ગ્લૉબલ કવિતા : ૧૩૦ : વિિેક મનહર ટેલર સૈરન્ધ્રીની ભીતર રહેલી દ્રૌપદીની ભીતર રહેલી સ્ત્રી સાથે એક ુ ાકાત મલ ગઈકાર અને આજ. ફંને જાણે આકાળ અને ધયતી. એક-ભેક વાથે કદી બેટ થામ જ નશીં. લીતી ગમેરી ક્ષણ અને અત્માયની ક્ષણ કદી એકભેકને રૂફરૂ થઈ ન ળકે. વલગત અને અનાગતની લચ્ચેની ભાં આણે વો શ્વવતાં શલા છતાં વલગત કે અનાગત-ફંનેથી આણે કેડ છડાલી ળકતાં નથી. ભ ૂતકાના યભાંચથી લતતભાનની બીંત કણ નથી ઘત ં, કશ ત! અવનર ચાલડા બરે એભ કશે કે, ‘ગઈકાર જે લીતી ગઈ એ ઓયડ નથી કૈં , કે ભન ડે તયત એભાં જઈ ળકામ ાછં,’ ણ આણ ં ભન શંભેળા ગઈકારના ઓયડાભાં ઘ ૂવ ભાયલા આતય જ શમ છે . ભ ૂતકાન લતતભાન ગભે એટર યક્તયં જજત કે ળયભજનક કેભ ન શમ, લતતભાન એના ભ ૂતકાને શંભેળા વનેયી ાને ભઢલા ભથે છે . ઇવતશાવ ત વારં -ભાઠં ફંનેને આરેખે જ છે , ણ ભાનલભન શંભેળા વારં જલા ને માદ યાખલા ચશે છે . લીતી ગમેરી ન ં લતતભાન વાથેન ં અનવંધાન વાહશત્મકાય યા ૂલતથી કયતા આવ્મા છે . રગબગ ાંચેક શજાય લત ૂલે લેદ વ્માવે યચેર ભશાબાયત નાભન ં ભશાકાવ્મ ણ જેભ સશાગયાતે નલઢા વતને એભ વદીઓથી વાહશત્મકાયને આકી યહ્ ં છે . વલનદ જળીન ં ‘વૈયન્ધ્રી’ ણ આલા જ કઈક અદમ્મ આકતણની પશ્રવત છે . વલનદ જળી. ૧૩-૦૮-૧૯૫૫ના યજ અભયે રી જજરાના બયીંગડા ગાભે જન્ધ્ભ. લતન ફટાદ. વતા શયગવલિંદદાવ ંચામતભંત્રી અને વંસ્કૃતના ખાં શતા. લેદાઠી બ્રાહ્મણ વંસ્કાયભંહડત બાા એભની દે ન. ણ રકગીતની ત બાાના વંસ્કાય ભાતા રીરાલતીફેનના કાયણે રશીભાં બળ્મા. ગાભડાની ળાાના ાંચભા-છઠ્ઠા ધયણના આ વલદ્યાથીને ફાણથી જ પ્રાવ ભેલતા આલડી ગય ં શત ં: ‘ટ તાયી યાતી યે ચાંચ ભેં બાી, ેરા શાથીની સઢ ં ૂ છે કાી.’ તદા ગીતભાં પ્રમજાતા ‘યે ’ની શાજયી ધ્માનાશત છે . દવભાઅગગમાયભા ધયણભાં ત વંસ્કૃત વ ૃત્તભાં ખેડાણ કયવ ં ણ આદયી દીધ ં શત ં. ૧૮ લતની લમે ત એ જભાનાભાં કવલઓ ભાટેન વોથી દગતભ ગઢ ગણાતા કભાયભાં એભની કવલતા પ્રગટ થઈ શતી. બજનભંડીઓભાં ભંજીયાં અને નગારં લગાડલાની ટેલના કાયણે રમ ાક થમ. હકળયાલસ્થાભાં ખેતી કયતા, ઢય ચયાલતા, કવ ણ ચરાલતા. ગ્રામ્મજીલનભાંથી એભના જ ળબ્દભાં તેઓ ‘રક અને વળષ્ટ ફેઉના ાય લગયના યચા’ ામ્મા. એભ.એ., ી.એચ.ડી. સધીન અભ્માવ. બાલનગય યવનલવવિટીભાં પ્રાધ્માક, ગજયાતી બાા વાહશત્મ બલનના અધ્મક્ષ, ડીન અને કરવત તયીકે એભણે વેલા આી છે . વાહશત્મ અકાદભી, હદલ્શીભાં ગજયાતી બાાના ફીજી લાયના કન્ધ્લીનય. વલભર જળી વાથેના રગ્નથી આહદત્મ નાભે વંતાન. ભયાહયફાની વનશ્રાભાં ળરૂ થમેર અને વલશ્વબયના ગજયાતીઓભાં અદકેરં અને અવ્લર સ્થાન પ્રાપ્ત કયનાય અસ્સ્ભતા લતના વલેવલાતઓભાંના એક. શાર, બાલનગય ખાતે યશે છે .
કવલતા ઉયાંત નલગરકા, વલલેચન, આસ્લાદ અને વંાદનના ક્ષેત્રભાં આગ ડત ં કાભ. કવલતાના અરગ-અરગ પ્રકાયભાં કાભ કયલાની એભને પાલટ છે . ગીત એભન પ્રધાન કાક. ખદ કવલ તાને ‘ફહ ગલામેરા તયીકે ંકામ’ કશી ઓખાલે છે . ણ વૉનેટભાંમ કવલ આગલ અલાજ જાલીને ાણીભાં શંવ વલચયે એભ વલશયી ળકે છે . ગજયાતી વાહશત્મના અભય લાયવાને આજની ેઢી વાથે જડલાન ં જે બગીયથ કામત તેઓ તાની જલાફદાયી વભજીને કયે છે , એ બાગ્મે જ કઈ આધવનક કવલએ કયું કે કયી યહ્યા શળે. ‘તજડડરતજડડકા’ભાં એ ભધ્મયગીન દ્યલાતાતન નલન્ધ્ભે વાધે છે , ત ‘વળખંડી’ અને ‘વૈયન્ધ્રી’ભાં તેઓ પ્રફંધકાવ્મને આણી લચ્ચે રઈ આલે છે . ‘ભયવચ્છ’ નાભે ત્રનલરકથા (epistolary novel) ણ એભણે આી છે . ગાભઠી ફરીભાં સ્ત્રીઓના નાજકતભ ભનબાલને ખ ૂફ શલે શાથે ઉઘાડલાની એભને શથટી છે . તેઓ ફહધા સ્ત્રૈણ વંલેદનાના કવલ છે . આધવનક ગજયાતી ગીતને નલ અથત આનાય કવલઓભાં ણ તેઓ ભખયાન ં નાભ છે . એભની કવલતાઓભાં વોયાષ્રના ગાભડાંઓ, હયલાજ, રક અને રકફરી વતત ધફકતાં જલાં ભે છે . સ.દ. એભની કવલતા વલળે કશે છે : ‘અશીં આણને તદાં ગીતન ં એક નાનકડં તાલ ભે છે . આ તાલ “વનજભાં હયત ૃપ્ત” છે .’ ભગણરાર શ. ટેર રખે છે : ‘રમની ફાફતભાં વલનદ એકાદ ભાત્રાની ણ બાગ્મે જ છૂટ રે છે . કાવ્મ કયતી લેા એ વશજ યીતે જ ળબ્દના નાદધ્લવનને બાલવંલેદનના વંદબે ચકાવી રેતા રાગે છે . યાગીમતા અને રમ, લણતમજના અને પ્રાવાનપ્રાવ તયપ ણ કવલ ૂયા વબાન યશે છે .’ વૈયન્ધ્રી’ પ્રફંધકાવ્મ છે . પ્રફંધકાવ્મ એટરે કઈ ઐવતશાવવક વ્મસ્ક્તન ં ચહયત્ર ગચત્રણ કયત ં આખ્માન ળૈરીન ં ભધ્મયગીન કથાકાવ્મ. આણે ત્માં તેયભી-ચોદભી વદીભાં એ વલળે રખાતાં. ‘પ્ર’ એટરે પ્રવળષ્ટ/પ્રકૃષ્ટ (ઉત્તભ) અને ‘ફંધ’ એટરે ફાંધણી. આભ, પ્રવળષ્ટ યીતે ગથ ં ૂ ામેરી-યચામેરી કૃવત એટરે પ્રફંધ એભ ગણી ળકામ. ઐવતશાવવક વલમલસ્ત એના કેન્ધ્રભાં છે . પ્રફંધભાં ભ ૂતકાભાં ફની ગમેરી કઈ ઘટના કે વ્મસ્ક્તની આવાવ કથાગથ ં ૂ ણી, ાત્ર, યીવતહયલાજ, તશેલાય, ભાન્ધ્મતાઓની વાથવાથ કવલવશજ છૂટ રઈ કથાને ભદદરૂ પ્રવંગની ઉભેયણી કે છંટણી કયીને કાવ્મવર્જન કયલાભાં આલે છે . વંસ્કૃત ભશાકાવ્મની નાની નકર ણ એને ગણી ળકામ. લીયયવ એન મખ્મ યવ છે ણ શૃગ ં ાયાહદ યવ ણ ૂયતા વીંચામેરા જલા ભે છે . પ્રફંધના નાભ વલળે જ કે એકભત જલા ભત નથી. ગજયાતીભાં ‘યાવ’ અને ‘પ્રફંધ’ લચ્ચે ણ ઝાઝ અને સ્ષ્ટ બેદ જલા ભત નથી. રાલડમ વભમ સ ૂહય ‘વલભર પ્રફંધ’ભાં પ્રાયં બે ‘કવલમણ હ ં વલભરભવત વલભર પ્રફંધ યચેવળ’ રખ્મા છી જાતે જ કાવ્માંતે તાની કૃવતને ‘યાવ’ કશે છે . દ્મનાબના વલખ્માત ‘કાન્ધ્શડદે પ્રફંધ’ (ઈ.વ. ૧૪૫૬) ભાટે ‘કાન્ધ્શડચહયત્ર’, ‘કાન્ધ્શડદે ની ચઈ’, ‘કાન્ધ્શડદે ન ં લાડઉ’ ‘શ્રી યાઉર કાન્ધ્શડદે ાલડ યાવ’ નાભ ણ ભી આલે છે . પ્રફંધ જ કે ગદ્યભાં ણ ભી આલે છે , જેભ કે ભેરૂત ંગ યગચત ‘પ્રફંધ ગચિંતાભગણ’ અને યાજળેખય સ ૂહય યગચત ‘ચતવલિળવત પ્રફંધ.’ ઈ.વ. ૧૧૮૫ભાં રખામેર ળરીબરસ ૂહય ગરગખત ‘બયતેશ્વય ફાહફગર યાવ’ને પ્રથભ પ્રફંધ કૃવત ગણલાભાં આલે છે . ગજયાતીભાં ઈ. વ. ૧૩૧૫ભાં અંફદે લસ ૂહય યગચત ‘વભયાયાસ’ને પ્રથભ પ્રફંધ ગણામ છે . વળખંડી’ની જેભ ‘વૈયન્ધ્રી’ને ણ ભધ્મકા અને આજના ગજયાતી વાહશત્મ લચ્ચે વેત ફાંધલાન બગીયથ પ્રમાવ ગણી ળકામ. વળખંડીભાં છંદલૈવલધ્મ ળરૂથી જ ધ્માન ખેંચે છે , જ્માયે ‘વૈયન્ધ્રી’ભાં લોથી અસ્સ્ભતાલતના વભાન છીની વલાયે તરગાજયડાભાં થતા સ ંદયકાંડના વમ ૂશાઠના પ્રતાે કવલગચત્તભાં લભામા કયતા ચાઈ અને દશયા વાભગ્રી ફન્ધ્મા છે . કાવ્માયં બે વયસ્લતીપ્રાથતના છે . એ છી મખ્મ કાવ્મ
વાત વગતભાં લશેંચામેલ ં છે . દયે ક વગતભાં વાત ખંડ અને દયે ક ખંડભાં આઠ ચાઈ અને ફે દશયા છે . આભ કલ્રે પ્રાથતનાની લીવ ંસ્ક્તઓ વાથે કર ૧૭૮૪ ંસ્ક્તઓન ં આ દીઘતકાવ્મ છે . વભગ્ર કાવ્મભાં અ-અ-ફ-ફ, ક-ક-ડ-ડ પ્રભાણે ચસ્ત પ્રાવ પ્રમજામા છે , વવલામકે વગત પ્રથભ, ખંડ પ્રથભ, જેભાં ફીજી-ચથી ંસ્ક્ત લચ્ચે જ પ્રાવ ભેલામા છે . ફની ળકે કે કવલતા રખલાની ળરૂઆત કમાત ફાદ અચાનક કવલને ગઝરના ભત્રાની જેભ ફે પ્રાવ લચ્ચે અંતય યાખલાના ફદરે લધ ચસ્ત અગબગભ લધ ભાપક આવ્મ શમ. જે શમ તે, ણ આ પ્રકાયની ચસ્ત પ્રાવાલરીના કાયણે કાવ્મવંગીત લધ આસ્લાદ્ય ફન્ધ્ય ં છે . ંસ્ક્તએ ંસ્ક્તએ ાણીના યે રાની જેભ આવ્મા કયતી લણતવગાઈ આ વંગીતને ઓય અનયણનાત્ભક ફનાલે છે : ‘અણજાણ, અકલ્લ્ત... અલગહં ઠત ઓખ’, ‘વલવંગત લેળ’, ‘અજ ં અંતયના અંધાયે અક (છામા) અંત’, ‘ભઘભઘ ભંજર સ્લેદ વલામા, નેત્ર વનભીગરત ઘેન ગબીયાં’, ‘ચંચ ચા ચાર ચકયી’ વલ. આ વવલામ અલાયનલાય જલા ભત અંતપ્રાતવ વનાભાં સગંધ જેલ અનબલામ છે : ક્ષતવલક્ષત, વનજતા-વનજને, છાક-છરકળે, અનંગ-વંગ-અંગ-યં ગ, સબગ-સલક્ષા વલ. ઝડબેય ભવ ં ૂ ાતા જતા સચાર વંસ્કૃત ળબ્દ અને ળબ્દાલરીઓ ંસ્ક્તએ-ંસ્ક્તએ વલરભાત્રાભાં અને અત્મંત વાશજીકતાથી પ્રમજીને કવલએ ગજયાતી બાાને જે યીતે કાભે રગાડી છે એ આજની તાયીખે દરતબ છે . ળબ્દકળ વાક્ષાત કવલતાન અલતાય રે ત્માયે ‘વૈયન્ધ્રી’ જન્ધ્ભે છે . દઢ દામકા સધી વૈયન્ધ્રીન ં ાત્ર કવલની બીતય ઘટં ૂ ાત ં યહ્ ં ણ કઈક કાયણવય ભે-જન, ૨૦૧૭થી પેબ્રઆયી, ૨૦૧૮ લચ્ચે એન ં અલતયણ બાયતભાં નશીં, ફે તફક્કાભાં દીકયાને ત્માં ઓસ્રેગરમાભાં થય ં. અરગ-અરગ વંસ્થાઓએ વવડનીથી રઈને ગજયાતભાં આ યચનાને વંગીત-ન ૃત્મનાહટકા તયીકે બજવ્ય ં ણ છે . કવલના વનલાવે વાભેથી જઈ આ કાવ્મના પ્રથભ શ્રતા ફન્ધ્મા ભયાહયફા. તે છી, અવંખ્મ શ્રતાઓ વભક્ષ કવલમખે આ કાવ્મના વંગ વલા ફે કરાકના ઠનના અત્માય સધીભાં ફાલીવ જેટરા કામતક્રભ મફ ં ઈ અને ગજયાતભાં થમા છે .
વૈયન્ધ્રીની કથા ત ભટાબાગનાને વલહદત શળે જ. ભશાબાયતભાં ચાટની યભતભાં ફધ ં જ શાયી ગમા ફાદ ાંડલને ળયત મજફ ફાય લત લનલાવ અને એક લત અજ્ઞાતલાવની પયજ ડી. અજ્ઞાતલાવભાં ઓખાઈ જામ ત લી ફાય લત લનલાવ અને અજ્ઞાતલાવ. કઈ ઓખી ન રે એ ભાટે ાંડલ અને રોદીએ ગપ્તલેળે ભત્સ્મદે ળભાં વલયાટયાજાની વલયાટનગયીભાં અજ્ઞાતલાવ કમો. રોદી યાણી સદે ષ્ણાની દાવી વૈયન્ધ્રી તયીકે યશી. સદે ષ્ણાન બાઈ અને વલયાટ યાજાન વેનાવત કીચક વૈયન્ધ્રી ય ભશી ગમ અને મેનકેન પ્રકાયે એને લળ કયલા ચાશી. ગપ્તલેળે યશેરા ભશાલીય વતઓ અને ખદ યાજા વલયાટ ભદદે ન આવ્મા ત્માયે રોદી બીભના ળયણે ગઈ. બીભે રોદીની ભદદથી કીચકને નાટયળાાભાં ફરાલી ભલ્રયદ્ધભાં કીચકને ખતભ કમો. કીચકના ૧૦૫ બાઈઓએ ગસ્વાભાં વૈયન્ધ્રીને ફાંધીને કીચક વાથે ફાલા કવળળ કયી ણ બીભે એ તભાભને મ ૃત્યના ઘાટ ઉતાયી રોદીને ફચાલી રીધી. આ મ ૂ કથા વલનદ જળીની વૈયન્ધ્રીભાં જયા અરગ પ્રકાયે આલે છે . કવલ ખરાવ દે તા કશે છે : ‘અશીં મ ૂ કથાને સ્શેજ ઝારી તેનાથી છે ડ પાડી નાંખ્મ છે , એટરે કઈને વ્માવલ્ચ્છષ્ટ ભશાબાયતથી અશીં કશકં જદં શલાન બાય રાગે તેવ ં ફને.’ પ્રસ્તત કાવ્મભાં
વૈયન્ધ્રી કીચક ય જાતે પ્રશાય કયે છે , અને એન ં મ ૃત્ય થામ છે . લી ગચતા ય આરઢ થલા ણ એને ફાંધીને ફજફયીથી રઈ જલી નથી ડતી. ‘ગપ્તલાવ નહશ યશેળે છાન’ના ડયથી વ્માક દે ખાતા ાંડલ ય દૃષ્ષ્ટાત કયીને, યાજાની વજા સ્લીકાયીને, એ જાતે સ્લમંવવદ્ધા, ઓજસ્સ્લની, વનબીક અને ગોયલાસ્ન્ધ્લત થઈ ગચતા ય ચડે છે .
કાવ્માયં બે કવલ વયસ્લતીને પ્રાથતના કયી કશે છે કે લીજીઓ કાીને કરભ ફનાલી છે ને ગભાનની ાઘડીઓ ડખે મ ૂકી દીધી છે . કવલને આખા કાગનમ અબયખ નથી, એક ખારી ખ ૂણાની અને લૈખયીએ ફાઝેર લ ૂણ દૂ ય થામ એટરી જ સ્ ૃશા છે . પ્રાથતના ત રાંફી છે ણ આટરી વબાન તૈમાયી શમ ત જ વર્જન ઉભદા થઈ ળકે. કવલએ તે ક્ાંક રખ્ય ં છે : ‘કાવ્મવર્જન અંગે હ ં વનર્ભ્ાતન્ધ્ત થઈ ળકત નથી. એ બાાની કરા છે તેથી બંગય છે એભ હ ં સ્ષ્ટણે ભાન ં છં. વાહશત્મની કરા બાાની કરા શલાના કાયણે તે શંભેળા અધ ૂય અનબલ આનાયી છે . ભને ભનષ્મવનવભિત આ ભાધ્મભ શેરેથી જ અ ૂયત ં રાગ્ય ં છે . ણ વાહશત્મકાયે રખલાન ં ત બાાભાં જ શમ છે . વર્જન ભાયી જલાફદાયી નથી, ભાય આનંદ છે .’ આ કાવ્મ ‘સ્ત્રીને’ અતણ કયાય ં છે ણ તે ાછ ‘કઈ વબાન નાયીલાદી અગબગભ નથી’ એ કવલએ સ્ષ્ટ કયું શલા છતાં કવલતાભાંથી વાય થતાં વભજામ છે કે કવલની વૈયન્ધ્રી એ ભશાબાયતની રોદી નથી, એક સ્ત્રી છે , જેના એકવલધ ભનબાલ ય કવલન કેભેયા ઇવતશાવ કયતાં લધ પૉકવ થમ છે . ળરૂઆત થામ છે : વલલળ વાંજ, નબ વનયારંફ, વનસ્ંદ વભીય વનગ ૂઢ, એક મોલના નતમખ ઊબી, વ્મગ્રગચત્ત વંમ ૂઢ. (૦૧-૦૧:૦૧) ળીતક વાથે હયચમ શલાથી બાલક વભજી ળકે છે કે આ મોલના એટરે વૈયન્ધ્રી. ઓખ ખલાન ં દુઃખ વોથી ભટં શમ છે . ભાણવ આજીલન તાને ળધલા ભથત શમ છે , જ્માયે અશીં ત ફજફયી તાન હયચમ લપ્ત કયલાન છે . એટરે વાંજ વલલળ છે . ાંખભાં યાતન ં અંધારં રઈ આલત વાંજન વભમ તે જ ઉદાવીન દ્યતક છે . આકાળ ણ આધાય વલનાન ં છે . લન ન ભાત્ર સ્ંદયહશત છે , એ ાંડલની જેભ જ અજ્ઞાતલાવભાં છૂામેર ણ છે . મ ૂઢ થઈ ગમેર વ્મગ્ર ગચત્તે મોલના મખ નીચ ં કયીને ઊબી છે . ભાત્ર ચાય ંસ્ક્તઓના રવયકાથી જ કવલ ાંડલના અજ્ઞાતલાવને કે લ તાદૃળ કયે છે ! કવલના જ ળબ્દભાં, ‘વહ કઈ વનજતાથી વલખ ૂટા ડેરા છે . આંતયફાહ્ય ફંને વ્મસ્ક્તત્લન ભે ાડી ન ળકામ અને વભાધાન કયલા છતાં ફંને ીડતાં જ યશે તેલી દમનીમ વલબીવકાથી વહ કઈ ગ્રસ્ત છે તેલા અકાટય લાસ્તલની બોંમ ય આ કાવ્મનાં ભંડાણ છે .’ ઓખ ન શલા કયતાં શમ એ ગભાલીને જીલવ ં લધ ં કરં છે . વૈયન્ધ્રી વભજે છે જે તે ‘શસ્સ્તનાયની ભશાયાણી, એ ત કેલ બાવ’ છે . એને સ્ત્રીવશજ પ્રશ્ન ણ થામ છે કે ‘ભશાયાણીદની અવધકાયી ત ણ અનચય કેભ?’ શલા કયતાં ન શલાન ં દુઃખ લધ વનાતન શમ છે . કવલ વલનદ જળી ગજયાતી બાાના કાગરદાવ છે . પ્રકૃવતની વાથવાથ વંબગશૃગ ં ાય એભની યવા કરભેથી વતત ગગયા ગર્જયીને બીંજલત યહ્ય છે . અશીં ણ એ ગહયભા ૂણત પ્રગલ્બતાથી છત થમ છે . સદે ષ્ણા અને વલયાટ યાજાની કાભકેગર એન ં પ્રથભ દૃષ્ટાંત છે . યાણીન ં અંતુઃય અને અંતય ફંને અરફેરા વશી યહ્યાં છે . ‘વાંધ્મ વભમ’ અંગે ઓઢીને કાભ સદે ષ્ણા વાથે ક્રીડે છે . એ ‘યવવબય વલરાવી’ વલયાટ ‘પ્રવત કયળે વંગ સશાવી’ વલચાયીને વૈયન્ધ્રીને તાને વભરનયાવત્ર ભાટે શૃગ ં ાય કયલા આદે ળ દે છે . સદે ષ્ણા ‘રહકત ગાત્ર થકી ભન ભશે’ છે . એના ‘કસવભત અંગ’ભાં ‘વકં વલ ૂણા’ જાગે છે અને ‘હકવરમકૂણાં’ સ્ંદન ધફકે છે ત્માયે લયણાગી વાંજ વલરીન થઈ જામ છે ને ‘મહદત યાત ભરકીને જાગી’ જામ છે . વંબગલેાએ સદે ષ્ણાએ ‘કેલ
વંગે સ્ત્રીદ યાખ્ય,ં બામાતરૂ વલદાયી નાંખ્ય’ં છે . એણે વભજીને તાની યાણી તયીકેની ‘ઓખ વક પગાલી દીધી’ છે અને ‘ભાત્ર રની વ્માખ્મા કીધી’ છે એટરે જ – ભરમજ મકહયત ઉષ્ણ મધય, અધય કસ ંફર છી વશદય; અંગે અંગ રમાસ્ન્ધ્લત ઝયણ,ં વઘળં રાગ્ય ં વનરલયણ.ં (૦૩-૦૩:૦૩) યક્તચા આસ્પારન બયત, મહદત ભદન વલદ્યતગવત પયત; શ્વવન ઉષ્ણ અપામાં ઉચ્છર, શાંપી યાત યવીરી કજ્જર. (૦૩-૦૩:૦૪) છાક છરકતા ઉત્વલલંતી’ વૈયન્ધ્રીન ં ‘ગચત્ત વલગચત્રે વલચાયે ચડત ં’ દે ખામ છે . સ્ત્રીવશજ એ ણ અનબલે છે કે ‘હ ં ણ સ્ત્રી ળતરૂા સ ંદય, હ ં ણ ામ ં ર વનયં તય’. ‘વંગે વત ણ વંગ ન ામ’ં અને ‘ાંચ ાંચ વત ણ એકાકી’થી વલકટ લેદના અલય કઈ શઈ ળકે ? આબાવી હયચમ શેયેર આ ‘કેલ દાવી’ તાને ‘રભાત્રની હ ં અવધકાયી’ વભજતાં વલચાયે છે : ચગં ફત ભહદિ ત સયગબત કામા શ્વવન ઉષ્ણ, ભસ ૃણની ભામા; ભન્ધ્ભથ ફુલ્રપ્રફુલ્ર વલરાવી, હ ં ણ વશજ વંગ અગબરાી. (૦૧-૦૩:૦૬) આલ અદભત અને વલલેક ૂણત વંબગશૃગ ં ાય આણે ત્માં જૂજ જ જલા ભે છે . વૈયન્ધ્રીના અપ્રતીભ વૌંદમતને ણ કવલની કરભ અક્ષયના ટાંચણાથી આકાય આે છે . ભગણરાર ટેરે નોંધ્ય ં છે : ‘વલનદ જળીના ગીતભાં યવતન ં, વંમગ-શૃગ ં ાયન ં આરેખન લધાયે છે . યં ગદવળિતા યવત-આરેખન લેાએ આક્રભક ફનતી રાગલા છતાં એ વંમભની વીભા રતી નથી.’ વનત્મ પ્રફુલ્લ્રત મોલનયક્તા, મગ્ધ લવંતી ળૈળલમક્તા; યક્તચાના વશે ઉછાા, મજ્ઞકંડ ળી બડબડ જ્લાા. (૦૨-૦૧:૦૨) માજ્ઞવેની રોદીન જન્ધ્ભ મજ્ઞકંડભાંથી ૂણતમોલનાસ્લરૂે જ થમ શત. કવલ એને ળૈળલમક્તા અને વનત્મ મોલનયક્તા કશીને ફે જ વલળેણથી કેવ ં વલાુંગી વલલયણ આે છે ! ચાર લદન તન મહદત વનયં તય,
મકહયત મોલન ભત્ત ભનશય; ૃથર જઘન કચ અવધક વલળારા, નાગબ ગબીય ક્ષીણ કહટભારા. (૦૪-૦૨:૦૪) સ ંદય ચશેય, વનત્મ પ્રફુલ્લ્રત કામા, ભત્ત કયી ભન શયે એવ ં કી જેવ ં મોલન, બયાલદાય જાંઘ, એથીમ વલળા સ્તનભંડ, ઊંડી નાગબ અને ાતી કભયલાી ‘નાયી એક હકન્ધ્ત ળતરૂા’ રોદીન ં આ લણતન ત ખદ કાભદે લનેમ ચગરત કયી દે , ત ગફચાયા કીચકની ળી વલવાત! ત ઉત્તયાન ં વૌંદમત ણ ૂણતભાવી ચંર જેવ ં વલરાસ્મ છે : ‘અનભ અંગગરમરા ઓે, પ્રગટ બાલ બયભાં રે; ચંચ ચા ચાર ચકયી, ઝશ જાણે સ્લણતકટયી.’ ‘મ ૃગનમની’ ઉત્તયા ‘ભરકે મ ૃદ એવ,ં જરતયં ગની ઝંકૃવત જેવ ં’ અને એ ‘નેણકટાક્ષે લદતી લાણી.’ એની ‘શ્માભલણત કદરી વભ કામા, સ્લગતરક ળી ભધભમ ભામા’ જ છે જાણે. એની ‘કાંચનકહટ’ ને ‘વલદ્યતયે ખ વભી ગવતળીરા’ અને ‘નમનકટાક્ષ યવીરા’ જઈને વૈયન્ધ્રીને થામ છે કે ‘સ્લતુઃ કયી બામાતથી છરના’ બ ૃશન્નરા ફનેર અજ તન ‘ભહ્ય કંથ વલરકી રરના.’ અજ તન જ કે હકન્નયલેળે એને ન ૃત્મ ળીખલત શમ છે અને ઉત્તયા ત અગબભન્ધ્યની ત્ની ફને છે ણ અજ્ઞાનલળ સ્ત્રીવશજ ઈષ્માતબાલને કવલએ જે યીતે આરેખ્મ છે એ ધ્માનાશત છે . વૈયન્ધ્રી ત વનવભત્ત છે . એ ત દે ખીતી લાતાતન ં દે ખીત ં સ્તય છે . એ ફશાને કવલ યકામાપ્રલેળ કયીને સ્ત્રીઓના ભનજગતન તાગ ભેલલા ભથે છે અને એ ભથાભણ આણા વહ સધી શોંચાડે છે . કૃષ્ણને જ યગર કશીએ ત એભની યભ વખી રોદી યગસ્ત્રી શતી. એના વલના ભશાબાયત ળક્ જ નશત ં. જ કે રોદી કવલન શેત નથી. એભને ત એના બાતીગ જીલનભાંથી એક લયવ જેટરી નાનકડી સ્રાઇવ –વૈયન્ધ્રીજ આણને ચખાડલાભાં જ યવ છે . એના ફશાને એક સ્તય તેઓ નાયીગત વંલેદનથી આણને અલગત કયાલે છે ત ફીજી તયપ આણી લપ્ત થઈ ગમેરી ઓખની ીડા અને એ યત ાભલા ભાટેની આણા વહના આજીલન ભશાબાયત વાથે એ આણી ઓખાણ કયાલે છે . આણે વહ અજ્ઞાતલાવભાં જીલીએ છીએ. વહ તતાની ઓખ ગભાલી ફેઠાં છીએ. વૈયન્ધ્રી આણી જાતના ખલાઈ જલાના કાયણ અને વનલાયણના ૃથક્કયણની ભશાગાથા છે . ‘વલત રૂ વંકેરી રઈને, કેભ જીલવ ં અખંડ થઈને’ આ જ વહની વલડંફના છે . જ્માયે ‘વનત્મ વનજત્લ અલાંતય જવ ં’ ડે છે ત્માયે ‘અંતહયમા ડ્ ં આ શવ ં’ની ીડા અવહ્ય ફની યશે છે . વ્માવના ભશાબાયતભાં જે નથી એ આ ‘વૈયન્ધ્રી’ભાં છે . સ્લમંલય ટાણે આ સ્ત્રી કણતના પ્રેભભાં ડી ભનભન એને લયી રે છે . કણતન દે ખાલ જ એલ છે . ‘તેજ ંજ છરકામ લદનથી, સ ૂમત ઊતમો શ અંફયથી!’ એના ‘લક્ષ વલળા ભજા ફળાી, નેત્રે વલદ્યત ચભક વનયાી’ જઈ ાંચારી ‘તત્ક્ષણ ભહશત થઈ’ જામ છે . એને ‘આ જ રની શતી પ્રતીક્ષા,’ ણ ધ ૃષ્ટદ્યમ્ન ‘સ્લાગત ભાત્ર કરીનન ં, એ જ વલતથા લીય’ કશીને સ ૂતત્રને ભત્સ્મલેધ કયતાં યકે છે . ‘પ્રથભ ર જે ચાહ્ય ભનભાં, શલે નશીં ામ ં જીલનભાં’ની અતગરત ત ૃષ્ણાથી વ્માક કૃષ્ણાને વલાર થામ છે : ‘હ ં કેલ સ્ત્રી, કેભ ન મક્તા?’ આ વલાર શ ં વલતકારીન વલત સ્ત્રીઓન નથી? અજ તન ભત્સ્મલેધ કયી આ ‘લસ્ત અનભ’ને ઘયે રાલે છે અને કંતી દયલાજા ખલ્મા વલના જ ‘લશેંચી ર વભબાગ’ કશી દે છે . ાંડલ ભાટે આ સ્ત્રી એક ‘લસ્ત’ જ શતી, ભનષ્મ નશીં. જ રોદીને ાંડલએ
ભનષ્મ ગણી શત ત દમોધન કે દુઃળાવન એને વબાભધ્મે ખેંચી રાલી ળક્ા જ ન શત અને કીચક એને લટં ૂ લાની ચેષ્ટા જ ન કયી ળક્ શત. ાંડલએ ત રોદીન ં ‘લસ્ત જેભ જ કયું વલબાજન.’ આ લસ્તને ત યજની આ ગચિંતા છે કે ‘કન લાય? કણ શળે આજે વત ભાય?’ એ એના ભનભાં સ્ષ્ટ છે કે ‘હ ં નહશ લસ્ત કઈ વલક્રમની, હ ં કેલ સ્ત્રી, હ ં ઉન્નમની.’ લેદ વ્માવ જ્માં અટકી ગમા શતા, વલનદ જળી ત્માંથી આણને આગ રઈ જામ છે . કવલતાની આ જ વાચી ઉરલ્બ્ધ છે . રોદી ણ ાંચ ાંડલની ત્ની ફનલા છતાં કણત પ્રત્મેના તાના ‘વફ્ટ કૉનતય’ને અલગણી નથી ળકતી. એણે ત ‘હૃદમ એકભાં યકી દીધ,ં ંડ ાંચભાં લશેંચી દીધ’ં છે . બયવબાભાં જ્માયે રોદી ‘ત્રસ્ત શહયણ’ ળી પપડતી શતી, ત્માયે ‘અંગાયે બડબડતી આંખ, સ ૂમત રાગત જાણે ઝાંખ’ રઈને ક્રધન ભામો એકભાત્ર કણત જ ‘નાયી પ્રથભ, છી ાંચરી, નથી ાતી કેભ પ્રણારી’ કશીને ‘વ ં ક સ્લયથી’ ગર્જના કયે છે . દમોધન જ્માયે ‘નાયી ભાત્ર વદાની બગ્મા’ કશી એને લાયે છે ત્માયે એ નવ ં કતાથી લસ્ત્રાશયણના વાક્ષી
ફનલાના ફદરે, દ:ળાવનને દૂ ય પગાલીને, કય જડીને વહની ક્ષભા ભાંગત તયત વબા છડી ગમ શત. જ્માયે વાભા ક્ષેકંવત ફેઠા ાંડલ ાંચે, લીરાં લદન યસ્ય લાંચ;ે વન્નાટ બય ૂય છલામ, ગમ ર પેંકી ડછામ. (૦૬-૦૩:૦૮) એટરે જ ાંચ વતઓ વાથે વયખાભણી કયાલત ‘નેત્રથી નખવળખ ચાખ્મ’ કણત એક લયવના આ ગપ્તલાવભાં ‘શમ વલત ણ કઈ ન ાવે’ની એકરતા ખાત સ્ભયણરકભાં ‘કઈ દૂ ય ણ બીતય બાવે’ જેલ અલાયનલાય ધયાભણી કમે યાખે છે . અજ્ઞાતલાવભાં કીચકની ડછંદ કામા અને વલવળષ્ટ વ્મસ્ક્તત્લથી ણ આ સ્ત્રી અંજામ છે અને કાભત્તેજના સદ્ધાં અનબલે છે . ‘વૈયન્ધ્રી યં ગાઈ અનંગે, છારક લાગી અંગે અંગે.’ ‘એક છતાં એકાવધક રૂ’ ધયાલતી શલા છતાં એના ફહલેળી વ્મસ્ક્તત્લભાં યશેરી નાયી ‘પ્રગટ થઈ વશવા અણધાયી.’ એ જાણે છે કે ‘રભાત્રની ત ં અવધકાયી; ત ં સ્ત્રી અનયાધાય અનંતા, વક સ ૃષ્ષ્ટની ત ં જ વનમંતા’, ને તમ જ્માયે ‘ઝંખે ભન હયત યામા’ ત્માયે ‘અગી રાગે વનજથી કામા.’ ‘એક તયપ અજ તન શત, કીચક ફીજી ાવ’ની દવલધાભાં પવાઈ શલા છતાં એ તાની નાયીવશજ આહદભવ ૃવત્તને લળ લતતતી નથી એટલ ં એના ાંચ વનભાતલ્મ વતઓન ં વદબાગ્મ. ‘ભનનાં કાયણ કઈ ન જાણે’ એ છતાં વૈયન્ધ્રી ‘ભનની ભામા ભનભાં ભાણે’ છે . આણી આ ‘કામા અક્ષત કૂ અધ ૂય’ છે , અને એને ‘ઝંખે ભન કયલાને ૂય.’ એના સ્લપ્નભાં કણત ૂ ી’ નાંખે છે અને રોદી વાથે અદ્વૈત વાધે છે ણ ‘કેલ સ્ત્રી કીચક વાથે ભલ્રયદ્ધ કયી એના ‘ભગરન શ્વાવને ટ નવનવભાં’ વ્શેતી શલાની આહદભ ે ‘વનજભાં ફેવી વનજને છતી’ ‘ાંડલત્ની જાતન, જઈ યશી વલવનાત’ અને ‘યક્તચા થીજી ગમ, થમા સ્તબ્ધ વહ ક.’ ભાં એ કીચકને યામ કયી નુઃ ાંચારીત્લને વાધે છે . આ સ્ત્રી છે . એન ં સ્ખરન રની જેભ બાગ્મે જ કામભી અને લાસ્તવલક શલાન ં. ભધયાતે એના દ્વાય ય ટકયા ડે છે ત્માયે એને વભજામ છે કે એના ભશાન ાંચ વતઓને ત આ ‘નગય વલયાટે લાભન કીધાં’ અને ‘ાંડલકની ભવ ં ૂ ી વ્માખ્મા.’ ‘ાંડલકની આ ટયાણી, જાણે લપ્ત થમેરી
લાણી’ શમ એભ વનયાધાહયતાના અશેવાવથી વ્મગ્ર છે . દ્ય ૂત યભીને વલના વલચામે ફધ ં શાયીને વંકટ જીતનાય ાંડલવતઓ વાથે એ વશભત નથી. ત્નીબાલે એણે વતઓન વનણતમ ભાથે રીધ અને ટયાણી શલા છતાં તેય લયવથી એ તકરીપના જગરભાં ં બટકી યશી છે , ણ સ્ત્રીબાલે એ ‘સ્લમં યાક્રભ ક્ાંમ ન’ કયનાયા અને ‘મ ૃગજને જ ભાની’ રેનાય વતઓને લણજતી વલદા લગાડી આનાય તયીકે ક્ષભા આી ળકે એભ નથી. જે વતઓ તાને દાવીરૂે જએ છે અને રજ્જાતા ણ નથી એ વતઓની શાજયીભાં ‘વતવભય લચાે તેજ પવાય’ં શલાની ાયાલાય વ્મથા એ અનબલી યશી છે . ‘ભયતાં યશીને છાન ં છાન ં, અંતે આભ જીલી જલાન ં?’ન પ્રશ્ન એના અસ્સ્તત્લને આયીની જેભ આયાય લશેયી યહ્ય છે , ‘કાજે કબય ત ચીયા’ ાડી યહ્ય છે . દયલાજે અજ તન શળે કે કીચકની અટકભાં યાતના કાજરઘેયા અંધકાયભાં ગફરકર એકરી અફા શલાના કાયણે જે વૈયન્ધ્રી કબ ૂતય ેઠે ડયની ભાયી પપડી યશી શતી, એને છે લટે વભજામ છે કે ‘જહટર કમડા ઉકરે જાતે’. ઓખ વક ઉતયડી નાખી, કેલ વનજતા વંગે યાખી; કઈ ન સ્લાભી, કે નહશ દાવી; વ્મસ્ક્તરૂ રીધ ં અવલનાળી. (૦૫-૦૫:૦૭) વૈયન્ધ્રી’ વલનદ જળીની ગીતા છે . લાતાતની લચ્ચેના ખારીાભાં એ જે કશી યશી છે , એ વયલા કાને વાંબી ળકીએ ત નયલા ને ગયલા જીલનની ગેયંટી છે . તભાભ ઓખ ત્માગીને જે ઘડીએ ભાણવ તાના વનજત્લને વાચા અથતભાં ાભી રે છે ત્માયે એન ં વ્મસ્ક્તત્લ અવલનાળી ફને છે . ણ કભત્ર યથી ાણી, એભ દવનમા ાવેથી રીધેરા તભાભ રેફર ખેયલલા અવનલામત છે . વૈયન્ધ્રી જે ઘડી ભનથી જ્ઞાત-અજ્ઞાત ઓખન ત્માગ કયી ‘વનજની વંત્રી’ ફને છે એ ઘડીએ એ ‘અવધક વબાન, ૂણત બમમક્તા’ ફને છે અને દ્વાય ખરે છે . દાવી તયીકે જે કીચકના વ્મસ્ક્તત્લના જાદાળભાં એ કલગચતૌ ફંધાઈ શતી, સ્ત્રી તયીકે એ કીચકના ભભતસ્થાન ય તીક્ષ્ણ છયીન એલ ઘા કયે છે કે કીચક નાભના ‘ડછામાન અંત’ આલે છે , અને એને વભજામ છે : ભવ ં ૂ ી દઈ વઘા વયલાા, પ્શેમાું અંદયનાં અજલાાં; ાભી વભજણ વીધીવાદી, વદા જાત શમ જ વંલાદી. (૦૫-૦૭:૦૩) વહને વહનાં રૂ અનખાં, કયે યસ્ય રેખાંજખાં. (૦૫-૦૭:૦૪) કઈ ન શોંચે ગંતવ્મભાં, અધલચ અટકે ભંતવ્મભાં. (૦૫-૦૭:૦૫)
ફશાયની તભાભ ગણતયીઓ ભવ ં ૂ ી દઈને ભાણવ એની બીતયના અજલાાંને જ્માયે ધાયણે કયે છે ત્માયે જ એને વભજામ છે કે દયે ક ભાણવ એકાવધક રૂન ફજ રઈને જીલત જ શમ છે અને આ ફધાં રૂ ‘યસ્ય રેખાંજખાં’ કમે યાખતાં શમ છે . ણ વીધીવાદી લાત એ છે કે ફધા યસ્ય વંલાદભાં શમ જ છે . વંફધ ં ની રાળને ખબે લેંઢાયીને આણે વહ યાજા વલક્રભ જેલી અનથત જજિંદગી જીવ્મે યાખ્મે છીએ. કઈને ભંગઝર સધી શોંચલાભાં યવ નથી, વો તતાના ભંતવ્મભાં જ યત યશે છે . કીચક ય પ્રશાય કયલાના અયાધવય વૈયન્ધ્રીને ફેડી ફાંધી કેદ કયલાભાં આલે છે . વૈયન્ધ્રી ભાટે ત કેદ લપ્ત ઓખની શમ કે આ કાયાલાવની, ‘બીંત ફદરાઈ ગઈ, અન્ધ્મ કળ નહશ બેદ’. એ વભજી ગઈ છે કે, ‘વહને કાયાલાવ વદાન, વ્મથત મસ્ક્તના વલત વલધાન.’ એ જાણી ગઈ છે કે , ‘એક લયવની કેલ ર્ભ્ાસ્ન્ધ્ત, જન્ધ્ભાયે નહશ ભળે ળાંવત.’ ણ ાંડલ ત ‘વનરાગ્રસ્ત શતા શજી, અંદય અયં ાય.’ એ રકને એ જ્ઞાન પ્રાપ્ત થય ં નથી, જે કીચકના ડયે અને શત્માએ રોદીની અંદય અજલાવ ાથયી દીધ શત. એ રક ગચિંવતત છે , ણ અજ તન ગઈ વાંજની લાત જાણત શત. રોદીએ સ્લમં કીચક ય પ્રશાય કેભ કમો એ પ્રશ્ન એને વતાલે છે . યાજા મ ૃત્યદં ડ પયભાલે છે ણ રોદી આલનાયા અવનલામત ઘય વલનાળને જઈ ભરકી યશી શતી: કીચક ભામો એક, ણ કીચક શજી અનેક, ઇચ્છે નહશ નાયી, છતાં વલલળ કયે જે છે ક. (૦૬-૦૧:દશ) ઘડી કઠય, ઘડી મરામભ ગચત્ત આણા વહની વભજણ ફશાયન પ્રદે ળ છે : વભજાત ં નશીં ગચત્ત વલ ૂણ,ં લજ્રકઠય કસભથી કૂણ.ં (૦૬-૦૨:૦૧) વલગત-અનાગતની જણભાં ડૂફીને જજિંદગી વ્મથત લશી જલા દે લાના ફદરે જે લશી યશી છે , એને જ કડી રઈ એભાં જ જીલી રઈએ ત કશ ં અક યશેત ં નથી: વભજી રેલા અથત વકને, કડી રેલી લશેતી ને. (૦૬-૦૨:૦૧) જે ઘડીએ આણે વહ વ્મથત લગણને ત્માગીને ઈષ્ટ અને ખયી વભજણને લગીશ ં એ ઘડીએ વઘી ર્ભ્ાસ્ન્ધ્ત દૂ ય થામ છે , ગચત્ત સ્લસ્થ ફને છે અને યભ પ્રળાસ્ન્ધ્ત પ્રાપ્ત થામ છે . જજિંદગી ત મઠ્ઠીભાં યટા બયલાની યભત છે . ‘રકે ાંણ જે ક્ષણ ક્ષણભાં, નહશ દે ખામ કદી દતણભાં.’ આંખ રકાય ભાયે એ ઘડી એ દૃષ્ષ્ટ ફંધ થલાની ઘડી છે . એટરી ઘડીબય ભાટે આણે દતણભાં આણી જાત વાથેન નાત ગભાલી ફેવીએ છીએ. ાંણ ઊંચકામ એ છી જ આણે જાત વાથે નુઃઅનવંધાન વાધી ળકીએ છીએ. વૈયન્ધ્રીના વનવભત્તે કવલ ડગ ં ીના ડની જેભ જજિંદગીના એક છી એક ડ ઉલેખતા જઈ બીતયના અકત વાથે આણને વતત મખમખ કયતા યશે છે , એ આ કાવ્મની ખયી ઉરલ્બ્ધ છે . ફેલડી ઓખન ં અંધારં યગદીને અજલાળં ગતી યભ ભતી યલલાન ં છે .
હયઘ ાય ચકયાલ રઈને, કેન્ધ્રગફિંદભાં શોંચી જઈને; લત ત ાછં ટાંગી દઈને, જવ ં શ ૂન્ધ્મભાં ળાશ્વત થઈને. (૦૬-૦૬:૦૭) વક વંવાયભાં પયી-વલશયીને અંતે ત અસ્સ્તત્લના કેન્ધ્રગફિંદને જ તાગલાન ં છે અને એ થતાં જ લત ત ન ણ છે દ કયી શ ૂન્ધ્મની ળાશ્વતી સધી ગવત કયલાની છે . ભયીઝન અભય ળેય માદ આવ્મા વલના નશીં યશે: ‘શદથી લધી જઈળ ત તતત જ ભટી જઈળ, ગફિંદની ભધ્મભાં છં હ,ં તેથી અનંત છં.’ રોદી ણ ‘બ્શાય જઈને બીતય આલી’ છે , અને ‘ભધ્મગફિંદને ભનભાં રાલી’ છે . પ્રવતશાયી વૈયન્ધ્રીને રેલા આલે છે ત્માયે એ સદૃઢ ગરે આગ ‘વનજની વલજમતાકા’ પયકાલતી ચારે છે . એના ભનભન ત કણત પ્રત્મેની ‘વશજ પ્રેભની ઉત્તભ ગતને’ ભાણી યશી છે . વબાગૃશભાં રકની વાથે ાંડલ ણ ફંદીલાન ત્નીન આ તભાળ મગ ં ૂ ા ભઢે જઈ યહ્યા છે . ાંડલ ત શજી ણ દ્ય ૂતવબાલાી ભનસ્સ્થવતભાં જ છે -વનભાતલ્મ, નવ ં ક, વનષ્ષ્ક્રમ. ત્નીના યક્ષણની ગચિંતા થલાના ફદરે તેઓને ‘ગપ્તલાવ નહશ યશેળે છાન, નુઃ શલે લનલાવ થલાન’ એ ગચિંતા લધ છે . યં ત ‘નશીં અંધારં , નશીં અજલાળં’ એલા વનયાા અસ્સ્તત્લને અનબલતી રોદી તટસ્થબાલે ઊબી છે . એ જાણે છે કે – કાે નહશ લાયને કશાડ, ડે ન જભાં કદી વતયાડ; નબ ક્ાયે મ ન ટેક ભાગે, ૃથ્લીને થ્થય શ ં લાગે? (૦૭-૦૧:૦૪) ાંડલએ રોદીને બગલી છે , વૈયન્ધ્રીને જઈ યહ્યા છે યં ત: જાણે ાંડલ વૈયન્ધ્રીને, જાણે નશીં એભાંની સ્ત્રીને; જમા કાંઠા, જમાં જને, કદી ન જમાં ઊંડા તને. (૦૭-૦૨:૦૫) વલયાટ જેલા યાજાને પ્રશ્ન થામ છે કે ‘નાયીભાં ધનધાયીન કેભ થમ ટંકાય?’ એકાકી અફા છે ને લી દાવી છે તમ આને બમ કેભ નથી? સદે ષ્ણા ણ સ્ત્રી તયીકે તાના બાઈની શત્માયી શલા છતાં એને વભબાલે જએ છે . રક કોતકલળ છે . અભાત્મભંડ વૈયન્ધ્રીને ભયણગચતા ય ચડાલી તત્કા અસ્ગ્નદાશ દે લાન દં ડ કયે છે અને રોદીની આંખ વભક્ષ દ્ય ૂતવબા પયી વજીલન થામ છે . ભાણવ તાની ઓખ જતી કયીને સ્લાંગ ધાયે છે ત્માયે એ ‘નયલી વનજતા ખઈ’ ફેવે છે . રોદીને વાભે આલેર અંતભાં નલ અભ્યદમ દે ખામ છે , જ્માં ઓખની વળક્ષા દીધા વલના ભત્સ્મલેધની યીક્ષા થળે અને ‘વનજતાભાં વહ ાછાં લળે.’ વસ્સ્ભત લદને એ ગચતા ય ચડી ફેવે છે . ભનભન નુઃ સ્લમંલય યચે છે , જેભાં કણત કસભાયધ લડે નમનથી જ ભત્સ્મલેધ કયી ‘વનજતા વશજ યસ્ય વોંી’ને લયભાા શેયે છે . ગચતાને આગ રગાડલાભાં આલે છે ણ
જ્લાા કાષ્ઠને અડતી નથી. માજ્ઞવેની રોદી ત ‘શતી જન્ધ્ભથી બડબડ ફતી, વનજથી છૂટી વનજભાં બતી; વનત્મ કઈને ભનથી ભતી, વનજભાં ફલા ાછી લતી’ શતી. સ ૂમત ૂણત કાએ એભ તી યહ્ય શત, જાણે ચાયે હદળાઓભાં આગ રાગી શમ. વલત દળાઓ અનભ અને વલત હદળાઓ વનકટ રાગે છે . ાંચે ાંડલ વ્માક ઊબા છે ણ સ ૃષ્ષ્ટન ં આ નતતન જાણે કે અનંત છે . કાવ્માયં બે જે વાંજ વલલળ શતી અને આકાળ વનયાધાય શત ં એ કાવ્માંતે અનંતતાભાં હયણભે છે . તભાભ ઉંફયાઓ ઓંગીને તેજ નગયબયભાં પ્રવયી યહ્ ં છે . હદળાઓ વતત એ યીતે અને એટર વલસ્તાય ાભી યશી છે કે સ ૂમત કદી આથભી જ નશીં ળકે. ગચતાએ ચડેરી વૈયન્ધ્રીન ં છી શ ં થય ં એ કહ્યા વલના કવલતા વભાપ્ત થામ છે . આભેમ કવલતાન આ પાંટ પ્રચગરત ભશાબાયતથી ક્ાયન અરગ થઈ ગમ છે . કવલ કરાકાય છે , ઇવતશાવકાય નથી. કવલન ઉદ્દે ળ વૈયન્ધ્રી લેળધાયી રોદીની બીતયની સ્ત્રીને તાગલાન છે . એક રે ાંચેક શજાય લત શેરાંની ઘટનાઓને વાભેથી જઈને આરેખી શતી, અને એક ફીજ ર ાંચેક શજાય લત ફાદ એ ઘટનાઓભાંની એકાદની બીતય જઈને ઘટના કયતાંમ ાત્રના ભનબાલને આરેખલાન રાથત કયે છે . ફંનેભાં જભીન-આવભાનન તપાલત છે , ણ ફંને જ નખળીખ આસ્લાદ્ય છે .