O modelado do canón do Eume Hai 65 millóns de anos
Na actualidade
Son tamén as pólas as que, ao estendérense buscando a luz, ofrecen acubillo e sombra no interior do bosque.
Érbedo
A árbore dominante nas Fragas do Eume é o carballo (Quercus robur) Outras especies aparecen de forma máis illada, pero contribúen de maneira fundamental á diversidade natural do bosque, como os érbedos (Arbutus unedo), que dan os seus arroibados e delicados froitos comestibles. O castiñeiro (Castanea sativa), especie orixinariamente diseminada nos bosques europeos e pouco numerosa na actualidade, beneficiouse do seu intenso cultivo durante o Imperio Romano.
O río Eume O río Eume é o verdadeiro eixe do parque natural. As súas augas axudaron de forma definitiva a cicelar o canón e nas súas ribeiras medraron os bosques.
A fauna das Fragas
Miles de criaturas de case todas as formas e tamaños imaxinables inician a súa frenética actividade cotiá, consistente en encontrar alimento, evitar converterse nel, e ter familia. A inmensa maioría delas son diminutas, pero extraordinariamente numerosas. Os animais de maior tamaño son máis escasos. Aquí manteñen prósperas poboacións algunhas especies seriamente ameazadas a escala global.
Marta A marta é especialista na caza nocturna de esquíos e paxaros.
Benvidos ao Parque Natural Fragas do Eume.
Situación
O Parque Natural Fragas do Eume, declarado polo Goberno autónomo en 1997, esténdese por 9.125 hectáreas de ladeiras e montes que acompañan o río Eume ao seu paso pola provincia da Coruña. Todo o seu territorio encádrase na comarca do Eume, que limita ao norte coa de Ferrolterra e ao sur coa das Mariñas Coruñesas.
Son cinco os concellos que comparten o espazo natural. De leste a oeste: As Pontes de García Rodríguez, Monfero, A Capela, Cabanas e Pontedeume.
Que é unha fraga?
O termo fraga abarca, na linguaxe popular galega, varios tipos de bosque. Todos eles pertencen aos denominados bosques atlánticos caducifolios europeos: carballeiras de varias clases, ameneirais, bidueirais, freixedos, etc., acompañados por outras especies como castiñeiros, acevos, espiños, loureiros, érbedos e olmos.
Píntega rabilonga Geomalacus maculosus Gato montés
Esta rara lesma devora as frescas follas da vexetación máis húmida.
Escaso no resto de Galicia, aliméntase aquí de paxaros e roedores.
Davallia canariensis
Falcón peregrino É un dos superdepredadores das fragas. Aquí non ten inimigos. Pasa o día oculto no canón do Eume ou nalgún secreto recuncho do bosque. Á noitiña, sae cazar paxaros, aves ou mamíferos de tamaño medio.
Xabaril
Este fermoso escaravello vive unicamente no NO da península Ibérica, e encontra nas Fragas do Eume unha das súas mellores poboacións.
Woodwardia radicans
As Fragas do Eume albergan 28 especies de fieitos, 7 delas relictas, das que 6 están catalogadas como ameazadas e esixen a maior protección.
Alameda
A Xunqueira A Xunqueira A Xunqueira
d e
p e s c a
d e
C o u t o C o u t o C o u t o
d e d e d e
p e s c a p e s c a p e s c a
d e O d e O d e O Ponte
Circulación de autobuses prohibida a partir deste punto
Alameda Alameda Alameda
LC-151
C o u t o
Circulación de autobuses prohibida a partir punto Circulación dedeste autobuses prohibida a partir deste punto Circulación de autobuses prohibida a partir deste punto
O m b r e
m b r e m b r e m b r e colgante
Centro de Ponte precintado colgante de salmónidos Cal Grande Pontede colgante Centro de Ponte precintado colgante de salmónidos de Cal Grande Centro de precintado 3 km de salmónidos de Cal Grande Centro de precintado de salmónidos de Cal Grande 3 km 3 km 3 km
Mosteiro de Caaveiro
Mosteiro de Caaveiro Mosteiro de Caaveiro Mosteiro de Caaveiro
Abeleira
As Neves As Neves As Neves
Ponte colgante Refuxio Ponte colgante Ponte colgante Refuxio 1.8 km Refuxio Refuxio 1.8 km 1.8 km 1.8 km
Sendeiro G.R. 50
AC-141
Sendeiro G.R. 50 Sendeiro G.R. 50 Sendeiro G.R. 50 3 km
AC-141 AC-141 AC-141
Portal do Encoro do Eume do Encoro do Eume PortalAC-141 Portal do Encoro do Eume doGoente Encoro do Eume PortalAC-141 AC-141 Goente AC-141 Goente Goente
EUME
Ponte colgante
Portal da Capela Portal da Capela Portal daAsCapela Neves Portal da Capela
EUME EUME EUME
de A Figueira
de A Figueira de A Figueira de A Figueira
Conexión co portal de Monfero
Conexión co portal dedo Monfero Central hidroeléctrica Eume Conexión co portal de Monfero Central hidroeléctrica Eume Conexión co portal dedo Monfero Central hidroeléctrica do Eume Central hidroeléctrica do Eume
Mosteiro de Caaveiro
Mosteiro de Caaveiro Mosteiro de Caaveiro Mosteiro de Caaveiro
3 km 3 km 3 km
CP-1802 Encoro do Eume
CP-1802 CP-1802 CP-1802
Encoro do Eume Encoro do Eume Encoro do Eume
6 km
6 km 6 km 6 km
Fragas Portal de Monfero Portal de Monfero Portal de Monfero Travesas PortalAsde Monfero
Central hidroeléctrica do Eume
Sendeiro G.R. 50
Central hidroeléctrica do Eume Central hidroeléctrica do Eume Torre de San Bartolomé Central hidroeléctrica do Eume
Conexión co portal Conexión da Capela co portal Conexión da Capela co portal Conexión da co Capela portal da Capela
Fdo ragas CP-5003
A Visura
As Travesas
As Travesas CP-5003 As Travesas CP-5003 AC-151 CP-5003 AC-151 AC-151 AC-151
Mosteiro de Monfero
Mosteiro de Monfero Mosteiro de Monfero Mosteiro de Monfero
A Visura A Visura A Visura
Pila da leña
Pila da leña Pila da leña Pila da leña
Sendeiro G.R. 50 Sendeiro G.R. 50 Sendeiro G.R. 50
Torre de San Bartolomé As Eiras Torre de San Bartolomé Torre de San Bartolomé As Eiras As Eiras As Eiras
Definíronse catro entradas ou portais de acceso ó espacio natural. O itinerario polo Portal de Caaveiro discorre pola estrada LC-151 desde Pontedeume ata as proximidades de Caaveiro; trátase dun traxecto polo fondo do val rodeado de bosques. Pódese chegar ata o mosteiro cruzando a ponte colgante de Cal Grande na mesma LC-151 e camiñar río arriba pola "Ruta dos Encomendeiros". Desde As Neves accédese ó Portal da Capela, que nos conduce polo canón do Eume nun percorrido de gran beleza ata conectar co Portal de Monfero no mesmo mosteiro. Paralelamente pódese realizar este mesmo percorrido a pé utilizando o GR-50 (Ruta de Sendeirismo). O Portal do Encoro do Eume brinda tamén un belo percorrido no que o protagonista é o encoro e as abruptas ladeiras graníticas da parte alta do canón.
Davallia guanchica
Eume Normas e consellos
- Modere a velocidade do seu vehículo cando circule polo interior do espazo e fágao sempre polas estradas. - Tanto as pedras como os troncos caídos adoitan ser moi esvaradíos cando están mollados. Teña precaución. - Planifique con detalle as súas visitas e equípese convenientemente. - Arrincar flores e plantas pon en perigo especies singulares. - O lume pode destruir a vida do parque. - Non está permitida a acampada libre nin pasar a noite con caravanas. - Deposite o lixo en colectores. - Respecte as propiedades privadas. - Use as áreas recreativas.
Culcita macrocarpa
Con toda seguridade, tanto a posición xeográfica como a propia orografía do canón do Eume, posibilitaron que algúns fieitos como Culcita macrocarpa ou Woodwardia radicans permanezan aínda hoxe en día. Son auténticas xoias vivas, testemuñas dun remoto pasado.
Carabus galicianus
Lontra
A Xunqueira
LC-151 LC-151 LC-151
Sabemos que daquela o clima era subtropical, cun elevado grao de humidade. Isto permitiu o desenvolvemento dunha exuberante flora similar á laurisilva das illas Canarias ou ás selvas tropicais do sueste asiático. Sen embargo, as crises climáticas do Cuaternario -glaciacións desde o norte e desertización desde os trópicos- fixeron desaparecer aquela primitiva vexetación excepto daquelas zonas nas que, por unha ou outra razón, permaneceron alleas a estes cambios.
O rei dos ceos das fragas é un poderosísimo cazador capaz de lanzarse en picado contra unha pomba ou calquera outra ave que voe sobre as árbores, pero nunca intentará seguilas no interior do bosque.
Bufo real
Accesos e rutas A Xunqueira de Abaixo A Xunqueira de Abaixo A Xunqueira de Abaixo A Xunqueira de Abaixo
Un fabuloso tesouro de fieitos Pasaron 65 millóns de anos desde que o último dinosauro vivo habitaba o noso planeta. Despois del, foron multitude as especies de animais e vexetais que xurdiron para desaparecer ou evolucionar cara a novas formas. Soamente un puñado de seres permaneceron inmutables durante todo este tempo. A análise dos poles incluídos no carbón de varias concas sedimentarias, como a das Pontes de García Rodríguez, permite facer un fiel retrato da vexetación desde o período Terciario.
Posúe unha igrexa barroca comezada a construír en 1622 e tres claustros: o das Procesións, realizado segundo un proxecto de Juan de Herrera; o da Hospedería, do que só se realiza un lado no tempo de Frei Ruperto Martínez (1780-1807), e o Oriental, ampliado progresivamente ao longo do século XVIII. Os restos románicos limítanse ao muro norte do claustro das procesións.
Portal de Caaveiro Portal de Caaveiro Portal de Caaveiro Portal de Caaveiro
O bidueiro (Betula celtiberica) coloniza as terras máis difíciles pola pobreza do seu solo ou pola pendente, enriquecéndoa e estendendo así o bosque.
Nocturno e moi inquieto, así é o leirón. Móvese discretamente entre as pólas na procura de invertebrados dos que se alimentar, dieta que completa con amoras e outros froitos. Pero ten que ser discreto xa que son moitos os seus depredadores.
Cobra a vida na fraga miles de formas diferentes, cada unha delas peza imprescindible dun ecosistema tan fráxil como pertinaz e lonxevo. E así, desde sempre, atopamos estes lugares proclives á maxia e ao misterio, á meditación e ás lendas. E integrámolos na nosa cultura. As Fragas do Eume son un lugar extraordinario. Son as fragas costeiras mellor conservadas de Europa e un dos escasísimos bosques do seu tipo do continente. Albergan numerosas especies animais e vexetais ameazadas, algunhas relictas, así como os ecos dunha extraordinaria historia que toma singular brío na época medieval.
Bidueiro
Leirón
En Galicia chamámoslles fragas ás zonas de bosque espeso, ao interior das cales a luz sempre chega velada polas árbores. Desta forma, no seu interior perdura a humidade, a frescura, a temperatura case constante e, sobre todo, a vida.
Castiñeiro
O olmo (Ulmus montana) prefire os solos frescos e profundos. O loureiro (Laurus nobilis), o acivro (Ilex aquifolium) e a abeleira (Corylus avellana) ocupan a parte baixa do bosque, pois raramente acadan a mesma altura ca outras especies. Numerosos animais buscan con agrado os morados froitos do acivro e as deliciosas abelás.
Á súa dereita, polas terras das Pontes de García Rodríguez, corren os afluentes Maciñeira e Ponte da Pedra, de 11 km de longo. E á esquerda, os fillos predilectos do Eume: o Frei Bermuz (10 km) e o San Bartolomé (8 km).
Mosteiro de Monfero
Este mosteiro foi fundado en 1134 baixo a regra de San Bieito, acoutado por vez primeira por Afonso VII e reconvertido en cisterciense en 1147. A súa vida monástica prolongouse ata a exclaustración de 1835. É un bo exemplo do hiperdesenvolvemento arquitectónico que acadaron os mosteiros cistercienses na Idade Moderna.
Os ameneiros (Alnus glutinosa), freixos (Fraxinus excelsior e F. Ameneiro angustifolia) e salgueiros (Salix atrocinerea) forman un bosque dentro do bosque, ao crearen nas ribeiras un espazo especialmente sombreado, fresco e rico.
O berce do río son os cumios da Serra do Xistral, en Lugo, con máis de 1.000 m de altitude. Un sinuoso percorrido por entre solitarias montañas condúceo ata o próspero val industrial das Pontes de García Rodríguez e os encoros da Ribeira (cunha capacidade de 33 millóns de m3 de auga) e do Eume (123 millóns). Entón descólgase en caída libre sobre o profundo canón que tamén leva o seu nome, atravesa o val que el mesmo escavou para as fragas e termina entregándose ao mar, 80 km despois do seu nacemento, na ría de Pontedeume.
Benvida
Carballo
EUME EUME EUMEEUME
As Fragas do Eume son o máis importante bosque atlántico costeiro que se conserva en Europa.
As fragas son as selvas galegas. Se a rentes do chan son os fieitos, brións e pequenas flores os protagonistas, a uns metros de altura sono as pólas, formando unha maraña na que se desenvolve unha vida especial, rodeada de follas de diferentes formas, flores ás veces case indistinguibles e froitos de todo tipo.
Situado no corazón das fragas, nun promontorio sobre o río Eume, este mosteiro foi fundado no S. IX na daquela vila de Calavario, de aí o seu nome. A súa historia é a das propias fragas: vinculado ás familias de Traba e Andrade, a súa xurisdicción amplíase a unha extensa comarca. A crise chega co S. XIX e, con motivo da desamortización, en 1849 sae a poxa. É adquirido por un particular que acomete a súa restauración. En 1971 é declarado conxunto histórico-artístico e en 1975, monumento de interese provincial. En 1986 apróbase o expediente de expropiación que converte o mosteiro e os seus arredores en propiedade da Deputación da Coruña.
EUME EUME EUMEEUME
Fragas do Eume
Os bosques atlánticos condicionados pola presenza do océano albergan vexetación adaptada a unhas condicións máis cálidas e húmidas cás dos bosques naturais do interior. A penas teñen período de seca estival.
de pólas
EUME EUME EUMEEUME
Parque natural
O noso continente, a vella Europa, foi no seu remoto pasado un inmenso e interminable bosque. Hoxe tan só sobreviven unhas cantas masas forestais ben conservadas, case todas elas lonxe da costa, nas montañas. Foi precisamente no litoral onde os humanos máis nos concentramos e onde a explotación dos recursos naturais foi máis intensa, transformando o medio ao noso antollo.
Mosteiro de Caaveiro
Miles de millóns
EUME EUME EUMEEUME
Por que
son únicas as Fragas do Eume?
Vandenboschia speciosa
Preste atención...
Teléfonos e enderezos de interese
...á multitude de regatos que verten ó Eume formando fervenzas. ...á abundancia e diversidade de fieitos, liques e brións. ...á migración estival dos reos. ...ás excelentes vistas desde o mosteiro de Caaveiro. ...aos sons do bosque ao anoitecer e as néboas matinais.
Oficina do Parque Natural Fragas do Eume Lugar de Esteiro, 23. 15600 Pontedeume (A Coruña) Telf.: 981 495 580 Fax: 981 430 143 Servizo de Conservación da Natureza Edificio Administrativo Monelos Praza Luís Seoane, s/n - 5ª planta. 15008 A Coruña Telf.: 981 184 585 Fax: 981 184 654 Incendios forestais (Xunta de Galicia) 085 Seprona 062 Urxencias 112
5ª edición 2006 • Infografía e mapa: Martín Negreira • Deseño gráfico e maquetación: mazairagrafismo, sl • Imprime: Alva gráfica, S.L. • Depósito legal: 832/2006