησιακό πόλεμο (431 - 404 π.Χ.). Αργότερα εγκατέλειψαν την Αθήνα, αλλά συμμάχησαν και πάλι μαζί της στον αγώνα εναντίον του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας. Το 187 π.Χ. υποτάχτηκαν στους Ρωμαίους οι οποίοι και τις λήστεψαν. Η Κεφαλληνία ξαναεμφανίζεται στο προσκήνιο τον ΙΑ’ αιώνα μ.Χ., όταν οι Νορμανδοί αποπειράθηκαν να την υποτάξουν. Το νησί όμως αντιστάθηκε και έμεινε βυζαντινό ως το 1185, οπότε το κατέλαβε ο βασιλιάς της Σικελίας Γουλιέλμος Β’. Ο Γουλιέλμος το παραχώρησε, στο ναύαρχό του Μαργαριτώνη, ο οποίος ίδρυσε εκεί κομητεία.

102

Νομός Ξάνθης

Έκταση: 1.793 τ.χλμ. Πληθυσμός (2001): 101.856 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: Ημιαστικός : 58.902 Δημοι :10 Πρωτεύουσα:Ξάνθη Βουνά: Κούλα Καμέρτζη Ποτάμια: Νέστος Ξάνθος Κομψάτος

42.954

Ο νομός συνορεύει προς δυτικά με τους νομούς Δράμας και Καβάλας της Ανατ. Μακεδονίας, προς ανατολικά με το νομό Ροδόπης,προς βόρεια με την Βουλγαρία και προς νότια βρέχεται από το Θρακικό πέλαγος(Βόρειο Αιγαίο πέλαγος). Εκτός από την πρωτεύουσα Ξάνθη, άλλοι μεγάλοι οικισμοί είναι η Σταυρούπολη, το Άβατο, τα Άβδηρα, η Γενισέα, τα Κιμμέρια και ο Εχίνος στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. O Νέστος είναι ο μεγαλύτερος ποταμός του νομού Ξάνθης. Μπαίνει από το νομό Δράμας, διαγράφει σε αρκετό μήκος τα σύνορα των δύο νομών, διαρρέει έπειτα την πεδιάδα τής Ξάνθης, περνάει στο νομό Καβάλας και εκβάλλει στο Θρακικό Πέλαγος.'Αλλοι ποταμοί (πολύ μικρότεροι) είναι ο ποταμός της Ξάνθης που διασχίζει την Ξάνθη και ο Κομψάτος. Στο ΝΑ τμήμα του νομού βρίσκονται η λίμνη Βιστονίδα και ο όρμος της Βιστονίας γνωστός με την ονομασία « Πόρτο Λάγο» .

Ιστορία Η πρωτεύουσα του νομού, η Ξάνθη, είναι κατά πάσα πιθανότητα κτισμένη στη θέση της αρχαίας πόλης Ξάνθεια και μνημονεύεται από το γεωγράφο Στράβωνα τον 1ο αιώνα π.Χ. Την Ξάνθεια συναντάμε ξανά στα πρακτικά της εκκλησιαστικής συνόδου του 879, όπου αναφέρεται ο επίσκοπος Ξάνθειας. Η πόλη γνωρίζει σημαντική ακμή σε όλη τη διάρκεια των Βυζαντινών χρόνων μέχρι την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Τα χρόνια εκείνα ο οικισμός χάνει τη δύναμή του και μεταμορφώνεται σε ένα απλό καπνοχώρι με το όνομα Εσκιτζέ και το Γενιτζέ (Γενισέα) γίνεται το οικονομικό κέντρο της περιοχής. Η ακμή της Ξάνθης αρχίζει ξανά μετά τη δημιουργία του σιδηροδρομικού σταθμού Θεσσαλονίκης-Κωνσταντινούπολης το 1870.

103

Νομός Λάρισας

Έκταση: 5.381 τ.χλμ. Πληθυσμός (2001): 279.305 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός: 89.409 Aστικός : 189.896 Δημοι:31 Πρωτεύουσα: Λάρισα Βουνά: ΄Ολυμπος ΄Οσσα Μαυροβούνι Χαλκοδόνιο Ναρθάκι Κάτω ΄Ολυμπος Τίταρος Καμβούνια Αντιχάσια Ποτάμια: Πηνειός Ενιππέας Τιταρίσιος Ο νομός συνορεύει βόρεια με τους νομούς Πιερίας και Κοζάνης, ανατολικά βρέχεται με το Αιγαίο Πέλαγος , δυτικά με τους νομούς Γρεβενών, Τρικάλων και Καρδίτσας και νότια με τους νομούς Φθιώτιδας και Μαγνησίας.

Ιστορία Ζωή στην περιοχή πρωτοεμφανίζεται στη Μέση Παλαιολιθική Εποχή (100000 π.Χ.). Απολιθωμένα οστά ζώων, όπλα και εργαλεία των πρώτων κατοίκων νομάδων, κυνηγών μπορείτε να δείτε στο Μουσείο της Λάρισας. Στη Νεολιθική Εποχή οι Πελασγοί - σύμφωνα 104

με την παράδοση- αποκτούν μόνιμες κατοικίες και καλλιεργούν τη γη. Έχουν ερευνηθεί πάνω από πενήντα οικισμοί - οι σημαντικότεροι στις θέσεις Άργισσα, Οτζάκι, Σουφλί, Μαγούλα- Η περιοχή φαίνεται να ακμάζει και στην Περίοδο του Χαλκού, όπως μαρτυρά η πλούσια συλλογή χάλκινων σκευών του Μουσείου της Λάρισας. Στα Μυκηναϊκά Χρόνια οι Λάπιθες -όπως ο Αιγέας, ο Θησέας, ο Αχιλλέας - τροφοδοτούν με τα κατορθώματά τους την ελληνική μυθολογία και λαμβάνουν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο. Ερείπια των μεταγενέστερων εποχών, τα οποία μαρτυρούν πως η περιοχή συνέχισε να ακμάζει, θα δείτε στην Άργισσα (στην αριστερή όχθη του Πηνειού), στους Γόννους (στα δυτικά της κοιλάδας των Τεμπών), στην περιοχή της αρχαίας Περραιβίας (στους πρόποδες του Ολύμπου). Ο χριστιανισμός επικρατεί από την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου και στη Βυζαντινή Εποχή η περιοχή ακολουθεί την τύχη της υπόλοιπης Θεσσαλίας. Στα τέλη του 10ου αι. καταλαμβάνεται από τον Σαμουήλ, στον 11ο αι. ενσκήπτουν οι Νορμανδοί, αργότερα, στον 13ο αι., ενσωματώνεται στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Τέλος, καταλαμβάνεται από τους Τούρκους και απελευθερώνεται το 1881.

Νομός Δωδεκανήσου Έκταση: 2.714 τ.χλμ. Πληθυσμός (2001): 190.071 Κατανομή πληθυσμού: Αγροτικός:47.298 Aστικός : 142.773 Δημοι :27 Πρωτεύουσα: Ρόδος Βουνά: Αττάβυρος (Ρόδος) Ποτάμια: χείμαρροι

105

Ο νομός Δωδεκανήσου είναι ένα νησιωτικό σύμπλεγμα στο νοτιοανατολικό τμήμα του Αιγαίου πελάγους. Παρά την ονομασία του, το σύμπλεγμα αυτό αποτελείται από περισσότερα νησιά, πολλά από τα οποία είναι ακατοίκητα. Στα Δωδεκάνησα συμπεριλαμβάνονται τα νησιά Πάτμος, Αστυπάλαια, Λέρος, Κάλυμνος, Κως, Νίσυρος, Χάλκη, Τήλος, Σύμη, Ρόδος, Κάρπαθος και Κάσος. Τα Δωδεκάνησα, παλαιότερα ονομάζονταν και Νότιες Σποράδες, αρχίζουν στο βορρά με την Πάτμο, την Άρκο και το Αγαθονήσι και με κατεύθυνση νοτιοανατολική τελειώνουν στη Μεγίστη.

Ιστορία Στην αρχαιότητα τα νησιά της Δωδεκανήσου ήταν γνωστά το καθένα με το όνομά τους και όχι ως σύνολο. Οι πληροφορίες μας για την προϊστορική περίοδο της ιστορίας τους είναι ελάχιστες. Γνωρίζουμε όμως θετικά ότι στην Δ' π.Χ. χιλιετία υπήρχαν ήδη εκεί κάτοικοι (Τελχίνες και Κάρες). Οι μινωικοί Κρητικοί ίδρυσαν εμπορικούς σταθμούς στη Ρόδο, ενώ στα μυκηναϊκά χρόνια (μετά το 1400 π.Χ.) έφτασαν οι πρώτοι Έλληνες άποικοι (Αχαιοί από την Πελοπόννησο). Αργότερα ήρθαν και Δωριείς με επικεφαλής τον Αλθαιμένη, εγγονό του βασιλιά του Άργους Τημένου. Ειδικά η Λέρος και η Πάτμος αποικίστηκαν από Ίωνες της Μιλήτου. Πολυάριθμα ροδιακά αγγεία των γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων βρέθηκαν στη Μ. Ασία, στη Ρωσία, στην Αίγυπτο και στην Ιταλία και αποτελούν αδιάψευστους μάρτυρες για την ακμή του ροδιακού εμπορίου. Όταν άρχισε η Επανάσταση του 1821, τα Δωδεκάνησα αγωνίστηκαν ως τμήμα της ενιαίας ελληνικής πατρίδας και γνώρισαν πολλές καταστροφές (Κάσας). Η λήξη του αγώνα βρήκε τα Δωδεκάνησα ελεύθερα, αλλά τελικά δόθηκαν στην Τουρκία ως αντάλλαγμα για την παραχώρηση της Εύβοιας στην Ελλάδα.. Στις 7 Μαρτίου 1948 η ένωση των νησιών με τη μητέρα Ελλάδα έγινε πραγματικότητα δικαιώνοντας έτσι τις εθνικές προσδοκίες και τους ηρωικούς αγώνες των κατοίκων τους.

106

Μέρος δεύτερο παραρτήματος Μια αναλυτική παρουσίαση κάποιον εταιριών καθώς επίσης και κάποιον νησιών.

ΟΜΙΛΟΣ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ BB&D Α.Ε

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ Η εταιρεία BB & D Α.Ε ιδρύθηκε στη Λάρισα το 1969 από τους κ.κ. Θ. Βασιλειάδη, Σ. Βασιλειάδη και Λ. Δημητρίου με αντικείμενο την κατασκευή του παραδοσιακού μεταλλικού επίπλου γραφείου. Από την ίδρυση της και μετά η εταιρεία λόγω της διορατικότητας των μετόχων προσανατολίζεται στην κατασκευή εξελιγμένων επίπλων ποιότητας για γραφεία που θα βελτιώνουν τις συνθήκες εργασίας, όσο και τη γενική εικόνα των επιχειρήσεων. Η επιτυχία της νέας κατεύθυνσης είναι αναμφισβήτητη. Οι κ.κ. Βασιλειάδης, Βασιλειάδης & Δημητρίου θεωρούν ως βάση για την επίτευξη του σκοπού του ομίλου την παραγωγή και εμπορία προ'ίόντων με απόλυτα κριτήρια αισθητικής, εργονομίας και ποιότητας, με θεμέλιο λίθο την επιχειρησιακή κουλτούρα, τις αρχές και τα ιδανικά ανθρώπων που στοχεύουν πάντα στην πρωτοπορία. Στα χρόνια που ακολουθούν επεκτείνεται στη Θεσσαλονίκη και συνεργάζεται με γνωστούς και καθιερωμένους στο χώρο του επίπλου εργασίας, οίκους του εξωτερικού, επιτυγχάνοντας με αυτόν τον τρόπο μεταφορά τεχνογνωσίας, αλλά και ευρωπα'ίκής νοοτροπίας στο ελληνικό βιομηχανικό περιβάλλον. Στις αρχές του 1975, η BB&D υιοθετεί και εισάγει για πρώτη φορά στην Ελλάδα, μια ξεχωριστή φιλοσοφία, βασισμένη στις αρχές της εργονομίας, της λειτουργικότητας και της σύγχρονης αισθητικής στο χώρο εργασίας. Το 1981 γίνονται τα εγκαίνια της πρώτης έκθεσης της εταιρείας στην Αθήνα και αρχίζει σταδιακά να μεταφέρεται η κύρια εμπορική της δραστηριότητα από τη Λάρισα στην πρωτεύουσα. Μέσα στα επόμενα χρόνια η επέκταση συνεχίζεται και καλύπτει όλη την Ελλάδα, με έκθεση στη Λάρισα, οκτώ εκθέσεις στην Αθήνα, δύο στη Θεσσαλονίκη και ένα οργανωμένο δίκτυο 30 αντιπροσώπων και συνεργατών στην υπόλοιπη χώρα. Με τη συνεχή ανοδική πορεία της και το σταθερό αυξανόμενο μερίδιο αγοράς της η BB&D σύντομα καθιερώνεται ως μια από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις στο χώρο του εξοπλισμού του εργασιακού περιβάλλοντος. Στη δεκαετία του 1982 και λόγω του μεγέθους που έχει ήδη λάβει η ελληνική αγορά επίπλων γραφείου, η BB&D θέτει ως άμεση προτεραιότητα την οργάνωση της με κύριο γνώμονα το ανθρώπινο δυναμικό. Ένα δυναμικό που στοχεύει στην πλήρη εξυπηρέτηση του πελάτη πριν, κατά τηδιάρκεια, και μετά την πώληση. Στις αρχές της επόμενης δεκαετίας (1991), με κύριο στόχο την κάλυψη των αναγκών του εργασιακού χώρου(χωρίσματα, ψευδοροφές, δάπεδα κ.λπ.), η BB&D εισάγει για πρώτη φορά στην Ελλάδα το τεχνολογικά εξελιγμένο σύστημα εξοπλισμένων διαχωριστικών High System. Η επιτυχία του συγκεκριμένου συστήματος αυξάνεται διαρκώς και είναι γεγονός ότι η BB&D παραμένει για μεγάλο χρονικό διάστημα η μόνη εταιρεία που προσφέρει ένα τέτοιο σύστημα στην ελληνική αγορά.

107

Το 1994 ιδρύεται η θυγατρική εταιρεία Α&Β. Η Α&Β απευθύνεται : στο ανώτερο τμήμα της αγοράς (ακριβά έπιπλα γραφείου) και λειτουργεί συμπληρωματικά με τη BB&D. Ταυτόχρονα συνεργάζεται με καταξιωμένους σχεδιαστές του εξωτερικού. Στόχος της Α&Β είναι να δώσει εναλλακτικές λύσεις στην αγορά, καλύπτοντας ακόμα και τις πιο δύσκολες απαιτήσεις των πελατών. Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της καθιερώνεται στο χώρο σαν μια εταιρεία που αντιπροσωπεύει τα κορυφαία έπιπλα γραφείου. Επιπλέον, παρουσιάζει σημαντική αύξηση του τζίρου και συνεισφέρει αποτελεσματικά στα κέρδη του ομίλου. Το 1995 είναι μια πολύ σημαντική χρονιά για τη BB&D αφού γίνεται η είσοδός της στο χρηματιστήριο με το 25% των μετοχών της (24 φορές κάλυψη), με στόχο τη διεύρυνση της κεφαλαιουχικής της βάσης για τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων ανάπτυξης, τη γεωγραφική της εξάπλωση, την ανάπτυξη νέων προ'ίόντωνκαι γενικότερα την εξάπλωση των δραστηριοτήτων του ομίλου. Παράλληλα, ο όμιλος αρχίζει συνεργασία με διεθνούς φήμης σχεδιαστές, με σκοπό την ανανέωση του μίγματος προίόντος (productmix), σύμφωναμε τα σύγχρονα ευρωπα'ίκά δεδομένα λειτουργικότητας, ποιότητας και αισθητικής. Την ίδια χρονιά ξεκινά η επέκταση του εργοστασίου που θα οδηγήσει στην ανάλογη αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας. Το 1996 το όραμα της BB&D συνεχίζει να επεκτείνεται. Αφού εδραίωσε την ηγετική της θέση στην ελληνική αγορά, φρόντισε για το συνεχή εξοπλισμό της με μηχανήματα νέας τεχνολογίας, την εκπαίδευση των στελεχών της και τη συνεχή παρακολούθηση των διεθνών τάσεων στο χώρο εργασίας, η εταιρεία αποφάσισε να εξαπλωθεί σε νέες αγορές. Η πρόκληση της Ενωμένης Ευρώπης(ΕΕ) είναι το νέο βήμα του νέου στρατηγικού πλάνου της εταιρείας. Έτσι, με την ίδια δύναμη και αποφασιστικότητα η BB&D ιδρύει στην καρδιά της Ευρώπης στην περιοχή του Aachen της Γερμανίας, την 100% ιδιοκτησίας της θυγατρική εταιρεία BB&D International Office Systems Gmb H. Σε σύγχρονες κτιριακές εγκαταστάσεις εμβαδού 2500μ2 περίπου, διαθέτοντας ένα αξιόλογο επιτελείο ειδικευμένων στελεχών και με αυτόνομη γραμμή συναρμολόγησης(μοντάζ), ο όμιλος φιλοδοξεί να καλύψει την ανταγωνιστική αγορά της Γερμανίας με ταυτόχρονη εξυπηρέτηση και των άλλων γερμανόφωνων κρατών της περιοχής. Αν και το αποτέλεσμα δεν ήταν το επιθυμητό (μειωμένη αποδοχή των προϊόντων στη γερμανική αγορά και εμφάνιση ζημιών), η τοποθέτηση τόσο σημαντικών κεφαλαίων σε αυτήν την επένδυση, αποδεικνύει την ετοιμότητα και τη σιγουριά της BB&D να αντιπροσωπεύσει σε μόνιμη βάση και επάξια ο ελληνικό έπιπλο στο διεθνή χώρο. Το 1997 οι δραστηριότητες της BB&D επεκτείνονται και στην αγορά των αναλώσιμων ειδών γραφείου ιδρύοντας την εταιρεία BB&D Graphic ΑΕΒΕ με στόχο να καλύψει δυναμικά και με οργανωμένο τρόπο τις ανάγκες της αγοράς αυτής. Η συγκεκριμένη θυγατρική εταιρεία έχει ως στόχο την ανάπτυξη του δικτύου κα Τα στημάτων σε όλη την επικράτεια. Κατά τη διάρκεια του 1994 εκπονήθηκε και η βασική μελέτη από το τμήμα μάρκετινγκ της εταιρείας που αφορά την υλοποίηση του project «ΒΒ& D - Συνολικές Λύσεις». Το 1998 η BB&D λανσάρει την ιδέα «BB&D - Συνολικές Λύσεις». Η εταιρεία προωθεί στην αγορά νέες σειρές επαγγελματικής μοκέτας, Ψευδοροφών και υπερυψωμένων δαπέδων. Επίσης την ίδια χρονιά ξεκινά το BB&D - Old Period το οποίο εί ναι ένα άλλο δημιούργημα της ΒΒ & D με μεγάλες δυνατότητες ανάπτυξης. Η ιδέα αφορά ένα μεγάλο χώροόπου προωθούνται έπιπλα σειρών υπό κατάργηση, έπιπλα από βιτρίνεςεκθέσεων και έπιπλα με μικρά ελαττώματα, στοχεύοντας στη γρήγορηπώλησή τους. Το BB&D - Old Period αποκτά σιγά σιγά τη δύναμη ενός ιδιαίτερου brand name, καλύπτοντας τομέσο και κατώτερο τμήμα της αγοράς, συμπληρώνοντας παράλληλα τηνάριστα δομημένη κυριαρχία του ομίλου σε ολόκληρο το φάσμα του καταναλωτικού κοινού. Κατά τη διάρκεια των ετών 1999 2000 η BB&D σχεδιάζει και ξεκινά την υλοποίηση των

108

σχεδίων της για δυναμική είσοδο στο χώρο του επίπλου σπιτιού. Στις αρχές του 1998 το brand name «ΣΠΙΤΙ» γίνεται πραγματικότητα και μπαίνει στα πρώτα ελληνικά σπίτια.

Οργάνωση και διοίκηση Η διοίκηση της εταιρείας βρίσκεται στα χέρια των δύο από τους τρεις ιδρυτές της, των αδερφών Βασιλειάδη(ο Δημητρίου απεβίωσε το 1998). Οκ. Θ Βασιλειάδης είναι Πρόεδρος του ΔΣ, ενώ ο κ. Σ. Βασιλειάδης είναι ο Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας. Η δομή της ιεραρχίας της εταιρείας φαίνεται στο οργανόγραμμα στο Παράρτημα 2. Η οργανωτική δομή της εταιρείας περιλαμβάνει τα παρακάτω τμήματα: Δ/νση Παραγωγής, Τεχνική Δ/νση, Οικονομική Δ/νση, Δ/νση Πωλήσεων, Δ/νση Μάρκετινγκ, Δ/νση Εξυπηρέτησης Πελατών, Δ/νση Εξαγωγών. Από τα τμήματα αυτά τα τρία πρώτα(Παραγωγής, Τεχνικό & Οικονομικό) εδρεύουν στη Θεσσαλονίκη, ενώ τα υπόλοιπα (Πωλήσεων, Μάρκετινγκ, Εξυπηρέτησης Πελατών και Εξαγωγών) στην Αθήνα που αποτελεί το κέντρο των οικονομικών δραστηριοτήτων της χώρας μας. Καθένα από τα παραπάνω τμήματα χωρίζεται σε αντίστοιχα υποτμήματα. Οι διευθύνσεις όλων των τμημάτων (εκτελεστική εξουσία) στελεχώνονται από άριστα καταρτισμένα, εξειδικευμένα και έμπειρά στελέχη. Ο Πρόεδρος σε συνεργασία με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο και τα άλλα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου διαμορφώνουν το στρατηγικό σχεδιασμό του ομίλου. Η εταιρεία, παρά τις πολύ σύγχρονες αντιλήψεις που έχει υιοθετήσει κατά καιρούς, έχει σε μεγάλο βαθμό τη μορφή της οικογενειακής επιχείρησης, κάτι που εμφανίζεται συχνά στην Ελλάδα. Η ανίχνευση του περιβάλλοντος και η διαδικασία λήψης αποφάσεων φαίνεται ότι λειτουργούν ικανοποιητικά μέχρι στιγμής, αλλά μένει ανοικτό το θέμα της μεταβίβασης της εταιρείας με την αποχώρηση των δύο ιδρυτών. Τα δύο αδέρφια Βασιλειάδη έχουν ήδη τοποθετήσει τα παιδιά τους σε διάφορες θέσεις μέσα στην εταιρεία, οι οποίες όμως δεν είναι διευθυντικές. Το μέλλον και ο ρόλος τους μέσα σε αυτή δεν έχει ακόμη προσδιοριστεί. Ως ασφαλιστική δικλείδα στον τρόπο μεταβίβασης και διοίκησης της εταιρείας αποτελεί η παρουσία της στο χρηματιστήριο, η οποία εξασφαλίζει διαφάνεια στις διάφορες λειτουργίες και τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά της. Με δεδομένη την ανάγκη για ταχύτερη εμφάνιση των προϊόντων στην αγορά, αποφάσισε το 1995 να τροποποιήσει την οργανωτική της δομή για να μπορέσει να αποκτήσει μεγαλύτερη ευελιξία και ταχύτητα. Συγκεκριμένα, τοποθετήθηκε ένας Γενικός Διευθυντής, ενώ ταυτόχρονα ο Τεχνικός Διευθυντής και ο Οικονομικός Διευθυντής μπαίνουν στο ΔΣ. Με αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται μεγαλύτερη διάχυση εξουσίας, αμεσότερη σύνδεση της ανώτατης διοίκησης με την εκτελεστική εξουσία, καθώς και ευελιξία στο οργανωτικό σχήμα.

Ανθρώπινο δυναμικό Βασική προϋπόθεση για την εδραίωση και ανοδική πορεία μιας επιχείρησης είναι οι αρμονικές σο και του ανώτερου προσωπικού, οι εργασιακές σχέσεις στη BB&D είναι σε πολύ ικανοποιητικό επίπεδο. Η εταιρεία επcνδύει στις εργασιακές σχέσεις κάνοντας το σύνθημα «η δύναμη μας είναι οι άνθρωποί μας» πράξη. Αυτό γίνεται φανερό από τη μεγάλη διάρκεια παραμονής των εργαζόμενων στην εταιρεία, τις μειωμένες

απουσίες και τις περιορισμένες απολύσεις και αντικαταστάσεις

109

προσωπικού. Η επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό είναι επένδυση στο μέλλον της εταιρείας γιατί έτσι οι εργαζόμενοι χωρίς το άγχος της απόλυσης αφοσιώνονται στην εταιρεία, ενώ παράλληλα η μακροχρόνια παραμονή τους, σους καθιστά ιδιαίτερα έμπειρους και αποτελεσματικούς. Η ανώτατη διοίκηση της επιχείρησης πιστεύει στην ανάπτυξη του ανθρώπινου δυναμικού, η οποία μπορεί να φέρει σημαντικά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, δίνοντας τη δυνατότητα στους εργαζόμενους όλων των βαθμίδων να χρησιμοποιούν εκτός από τα χέρια τους και το μυαλό τους. Συγκεκριμένα, τα πλεονεκτήματα που προκύπτουν είναι τα παρακάτω : • Διευκόλυνση της ομαδικής εργασίας •

Καλύτερη επικοινωνία τόσο μεταξύ ατόμων των ίδιων τμημάτων, όσο και μεταξύ των τμημάτων

•

Ταχύτερος εντοπισμός και αποτελεσματικότερη επίλυση προβλημάτων

•

Ανάπτυξη ιδεών από τους εργαζόμενους

•

Προετοιμασία στελεχών για την ανάληψη της επιχείρησης στο μέλλον

•

Ανάπτυξη του αισθήματος αυτοπεποίθησης και δημιουργικότητας

•

Καλύτερη συνεργασία μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων διοικητικής ιεραρχίας Διάχυση εξουσίας και αποφάσεων

•

Στο πλαίσιο αυτό πραγματοποιούνται συνεχή εκπαιδευτικά προγράμματα με έμφαση στα παρακάτω θέματα: . • Έλεγχος και διασφάλιση ποιότητας. •

Ομαδική εργασία.

•

Προληπτική συντήρηση εξοπλισμού.

•

Τεχνικές ειδικεύσεις.

•

Χρήση νέων τεχνολογιών που έχει υιοθετήσει η επιχείρηση.

•

Εργασιακές σχέσεις. Ασφάλεια και υγιεινή στο χώρο εργασίας

Η εταιρεία χρηματοδοτεί από μόνη της τα εκπαιδευτικά προγράμματα(ιδιαίτερα σπάνιο για τις ελληνικές επιχειρήσεις δεδομένων των επιδοτούμενων προγραμμάτων), κάνει αυστηρή επιλογή των εισηγητών και έχει υιοθετήσει τη σύγχρονη εκπαιδευτική αντίληψη της καθετοποιημένης εκπαίδευσης, όπου στα τμήματα εκπαίδευσης συμμετέχουν εργαζόμενοι από όλες τις βαθμίδες της διοικητικής ιεραρχίας. Τα προγράμματα ανάπτυξης του προσωπικού χαρακτηρίζονται από την εταιρεία ως προγράμματα εκπαίδευσης και όχι απλά επαγγελματικής κατάρτισης, διότι δεν υλοποιεί προγράμματα ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης, αλλά ολοκληρωμένα προγράμματα εκπαίδευσης, με ενεργό συμμετοχή των εκπαιδευόμενων και στόχο τη βαθύτερη γνώση του αντικειμένου. Το 1995 έγιναν προσλήψεις ατόμων με πανεπιστημιακή εκπαίδευση και μεταπτυχιακούς

110

τίτλους λόγω της ανάγκης για εξειδικευμένα στελέχη. Η μέχρι σήμερα συνεργασία των νέων και των παλαιών στελεχών χαρακτηρίζεται ως επιτυχημένη, αφού στηρίζεται στην αμοιβαία κατανόηση και εμπιστοσύνη.

Παραγόμενα Προϊόντα Τεχνολογία Παραγωγής Ένα από τα βασικά σημεία της στρατηγικής της BB&D είναι η συνεχής προσπάθεια για ανάπτυξη και εισαγωγή νέων προϊόντων, τόσο από τις ήδη υπάρχουσες κατηγορίες, όσο και μέσω της δημιουργίας νέων κατηγοριών. Οι κατηγορίες επίπλων στις οποίες δραστηριοποιείται η ΒΒ& D είναι: • • • • • • • • • •

. καθίσματα . γραφεία . ερμάρια . καναπέδες . βιβλιοθήκες . διαχωριστικά . έπιπλα σπιτιού . δάπεδα . ψευδοροφές . αναλώσιμα γραφείου

Η BB&D σχεδιάζει και παράγει όλα τα προϊόντα της με δικό της προσωπικό σε ιδιόκτητες εγκαταστάσεις. Στόχος από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της είναι ο συνεχής εκσυγχρονισμός των παραγωγικών εγκαταστάσεων και της αντίστοιχης τεχνολογίας παραγωγής, ώστε να διασφαλίζεται η αποδοτική λειτουργία, η υψηλή ποιότητα προϊόντων, η προστασία των εργαζομένων και η ελάχιστη δυνατή επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Συγκεκριμένα το παραγωγικό σύστημα της επιχείρησης αποτελείται από σημαντικό αριθμό παραγωγικών διαδικασιών που στηρίζονται σε σύγχρονα μηχανήματα κατεργασίας των πρώτων υλών, συναρμολόγηση τμημάτων, αυτόματου σχεδιασμού, ελέγχου παραγωγής και ποιότητας με βάση τα συστήματα CAD/ CAM και CNC (μηχάνημα για διάνοιξη οπών συνδέσεων). Οι παραγωγικές εγκαταστάσεις διαθέτουν οργανωμένο με σύγχρονες διατάξεις εργαστήριο ποιοτικού ελέγχου, το οποίο σε συνεργασία με τη διοίκηση παραγωγής και το τμήμα μάρκετινγκ ελέγχει όλα τα προϊόντα και τα υλικά για την πλήρη ικανοποίηση των προδιαγραφών και των απαιτήσεων των πελατών. Σημαντικός αριθμός βελτιώσεων του παραγωγικού συστήματος της επιχείρησης έγινε τα τελευταία χρόνια (19962000) παράλληλα με την ανάπτυξη νέων προϊόντων (τα οποία σχεδιάσθηκαν από εξωτερικούς σχεδιαστές). Στοιχεία για τις επενδύσεις σε εξοπλισμό δίνονται στα Παράρτημα3, ενώ για τα προϊόντα στο Παράρτημα 4. Αξίζει να σημειωθεί ότι η επιχείρηση διαθέτει σύγχρονο πλήρες μηχανογραφικό σύστημα. Στο σύστημα μηχανοργάνωσης λειτουργούν δύο μεγάλα συστήματα ΙΒΜ (ένα στην Αθήνα και ένα στη Θεσσαλονίκη) με50 περίπου τερματικά τοπικά δίκτυα και ένα μικρότερο ΙΒΜ στη Θεσσαλονίκη, ειδικά για τη μηχανοργάνωση της παραγωγής. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι σημαντική συμβολή στην μέχρι τώρα επιτυχή πορεία της επιχείρησης έχει η αρμονική και συνεχής συνεργασία με πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα της χώρας μας.

111

Μαrketίng -Εμπορική Δραστηριότητα Η BB&D είναι μια εταιρεία με σαφή προσανατολισμό marketing, παρακολουθεί συνεχώς τις μεταβαλλόμενες ανάγκες των αγορών που απευθύνεται, μελετά τις διεθνείς σχεδιαστικές τάσεις στο χώρο εργασίας και τις ανάγκες του χρήστη. Σε κάθε περίπτωση το οργανωμένο marketing, προσπαθεί να δίνει λύσεις με τα κατάλληλα προϊόντα και συνεργάζεται αρμονικά τόσο με το τμήμα έρευνας κα ι ανάπτυξης, όσο και με το μήμα παραγωγής. Την περίοδο 1996-1997 επανεξετάσθηκαν οι στρατηγικές marketing και επικοινωνίας βάσει των νέων προγραμμάτων και στόχων που τέθηκαν για να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά, η ανταγωνιστική δραστηριότητα και το αντίξοο οικονομικό περιβάλλον στην ελληνική, αλλά και ευρωπαϊκή αγορά με την κατάργηση των τελωνειακών περιορισμών και την απελευθέρωση των αγορών. Έτσι, με στόχο πάντα την ικανοποίηση του πελάτη, ευαισθητοποιήθηκαν ακόμη περισσότερο οι μηχανισμοί για την καλύτερη εξυπηρέτηση πριν και μετά την πώληση. Το τμήμα marketing έχει ως σήμερα συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στην επίτευξη των στρατηγικών στόχων της επιχείρησης. Στα πλαίσια καλύτερης εξυπηρέτησης του πελάτη, η BB&D έχει οκτώ εκθέσεις στην Αθήνα, δύο στη Θεσσαλονίκη και 30 αντιπροσώπους και συνεργάτες σε όλη την Ελλάδα (αναλυτικός πίνακας των πόλεων στις οποίες διαθέτει αντιπροσώπους η επιχείρηση δίνεται στο Παράρτημα 5), ακόμη διαθέτει εξειδικευμένα τμήματα πωλήσεων (τραπεζών, Δημόσιων Οργανισμών, ΝΠΙΔ, κ.λπ.). Η BB&D έχει έντονα δραστηριοποιημένο εξαγωγικό χαρακτήρα. Το1993 αφού εδραίωσε την ηγετική θέση της στην ελληνική αγορά, ίδρυσε το Aachen της Γερμανίας τη θυγατρική BB&D GmbH και εγκατέστησε εμπορική αντιπροσωπεία στη Σόφια και στο Βελιγράδι με στόχο να εντείνει την παρουσία της στην Ανατολική Ευρώπη. Σήμερα η BB&D εξάγει τα προϊόντα της στις εξής χώρες: Αλβανία, Γαλλία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Κουβέιτ, Κύπρο, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Ομάν, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Ρωσία, Σαουδική Αραβία και Τσεχία. Πρέπει να σημειωθεί ότι στις χώρες αυτές δεν προωθεί απλώς το προϊόν της, αλλά παρέχει άμεση και ολοκληρωμένη υποστήριξη στους πελάτες ης παράλληλα με το ολοκληρωμένο serνlce"

Χρηματοοικονομικά Στοιχεία Η BB&D είναι εισηγμένη στο χρηματιστήριο από το 1995. Παρά τους χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης που παρουσίασε ο κλάδος τα τελευταία χρόνια οι πωλήσεις της εταιρείας στην περίοδο 1996-1999 παρουσίασαν μέση ετήσια αύξηση 9,6% και ανήλθαν σε 6.382 εκατομ. δραχμές το 1999 έναντι 4.795 εκατομ. δραχμές το 1993. Μετά την επιτυχή εισαγωγή της στα έπιπλα σπιτιού, έχει εντυπωσιακή ανάπτυξη στις πωλήσεις για το 2000 της τάξεως του48,8% σε 9,5 δις δραχμές. Το κόστος πωληθέντων, το οποίο περιλαμβάνει το κόστος πρώτων υλών, υλικών και εμπορευμάτων, όπως επίσης και τα άμεσα και έμμεσα έξοδα παραγωγής και στις κοστολογηθείσες αποσβέσεις, σημείωσε μέση ετήσια αύξηση 10,3% στην περίοδο19961999. Το μικτό κέρδος των πωλήσεων παρουσίασε συνολική αύξηση 731 εκατομ. δραχμές στην περίοδο 1994-1997, ποσοστό της τάξεως του 33,5% και ανήλθε συνολικά

112

σε 2.912 εκατομ. δραχμές ποσοστό45,6% επί των πωλήσεων. Σαν αποτέλεσμα των παραπάνω, τα καθαρά κέρδη της εταιρείας σημείωσαν μικρή κάμΨη στη διετία1997-1998. Το 1999 η εταιρεία κατάφερε να συγκρατήσει τα χρηματοοικονομικά της έξοδα και σε συνδυασμό με τη μικρή αύξηση στο περιθώριο μικτού κέρδους που διαμορφώθηκε στο 45,6% για το 1999, οδήγησε στη βελτίωση της κερδοφορίας της κατά 24,8% με αποτέλεσμα τα καθαρά κέρδη της εταιρείας να κυμανθούν σε 413 εκατομ. δραχμές. Το περιθώριο καθαρού κέρδους κυμάνθηκε στο -6,5.% το 1997 έναντι του 5,6% το 1998. Το 1999 λόγω της αύξησης της κερδοφορίας, η επιχείρηση διέμεινε το 34,4% των κερδών στους μετόχους υπό τη μορφή μερισμάτων έ ναντι του 24% των κερδών της που είχε διανείμει το 1998. Τα έξοδα διοίκησης της επιχείρησης, για το ίδιο έτος ανήλθαν σε 634 εκτομ. Δραχμές έναντι των 658 εκατομ. δραχμών του1998 (4%μείωση). Τα χρηματοοικονομικά έξοδα περιορίστηκαν σημαντικά το 1999 καισε συνδυασμό με τη μείωση του τραπεζικού δανεισμού σε σχέση με το1998 (μείωση μακροπρόθεσμού δανεισμού κατά 34%), συνετέλεσαν στην αύξηση της κερδοφορίας και αντικατοπτρίζουν για άλλη μια φορά τη σωστή πολιτική που ακολούθησε η επιχείρηση. Το σύνολο του ενεργητικού το 1999 ανήλθε σε 5,9 δις δραχμές χωρίς τις συμμετοχές, έναντι 5,8 δις δραχμές τον προηγούμενο χρόνο. Από το ποσό αυτό, τα καθαρά πάγια μετά τις αποσβέσεις ανήλθαν σε 2,7 δις δραχμές (45,7% επί του συνόλου), έναντι του 2,8 δις το 1998. Το κυκλοφορούν ενεργητικό το 1999 ανήλθε σε 3,2 δις δραχμές έναντι των 2,9 δις δραχμών το 1998 παρουσιάζοντας αύξηση9,3%. Η αύξηση αυτή στο κυκλοφορούν ενεργητικό δεν οφείλεται σε αποθεματοποιήσεις, αλλά κατά κύριο λόγο στην αύξηση των διαθεσίμων από 41,8 εκατομ. δραχμές το 1998 σε75,9 εκατομ. δραχμές το 1999. Η BB&D κατόρθωσε να μειώσει την παρουσία ξένων κεφαλαίων και συνεπώς να βελτιώσει τον χρηματοοικονομικό της κίνδυνο, κρατώντας τα αποθεματικά σε υψηλά επίπεδα. Ο δείκτης Δάνεια /ίδια κεφάλαια βελτιώθηκε σημαντικά την περίοδο '96'98.

Ανταγωνισμός Τα προϊόντα του κλάδου είναι αγαθά διαρκείας. Η ζήτηση χαρακτηρίζεται ως ελαστική, πράγμα που σημαίνει ότι οι επιμέρους τομείς του κλάδου είναι ευπρόσβλητοι στις αλλαγές που δημιουργούνται από τις οικονομικές συγκυρίες στη βιομηχανία επίπλων. Ο ανταγωνισμός είναι ιδιαίτερα έντονος μεταξύ των επιχειρήσεων με εξαγορές και συγχωνεύσεις στον ευρωπαϊκό χώρο. Είναι παρακινδυνευμένο να γίνονται εκτιμήσεις για το μέλλον του κλάδου, καθώς η κατάσταση είναι ρευστή. Υπάρχει έντονη κινητικότητα επίπλων από και προς την Ελλάδα, καθώς οι ελληνικές επιχειρήσεις προσπαθούν να κερδίσουν εξωτερικές αγορές, ενώ ταυτόχρονα αμύνονται «εντός» στις επιθέσεις ξένων οίκων. Όλες οι επιχειρήσεις του κλάδου έχουν βελτιώσει σημαντικά την αποδοτικότητα και την ανταγωνιστικότητα τους μετά το 2000. Ο κύριος παράγοντας της μετεξέλιξης του προφίλ ων επιχειρήσεων αυτών είναι οι επενδύσεις που έχουν πραγματοποιηθεί με σκοπό τη δημιουργία της κατάλληλης τεχνολογικής υποδομής, αλλά και η διείσδυσή τους σε νέες αγορές. Τα αποτελέσματα αυτής της προσπάθειας ήταν: . η αυτοματοποίηση της παραγωγής . η εισαγωγή ρομποτικής και συστημάτων CAD/CAM . η συνεργασία με αντιπροσωπείες για επιστρώματα, δάπεδα, μοκέτες Κ. λ π με σκοπό τη 113

βελτίωση της όψης του εργασιακού χώρου , . η εξασφάλιση συνεργασιών με με γάλους οίκους της Ευρώπης . η εξειδίκευση των επιχειρήσεων στην εξελικτική δυνατότητα των προϊόντων τους, ώστε αυτά να μεγαλώνουν ή να αλλάζουν κατεύθυνση παρακολουθώντας τις αλλαγές στον εργασιακό χώρο που εξυπηρετούν. Η BB&D έχει υιοθετήσει πολλά από τα παραπάνω και έχει βελτιώσει σημαντικά την ανταγωνιστική της θέση, με αποτέλεσμα να έχει θέσει ως σκοπό για το 2005 την κατάκτηση του50% της εγχώριας αγοράς. Ταυτόχρονα στα πλαίσια της προσφοράς των ολοκληρωμένων λύσεων πέρα των συνεργασιών με αντιπροσωπείες για μοκέτες κ. λ π, έχει πλέον δικά της προϊόντα (ψευδοροφές κ.ά) που προσφέρουν ολοκληρωμένες λύσεις για τον εργασιακό χώρο. Τα ελληνικά έπιπλα δεν υστερούν σε ποιότητα και σχεδίαση σε σχέση με τα κύρια εισαγόμενα ιταλικά και γερμανικά. Τα γερμανικά όμως είναι ακριβότερα από τα ελληνικά, ενώ οι κατασκευαστές της Ιταλίας έχοντας το σχήμα της οικογενειακής επιχείρησης μικρού μεγέθους δεν μπορούν εύκολα να ανταγωνισθούν τη BB&D, η οποία έχει επιτύχει την ποιότητα των γερμανικών επίπλων, με τις συνεργασίες που έχει κάνει κατά καιρούς με γερμανικές επιχειρήσεις, και τη σχεδίαση των ιταλικών επίπλων, με τη χρήση διεθνούς κύρους σχεδιαστών, ενώ ταυτόχρονα διατηρεί το κόστος μιας ελληνικής επιχείρησης που είναι σαφώς χαμηλότεροαπό αυτό των παραπάνω δύο χωρών. Βέβαια κάποια πρόσθετη δυσκολία έφερε στην ελληνική πλευρά η μείωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας της ιταλικής λιρέτας σε σχέση με την ελληνική δραχμή.

Σύγκριση με τον Ανταγωνισμό Εμπορικό Δίκτυο Η BB&D είναι από τις λίγες ελληνικές επιχειρήσεις που διαθέτουν οργανωμένο και ολοκληρωμένο πανελλαδικό δίκτυο διανομής. Τόσο η έκταση του δικτύου, όσο και οι τεχνικές δυνατότητες υποστήριξης που παρέχει (εγκατάσταση και συντήρηση γραφειακού εξοπλισμού) είναι από τις λίγες στον ελληνικό χώρο και αποτελούν ένα από τα πλέον κρίσιμα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα της επιχείρησης. Το γεγονός επίσης ότι ο κορμός του δικτύου αποτελείται από ιδιόκτητα καταστήματα επιτρέπει την BB&D να συγκρατεί τις τιμές σε ανταγωνιστικά επίπεδα (λόγω συνένωσης παραγωγικού και εμπορικού περιθωρίου και να ελέγχει τον τρόπο προώθησης και επικοινωνίας του ονόματός της, που εμπεριέχει σημαντική αϋλη αξία). Σε αντίθεση ο ανταγωνισμός παρουσιάζει μειωμένη ικανότητα υποστήριξης εκτενούς δικτύου, όπως φανερώνει η έλλειψη ουσιαστικού και αναγνωρίσιμου πανελλήνιου ανταγωνιστικού δικτύου και κινείται σε περιορισμένη κλίμακα ή ευκαιριακά δια μέσου αντιπροσώπων.

Εύρος Προϊόντων Η BB&D υπερτερεί σαφώς του ανταγωνισμού στην ποικιλία παρεχόμενων επίπλων γραφείου. Στο χώρο των προϊόντων υψηλής τεχνολογίας(μεταλλικές συνθέσεις) ή προϊόντων που έχουν ανάγκη υποστήριξης από εξελιγμένη οργανωτική τεχνολογία(χρωματικές παραλλαγές του ίδιου προϊόντος) η BB&D διαθέτει το μεγαλύτερο εύρος προϊόντων. Καινοτομίες Προϊόντων - Τεχνολογία Η BB&D χρησιμοποιεί για την παραγωγή επίπλων συστήματα ρομποτικής και συστήματα CAD/CAM που υποστηρίζονται από το Τμήμα Έρευνας & Ανάπτυξης της επιχείρησης. Η χρήση των συστημάτων αυτών της δίνει σαφές τεχνολογικό προβάδισμα 114

σε σχέση με τον ανταγωνισμό που μεταφράζεται τόσο σε ευελιξία σχεδίασης και εισαγωγής νέων πρωτοποριακών προϊόντων στην παραγωγή, όσο και σε αύξηση της παραγωγικότητας.

Αύξηση Πωλήσεων Η BB&D μετά τη μεγάλη επέκταση που γνώρισε την προηγούμενη δεκαετία, όπως και στις αρχές της τρέχουσας, αντιμετώπισε την τριετία1997-1999 χαμηλότερης έντασης ρυθμούς ανάπτυξης τόσο υπό την πίεση του περιορισμού των επενδυτικών δαπανών από τις επιχειρήσεις που είναι οι βασικοί καταναλωτές της, όσο και λόγω του αυξανόμενου ανταγωνισμού, ο οποίος παρ' όλη την αύξηση των πωλήσεων του δεν κατάφερε να της αποσπάσει μερίδια αγοράς. Το2000 η BB&D παρουσίασε εντυπωσιακή αύξηση των πωλήσεων (45% περίπου), ξεφεύγοντας τον ανταγωνισμό και ενισχύοντας την ήδη ισχυρή θέση της στο χώρο του επίπλου γραφείου.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ Στις αρχές του 2000 η BB&D άρχισε την υλοποίηση προγραμμάτων επέκτασης των δραστηριοτήτων της στο χώρο των επίπλων οικιακής χρήσεως, αναδεικνύοντας χαρακτηριστικά επιχείρησης που είναι σε θέση να επεκταθεί σε όλες τις κατηγορίες επίπλου.

Η ΘΕΩΡΗΣΗ ΕΝΟΣ ΝΗΣΙΟΥ ΩΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ Η Ρόδος το μεγαλύτερο νησί της Δωδεκανήσου και το τέταρτο σε μέγεθος της Ελλάδας, απέχει 260 ναυτικά μίλια από την Αθήνα. Έχει χαρακτηριστεί σαν «σμαραγδένιο νησί»λόγω της φυσικής του ομορφιάς, αλλά και των αρχαιολογικών θησαυρών του. Γι αυτό το λόγο έχει ανακηρυχτεί από την UNESCO ως μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς. Με το θαυμάσιο κλίμα του, και τις καλά οργανωμένες τουριστικές υποδομές, η Ρόδος αποτελεί θαυμάσιο τόπο διακοπών για όλο τον χρόνο. Το νησί βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο και το παρελθόν της συνδέεται άμεσα με τη θάλασσα. Το 408 π.χ. οι τρεις σημαντικότερες πόλεις του νησιού (Κάμιρος, Ιαλυσός και Λίνδος) ίδρυσαν την πόλη της Ρόδου, η οποία και σηματοδότησε μια νέα εποχή για το νησί. Έτσι η Ρόδος, έγινε σημαντικό πολιτικό, οικονομικό, πολιτισμικό και θρησκευτικό κέντρο στην Ανατολική Μεσόγειο. Τον 20 αιώνα π.Χ. η Ρόδος έγινε επαρχεία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, γεγονός που οδήγησε σταδιακά στην παρακμή της. Το 57 μ.Χ. ο Απόστολος Παύλος επισκέφθηκε το νησί όπου και επιστράτευσε τους πρώτους χριστιανούς. Μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το νησί περιήλθε στην κυριαρχία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το 1309 το νησί κατακτήθηκε από το Τάγμα των Ιπποτών του 115

Αγίου Ιωάννη. Κατά την παραμονή τους, δημιουργήθηκε η μεσαιωνική πόλη της Ρόδου περιτοιχισμένη από τείχος. Από το 1522 μέχρι το 1912 το νησί αποτελούσε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Από το 1912 ήταν υπό ιταλική κατοχή μέχρι το 1948 οπότε και ενώθηκε με την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '60, αρχίζει η τουριστική ανάπτυξη του νησιού, όπου η Ρόδος εκμεταλλευόμενη την πολιτιστική της κληρονομιά, προσφέρει ένα μοναδικό προϊόν.

ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥ ΩΣ …..προϊόν Η Ρόδος ανήκει στα Δωδεκάνησα, σύμπλεγμα νησιών στην Νοτιοανατολική Ελλάδα, και βρίσκεται στο σημείο όπου ενώνονται οι ήπειροι της Ασίας, Ευρώπης και Αφρικής. Καλύπτει μία έκταση 1400 τετραγ. χμ. και είναι 4η σε μέγεθος στη νησιωτική Ελλάδα. Οι 90.000 κάτοικοί της φιλοξενούν 1.250.000 τουρίστες κάθε χρόνο. Κατέχει το ρεκόρ ηλιοφάνειας ανάμεσα στις χώρες της Ευρώπης με 330 ημέρες με ήλιο το χρόνο και ουσιαστικά επιδεικνύει μόνο 2 εποχές: άνοιξη και καλοκαίρι. Λόγω της πλούσιας ιστορικής και πολιτιστικής της κληρονομιάς, η Ρόδος προσφέρει ένα μοναδικό συνδυασμό μνημείων που απεικονίζουν την Αρχαιότητα, την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, το Βυζάντιο και γενικότερα τον Μεσαίωνα, την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τέλος τη σύγχρονη εποχή της Ιταλικής κυριαρχίας. Αποτέλεσμα είναι η συνύπαρξη του ιστορικού με το σύγχρονο, που κάνουν το μίγμα προϊόντος του νησιού ελκυστικό. Στη Ρόδο θα βρούμε την Παλιά Πόλη, μοναδική στην Ευρώπη και προστατευόμενο μνημείο της παγκόσμιας κληρονομιάς. Η Νέα Πόλη αποτελεί το μέρος το οποίο οι Ιταλοί κατακτητές (1912-1948), επέλεξαν για να χτίσουν τη σύγχρονη Ρόδο και να τη συνδέσουν με το σύγχρονο κόσμο. Ο Κολοσσός της Ρόδου, που είναι ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου, πλανιέται ανάμεσα το μύθο και την πραγματικότητα, και παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει πια, αποτελεί πόλο έλξης για τους τουρίστες. Η Λίνδος είναι το πιο γνωστό ιστορικό χωριό της Ελλάδας και έχει να επιδείξει μία από τις Ακροπόλεις των Αρχαίων Ελλήνων, την επίσκεψη του Απ. Παύλου, όπου στρατολόγησε τους πρώτους χριστιανούς στην Ελλάδα, και διάφορα σπίτια που σώζονται εδώ και 4 αιώνες. Η κοιλάδα με τις Πεταλούδες, όπου πεταλούδες(μοναδικές στο είδος τους) από όλο το νησί μαζεύονται εκεί το καλοκαίρι, αποτελεί ένα μοναδικό βιότοπο στον κόσμο. Ζωντανή παραμένει η λαογραφική παράδοση του νησιού με τοπικές εκδηλώσεις, πανηγύρια (μουσική και χορό) τοπική γαστρονομία Όλα αυτά τα στοιχεία σε συνδυασμό με μερικές από τις καλύτερες παραλίες της Ελλάδας, τη γνωστή και πλούσια νυχτερινή ζωή (Φαληράκι) καθώς και το μεγάλο αριθμό εκκλησιών και μοναστηριών δίνουν έναν ιδιαίτερο πλεονέκτημα στη Ρόδο, όσον αφορά τον τουρισμό.

ΘΕΜΑΤΑ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ Πολιτισμός Η οργάνωση και προβολή των πολιτιστικών στοιχείων γίνεται σε ένα ικανοποιητικό επίπεδο στη Ρόδο, όπου υπάρχουν οργανωμένα μουσεία, παρά τις αδυναμίες τους σε ωφέλιμη επιφάνεια σε σχέση με τα εκθέματα και την ελλείψει ανθρώπινου δυναμικού. Διαπιστωμένη είναι η ανάγκη εξασφάλισης πόρων για την εκμετάλλευση των τεράστιων δυνατοτήτων που παρουσιάζει η πολιτιστική παράδοση και τα μνημεία που διαθέτει το νησί με την συντήρηση και αναπαλαίωση αρχαιολογικών χώρων, κατασκευής σύγχρονων μουσείων, σύγχρονων μεθόδων προβολής και διαφήμισης καθότι ο πολιτισμός αποτελεί 116

τον υπ' αριθμό 1 παράγοντα προσέλκυσης τουριστικού ρεύματος.

Τουρισμός Η τουριστική δραστηριότητα ιδιαίτερα της Ρόδου τόσο από πλευράς ξενοδοχειακού δυναμικού όσο και από πλευράς προορισμού τουριστών είναι συγκεντρωμένη κατά ποσοστό84% περίπου στο αστικο τουριστικό τρίγωνο, που περιλαμβάνει τις τουριστικές περιοχές της πόλης, της άξιας, της Ρόδου και του Φαληρακίου. Οι τουριστικές εξελίξεις της Ρόδου τα τελευταία χρόνια εμφανίζουν στασιμότητα, η οποία πέρα από τις επιδράσεις της συνεχιζόμενης διεθνούς οικονομικής ύφεσης, οφείλεται και σε μια σειρά προβλημάτων που απασχολούν τον τουρισμό του νησιού. Τα 10 τελευταία χρόνια παρατηρείται μία συρρίκνωση της τουριστικής περιόδου από 8 μήνες (Απρίλιος Νοέμβριος) σε σχεδόν 6 μήνες (Μάιος-Οκτώβριος). Το γεγονός αυτό οφείλεται σε μία σειρά από λόγους, οι σημαντικότεροι των οποίων είναι η σταδιακή παλαίωση / γήρανση των τουριστικών καταλυμάτων, αλλά και των υπολοίπων υποδομών του Νομού, η μείωση της ζήτησης από τουρίστες προερχόμενους από χώρες της Ευρώπης λόγω οικονομικής ύφεσης και η αύξηση του διεθνούς ανταγωνισμού. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος αυτού γίνονται προσπάθειες από διάφορους (Ε.Ο.Τ., Ένωση Ξενοδόχων, Ε.Β.Ε.Δ., Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση κλπ.) προκειμένου να επιμηκυνθεί η Τουριστική περίοδος του καλοκαιριού, αλλά παράλληλα να αναπτυχθούν και εναλλακτικές μορφές τουρισμού κατά την περίοδο εκτός αιχμής. Οι εναλλακτικές μορφές τουρισμού μπορούν συνοπτικά να είναι: • . Θαλάσσιος τουρισμός • . Συνεδριακός τουρισμός . Αθλητικός τουρισμός • . Ιαματικός τουρισμός • . Εσωτερικός τουρισμός • . Χειμερινός τουρισμός • . Περιηγητικός τουρισμός . Πολιτιστικός τουρισμός . Αγροτουρισμός τουρισμός . Θρησκευτικός τουρισμός Βασική προϋπόθεση για την υποστήριξη αυτών των μορφών τουρισμού είναι η ολοκλήρωση όλων των έργων ειδικής τουριστικής υποδομής(μαρίνα, γκολφ, αθλητικά κέντρα, γήπεδα, υδροθεραπευτήριο Καλλιθέας, λιμενικές εγκαταστάσεις κρουαζιερόπλοιων, συνεδριακά κέντρα, έργα αναβάθμισης πόλης κ.λπ.). Παράλληλα με τα έργα θα πρέπει να συνταχθούν μελέτες για κάθε μορφή τουρισμού, που θα οδηγήσει στη μορφοποίηση του νέου τουριστικού προ.ίόντος, σύμφωνα με τις ισχύουσες διεθνείς προδιαγραφές, προσαρμοσμένες στις τοπικές συνθήκες και ιδιαιτερότητες -που θα πρέπει να διατηρηθούν και να προβληθούν. Η επόμενη ενέργεια θα είναι η έρευνα της διεθνούς και εθνικής αγοράς για τον εντοπισμό των κοινών νέων ομάδων που ενδιαφέρονται για τα νέα αυτά τουριστικά προϊόντα και για τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να επηρεασθούν για να προχωρήσουν στην κατανάλωση συγκεκριμένου τουριστικού προϊόντος

117

ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ (υποστήριξη του προϊόντος)

Λιμάνια Σύμφωνα με την κατάταξη των λιμανιών από το ΓΕΝ το λιμάνι της Ρόδου ανήκει στην κατηγορία 1 (Λιμάνια Εθνικής Σημασίας). Οι λιμενικές εγκαταστάσεις του νησιού όσον αφορά τα λιμάνια του κύριου άξονα Ρόδου, Κω, Καλύμνου, Λέρου και Πάτμου, τα οποία συνδέονται με Πειραιά, Ραφήνα και Θεσσαλονίκη βρίσκονται σ' ένα ικανοποιητικό επίπεδο παρά τις ελλείψεις τους σε χερσαίες εξυπηρετήσεις (κτίρια επιβατών, αποθηκευτικοί χώροι, σταθμοί επικίνδυνων φορτίων κ.α.). Επίσης, η έλλειψη μαρίνων αποτελεί σημαντικό μειονέκτημα για την περιοχή, (η Τουρκία, για παράδειγμα, προσφέρει υπερσύγχρονες μαρίνες), καθώς και το γεγονός ότι το λιμάνι της Ρόδου έχει περιορισμένη δυνατότητα να εξυπηρετήσει μεγάλα κρουαζιερόπλοια. Για τον λόγο αυτό έχουν προταθεί στο Γ Κ.Π.Σ. αρκετά έργα βελτίωσης των λιμενικών υποδομών του Νομού.

Αεροδρόμια Σύμφωνα με την κατάταξη των αεροδρομίων κατά κατηγορία ICAO, το αεροδρόμιο της Ρόδου ανήκει στα Διεθνή αεροδρόμια. Το διεθνές αεροδρόμιο της Ρόδου, ιδιαίτερα μετά τα τελευταία έργα για συμπλήρωση των εγκαταστάσεων υποδοχής επιβατών του, βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο.

Υγεία Η παροχή υπηρεσιών υγείας στα μεγάλα νησιά Ρόδος, Κως, Κάλυμνος, Λέρος βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο ιδιαίτερα μετά την κατασκευή του νέου Περιφερειακού Νοσοκομείου στην Ρόδον το οποίο οπωσδήποτε αναβαθμίζει το γενικότερο επίπεδο υγείας του Νομού.

Τηλεπικοινωνίες Η αναλογία τηλεφωνικών συσκευών ανέρχεται σε 0,94 ανά κάτοικο (έτος 1995) και 0,97 ανά κάτοικο(1996). Ένα ιδιαίτερα θετικό στοιχείο ως προς την τηλεπικοινωνιακή εξυπηρέτηση του πληθυσμού.

Απορρίμματα Η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Δωδεκανήσου ανέθεσε τη μελέτη για ένα ολοκληρωμένο σχεδιασμό της διαχείρισης απορριμμάτων του Νομού. Η παρούσα κατάσταση στον τομέα διαχείρισης απορριμμάτων στη Δωδεκάνησο χαρακτηρίζεται γενικά από την ανεξέλεγκτη 118

μερικώς ή ολικώς διάθεση σε χώρους κατά κανόνα περιβαλλοντικά ακατάλληλους. Για τη εξυπηρέτηση του βόρειου τριγώνου (Δήμοι Ρόδου, Ιαλυσού, Πεταλούδων, Καλλιθέας) κατασκευάζεται ήδη πρότυπος σταθμός διάθεσης με υγειονομική ταφή.

Αποχέτευση Η κατάσταση στον τομέα αποχέτευσης στο Νομό χαρακτηρίζεται γενικά από την πλήρη έλλειψη ή την ανεπάρκεια άρτιου συστήματος συλλογής και επεξεργασίας λυμάτων. Η μη σωστή συντήρηση των αποχετεύσεων, η καταχρηστική σύνδεση αποχετεύσεων ακαθάρτων με το δίκτυο ομβρίων, η τελική διάθεση στη θάλασσα ή στο έδαφος ατελώς επεξεργασμένων λυμάτων, αποτελούν τα συχνά συναντώμενα προβλήματα ρύπανσης που επιβαρύνουν συνεχώς το περιβάλλον.

Ύδρευση Οι ανάγκες ύδρευσης στο Νομό σχεδόν στο σύνολό τους καλύπτονται από γεωτρήσεις. Μικρό ποσοστό των αναγκών καλύπτεται από φυσικές πηγές, το νερό των οποίων χρησιμοποιείται κυρίως για άρδευση. Με νερό που μεταφέρεται από τη Ρόδο υδρεύονται τα άνυδρα νησιά του Νομού. Η Ρόδος εμφανίζεται μέχρι σήμερα αυτάρκης σε νερό ύδρευσης. Η επιβαλλόμενη υπερ εκμετάλλευση των διαθέσιμων αποθεμάτων λόγω της αυξανόμενης ζήτησης δημιούργησε πολλές περιπτώσεις υποβάθμιση της ποιότητας του νερού. Παράλληλα παρατηρούνται μεγάλες απώλειες στα δίκτυα μεταφοράς και διανομής του νερού που σε μερικές περιπτώσεις αγγίζουν το 50%.

Αγορά Η Ρόδος εξελίσσεται συνεχώς. Οι φορείς της Ρόδου προσπαθούν προς την κατεύθυνση περαιτέρω εμπλουτισμού πλέον του ροδίτικου προϊόντος, προς την απευθείας σύνδεση του νησιού με τις διεθνείς αγορές και προς την ενίσχυση του χειμερινού προγράμματος. Σύμφωνα με τη Διεύθυνση Τουρισμού Δωδεκανήσου του ΕΟΤ, ο Ιανουάριος του 2000 έφερε στη Ρόδο2.185 αλλοδαπούς και 3.485 Έλληνες τουρίστες, οι οποίοι πραγματοποίησαν αντίστοιχα 9.143 και 13.564 διανυκτερεύσεις. Οι 5.670 συνολικά τουρίστες του Ιανουαρίου έγιναν 7.796 τον Φεβρουάριο (2.970 αλλοδαποί και 4.826 Έλληνες ), οι οποίοι ανέβασαν τις διανυκτερεύσεις στις28.805 (αλλοδαπών 12.661 και ελλήνων 16.144 ). Τον Μάρτιο οι αλλοδαποί έφτασαν τους 8.430, οι Έλληνες τους 8.213 και οι διανυκτερεύσεις αντίστοιχα ήταν 33.037 και 57.677. Ο Απρίλιος δε υπήρξε εκπληκτικός, αφού 106.462 τουρίστες πραγματοποίησαν 542.583 διανυκτερεύσεις (οι αλλοδαποί έφτασαν τους 64.574,καιοι Έλληνες τους 41.888). Όσον αφορά τις διανυκτερεύσεις οι 379.027 πραγματοποιήθηκαν από αλλοδαπούς. Τα στοιχεία της κίνησης του 1999 φανερώνουν για τη Ρόδο πως το 25,8% των τουριστών ήταν Γερμανοί, το 13,3 % Άγγλοι, και το 12,5% Έλληνες. Σε ποσοστό 6,2% ανέρχονται οι Ισραηλίτες και σε ποσοστό5,1 % οι Ιταλοί. Από 4,6% έως 4% κατέχουν οι Σουηδοί, Φιλανδοί, Ολλανδοί και Αυστριακοί τουρίστες. Από 3,9% έως 2% κατέχουν Δανοί, Βέλγοι, Νορβηγοί, Ελβετοί τουρίστες και ακόμη μικρότερα είναι τα ποσοστά που αναλογούν σε άλλες αγορές. Στη τελευταία δεκαετία σημειώθηκε το 1991 η μεγαλύτερη μείωση του 9,9%, 119

ακολούθησε όμως αύξηση της κίνησης κατά 25,3% την επόμενη χρονιά. Το -4,9% του 1993 ακολουθήθηκε από + 12,7% το 1994. Το 1995 και το 1996 η μείωση (κατά 3,6% και 6,1 % αντίστοιχα) ακολούθησαν από τρεις ανοδικές χρονιές. Η αύξηση του 1997 έφτασε το 10%, το 1998 το 6,5% και το 1999 το 16.2 %. Σχετικά με τις διανυκτερεύσεις, η πτώση κατά 8,6% του 1991 ακολουθήθηκε από αύξηση κατά 24,1 % το1992. Η πτώση της τάξης του 5,5% του 1993 ακολουθήθηκε από άνοδο της τάξης του 12,8% το 1994. Για τις χρονιές 1995 και 1996 η πτώση στις διανυκτερεύσεις ήταν 9% και 8,6% αντίστοιχα. Ακολούθησαν πάλι οι καλύτερες χρονιές: Το 1997 οι διανυκτερεύσεις αυξήθηκαν κατά 9,9%, το1998 κατά 6% και το 1999 κατά 14,2 %.

Εμπλουτισμός ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΥ προϊόντος ΡΟΔΟΥ Ο Οργανισμός Προώθησης Ροδιακού Τουρισμού (ΠΡΟΤΟΥΡ) ιδρύθηκε το 1996. Είναι ένας θεσμός που συντονίζει τις ενέργειες των ΟΤΑ και των παραγωγικών τάξεων σε μια κοινή προσπάθεια καταγραφής, διαμόρφωσης, αναβάθμισης, προβολής και διαφήμισης του Τουριστικού προϊόντος της Ρόδου. Ο ΠΡΟΤΟΥΡ ασχολείται με 4 βασικά κεφάλαια για τον τουρισμό του νησιού που είναι: • • • •

. τουριστικό προϊόν . τιμή . προώθηση . διανομή

ενώ παράλληλα έχει στρέψει το ενδιαφέρον του στον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος. Στέλεχος του ΠΡΟΤΟΥΡ επισημαίνει: «ο εμπλουτισμός ενός τουριστικού προορισμού σημαίνει για μας ότι αναπτύσσουμε, διατηρούμε και προβάλλουμε μια σειρά από άλλα προϊόντα, τα οποία λειτουργούν συμπληρωματικά με το βασικό προϊόν. Πιο συγκεκριμένα οι στόχοι μας μέσα από τους οποίους θα προέλθει ο εμπλουτισμός είναι η ανάδειξη της φύσης, της θρησκευτικής παράδοσης, των σπορ, του πολιτισμού, και της λαϊκής παράδοσης». Η εφαρμογή έχει ήδη ξεκινήσει και περιλαμβάνει 2 στάδια: • •

Πλήρης καταγραφή του προϊόντος . Τουριστική πολιτική και ανάπτυξη, βελτίωση των υφιστάμενων τουριστικών προϊόντων και δημιουργία νέων αξιοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων.

Ο ΠΡΟΤΟΥΡ διοικείται από 23μελές διοικητικό συμβούλιο που απαρτίζεται από 13 εκπροσώπους του Οργανισμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ) και 10 των παραγωγικών τάξεων. Το Δ.Σ. καθορίζει την πολιτική του οργανισμού και εγκρίνει τα διάφορα προγράμματα δράσεων, τα οποία υλοποιούνται από 7μελή εκτελεστική επιτροπή υπό την προεδρία του εκάστοτε προέδρου της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου και από εκπροσώπους των ΟΤΑ και των παραγωγικών τάξεων, μέλη του Δ.Σ..

Πόροι Ο ΠΡΟΤΟΥΡ χρηματοδοτείται από εισφορές των ΟΤΑ των παραγωγικών τάξεων και την εκάστοτε ενίσχυση του ΕΟΤ. Για την περίοδο του1999-2000 ο προϋπολογισμός ανερχόταν 120

στο ποσό 250 εκατ. δρχ. Δράσεις 

 

. Στόχος της προσπάθειας είναι να παρουσιαστεί η Ρόδος ως ολοκληρωμένος τουριστικός προορισμός που απευθύνεται σε όλες τις μορφές εναλλακτικού τουρισμού . Καταγραφή και δημοσίευση όλων των χαρακτηριστικών και ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής . Δημιουργία, εκτύπωση και διανομή όλων των εντύπων σχετικά με την προβολή του νησιού

ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ Η Ελλάδα, όσον αφορά τον τουρισμό, έρχεται 15η στην παγκόσμια κατάταξη πίσω από την Ουγγαρία και την Τσεχία. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι οι πρώτοι τουριστικοί προορισμοί παγκοσμίως είναι χώρες όπως η Γαλλία, η Ισπανία και οι Η.Π.Α. Η ιεράρχηση αυτή γίνεται με βάση τον αριθμό προσέλευσης των τουριστών, που για την Ελλάδα φτάνει τα 12.000.000 περίπου (μερίδιο αγοράς 1,8% σε παγκόσμιο επίπεδο). Αναφορικά με τα έσοδα από τον τουρισμό η Ελλάδα αποκομίζει συνολικά έσοδα $7,1δις (τα επίσημα τουλάχιστον), και λαμβάνει την 14η θέση μετά το Μεξικό και την Ελβετία. Η αγορά της Ελλάδας απαρτίζεται από Γερμανούς κυρίως 20,1 %, Άγγλους20%, Ιταλούς 6% και Ολλανδούς 4%. Ακολουθούν χώρες όπως Γαλλία, Τσεχία και Σλοβακία. Το 81 % των τουριστών έρχεται αεροπορικώς στη χώρα μας, το 11,2% οδικώς και το 6,5% ατμοπλοϊκώς. Η διάρκεια παραμονής στην Ελλάδα κυμαίνεται από 10 μέχρι 12 ημέρες. Το σύνολο των κλινών (ξενοδοχεία όλων των κατηγοριών) είναι 584.973. Κύριοι ανταγωνιστές της Ελλάδας είναι οι χώρες που προσφέρουν σχεδόν το ίδιο προϊόν όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Τουρκία, η Μάλτα, η Πορτογαλία, το Ισραήλ και η Κύπρος. Κυριότερο προμηθευτή της Ελλάδας σε τουρισμό αποτελούν οι tour operators (75%). Η διαφήμιση της Ελλάδας στο εξωτερικό ανέρχεται σε ένα ποσό των 5δις δρχ., όταν η Τουρκία δαπανά 25 δις δρχ. Για τη Ρόδο κύριοι ανταγωνιστές αποτελούν η Κέρκυρα και η Κρήτη, τόσο λόγω διαστάσεων, αλλά και λόγω μίγματος προϊόντος που είναι σχεδόν πανομοιότυπο. Από το εξωτερικό η Ρόδος απειλείται από χώρες όπως Σικελία, Κύπρος, Μάλτα, Κανάρια Νησιά κ.λπ.

Κρήτη Η Κρήτη είναι το μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας και το μίγμα προϊόντος της περιλαμβάνει φυσικές ομορφιές, καλό κλίμα, καλές παραλίες, ιστορικά μνημεία (Αρχαία Ελλάδα Μινωικός πολιτισμός), ενώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι προσφέρει περισσότερες λύσεις εναλλακτικού τουρισμού από τη Ρόδο. Τα ξενοδοχεία πολυτελείας σημείωσαν πληρότητα της τάξης του68,3% το 1999. Καλύτερες πληρότητες είχαν τα ξενοδοχεία Α' και Β' κατηγορίας (96,9 % και 85,7% αντίστοιχα). Σε ολόκληρη την Κρήτη, η μέση πληρότητα έφτασε το 82,8% έναντι76,7% το 1998 και 71,8% το 1997. Στα επιπλωμένα δωμάτια η μέση πληρότητα το 1999 έφτασε το

121

79,9%. Κατά νομό, οι πληρότητες είχαν ως εξής: Ρεθύμνης (86,9%), Ηρακλείου(86,7%), Χανίων (75%) και Λασιθίου (74,9%). Από τα στοιχεία που δημοσιεύει ο ΕΟΤ για την Κρήτη, εξάγουμε τα παρακάτω συμπεράσματα: . Το 1999 ήταν η άριστη χρονιά της τελευταίας 15ετίας . Οι 3 πρώτες κατά σειρά αγορές το 1999 ήταν η Γερμανία, Σκανδιναβία και Αγγλία Παρατηρώντας την πορεία των αφίξεων τσάρτερς από το 1986 μέχρι το 1999 διαπιστώνουμε μια συνολική αυξητική πορεία από τις 881.992 αφίξεις το 1986 ως τις 2.449.985 αφίξεις του 1999. Οι μόνες χρονιές με πτώση της κίνησης ήταν το 1991 (εποχή πολέμου στον Κόλπο) και η διετία 19951996, μετά την πολύ καλή χρονιά του1994, όπου έσπασε το φράγμα των2.000.000 αφίξεων για πρώτη φορά. Επόμενη καλή χρονιά ήταν το 1998 (2.114.477 αφίξεις) και φυσικά το 1999 υπήρξε άριστη χρονιά με 2.449.985 αφίξεις. Ο Αύγουστος δεν είναι πάντα ο καλύτερος μήνας. Σύμφωνα με τις πτήσεις τσάρτερς του 1999, ο Ιούλιος ήταν ο καλύτερος μήνας με 456.328 αφίξεις (αν και είχε λιγότερες πτήσεις από τον Αύγουστο). Γερμανοί, Άγγλοι, Γάλλοι και Ιταλοί επέλεξαν διακοπές τον Αύγουστο, ωστόσο, Σκανδιναβοί, Ολλανδοί, Αυστριακοί, Ελβετοί και Ανατολικοευρωπαίοι επέλεξαν τον Ιούλιο. Παρ' όλα αυτά αφίξεις και διανυχτερεύσεις παρουσίασαν αύξηση τον Αύγουστο κι αυτό υποδουλώνει τον ρόλο του εσωτερικού τουρισμού στην διαμόρφωση των τελικών αποτελεσμάτων. Δεν πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός ότι το 31% της κίνησης το διατηρεί η γερμανική αγορά. Όμως το 18% κατέχει η σκανδιναβική αγορά και τρίτη έρχεται η αγγλική με ποσοστό της τάξης του 15%.

Κέρκυρα Η Κέρκυρα ανήκει στα Ιόνια νησιά και βρίσκεται βορειοδυτικά της Ελλάδας. Ένα μεγάλο πλεονέκτημα σε σχέση με τα υπόλοιπα νησιά της χώρας μας είναι η κοντινή απόσταςή της από την Ιταλία. Όσον αφορά τα υπόλοιπα η Κέρκυρα αποτελεί ένα μοναδικό συνδυασμό πολιτισμικών και ιστορικών στοιχείων. Είναι ιδιαίτερα γνωστή λόγω της άμεσης σύνδεσής της με την Ελληνική μυθολογία. Το κλίμα και οι φυσικές ομορφιές της είναι πανομοιότυπα με της Κρήτης και της Ρόδου. Οι αφίξεις στη Κέρκυρα ακολουθούν ανοδική πορεία: Το 1996 οι αφίξεις ήταν 671.694 (2.434.826 διανυκτερεύσεις) και τον επόμενο χρόνο έφτασαν τις 725.306 (2.819.155 διανυκτερεύσεις). Το 1998 ήταν 901.123 (3.117.666 διανυκτερεύσεις), ενώ το 1999 οι αφίξεις ήταν 943.485 (3.221.778 διανυκτερεύσεις). Ένα σημαντικό γεγονός που είχε αρνητική επίπτωση στον τουρισμό του νησιού ήταν ο πόλεμος στη γειτονική Γιουγκοσλαβία. Η μέση πληρότητα ήταν62,3% το 1996, 69,3% το 1997, 76,8% το 1998 και το 1999 η μέση πληρότητα ήταν 77,8%.

122

Μέρος τρίτο παραρτήματος

Γραφικές παραστάσεις

Ποιον από τους 4 παράγοντες θεωρείτε σημαντικότερο ; 100 90

38 40 33

29 30

9 27

38 20

Count

20 10 0

70 60

15 29 13 18 13

43 10

22 36

τομί ες Προσανατολι σμός αγορ

43 29 30 27

Σταθερή απόδοση Δυνατότητα γι α και νο

11 33

15 29

38 27

21 15

άς Επι χει ρησι ακή φι λοσο φί α Missing

ας ισ άρ ς Λ ης μό άνθ ιάς Νο ς Ξ λον ου μό φα ίσ Νο ς Κε καν ης ε κ μό ωδ νί Νο ς Δ αλο μό σσ Νο ς Θε ής μό ττικ Νο ς Α λας μό αβά Νο ς Κ ας μό άμ υ Νο ς Δ ρ λείο μό ρακ Νο ς Η υ μό βρο Νο ς Έ θίου ι μό ασ ας Νο ς Λ ησί μό γν Νο ς Μα μό Νο 123

1. Σε ποιο νομό εδρεύει η επιχείρησή σας;

Ποιος από τους παρακάτω παράγοντες κατά την άποψή σας είναι πιο σημαντικός για την εξασφάλιση της σταθερής απόδοσης της επιχείρησης; 100 90

14 40

15 50

50 43 27

Count

Μερίδιο Μέγεθος

20 10 0

43 33

14 43

20 45

Κέρδη

15 Missing

ς ισα άρ ςΛ ς μό νθη ς Νο Ξά ονιά ς μό αλ ου Νο Κεφ ανίσ ς ς κ μό δε ίκη Νο Δ ω λον ς α μό σ Νο Θεσ ς ς μό ική Νο Α ττ ας ς μό άλ Νο Καβ ς ς α μό άμ Νο Δ ρ είου ς μό κλ Νο Ηρα ς υ μό ρο Νο Έβ υ ς ίο μό σιθ Νο Λ α σίας ς μό γνη Νο Μα ς μό Νο

1. Σε ποιο νομό εδρεύει η επιχείρησή σας;

124

Νομός Λάρισας

Νομός Ξάνθης

Νομός Κεφαλονιάς

4 3 3 4

Νομός Δωδεκανίσου

Νομός Θεσσαλονίκης

Νομός Αττικής

4 20

Νομός Καβάλας

Νομός Δράμας

7 10

Count

5 3

4 3

3 4

Νομός Ηρακλείου

Νομός Έβρου

Νομός Λασιθίου

Νομός Μαγνησίας

νώ φω Δια

νώ φω Δια δ τε ού

υτα όλ απ

νώ φω υμ

ώ ων μφ υτα όλ απ

ώ ων μφ

ing

σ τε Ού

Συ

s Mis

Το μέρος που βρίσκεται η επιχείρηση την βοηθάει να έχει σταθερούς πελάτε

125

100

70 60

Νομός Λάρισας

Νομός Ξάνθης

Νομός Κεφαλ ονιάς

12 Νομός Δωδεκαν ίσου

5 33

Count

Νομός Θεσσαλονίκης

5 10

Νομός Καβάλας

Νομός Δράμας

Νομός Ηρακλ είου

Νομός Έβρου

Νομός Λασιθίου

0 Συμφωνώ απ όλυτα

Ούτε συμφωνώ ούτε δι

Συμφωνώ

Νομός Αττικής

Νομός Μαγ νησίας

Διαφωνώ απ όλυτα

Διαφωνώ

Το μέρος που βρίσκεται η επιχείρηση την βοηθάει να μαθαίνει γρήγορα και

126

100

12 17

Νομός Λάρισας

11 70 60

12 11

5 50

Count

Νομός Κεφαλον ιάς

Νομός Δωδεκανίσου

Νομός Θεσσαλονίκης

50 11

Νομός Αττικής

Νομός Καβάλας

20 10

Νομός Ξάνθης

Νομός Δράμας

Νομός Ηρακλείου

14 8 11

Νομός Έβρου

6 11

Νομός Λασιθίου

Νομός Μαγνησίας

Συμφωνώ απ όλυτα

Ούτε συμφωνώ ούτε δι

Συμφωνώ Το μέρος που βρίσκεται η επιχείρηση την βοηθάει να έχει πιστούς κ αι συνε

Διαφωνώ απ όλυτα

Διαφωνώ 127

100

90 80 70

10 14

60 50 40

Νομός Λάρισας

Νομός Ξάν θης

Count

15 Νομός Θεσσαλονίκης

10 9

Νομός Αττικ ής

11 Νομός Καβάλας

6 12

11 11

Νομός Έβρου

Νομός Λασιθίου

Νομός Μαγ νησίας

Συμφωνώ απ όλυτα Ούτε συμφωνώ ούτε δι Συμφωνώ

Νομός Δράμας

Νομός Ηρακλείου

6 14

Νομός Κεφαλον ιάς

Νομός Δωδεκανίσου

100

8 14

Διαφωνώ απ όλυτα

Διαφωνώ

Το δυνατό στοιχείο της επ ιχείρησης είναι ο τόπ ος π ου βρίσκεται ;

128

50 4 4

Νομός Λάρισας

Νομός Ξάνθης

4 30

5 4 4

6 3

Count

Νομός Δωδεκανίσου

Νομός Θεσσαλονίκης

Νομός Αττικής

Νομός Καβάλας

Νομός Δράμας

Νομός Ηρακλείου

Νομός Έβρου

4 4

Νομός Κεφαλονιάς

Νομός Λασιθίου

Νομός Μαγνησίας

Συμφωνώ απ όλυτα

Ούτε συμφωνώ ούτε δι

Συμφωνώ

Διαφωνώ απ όλυτα

Διαφωνώ

Αν η επιχείρηση ήταν σε διαφορετικό μέρος θα μπορούσε να αναπτυχθεί περι

129

Μέρος τέταρτο παραρτήματος Ερωτηματολόγιο

130

1 1

ΜΕΤΡΙΑ 3

ΜΕΓΑΛΗ 2 2

4 3

ΜΙΚΡΗ 4 4 3 5 4

ΚΑΘΟΛΟΥ 1

Ευελιξία παραγωγικής 2 6

1 2 3 5 5

2 2 2 2 0

3 12

3 4 2 1

3 14

1 6 1 10

4 8

3 2

Count

Ποια θεωρείται οτι είναι η ευελιξία της παραγωγικής σας ικανότητας ; 16

ς ισα άρ ς Λ ης ς μό άνθ νιά Νο ς Ξ αλο ίσου μό εφ ν ς Νο ός Κ δεκα νίκη μ ω ο Νο ός Δ σαλ μ εσ Νο ς Θ ής μό ττικ ς Νο ός Α άλα μ αβ Νο ός Κ άμας υ μ ρ ίο Νο ς Δ λε μό ρακ Νο ς Η ου μό βρ υ Νο ός Έ σιθίο ς μ α ία Νο ός Λ νησ μ αγ Νο ς Μ μό Νο

Σε ποιο νομό εδρεύει η επιχείρησή σας;

131

Βιβλιογραφία •

Fagerberg, J. «International Competitiveness». Economic Journal, 1998, 355 – 74.

•

Patrick Montana και Bryce H Charnov «Μανατζμεντ» Σειρά Οικονομία & Επιχείρηση Εκδόσεις Barron’s-Κλειδάριθμος. Αθήνα

•

Howard, W. – B. Guile. 1992. «Profiting from Innovation». The Free Press. New York.

•

Ζώτος, Γ. «Διαφήμιση». University Studio Press. Θεσσαλονίκη.

•

Ζώτος, Γ. «Διαφήμιση», Τόμος Β. University Studio Press. Θεσσαλονίκη.

•

Κανελλόπουλος, Χ. «Διοίκηση Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων και Επιχειρηματικότητα». Αθήνα.

•

Κανελλόπουλος, Χ. «Μάναντζμεντ Αποτελεσματική Διοίκηση». Γ΄ Βελτιωμένη Εκδοση. Αθήνα.

•

Κωνσταντόπουλος, Ν. «Καινοτομία και Πλαίσιο Εφαρμογής στην Ελλάδα». Υπουργείο Έρευνας και Τεχνολογίας. Αθήνα.

• •

Ντράκερ, Π. «Καινοτομία και Επιχειρηματικότητα». Βιβλιοθήκη Μάναντμεντ. Θεσσαλονίκη. Ουσταπασίδης, Κ. – Ι. Κατσουλάκος. «Εφαρμοσμένη Βιομηχανική Οικονομική & Πολιτική». Εκδόσεις Ζυγός. Θεσσαλονίκη.

•

Πανηγυράκης, Γ. «Διεθνές Εξαγωγικό Marketing». Εκδόσεις Α. Σταμούλης. Αθήνα – Πειραιάς.

•

Τσακλάγκανος, Α. «Βασικές Αρχές του Μάρκετινγκ», Τόμος Β. Αφοι Κυριακίδη. Αθήνα.

•

Χτούρης, Σ. «Μεταβιομηχανική Κοινωνία και η Κοινωνία της Πληροφόρησης». Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Αθήνα.

•

Αυλωνίτης Ι. Γεώργιος «Στρατηγικό Βιομηχανικό Μάρκετινγκ»,Τόμος Α Εκδόσεις Α. Σταμούλης .Πειραιάς

•

Γεώργιος Ι. Σιωμκος «Συμπεριφορά καταναλωτή & Στρατηγική μαρκετιγκ» Τόμος Α Εκδόσεις Α. Σταμούλης .Πειραιάς

•

Πέτρος Γ. Μαλλιάρης «Εισαγωγή στο μαρκετιγκ» Β’ Εκδοση Εκδόσεις Α. Σταμούλης .Πειραιάς

•

Θανάσης Αργύρης «Οικονομική του χώρου Θεωρία του τόπου Εγκατάστασης» Τόμος 1 Εκδόσεις Αδελφών Κυριακήδη Θεσσαλονίκη

132

. •

Μυρων Μ. Ζαβλάνος «Οργανωσιακή Συμπεριφορά» Εκδόσεις Έλλην. Αθήνα

•

Νικόλαος Β. Γεωργόπουλος «Στρατηγικό Μάνατζμεντ» Εκδόσεις Γ. Μπενου. Αθήνα

•

Ευστάθιος Δημιτριάδης «Περιγραφική Στατιστική» Εκδόσεις Κριτική. Αθήνα.

•

Πέτρος Γ. Δούκας «Η εποχή του ευρώ και η Ελλάδα» Εκδόσεις Ι. Σιδέρης. Αθήνα

•

Νικόλαος Θερίου «Στρατηγική Διοίκηση Επιχειρήσεων» Εκδόσεις κριτική. Αθήνα .

•

http://cs.phs.uoa.gr/el/staff/peroussos/material.htm

•

http://hellas.teipir.gr/general/ellas.htm

•

www.mapnp.org/library/org_thry/ culture/culture.htm

•

133