BNDR September Fosfaatrechten by Colinda van Ekris

SEP2015 Jouw agrarische jongerenblad

Bijlage: Veehouderij Oud&Nieuw Van den Manacker Melkveehouder Steinbusch over nieuwbouw en fosfaatrechten

Fosfaatrechten Thema :

n e l il w l e w u o z Ik â&#x20AC;&#x153;Fosfaatrechten? â&#x20AC;? . a t s r o o v r e weten hoe ik

Dat kan! Meer duidelijkheid voor melkveehouders. Na enkele onrustige maanden is er op hoofdlijnen duidelijkheid als het gaat om fosfaatrechten. Maar wat betekent dit voor u als melkveehouder? Wat zijn de gevolgen hiervan voor uw bedrijfsvoering en welke mogelijkheden heeft u voor uw bedrijfsontwikkeling? Flynth inventariseert hoe u ervoor staat en wat eventueel de vervolgstappen zijn. Bent u melkveehouder en wilt u weten hoe u ervoor staat? Kijk voor meer informatie op www.flynth.nl/fosfaatrechten, bel (026) 354 26 00 of mail naar agro@flynth.nl.

Ondernemen inspireert

ERIC XXXXX

Uitdagingen en kansen

Komend seizoen staan drie discussiestukken centraal bij NAJK: fosfaat en mestverwerking, vergunningstrajecten en smart farming. De onderwerpen van deze discussiestukken zijn door de provinciale afgevaardigden gekozen namens jullie. Het nieuwe seizoen wordt afgetrapt met ‘fosfaat en mestverwerking’, een veel besproken onderwerp de afgelopen periode. Iedereen was het erover eens dat er ingegrepen moest worden in de fosfaatproductie. We hebben in Nederland een plaatsingsruimte voor 125 miljoen kilogram fosfaat, maar dankzij een uitzonderingsregel verkregen van Brussel is dat plafond verhoogd naar 172,9 miljoen kilogram fosfaat. Ondanks diverse gerichte fosfaatreductieprogramma’s is het de melkveehouderij niet gelukt onder dit productieplafond te blijven. Wat is het gevolg van deze overschrijding? Ten eerste heeft staatssecretaris Dijksma de verantwoordelijkheid om in te grijpen, ten tweede heeft Brussel de mogelijkheid de derogatie met terugwerkende kracht in te trekken en ten derde is er sprake van de slechtst denkbare onderhandelingspositie voor onze staatssecretaris in Brussel wanneer zij in 2017 voor een nieuw mestbeleid moet onderhandelen. Een goede onderhandeling is essentieel voor het slagen van de mestverwerking. Hier liggen grote en belangrijke uitdagingen. Zo zou bijvoorbeeld mest die verwerkt wordt tot een korrel bestaande uit homogene samengestelde gehaltes aangemerkt kunnen worden als kunstmestvervanger. Een ideale oplossing voor de mondiaal toenemende vraag naar meststoffen, het sluiten van kringlopen, de eindige kunstmestvoorraad en om het Nederlandse mestoverschot op structurele basis terug te dringen. Kortom: voldoende uitdagingen en kansen!

INHOUD

Eric Pelleboer, voorzitter NAJK

In dit septembernummer 4 Mest: van last naar lust 6 NAJK in het nieuws 7 De week van… Koen Bolscher 9 In het hooi met… Natuur & Milieu 10 Michel en Renate Steinbusch: van de nieuwbouw in de fosfaatrechten 12 BoerenBattle 12 Op bezoek bij Jan Huitema in Brussel 13 Openstelling Jonge Landbouwersregeling eind 2015 13 Column Wim Bos 14 OCI Agro voor boeren en adviseurs! 17 Gerard Heuthorst: “CRV is een verlengstuk van ons bedrijf” 18 Nederlandse eiwitteelt de toekomst? 19 Minder antibiotica, meer Vetrinol! 20 Natuurlijk meer melken! 21 Van zwarte buis tot veiligheidsvoerhek 22 MaïsChallenge 2016 24 Jonge boeren en tuinders over… fosfaatrechten 25 Volop kans op werk met een diploma van CITAVERDE op zak 26 Oud&Nieuw: Paul van den Manacker uit Bant 27 Column Jan Breembroek 29 Voor jouw AJK! 30 Cursussen voor de bedrijfsopvolger 32 Minimale investering, maximale opbrengst met Triferto 33 Inspiratie voor toekomstig ondernemerschap 34 Rona Uitentuis: “Daar ben ik niet blij mee” 36 Uit alle hoeken 39 Bint & Sudokoe Colofon BNDR wordt uitgegeven onder verantwoordelijkheid van Nederlands Agrarisch Jongeren Kontakt en verschijnt vier keer per jaar. Een abonnement op BNDR kost 26 euro en loopt per kalenderjaar. Opzegging voor 1 december. Een abonnement aanvragen of opzeggen kan via info@najk.nl. Het blad is gratis voor NAJK-leden. Losse nummers zijn verkrijgbaar door storting van 6 euro op bankrekening 3945.38.501 t.n.v. NAJK te Utrecht, onder vermelding van het gewenste nummer van BNDR. Artikelen, foto’s of illustraties kunnen alleen na overleg met de redactie worden overgenomen. Vragen of opmerkingen over de adressering? Neem contact op met één van de onderstaande organisaties: Provinciale AJK’s: Friesland 0512-305280, Groningen 0512-305283, Drenthe 0512-305281, Flevoland 0512-305282, Overijssel 030-2769869, Utrecht 030-2769869, Gelderland 026-3846233, Hollanden 088-888 6666 (nakiesnr. 3811), Zeeland 0113-247729, Brabant 073-2173636, Limburg 0475-381777 of NAJK: 030-2769869. Hoofdredactie: Ellen van den Manacker, NAJK, 030-2769863, binder@najk.nl Advertenties: PSH Media Sales, Misha Stork, 0314-35 58 32, misha.stork@pshmediasales.nl Vormgeving: DUO-ontwerp, Utrecht Druk: Drukmotief bv, Apeldoorn Op de cover: Paul van den Manacker

BNDR

THEMA

Mest: van last naar lust Afgelopen maanden kon niemand het missen: het fosfaatplafond kwam in

zicht. In de agrarische wereld barstte de discussie los over fosfaatrechten, dierrechten, uitwisseling tussen sectoren en verhandelbaarheid. De discussie omtrent fosfaat raakt melkveehouders, maar ook andere veehouders. Fosfaat is bovendien één van de belangrijkste bouwstenen van bodemvruchtbaarheid en is daarom ook voor alle telers van groot belang. Tekst: Kirsten Haanraads / Illustratie: Henk van Ruitenbeek

Wat is fosfaat? Fosfaat, met de scheikundige aanduiding P205, is de naam voor de verbinding tussen fosfor (P) en zuurstof (O2). Fosfor is voor planten en dieren één van de belangrijkste voedingsstoffen: het zorgt voor de energieoverdracht tussen cellen en daarmee voor groei en ontwikkeling. Een landbouwgewas heeft, afhankelijk van het gewas, dagelijks 100 tot 2.000 gram fosfor per hectare nodig. Bij een kip is de fosforbehoefte 0,2 tot 0,9 gram fosfor per dag en een koe heeft elke dag een behoefte van 45 tot 85 gram.

Efficiënt Zowel planten als dieren gaan niet efficiënt met hun fosfor om. Dieren nemen maar een klein deel van het fosfor uit het voer op en scheiden daardoor ook fosfor uit. Planten halen hun fosfor uit de fosfaatvoorraad van de bodem. De hoeveelheid fosfaat in de bodem, maar ook andere bodemeigenschappen bepalen hoeveel een plant daadwerkelijk uit de bodem kan halen. Voor een optimale productie en kwaliteit van planten is het noodzakelijk dat er meer fosfaat in de bodem aanwezig is dan de plant eigenlijk nodig heeft. Hierdoor kan de suboptimale en inefficiënte opname worden gecompenseerd.

Waarom een fosfaatplafond? In Nederland produceren we meer mest, en dus fosfaat, dan de bodem kan opnemen. Er zit een maximum aan de hoeveelheid mest die een bodem kan opnemen. Als dat niveau overschreden wordt, spoelen de stoffen uit en worden ze onbruikbaar. De mest spoelt uit

naar diepere bodemlagen (onbereikbaar voor gewassen) of spoelt af naar het (oppervlakte) water. Dit heeft verzuring en verstikking tot gevolg. De leefbaarheid voor planten, dieren, bacteriën en schimmels in de bodem en in het water komt daarmee in gevaar. Ook voor de kwaliteit van ons drinkwater en de lucht geven meststoffen problemen.

Plafonds en richtlijnen Deze problemen spelen niet alleen in Nederland, maar in heel Europa. De Europese Unie heeft daarom beperkingen opgelegd aan de productie van mest. Deze beperkingen zijn vastgelegd in verschillende richtlijnen, zoals de Nitraatrichtlijn voor fosfaat en stikstof en de NEC-Richtlijn voor ammoniak, stikstofoxiden en zwaveldioxide (uit de industrie). Er zijn grenzen gesteld aan de hoeveelheden meststoffen die op het land mogen komen (gebruiksnormen voor stikstof en fosfaat) en die geproduceerd mogen worden (fosfaatplafond en ammoniakplafond). De regels van de Europese Unie, uitgewerkt door Nederland in onze eigen regelgeving, leggen dus zowel een beperking op bij de productie via de plafonds, als voor de plaatsing via de gebruiksnormen.

De grens in zicht Begin dit jaar werd duidelijk dat de melkveehouderij hun fosfaatplafond aankomend jaar zal overschrijden. De maatregelen die door de sector in het verleden zijn genomen bleken te weinig effect te hebben. Zelfs nieuwe sectormaatregelen zouden de fosfaatproductie onvoldoende remmen.

Oplossing Staatssecretaris Dijksma heeft in het verleden altijd aangegeven dat zij bij overschrijding van het fosfaatplafond zou ingrijpen door dier-

rechten in te voeren voor de melkveehouderij. De Tweede Kamer dwong Dijksma via een motie om echter ook alternatieven te overwegen. Op basis van de cijfers van het CBS over de fosfaatproductie van 2014 in combinatie met de ontwikkeling van de melkveehouderij in het eerste halfjaar van 2015 en de verwachte ontwikkeling van de melkveehouderij voor de komende jaren werd het noodzakelijk om een met een goede oplossing te komen.

Drie opties De staatssecretaris gaf de sector een keuze: of de sector zou met een antwoord komen of Dijksma zou kiezen uit één van de drie opties: dierrechten, fosfaatrechten of een begrenzing van de melkproductie. Op 2 juli, nadat de belangenorganisaties uit de agrarische sector intensieve overleggen en discussies met leden, sectororganisaties en het ministerie van Economische Zaken hadden gevoerd, kondigde Dijksma fosfaatrechten aan. Voor NAJK, en voor de andere belangenorganisaties, is dit de beste keuze uit drie kwaden.

Fosfaatrechten NAJK kiest voor een tijdelijk systeem van fosfaatrechten. Fosfaatrechten bieden boeren de mogelijkheid om zich te ontwikkelen door hun efficiëntie te benutten. Het systeem stuurt ook direct op de productie van fosfaat. Ondernemers krijgen ruimte om hun efficiëntie te benutten dankzij het verschil tussen forfaitair en bedrijfsmatig resultaat via de Kringloopwijzer. Dierrechten en melk per koe remmen niet op de feitelijke productie en bieden geen enkele beloning voor efficiëntie.

Focus verschuiven Als het gaat om mest, dan legt de Europese Unie ondernemers aan twee kanten een slot

‘Veel melkveehouders voelen onrecht omdat zij slechts een paar maanden na de afschaffing van het melkquotum alweer geconfronteerd worden met een nieuwe beperking’ 4

BNDR

op. Zowel aan de kant van de productie door de plafonds, als aan de kant van de plaatsing via de gebruiksnormen. Dijksma heeft hierover in Brussel keiharde afspraken gemaakt in ruil voor derogatie. Nederlandse boeren zullen echter bij de Europese Unie willen pleiten voor meer ruimte voor hun ondernemerschap, bijvoorbeeld door het meetellen van verwerkte fosfaat, het verruimen van de gebruiksnormen, het toestaan van kunstmestvervangers uit mestverwerking of zelfs het oprekken van het fosfaatplafond. Die discussie kan en zal alleen gestart kunnen worden als er meer balans in de fosfaatkringloop komt. Hiervoor is het nodig dat meer mest verwerkt wordt. In de intensieve veehouderij worden daar nu flinke stappen in gezet. De ontwikkeling van mestconcentraten is ook in volle gang. Deze ontwikkelingen bieden kansen, maar zijn nu nog onvoldoende gevorderd om het probleem voor de aankomende jaren op te lossen.

Uitdagingen en kansen De dierrechten in de intensieve veehouderij, de fosfaatrechten in de melkveehouderij en de zorgen in de akkerbouw om behoud van de bodemvruchtbaarheid: het zijn allemaal gevolgen van het onvermogen om mineralenkringlopen optimaal in te zetten binnen de sector. Veel melkveehouders voelen onrecht omdat zij slechts een paar maanden na de afschaffing van het melkquotum alweer geconfronteerd worden met

een nieuwe beperking. Het probleem is echter niet nieuw en fosfaat niet het enige probleem. Ammoniak, stikstof, nitraten: allemaal stoffen uit mest die de sector flink kunnen beperken. Het ammoniakplafond komt bijvoorbeeld ook steeds dichterbij. Een evenwichtige omgang met mest en tegelijkertijd het verdienen van ontwikkelruimte vraagt om ondernemerschap en innovativiteit. Samen zullen we moeten werken aan een definitieve oplossing. Mest: van last naar lust.

Wil jij jouw mening laten horen?

Vanaf september zullen de provinciale en lokale AJK’s diverse bijeenkomsten organiseren. NAJK publiceert dan het discussiestuk ‘Fosfaat en mestverwerking’ en wil graag jouw standpunt weten. Hoe gaan wij zorgen voor een evenwicht in onze mestkringloop? Welke stappen kunnen of moeten we zetten? Houd de communicatiekanalen van jouw provinciale AJK in de gaten voor de discussieavond bij jou in de buurt.

BNDR

dagelijks bestuurders NAJK

NIEUWS

Nieuwe

NK Veebeoordelen

op 19 september Op zaterdag 19 september wordt het Nationaal Kampioenschap Veebeoordelen 2015 door NAJK en CRV Holding BV georganiseerd. Het NK Veebeoordelen vindt elk jaar in een andere provincie plaats. Dit jaar zijn we welkom in de provincie Brabant. In de maanden voorafgaand aan het NK Veebeoordelen plaatsen 64 koeienkenners zich via regionale en provinciale voorrondes. Al deze jonge veebeoordelaars komen op het NK Veebeoordelen bij elkaar om zwartbonte en roodbonte koeien te keuren op frame, robuustheid, uier, beenwerk en het algemeen voorkomen volgens de normen in het keuringsrapport. Dit gebeurt in twee ochtendrondes en één middagronde, de finale. Diegene die over de gehele dag de meeste punten verzamelt mag zich Nationaal Kampioen Veebeoordelen 2015 noemen. Nederlands Kampioen Veebeoordelen 2014, Gerrit de Groot, verdedigt dit jaar zijn titel.

Tijdens de laatste algemene ledenvergaderingen is er afscheid genomen van bestuurders en zijn er nieuwe bestuurders verwelkomd. Op 25 juni 2015 is Iris Bouwers unaniem gekozen als nieuwe dagelijks bestuurder met de portefeuille internationaal. Bouwers volgt Inge van Schie op, die namens NAJK vanaf 2011 de belangen van jonge boeren en tuinders internationaal behartigde. Iris volgt de opleiding ‘Bedrijfskunde & Agribusiness’ aan de CAH Vilentum in Dronten. Ze is afkomstig van een agrarisch bedrijf in Zuidwolde met vleesvarkens en akkerbouw. Tijdens de algemene ledenvergadering op woensdag 26 augustus heeft NAJK afscheid genomen van bestuurder Annet van den Akker en nieuw bestuurslid, Ronald van Leeuwen, welkom geheten. Ronald neemt de portefeuille intensief over van Van den Akker. Van Leeuwen zit samen met zijn ouders in een VOF met vleesvarkens en akkerbouw.

Veel nieuwe NAJK-leden op

de Zwarte Cross!

Het laatste weekend van juli schitterde NAJK met een stand op het legendarische festival de ‘Zwarte Cross’ in Lichtenvoorde. Jonge boeren en tuinders werden op het Brokkenmakersterrein verwelkomd onder genot van een natje en een droogje voor een gezellig samenzijn. Met dank aan ForFarmers gaf NAJK gratis lidmaatschappen van een jaar weg aan nieuwsgierige jonge ondernemers. Daardoor heeft NAJK veel nieuwe leden mogen verwelkomen tijdens dit gezellige weekend. Ben jij in de NAJK-stand op de foto gezet? Bekijk de foto’s op: www.facebook.com/dbnajk.

NAJKTweets

DeLaval en NAJK slaan handen weer ineen Ook in de komende jaren blijft DeLaval partner van NAJK. Beide partijen zien de samenwerking als succesvol en willen dit graag voortzetten. Op maandag 1 juni is het contract met een looptijd tot en met 2017 officieel ondertekend door Geert-Jacob van Dijk (directeur DeLaval Benelux) en Eric Pelleboer (voorzitter NAJK). DeLaval en NAJK werken al jarenlang samen aan een versterking van de interactie met de jonge melkveehouders. De komende jaren staan uitwisseling en kennisdeling centraal, bijvoorbeeld op het gebied van nieuwe concepten, producten, bedrijfsontwikkeling en bedrijfsinrichting op het vlak van melken, voeren, koelen en stalinrichting.

partnerovereenkomst

NAJK gaat aan met Evenementenhal

NAJK gaat een partnerovereenkomst van drie jaar aan met Evenementenhal. Evenementenhal is als belangrijkste totaalleverancier van agrarische vakbeurzen een belangrijke gesprekspartner voor jonge boeren en tuinders. Tijdens vakbeurzen komen jonge ondernemers persoonlijk in contact met fabrikanten, leveranciers en groothandels uit de branche. Dit helpt hen bij ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid, bedrijfsontwikkeling en -verbetering, innovatie en vooruitstrevendheid. Daarnaast bieden de vakbeurzen de gelegenheid voor netwerken, kennisoverdracht en inspiratie. Door de landelijke dekking is Evenementenhal toegankelijk voor alle NAJK-leden. Ga voor meer informatie over de agrarische vakbeurzen naar agrarischebeursagenda.nl. 6

BNDR

Iris Bouwers @IrisBouwers Onderweg naar #ExpoMilano2015 om bij @Confagri_ANGA te vertellen over @NAJKtweets, de Nederlandse landbouw en de boerderij #NAJK #Milaan Anne Reijnders @AnneRndrs De boeren hier zijn niet alleen trots maar worden ook extreem goed vermaakt door Yvon :) #youngfarmersday #NAJK Wolter Neutel @WolterNeutel Na regen komt zonneschijn! Vandaag weer een mooie dag in de #NAJK-stand op de @zwartecross Eric Pelleboer @EricPelleboer Gearriveerd bij @_hasdenbosch voor rol als dagvoorzitter bij symposium: ‘Innovaties voor de agrariche sector 2025’. #NAJK #innovatie BoerderijTerCoulster @boertercoulster Thuis na n constructieve avond discussiëren over fosfaatplafond, referentiedatum en invoering fosfaatrechten.@NAJKtweets #samenop1lijn

met Eurocommissaris Hogan Begin juli spraken dagelijks bestuurders Iris Bouwers (portefeuille internationaal) en Jan Enthoven (portefeuille tuinbouw) tijdens een bezoek aan CEJA met Eurocommissaris Hogan. NAJK heeft in het gesprek met Hogan benadrukt dat de top-up in het huidige GLB voor de Nederlandse situatie niet goed werkbaar is. De Duitse organisatie voor jonge boeren ondersteunde dit pleidooi van NAJK. Hogan heeft NAJK verzocht hem gedetailleerd over dit probleem te informeren. NAJK komt op korte termijn tegemoet aan dit verzoek.

De week van…

Koen Bolscher

NAJK in gesprek

Binnen het dagelijks bestuur van NAJK is Koen Bolscher (31) verantwoordelijk voor de portefeuille melkveehouderij. Bolscher combineert deze functie met een melkveebedrijf in Bornerbroek, dat hij samen met zijn ouders runt.

Een regenachtige dag. Naast het ochtendwerk op de boerderij, is het mooi weer om voor NAJK te werken.

De afgelopen weken ben ik voor NAJK druk geweest met de discussie rondom de fosfaatrechten. Daardoor had ik minder tijd om op het melkveebedrijf te werken. Deze week haal ik de schade in. Vandaag al het jongvee naar buiten gedaan. Deze dag staat in het teken van de graslandplanning. Het is mooi weer dus ik besluit, naar aanleiding van de FarmWalk, een perceel te maaien in dienst van het beweiden. Zo hebben de melkkoeien over twee weken weer een fris perceel ter beschikking.

Uitgave seizoensgids Zoekt jouw AJK invulling of inspiratie voor cursussen, avonden of activiteiten? Blader dan de seizoensgids van NAJK eens door. Speciaal voor bedrijfsopvolgers, voor jouw AJK, voor jou en voor bestuurders ontwikkelde NAJK de seizoensgids. Hierin is het uitgebreide aanbod van NAJK te vinden, van cursussen voor bedrijfsopvolgers, (discussie) avonden over actuele thema’s, studiereizen tot korting op de arbeidsongeschiktheidsverzekering. Alle AJK’s ontvangen een exemplaar van de seizoensgids. Wil jij hem ook graag doorbladeren? Dat kan via www.najk.nl onder het kopje ‘over NAJK’ – ‘Algemeen’ of bestel de gids via info@najk.nl

Skypevergadering over een nog op te zetten project rondom weidegang. De vooruitzichten zijn positief.

In de ochtend kuil ik het gras in. ’s Middags vertrek ik naar Texel voor een weekendje ontspanning. BNDR

Wij zorgen voor gezonde voeding, elke dag, voor miljoenen mensen wereldwijd Elke dag voorziet FrieslandCampina miljoenen consumenten over de hele wereld van zuivelproducten met waardevolle voedingsstoffen zoals kindervoeding, zuiveldranken, kaas, yoghurt, toetjes, boter- en roomproducten, zuivelingrediënten en –halffabricaten. FrieslandCampina brengt het beste van twee werelden samen. Het vakmanschap en ondernemerschap van de leden-melkveehouders wordt gecombineerd met de expertise van de medewerkers; van de kwaliteit van het grasland waarop de koeien grazen tot het op de markt brengen van smakelijke en gezonde zuivelproducten. Dat doet FrieslandCampina op een duurzame manier.

www.frieslandcampina.com

• corp adv 185x125 consument FrCamp.indd 1

01-09-14 14:06

Ambitie is verder gAAn

wAAr Anderen ophouden

ForFarmers, producent en leverancier van diervoeders. Een no-nonsense organisatie met gedreven medewerkers en dealers, dichtbij het boerenbedrijf, die het verschil maakt in kennis en goede producten. Met de ambitie een maximale bijdrage te leveren aan het rendement op uw bedrijf. Dat is waar we voor staan!

www.forfarmers.nl

BNDR

In het hooi met…

Natuur & Milieu

Hoofd Ellen van derendacMteanur stelt prikkelende vr acker Aan boeren en bu agen. In het hooi. Gedre rgers. passie, boude bew venheid, Het komt allemaa eringen. In het hooi ml etaa…n bod.

In de lobby over het fosfaatoverschot streed Natuur & Milieu ook mee. De onafhankelijke milieuorganisatie wil schoner oppervlaktewater en meer natuur in landbouwgebieden. De oplossing ligt volgens hen bij de melkveehouderij. Meer grondgebondenheid en minder koeien is het standpunt waarmee Natuur & Milieu de Tweede Kamer probeerde te verleiden. In het hooi met… Sijas Akkerman, hoofd voedsel bij Natuur & Milieu.

die veel weiden komen er ongunstig uit. Ik vind dat melkveehouders die grondgebonden produceren niet verplicht aan de KringloopWijzer hoeven om hun fosfaatproductie te verantwoorden.”

Tekst: Ellen van den Manacker / Beeld: Liesbeth Schuurman

Mestverwerking ziet u niet als een oplossing? “Dat klopt. De mestverwerkingstechnologie is nog lang niet uitontwikkeld en er zijn te weinig installaties in Nederland om de mest te verwerken. Daarnaast draagt het nu nog onvoldoende bij aan de sluiting van de kringloop. Misschien dat we over drie of vier jaar verder zijn. Dan ben ik vooral voorstander van het sluiten van kringlopen door voer-mestcontracten.”

Het lijkt alsof de fosfaatrechten als donderslag bij heldere hemel kwamen… “Voor melkveehouders die vakbladen lezen en ontwikkelingen in de sector volgen, kunnen de fosfaatrechten geen verrassing zijn. Brancheorganisaties hebben de melkveehouders met de afschaffing van het melkquotum een veel te rooskleurig beeld voorgeschoteld, dat denk ik wel. Groeien voor de wereldmarkt was de hoofdboodschap. Echter produceren we op dit moment al 5% meer melk dan de wereld nodig heeft.” Waarom is de lobby over het fosfaatoverschot belangrijk voor Natuur & Milieu? “De milieu-impact van de melkveehouderij is enorm. Twee derde van alle sloten, kanalen en meren in landbouwgebieden zijn vervuild met nitraat en fosfaat. Als melkveehouders hun koeienmest via de bemestingsnormen kwijt kunnen op eigen land, dan spoelt het nitraat niet uit in het oppervlaktewater en zou er geen probleem zijn. Kennelijk werkt het niet zo. Meer dan een derde van de mest verdwijnt illegaal, blijkt uit cijfers. Boeren weten niet meer waar ze heen moeten met hun mestoverschot. Het werd tijd voor de overheid om in te grijpen.”

niet helpen. Intensieve veehouders moeten samen met hun coöperatie kijken waar ze met dezelfde of minder melkproductie meer uit hun product kunnen halen door waarde aan dat product toe te voegen, denk bijvoorbeeld aan het maken van duurzame yoghurt of kaas.” Welke haken en ogen zitten er aan fosfaatrechten? “Het is complex voor boeren en moeilijk te controleren. Uiteindelijk willen we naar een evenwichtsbemesting op elk bedrijf. Dat zou bedrijfsspecifiek bekeken moeten worden, maar dat is heel ingewikkeld. Daarom wil de overheid op alle melkveebedrijven de KringloopWijzer introduceren. Ik vind de KringloopWijzer nog te beperkt. De wijzer pakt maar een klein stuk van de kringloop mee. Fosfaatverliezen buiten het bedrijf worden er bijvoorbeeld niet in meegenomen. Extensieve boeren

Ook de ammoniakuitstoot zit aan zijn max. Lossen fosfaatrechten dit probleem op? “Nee, daarvoor zijn duurzame stallen nodig. 6,3% van de stallen in de melkveehouderij zijn in 2015 integraal duurzaam. Dat is in mijn ogen veel te weinig. Terwijl er verschillende subsidieregelingen zijn om duurzame stallen tegen een rendabele prijs te realiseren, neem bijvoorbeeld de MIA- en Vamilregeling.”

“Voor melkveehouders die vakbladen lezen en ontwikkelingen in de sector volgen, kunnen de fosfaatrechten geen verrassing zijn”

En ook jullie grepen in... “We moeten met elkaar zorgen voor schoon oppervlaktewater. Melkveehouders die hun koeien buiten laten lopen, zoveel mogelijk zelf voer telen en de mest kwijt kunnen op eigen grond, die moeten de ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Uit cijfers van het CBS blijkt dat er na 2 juli minimaal drie miljoen kilo fosfaat moet worden afgeroomd. Wij vinden dat die afroming moet plaatsvinden bij intensieve bedrijven.” Hoe moeten intensieve melkveehouders hun bedrijf dan rendabel houden? “Veel produceren voor een zo laag mogelijke prijs gaat melkveehouders in Nederland uiteindelijk BNDR

ca Michel en Reacbecroix Steinbusch-L uid Sint Geertr ar 36 en 35 ja

fosfaatrechten

Van de nieuwbouw in de In 2008 maakte Michel Steinbusch samen met zijn vader, moeder, oom en broer plannen voor de nieuwbouw van een melkvee- en jongveestal. Voor de start van de nieuwbouw moest de familie Steinbusch maar liefst vijf jaar wachten op de regelgeving omtrent de Natura 2000. Daarnaast voerden zij vele gesprekken met onder andere ambtenaren, adviseurs, buren, Staatsbosbeheer en stichting Instandhouding Kleine Landschappen. Begin 2015, acht jaar later, was de vergunning voor de nieuwe stallen rond. De maatschap kon eindelijk uitkijken naar de broodnodige vervanging van de oude stal en schaalvergroting, totdat staatssecretaris Dijksma op 2 juli 2015 de fosfaatrechten aankondigde. 10

BNDR

De stal is op zijn eind.” Om het bedrijf rendabel te houden voor de verschillende families in de maatschap, besloten ze om meer koeien te melken in de nieuwe stal. “Ons doel is om met twee melkrobots 120 koeien te melken in de nieuwe stal”, aldus Michel. Met de 75 hectare grond die Steinbusch om het bedrijf heeft liggen, zou deze bedrijfsvergroting geen probleem zijn.

Natura 2000 Op de plaats waar de huidige jongvee- en melkveestal staan is geen ruimte voor uitbreiding, daarom tekende de familie Steinbusch de nieuwbouw in op een kavel achter het bedrijf. “Omdat we op een andere kavel wilden bouwen, zaten we vast aan de Natura 2000”, vertelt Michel. In 2008 waren de richtlijnen voor de Natura 2000 nog niet bekend. “We moesten wachten tot er meer duidelijkheid kwam over deze richtlijnen.”

Gemeente Er kwam geen schot in de zaak ‘Natura 2000’. Toch stapten Michel en Rebecca in 2010 naar de gemeente. “Daar legden we onze plannen voor, met de mededeling dat wij op de regelgeving van de Natura 2000 wachtten. De gemeente gaf toen aan onze plannen te steunen”, aldus Rebecca. Nadat de gemeente fuseerde bleek dat de plannen niet meer gesteund werden door de nieuwe fusiegemeente.

Niet vinken, maar vonken

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker In het Limburgse Sint Geertruid runt de familie Steinbusch een melkvee- en fruitteeltbedrijf. “We telen op 19,5 hectare appels en 4,15 hectare peren en melken 75 koeien”, vertelt Michel. Naast hem zit zijn vrouw Rebecca Steinbusch-Lacroix. Zij is nauw betrokken bij de bedrijfsvoering en organiseert educatieve activiteiten op de boerderij. “Van basisscholen, kinderfeestjes, familiedagen tot bedrijfsuitjes. Zolang het met melkvee en fruitteelt te maken heeft, zet ik een leuk programma in elkaar”, zegt een enthousiaste Rebecca.

Een wethouder wees de familie Steinbusch op het provinciale initiatief ‘Niet vinken, maar vonken’. Dit initiatief heeft als doel om boeren die vastlopen door regelgeving te helpen. “In 2012 kwamen we hiermee in contact. Samen met de projectgroep werden de diverse uitdagingen voor de nieuwbouw van de melkveestal geïnventariseerd. Dat waren onder andere de richtlijnen van de Natura 2000, maatschappelijke en landschappelijke inpassing en maatschappelijk draagvlak”, legt de jonge melkveehouder uit. Die uitdagingen ging de maatschap Steinbusch aan. Rebecca: “We hebben gepraat met buren, Staatsbosbeheer en stichting Instandhouding Kleine Landschappen (IKL). Allen stonden positief tegenover onze plannen. Die gesprekken hebben we gebundeld en aangeboden aan de gemeente.”

Bedrijfsvergroting

Vergunning en financiering

In 2008 maakte de familie Steinbusch plannen voor nieuwbouw. “Ons doel was om de melkveetak uit te breiden en de fruitteelt gelijk te houden”, legt Michel uit. “De huidige melkveestal is begin jaren 70 gebouwd door mijn opa.

In augustus 2013 werden de richtlijnen voor de Natura 2000 bekendgemaakt. “Eindelijk konden we berekenen hoeveel koeien we konden houden in de nieuwe stal”, vertelt Michel. De nieuwe stallen werden uitgetekend. Na

een akkoord van de monumentencommissie en positieve resultaten uit archeologische onderzoeken, kon de familie Steinbusch begin 2015 eindelijk de vergunning aanvragen en de financiering rondmaken. De laatste week van juni tekende de maatschap bij de bank voor de financiering van hun nieuwe stallen. Een aantal dagen later, op 2 juli 2015, kwam het bericht van staatssecretaris Dijksma over de fosfaatrechten.

“Niet aan zien komen” “We waren zo druk bezig geweest met alles rondom de nieuwbouw, dat we de fosfaatrechten niet aan zagen komen”, vertelt Michel. “Ik had verwacht dat het voorstel van Dijksma richting grondgebondenheid zou gaan. Dan hadden wij geen problemen met onze 75 hectare.” Nu gaat de familie Steinbusch weer een onzekere tijd tegemoet, waarbij de regelgeving weer roet in het eten gooit. Hiervan baalt de familie Steinbusch. “We zijn al acht jaar bezig met de nieuwbouw van onze stallen. We hebben oneindig veel gesprekken gevoerd met partijen om te komen waar we nu staan. Als wij zes jaar geleden hadden kunnen starten met de bouw van de stal, dan hadden we nu in rustig vaarwater gezeten”, zegt een licht teleurgestelde, doch positief ingestelde Rebecca.

Uitwerking 2014 als referentiejaar is voor de familie Steinbusch een ramp. “Wij wilden vanaf eind 2015 rustig groeien”, aldus Michel. Toch hoopt Steinbusch dat de invulling van de nieuwe wetgeving positief uitpakt voor hen. Michel: “Ik ben benieuwd hoe jongvee beoordeeld wordt en welke bedrijven er onder de knelgevallen vallen.” Verschillende ‘wat als’-scenario’s zitten in Michels gedachte. “Ik kan van alles gaan roepen, maar ik wil eerst duidelijkheid over de invulling van de fosfaatrechten. Dan kan ik weer naar de toekomst van ons bedrijf kijken.”

Vertrouwen Ondanks het moeizame traject, kijkt de familie Steinbusch redelijk tevreden terug. Ze hebben veel geleerd in de afgelopen jaren. “Regels kunnen door elke ambtenaar anders geïnterpreteerd worden. Het ligt er maar net aan met welke persoon je spreekt”, geeft Rebecca aan. Het vertrouwen van de familie Steinbusch in de overheid is in de afgelopen acht jaar wel enigszins weggeëbd. Rebecca: “De fosfaatrechten moeten waarschijnlijk over allerlei schijven gecommuniceerd worden. Wie gaat de uiteindelijke rekensom maken? Een econoom of iemand met een boerenhart?” BNDR

THEMA

“We waren zo druk bezig geweest met alles rondom de nieuwbouw, dat we de fosfaatrechten niet aan zagen komen”

Speel met jouw AJK

de BoerenBattle! Tekst: Wolter Neutel / Foto: Ellen van den Manacker

Op zoek naar een leuke invulling voor een avond met jouw AJK? Boek dan de BoerenBattle! In 2015 is dit spel gratis te spelen. NAJK levert de spelleider én een vergoeding tot € 150,- voor zaalhuur en consumpties. Na 2015 kost dit spel € 250,per avond.

Wat: Bo Duur: EeenrenBattle Waar: Bij jo dagdeel uw (provin ciale) A J K Kosten: Het of JAV zonder kostspel is in 2015 Interesse? W en te boeken. neutel@najk .nl

Wat is de BoerenBattle? De BoerenBattle is een spel dat gespeeld kan worden met een grote groep. Het gaat op ludieke wijze in op onderwerpen als bodem, klimaat, energie, water en landgrabbing. Via allerlei vragen en opdrachten kom je meer te weten over deze thema’s en strijd je met jouw team voor eeuwige roem. Boek deze gezellige, spannende, interactieve en informatieve avond nog dit jaar! Voor meer informatie: wneutel@najk.nl

op bezoek bij Jan Huitema in Brussel

Ga met NAJK Op vrijdag 16 oktober organiseert NAJK een bezoek aan het Europees Parlement en Europarlementariër Jan Huitema in Brussel. Lijkt het jou leuk om te ervaren hoe het er in de Europese politiek aan toegaat? Ga dan mee op 16 oktober. Aanmelden via de website www.najk.nl is mogelijk tot 30 september.

Programma 10.00 uur

Heenreis

12.00 uur

Aankomst in Brussel

12:30 uur

Lunch met Jan Huitema

13:30 uur

Presentatie met uitleg over het Europees Parlement

14:00 uur

Presentatie en discussie met Jan Huitema

15:30 uur

Bezoek Parlamentarium

16:30 uur

Borrel en eten in Brussel

18.30 uur

Terugreis

* Deelnemers betalen alleen de kosten voor het eten en de borrel na afl oop aan het bezoek. * Afhankelijk van de aanmeldingen draagt NAJK zorg voor busvervoer of carpool. Gemaakte reiskosten worden vergoed. 12

BNDR

WIM

Politieke dwaling

Ik was erbij, net als jullie allemaal. We zijn allen getuige van de grootste politieke dwaling van de eenentwintigste eeuw, genaamd fosfaatrechten. Hoe onbetrouwbaar kun je zijn als overheid door regelgeving te lanceren zonder spelregels en zonder dat er een afspraak is overschreden. De staatssecretaris van Economische Zaken zet een hele sector, die sterk bijdraagt aan de Nederlandse economie, op 10-0 achterstand in de internationale concurrentiestrijd. Het fosfaatplafond is nationaal niet eens overschreden. Daarnaast wordt de export en verbranding van fosfaat niet afgetrokken van de totale nationale fosfaatproductie en worden de bemestingsnormen van stikstof en fosfaat alleen maar aangescherpt tot ver onder het gezonde voedingsniveau van bodem en plant. Met de derogatie moet het ook maar eens afgelopen zijn. Gewoon standaard 250 kilogram stikstof uit dierlijke mest, dat is een must voor een gezond gewas en een gezonde bodem. Het is fl auwekul dat het oppervlaktewater en grondwater vervuild worden wanneer op een goede manier landbouw bedreven wordt. Ik kan alleen maar tot de conclusie komen dat bodem, bodemleven, gewassen, dieren en boeren lijden onder de regelzucht van ambtenaren en NGOâ&#x20AC;&#x2122;s. Tegen onze belangenbehartigers wil ik zeggen: sla eens hard met de vuist op tafel. Genoeg is genoeg, grondgebonden is grondgebonden.

BEDRIJFSOVERNAME

Wim Bos (3 ouders een melkve2) runt met zijn koeien in het Gro ebedrijf met 210 Wim is getrouwnidngse Zuidbroek. samen dragen met Marisja, zoon Loek en dochzij de zorg voor deze column sc ter Wieteke. In bezighoudt in hehrt ijft hij wat hem agrarische leven.

Jonge Land-

Openstelling eind 2015

bouwersregeling In de afgelopen maanden is veel bewerkstelligd voor de komende (eerste) openstelling van de Jonge Landbouwersregeling vanuit POP3. Elke provincie heeft een eigen openstelling voor de Jonge Landbouwersregeling. Door het Regiebureau POP zijn, in samenwerking met RVO, SMK en NAJK, het openstellingsbesluit en de investeringslijst voorbereid.

Tekst: Sander Thus / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Onder de doelgroep van de Jonge Landbouwersregeling vallen de jonge boeren en tuinders die vlak voor of na bedrijfsovername een steun in de rug kunnen gebruiken bij de modernisering van hun bedrijf. Om te voorkomen dat elke jonge landbouwer die in een samenwerking zit in aanmerking komt voor de Jonge Landbouwersregeling, vindt er op verzoek van NAJK een verrekening plaats op basis van het aandeel eigen vermogen van de jonge ondernemer in een samenwerking. Zorg, wanneer je besluit voor de daadwerkelijke overname de Jonge Landbouwersregeling aan te vragen, ervoor dat de baten ten gunste van jouw vermogensopbouw komen. Dit kun je in je samenwerkingsovereenkomst regelen. Op de investeringslijst staan alle investerin-

gen die voor de Jonge Landbouwersregeling in aanmerking komen. De investeringen op de lijst dragen bij aan modernisering van het landbouwbedrijf, waarbij de meest duurzame methodes voorrang krijgen. De regeling wordt vanaf nu tot eind van de huidige GLB-periode (2020) jaarlijks opengesteld. Voorafgaand aan elke openstelling wordt de investeringslijst opnieuw vastgesteld. Als je ideeĂŤn hebt voor de investeringslijst die passen in de doelstelling van de Jonge Landbouwersregeling,

maak dit dan kenbaar bij jouw provincie of bij NAJK. Naar verwachting zullen alle provincies op 2 november (uiterlijk 9 november) de Jonge Landbouwersregeling openstellen. De sluiting van de openstellingsperiode zal in december zijn. Vervolgens zijn circa vier maanden nodig om de aanvragen toe te kennen. Wanneer de exacte data van openstelling per provincie bekend zijn, wordt dit vermeld op de website van NAJK (www.najk.nl). BNDR

In het Gelderse Joppe runt Erik Smale (28) met zijn ouders een melkveebedrijf met 150 koeien en 110 hectare grond. Bemesting is een belangrijk speerpunt op het bedrijf van Smale. Samen met zijn vader stippelt de jonge ondernemer elk seizoen het bemestingsplan nauwkeurig uit.

bemesting

“Ik wil met invl uitoefenen op de resulta van mijn kuilmonster” Tekst en beeld: Ellen van den Manacker De bodemvruchtbaarheid is één van de eerste aspecten waar Smale naar kijkt in zijn bemestingsplan. “Bodemvruchtbaarheid is voor mij heel belangrijk”, geeft Erik aan. “Gras groeit niet op kunstmest of organische mest. Gras heeft een bodemleven nodig om de mest om te zetten naar voedingsstoffen voor de plant.” De bodemvruchtbaarheid van zijn percelen houdt de jonge melkveehouder nauwlettend in de gaten. “Naast bodemanalyses, ga ik ook regelmatig zelf met een schop het land in om een bodemconditiescore uit te voeren”, vertelt Erik.

Onwetendheid Smale ziet dat de aandacht van melkveehouders vaker gaat naar de gezondheid van de koeien, dan naar de status van het land. “Cijfers over de KringloopWijzer laten zien dat melkveehouders meer aandacht hebben voor de koeien dan voor de bodem”, vertelt Smale. “Als melkveehouders niet weten wat er van hun land afkomt, dan weten ze ook niet waar ze moeten sturen in de productie.” Met een secure bemesting kunnen veehouders resultaatgericht werken naar een optimale opbrengst. Erik: “Ik heb bij de bemesting al

invloed op mijn kuilkwaliteit en daarmee dus het rantsoen.”

Drijfmest Voor Erik is het een uitdaging om zodanig met zijn bemesting te spelen dat hij het optimale resultaat van zijn land haalt. “Ik wil mijn drijfmest maximaal benutten.” De kwaliteit van zijn drijfmest, en daarmee de voerefficiëntie, houdt de jonge ondernemer goed in de gaten door te kijken, te ruiken en te zeven. “Als het rantsoen goed verteerd is, heb ik kwalitatieve drijfmest die geschikt is voor het land. Gezonde mest op de bodem zorgt voor een mooi gewas.” Door mestmonsters weet Smale precies wat er in zijn drijfmest zit. “Op basis van de mestmonsters bereken ik per perceel hoeveel drijfmest erop moet. Daar pas ik vervolgens de kunstmestgift op aan”, aldus Erik. Op het gebied van kunstmest strooit de familie Smale kleine proporties. “Men strooit al gauw te veel kunstmest op het land”, vindt Erik. “We willen niet zoveel kunstmest gebruiken. We hebben oud grasland, laat het maar uit de bodem komen.”

Bodemtemperatuur “Bij drijfmest is het belangrijk dat de bodemtemperatuur in het voorjaar voldoende is”, legt

“Als melkveehouders niet weten wat er van hun land afkomt, dan weten ze ook niet waar ze moeten sturen in de productie” 14

BNDR

Erik uit. Voldoende draagkracht van de bodem en een bodemtemperatuur van minimaal acht graden bepalen het moment van bemesten bij de familie Smale. “Wij beginnen pas met bemesten medio maart.” Om niet afhankelijk te zijn van een volle mestput, heeft Smale geïnvesteerd in voldoende mestopslag. “De put mag niet bepalen wanneer wij moeten bemesten. Onze mestopslag is bijna 5.000 kuub”, aldus de melkveehouder.

Simpele tool Naast zijn werkzaamheden op het melkveebedrijf, werkt Erik drie dagen in de week bij Boerenverstand. Voor deze organisatie zocht hij afgelopen jaar een simpele tool voor het berekenen van de bemesting na de eerste snede. Hier kwam hij onder andere de NutriNorm Bemestingsplanner tegen. “Dit is een uitgebreide en gratis tool waarmee melkveehouders per perceel een bemestingsplan kunnen maken”, vertelt Smale. De bemestingsplanner is gekoppeld aan de databank van BLGG, waardoor de bodemanalyses automatisch worden geïmporteerd. “Dat scheelt invoertijd en geeft minder kans op fouten”, legt Erik uit.

Nuttig Het inzetten van een rekentool vindt Smale

THEMA

Erik Smale Joppe 28 jaar

loed aten

zinvol. “Het is heel nuttig om daar als jonge veehouder mee aan de slag te gaan.” Erik geeft daarbij aan dat het belangrijk is om het rekensommetje ook zelf te kunnen maken. “Een typefout is zo gemaakt. Dan kloppen de resultaten niet meer. Bij niet logische uitslagen moet er wel een lampje gaan branden”, aldus de ondernemer.

NutriNorm Bemestingsplanner Door secuur te bemesten kunnen melkveehouders de mineralenstroom op hun bedrijf effi ciënter benutten. OCI Agro ondersteunt akkerbouwers en melkveehouders hierin via de online NutriNorm Bemestingsplanner. Deze rekenmodule helpt boeren bij het uitwerken van een nauwkeurig bemestingsplan per perceel. De planner is in 2014 compleet vernieuwd en is gratis te gebruiken via www.NutriNorm.nl.

Al 25 jaar in de lucht!

NutriNorm is al 25 jaar in de lucht als kennisbron op het gebied van bodem en bemesting. Een jubileum om te vieren. Daarom gaat NutriNorm met boeren en adviseurs de lucht in. Vanaf 7 oktober verloot OCI Agro vijf helikoptervluchten. De winnaars kunnen dan vanuit de lucht een kijkje nemen op de eigen percelen en gewassen. “We brengen op deze manier nogmaals onder de aandacht dat NutriNorm het bemesten van verschillende kanten benadert. Boeren kunnen erop rekenen dat ze via de website nutrinorm.nl onderbouwd en onafhankelijk advies krijgen”, aldus Henk Frederix van OCI Agro. “We zien het als onze verantwoordelijkheid duurzaam telen te bevorderen en daarbij de rol van kunstmest naast organische mest onder de aandacht te brengen.”

OCI Agro voor boeren en adviseurs!

NutriNorm is in 1995 als bemestingsadviesprogramma door OCI Agro opgezet in samenwerking met Wageningen UR, NMI en BLGG. In de loop van de tijd is het programma regelmatig vernieuwd en aangepast aan de actualiteit. In 2014 zijn er nieuwe rekenmodules ontwikkeld. Nu kunnen gegevens van bodemanalyses (BLGG) rechtstreeks gekoppeld worden. Deze laatste ontwikkeling helpt boeren en hun adviseurs om hun bemestingsplan beter te onderbouwen en rekening te houden met de werkelijke bodemvruchtbaarheid. Boeren geven aan dat ze een sparringpartner willen zijn voor hun adviseurs bij de bemesting. Daarom investeert OCI Agro in nieuwe toepassingen van NutriNorm. Onder andere door de mogelijkheid dat de eigen adviseur met de cijfers van het bedrijf een bemestingplan in de NutriNorm Bemestingsplanner kan opstellen.

BNDR

Slim tarweadvies met smartphone of tablet

MEDIATOR

NIEUW

● maaltarwe, vroeg en zeer stevig

HENRIK

● voertarwe, meest geteelde ras van Nederland

● nieuw op Rassenlijst 2015 met hoogste korrelopbrengsten

● fenomenaal opbrengstpotentieel

● breed, goed ontwikkeld bladapparaat

● excellente gele roestresistentie

● goede resistentie tegen gele en bruine roest

● unieke grove korrel

RGT REFORM

NIEUW

JULIUS*

● baktarwe, middenvroeg, kort en stevig

● betere baktarwe, middenvroeg/laat

● kandidaat Rassenlijst 2016

● premium bakkwaliteit

● goed op resistentie tegen aarfusarium

● langstro-ras, prima uitstoeling

● geschikt voor tarwe-op-tarwe

● geschikt voor vroege inzaai * vertegenwoordigd door Limagrain Nederland/Semundo

Met Akkerapp wordt het kinderspel www.akkerapp.nl

BIJLAGE

verlengstuk

“CRV is een van ons bedrijf”

“CRV vernieuwt”, stelt Gerard Heuthorst, hier in gesprek met CRV-vertegenwoordiger en sparringpartner Wim Luiten, “en dat zien we terug bij ons in de stal.”

Gerard en Geertje Heuthorst zijn gedreven koeienboeren, die blijven werken aan de prestaties van hun veestapel. Daarin is CRV een belangrijke partner. “CRV vernieuwt en dat zien we terug in nieuwe kengetallen en betere genomics fokwaarden”, verklaren ze. Tekst: Wichert Koopman Op een leeftijd dat menig collega het rustiger aan gaat doen, bouwden Gerard en Geertje Heuthorst uit Doetinchem een nieuwe stal om meer koeien te kunnen melken. “We hebben nog veel plezier in het boeren en niets meer ondernemen is voor ons geen optie”, motiveert Gerard de beslissing om, ondanks dat er nog geen zicht is op opvolging, het bedrijf te blijven ontwikkelen. “We wilden makkelijker kunnen werken en de koeien nog beter laten presteren. Een nieuwe stal bouwen was daarvoor een belangrijke voorwaarde.”

rijke partner als het gaat om het verbeteren van de prestaties van de veestapel. “Als ondernemer bouw je een netwerk op van mensen en organisaties die je ondersteunen in de bedrijfsvoering. Voor ons is CRV een waardevol onderdeel van dit netwerk”, geeft Gerard aan. “De organisatie levert ons onder andere een schat aan betrouwbare data van onze koeien, bijvoorbeeld via de melkcontrole. Daarvoor worden steeds nieuwe en betere kengetallen ontwikkeld. Deze cijfers zijn voor ons onmisbaar in het management van onze veestapel. Wij zien CRV dan ook als een verlengstuk van ons bedrijf.”

Partner in netwerk

Vooruitstrevend fokbeleid

De prestaties van hun veestapel tonen dat de veehouders gedreven en vakbekwame koeienboeren zijn. Het koppel van 125 koeien realiseert een rollend jaargemiddelde van 9.557 kilo melk met 4,21% vet en 3,50% eiwit. De tussenkalftijd is 385 dagen en het inseminatiegetal is 1,9 bij de koeien en 1,4 bij de pinken. CRV is voor maatschap Heuthorst een belang-

De hoogproductieve koeien die de nieuwe stal van de maatschap bevolken, stammen zonder uitzondering af van stieren van CRV. “Er is een groot aanbod van sperma van verschillende organisaties, maar belangrijker dan de laagste prijs en een mooi verhaal van een vertegenwoordiger vinden wij het fokprogramma achter het rietje”, verklaart Gerard. “We weten dat

CRV een vooruitstrevend fokbeleid voert en hebben de zekerheid dat de cijfers betrouwbaar zijn. Voor ons is dat heel belangrijk.” Aan de vernieuwingen in het fokprogramma leveren de veehouders zelf een actieve bijdrage. Ze zijn deelnemer aan het programma FokkerijData Plus, waarmee ze voor een aantrekkelijk tarief genomics fokwaarden krijgen bij al hun dieren. Als tegenprestatie stelt de maatschap informatie over de veestapel beschikbaar aan CRV. Zo worden alle gegevens over de klauwgezondheid geregistreerd in DigiKlauw. Deze data worden onder andere gebruikt voor de verdere verbetering van de genomics techniek en de ontwikkeling van nieuwe fokwaarden. “CRV vernieuwt”, merkt Gerard. “En dat zien we terug bij ons in de stal. Daarom kiezen wij voor CRV.” Kijk op: www.crv4all.nl/meerdanjeziet en zie hoe collega-veehouders zelf de meerwaarde van CRV ervaren.

BNDR

BIJLAGE

Nederlandse eiwitteelt de toekomst? De Nederlandse veehouderij kan tegenwoordig niet meer zonder buitenlandse soja. Soja is vanwege het hoge eiwitgehalte en een goede aminozuursamenstelling heel geschikt als veevoer voor melkvee, kippen en varkens. Hoe gewild soja ook is, het sojagebruik van de Nederlandse veehouderij blijft één van de hete hangijzers in de discussie over de wereldwijde footprint van onze agrarische sector.

Tekst: Wolter Neutel / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Ooit begon de sojahandel voor de veehouderij met sojaschroot, een bijproduct van de productie van sojaolie. Het sojaschroot bleek een gunstige voederwaarde voor de veehouderij, waardoor de prijs van sojaschroot enorm steeg. Inmiddels vormt sojaolie nog slechts de helft van de waarde van soja en sojaschroot dus de andere helft. Daarmee veranderde sojaschroot van restproduct naar één van de hoofdproducten waarvoor soja wordt geteeld. Nederlandse soja-import is niet per definitie slecht: het klimaat in Zuid-Amerika is erg geschikt voor sojateelt en in Nederland zijn we weer goed in andere dingen. Door beide datgene te doen waar we goed in zijn, zorgen we samen voor de meest efficiënte voedselproductie. Maar de uitbreidende sojateelt heeft wel negatieve bijeffecten: in twintig jaar is het wereldwijde soja-areaal verdubbeld. Dit leidt tot ontbossing, verlies aan biodiversiteit en sociaaleconomische problemen voor de oorspronkelijke bewoners van productiegebieden. Ook zorgt grootschalige soja-import voor een onderbreking van de kringloop: na het voeren van onze dieren blijft de mest in Nederland achter. Geen ideale situatie. Doordat de soja decennia lang goedkoop was heeft de ontwikkeling van alternatieven stilgelegen. Inmiddels wordt gezocht naar alternatieven die Nederlandse veehouders minder afhankelijk maken van buitenlandse grondstoffen. Zo wordt er onder andere geëxperimenteerd met lokale sojateelt, maar is er ook aandacht voor de teelt van lokale eiwitgewassen zoals lupine, erwten, koolzaad(schroot) en natuurlijk grasklaver. Veevoerfabrikanten en de WUR doen onderzoek en proeven om het rendement van regionaal geteelde eiwitbronnen te verhogen. Met suc-

BNDR

ces, de opbrengsten stijgen jaar na jaar. De hectareopbrengst is momenteel met 2,7 ton vergelijkbaar met die van Brazilië. Lupine en soja zijn daarnaast geschikte rotatiegewassen, ze binden stikstof uit de lucht aan zich, wat de bodemvruchtbaarheid ten goede komt. Mocht het voor een brede groep boeren aantrekkelijk worden om eiwitproducten te telen in Nederland, dan snijdt het mes aan twee kanten: de Nederlandse landbouw wordt minder afhankelijk van het buitenland en verkleint

tegelijk zijn footprint voor de gevolgen van sojateelt in het buitenland. NAJK en Jongeren Milieu Actief (JMA) hebben de handen ineengeslagen om met dit thema aan de slag te gaan. Gezamenlijk lichten zij onder de noemer ‘Een duurzame toekomst boer je zelf!’ leerlingen van AOC’s voor over de voor- en nadelen van het Nederlandse sojagebruik. Meer informatie over dit project is te lezen op de website van NAJK.

Wat weet jij over de sojateelt?

Is Nederland de op één na grootste soja-importeur ter wereld? Hoeveel miljoen hectare bos zijn dit jaar verloren gegaan? Hoeveel liter melk produceert de grootste melkveehouderij van de wereld per dag? Een aantal vragen uit het spel ‘BoerenBattle’. Wil jij met jouw AJK op een ludieke en gezellige wijze aan de slag met thema’s als soja, de bodem, wereldwijde landbouw en het klimaat? Boek dan de BoerenBattle. In 2015 is dit spel gratis te spelen. NAJK levert de spelleider en een vergoeding tot € 150,- voor zaalhuur en consumpties. Na 2015 kost dit spel € 250,- per avond.

BIJLAGE

Minder antibiotica,

meer Vetrinol!

Een hoog celgetal bij de koe verlagen zonder gebruik te maken van antibiotica? Het product ‘Vetrinol’, ontwikkeld door InQpharm, bewijst dat het kan. Het wereldwijd gevestigde bedrijf InQpharm wil de gezondheid van melkkoeien verbeteren door middel van natuurlijke medicatie. Hun succesvolle product Vetrinol, voornamelijk bestaande uit gepatenteerde knoﬂookextracten, verlaagt zonder wachttijd een hoog celgetal bij maar liefst 80% van de koeien.

Tekst: Ellen van den Manacker Melkveehouder Martin Brandsma (30) gebruikt Vetrinol al sinds de beginjaren. “In het begin was ik vrij sceptisch over het natuurlijke product”, vertelt Brandsma. “Toen ik het effect ging bekijken op de melkcontrole stond ik er versteld van.” Inmiddels is Martin overtuigd van de toegevoegde waarde van Vetrinol op zijn bedrijf. Samen met zijn vader en oom melkt hij 175 koeien in het Friese Scherpenzeel. Naast zijn werkzaamheden op het melkveebedrijf, werkt Brandsma inmiddels ook bij InQpharm: “Vanwege mijn overtuiging van Vetrinol, leek het mij een uitdaging om dit product ook bij andere melkveehouders onder de aandacht te brengen”, aldus de jonge melkveehouder.

Onderzoeken Wetenschappelijk onderzoek heeft bewezen dat 80% van de dieren positief reageert op Vetrinol. “Bij die 80% zien wij een daling van het celgetal bij de eerste melkcontrole van 59% en bij de tweede melkcontrole zelfs een daling van 76%”, vertelt Martin. Ook zijn er praktijktesten uitgevoerd bij melkveehouders in Nederland. Ervaring uit deze praktijktesten heeft aangetoond dat Vetrinol kan leiden tot een sterke gezondheid en lagere kosten door het verminderde antibioticagebruik.

Jonge melkveehouders Martin verwacht dat Vetrinol vooral de jonge melkveehouders aanspreekt. “Doelgericht met antibiotica omgaan wordt steeds belangrijker”, zegt Brandsma. “De resultaten van Vetrinol laten zien dat antibiotica voorkomen kan worden door de inzet van Vetrinol. Jonge boeren staan meer open voor dit soort innovaties.”

Minder antibiotica

Het gebruik van Vetrinol balanceert en versterkt het immuunsysteem van koeien. “Met een gezond immuunsysteem kan de koe zijn uierontsteking zelf oplossen”, legt Brandsma uit. Vetrinol bevat een gepatenteerd knoflookextract met een speciaal gewonnen mix van organozwavelverbindingen. De kuur van Vetrinol duurt drie dagen, waarbij het product één keer per dag via de mond moet worden toegediend. “Een voordeel van Vetrinol is dat er, omdat het een natuurlijk product is, geen wachttijd op zit. Melkveehouders hoeven de melk dus niet vast te houden”, aldus Brandsma.

Door het verlagen van het celgetal met Vetrinol, wordt het antibioticagebruik sterk verminderd. Toch wil InQpharm antibiotica niet wegcijferen: “Antibiotica heeft een belangrijke en doelgerichte rol binnen de diergezondheid. Wat wij willen bereiken is een verantwoord gebruik van antibiotica. De inzet van Vetrinol draagt eraan bij om alleen antibiotica te gebruiken op het moment dat het echt nodig is”, legt de jonge ondernemer uit.

Twijfelgevallen

Begeleiding

“Bij koeien met een hoog celgetal zit een ontsteking in de uier. Veel melkveehouders wachten met het toedienen van antibiotica en kijken hoe de ontsteking zich ontwikkelt. Als de ontsteking erger wordt, dan is er een kans dat antibiotica ook niet meer werkt”, vertelt Martin. Om dit te voorkomen behandelt de jonge melkveehouder zijn twijfelgevallen ook met Vetrinol. “Daardoor loop ik nooit achter de feiten aan.”

Naast het aanprijzen van het product, begeleidt Brandsma de melkveehouders die Vetrinol gebruiken ook. “Ik help de boer met het selecteren van de koeien. Samen kijken we hoeveel koeien er een verhoogd celge-

Immuunsysteem

tal hebben en bij welke we Vetrinol kunnen toepassen. Bij de melkcontrole kijk ik samen met de melkveehouder wat het product heeft gedaan. Welke koeien reageren goed en welke niet?”, vertelt Martin. “Ik probeer altijd te onderzoeken waarom het product niet is aangeslagen. Als bijvoorbeeld blijkt dat de koeien al meerdere antibioticakuren hebben gehad, dan werkt Vetrinol ook niet meer.”

a Martin Branzdesm Scherpen el 30 jaar AJF Wolvega en omstreken

BNDR

DELAVAL

Natuurlijk meer melken!

Met de afschaffing van het melkquotum veranderen de marktomstandigheden in de melkveehouderijsector. Meer melken met een efficiënte bedrijfsvoering lijkt cruciaal om in de toekomst je brood te blijven verdienen. NAJK ging in gesprek met Ludo Bols (Market Development Manager) en Andre de Leeuw (Solution Manager VMS & Herd Navigator) over de rol van DeLaval in deze kwestie, meer melken versus meer mest en fosfaat. Met de nieuwe slogan ‘Natuurlijk meer melken’ zet DeLaval de toon. Tekst: Colinda van Ekris De vrije markt brengt voor melkveehouders en brancheorganisaties heel wat teweeg. Ook ’s werelds grootste ontwikkelaar, producent en leverancier van melkveehouderijproducten, DeLaval, koos voor een nieuwe invalshoek. Hun slogan ‘Natuurlijk meer melken’ is de aftrap. De slogan kan vanuit drie verschillende invalshoeken worden bekeken. Bols: “Wanneer we de nadruk leggen op ‘Natuurlijk’ gaan we voor een duurzame productie die goed is voor dier, mens en milieu. ‘Meer’ zegt iets over de groei van de veehouders en het meer produceren van melk. Als je het hebt over ‘Melken’ heeft DeLaval, met zijn 130 jaar ervaring, alles te bieden.”

Meer melken met minder koeien Het uiteindelijke doel van elk melkveebedrijf is rendement behalen. Deze winst valt volgens DeLaval te verkrijgen door met een brede kijk efficiënt te werk te gaan op het melkveebedrijf. Een efficiënte omgang met de dieren, middelen, het land en het voer zijn hierbij belangrijk. DeLaval adviseert melkveehouders om te streven naar een hogere levensproductie en dus ook naar een lager vervangingspercentage. “Wanneer een productieve koe langer op het bedrijf wordt gehouden, is er minder jongvee nodig. Met minder jongvee op het bedrijf gaat het aantal grootvee-eenheden (GVE) omlaag en de koe-efficiëntie omhoog”, aldus Ludo Bols. Zowel Bols als De Leeuw zijn het erover eens dat het optimale uit de koe gehaald kan worden, zonder de gezondheid te benadelen. De Leeuw: “De uitdaging zit in het verhogen van de melkafvoer, met hetzelfde of een lager aantal grootvee-eenheden. Dat is voor het verdienmodel het meest rendabel. Meer liters melk betekent kosten spreiden over de geleverde liters.” Meer melk met minder koeien heeft ook invloed op het milieuvraagstuk. Minder koeien betekent minder mest en dus minder mestverwerking.

Diergezondheid voorop Een efficiënte bedrijfsvoering begint bij een optimale diergezondheid. Gezonde dieren geven meer en kwalitatief betere melk. Op een preventieve manier dieren gezond houden kan veel opleveren. “Wij adviseren onze klanten om zich zo vroeg mogelijk te laten attenderen als er iets met een koe aan de hand is. DeLaval biedt hiervoor apparatuur aangevuld met sensoren voor het koe-individueel opvangen van signalen. Wanneer een melkveehouder vroegtijdig weet of er bij een dier iets aan de hand is, kan hij preventief actie ondernemen. Door tijdig te ondernemen kan de koe gezond gehouden worden.”

Voerefficiëntie Bij de voerefficiëntie is nog winst te halen volgens DeLaval. Ook DeLaval kan daar een steentje aan bijdragen. “Door specifieke gegevens van bijvoorbeeld DelPro Farm Manager beter te gebruiken kan er een beter uitgebalanceerd rantsoen toegewezen worden aan de koe. Een voorbeeld hiervan is het dagelijks bepalen van de conditiescore van de veestapel (Bodyconditiescore-systeem) in relatie tot de melkgift. In samenspraak met de voeradviseur kan het kracht- en ruwvoer afgestemd worden om een zo optimaal mogelijk resultaat te behalen. Dit heeft direct effect op onder andere fosfaatemissies.”

De ontwikkeling gaat door De ondernemers van tegenwoordig zijn goed geschoold en breed georiënteerd. Naast het doorontwikkelen van sensoren en producten ligt hier ook een rol voor DeLaval. Bols: “Wij leiden onze mensen specifiek op om een beter, betaalbaar advies te geven, afgestemd op de doelstellingen van de veehouders. Onze Herd Management Academy is daar een voorbeeld van.”

BIJLAGE

Van zwarte buis tot veiligheidsvoerhek

AJF Skarsterlân op excursie bij Spinder Stalinrichting, je staat er misschien niet altijd bij stil. Toch bepalen lig-

boxen, boxbedekking en bijvoorbeeld waterbakken voor een groot deel het zo belangrijke koecomfort. AJF Skarsterlân volgde tijdens een dagexcursie bij Spinder de weg van ‘zwarte buis’ tot comfortabel eindresultaat: gezonde en in productie gestegen koeien in de nieuwe stal bij Mts Kloosterman-Deinum Van kip tot koe Na ontvangst met koffie en koek werd door Rudmer Hilverda, medewerker verkoop, een korte inleiding over het bedrijf en zijn ontstaan verzorgd. Aan de basis van het bedrijf ligt de ‘kippenbril’ welke in de jaren 60 van de vorige eeuw door oprichter Tjip Spinder met gevoel voor metaal en kwaliteit werd geproduceerd. Begin jaren 70 werd met de komst van ligboxstallen de focus van het bedrijf verlegd van kip naar koe: het ontstaan van Stalinrichting BV werd een feit.

garanderen wordt alles in eigen beheer ontwikkeld en geproduceerd in Harkema.

Koecomfort als uitgangspunt Dieren die zich beter voelen, presteren beter. Daarom betekent comfort voor Spinder veel meer dan gemak. Hoe comfortabel is jouw stal? Koecomfort ‘meten’ is geen exacte wetenschap, maar kijken naar het gedrag van de koeien. Ligt bijvoorbeeld tweederde van een koppel koeien na het melken en staat eenderde aan het voerhek dan is het ligboxcomfort uitstekend.

Van veertig tot tweeduizend koeien

Kwaliteit uit eigen huis Tijdens een rondleiding door de fabriek en magazijnen van Spinder Stalinrichting werd door de achttien leden van AJF Skarsterlân het productieproces gevolgd. De buizenlasersnijmachine, diverse lasrobots en zeker ook het CNC gestuurde buigen van ligboxen waren een bezienswaardigheid. Anno 2015 richt Spinder zich met circa 50 medewerkers volledig op ontwikkeling en productie van stalinrichting voor de melkveehouderij. Hierbij staan kwaliteit en leverbetrouwbaarheid hoog in het vaandel. Om dit te kunnen

Hoewel door schaalvergroting in de melkveehouderij de projecten alsmaar groter worden, levert Spinder naast haar standaard pakket ook stalinrichting als maatwerk. Verkoop aan veehouders in binnen- en buitenland levert een breed pakket aan wensen: van nieuwe grupstalinrichting voor amper veertig koeien tot projecten van tweeduizend ligboxen in Kazachstan. Het behoort bij Spinder allemaal tot de mogelijkheden.

Vooral over de investering in ligcomfort door de aankoop van golfschoftbomen en Profit ligboxen met waterbedden zijn de maten dik tevreden: “Wij willen niet meer terug.” Ook interesse in een excursie bij Spinder Stalinrichting met jouw lokale afdeling? Mail onze afdeling verkoop via sales@spinder.nl of bel 0512-369163.

1.000 liter meer melk Na de lunch werd het melkvee-bedrijf van Mts Kloosterman-Deinum in Veenwouden bezocht. De sinds vorig jaar in gebruik genomen serrestal huisvest circa 190 melken kalfkoeien en daarnaast nog jongvee. Dat huisvesting en koecomfort veel invloed heeft wordt hier duidelijk: maar liefst 1.000 liter per koe ‘erbij’ in één jaar tijd. De nieuwe stal biedt licht, lucht, ruimte en veel (lig)comfort, diverse zaken waar het in de vorige stal, gebouwd in 1973, aan ontbrak.

BNDR

BIJLAGE

MaisChallenge 2016

Ga jij de uitdaging aan?

Na de vele positieve reacties op voorgaande edities komt er in 2016 opnieuw een MaïsChallenge. NAJK gaat samen met veredelaar Limagrain nogmaals de snijmaïsteelt op scherp zetten in een spannende competitie waaraan jij mee kunt doen. Verbouw je maïs of werk je op een veebedrijf met maïsteelt, doe dan mee, want je gaat er veel van opsteken. Bovendien zijn er ook nog hele mooie prijzen te winnen. De inschrijvingsperiode is nu geopend. Tekst: René de Munnik In de MaïsChallenge staat optimalisatie van jouw teelt centraal. Door beter management kan de hectareopbrengst wel 15 tot 20% toenemen en oogst je ruwvoer van betere kwaliteit. Dat is belangrijk met het oog op je inkomsten en kosten (kritieke melkprijs) en de beperkingen die het gevolg zijn van het nieuwe mestbeleid. Kostprijsmanagement wordt een belangrijke nieuwe invalshoek in deze MaïsChallenge. Dat wil zeggen dat we ook de financiële kant van de ruwvoerteelt en -winning gaan belichten.

voor ogen hebben. Daar moet je wel wat voor doen. Je gaat aan de slag met twee hectare snijmaïs van de nieuwe 31-generatie van LG, waarvoor Limagrain gratis het zaaizaad ter beschikking stelt. Van groenbemesting en voorbereiding van de teelt tot aan het inkuilen en conserveren, alles komt in de MaïsChallenge voorbij. Over de voortgang rapporteer je online en je perceel wordt door LG-ruwvoerspecialisten een aantal keren bezocht en beoordeeld. Tussentijds zijn er drie leerzame masterclasses over actuele onderwerpen waar je handige tips en tricks meekrijgt en je kennismaakt met smart farming.

Waar het om gaat

Wat je kunt winnen

Expertise opdoen, bewustwording en ervaringen uitwisselen met anderen, dat is kort samengevat wat we met dit kennisproject

Op alle onderdelen verdien je punten voor het klassement en ding je uiteindelijk mee naar de prijzen. De hoofdprijs bestaat uit een geheel

“Optimalisatie van jouw maïsteelt staat centraal”

BNDR

verzorgde studiereis voor twee personen naar de Auvergne, hét maïscentrum van Frankrijk, inclusief bezoek aan de grootste internationale livestock vakbeurs ‘Sommet de l’élevage’. De tweede prijs is een supersonische smart watch die in direct contact staat met je smart phone. De derde prijs is een blue-ray home cinema set. Winnen is leuk, maar je echte winst zit natuurlijk in deelname en kennisverrijking.

Hoe doe je mee?

Schrijf je in op www.najk.nl. Daar vind je ook de wedstrijdvoorwaarden. Het aantal deelnemersplaatsen is niet onbeperkt, dus wees er op tijd bij. De inschrijvingstermijn loopt tot 18 november 2015.

Wat betekent het voor jou als veehouder en voor je bedrijf om mest te gaan

verwerken? Bij die vraag wordt nog te weinig stilgestaan. Zeker als verwerking bestaat uit meer dan alleen het scheiden van de dikke en dunne fractie. Heb je enig inzicht in wat je moet doen en wat dit betekent voor de continuïteit van jouw bedrijf? Interpolis helpt je graag bij het verkrijgen van dit inzicht. Tekst: Annemarie van Dam Hoe krijg je een beeld bij de gevolgen voor je totale bedrijfsvoering? Mestverwerking is een geheel andere tak van sport dan veehouderij. Het zou erg vervelend zijn als je moet constateren dat je bedrijf met mestverwerking, weliswaar binnen de kaders van de wet, een groot risico loopt en ten gronde gaat. Je krijgt immers te maken met investeringen die je bedrijfscontinuïteit voor de langere termijn moeten borgen. Belangrijk dus om daar goed over na te denken. Dat denkproces begint met het kritisch nadenken over de vele vragen die zijn gebaseerd op jouw onderneming en ondernemerschap en uiteindelijk op de techniek. Wat betekent mestverwerking voor jouw onderneming en ondernemerschap? > Mestverwerking is technologisch een complex proces dat de nodige aandacht vereist. Ben je wel de persoon om (complexe) technieken en processen te bedienen naast de dagtaak die je al hebt aan het houden van het vee? Past dat wel bij jou als ondernemer en bij het veehouderijbedrijf dat je runt? > Locatie, omgeving en infrastructuur zijn factoren die van invloed zijn op het wel of niet ‘passen’ van mestverwerking op je bedrijf. > Hoeveel arbeid vraagt het mestverwerkingsproces, hoe lang duurt het voordat het bedrijf goed en wel is opgestart? > Welke investering is gemoeid met een mestverwerkingsinstallatie en welke kosten moet je begroten in de jaren dat de installatie in werking is (denk aan onderhoud!). > In relatie tot bovenstaande vragen is het goed om te onderzoeken of er mogelijkheden zijn tot samenwerken. Zijn er collega’s waar je gezamenlijk een mestverwerking of mestverwerkingsbedrijf mee op kunt zetten?

Waar moet je op letten bij de keuze van techniek? Heb je eenmaal de keuze voor mestverwerking gemaakt dan is het goed om na te denken over de keuze van de techniek. Hoe zit het bijvoorbeeld met kwaliteit, bedrijfszekerheid, onderhoud en vermogen? > Kwaliteit en bedrijfszekerheid: mestverwerking is tot nu toe veelal in de vorm van vergisting. Dat dat niet altijd succesvol verloopt ligt niet per se aan de veehouders zelf. Ammoniak en zwavel veroorzaken corrosie en dat maakt dat apparaten sneller uitvallen. > Onderhoud: goedkoop is duurkoop, dat gaat vooral op bij dit soort installaties. En wanneer structureel onderhoud achterwege blijft dan is storing en uitval snel te verwachten. > Vermogen: welk vermogen moet de installatie nu en in de toekomst kunnen leveren? Je hoeft het niet alleen te doen Het is goed om bovenstaande vragen voor jezelf te beantwoorden. Je krijgt hiermee inzicht in je eigen keuzes en de vragen die er voor jou toe doen. Weet ook dat je het niet

alleen hoeft te doen. Laat je adviseren bij het zoeken naar antwoorden op de vele vragen die bij mestverwerking spelen. Praktische tips over continuïteit en veiligheid? Op de website www.Interpolis.nl/agro vind je praktische tips die je bij je bedrijfsvoering helpen. Bijvoorbeeld over het onderhoud of het plaatsen van een mestzak of mestsilo. Kies eerst je sector, landbouw/veehouderij, kijk daarna bij het onderdeel ‘blijf in bedrijf’ en ‘onderhoud’. Wil je een beter inzicht in jouw bedrijfsrisico’s? Interpolis helpt je graag Wij beschikken over een groot netwerk waarin we kennis en ervaringen uitwisselen. Dit doen we actief door in gesprek te gaan met bedrijven en ondernemers die precies weten wat er speelt in de sector. Wij brengen hier de kennis en ervaring in die we hebben opgedaan in onze lange geschiedenis waarin we agrarische bedrijven verzekeren. Met al deze kennis en ervaring, helpen wij ondernemers wereldwijd bij het verkrijgen van inzicht en bij het beperken van risico’s op hun bedrijf. BNDR

THEMA

Ik moet mest op mijn bedrijf verwerken, wat nu?

THEMA

Jonge boeren en tuinders over…

fosfaatrechten

Lins Keijzers | BAJK | Melkveehouderij

Stephen Bos | HAJK | Melkveehouderij “Er moest wel wat komen, de melkveehouderij sorteerde de laatste jaren flink voor op de tijd na de quotering. Als er vijf jaar geleden bekend was wat na de quotering de beperkende factor zou zijn, dan had iedereen zich er bewust voor in kunnen zetten en hadden we nu geen probleem gehad met het fosfaatplafond. De bedoeling was om de melkveehouderij grondgebonden te houden, dit mis ik bij de fosfaatrechten. Extensieve boeren worden niet beloond. Wij zitten redelijk extensief met veel akkerbouw in de buurt. De meeste akkerbouwers laten mest uit het zuiden en oosten komen en wij mogen niet meer mest produceren, terwijl de grond om de hoek ligt.”

René van den Dries | FAJK | Akkerbouw “Ik had wel gedacht dat er iets zou komen, maar niet de fosfaatrechten op deze manier. Met ons bedrijf hebben we er eigenlijk weinig mee te maken, ik zie het als een soort nieuw quotum. Wij proberen al zo veel mogelijk dierlijke mest te gebruiken en ik zou wel meer willen gebruiken als dat kon. Ik sta zeker open voor samenwerking met veehouders, wij doen dit nu ook al en dat bevalt erg goed.”

BNDR

“Fosfaatrechten hebben niet mijn persoonlijke voorkeur, aangezien we als gehele agrarische sector bezig zijn met het proberen te verwaarden van mineralen. Daarbij had ik liever de weg van efficiëntie ingeslagen. Door de invoering van fosfaatrechten zal de bedrijfsontwikkeling en bedrijfsovername bij mij vertraging oplopen. Door verlaging van fosfaatgehaltes in het voer probeer ik de fosfaatuitstoot te verminderen. Dit wordt door de mengvoerleverancier meegenomen in de rantsoenberekening. De KringloopWijzer vul ik sowieso in om beter zicht te krijgen op de behaalde resultaten van het eigen bedrijf en deze waar mogelijk te verbeteren.”

David Mostert | Tuinbouwjongeren Oostland | Glastuinbouw “We moeten met zijn allen de wereld voeden en werken aan een goed en leefbaar milieu. Daarom denk ik dat boeren en kwekers dierlijke mest moeten gebruiken waar dat kan. Past dit niet of onvoldoende, gebruik dan aanvullend kunstmest. Is er te veel dierlijke mest, dan moeten we misschien als tuinbouw(jongeren) onze braakliggende tuinbouwpercelen aan boeren beschikbaar stellen om overbemesting en daarmee uitspoeling te voorkomen. Wellicht komt dit zelfs het bedrijfsresultaat ten goede?”

Patrick Classens | LAJK | Gesloten varkensbedrijf “Ik vind het geen goede zaak dat melkveehouders de fosfaatrechten van varkenshouderij op willen kopen. Enkele mensen beweren dat dit goed zal zijn voor de varkenshouderij, maar hier ben ik het absoluut niet mee eens. Het afgelopen jaar hebben we op veel plekken gezien dat rundveemest de varkensmest van de markt duwt. Wanneer een deel van de varkensrechten omgezet zal worden in melkveefosfaatrechten zal dit wederom gebeuren en zal dit dus niet tot daling van de mestafzetkosten leiden voor varkenshouders. Verder produceert de Nederlandse varkenshouderij voor de Europese markt, 10% inkrimping van de Nederlandse varkensstapel zal niet leiden tot een groot tekort in varkensvlees en dus ook niet tot hogere prijzen. Mocht er überhaupt een tekort ontstaan dan zal deze met buitenlandse productie worden opgevuld. Verder zal het omzetten van varkensrechten naar melkveefosfaatrechten leiden tot hogere prijzen voor de varkensrechten, wederom voor de blijvers absoluut geen goed punt.”

“Werken in de tuinbouw is elke dag anders”

Volop kans op werk met een diploma van CITAVERDE op zak Bart Leenders is assistent-teeltmanager bij Kwekerij Gubbels in Maasbree en volgde een opleiding bij CITAVERDE Bedrijfsopleidingen. In de combinatie van leren en werken werd hij opgeleid tot Vakbekwaam Medewerker Glastuinbouw (niveau 3). Bart heeft inmiddels enkele weken zijn diploma op zak. Bart heeft een achtergrond als hovenier, maar het lukte hem niet een leuke baan te vinden. Toch wilde hij graag aan de slag. Via AB Werkt is Bart in contact gekomen met CITAVERDE Bedrijfsopleidingen. De combinatie tussen werken en leren sprak hem aan. Hij is nu werkzaam in de glastuinbouw. Een sector waarin, zeker in de regio Greenport Venlo, ruim voldoende werkgelegenheid is. Met een diploma van CITAVERDE Bedrijfsopleidingen op zak heeft Bart dus volop kans op werk.

Werken in de tuinbouw is elke dag anders Bij Gubbels wordt op zestien hectare paprika geteeld. Er werken twaalf vaste medewerkers. Bart is, zoals hij het zelf zegt, echt een manusje-van-alles. De werkzaamheden die hij verricht zijn zeer gevarieerd. Hij werkt in het gewas en let daarbij op onder andere het klimaat en de gewasbescherming. Hij is de rechterhand van de teeltmanager en moet het gewas kunnen ‘lezen’: “Ik ben in de weer met planten, met levende producten. Het werk is heel afhankelijk van het weer en daarom elke dag anders. Bovendien leer ik elke dag weer iets nieuws en dat is fijn. Het kan altijd beter en daar ga ik dan ook voor. Dat geeft energie”, vertelt Bart.

Praktijkgericht en ﬂexibel Samen met het bedrijfsleven ontwikkelt CITAVERDE Bedrijfsopleidingen open leeropdrachten die relevant zijn voor het bedrijf en tegelijkertijd bijdragen aan de competentieontwikkeling van studenten in de context van een bedrijf. Het gaat om opdrachten en authentieke werksituaties, waarbij praktijkgerichte werkprocessen centraal staan. Het was voor Bart even wennen om tijdens de opleiding ook meteen aan het werk te gaan, maar hij ziet zeker een meerwaarde in de

combinatie met de praktijk: “Wat we leren op school moet direct worden toegepast op het bedrijf. Op die manier kunnen we alles beter onthouden en snappen. De noodzaak om alles door te spreken op het bedrijf wordt dan groter en dus leer ik er meer van.”

Leren van docenten en van elkaar Eén dag in de week heeft Bart lessen gevolgd op de locatie van CITAVERDE Bedrijfsopleidingen. “De docenten van CITAVERDE Bedrijfsopleidingen zijn zeer gespecialiseerd” vertelt Bart. “De groep studenten is zeer divers, waardoor we ook veel van elkaar leren. De lessen worden op een fijne, rustige locatie gegeven en zijn meestal in de ochtend gepland. Dan ben ik nog fit.” De opleiding van CITAVERDE Bedrijfsopleidingen biedt ook de kans om breder naar het vakgebied te kijken. De vakken ‘Bedrijfsanalyse’ en ‘In de Keten’ vond Bart één van de leukste vakken: “Ik mocht tijdens die vakken een kijkje in andermans keuken nemen”. Ook de teeltgerichte lessen en de lessen rondom ‘Communicatie’ en ‘Leidinggeven’ waren voor Bart waardevol.

Klaar voor de toekomst In de opleidingen van CITAVERDE Bedrijfsopleidingen wordt bovendien de nodige aandacht besteed aan innovatieve technologie als belangrijk element voor duurzame oplossingen. Volgens Bart is dat belangrijk, want zijn sector staat niet stil: “Je kunt heel veel richtingen op in de tuinbouw. Maar ik weet niet hoe het over tien jaar is. Met techniek gaat het snel, misschien komen er steeds meer robots?”. Bart ziet genoeg mogelijkheden: “Met name het op naam leveren heeft volgens mij de toekomst”. Zelf heeft Bart ook mooie plannen voor de toekomst. Hij wil zowel intern als extern cursussen blijven volgen en zichzelf verder ontwikkelen. Zijn doel: doorgroeien tot teeltmanager.

CITAVERDE Bedrijfsopleidingen is dé opleider voor de groene sectoren in de regio Zuid-Oost Nederland. De focus bij CITAVERDE Bedrijfsopleidingen ligt op de ontwikkeling van arbeidscompetenties, vakmanschap en ondernemersvaardigheden. Ambieer jij ook een uitdagende functie in de agrobusiness? Meld je aan en volg een werken leertraject (BBL-opleiding) met een erkend diploma! Je werkt vier dagen per week en volgt één opleidingsdag. Het programma is modulair opgebouwd en bestaat uit groepsbijeenkomsten, e-learning, gerichte bedrijfsopdrachten en bedrijfsbezoeken. De werken leertrajecten: > Agrologistiek > Glastuinbouw > Open teelt > Boomteelt > Varkenshouderij > Pluimveehouderij Neem voor meer informatie contact op met: CITAVERDE Bedrijfsopleidingen T: +31(0) 475 38 91 90 E: bedrijfsopleidingen@citaverde.nl

BNDR

OUD

Bedrijfsgegevens Familie Van den Manacker Bant 3 vennoten 66 hectare grond Pootaardappelen, zaaiuien, witlof, suikerbieten en tarwe

Tekst en beeld: Ellen van den Manacker

“De gemeente deed ons een voorstel: met compensatieland”

verkopen óf doorboeren

Onderhandelingen met de gemeente Noordoostpolder over een waterbergingsgebied op hun kavel maakte het voor de familie Van den Manacker mogelijk om uit te breiden in areaal. Deze uitbreiding gaf Paul van den Manacker (30) de mogelijkheid om gelijk na zijn studie Tuin- en akkerbouw op het ouderlijk bedrijf aan de slag te gaan. Samen met zijn ouders Jos (60) en Sjoerdje (60) teelt hij in het Flevolandse Bant op 66 hectare pootaardappelen, zaaiuien, witlof, suikerbieten en tarwe. Pionier Jos: “Mijn vader is als pionier uit ZeeuwsVlaanderen naar de polder gekomen. Hij kreeg een pachtbedrijf toegewezen in Bant met 29 hectare. In 1978 heb ik het bedrijf van mijn vader overgenomen. We teelden destijds pootaardappelen, zaaiuien, tarwe en suikerbieten en hielden tien meststieren. De stieren waren niet mijn ding. Die heb ik vrij snel na de overname weggedaan.”

Waterbergingsgebied Jos: “In 2006 kwam de gemeente met plannen voor de Wellerwaard, een waterbergingsgebied. Een deel van dit natuurgebied was ingetekend op onze kavel en kavels van onze buren. De gemeente deed ons een voorstel: verkopen óf doorboeren met compensatieland. Mijn passie ligt bij het akkerbouwbedrijf en Paul stond klaar als opvolger. De keus was snel gemaakt.” 26

BNDR

Paul: “Door de plannen van de gemeente werden wij gecompenseerd met het pachtbedrijf van onze buren. Daarnaast konden we, los van de onderhandelingen met de gemeente, samen met een collega een liberale pachtkavel pachten voor vijf jaar. We schaalden op naar 80 hectare. Dat bood mij de kans om na mijn studie gelijk thuis aan het werk te gaan.” Jos: “In 2010 hebben we ook de boerderij en het erf van onze buurman aangekocht. Door de veranderingen was het land dat om zijn erf al in ons beheer. Met deze koop hebben we extra bewaarruimte en hoeven we geen rekening te houden met overlast voor de bewoners in drukke tijden.”

Het bedrijf Paul: “In 2010 ben ik in maatschap getreden met mijn ouders. De bedoeling is om aankomende jaren in maatschap te blijven, zodat ik vermogen kan opbouwen.”

Jos: “Ik hoop nog minimaal zeven jaar actief mee te draaien op het bedrijf.” Paul: “De liberale pachtkavel is vorig jaar per inschrijving naar een hogere bieder gegaan. Op dit moment telen we op 66 hectare pootaardappelen, zaaiuien, witlof, suikerbieten en tarwe.” Jos: “Daarnaast doen we werk voor derden. Zo sorteren we in de wintermaanden pootgoed, verhuren we ruimte in onze koelcellen en doen we in beperkte mate loonwerk.” Paul: “In de toekomst wil ik de teelt van pootaardappelen uitbreiden. Het verwerven van grond in Flevoland voor een rendabele prijs is echter een moeilijke zaak. Er is op dit moment geen aanbod in grond. Verhuren levert meer op dan verkopen. Ik verwacht dat de grondmarkt weer aantrekt als de rente stijgt.”

In eigen beheer Jos: “Alle werkzaamheden op het bedrijf

NIEUW

Paul van d en M Bant anacker 30 Lid van jaAar Noordoost JK polder

“Het verwerven van grond in Flevoland voor is een moeilijke zaak”

rendabele prijs doen wij in eigen beheer. Samen met collega’s hebben wij in het verleden zaai- en oogstmachines aangeschaft. Door samen te werken hebben we altijd genoeg arbeid en machines. Zo kunnen we het moment van oogsten zelf bepalen.” Paul: “We doen al het onderhoud ook zelf. Ik vind het leuk om te werken aan onderhoud, ontwikkeling en constructie. Na mijn studie heb ik cursussen besturingstechniek en elektrotechniek gevolgd. De kennis van deze cursussen komt bij de machines van tegenwoordig goed van pas. Op die machines kan ik inloggen met mijn laptop om te zien waar de storingen zitten.” Jos: “Ik ben niet meegegroeid in de elektrotechniek. Daarom houd ik mij bezig met onderhoud en werkzaamheden die niet computergestuurd werken. Ik ben bijvoorbeeld

meer gericht op de teelt. Daarin heb ik veel ervaring, Paul heeft moderne kennis. We vullen elkaar goed aan.”

Eigen bedrijf Paul: “Naast de maatschap heb ik ook een eigen bedrijf. Hierin doe ik werk voor derden, zoals het ontwikkelen van besturingskasten. Aankomend jaar ga ik vanuit mijn eigen bedrijf 600 zonnepanelen exploiteren op onze schuur. Als ik deze investering vanuit de maatschap zou doen, dan moet ik nog meer vermogen opbouwen om het bedrijf over te nemen. Daarnaast kan ik met mijn eigen bedrijf de loze uren op het akkerbouwbedrijf invullen.”

Bemesting Jos: “In het voorjaar stellen we samen met onze adviseur een bemestingsplan op. In het

een

bemestingsplan staat per gewas en ras de behoefte aan mineralen.” Paul: “Wij maken geen gebruik van rundveemest. Het is een hele mooie meststof, maar het is voor ons niet aantrekkelijk omdat het vanwege wetgeving voor 1 september op het land moet liggen. Dat halen wij niet met de oogst.” Jos: “We rijden geen drijfmest uit in het voorjaar omdat het niet goed is voor de bodemverdichting. Na het ploegen willen we niet meer met zware machines over het land heen. Dat zien we in het groeiseizoen terug.” Paul: “Vanwege de regelgeving zijn we overgestapt op compost. We rijden de compost zelf uit. Doordat we dit in eigen beheer doen, kunnen we het uitrijden op een voor ons geschikt moment en zijn we niet afhankelijk van de loonwerker.” Jos: “Wij zijn bereid om het gesprek met veehouders aan te gaan over een eventuele samenwerking. Dan moet er wel een win-winsituatie zijn, bijvoorbeeld aardappelland ruilen voor grasland, om zo extra fosfaatruimte te creëren.”

Tijd voor een nieuwe uitdaging!

Als 21-jarig meisje werd ik met het inkt nog vers op mijn communicatiediploma binnengeharkt als communicatiemedewerker bij NAJK. Naast het opzetten van social media-accounts (volg NAJK via www.facebook.com/dbnajk en www.twitter.com/najktweets), een vernieuwing van de website (www.najk.nl), het versturen van de digitale nieuwsbrief, het ontwikkelen van nieuwe communicatiemiddelen, de vormgeving van succesvolle projecten als Het Eetcafé, Eten bij de Boer en het symposium ‘van Traditie naar Ambitie’, maar ook de organisatie van NAJK op de Zwarte Cross en het begeleiden van stagiaires, was ik verantwoordelijk voor het uitbrengen van de BNDR. Maar liefst 21 BNDR’s zijn uit mijn pen gekomen. Tijdens de vele interviews met bedrijfsopvolgers en brancheorganisaties kreeg ik standaard de vraag waar mijn roots lagen. Daarom heb ik voor mijn laatste BNDR mijn familie gevraagd om mee te werken aan een interview. Bij deze. Oud & Nieuw met de familie Van den Manacker.

BNDR

FLYNTH

Duidelijkheid voor melkveehouders Vrij en onbegrensd boeren

De melkveehouderij is een sector in Nederland met geweldige ondernemers, een uitstekend klimaat en een prima infrastructuur. Dat het einde van de melkquotering tot productiestijging van ondernemers leidt is daarom logisch. Er zijn echter meer productiegrenzen, waaronder mest en fosfaat, stikstof (PAS) en financiering.

Regelgeving Al snel na 1 april werden melkveehouders geconfronteerd met aanvullende maatregelen. De inkt is amper droog van de AMvB ‘verantwoorde groei melkveehouderij’ of er wordt ook een fosfaatquotum aangekondigd. Regelgeving lijkt de enige manier om in een klein land met veel mensen en veel koeien de ontwikkeling in banen te leiden. De melkveehouders zijn inmiddels opgezadeld met diverse onzekerheden: Waar sta ik nu? En wat kan ik de komende jaren? Het antwoord op deze vragen is extra moeilijk omdat de uitgangspositie van elke melkveehouder anders is.

essentieel

Wat kunnen we hieruit concluderen? Het vrij en onbegrensd boeren is er, ook na het einde van de melkquotering, niet meer bij. Melkveehouders krijgen met steeds meer regels en bureaucratie te maken en moeten op verschillende manieren verantwoording afleggen. De melkveehouder die op het gevoel en met groene vingers zijn bedrijf runt, krijgt het moeilijker. Sluitende administraties, plannen en checken gaan nog meer bij de standaardactiviteiten van een melkveehouder horen. Voor sommigen lastig. Wel is te hopen dat de fosfaatquotering de laatste nieuwe maatregel is, want juist nieuwe regels geven spanning en onzekerheid. Ik hoop dat er snel duidelijkheid komt voor melkveehouders die nu midden in een groeifase zitten, want zij hebben wel kosten gemaakt en niet (zomaar) de mogelijkheid om meer te gaan produceren. Vanuit Flynth helpen we in eerste instantie melkveehouders zo goed mogelijk in beeld te krijgen waar zij nu staan, waar de

mogelijke knelpunten liggen en welke stappen zij kunnen of moeten zetten.

Kansen voor jonge melkveehouders Voor jonge melkveehouders is het de uitdaging om een goed beeld te krijgen van ontwikkelmogelijkheden. De beste kansen liggen er voor ondernemers die in staat zijn om binnen hun huidige productieruimte (uitgedrukt per kg fosfaat) zoveel mogelijk melk te produceren. Het loont daarom zeker om te investeren in kennis: hoe haal je zoveel mogelijk van je (dure) land en hoe laat je je veestapel zo goed mogelijk voor je produceren? Efficiency met Bex en KringloopWijzer is daarbij de sleutel. Want juist in deze tijd inspelen op alle veranderingen levert ook weer kansen op waarmee je de toekomst met een gerust hart tegemoet kunt zien! Jan Breembroek, directeur Flynth Agro advies jan.breembroek@flynth.nl

ZOEKT U EEN OPLOSSING VOOR INTEELT? Door de steeds nauwere bloedvoering is er teveel inteelt ontstaan. Het maken van een inteeltvrije paring wordt steeds lastiger. Het gevolg is een verminderde vruchtbaarheid en levensduur. Dit probleem speelt bij alle melkveerassen. De oplossing heet ProCROSS. Met deze 3-weg rotatiekruising combineert u de hoogste productierassen: Holstein, Montbéliarde en VikingRED. In alle andere dierlijke en plantaardige productiemethodes maakt men allang gebruik van heterosis. Met ProCROSS behoudt u deze bonus elke volgende generatie.

EEN PROCROSS VEESTAPEL RESULTEERT IN: • • • • • •

Betere vruchtbaarheid (ins. getal: 1,8) MON Kortere tussenkalftijd: 380 dagen Betere gezondheid: lager antibioticagebruik Hoge melkproducties, minimaal gelijk aan HF Betere voerefficiëntie. Minder opfok door hogere levensproducties Meer arbeidsvreugde door minder probleemkoeien

0572 39 47 78

BNDR

info@ProCROSS.info

www.ProCROSS.info

Jouw AJK

Wereldboeren

AJK

Voor

Wat: W Duur: Eeereldboeren Waar: Bij n dagdeel jouw (pro vin A J K Kosten: D of JAV ciale) e worden greerste tien avonde Interesse? atis weggegeven n Wneutel@ najk.nl

Boeren en tuinders over de hele wereld dragen zorg voor één ding: voedselproductie. De productie van deze eerste levensbehoefte is afhankelijk van veel factoren, denk aan ontwikkelingen in het MiddenOosten, de ebola-problematiek in Afrika, de handelsboycot van Rusland, de opkomst van andere economieën en weersveranderingen. Hoe ga jij om met factoren die een sterke invloed hebben op de prijs die jij ontvangt voor je product of op de prijs die je betaalt voor grondstoffen? Discussieer hierover tijdens een avond over ‘Wereldboeren’. NAJK regelt tijdens een avond ‘Wereldboeren’ een deskundige spreker en een discussieleider. In overleg kan een locatie beschikbaar gesteld worden.

e agrarisch D ‘ ie s s e s g o Wat: Diaelornemer in 2025 ’ ond Een dagdeel Duur: w (provinciale) u Waar: BijAJjoK of JAV n Kosten: Greaeads@najk.nl n a a h Interesse? K

Dialoogsessie ‘De agrarisch ondernemer in 2025’

De vraag naar voedsel in de wereld zal tot 2050 met 60% groeien. Ondernemers in de landbouw zullen meer moeten produceren met minder grondstoffen. Rabobank en NAJK geloven dat de oplossingen voor uitdagingen op wereldschaal beginnen bij oplossingen voor uitdagingen op lokaal niveau, bij jou. Tijdens het activiteitenseizoen 2015 – 2016 organiseren Rabobank en NAJK daarom dialoogsessies door het hele land. In deze dialoogsessie werken we samen aan het agrarisch ondernemerschap van de toekomst. Wat kan er bij jou in de omgeving opgepakt worden om jouw kansen als agrarisch ondernemer te vergroten? Samen gaan we daar tijdens de dialoogsessie mee aan de slag.

Ook Jouw Zaak

Wat: Duur: 5Ook Jouw Zaak Kosten: €dagdelen/avonden NAJK-led 175,- voor e voor nient,- € 250,Interesse?leden Lschuurm an@najk.n l

Deze cursus wordt speciaal aangeboden voor de partner van de bedrijfsopvolger. In de cursus komt de partner meer te weten over het reilen en zeilen binnen het bedrijf. Wat heeft jouw man of vrouw geregeld met de bedrijfspartners? Wat betekent dat voor jou? Wat zou je zelf kunnen regelen in het partnerschap, het huwelijk en/of het bedrijf? Wat zijn de consequenties van je keuzes privé en zakelijk? Wat is je eigen positie en hoe kun je daar in verschillende situaties het beste mee omgaan? Lees op pagina 30 de ervaring van cursist Simone Hijink. Neem voor meer informatie over ‘Ook Jouw Zaak’ contact op met Liesbeth Schuurman via Lschuurman@najk.nl.

BNDR

Cursussen voor de

bedrijfsopvolger

Bewust en kritisch naar het bedrijf en naar jezelf als (toekomstig) ondernemer kijken is van belang om gezond het proces voor, tijdens en na een bedrijfsovername te doorstaan. Om dit te realiseren heeft NAJK verschillende cursussen ontwikkeld die jou als jonge ondernemer of jouw partner helpen bij het maken van de juiste keuzes voor zowel de persoonlijke ontwikkeling als die van het bedrijf. Lees op deze pagina’s de ervaringen van drie cursisten.

Marc van Adrichem over

Financieel Inzicht

niet klassikaal behandeld. “De opdrachten bespraken we aan de hand van een voorbeeldbedrijf. Als er vragen waren over het eigen bedrijf, dan werden die een-op-een besproken met de cursusleider”, geeft de jonge ondernemer aan.

Acht leden van AJK De Meerlanden namen deel aan de cursus die vijf avonden duurt. “Voor het volgen van de cursus is het handig dat de bedrijfsopvolger inzicht heeft in de financiële wegen van het bedrijf”, geeft Van Adrichem aan. Tijdens de cursus worden onder andere het accountantsrapport, de winst- en verliesrekening, liquiditeit en rentabiliteit behandeld. “Dit heb ik ook op school geleerd, maar nu ik thuis meedraai ga ik heel anders naar bedrijfscijfers kijken”, vertelt Marc. “In de cursus heb ik meer geleerd over de financiële stromen van het bedrijf, waar we bij moeten of kunnen sturen en hoe we een realistische begroting opstellen.”

Gilco op ’t Hof over

In Schipluiden houdt Marc van Adrichem (28) samen met zijn ouders en broer 125 melkkoeien met jongvee. Daarnaast zit hij in het bestuur van AJK De Meerlanden. Afgelopen jaar organiseerde zijn AJK de cursus Financieel Inzicht. “Het leek ons leuk om iets extra’s aan te bieden aan de leden. Financieel Inzicht was een goede cursus om mee te beginnen”, vertelt Marc.

Bij de huiswerkopdrachten moesten de cursisten de cijfers van hun eigen bedrijf erbij pakken. “Dat maakte het interessant. We werden verplicht om te kijken naar onze eigen cijfers”, vertelt Marc. De individuele bedrijfscijfers worden 30

BNDR

delen Duur: 5 joduawg regio. Waar: In 175,- voor Kosten: €en, € 250,NAJK-ledniet-leden voor ail naar Opgeven: Man@najk.nl Lschuurm

“Onze cursusleider bracht de lesstof op een leuke en spontane manier, daardoor werd het niet zo’n droge hap”, aldus Van Adrichem. Marc kan de cursus aanraden aan alle bedrijfsopvolgers. “Door de cursus ben ik kritischer geworden op de bedrijfscijfers”, vertelt Marc. “Ik heb al tegen mijn broer gezegd dat hij de cursus Financieel Inzicht ook moet volgen. De kosten voor de cursus verdienen we makkelijk terug.”

Bewust Op Weg Naar Overname

Duur Waar: In: 8 dagdelen Kosten: € jouw regio. NAJK-led 350,- voor e voor nietn-, € 425,Opgeven: leden Lschuurm Mail naar an@najk.n l

Gilco op ’t Hof (27) werkt vijf dagen in de week bij een loon- en aannemersbedrijf. Zijn doel is om het gemengde akkerbouw- en vleesveebedrijf over te nemen van zijn ouders. Om meer inzicht te krijgen in het bedrijfsovernameproces volgde Gilco twee jaar geleden de cursus Bewust Op Weg Naar Overname bij NAJK. “Na drie jaar in maatschap wilde ik mij meer verdiepen in de bedrijfsovername. Deze cursus, die ik volgde in de wintermaanden, bood mij alle informatie die ik nodig had”, vertelt Gilco. Voor het volgen van de cursus Bewust Op Weg Naar Overname moet de bedrijfsopvolger minimaal twee jaar meedraaien op het bedrijf. “Als je net komt kijken op het bedrijf, dan is deze cursus moeilijk te volgen. De cursus gaat dieper in op de maatschapsovereenkomst, de financiële situatie en toekomstplannen. Een cursist moet in de cursus wel weten waar hij over praat”, aldus Gilco.

In acht avonden gaat de cursus Bewust Op Weg Naar Overname dieper in op vragen als: Hoe moet ik mijn bedrijfsovernameproces inrichten? Welke zaken moet ik overwegen bij het opstellen van een maatschapsakte? En hoe is mijn financiële positie en die van mijn ouders na de overname? “Doordat we stap voor stap naar het bedrijfsovernameproces keken, besef ik nu welke haken en ogen eraan gemaakte afspraken zitten. Bij het tekenen van de maatschapsovereenkomst dacht ik dat het wel goed zat, maar veel dingen kunnen funest zijn. Door de cursus weet ik met welke obstakels ik rekening moet houden”, vertelt de bedrijfsopvolger. De cursus kan Gilco aanraden aan alle bedrijfsopvolgers. “Ik heb veel geleerd. Van de cursus, maar ook van de medecursisten”, vertelt Van ’t Hof. “Door te sparren met andere cursisten heb ik geleerd om ook vanuit andere standpunten te kijken.”

Simone Hijink over

Ook Jouw Zaak

Jaren geleden werd Simone Hijink (28) verliefd op Bram, een boer die inmiddels is benoemd tot haar man. Samen met zijn broer en ouders runt Bram een melkgeiten- en melkkoeienbedrijf in het Gelderse Winterswijk. Simone, leerkracht in het basisonderwijs, wilde graag meer leren over het bedrijf en de bedrijfsovername van haar man. “Voor mij was de bedrijfsopvolging en mijn aandeel daarin heel onduidelijk. Daarom ging ik op zoek naar een cursus die mij helderheid kon geven”, vertelt Simone. De cursus ‘Ook Jouw Zaak’ van NAJK bood haar perspectief.

De cursus Ook Jouw Zaak is speciaal ontwikkeld voor de partner van de bedrijfsopvolger. In vijf avonden wordt duidelijk wat de bedrijfsopvolger heeft geregeld in de maatschapsovereenkomst, wat het aandeel is van de partner in het bedrijf, hoe zij hiermee om kan gaan, maar ook hoe een partnerschap of huwelijk het best ingevuld kan worden. “Ik heb antwoorden gekregen op mijn vragen”, zegt Hijink. Als voorbeeld noemt ze het behandelen van de maatschapsovereenkomst. “Voor de cursus wist ik niet welke afspraken mijn man had gemaakt in zijn maatschap, nu wel.” Ook haar eigen rol in het agrarische bedrijf is duidelijk. “Ik weet nu wat ik zelf kan regelen en waar ik als ‘vrouw van’ tegenaan kan lopen”, aldus Simone.

Duur: 5 d Waar: In agdelen/avonden Kosten: € jouw regio. leden / € 175,- voor NAJ leden / O 250,- voor nietKpg Lschuurmeven: Mail naar an@najk.n l

Vijf vrouwen uit de omgeving Winterswijk meldden zich aan voor de cursus. “We kenden elkaar niet”, vertelt Simone. Toch vond ze het prettig om met lotgenoten te praten over hun situatie. “Bij een boer gaat het bedrijf altijd voor. Ik dacht vaak in lastige situaties dat het aan ons lag. Door ervaringen uit te wisselen kwam ik erachter dat anderen deze situaties herkenden.” “Het bedrag dat je moet inleggen voor de cursus is het dubbel en dwars waard”, zegt Simone tevreden. “Ik kan de cursus aanraden aan alle partners van bedrijfsopvolgers. Ik heb enorm veel geleerd”, aldus Simone.

Opbrengst of het milieu? Ik kies beide. Telers van de toekomst kijken naar opbrengst, kwaliteit én milieu. YaraBela Extran (KAS) en Sulfan (met zwavel) zijn nitraatmeststoffen met bewezen hoge prestaties en hoog rendement. Kortom, een natuurlijke keuze voor telers die topprestaties eisen. Weten waarom? Kijk op purenutrient.yara.nl of download de Yara Pure N app.

BNDR

THEMA

Minimale investering, maximale opbrengst

met de producten van Triferto Agrarische ondernemers staan voor grote uitdagingen. NAJK ging daarover in gesprek met Ronald van Hal en Cees Willems van Triferto in Doetinchem. Triferto is de internationale groothandel van hoogwaardige meststoffen. Bij Triferto bieden ze zowel enkelvoudige meststoffen als op maat gemaakte blendsamenstellingen. Via een landelijk dealernetwerk komen de producten van Triferto terecht bij boeren en telers in heel Europa.

Tekst: Kirsten Haanraads “De bodem vormt letterlijk en figuurlijk de basis”, zegt Ronald van Hal, marketingmanager bij Triferto. “Wij zijn daar in Nederland goed van doordrongen. Veel van wat onze Nederlandse boeren en telers doen voor de bodemkwaliteit is voor collega’s in het buitenland niet zo vanzelfsprekend.” Toch vindt Van Hal dat agrarische ondernemers hun kennis en kunde nog beter kunnen benutten. “Daar is de noodzaak ook voor. De beperkingen omtrent fosfaat en stikstof brengen veel melkveehouders in een spagaat”, aldus de marketingmanager. “Triferto helpt (jonge) melkveehouders om meer melk te produceren met hetzelfde areaal.”

Bemonsteren “Het begint bij het analyseren van de bodemkwaliteit en de drijfmest”, vertelt Cees Willems, bemestingsspecialist bij Triferto. “De overheid legt beperkingen in het gebruik van stikstof en fosfaat op. Daardoor is het noodzakelijk de bodem te conditioneren, zodat voedingsstoffen maximaal opgenomen kunnen worden door het gewas. Als bijvoorbeeld de pH-waarde van de bodem te laag is, wordt fosfaat minder goed opgenomen door het gewas . Optisch zie je dit effect in de maïs als er al 15% kwaliteitsverlies is opgetreden”, legt Willems uit. “Dit kun je vooraf voorkomen door bodemanalyses te bestuderen en op basis hiervan bijvoorbeeld te bekalken voorafgaand aan de teelt.” Kortom: kleine verbeteringen en minimale investeringen die de boer veel rendement kunnen opleveren.

Humuszuren In 2013 bracht Triferto een verbeterde vloeiba-

re humuszuur op de markt, genaamd HUMIC. “Met deze humuszuren wordt fosfaat in de bodem niet gebonden aan ijzer, aluminium of calcium, maar blijft het beschikbaar voor de plant”, aldus Van Hal. “Meer fosfaat voor de maïsplant betekent een betere wortelontwikkeling, een betere opname van voedingstoffen uit de bodem en daardoor dus een betere opbrengst.” Hiermee geeft Triferto antwoord op de aangescherpte fosfaatnormen, in het bijzonder voor derogatiebedrijven.

Hogere opbrengsten Het toedienen van humuszuren in combinatie met een korrelmeststof is ook mogelijk. Hiervoor ontwikkelde Triferto de zogenaamde HUMICoat. “Hiermee zijn we in staat elke gewenste meststof van een humuszuurcoating te voorzien, een veel toegepaste techniek voor maïsmeststoffen. Met HUMICoat in ons pakket kunnen we op alle manieren humuszuren aan de bodem toedienen, via vloeibare meststoffen, via korrelmeststoffen én via drijfmest. De resultaten op onze proefvelden laten significante hogere opbrengsten zien”, zegt Van Hal.

Pragmatisch Pragmatisch, zo laten de oplossingen van Triferto zich het best omschrijven. “Op een efficiënte en rendabele manier de teelt kunnen verbeteren, zonder extra werk, daar zetten wij op in”, zegt Van Hal. Veel jonge boeren en telers kennen de producten van Triferto wel van naam, maar weten niet dat het van deze groothandelaar afkomstig is: “Novagran blends, Novurea, HUMICoat : allemaal innovaties afkomstig uit het huis van Triferto”, aldus de marketingmanager.

“De beperkingen omtrent fosfaat en stikstof brengen veel melkveehouders in een spagaat” Bodembewust “Onze producten helpen ondernemers een hoger rendement uit de investering in meststoffen te halen”, zegt Willems. “Zoals drijfmest, een boer is vaak genoodzaakt om dit op het land te brengen terwijl de weersomstandigheden niet optimaal zijn. Het aanwezige ammoniumstikstof in drijfmest zet zich snel om nitraat, een stikstofvorm die gevoelig is voor uitspoeling onder invloed van regen. Door aan de drijfmest de stabilisator PIADIN toe te voegen kun je dit eenvoudig voorkomen en wordt nitraatuitspoeling gereduceerd. Dit betekent een hoger rendement stikstof uit drijfmest en geen extra werk voor de boer”, zo vertelt Willems.

Meer informatie “Omdat wij een groothandel zijn, is veel van ons werk niet direct zichtbaar voor de boer. Tijdens demodagen, lezingen, via onze nieuwsbrief en de website proberen wij echter zo veel mogelijk boeren bewust te maken van de verbeteringen die er mogelijk zijn. Kennis uitdragen en benutten, daar draait het voor ons om”, aldus Van Hal. Kijk voor meer informatie over Triferto en zijn producten op www.triferto.eu/nl.

“Met de HUMIC humuszuren wordt fosfaat in de bodem niet gebonden aan ijzer, aluminium of calcium, maar blijft het beschikbaar voor de plant” 32

BNDR

Inspiratie voor

toekomstig ondernemerschap Nederlandse boeren en tuinders lopen voorop in ondernemerschap. In de afgelopen veertig jaar hebben zij door innovatie hun opbrengst weten te verveelvoudigen. Voor de toekomst ligt er een nieuw vraagstuk klaar: hoe kan de groeiende wereldbevolking gevoed worden door duurzamer gebruik van grondstoffen en land? De enige manier om dit te bewerkstelligen is de innovatieve lijn van de afgelopen jaren door te trekken. Rabobank en NAJK ondersteunen de ondernemers van de toekomst daar graag bij. Met inspirerende dialoogsessies gaan jonge ondernemers zelf bepalen hoe we dit vraagstuk concreet kunnen invullen.

Tekst: Ellen van den Manacker / Illustratie: Henk van Ruitenbeek Onlangs introduceerde Rabobank haar visie ‘Banking for Food’. Een visie die is opgesteld naar aanleiding van de groeiende wereldbevolking. Naar verwachting moeten in 2050 maar liefst negen miljard monden gevoed worden. Een ambitie waar de Rabobank nu al richting aan wil geven. “De zekerheid van voedselvoorziening raakt ons allen. Ondernemers in de landbouw en voedselketens moeten wereldwijd meer voedsel gaan produceren met minder land en grondstoffen”, stelt Ruud Huirne, directeur Food & Agri bij Rabobank Nederland. “De Rabobank ziet het als haar opdracht om bij te dragen aan het duurzamer voeden van de wereld. Dit doen wij door economisch succes en groei te faciliteren van onze klanten en de gemeenschappen waarin ze opereren.”

Dialoogsessie Eén van de ‘Banking for Food’-activiteiten is het stimuleren van ondernemerschap en innovatie in de agrarische sector. Rabobank wil daar graag met NAJK-leden over sparren. Daarom kunnen lokale banken en lokale AJK’s vanaf september gezamenlijk inspirerende dialoogsessies organiseren. Tijdens een dialoogsessie, die door het onafhankelijke bureau ‘Adviseurs in Dialoog’ wordt begeleid, worden de jonge ondernemers op scherp gezet: Hoe ziet de ondernemer er in 2025 uit? En hoe ziet zijn bedrijf eruit? Wat hebben ondernemers nodig op die weg daarnaartoe? Op welke innovaties wordt ingespeeld? Biedt ondernemen in het buitenland perspectief? Zomaar vragen die gesteld kunnen worden tijdens een dialoogsessie. “Dit professionele bedrijf zorgt voor de nodige dosis inspiratie. Ze laten de

aanwezigen out-of-the-box denken, maar zorgen ook dat er aan het eind van de avond concrete vervolgstappen liggen”, vertelt Huirne.

Uitwerking “Uit de dialoogsessie volgen concrete acties die zowel lokaal als landelijk opgepakt kunnen worden”, aldus Huirne. Op basis van hun interesse kunnen aanwezigen zich aansluiten bij een vervolgactie om samen met de lokale bank verder uit te werken. “Een interessante spreker uitnodigen, in gesprek gaan met een CEO van een bedrijf of bijvoorbeeld de WUR of zelfs een reis naar het buitenland. De uitwerking moet professioneel zijn om het onderwerp naar een hoger niveau te tillen”, vertelt Huirne. Huirne: “De dialoogsessies worden van september tot april georganiseerd. In april komen we, NAJK en Rabobank, met een terugkoppeling en een gezamenlijke visie hoe jonge ondernemers de toekomst zien en hoe we daar gezamenlijk met concrete acties aan kunnen bijdragen. We hopen dat vele jonge ondernemers aan de sessies gaan deelnemen.”

Ontwikkeling “Jonge agrariërs doen mee aan deze sessie voor hun eigen ontwikkeling en die van hun bedrijf. Daarom is het belangrijk dat als ze een vervolgactie kiezen, deze dichtbij hun motivatie en drive ligt”, legt Huirne uit. “Daarnaast hebben we gekozen voor een sessie in groepsverband. De Nederlandse landbouw is groot geworden

door de inzet van studieclubs. Het werken in groepsverband is inspirerend en leerzaam.”

Een dialoogsessie bij jouw AJK? De dialoogsessie duurt een avond, de vervolgstappen nemen meer tijd in beslag. “Het belangrijkste is dat deze dialoogsessies en de activiteiten die daaruit voortvloeien, bijdragen aan de ontwikkeling van de ondernemer, zijn of haar bedrijf, en de sector”, aldus Huirne. Wil jij met jouw AJK en de lokale bank in jouw regio een dialoogsessie organiseren? Kijk dan voor meer informatie op www.najk.nl of neem contact op met NAJK via info@najk.nl of 030-2769869.

Ideeën

> Storytelling > Meer rendement creëren > Marktgericht ondernemen: inspelen op wensen consument > Netwerken benutten > Competentie-ontwikkeling (ken je kracht als ondernemer) > Oogstmethodes en precisielandbouw > Duurzame energie > Mestafzet > De inzet van drones > Ondernemen in het buitenland

BNDR

“Daar ben ik niet blij mee” Extensieve melkveehouder Rona Uitentuis over de fosfaatrechten

50 melkkoeien en 28 hectare land, het bedrijf van de familie Uitentuis in het Noord-Hollandse Middenbeemster is op het gebied van fosfaatrechten in balans. Toch moeten ook zij diep in de buidel tasten als ze in de toekomst meer koeien willen houden. “Dat is iets waar ik niet blij mee ben”, aldus Rona Uitentuis (31). Ondanks dat ze er niet blij mee is, ziet Uitentuis de fosfaatrechten als een vraagstuk waar ze liever zelf het antwoord op geeft. “We kunnen in onze sector naar elkaar blijven wijzen, maar het is beter om onze tijd te steken in het bedenken van een goede oplossing.” Samen met veehouders, bollenboeren en akkerbouwers onderzoekt de jonge melkveehouder de mogelijkheden voor samenwerking in de provincie Noord-Holland. Tekst: Ellen van den Manacker Tijdens haar studie politicologie kwam Rona erachter dat het ouderlijk melkveebedrijf voortzetten meer in haar straatje paste. Inmiddels zit ze in maatschap met haar ouders en broer. Naast het melken van vijftig koeien maakt de familie Uitentuis Messeklever, een kaassoort dat zijn oorsprong kent in NoordHolland. Ook fungeert het bedrijf als dagbesteding en kunnen gasten een workshop kaasmaken volgen of kleiduivenschieten. “De koeien zijn en blijven de basis van ons bedrijf”, verzekert Rona.

“Daar ben ik niet blij mee” Jarenlang was de vader van Rona in de veronderstelling dat hij geen opvolger had. De broer van Rona besloot vijf jaar geleden in de VOF te stappen. Rona volgde drie jaar later. “Daar34

BNDR

door is er beperkt grond aangekocht en geen nieuwe stal gebouwd”, vertelt de jonge ondernemer. Aankomend jaar wil de familie zich richten op het maken van plannen voor nieuwbouw. Met het neerzetten van een nieuwe stal wil Uitentuis gematigd groeien. “We hopen in de toekomst zestig koeien te melken met een melkrobot”, legt Rona uit. Ondanks dat de 28 hectare die om het bedrijf van Uitentuis ligt genoeg is om 60 koeien op te laten grazen, zal het familiebedrijf in de toekomst extra geld moeten neerleggen voor hoge grondprijzen en de aankoop van fosfaatrechten. “Daar ben ik niet blij mee”, zegt Uitentuis stellig. “Natuurlijk is het afwachten hoe de invulling van de fosfaatrechten zal zijn. Het lijkt erop dat wij als extensieve veehouder te maken krijgen met een generieke korting, afromen voor iedereen. Terwijl wij prima bezig zijn. Als extensief bedrijf zijn wij maatschappelijk gewenst. Het zou jammer zijn als jonge melkveehouders

door de fosfaatrechten niet kunnen ontwikkelen”, zegt Uitentuis.

Focus op overschot Geheel onverwachts kwamen de fosfaatrechten niet. Rona: “De overheid heeft tijdig aangegeven dat het fosfaatplafond bijna was overschreden en dat daar regels voor zouden komen. De discussie over die nieuwe regelgeving heeft lang geduurd. Het is goed dat er nu enigszins duidelijkheid is.” Uitentuis had liever gezien dat de overheid zich focuste op overschot in plaats van productie. “De overheid telt staarten en doet dit maal de gemiddelde uitstoot per koe. Ze kijken niet wat er van die uitstoot in de bodem overblijft”, zo geeft de bedrijfsopvolger aan. “Daarnaast vind ik het niet meenemen van mestverwerking in de regelgeving een gemiste kans. Mestverwerking is een goed alternatief voor de problematiek. Het bewijst dat er ook andere oplossingen

THEMA

ntuis Rona Unitbeeemster Midde 1 jaar 3 rmerend J Pu Lid vanuArslid bij HAJK Bestu

“Het zou jammer zijn als jonge melkveehouders door de fosfaatrechten niet kunnen ontwikkelen” zijn om hetzelfde probleem te tackelen”, aldus Uitentuis.

Hoge kosten De melkveehouder vreest dat de fosfaatrechten een extra investering worden voor jonge boeren. “Door de bedrijfsovername zitten jonge ondernemers al diep in de schulden. Wij zitten niet te wachten op extra wetgeving die ons op nog hogere kosten jaagt”, aldus Rona. Tegelijkertijd bieden de fosfaatrechten ook de nodige uitdagingen voor jonge ondernemers. Uitentuis: “Hoe efficiënter melkveehouders te werk gaan, hoe meer ruimte ze hebben voor fosfaat.”

De KringloopWijzer De boerderij van de familie Uitentuis heeft een fosfaatoverschot van 3 kilogram per hectare.. “We zijn zeer fosfaatefficiënt”, zegt Rona. “We proberen om aankomend jaar nog

efficiënter te gaan werken. We zouden onze koeien op stal kunnen houden en ze maïs voeren, maar dat past niet bij ons.” Wel wil de familie meer aandacht besteden aan de KringloopWijzer. “De KringloopWijzer vraagt meer inzicht in de bodem. Bij melkveehouders lag de focus altijd bij de koeien, ik verwacht dat die focus de komende jaren meer richting de bodem gaat.”

Samenwerken Rona vindt het interessant om verder te kijken dan het ouderlijk melkveebedrijf. Daarom is ze nu betrokken bij de opstart van een pilot. In een groep van melkveehouders, akkerbouwers, bollenboeren, een pluimveehouder, LTO-bestuurders en adviseurs wordt een innovatief plan bedacht voor de toekomstige fosfaatrechten. “We kunnen afwachten tot de regels zwart op wit staan, maar we kunnen als sector beter een eigen plan aandra-

gen”, vertelt Rona. “In de pilot gaat het erom dat verschillende sectoren met elkaar gaan samenwerken, waardoor het fosfaatoverschot binnen de provincie en met elkaar wordt opgelost en de bodemvruchtbaarheid toeneemt”, zo legt Uitentuis uit. “Het is krom dat er in Noord-Holland aan de ene kant mest wordt binnengereden en aan de andere kant mest wordt weggebracht. Dat proces willen we als gebied tegen het licht houden en kijken waar we lijnen korter kunnen maken.”

Grondmarkt Door de fosfaatrechten meent Rona dat melkveehouders hun land vasthouden. “De grondmarkt ligt op slot”, vertelt ze. “Akkerbouwers en bollenboeren willen graag in ons gebied telen, maar melkveehouders houden hun land vast. Samenwerken in de vorm van mest en wisselteelten is niet alleen een oplossing voor de fosfaatrechten, het is ook goed voor de bodemvruchtbaarheid.” In het najaar wordt de pilot aangeboden bij de gedeputeerde van provincie Noord-Holland. “De gedeputeerde heeft aangegeven hiervoor open te staan. Daarnaast hoop ik natuurlijk dat alle sectoren in de praktijk ook zo enthousiast zijn.” BNDR

OAJK organiseert Boer en Groen De Stichting Groene en Blauwe Diensten Overijssel (SGBDO) biedt zowel landschaptechnisch als economisch kansen voor het Overijsselse landschap. Het aanleggen en onderhouden van landschapselementen zijn van belang. Wat kun jij hiermee in je eigen bedrijfsvoering? Laat je informeren en vorm je eigen visie tijdens een interactieve Boer en Groen-avond met een externe spreker. Leer technieken die passen bij landschapsbeheer op jouw bedrijf. Lokale afdelingen van OAJK kunnen dit seizoen kosteloos een Boer en Groenavond reserveren. Interesse? Neem contact op met Else de Feber (edefeber@oajk.nl).

Succesvolle middag ‘Jaar van

Bodem’ van LAJK

GrAJk met de Contract Rabobanken

Op 20 juni organiseerde LAJK in samenwerking met PPO Vredepeel en de Nederlandse Voedselen Warenautoriteit (NVWA) een middag in het kader van het Jaar van de Bodem. Tijdens het eerste deel van de middag vertelden Marc Kroonen en Gerard Meuffels over organische stofbeheer, ploegen versus niet kerende grondbewerking, profielkuil, rijentoepassing en organische mest. Het tweede deel van de middag gaf Bert Waterink van de NVWA een presentatie over het hardnekkige onkruid knolcyperus. Dit wordt een steeds groter probleem als het niet door alle betrokkenen wordt aangepakt. De middag resulteerde in een interessante bijeenkomst.

Zevende trekkertrek Ysselsteyn

verlengd

Op 15 juni zetten Ronald Seinen, directeur Bedrijven bij Rabobank Noordenveld West Groningen, en GrAJK-voorzitter Willem Smits hun handtekening onder een samenwerking voor de komende jaren. De Groninger Rabobanken werken al jaren samen met GrAJK, niet alleen op financieel gebied maar ook kennisoverdracht is een belangrijk onderdeel van het partnerschap. “We vinden de samenwerking met GrAJK waardevol en willen deze graag intensiveren”, aldus Ronald Seinen. “In de toekomst gaan we meer samenwerken bij reguliere activiteiten.” Naast de Rabobank heeft GrAJK ook sponsorcontracten met bouwbedrijf Miedema, Swaving Stalinrichting, KWS en Havenga Agrarische Makelaardij.

groot succes

Op 8 en 9 augustus vond de zevende editie van trekkertrek Ysselsteyn plaats. Dit evenement, georganiseerd door AJK Noord-Limburg, begon op 8 augustus met een feestavond ‘Fulle Pulle Bierfest’. Op 9 augustus gingen honderdvijftig deelnemers, verdeeld over zestien klassen, van start. Door een combinatie van balans, grip en snelheid, deed iedere deelnemer zijn best voor de Full Pull. Mede door het goede weer werd het al snel gezellig op het terrein. Er werden uiteindelijk zo’n 1.800 bezoekers verwelkomd. De organisatie kijkt terug op een geslaagde editie van trekkertrek Ysselsteyn. Meer informatie en foto’s van het evenement zijn terug te vinden op de website www.trekkertrekysselsteyn.nl.

Save the date: 13 november

BAJK-dag 2015

BAJK organiseert op vrijdag 13 november de BAJK-dag 2015 ‘Zoek jouw rendement!’. Deze dag wordt georganiseerd bij de CHVNoordkade te Veghel en is voor BAJKleden gratis. Het thema van de BAJK-dag is: marktwerking en rendement. Noteer de BAJK-dag alvast in je agenda!

BNDR

De weg van de melk beleven

tussen de koeien

In juni organiseerde AJF ‘Beleef de weg van melk’. Dit initiatief is voortgevloeid uit het project ‘Boer-Burger-Buur’. Een project waarbij de kloof tussen boer en burger is onderzocht. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de burger het liefst activiteiten bezoekt die op de boerderij plaatsvinden. Het zelf zien, ruiken en voelen draagt bij aan het creëren van een positief beeld van de sector. Bij deze ‘Beleef de weg van de melk’ gingen dertig gasten, waaronder Tweede Kamerlid Lutz Jacobi en huisarts Hylke Bakker, op bezoek bij de zuivelfabriek in Workum. Daarna vertrokken zij op de fiets naar twee melkveehouders. Eerst naar Familie Bokma, waar een biologisch melkveebedrijf met Jerseykoeien werd bezocht. Vervolgens fietsten de gasten naar het bedrijf van Familie Hettinga. Zij hebben een gangbaar melkveebedrijf en houden de koeien tot half juli op stal om het gras efficiënter te benutten. De bezoeken maakten duidelijk dat niet alle boeren op dezelfde manier denken en werken. De middag werd afgesloten met een diner tussen de koeien in de stal van Familie Hettinga, klaargemaakt door de studenten van de Friese Poort.

BESTUUR

Het bestuur van… AJK

Dronten/Lelywolde Nick Vermeer (25) is opgegroeid op een akkerbouwbedrijf in Swifterbant. Momenteel volgt hij een traineeship bij Agrifac. Vermeer denkt erover na om het ouderlijk bedrijf over te nemen. “Een bedrijfsovername brengt een grote uitdaging met zich mee. Als ik die stap neem, kan ik niet meer terug”, zo vertelt Vermeer. “Ik wil goed over een eventuele bedrijfsopvolging nadenken en daarnaast ook andere wegen uitproberen.” Naast zijn baan bij Agrifac, is één van die wegen het voorzitterschap bij AJK Dronten/Lelywolde. Hoe ben je in het bestuur van AJK Dronten/Lelywolde terechtgekomen? “Tijdens een activiteit vroegen ze mij of ik wilde meelopen met het bestuur. Ik vond het leuk en leerzaam om het bestuur te versterken. Een deel van het bestuur stopte er destijds mee. Daardoor ben ik gelijk in de functie van voorzitter gerold. Als voorzitter moet ik het initiatief nemen en sturen binnen de AJK. Meestal is dit niet nodig. Het bedenken en organiseren van de activiteiten doen we met zijn allen. De organisatie van een activiteit is afhankelijk van wie de ideeën aandraagt en wie de juiste contacten heeft.” Wat is het leuke van bestuurswerk? “Ik vind het bestuurswerk leuk en leerzaam, daarnaast is het goed voor mijn netwerk. De

meeste voldoening van mijn bestuursfunctie heb ik als ik zie dat onze leden een geslaagde avond hebben gehad.” Wat doet AJK Dronten/Lelywolde voor zijn leden? “We merken dat onze leden een mix van activiteiten willen. Zo zijn we afgelopen jaar op bezoek geweest bij de agrarisch ondernemer van het jaar 2015 en hebben we in samenwerking met NAJK een avond georganiseerd waarbij onze leden vragen over de bedrijfsovername mochten stellen aan een advocaat. Deze avonden waren erg goed bezocht.” Hebben jullie ook een jaarlijkse activiteit? “Eén keer per jaar organiseren we een dag-

uitje waarbij we een bezoek brengen aan een lokale dealer of interessante bedrijven. Tijdens dit uitje vertellen boeiende ondernemers hun bedrijfsverhaal en hun sleutel tot succes.’’ Hoe betrekken jullie zoveel mogelijk jonge agrariërs bij AJK Dronten/Lelywolde? “Als we een nieuw bestuurslid zoeken, proberen we iemand te betrekken die jonger is dan wij. Hierdoor denkt er een jonge geest mee in de organisatie en komt er nieuwe aanwas bij de activiteiten. De afgelopen jaren zag ik ook daadwerkelijk een groei in het aantal leden.”

Anke Wismans Interessante bijeenkomst voor leden van AJK Noord-Holland Leden van AJK Noord-Holland kunnen maandag 19 oktober blokken in hun agenda. Deze datum organiseert AJK Noord-Holland samen met AB Vakwerk en de Rabobank een interessante bijeenkomst met als thema: Blijven we concurrerend zonder Genetically Modified Organism (GMO) in de toekomst? Om 16.00 uur start het middagprogramma waarbij trendwatcher Richard van Hooijdonk (RTL Masterclass, Nyenrode Universiteit) en Jan Huitema (Europarlementariër) de jonge agrariërs meenemen in toekomstige trends binnen de agrarische sector. Na het buffet start alleen voor de leden van AJK Noord-Holland het avondprogramma in Van Der Valk in Hoorn. Hier gaan Herman van Bekkem (Greenpeace), Michael Kester (Directeur van Syngenta) en Jan Huitema met elkaar in discussie over het onderwerp van de avond. Alle leden van AJK Noord-Holland krijgen een persoonlijke uitnodiging voor deze bijeenkomst.

AJK West Zeeuws-Vlaanderen organiseert

Brabants kampioen rundveebeoordelen

Op 15 augustus vond in Nispen het Brabants kampioenschap rundveebeoordelen plaats. Veertien deelnemers streden om de titel ‘Brabants kampioen rundveebeoordelen’. Om tien uur startten de deelnemers met het plaatsen van de koeien, vervolgens werden twee koeien beoordeeld op hun uiterlijke kenmerken. In de middag konden alle deelnemers een mondelinge toelichting doen. De grote winnaar was Anke Wisman, op de voet gevolgd door Sander Lamers. Herman Kusters won de bronzen medaille. De beste nieuwkomer dit jaar is Bas Slenders. De beste acht deelnemers mogen door naar het NK Veebeoordelen dat dit jaar in Brabant plaatsvindt.

Farmers Got Talent

Op zondag 20 september organiseert AJK West Zeeuws-Vlaanderen voor de tiende maal het evenement ‘Farmers Got Talent’. De dag start met een tocht van 25 kilometer voor oldtimertractoren. De middag wordt ingevuld met een heerlijke lunch, vertier voor kinderen, een ploegwedstrijd, een ringsteekwedstrijd, een trekkerstoelendans en behendigheidstest voor oldtimertractoren. Gedurende de dag zijn er doorlopende demonstraties van moderne landbouwmachines met de nieuwste innovaties. Nieuw dit jaar is de voorzetwoelerdemo met uitleg van deskundigen van DLV Plant. Aan het eind van de dag worden de prijzen voor de wedstrijden uitgereikt. Meedoen? Opgeven kan via www.ajk-wzvl.nl. BNDR

AGRARISCHE VAKBEURZEN

EVENEMENTENHAL SECTORGERICHT, LANDELIJKE DEKKING EN REGIONAAL BEREIK

Hardenberg

Landbouwdagen Intensieve Veehouderij

20, 21 en 22 oktober 2015

LIV HARDENBERG De vakbeurs voor de pluimvee-, varkens- en kalverhouderij

Gorinchem

Venray enray

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

27, 28 en 29 oktober 2015

RMV HARDENBERG De vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers

Rundvee & Mechanisatie Vakdagen

17, 18 en 19 november 2015

RMV GORINCHEM De vakbeurs voor rundveehouders, akkerbouwers en loonwerkers

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP WWW.AGRARISCHEBEURSAGENDA.NL

STRIP SUDOKOE

Vul de puzzel zo in dat in elke rij, in elke kolom en in elk blok van negen vakjes nooit dezelfde koeien staan. De oplossing is de naam van de koe in het gekleurde vakje. Stuur of mail je oplossing v贸贸r 20 november 2015 naar binder@najk.nl of naar: Redactie BNDR Bemuurde Weerd O.Z. 12, 3514 AN Utrecht Vergeet niet je adres te vermelden, want wie weet win jij de heerlijke slagroomtaart die wordt verloot onder de juiste inzendingen! Gerda Siebenga-Eliveld uit Gersloot puzzelde uit dat koe Eric de oplossing was van de vorige Sudokoe. Zij heeft daarmee de taart gewonnen.

Dorien

Francien

Ellen

Linda

Jolien

Marije

Rian

Sanne

Sharien BNDR

Samen je strategie bepalen

om jouw droom te vervullen.

Rabo Opvolgers Perspectief Een agrarisch bedrijf overnemen vergt een goede voorbereiding. Met het Rabo Opvolgers Perspectief ontdek je waar je kracht ligt, waar je naartoe wilt met je bedrijf en hoe je daar komt. Zo bouw je bewust aan je eigen bedrijf.

Meer weten? Kijk op rabobank.nl/rabo-opvolgers-perspectief Een aandeel in elkaar