Blueprints of nature | Research Thesis by Elisavet Kiretsi by Elisavet Kiretsi

BLUEPRINTS OF NATURE ΟΤΑΝ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΕΜΠΝΕΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗ ΦΥΣΗ

ΕΛΙΣΑΒΕΤ ΚΙΡΕΤΣΗ

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας | Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

BLUEPRINTS OF NATURE ΌΤΑΝ Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ ΕΜΠΝΈΕΤΑΙ ΑΠΌ ΤΗ ΦΎΣΗ

Φοιτήτρια: Ελισάβετ Κιρέτση Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Ιωάννα Συμεωνίδου Ερευνητικό θέμα, Βόλος 2019

Ευχαριστώ την κ. Ιωάννα Συμεωνίδου επιβλέπουσα καθηγήτρια της ερευνητικής μου εργασίας για την καθοδήγηση της, καθώς και την οικογένεια μου και τους φίλους μου για την υποστήριξη τους.

ΠΕΡΊΛΗΨΗ

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός, αντιμετώπιζε ανέκαθεν τη φύση ως μια πηγή έμπνευσης και γνώσης για την άντληση ιδεών. Πολλές από τις μορφές, τα σχήματα και τους μηχανισμούς που συναντώνται στα διαφορά είδη φυτών, ζωών και γενικότερα ζωντανών οργανισμών, έχουν αποτελέσει ερέθισμα για το σχεδιασμό έργων με εντυπωσιακά χαρακτηριστικά σε μορφολογικό και λειτουργικό επίπεδο. Η παρούσα ερευνητική εργασία, στοχεύει στη μελέτη της σχέσης μεταξύ φύσης και αρχιτεκτονικής, όπως και στην αναζήτηση των τρόπων και των στρατηγικών με τις οποίες γίνεται η μεταφορά στοιχείων από το φυσικό κόσμο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Έτσι, επιχειρείται η διερεύνηση και ο διαχωρισμός των αρχιτεκτονικών προσεγγίσεων που πραγματοποιούν αυτή τη μεταφορά, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποσαφήνιση των ορισμών τους, των βασικών εννοιολογικών αρχών τους αλλά και στον εντοπισμό των διαφορών μεταξύ τους. Πιο συγκεκριμένα, στα πλαίσια της έρευνας, αναλύονται και μελετώνται η οργανική αρχιτεκτονική που αποσκοπεί στην εναρμόνιση της κατασκευής με το τοπίο που τοποθετείται, η βιομορφική αρχιτεκτονική που βασίζεται στη μορφολογική μίμηση του φυσικού κόσμου και η βιομιμιτική αρχιτεκτονική που μεταφέρει στο σχεδιασμό τις αρχές που διέπουν τις λειτουργιές και τους μηχανισμούς της φύσης. Ταυτόχρονα, θα εξεταστούν στοιχειά που αφορούν τη προέλευση και εξέλιξη της καθεμιάς όπως και ο τρόπος που τελικά οι αρχιτεκτονικές αυτές προσεγγίσεις εντάσσουν τη φύση στο σχεδιασμό. Καθ’ όλη την έκταση της εργασίας, καθώς αναλύονται οι παραπάνω έννοιες, γεννιούνται κάποια ερωτήματα τα οποία απαντώνται μέσα από την παρουσίαση των συμπερασμάτων της έρευνας.

ABSTRACT

Architectural design has always seen nature as a source of inspiration and knowledge for drawing ideas. Many forms, shapes and mechanisms that can be found in various plants, animals and living species have been the inspiration in designing projects with impressive features at a morphological and functional level. This thesis aims at studying the relation between nature and architecture, as well as finding the ways and strategies in which natureâ&#x20AC;&#x2122;s elements are transferred to an architectural design. Thus, it is attempted to explore and also separate the architectural approaches that make this transfer, with particular emphasis on the clarification of their definitions, their basic conceptual principles and the differences between them. More specifically, the research aims at analyzing and observing organic architecture which pursues the harmonization of the construction with landscape, biomorphic architecture which is based on the morphological imitation of the natural world and the biomimetic architecture, that simulates the principles governing the functions and the mechanisms of nature to the architectural design. At the same time, elements relating to the origin and evolution of the above mentioned architectural approaches will be examined, as well as the way in which these approaches incorporate nature into the design. Throughout the research, the questions that are generated while the concepts are thoroughly analyzed, are answered through presenting the researchâ&#x20AC;&#x2122;s results.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1

Στόχος ερευνητικής εργασίας

1.2

Μεθοδολογία ερευνητικής εργασίας

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ 2.1

Η έμφυτη σχέση του ανθρώπου με τη φύση

2.2

Η φύση ως πηγή έμπνευσης για τον άνθρωπο

2.3

Εισάγοντας τη φύση στην αρχιτεκτονική σύνθεση

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 3.1 Εισαγωγή

3.2

3.2.1

Τι είναι οργανική αρχιτεκτονική ‘Ορισμός

3.2.2 Αποσαφήνιση ερμηνειών οργανικής αρχιτεκτονικής 3.3

Frank LIoyd Wright και οργανική αρχιτεκτονική

31 32

3.3.1

Επιρροές που οδήγησαν στην ανάπτυξη της οργανικής αρχιτεκτονικής του Wright

3.3.2

Εισαγωγή των βασικών ιδεών της οργανικής αρχιτεκτονικής – Prairie Style

3.3.3

Αρχές σχεδιασμού

3.3.4

Fallingwater – Το βασικότερο παράδειγμα οργανικής αρχιτεκτονικής

ΒΙΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 4.1 Εισαγωγή

4.2

Τι είναι Βιομορφισμός

4.2.1 Ορισμός 4.2.2 Διαχωρισμός του βιομορφισμού απο άλλες βιο-προσεγγίσεις

4.2.3 Ιστορικό πλαίσιο

4.3

Βιομορφισμός και αρχιτεκτονική

4.3.1 Ζωικές μορφές και δομές 4.3.1.1 Αρχιτεκτονικά παραδείγματα 4.3.2 Ανθρώπινο σώμα και ανατομία 4.3.2.1 Αρχιτεκτονικά παραδείγματα 4.3.3 Φυτικά μοτίβα και σχήματα 4.3.3.1 Αρχιτεκτονικά παραδείγματα

54 58 60 64 66

ΒΙΟΜΙΜΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ 5.1 Εισαγωγή

5.2

Τι είναι Βιομίμηση

5.2.1 Ορισμός 5.2.2 Διαχωρισμός της βιομίμησης από άλλες βιο-προσεγγίσεις

5.2.3 Ιστορικό πλαίσιο

5.3

Βιομίμηση και αρχιτεκτονική

5.3.1 Ο ρόλος της βιολογίας στην αρχιτεκτονική 5.3.2 Βιομιμητική λογική στο σχεδιασμό

5.3.3 Επίπεδα εφαρμογής της βιομίμησης

5.3.3.1

Επίπεδο οργανισμού

Αρχιτεκτονικό παράδειγμα

Επίπεδο συμπεριφοράς

Αρχιτεκτονικό παράδειγμα

5.3.3.3

Επίπεδο οικοσυστήματος

5.3.3.3.1

Αρχιτεκτονικό παράδειγμα

100

5.3.3.1.1 5.3.3.2 5.3.3.2.1

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 6.1

Συμπεράσματα ερευνητικής εργασίας

107

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

110

ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

116

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1 ΣΤΟΧΟΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ύπαρξης του, ο άνθρωπος, δημιούργησε μια άρρηκτα συνδεδεμένη σχέση με το φυσικό κόσμο. Η φύση, έπαιζε το σπουδαιότερο ρόλο για την εξέλιξη του καθώς σε αυτήν μπορούσε να βρει την απαραίτητη τροφή, τις πρώτες ύλες και την προστασία που είχε ανάγκη για να επιβιώσει. Παράλληλα, η αρμόνια και η οργάνωση σε όλους τους μηχανισμούς και λειτουργίες της φύσης προκαλούσαν ανέκαθεν το ενδιαφέρον των ανθρώπων. Έτσι, άρχισε μια διαδικασία παρατήρησης και έμπνευσης του ανθρώπου από τη φύση. Ένας τομέας που επηρεάστηκε έντονα από αυτήν τη διαδικασία είναι η αρχιτεκτονική. Αδιαμφισβήτητα, ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός από τα αρχαία χρόνια ακόμα, έβρισκε τη φύση ως μια πηγή γνώσης και άντλησης ιδεών. Μέσα από τις μορφές, τα σχήματα και τους μηχανισμούς που μπορούσαν να συναντηθούν στο φυσικό κόσμο όπως σε όλα τα είδη φυτών, ζωών και γενικότερα ζωντανών οργανισμών, δημιουργήθηκαν νέοι τρόποι και μορφές σχεδιασμού. Ακόμη και σήμερα, η αρχιτεκτονική επηρεάζεται σημαντικά από τη φύση σε πολλά επίπεδα, διατηρώντας ισχυρή τη σχέση μεταξύ των δυο αυτών εννοιών. Στόχο αυτής της ερευνητικής εργασίας αποτελεί η μελέτη της σχέσης μεταξύ φύσης και αρχιτεκτονικής, όπως και η αναζήτηση των τρόπων και των στρατηγικών με τις οποίες γίνεται η μεταφορά στοιχείων από το φυσικό κόσμο στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Έτσι, η έρευνα αυτή θα επιχειρήσει να διερευνήσει προσεγγίσεις αρχιτεκτονικής που πραγματοποιούν αυτή τη μεταφορά, με ιδιαίτερη έμφαση στην αποσαφήνιση των ορισμών τους, των βασικών εννοιολογικών αρχών τους αλλά και στον εντοπισμό των διαφορών μεταξύ τους. Πιο συγκεκριμένα, η έρευνα αποσκοπεί στην ανάλυση και στη μελέτη της

οργανικής αρχιτεκτονικής, της βιομορφικής αρχιτεκτονικής και της βιομιμιτικής αρχιτεκτονικής. Θα ερευνηθούν η προέλευση και η εξέλιξη της καθεμιάς, ο διαφορετικός τρόπος επιρροής τους από το φυσικό κόσμο και ο τρόπος που τελικά οι αρχιτεκτονικές αυτές προσεγγίσεις εντάσσουν τη φύση στο σχεδιασμό. Επίσης, θα δοθεί έμφαση στο πως άλλα επιστημονικά πεδία μπορεί να σχετίζονται με τις προσεγγίσεις αυτές αλλά και στο πως τελικά εισήλθαν στην αρχιτεκτονική σύνθεση. Αξίζει να σημειωθεί, οτι εξετάζοντας την έννοια της κάθε περίπτωσης, θα γίνει φανερό ότι παρουσιάζουν αποκλίσεις στον τρόπο που προσεγγίζουν το φυσικό κόσμο ώστε να αντλήσουν έμπνευση από αυτόν. Εντούτοις, σε περαιτέρω ανάλυση, μπορεί να διαπιστώσει κάνεις ότι οι προαναφερθείσες προσεγγίσεις αρχιτεκτονικής, η καθεμιά με διαφορετικές βλέψεις στον σχεδιασμό, παρουσιάζουν κοινή αφετηρία, το σεβασμό και θαυμασμό για τη φύση. Η οργανική αρχιτεκτονική αφορά σε μια αρχιτεκτονική, που αποσκοπεί σε μια αισθητική ικανοποίηση και ταυτόχρονα, στο σεβασμό του φυσικού τοπιού στο οποίο εντάσσεται η κατασκευή (Pearson, 2001). Η βιομορφική αρχιτεκτονική, βασίζεται στη μίμηση μορφών και μοτίβων που συναντάμε στο φυσικό τοπίο (Agkathidis, 2016). Παράλληλα, η Βιομιμιτική Αρχιτεκτονική μεταφέρει στην αρχιτεκτονική μελέτη και το σχεδιασμό, τις αρχές που διέπουν τις λειτουργιές και τους μηχανισμούς της φύσης (Benyus, 1997). Οι παραπάνω έννοιες σε μια προσπάθεια να ερευνηθούν βαθύτερα, παρουσιάζονται ξεχωριστά στα επόμενα κεφάλαια.

Ως αφετηρία της εργασίας, παρουσιάζεται ένα γενικότερο θεωρητικό πλαίσιο που αναφέρεται στη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και το πως αυτός επηρεάζεται και εμπνέεται από αυτή. Στη συνέχεια, παραθέτονται οι τρόποι με τους οποίους μεταφέρεται η φύση στην αρχιτεκτονική, μέσα από το σχεδιασμό. Ξεκινώντας από την οργανική αρχιτεκτονική, συνεχίζοντας με τη βιομορφική αρχιτεκτονική και καταλήγοντας στη βιομιμιτική αρχιτεκτονική, αναλύονται και παρουσιάζονται σε ξεχωριστά κεφάλαια το γενικότερο περιεχόμενο κάθε προσέγγισης όπως οι ορισμοί, το ιστορικό πλαίσιο και η εφαρμογή τους. Έτσι, έπειτα από την παρουσίαση ενός πλαισίου που περιβάλλει την κάθε έννοια και με την παράθεση αντίστοιχων αρχιτεκτονικών παραδειγμάτων, η έρευνα θα καταλήξει σε συμπεράσματα για το

πως τελικά επηρεάζεται η αρχιτεκτονική από τη φύση, καθώς και στον εντοπισμό των διαφορών και ομοιοτήτων μεταξύ των παραπάνω αρχιτεκτονικών προσεγγίσεων.

1.2 ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Η παρούσα έρευνα αποτελεί μέρος μιας αναζήτησης που αποσκοπεί να διερευνήσει πως η αρχιτεκτονική αντλεί έμπνευση από τη φύση, όπως επίσης και σε τι βαθμό ο φυσικός κόσμος μπορεί να επηρεάσει παράγοντες και αποφάσεις στο σχεδιασμό κάθε έργου. Η μεθοδολογία της έρευνας αυτής περιλαμβάνει δυο βασικά εργαλεία. Αρχικά, την αναζήτηση βιβλιογραφικού υλικού και τεκμηριωμένων θέσεων με σκοπό την κατανόηση και αποσαφήνιση ορισμών. Παράλληλα, μέρος της μεθοδολογίας, αποτελεί η μελέτη και ανάλυση περιπτώσεων και αρχιτεκτονικών παραδειγμάτων που αφορούν κατασκευές βασισμένες στην άντληση έμπνευσης από ορισμένες πτυχές του φυσικού κόσμου. Ως επακόλουθο της χρήσης των παραπάνω εργαλείων, θα γίνει μια προσπάθεια να παρουσιαστούν στοιχεία, ενταγμένα σε

ένα πλαίσιο εμπεριστατωμένης αιτιολόγησης και ερμηνείας. Ουσιαστικά, η μελέτη αυτή δεν αποσκοπεί στην ανάπτυξη μιας νέας προσέγγισης. Εντούτοις, μέσα από ένα διαχωρισμό των διαφορετικών μορφών αρχιτεκτονικής που πραγματοποιούν μια μεταφορά της φύσης στο σχεδιασμό, αποσκοπεί στην κατανόηση και ανάλυση αυτών των τεχνικών, και τη πιθανή μελέτη νέων θεμάτων που προκύπτουν σ’ ένα διαρκώς εξελισσόμενο τομέα. Καθ’ όλη την έκταση της εργασίας, καθώς θα αναλυθούν οι μέθοδοι με τις οποίες πραγματοποιείται η μεταφορά στοιχειών της φύσης στην αρχιτεκτονική σύνθεση, γεννιούνται κάποια ερωτήματα τα οποία θα επιχειρηθεί να απαντηθούν μέσα από την παρουσίαση των συμπερασμάτων της έρευνας.

ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

2.1 Η ΈΜΦΥΤΗ ΣΧΈΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΏΠΟΥ ΜΕ ΤΗ ΦΎΣΗ Καθώς ο άνθρωπος αποτελεί ένα έμβιο ον το οποίο εμφανίστηκε ως αποτέλεσμα της εξέλιξης παλαιότερων μορφών ζωής, η σχέση του με τη φύση βρίσκει αφετηρία από τις πρώτες ακόμη θεωρίες που εξηγούν την εξέλιξη των βιολογικών ειδών. Η πιο εμπεριστατωμένη απόπειρα ερμηνείας του μηχανισμού εξέλιξης των ειδών είναι η θεωρία του Άγγλου φυσιοδίφη και γεωλόγου Κάρολου Δαρβίνου (1858 - 1918) για τη θεωρία της φυσικής επιλογής («the theory of the natural selection»). Με βάση τη θεωρία αυτή, ένα έμβιο ον βρίσκεται συνεχώς σε πλήρη αλληλοεξάρτηση με το φυσικό περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται, αφού η σχέση που καθορίζει την εξέλιξη των ειδών στο χώρο και χρόνο, είναι η σχέση μεταξύ του έμβιου όντος με το εξωτερικό περιβάλλον. Με πιο απλά λόγια, ένας οργανισμός ακολουθεί διαφορετικό δρόμο από τον πρόγονό του, ο οποίος δρόμος καθορίζεται από το περιβάλλον. Εάν το περιβάλλον αλλάξει και δεν είναι κατάλληλο ώστε να τραφεί και να πολλαπλασιασθεί ο οργανισμός, τότε αλλάζει τις ιδιότητές του σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορέσει να επιβιώσει στις νέες συνθήκες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της θεωρίας είναι η εξέλιξη των καμηλοπαρδάλεων όπως περιέγραψε ο Δαρβίνος στο έργο του «The Origin of Species», οπού εξηγεί το ψηλό λαιμό τους ως αποτέλεσμα της ανάγκης τους, λόγω έλλειψης τροφής, να μπορούν να φτάνουν το φύλλωμα των ψηλών δέντρων και να έχουν το πλεονέκτημα της πρόσβασης σε τροφή που άλλα είδη δεν μπορούν να προσεγγίσουν (Darwin, 1872). Είναι λοιπόν φανερό ότι η φύση αποτελεί το δυναμικό όρο της σχέσης μεταξύ αυτής και του ανθρώπου, αφού λειτουργεί αυτόνομα και εξελίσσεται με τον δικό της ρυθμό. Αντίθετα, το έμβιο ον προσαρμόζεται παθητικά στους νόμους της φύσης και του περιβάλλοντος (Bortz, 2014).

Από τη θεωρία αυτή, μπορούμε αμέσως να συμπεράνουμε ότι ο άνθρωπος από την πρώιμη ακόμη μορφή του, πολλούς αιώνες πριν, ανέπτυξε μια σχέση έντονης εξάρτησης με τη φύση. Λόγω της έμφυτης ανάγκης του για επιβίωση αναζητούσε σε αυτή και στις δομές της καταφύγιο, ασφάλεια και τροφή καθώς αντιλαμβανόταν ότι η φύση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της εξέλιξης και επιβίωσης του. Τι είναι όμως αυτό που ορίζεται ως φύση; Είναι σημαντικό σε αυτό το σημείο να εστιάσουμε στον όρο αυτό.

Σχ. 1 Διάγραμμα εξέλιξης του λαιμού της καμηλοπάρδαλης.

Η λέξη «φύση» έχει τις ρίζες της στη λατινική λέξη natura, η οποία στην κλασική εποχή είχε την έννοια της «γέννησης». Η «φύση» είναι επίσης εννοιολογικά κοντά στην αρχαία ελληνική λέξη «φύσις», η οποία αναφέρεται σε ένα υλικό σύστημα που υπάρχει και μεγαλώνει. Συνεπώς, η φύση δεν είναι σε καμία περίπτωση στατική, άλλα αντίθετα συνεχώς ανανεώνεται και μετασχηματίζεται. Η αλληλοσύνδεση των φυσικών συστημάτων στη Γη υποστηρίζει τη ζωή, η οποία εξελίσσεται διαρκώς με ταχύτητες και κλίμακες που μέχρι στιγμής δεν βρέθηκαν πουθενά αλλού στο σύμπαν. Η διαδικασία της εξέλιξης και οι επακόλουθες προσαρμογές επέτρεψαν στη ζωή να διατηρηθεί για χιλιετίες (Mazzoleni, 2013, σελ. 23). Συνεπώς, γίνεται φανερό ότι η φύση αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της επιβίωσης του ανθρώπου, αφού συνέβαλε και συνεχίζει να συμβάλει σε όλες τις διαδικασίες εξέλιξης του.

2.2 Η ΦΎΣΗ ΩΣ ΠΗΓΉ ΈΜΠΝΕΥΣΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΆΝΘΡΩΠΟ Οι άνθρωποι θεωρούν τη φύση ως ένα ιδανικό παράδειγμα μορφής και λειτουργίας. Η φύση έχει αποτελέσει βασική πηγή έμπνευσης για τον άνθρωπο, όχι μόνο στο σχεδιασμό και την κατασκευή, αλλά και σε κάθε μορφή τέχνης και δημιουργίας. Η επιθυμία του ανθρώπου να κατανοήσει και να ακολουθήσει τις βαθύτερες μορφές της φύσης σε αναζήτηση της αρμονίας, είναι φανερή αν μελετήσει κανείς, την ανάπτυξη της επιστήμης της βιολογίας, η οποία άλλαξε τη προσέγγιση των ανθρώπων προς το φυσικό κόσμο (Mazzoleni, 2013).

Η επιρροή της φύσης στους ανθρώπους δεν περιλαμβάνει μονό τις εμφανείς μορφές και τα μοτίβα που συναντάμε σε αυτή, αλλά και τον τρόπο που λειτουργούν οι φυσικοί μηχανισμοί, οι διαδικασίες, οι λειτουργιές και τα υλικά. Το 1917, ο D’ Arcy Wentworth Thompson στο έργο του On Growth and Form, ανέλυσε την ανάπτυξη και δομή των φυσικών οργανισμών με μαθηματικούς και φυσικούς όρους επιδρώντας σημαντικά στην εξέλιξη της βιολογίας άλλα και της αρχιτεκτονικής.

Ο άνθρωπος, εμπνεύστηκε από την φύση με σκοπό την επιβίωση του, την προστασία του από τις κλιματικές συνθήκες και τους κίνδυνους του περιβάλλοντος. Λόγω της υψηλής νοημοσύνης του και της ανάγκης του για ασφάλεια, δεν άργησε να ανακαλύψει και να δημιουργήσει κατασκευές στέγασης από τους φυσικούς πόρους που του παρείχε το περιβάλλον του. Ξεκινώντας από την μορφοποίηση και αναδόμηση στοιχειών της φύσης, όπως τα σπήλαια, διδάχτηκε την αρχιτεκτονική τέχνη πολύ πριν μελετήσει τις φυσικές επιστήμες και γνωρίσει τη φιλοσοφική θεωρία. Η αλληλεπίδραση του με τη φύση τον οδήγησε στην παρατήρηση των φυσικών φαινομένων, τα οποία εφάρμοσε στον τρόπο που έχτισε τις δομές του, ενώ τα οργανικά χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος χώρου αποτυπώθηκαν στα καταφύγιά του. Κατά συνέπεια, η ανθρωπινή κατασκευή αναβαθμίστηκε με διαισθητικά και θεωρητικά μοντέλα ζωντανών δομών, όπως η οργάνωση, η προσαρμογή, η επιλογή, ο μετασχηματισμός, η απλότητα, η πολυπλοκότητα και η ποικιλομορφία, βάζοντας τις βάσεις για την αρχιτεκτονική δημιουργία.

Εικ. 1 Ο Thompson στο έργο του On Growth and Form εξήγησε τον μετασχηματισμό ορισμένων ειδών ψαριών χρησιμοποιώντας τη γεωμετρία.

2.3 ΕΙΣΆΓΟΝΤΑΣ ΤΗ ΦΎΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ ΣΎΝΘΕΣΗ Τόσο η ανάγκη ένταξης της κατασκευής στο φυσικό τοπίο όσο και η εφαρμογή των βιο επιστημών στη κατασκευή, έχει οδηγήσει σε προσεγγίσεις σχεδιασμού με βάση το φυσικό κόσμο. Βιολόγοι και οικολόγοι έχουν μελετήσει τις περιβαλλοντικές επιρροές στη φυσιολογία και τη συμπεριφορά των ζώων και φυτών, προσπαθώντας να μεταφράσουν αυτές τις αναλύσεις και παρατηρήσεις στην αρχιτεκτονική. Παραδείγματος χάριν, η ανθεκτικότητα των ειδών σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον μπορεί να προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για μακροχρόνιο σχεδιασμό. Ακριβώς όπως τα ζώα διαθέτουν συστήματα, όπως το σκελετικό, το κυκλοφορικό, το ανοσοποιητικό, το πεπτικό, το επικοινωνιακό και το αισθητήριο, τα κτίρια διαθέτουν συστήματα δομής, κυκλοφορίας, προστασίας, χρήσης ενέργειας, χρήσης νερού, επικοινωνίας και θερμικής ρύθμισης. Ένα κτίριο ή μια κατασκευή, όπως ακριβώς και ένας ζωντανός οργανισμός, μπορεί να θεωρηθεί ως ένα δίκτυο εσωτερικών συστημάτων που αλληλεπιδρούν με το περιβάλλον τους, το οποίο με τη σειρά του αλληλεπιδρά με ένα μεγαλύτερο παγκόσμιο δίκτυο συστημάτων. Με άλλα λόγια, για το σχεδιασμό ενός κτίριου μπορεί να αντληθεί έμπνευση τόσο από τις αλληλεπιδράσεις ενός ζώου με το οικολογικό του πεδίο όσο και από την σύσταση και λειτουργία ενός φυτού (Gruber, 2011). Επιπρόσθετα, η μορφή έχει αποτελέσει και συνεχίζει να αποτελεί μια σπουδαία πηγή έμπνευσης από το φυσικό κόσμο, είτε μέσω της μεταφοράς σχημάτων, είτε μέσω της συμβολικής μετάφρασης στην αρχιτεκτονική γλώσσα. Ανατρέχοντας από το παρελθόν στο παρόν, μπορεί κάνεις να εντοπίσει πολλά σχετικά αρχιτεκτονικά παραδείγματα. Από την κατασκευή των κιονόκρανων των κιόνων στην Αρχαία Ελλάδα, τα οποία δια-

κοσμούνταν με φυτικά μοτίβα, χιλιάδες χρόνια πίσω, μέχρι και τα πολύπλοκα τεχνολογικά και επιβλητικά μορφολογικά, έργα του σήμερα, που βασίζονται σε μορφές ζωντανών οργανισμών, οι φυσικές μορφές κέντριζαν ανέκαθεν το ενδιαφέρον των σχεδιαστών. Συμπληρωματικά, έκτος των άλλων, η φύση προσφέρει γνώσεις και ιδέες στον τομέα της αρχιτεκτονικής με σκοπό να ενισχύσει το σχεδιασμό ώστε να επιτυγχάνει όχι μόνο τοπική, αλλά παγκόσμια επιρροή. Σύμφωνα με την αρχιτέκτονα και συγγραφέα Ilaria Mazzoleni (2013), αυτό πραγματοποιείται με την άντληση έμπνευσης από τη διασύνδεση των οικοσυστημάτων. Τα οικολογικά τοπία δεν έχουν καθορισμένα όρια, αλλά έχουν ακμές που επηρεάζονται από τις γύρω κοινότητες. Αυτό δημιουργεί μια σειρά τοπικά εκλεπτυσμένων λύσεων και ένα δίκτυο συνδέσεων που επιτρέπουν στην προσαρμογή να εμφανίζεται με την πάροδο του χρόνου μέσα σε κάθε στοιχείο της κοινότητας ή του οικοσυστήματος. Έτσι και στην αρχιτεκτονική, από τα κτίρια μέχρι τις γειτονιές μπορούμε να σχεδιάσουμε σύνθετες οντότητες που μοιάζουν με οικοσυστήματα και αποτελούνται απο ποικίλες διασυνδέσεις. Τα οικοσυστήματα είναι πλούσια σε ευκαιρίες, ώστε να επιτρέπουν σε κάθε στοιχείο τους να συνυπάρχει με τα άλλα. Η εκμάθηση των διασυνδέσεων της φύσης επιτρέπει στους σχεδιαστές να εξετάσουν τις δυνατότητες πολυλειτουργικών απαντήσεων. Με την ενσωμάτωση βιολογικά εμπνευσμένων σχεδιαστικών διεργασιών, προκύπτουν ιδέες που ευνοούν την ανάπτυξη ενός ανθρώπινου περιβάλλοντος που βρίσκεται σε αρμονία με τη φύση, εξαλείφοντας το διαχωρισμό μεταξύ του χτισμένου και ζωντανού κόσμου.

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο αρχιτέκτονας Frank Lloyd Wright (1867-1959) θεωρείται ο πραγματικός «πατέρας» και δημιουργός της οργανικής αρχιτεκτονικής. Από τα πρώτα κιόλας χρόνια της καριέρας του, αναγνώρισε ότι η αρχιτεκτονική πρέπει να εμπνέεται από τη φύση. Επηρεάστηκε από το έργο σπουδαίων προσώπων της εποχής του, οι οποίοι βασίστηκαν στην έμπνευση φυσικών σχημάτων και διαδικασιών (Pearson, 2001). Με τις γνώσεις του για την Ιαπωνική τέχνη και την παραδοσιακή αρχιτεκτονική, διαμόρφωσε τη δική του ερμηνεία για το τι αποτελεί οργανική μορφή, ως ένα στοιχειό που χαρακτηρίζεται από ενότητα, αρμονία και απλότητα. Πίστευε στην κατανόηση και το σεβασμό της εκάστοτε τοποθεσίας κάθε αρχιτεκτονήματος, με μεγάλη έμφαση στο φυσικό περιβάλλον (Hoffmann, 1995). Ανέπτυξε την αντίληψη, η οποία αποτέλεσε την βάση για αυτό που αργότερα ονόμασε «οργανικό σχεδιασμό», ότι η «γραμμή» μεταξύ εσωτερικών και εξωτερικών χώρων σε μια κατασκευή πρέπει να είναι «θολή» καθιστώντας τον εξωτερικό χώρο άνετο για κατοίκηση και τον εσωτερικό χώρο σαν ένα κήπο (Hess, 2006). Η φιλοσοφία του Wright σχετικά με την οργανική αρχιτεκτονική αναζητούσε την ενότητα σε κάθε λεπτομέρεια, από τα έπιπλα μέχρι τους διαδρόμους, χρησιμοποιώντας διάφορες τεχνικές, όπως οργανικά και γεωμετρικά μοτίβα αλλά και φυσικά υλικά. Εξερεύνησε ιδέες με αφετηρία την Αμερικάνικη κατοικία και διεύρυνε τις μελέτες του για να συμπεριλάβει την σχέση μεταξύ αρχιτεκτονικής και τοπιού και, τελικά, τη σχέση μεταξύ αρχιτεκτονικής και κοινωνίας. Η αισιόδοξη οπτική του επιζητούσε την αρμονική ισορροπία μεταξύ ανθρώπου, φύσης και κοινωνίας (Smith, 1998). Ο Wright ενέπνευσε μια ολόκληρη γένια νέων

αρχιτεκτόνων να συνεχίσουν να δημιουργούν μέσα στο πνεύμα του οργανικού σχεδιασμού, δημιουργώντας έργα που μοιάζουν να αναπτύσσονται φυσικά από τη γη και να βρίσκονται σε πλήρη αρμόνια με το φυσικό περιβάλλον. Η οργανική αρχιτεκτονική του Wright, προσεγγίζοντας την έμπνευση από την φύση με ένα μοναδικό τρόπο, αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί και σήμερα μια σπουδαία προσέγγιση αρχιτεκτονικής εμπνευσμένη από τον φυσικό κόσμο (Pearson, 2001).

3.2 ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΟΡΓΑΝΙΚΉ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ 3.2.1 Ορισμός Η λέξη «οργανικό» αναφέρεται συνήθως σε κάτι που φέρει τα χαρακτηριστικά των φυτών ή των ζώων (Hess, 2006), ή σχήματα όπως καμπυλόγραμμες και όχι γωνιακές γραμμές και επιφάνειες, χαρακτηριστικές στις μορφές των ζωντανών οργανισμών (Botar, 2016). Εντούτοις, η έννοια της οργανικής αρχιτεκτονικής είχε ξεχωριστό νόημα για τον δημιουργό της. Ο Frank Lloyd Wright, θεωρούσε ως οργανική αρχιτεκτονική μια ερμηνεία των αρχών της φύσης που παρουσιάζονται σε κτίρια, τα οποία βρίσκονται σε πλήρη αρμονία με το περιβάλλον γύρω τους (Solomon R. Guggenheim Museum, 2010). Στην οργανική αρχιτεκτονική ανήκουν κτίρια που δείχνουν τόσο εναρμονισμένα με το περιβάλλον μέσα στο οποίο βρίσκονται, με αποτέλεσμα να μοιάζουν σαν ένα κομμάτι της γεωλογίας της περιοχής (Hess, 2006). Αφορά δηλαδή, σε μια αρχιτεκτονική που αποσκοπεί σε μια αισθητική ικανοποίηση και ταυτόχρονα σε σεβασμό του φυσικού τοπιού στο οποίο εντάσσεται η κατασκευή (Pearson, 2001). Η πρώτη ερμηνεία της οργανικής αρχιτεκτονικής εισήχθη από τον Louis Henry Sullivan (18561924) στο έργο του «Kindergarten Chats» το 1901. Ο Sullivan, ο οποίος ήταν ο σημαντικότερος αρχιτέκτονας της Σχολής του Σικάγου, έφερε μια νέα προοπτική στην κατανόηση του όρου «οργανικό» για εκείνη την εποχή, ενώ υιοθέτησε το γνωμικό «η μορφή ακολουθεί τη λειτουργία», το οποίο αργότερα έγινε η ιδέα της σύγχρονης αρχιτεκτονικής. Όρισε την έννοια του «οργανικού» σε συσχετισμό με τις έννοιες των λέξεων: οργανισμός, δομή, λειτουργία, εξέλιξη, ανάπτυξη και μορφή χρησιμοποιώντας τον όρο κυρίως ως εργαλείο διακόσμησης στα κτίριά του. Σε αντίθεση με τον Sullivan, ο Frank Lloyd Wright, όταν χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο

«οργανική αρχιτεκτονική», (σε άρθρο του σχετικά με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό) τον Αύγουστο του 1914 (Wright, 1975), αντιμετώπισε την έννοια αυτή με άλλη αρχιτεκτονική ματιά. Επεξεργάστηκε το γνωμικό του Sullivan, μεταφέροντας το στη δική του λογική και μετατρέποντας το, «η λειτουργία και η μορφή πρέπει να είναι ένα», χρησιμοποιώντας τη φύση ως το καλύτερο εργαλείο έμπνευσης αλλά όχι απομίμησης για τα έργα του (Zbasnik-Senegacnik and Kitek Kuzman, 2017).

«FORM FOLLOWS FUNCTION» Louis Henry Sullivan

«FORM AND FUNCTION SHOULD BE ONE» Frank Lloyd Wright Σχ. 2 Ο Wright εξέλιξε το γνωμικό του Sullivan με βάση την αντίληψη του για την οργανική αρχιτεκτονική .

Σύμφωνα με άρθρο της ιστοσελίδας του Μουσείου Solomon R. Guggenheim (2010) στη Νέα Υόρκη, για τον Wright, ένα κτίριο έπρεπε να συμπληρώνει το περιβάλλον του, έτσι ώστε να δημιουργείται ένας ενιαίος, ενοποιημένος χώρος που να μοιάζει σαν να «αναδύεται φυσικά» από το έδαφος. Θεωρούσε, ότι η κατασκευή πρέπει να λειτουργεί ως ένα συνεκτικό σώμα, και κατά αυτόν τον τρόπο, κάθε μέρος του σχεδίου να σχετίζεται με το σύνολο. Ο Wright ενσωμάτωνε συχνά στα σχέδια του φυσικά στοιχεία όπως το φως, τα φυτά και το νερό. Οι αποχρώσεις χρωμάτων που επέλεγε για τα έργα του αντανακλούσαν το φυσικό περιβάλλον, όπως οι τόνοι του κίτρινου, του πορτοκαλί, του καφέ και του κόκκινου.

3.2.2 Αποσαφήνιση ερμηνειών οργανικής αρχιτεκτονικής Πολλές φορές, ο όρος «οργανική αρχιτεκτονική» συγχέεται με άλλες μορφές σχεδιασμού που ενώ βασίζονται στην έμπνευση από την φύση, αποσκοπούν σε μια διαφορετική προσέγγιση. Όπως ο Wright, ο ίδιος ο δημιουργός της όρισε, ο οργανικός σχεδιασμός προάγει την αρμονία μεταξύ αρχιτεκτονικής και φύσης, στο σημείο όπου η μορφή και το φυσικό πλαίσιο ή τοπίο συγχωνεύονται σε ένα. Η οργανική αρχιτεκτονική δεν θυμίζει απαραίτητα φυσικές μορφές, αλλά σχετίζεται με την υλικότητα και την ενσωμάτωση στο εκάστοτε φυσικό περιβάλλον που τοποθετείται η κατασκευή (Agkathidis, 2016). Παράλληλα, βασικός στόχος της οργανικής αρχιτεκτονικής του Wright, ήταν η ενσωμάτωση των τεχνιτών, αρχιτεκτονικών μορφών στο φυσικό περιβάλλον και η χρήση των τοπικών υλικών με σκοπό την ενότητα εσωτερικού και εξωτερικού, τόσο σε επίπεδο υλικών όσο και χρωματισμών. Δεν αποσκοπούσε στο βιομιμητισμό, δηλαδή στην έμπνευση και ενσωμάτωση μηχανισμών της φύσης στο σχεδιασμό, άλλα στην πλήρη ενότητα της κατασκευής με το τοπίο στο οποίο τοποθετείται (Zakharchuk, 2012). Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι όπως έχει αναφερθεί από τον αρχιτέκτονα και ιστορικό Alan Hess (2006), η οργανική αρχιτεκτονική, αποτελεί ένα στυλ με τόση μεγάλη ποικιλία ώστε να αψήφα μια εύκολη ερμηνεία. Ωστόσο, τα περισσότερα παραδείγματα οργανικής αρχιτεκτονικής χαρακτηρίζονται από μια κοινή φιλοσοφία, όπως περιγράφτηκε τον 20ο αιώνα, κυρίως από τον Frank Lloyd Wright άλλα και τον δάσκαλο του, Louis Sullivan. Παράλληλα, ενώ τα κτίρια που εντάσσονται στο στυλ της οργανικής αρχιτεκτονικής δεν είναι μεταξύ τους ίδια, παρουσιάζουν κάποια χαρακτηριστικά στοιχειά, που φανερώνουν την κοινή αντίληψη σχεδιασμού από την οποία προήλθαν. Πιο συγκεκριμένα, αυτό που όλοι οι οργανικοί αρχιτέκτονες έχουν

κοινό, είναι η ιδέα του να βλέπουν τον σχεδιασμό, την κατασκευή, την χρήση άλλα και την ζωή ενός κτίριου σαν ένα «οργανικό» στοιχειό που ανήκει στο φυσικό τοπίο. Αυτό σημαίνει, ότι ως οργανικό στοιχείο, αναπτύσσεται από τον «σπόρο» μιας ιδέας σε ένα πλήρως αρθρωμένο, ποικιλόμορφο και ενοποιημένο αρχιτεκτονικό δημιούργημα. Αυτές οι σχεδιάστηκες αρχές ανάλογα με το όραμα κάθε αρχιτέκτονα, μπορούν να οδηγήσουν σε κτίρια και κατασκευές που δεν έχουν ίδιο ύφος ή εμφάνιση όμως βασίζονται στην ίδια φιλοσοφία.

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Προάγει την αρμονία μεταξύ αρχιτεκτονικής και φύσης, στο σημείο όπου η κατασκευή και το φυσικό πλαίσιο συγχωνεύονται σε ένα.

Η οργανική αρχιτεκτονική δεν θυμίζει απαραίτητα φυσικές μορφές.

Σχετίζεται με την υλικότητα και την ενσωμάτωση στο εκάστοτε φυσικο περιβάλλον. Δεν αποσκοπεί στην έμπνευση και ενσωμάτωση μηχανισμών της φύσης στο σχεδιασμό.

Σέβεται το φυσικό τοπίο μέσα στο οποίο εντάσσεται η κατασκευή.

Σχ. 3 Διάγραμμα απεικόνισης φιλοσοφίας οργανικής αρχιτεκτονικής.

3.3 FRANK LLOYD WRIGHT ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΙΚΉ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ 3.3.1 Επιρροές που οδήγησαν στην ανάπτυξη της οργανικής αρχιτεκτονικής του Wright Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα χαρακτηρίζεται από την αναγέννηση των κλασικών κανόνων της ελληνικής αρχιτεκτονικής άλλα και την Γοτθική αναγέννηση. Η Νεογοτθική αρχιτεκτονική ή Γοτθική αναγέννηση είναι ένα αρχιτεκτονικό στυλ που έχει τις βάσεις του στον γοτθικό ρυθμό των μεσαιωνικών χρόνων. Οι υποστηρικτές αυτών των νέων αρχιτεκτονικών αρχών, ο Γάλλος αρχιτέκτονας Eugêne Emmanuel Viollet-le-Duc (1814 1879) και ο Άγγλος συγγραφέας, ζωγράφος και κριτικός τέχνης John Ruskin (1819 - 1900), εμπνεύστηκαν από φυσικά σχήματα και διαδικασίες, ενώ παράλληλα υποστήριζαν τη συνέχιση της μεσαιωνικής παραδοσιακής τέχνης που χαρακτηρίζονταν από ιεραρχία λειτουργιών και μορφών, πολυχρωμία και έντονη διακόσμηση, σε αντίθεση με την εισαγωγή νέων βιομηχανικών μεθόδων (Pearson, 2001).

Ο Viollet-le-Duc υποστήριξε την επιστημονική λογική προσέγγιση στη φύση, βασισμένη σε γεωμετρικούς και φυσικούς νόμους και αναζήτησε την έμπνευση στη μελέτη φυσικών στοιχειών όπως στα φύλλα και στους σκελετούς ζώων.

Ο John Ruskin υποστήριζε ότι τα κτίρια πρέπει να εκφράζουν τη δύναμη της φύσης και η διακόσμηση να ακολουθεί την ίδια και τις δημιουργίες της.

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα ο Viollet-le-Duc και ο John Ruskin επηρέασαν σημαντικά ολόκληρες γενιές αναγνωστών ξεκινώντας από τις Η.Π.Α. και συνεχίζοντας στην Ευρώπη. Η επιρροή τους κυμάνθηκε από την αρχιτεκτονική θεωρία έως την παροχή συγκεκριμένων μοτίβων σχεδιασμού σε μια εκλεκτική αμερικανική αρχιτεκτονική. Το έργο τους αποτέλεσε πηγή γνώσης για τους κορυφαίους Αμερικανούς αρχιτέκτονες της περιόδου, όπως τον Louis Sullivan και τον νεαρό του τότε μαθητευόμενο Frank Lloyd Wright (Zbasnik-Senegacnik and Kitek Kuzman, 2017). Εικ.3 Έργο του William Morris σχεδιασμένο το 1876

Ο Βρετανός William Morris (1834 -1896), επικεφαλής του κινήματος Arts and Crafts του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα επηρέασε επίσης την εξέλιξη της οργανικής αρχιτεκτονικής του Wright. Οι ιδέες του Morris για το σχεδιασμό των εσωτερικών χώρων σε πλήρη αρμόνια με τον εξωτερικό, συμβαδίζαν με το όραμα του Wright. Επιπλέον, το κίνημα Arts and Crafts ώθησε τον Wright να εστιάσει στις ποιότητες των υλικών για ένα ενοποιημένο αποτέλεσμα εσωτερικών και εξωτερικών χώρων (Hoffmann, 1995). Μάλιστα, όπως αναφέρεται από τον Alan Hess (2006, σελ. 149), «οι τοίχοι και τα πατωματά των οργανικών κατασκευών, αποτελούνται συνήθως από γηγενής πέτρα, ενώ το ξύλο και το τούβλο παραμένουν άβαφα, επιτρέποντας έτσι την απόλυτη εναρμόνιση των υφών και χρωμάτων της κατασκευής με το περιβάλλον».

Ο Louis Henry Sullivan, βοήθησε στην εισαγωγή μοντέρνων εννοιών στην Αμερικάνικη αρχιτεκτονική και αποτέλεσε το πιο καθοριστικό όνομα για την ανάπτυξη της οργανικής αρχιτεκτονικής του Wright (Hess, 2006). Ο Wright, εργάστηκε στο γραφείο του Sullivan στο Chicago από το 1888 μέχρι το 1893. Ο Sullivan ενέπνευσε τον Wright να εξετάσει τους «ρυθμούς της φύσης» και να βρει μια νέα αρχιτεκτονική που να συνδέεται με τη σύγχρονη ζωή. Ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της αρχιτεκτονικής του Sullivan ήταν η αντίληψη του για τη διακόσμηση. Η διακόσμηση του, βασίστηκε σε φυσικές μορφές, και κυρίως στα φυτικά μοτίβα. Ο Wright θεωρούσε εντυπωσιακή την αντίληψη του Sullivan για τη διακόσμηση και χωρίς να την μιμηθεί, την ερμήνευσε σε γεωμετρικούς όρους (Hoffmann, 1995). Ο Wright συνέχισε το έργο του Sullivan με θεαματικό τρόπο για εβδομήντα χρόνια και δημιούργησε ένα δικό του αρχιτεκτονικό στυλ. Εφάρμοσε τις οργανικές του ιδέες για την εφεύρεση του Prairie house μετά το 1900, δημιουργώντας ένα ολόκληρο σχολείο (Hess, 2006).

Εικ.4 Ιαπωνικό έργο από τη συλλογή του Wright, δημοσιευμένο στο γραπτό έργο του «The Japanese Print: An Interpretation» (1912).

Σημαντική επιρροή αποτέλεσε για τον Frank Lloyd Wright η Ιαπωνική αρχιτεκτονική ακόμη και πριν από την πρώτη επίσκεψη του στην Ιαπωνία το 1905. Ο Wright, αναγνώριζε τον Ιαπωνικό πολιτισμό όχι μόνο ως ένα εργαλείο έμπνευσης αλλά και ως εργαλείο επιβεβαίωσης των «οργανικών» ιδεών του (Nute και συν., 2000). Στο έργο του με τίτλο «An autobiography» ο Wright (1932, σελ 194) αναφέρει: «από την στιγμή που ανακάλυψα τα Ιαπωνικά έργα, η Ιαπωνία έμοιαζε για έμενα η πιο ρομαντική, καλλιτεχνική και εμπνευσμένη από τη φύση χώρα στη γη. Αργότερα, διαπίστωσα ότι η Ιαπωνική τέχνη και αρχιτεκτονική είχαν πραγματικά οργανικό χαρακτήρα.

3.3.2 Εισαγωγή των βασικών ιδεών της οργανικής αρχιτεκτονικής, Prairie Style

Το στυλ Praire αποτέλεσε ένα πλήρως σχηματισμένο μοντέρνο στυλ αρχιτεκτονικής στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού. Το στυλ αυτό, επικράτησε κυρίως στην κέντρο-δυτική Αμερική και στο προοδευτικό πολιτικό και πνευματικό της τοπίο σε μια περίοδο οπού η Ευρώπη δεν είχε ακόμη βρει τους μοντέρνους αρχιτεκτονικούς ρυθμούς της (Hess, 2006). Αποτέλεσε μέρος μιας ώθησης αρχιτεκτόνων να ερευνήσουν και να χρησιμοποιήσουν νέα υλικά για να δημιουργήσουν ένα αυθεντικό και αναγνωρίσιμο στυλ κατοικίας. Η αντίθεση του με τις κατοικίες των προηγούμενων αρχιτεκτονικών στυλ, που αποτελούσαν την πλειοψηφία της εποχής εκείνης, ήταν εντυπωσιακή (Hoffmann, 1995). Οι αρχιτέκτονες του στύλ Prairie, με πρωτοπόρους τον Louis Henry Sullivan και τον Frank Lloyd Wright, εισήγαγαν τις βασικές ιδέες της οργανικής αρχιτεκτονικής οι οποίες θα ξεδιπλώνονταν αργότερα μέσα στον αιώνα (Hess and Weintraub, 2006). Η αρχιτεκτονική του στυλ αυτού, επιδίωκε να καταρρίψει τα όρια μεταξύ της κατασκευής και του περιβάλλοντος στο οποίο βρίσκεται. Χαρακτηριστικά της αποτελούν η ελεύθερη κάτοψη με έμφαση στην οριζόντια διαστάση και οι χαμηλές στέγες με μικρή κλίση. Η εικόνα του εξωτερικού αυτού περιγράμματος προσαρμόζεται με μεγάλη προσοχή στο τοπίο (Frampton, 2009). Πιο συγκεκριμένα, τα μεγάλα πλαίσια των παραθύρων αναδεικνύουν με κάθε τρόπο την θέα, ενώ οι τοίχοι «εξαφανίζονται», τουλάχιστον όσο το επέτρεπε η τεχνολογία της εποχής (Hess, 2006). Στο εσωτερικό, τα δωμάτια επικοινωνούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να δημιουργούνται ενιαίοι χώροι, περιορίζοντας σημαντικά τα τετραγωνισμένα δωμάτια της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής (Frampton, 2009).

Τα εντειχισμένα έπιπλα ενώνονται με την κατασκευή για τις καθημερινές λειτουργίες. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του στυλ αυτού, αποτελούν επίσης τα περίτεχνα, γυάλινα παράθυρα που επιτρέπουν στο φως να αναδύεται στο εσωτερικό. Οι φυσικές μορφές, φυτών, φύλλων, και λουλουδιών συχνά σχηματίζουν την βάση για τα διακοσμητικά. Ο ευρηματικός τρόπος σχεδιασμού των στολιδιών του Louis Sullivan που συνέδεε τις φυσικές μορφές με την περιπλοκότητα της γεωμετρίας, έθεσε ένα σχεδόν αξεπέραστο πρότυπο που αποτελούσε έμπνευση για τους αρχιτέκτονες του στυλ Prairie (Hess, 2006). Οι κατοικίες του στύλ Prairie, κατασκευάζονταν από πολλά υλικά που βρίσκονταν στην φύση όπως ξύλα από δέντρα ή τούβλα από την λάσπη της γης. Οι αρχιτέκτονες όμως που έδειχναν μεγαλύτερο ενδιαφέρον στην οργανική αρχιτεκτονική, δεν στάθηκαν άπλα στην χρήση φυσικών υλικών. Χρησιμοποίησαν πρωτότυπα για την εποχή υλικά, όπως το σκυρόδεμα, τα οποία αργότερα χρησιμοποιήθηκαν και ενσωματώθηκαν στις κατασκευές των οργανικών αρχιτεκτόνων. Για αυτούς ο σχεδιασμός του κτίριου εξελίσσονταν με έναν ολοκληρωμένο τρόπο από την λειτουργία, την τοποθεσία, την κατασκευή και τα υλικά. Καθώς οι αρχιτέκτονες του στύλ Prairie εργάζονταν σε αυτό το νέο τρόπο προσέγγισης, η φιλοσοφία του οργανικού σχεδιασμού εξελίχθηκε. Προσπέρασαν τις έως τότε σχεδιάστηκες συνήθειες και αναζήτησαν νέες αρχές σχεδιασμού (Hess, 2006).

Εικ. 5 Σχέδια της κατοικίας Frederick C. Robie House, ένα από τα χαρακτηριστικότερα έργα του Prairie Style, σχεδιασμένο από τον Frank Lloyd Wright το 1910.

Η πρωτοποριακή για την εποχή προσέγγιση σχεδιασμού του στυλ Prairie, κατάφερε να προσεγγίσει πολλούς πελάτες οι οποίοι μάλιστα, θα έδειχναν αργότερα ενδιαφέρον και για την οργανική αρχιτεκτονική. Ο Alan Hess (2006) αναφέρει μάλιστα ότι οι πελάτες του Wright τα χρόνια του στυλ Prairie, εκτιμούσαν το πρακτικό και λειτουργικό σπίτι το οποίο θα αντικατόπτριζε τον μοντέρνο, επιχειρηματικό και προαστιακό τρόπο ζωής τους. Αυτοί οι πελάτες δεν αναζητούσαν το τελευταίο στυλ τέχνης, αρχιτεκτονικής ή μόδας όπως κυριαρχούσε τότε στις μεγάλες πόλεις, άλλα ένα δυναμικό στυλ. Αυτό το μοτίβο θα συνέχιζε και στους πελάτες της οργανικής αρχιτεκτονικής μέσα στον αιώνα.

3.3.3 Αρχές σχεδιασμού

Ο Wright χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο «οργανική αρχιτεκτονική» σε άρθρο του σχετικά με τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό το 1914 (Wright, 1975). Σε αυτό το άρθρο άλλα και στα υπόλοιπα γραπτά έργα που ακολούθησαν μέχρι το θάνατό του, ο Wright συνέχισε να προσπαθεί, όχι πάντα με μεγάλη επιτυχία, να εξηγήσει τι σημαίνει και τι δεν σημαίνει γι’ αυτόν ο όρος οργανική αρχιτεκτονική. Αποσκοπούσε στο να δημιουργήσει μια μορφή αρχιτεκτονικής που θα αποτελεί κάτι περισσότερο από το δικό του έργο, κάτι περισσότερο από το δικό του «στυλ». Ήθελε να δημιουργήσει μια φιλοσοφία κατασκευής που θα μπορούσε να εμπνεύσει και να καθοδηγήσει αρχιτέκτονες της εποχής του άλλα και του μέλλοντος (Hoffmann, 1995). Μέσα από μια μεγάλη περίοδο μελέτης και πειραματισμού, η οργανική αρχιτεκτονική ήρθε να περιγράψει τη συνολική ιδεολογία σχεδιασμού του. Ορισμένες από τις βασικές αρχές της φιλοσοφίας του αναλύονται παρακάτω.

02. Ανάδειξη της «φύσης» των υλικών. Η φύση των υλικών από τα οποία κατασκευάζεται ένα κτίριο πρέπει να αναδεικνύεται. Τα υλικά θα πρέπει να χρησιμοποιούνται με τέτοιο τρόπο ώστε να ενισχύεται η ποιότητα τους και να βελτιστοποιείται η ανθεκτικότητα, η ύφη και το χρώμα τους. Η ενότητα των υλικών είναι αυτή που συνθέτει το κτίριο δημιουργώντας ένα ενιαίο σύνολο. Μάλιστα, όπως ο ίδιος ο Wright ανέφερε στο έργο του «The Natural House» (1954, σελ. 53), «όλα τα υλικά είναι όμορφα, η ομορφιά τους πολύ ή ολοκληρωτικά εξαρτάται από το πόσο καλά χρησιμοποιούνται από τον αρχιτέκτονα». Ο Wright προσπαθούσε να εντάξει συνεχώς νέες τεχνολογίες στα έργα του. Επιθυμούσε την πρωτοπορία και την καινοτομία δοκιμάζοντας συνεχώς νέα υλικά και τακτικές (Frank Lloyd Wright Foundation, 2019).

01. Ενότητα μεταξύ κατασκευής και τοποθεσίας. Ίσως η σημαντικότερη από της αρχές της οργανικής αρχιτεκτονικής, είναι η ενότητα μεταξύ της κατασκευής με το περιβάλλον στο οποίο τοποθετείται. Η οργανική αρχιτεκτονική του Wright, βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στον σεβασμό του τοπιού. Θεωρούσε ότι η τοποθεσία θα πρέπει να αναδεικνύεται από το κτίριο, ενώ το κτίριο θα πρέπει να αντλεί εν μέρει τη μορφή του από την φύση της τοποθεσίας (Wright, 1954). Το κτίριο, είτε βρίσκεται σε φυσικό είτε σε αστικό τοπίο, θα πρέπει να εξελίσσεται με βάση το περιβάλλον του τόσο φυσικά όσο και κάθε φυτό. Ο εξωτερικός κόσμος θα πρέπει να εισέρχεται φυσικά μέσα στην κατασκευή, ενώ ο εσωτερικός χώρος να ξεδιπλώνεται αρμόνικα προς το εξωτερικό περιβάλλον (Hess, 2006).

03. Συνολικός σχεδιασμός. Για τον Wright, είναι αδύνατο να διαχωρίσουμε το κτίριο από τα έπιπλα που το διακοσμούν ή τα συστήματα που το καθιστούν λειτουργικό, καθώς αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της κατασκευής. Δεν θα πρέπει να προστίθενται ή να προσκολλώνται σαν να αποτελούν ένα ξεχωριστό τμήμα της δομής του κτίριου (Hess, 2006). Ο Wright θεωρούσε ότι τα έπιπλα θα πρέπει όσο το δυνατόν περισσότερο, να είναι ενσωματωμένα. Για το σκοπό αυτό, σχεδίαζε κάθε λεπτομέρεια, ακόμα και στο εσωτερικό των κατασκευών του, όπως έπιπλα, χαλιά, υφάσματα, φωτιστικά και έργα τέχνης (Frank Lloyd Wright Foundation, 2019).

ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ Οργανικής αρχιτεκτονικής

04. Παροχή προστασίας. Το κτίριο θα πρέπει να λειτουργεί ως καταφύγιο για τους κάτοικους του. Ο Wright, θεωρούσε ότι τα κτίρια θα πρέπει να παρέχουν στους κάτοικους τους την αίσθηση της προστασίας και ασφάλειας από το περιβάλλον, χωρίς όμως να τους απομακρύνει από αυτό. Υποστήριζε ότι οι κάτοικοι δεν πρέπει ποτέ να στερούνται την ιδιωτική ζωή ή να αισθάνονται εκτεθειμένοι και απροστάτευτοι (Waggoner, 1996). 05. Ανάγκες επενδυτή. Ακόμη, σημασία δίνεται στη κατανόηση και παρατήρηση των αναγκών του επενδυτή. Οι ανάγκες του επενδυτή πρέπει να ερμηνευθούν για την επίτευξη του επιθυμητού αποτελέσματος. Ο Wright θεωρούσε σημαντική τη μελέτη των τρόπων με τους οποίους ένα κτίριο μπορεί να ενισχύσει τις οικογενειακές δραστηριότητες και να βελτιώσει την καθημερινή ζωή της οικογένειας. Η κατασκευή θα πρέπει να δημιουργεί έναν φιλόξενο τόπο για συγκέντρωση και αλληλεπίδραση των ατόμων που ζουν μέσα σε αυτόν (ZbasnikSenegacnik and Kitek Kuzman, 2017). 06. Επαφή με τη φύση. Τέλος, ο Wright, έβλεπε στη φύση αρμονία και τάξη. Στα κτίριά του αναζητούσε μια νέα ενότητα που θα αναδείκνυε την επιθυμία του ανθρώπου να βρίσκεται σε επαφή με το φυσικό κόσμο. Ο Wright, θεωρούσε ότι η φύση αποτελεί σχολή και πηγή έμπνευσης για κάθε αρχιτέκτονα. Οι αμέτρητες δυνατότητες μορφής, χρώματος, σχεδίου, υφής, αναλογίας, ρυθμού και ανάπτυξης αποτελούν στοιχειά που εντοπίζονται και αναπαρίστανται στο φυσικό κόσμο. Η οργανική αρχιτεκτονική δεν αποσκοπεί στο να μιμηθεί τη φύση, αλλά στην ενασχόληση με τα φυσικά υλικά, τον τόπο και τους ανθρώπους που κατοικούν στο εκάστοτε κτίριο (Waggoner, 1996).

ΕΝΌΤΗΤΑ Ενότητα μεταξύ της κατασκευής με το περιβάλλον στο οποίο τοποθετείται.

ΥΛΙΚΑ

Ανάδειξη της «φύσης» των υλικών και ενίσχυση της ποιότητας, της ανθεκτικότητας, της ύφης και του χρώματος τους.

ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ Δημιουργία αίσθησης προστασίας και ασφάλειας .

Τα έπιπλα που διακοσμούν την κατασκευή όπως και τα συστήματα που το καθιστούν λειτουργικό, αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του σχεδιασμόυ.

ΦΥΣΗ Ενίσχυση της επαφής του ανθρώπου με το φυσικό κόσμο.

ΣΥΝΟΛΙΚΌΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΌΣ

ΑΝΑΓΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΤΗ Παρατήρηση των αναγκών του επενδυτή και δημιουργια ενός φιλόξενου περιβάλλονοτς για τη βελτίωση της καθημερινότητας.

Σχ. 4 Διάγραμμα απεικόνισης άρχων σχεδιασμού.

3.3.4 Fallingwater - Το βασικότερο παράδειγμα οργανικής αρχιτεκτονικής

Το Falllingwater, αποτελεί τα πιο αντιπροσωπευτικό έργο οργανικής αρχιτεκτονικής, επαναπροσδιορίζοντας την σχέση μεταξύ ανθρώπου, φύσης και αρχιτεκτονικής. Τοποθετημένο πάνω στον καταρράκτη Bear Run, στα βουνά του Allegheny της Νοτιοδυτικής Pennsylvania των Η.Π.Α., κατασκευάστηκε ως εξοχική κατοικία της περίφημης τριμελούς οικογένειας της εποχής, Kaufmann. Η ανάθεση του σχεδιασμού της κατοικίας έγινε στον Frank Lloyd Wright όταν το 1934, ο εικοσιπεντάχρονος τότε μαθητής του Wright και γιος της οικογένειας Kaufmann, Edgar Kaufmann Jr., σύστησε τον μεγάλο αρχιτέκτονα στον πατέρα του, Edgar Kaufmann (Waggoner, 1996). Ο ίδιος, γοητευτικέ από την αρχιτεκτονική μεγαλοφυΐα του Wright, ο οποίος βρίσκονταν στο απόγειο της καριέρας του, αναθέτοντας του την κατασκευή της εξοχικής κατοικίας της οικογένειας στην δασική περιοχή διπλά στον καταρράκτη, όπου η οικογένεια συνήθιζε να καταφεύγει για δεκαπέντε χρόνια (Fallingwater Organization, 2019). Όταν η οικογένεια Kaufmann, ανέθεσε στον Wright τον σχεδιασμό της κατοικίας, οραματίζονταν την κατασκευή ενός σπιτιού απέναντι από τον καταρράκτη και με θεά προς αυτόν. Ωστόσο, ο Wright εξέπληξε την οικογένεια, προτείνοντας την τοποθέτηση της κατοικίας επάνω στο ρυάκι που καταλήγει στον εντυπωσιακό καταρράκτη. Γνωρίζοντας ότι οι Kaufmann έβρισκαν στη φύση την ισορροπία και ηρεμία που αναζητούσαν μακριά από την έντονη ζωή της πόλης, θέλησε μέσω της απόφασης του αυτής, τόσο να εναρμονίσει την κατασκευή με το φυσικό περιβάλλον όσο και να ενσωματώσει τη ζωή της οικογένειας στη γαληνή της φύσης (Waggoner, 1996).

γοντα έμπνευσης και αντανακλάται έντονα στο σχεδιασμό του Falllingwater. Αυτό παρατηρείται ιδιαίτερα στη σημασία της αλληλοδιείσδυσης εξωτερικών και εσωτερικών χώρων και της έντονης έμφασης που έδωσε στην ισορροπία μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Ο Wright, επιθυμούσε να δημιουργήσει μια κατοικία που να μοιάζει κυριολεκτικά σαν ένα τμήμα του βράχου που είχε αναδυθεί μέσα από τον καταρράκτη του Bear Run. Δεν ήθελε άπλα να συνδέεται με το νερό, άλλα να αποτελεί μέρος της φυσικής ομορφιάς της περιοχής (Perez, 2010). Το Fallingwater αποτελείται από δύο μέρη: Το κύριο σπίτι της οικογένειας που χτίστηκε μεταξύ του 1936 και 1938, και ένα δεύτερο τμήμα, το δωμάτιο των φιλοξενούμενων, που ολοκληρώθηκε το 1939. Όλοι οι χώροι αντικατόπτριζαν το φυσικό τοπίο που περιβάλλει την κατοικία, ενώ στο σαλόνι υπάρχουν σκάλες που οδηγούν χαμηλότερα, στο επίπεδο του νερού (Perez, 2010). Ο σχεδιασμός του Falllingwater βασίστηκε στις βασικές αρχές της φιλοσοφίας της οργανικής αρχιτεκτονικής του Wright.

Ο θαυμασμός του Wright για την φιλοσοφία της παραδοσιακής Ιαπωνικής αρχιτεκτονικής όπως και σε πολλά ακόμη έργα του, αποτέλεσε παρά-

Ο Wright, ακολουθώντας την φιλοσοφία του σχετικά με την εναρμόνιση της κατασκευής με την τοποθεσία, εστίασε ιδιαίτερα στις σχεδιαστικές λεπτομερείς που θα συνέδεαν το κτίριο με το φυσικό τοπίο. Αναγνώρισε ότι το βασικότερο σημείο της τοποθεσίας ήταν η εντυπωσιακή διαρρύθμιση των βράχων από τους οποίους αναδύονταν ο καταρράκτης, οπού τελικά αποφάσισε να τοποθετήσει το έργο του. Αντιμετώπισε τα φυσικά στοιχειά της περιοχής με σύνεση και σεβασμό. Διαχειρίστηκε τα υψηλά δέντρα ενσωματώνοντας ή χτίζοντας γύρω από αυτά και όχι απομακρύνοντας τα. Οι βραχώδεις σχηματισμοί έγιναν αναπόσπαστα χαρακτηριστικά του εξωτερικού άλλα και εσωτερικού σχεδιασμού του Fallingwater, καθώς αναδύονται με φυσικότητα από τα πατωματά και εντάσσονται στους τοίχους με τρόπο που αψήφα τον διαχωρισμό της κατασκευής από το φυσικό περιβάλλον (Waggoner, 1996). Σύμφωνα με την επιμελητή και διαχειριστή του Fallingwater, Lynda S. Waggoner (1996), για την κατασκευή του, ο Wright χρησιμοποίησε τοπικά πετρώματα, ενισχυμένο σκυρόδεμα, γυαλί και ατσάλι υπογραμμίζοντας τόσο την φύση των ίδιων των υλικών όσο και του τοπιού. Η τοιχοποιία από ψαμμίτη από το έδαφος της περιοχής, τοποθετείται με τρόπο που θυμίζει τους φυσικούς σχηματισμούς των πετρωμάτων που βρέθηκαν στην τοποθεσία, ενώ το οπλισμένο σκυρόδεμα, χρησιμοποιείται στα όρια της ανοχής του, δημιουργώντας τους μεγάλους πρόβολους και τα στέγαστρα του Falllingwater. Τα γυάλινα παράθυρα πλαισιώνονται από ατσάλι τόσο με σκοπό να τονιστεί η φυσική παρουσία του γυαλιού, όσο και η λειτουργιά του σαν προστατευτική μεμβράνη. Σπουδαίο στοιχειό του σχεδιασμού των παράθυρων, αποτελεί το γεγονός ότι τα παράθυρα μπορούν να ανοίξουν προς τα έξω ακόμα και πάνω στις γωνίες των πλευρών της οικίας, ενώ παράλληλα, όπου το γυαλί συναντά πέτρινο τοίχο στεγανοποιείται απ’ ευθείας μέσα στην πέτρα, χωρίς την ύπαρξη χαλύβδινου πλαισίου.

Εικ. 7 Πρόβολος πρώτου επιπέδου κατοικίας

Εικ. 8 Τα παράθυρα είναι σχεδιασμένα με τρόπο ώστε να μπορούν να ανοιγοκλείνουν ακόμα και στις γωνιές.

Εικ. 9 Νότια πλευρά κατοικίας

Εικ. 10 Ανατολική πλευρά κατοικίας.

Ο Wright, σταθερός στην φιλοσοφία του ότι το κτίριο θα πρέπει να δίνει την αίσθηση του καταφυγίου στους κάτοικους του, δίνει την αίσθηση της προστασίας στο Fallingwater μέσα από τους μεγάλους πέτρινους τοίχους στη σκοτεινή βόρεια πλευρά. Στην αντίθετη πλευρά, οι τοίχοι αυτοί μετατρέπονται σε μεγάλα υαλοστάσια και βεράντες πάνω από τον καταρράκτη (Waggoner, 1996). Μεγάλο μέρος του σχεδιασμού της κατοικίας, αναπτύχθηκε γύρω από το τζάκι, την εστία του σπιτιού οπού ο Wright θεωρούσε ως το πυρήνα της κατοικίας. Στερεωμένο σε έναν ογκώδη φυσικό βράχο που εισέρχεται μέσα στο χώρο του καθιστικού, για τον Wright το σημείο αυτό θα αποτελούσε το βασικό σημείο συνάντησης για την οικογένεια ενώ ταυτόχρονα, θα έδινε την αίσθηση της συναισθηματικής και σωματικής άνεσης (Perez, 2010). Με σκοπό την ενότητα της κατασκευής, ο Wright σχεδίασε σχεδόν ολοκληρωτικά την επίπλωση του Falllingwater. Έδωσε μεγάλη έμφαση στην δημιουργία εντειχισμένων έπιπλων τα οποία μοιάζουν να ξεπροβάλλουν φυσικά μέσα από το σπίτι, όπως ακριβώς και η κατασκευή πάνω από τον καταρράκτη (Waggoner, 1996). Όπως προαναφέρθηκε, μια από τις αρχές του Wright για την οργανική αρχιτεκτονική ήταν αναζήτηση τρόπων ενίσχυσης της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και φύσης. Έτσι, σχεδίασε την κατοικία με τέτοιο τρόπο ώστε η ομορφιά των εσωτερικών χώρων να βρίσκεται στις επεκτάσεις τους προς τη φύση. Η κυκλοφορία μέσα στην οικία γίνεται από στενά περάσματα, έτσι ώστε να ενισχύεται η επιθυμία των κατοίκων να κατευθυνθούν προς τα έξω, οπού σταδιακά οι χώροι γίνονται πιο ευρύχωροι και έρχονται σε μεγαλύτερη επαφή με το φυσικό τοπίο. Οι εσωτερικοί χώροι είναι χαμηλοτάβανοι, για να κατευθύνουν το μάτι οριζόντια προς τα ψηλά δέντρα (Perez, 2010). Η φύση βρίσκεται συνεχώς γύρω άλλα και μέσα στην οικία αφού η ένταση του καταρράκτη μέσω των ατέλειωτων ακουσμάτων που προκαλεί η πτώση του

νερού στους βράχους, γίνεται συνεχώς αισθητή, τόσο οπτικά όσο και ηχητικά (Perez, 2010). Το Falllingwater, αποτέλεσε εξοχικό για την οικογένεια Kaufmann από το 1937, μέχρι και το 1963. Από το 1964, το κτίριο δωρίστηκε από τον Edgar Kaufmann Jr. στην μη κερδοσκοπική οργάνωση Western Pennsylvania Conservancy οπού λειτουργεί ως μουσείο μέχρι και σήμερα (Waggoner, 1996). Όπως ο ίδιος ο Edgar Kaufmann Jr. (1986) ανέφερε, το Falllingwater, αποδεικνύει ότι η τεχνολογία, η φαντασία και η φύση όταν συνεργαστούν, μπορούν να φέρουν εκπληκτικά αποτελέσματα. Για την οικογένεια Kaufmann, το Falllingwater απαθανάτισε την απόλυτη επιθυμία τους να ζήσουν σε άμεση επαφή με την φύση. Αναγνώρισαν το έργο του Wright ως κάτι παραπάνω από ένα απλό σπίτι. Για αυτούς, το Falllingwater αποτέλεσε ένα έργο τέχνης, πέρα από κάθε συνηθισμένο μέτρο αριστείας.

Εικ. 11 Οι τοίχοι και τα πατώματα του Fallingwate είναι κατασκευασμένα από πέτρωμα της περιοχής ενώ ο βράχος πάνω στον οποίο έχει κατασκευαστεί, μοιάζει να εισέρχεται φυσικά στο εσωτερικό. Εικ. 12 Μεγάλο μέρος του σχεδιασμού της κατοικίας, αναπτύχθηκε γύρω από το τζάκι, την εστία του σπιτιού οπού ο Wright θεωρούσε ως το πυρήνα της κατοικίας (κάτω δεξιά).

ΒΙΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

4.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Πολλές από τις μορφές που διακρίνονται στο σχεδιασμό αρχιτεκτονικών έργων σήμερα, βασίζονται σε μία από τις παλαιότερες και πιο σημαντικές ιδέες που εφαρμόστηκαν στην αρχιτεκτονική, την έμπνευση από τους φυσικούς οργανισμούς, τα μοτίβα και σχήματα. Η βασική ιδέα του βιομορφισμού, η οποία υιοθετεί τη φύση ως πρότυπο, είναι μια από τις πιο παλιές και πιο θεμελιώδεις αισθητικές έννοιες στη τέχνη και τη θεωρία της αρχιτεκτονικής, τόσο σε εννοιολογικό όσο και σε μεταφορικό επίπεδο. Όχι μόνο οι κλασικοί αλλά και οι σύγχρονοι αρχιτέκτονες, επιχείρησαν και συνεχίζουν να επιχειρούν να μιμηθούν φυσικές μορφές ή διαδικασίες στο σχεδιασμό (Kuhlmann, 2011). Συγκεκριμένα, όπως έχει αναφερθεί από τον αρχιτέκτονα και συγγραφέα David Pearson (2001), αρκετοί αρχιτέκτονες εμπνέονται από τη φύση παρατηρώντας τις φυσικές μορφές και ζωντανές δομές της φύσης. Παραδείγματα αυτών των μορφών και δομών αποτελούν τα ποίκιλα σχήματα των δέντρων, τα φτερά των πτηνών, οι υφές και τα σχήματα των πετρωμάτων, τα πέταλα των λουλουδιών, οι κυκλικοί σχηματισμοί των κοχυλιών, άλλα και οι μορφές των ζωών και των μικροοργανισμών, δημιουργώντας αξιοσημείωτα αποτελέσματα. Αυτές οι μορφές ζωής και ανάπτυξης, έχουν αποτελέσει αφετηρία για το σχεδιασμό στην αρχιτεκτονική, τόσο στο επίπεδο της διακόσμησης, όσο και στο επίπεδο της ίδιας της μορφής πολλών κατασκευών.

4.2 ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΒΙΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ 4.2.1 Ορισμός «Η λέξη «βιομορφισμός», προέρχεται από τις ελληνικές λέξεις «βίος» και «μορφή». Περιγράφει μια δημιουργική σύνθεση που γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ Σουρεαλισμού και Αφηρημένης Τέχνης, και έχει συσχετιστεί από τότε με ρευστά, οργανικά σχήματα στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και το σχεδιασμό. Ειδικά στην αρχιτεκτονική, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μορφές και πρότυπα εμπνευσμένα από τη φύση» (Agkathidis, 2016, σελ. 8).

ΒΙΟΜΟΡΦΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Ο όρος «βιομορφισμός» εισάχθηκε από τον ανθρωπολόγο Alfred Cort Haddon το 1895, αναφερόμενος σε σχέδια και μορφές που προέρχονται από έμβια όντα.

Ο βιομορφισμός άφορα μια προσέγγιση στην τέχνη της ζωγραφικής, της γλυπτικής, του σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα με ρίζες από τα τέλη του 19ου αιώνα. Χαρακτηρίζεται από ασαφείς ενδείξεις των μορφών της βιολογίας και σχήματα που πολλές φορές αποκαλούνται ως «οργανικά»: καμπυλόγραμμες και όχι γωνιακές γραμμές και επιφάνειες, χαρακτηριστικές στις μορφές των ζωντανών οργανισμών. Ο όρος «βιομορφισμός» εισάχθηκε από τον ανθρωπολόγο Alfred Cort Haddon το 1895, αναφερόμενος σε σχέδια και μορφές που προέρχονται από έμβια όντα. Εφαρμόστηκε στη νεωτεριστική τέχνη από τον ποιητή και συγγραφέα Geoffrey Grigson το 1934 και υιοθετήθηκε σύντομα από τον Alfred Barr στον Κυβισμό και την Αφηρημένη Τέχνη (Botar, 2016). Παράλληλα, σε άρθρο της ιστοσελίδας του Μουσείου «Tate Modern» (2019) στο Λονδίνο, παρατίθεται η ερμηνεία ότι «οι βιομορφικές μορφές ή εικόνες είναι αυτές που αν και αφηρημένες παραπέμπουν ή θυμίζουν ζωντανές μορφές όπως τα φυτά και το ανθρώπινο σώμα». Επισημαίνει, ότι μερικά παραδείγματα καλλιτεχνών ζωγραφικής και γλυπτικής, των οποίων το έργο τόνισε και ενίσχυσε τη χρήση βιομορφικών σχημάτων είναι οι Joan Miró, Jean Arp, Henry Moore και Barbara Hepworth. 48

Περιγράφει μια δημιουργική σύνθεση που γεφυρώνει το χάσμα μεταξύ Σουρεαλισμού και Αφηρημένης Τέχνης. Ειδικά στην αρχιτεκτονική, ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει μορφές και πρότυπα εμπνευσμένα από τη φύση»

Χαρακτηρίζεται από σχήματα που πολλές φορές αποκαλούνται ως «οργανικά»: καμπυλόγραμμες και όχι γωνιακές γραμμές και επιφάνειες, χαρακτηριστικές στις μορφές των ζωντανών οργανισμών.

Διαφέρει από την οργανική αρχιτεκτονική και από τον βιομιμητικό σχεδιασμό καθώς εμπνέεται από τη φύση αποκλειστικά σε επίπεδο μορφολογίας.

Σχ. 5 Βασικά στοιχεία βιομορφικής αρχιτεκτονικής.

4.2.2 Διαχωρισμός του βιομορφισμού απο άλλες βιο-προσεγγίσεις

Ο «βιομιορφισμός», αποτελεί έναν διαφορετικό όρο σε σχέση με άλλες βιο-προσεγγίσεις. Ο όρος «βιομίμηση», καθώς και οι όροι «βιομιμητική», «βιονική» άλλα και «βιοέμπνευση», οι οποίοι σύμφωνα με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, θεωρούνται εννοιολογικά συνώνυμοι (Vincent και συν., 2006), αφορούν μια διαφορετική προσέγγιση σχεδιασμού με βάση την έμπνευση από το φυσικό κόσμο.

βασικός υποστηρικτής της, ο Frank Lloyd Wright, χαρακτήρισε, δεν θυμίζει απαραίτητα φυσικές μορφές, αλλά σχετίζεται με την υλικότητα και την ενσωμάτωση στο εκάστοτε φυσικό περιβάλλον που τοποθετείται η κατασκευή (Agkathidis, 2016).

Σύμφωνα με την αρχιτέκτονα και συγγραφέα Petra Gruber (2011), η βιομιμητική αρχιτεκτονική, η οποία θα αναλυθεί εκτενέστερα σε επόμενο κεφάλαιο, ο βιονικός σχεδιασμός άλλα και οι υπόλοιποι παρεμφερείς όροι, δεν σχετίζονται μόνο με τις μορφές που συναντώνται στην φύση, αλλά και τους μηχανισμούς που παρατηρούμε σ’ αυτήν. Όπως ορίζει η ίδια η Gruber, ο βιομιμητισμός άφορα μια εναλλακτική προσέγγιση που περιλαμβάνει τον οικολογικό σχεδιασμό καθώς και το ενδιαφέρον κυρίως για την τεχνολογική καινοτομία και όχι αποκλειστικά για την μορφολογία όπως συμβαίνει με τον βιομορφισμό. Επιπρόσθετα, είναι σημαντικό να διαχωριστεί η έννοια της οργανικής αρχιτεκτονικής σε σχέση με την βιομορφική αρχιτεκτονική. Το κίνημα του οργανικού σχεδιασμού, προάγει την αρμονία μεταξύ αρχιτεκτονικής και φύσης στο σημείο όπου η μορφή και το φυσικό πλαίσιο ή τοπίο συγχωνεύονται σε ένα. Παρόλο που η οργανική αρχιτεκτονική και ο βιομορφορισμός συνδέονται - και συχνά οι οροί αυτοί χρησιμοποιούνται (εσφαλμένα) ως συνώνυμοι - υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους. Όπως έχει αναφερθεί σε προηγούμενο κεφάλαιο, η οργανική αρχιτεκτονική όπως ο ίδιος ο

4.2.3 Ιστορικό πλαίσιο

Παρόλο που ο βιομορφισμός επινοήθηκε σαν έννοια και μελετήθηκε βαθύτερα τον 20ο αιώνα, η φύση υπήρξε πάντοτε πρότυπο για καλλιτέχνες και αρχιτέκτονες. Κάνοντας μια ανάδρομη στις ρίζες της αρχιτεκτονικής του Δυτικού κόσμου, όπως στη σχεδίαση των αρχαίων Ελληνικών ναών, η φύση ανέκαθεν διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο, όχι μόνο επηρεάζοντας το σχήμα και την εμφάνισή της κατασκευής, αλλά και προσδιορίζοντας τις διαστάσεις και τη δομή της (Agkathidis, 2016). Σύμφωνα με τον David Pearson (2001), η προϊστορική αρχιτεκτονική αποτελούνταν από σχήματα βασισμένα σε φυσικές μορφές και δομές και απλά, τοπικά υλικά. Οι πολιτισμοί της αρχαίας Αιγύπτου και της αρχαίας Ελλάδας, μελέτησαν τις φυσικές μορφές και το ανθρώπινο σώμα και τις μετέφρασαν σε γεωμετρία. Χρησιμοποίησαν τον κύκλο, την έλλειψη, το τρίγωνο και το ορθογώνιο για να παράγουν αρμονικές αναλογίες για την κατασκευή των ιερών και των ναών τους. Η χρυσή αναλογία, για παράδειγμα, όπως ανακαλύφθηκε από τον αρχαίο μαθηματικό Πυθαγόρα, και αργότερα περιγράφεται από τον Βιτρούβιο στο έργο του «Δέκα βιβλία αρχιτεκτονικής» (με επανέκδοση το 1998), είναι ο αλγόριθμος που καθορίζει τη μορφή που εμφανίζεται σε σπειροειδείς δομές όπως για παράδειγμα στα κελύφη σαλιγκαριών, και έχει χρησιμοποιηθεί για να καθορίσει τις αναλογίες πολλών ανθρωπινών, τεχνητών δομών. (Agkathidis, 2016). Ωστόσο, οι βασικοί μελετητές των μορφών της φύσης, οι οποίοι στις αρχές του 20ού αιώνα ενίσχυσαν σημαντικά την αναζήτηση για χρήση μοντέλων του φυσικού κόσμου στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό και το έργο τους εξακολουθεί να επηρεάζει μέχρι και σήμερα, ήταν ο Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832), o Ernst

Haeckel (1834-1919) και ο D’Arcy Wentworth Thompson (1869-1948). Ο Johann Wolfgang von Goethe, Γερμανός επιστήμονας και ποιητής, διερεύνησε τις φυσικές μορφές και επινόησε τον όρο «morphologie» (μορφολογία) ενώ εφάρμοσε στοιχειά της «μεταμόρφωσης» των οργανισμών στην τέχνη και αρχιτεκτονική, της διαδικασίας κατά την οποία οι δυνάμεις των μορφών όλων των ζωντανών οργανισμών μπορεί να υποβληθούν σε ένα ομαλό μετασχηματισμό, όπως για παράδειγμα ένας φυτικός οργανισμός μπορεί να μετασχηματιστεί από σπόρο σε κάλυκα, σε ανθό και τελικά σε καρπό (Pearson, 2001). Ο Ernst Haeckel, Γερμανός βιολόγος και ζωολόγος, επηρέασε σημαντικά την τέχνη, την αρχιτεκτονική και το σχεδιασμό των αρχών του 20ού αιώνα, γεφυρώνοντας το κενό ανάμεσα στην επιστήμη και την τέχνη. Το έργο του αποτελούνταν από τη συλλογή βιβλίων «Art Forms in Nature», (1899-1904) με απεικονίσεις 100 διαφορετικών οργανισμών, κάποιους από τους οποίους, περιγράφτηκαν για πρώτη φορά από τον ίδιο. Στη συλλογή περιλαμβάνονταν στοιχειά της μορφής και της ανατομίας πολλών ζωών, φυτών και μικροοργανισμών (Zbasnik-Senegacnik και Kitek Kuzman, 2017).

Εικ. 13 «Το κολιμπρί», έργο του Ernst Haeckel από τη συλλογή βιβλίων «Art Forms in Nature» (1899-1904) με απεικονίσεις 100 διαφορετικών οργανισμών (πάνω δεξιά).

Εικ. 14 «Ο βάλτος», έργο του Ernst Haeckel από τη συλλογή βιβλίων «Art Forms in Nature» (1899-1904) με απεικονίσεις 100 διαφορετικών οργανισμών (κάτω δεξιά).

Παράλληλα, το βιβλίο On Growth and Form (1917) του βιολόγου και μαθηματικού D’Arcy Wentworth Thompson, όπως έχει αναφερθεί, πρωτοστάτησε στην επιστημονική εξήγηση της μορφογένεσης, της διαδικασίας με την οποία διαμορφώνονται τα μοτίβα στα φυτά και τα ζώα. Στο έργο του ο Thompson, μελέτησε και παρουσίασε τους νόμους που σχετίζονται με το μέγεθος και την ανάπτυξή των οργανισμών, τη συμμετρία και λειτουργία των κυττάρων, όπως και τη συνδεσμολογία των σκελετών των οργανισμών (ZbasnikSenegacnik και Kitek Kuzman, 2017).

Σημαντική προσπάθεια να ενσωματωθούν μορφές και αρχές εμπνευσμένες από το φυσικό κόσμο στην αρχιτεκτονική, την τέχνη και το σχεδιασμό προέκυψαν ως μια αντίδραση ενάντια στα κινήματα το Ιστορισμού και Νεοκλασικισμού τα οποία κυριαρχούσαν στο τέλος του δέκατου ένατου αιώνα. Οι αρχιτέκτονες και στοχαστές του Art Nouveau και του Jugendstil άρχισαν να αμφισβητούν αυτά τα κινήματα, τα οποία έβλεπαν ως αναχρονιστικά, αποτυγχάνοντας να ενσωματώσουν τις τεχνολογικές καινοτομίες και την κοινωνική δομή που προκάλεσε η βιομηχανική επανάσταση. Έντονα επηρεασμένοι από τα έργα που προαναφέρθηκαν όπως του Ernst Haeckel, άρχισαν να μιμούνται τα μοτίβα και τα σχήματα των ζώων και φυτών, ενσωματώνοντας τα σε πολλά αρχιτεκτονικά στοιχειά. Στην αναζήτηση μιας νέας αισθητικής, η φύση έμοιαζε να προσφέρει ιδέες και έμπνευση. Έτσι, τα σχέδια που αποσκοπούσαν στην αποτύπωση της ομορφιάς της, εφαρμόστηκαν σε καθημερινά, δομικά στοιχεία (Agkathidis, 2016, σελ. 12).

4.3 ΒΙΟΜΟΡΦΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ 4.3.1 Ζωικές μορφές και δομές Οι ζωικοί οργανισμοί, έχουν αποτελέσει σημαντική πηγή έμπνευσης για καλλιτέχνες και δημιουργούς επηρεάζοντας τομής όπως την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική ή τη γλυπτική. Ο θαυμασμός τόσο των ίδιων των ζωικών μορφών όσο και των δομών τους είναι εμφανείς από τα ποίκιλα αρχιτεκτονικά παραδείγματα μέσα στα χρόνια. Σύμφωνα με τον συγγραφέα Hugh AlderseyWilliams (2003), οι ζωικές μορφές και δομές στην κατασκευή ενός κτίριου μπορεί να αντικατοπτρίζουν μια συμβολική σημασία ή να σχετίζονται με το θαυμασμό του αρχιτέκτονα προς τον εκάστοτε ζωικό οργανισμό. Σε κάθε περίπτωση, ο Aldersey-Williams υποστηρίζει ότι η άφθονη χρήση των ζωικών μορφών στην τέχνη όπως και την αρχιτεκτονική όλων των περιόδων, υποδεικνύει το θαυμασμό και την έντονη περιέργεια των ανθρώπων να κατανοήσουν την εντυπωσιακή συμμετρία, αναλογία, ανατομία και μορφολογία κάθε ζωικού οργανισμού. Δυο παραδείγματα τέτοιων ζωομορφικών έργων θα παρουσιαστούν και αναλυθούν στη συνεχεία.

4.3.1.1 Αρχιτεκτονικά παραδείγματα Α. World Trade Center Transportation Hub

Tο World Trade Center Transportation Hub η αλλιώς «Oculus», αποτελεί τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό στο Manhattan της Νέας Υόρκης και κατασκευάστηκε στο Ground Zero, ανατολικά του σημείου όπου βρίσκονταν παλαιότερα οι Δίδυμοι Πύργοι. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2016 και σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Santiago Calatrava. Η βασική έμπνευση πίσω από τον σχεδιασμό του World Trade Center Transportation Hub είναι η κίνηση ενός πουλιού, που ανοίγει τα φτερά του και είναι έτοιμο να πετάξει μέσα από τα χέρια ενός παιδιού (ArchDaily, 2016).

πάνω από το βόρειο και τα νότιο τμήματα της εξωτερικής πλατείας. Το γυαλί επιτρέπει στο φυσικό φως να εισέρχεται σε όλο το εσωτερικό της κατασκευής. Το Oculus, συνίσταται από το αίθριο, τον ανοιχτό κεντρικό χώρο, ο οποίος περιβάλλεται από τα δύο επίπεδα καταστημάτων και τις αποβάθρες στα χαμηλότερα επίπεδα. Ο Calatrava, θεωρώντας ότι το φυσικό φως αποτελεί ένα ισχυρό σύμβολο ελπίδας και ζωτικότητας, σχεδίασε την κατασκευή με τέτοιο τρόπο ώστε να αποτελέσει βασικό στοιχειό της δομής της. Τοποθέτησε στην κορυφή του έργου ένα μεγάλο γυάλινο φεγγίτη ο οποίος αναδιπλώνεται έτσι ώστε τις εύκρατες μέρες να παραμένει ανοικτός. Η πρόσβαση στο κτίριο γίνεται από το επίπεδο του δρόμου τόσο από την ανατολική όσο από τη δυτική πλευρά, οδηγώντας κατευθείαν στις πλατφόρμες που βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο και λειτουργούν σαν μπαλκόνια θέασης του εσωτερικού. Οι κυλιόμενες σκάλες μεταφέρουν τους επισκέπτες στα χαμηλότερα επίπεδα του κτιρίου (Howarth, 2016).

Εικ. 17 Σκίτσο που αναπαριστά την βασική ιδέα του Oculus από τον Santiago Calatrava.

Το Oculus αποτελείται από γυαλί και χαλύβδινες νευρώσεις που θυμίζουν πλευρά από ζωικό σκελετό, διαταγμένα σε μεγάλο ελλειπτικό σχήμα. Η μορφή του έργου επιτυγχάνεται μέσω της επανάληψης των δομικών χαλύβδινων νευρώσεων και του γυαλιού που ενοποιούν τη σύνθετη δομή και επεκτείνονται για να δημιουργήσουν τα «φτερά»

Εικ.18 Κεντρική πρόσοψη Transportation Hub (δεξιά).

του

World

Trade

Center

Β. UK pavilion Milan EXPO 2015

Το UK pavilion το οποίο κατασκευάστηκε στα πλαίσια του Milan EXPO της Ιταλίας το 2015, αποτελεί έργο 1.910 τετραγωνικών μέτρων και χαρακτηρίζεται από ένα εντυπωσιακό σχέδιο με σύνθετη δομή. Η βασική του ιδέα αναπτύσσεται γύρω από την έννοια της κυψέλης θέλοντας να επισημάνει την πτώση του παγκόσμιου πληθυσμού μελισσών άλλα και τη σημασία της επισιτιστικής ασφάλειας και της βιοποικιλότητας. Το έργο αποτελεί αποτέλεσμα της συνεργασίας μεταξύ του Wolfgang Buttress, Tristan Simmonds, BDP Physicist and Bee και τους Stage One (BDP, 2015). Οι επισκέπτες του Pavilion ακολουθούν μια διαδρομή που αντιπροσωπεύει το χορό μιας μέλισσας, ταξιδεύοντας μέσα από μια σειρά τοπιών. Το βασικό τμήμα του έργου αποτελεί το pavilion που μιμείται την μορφή της κυψέλης των μελισσών. Πρόκειται για μια μια τρισδιάστατη μεταλλική δομή από πλέγμα που στηρίζεται σε κολόνες τριών μέτρων. Στο εσωτερικό του pavilion έχουν τοποθετηθεί ειδικοί μηχανισμοί με σκοπό τη μίμηση των δονήσεων και ήχων των μελισσών προσομοιώνοντας τη δραστηριότητα μια πραγματικής κυψέλης. Η κυψέλη είναι κατασκευασμένη από 169.300 μεμονωμένα στοιχειά αλουμινίου συγκεντρωμένα σε 32 οριζόντια στρώματα, ενώ η δομή αποτελείται από τρία κύρια μέρη: χορδές, ράβδους και κόμβους. Οι χορδές πλέκονται με

ταξύ τους αποτελώντας το κύριο σώμα της κυψέλης, ενώ συνδέονται με τις ράβδους που έχουν μήκος μέχρι ένα μέτρο. Οι κόμβοι βρίσκονται στις διασταυρώσεις των αλληλοεπικαλυπτόμενων χορδών παρέχοντας σημεία σύνδεσης για τις ράβδους. Σημαντικό στοιχειό της κυψέλης, αποτελεί ένα σφαιρικό κενό στο κέντρο της, το οποίο επιτρέπει στους ανθρώπους να περπατούν μέσα και να βιώνουν την αισθητηριακή προσομοίωση της δραστηριότητας των μελισσών. Τα φωτιστικά LED, ενσωματωμένα στα εξαρτήματα του αλουμινίου, λάμπουν και πάλλονται αντιπροσωπεύοντας τη δραστηριότητα που καταγράφηκε μέσω ενός επιταχυνσιόμετρου μέσα σε μια πραγματική κυψέλη (ArchDaily, 2015).

Εικ. 20 Κεντρική πρόσοψη του UK pavilion Milan EXPO 2015 (δεξιά).

Εικ.19 Κάτοψη συνολικού έργου

4.3.2 Ανθρώπινο σώμα και ανατομία

Από την εποχή του Ρωμαίου αρχιτέκτονα, μηχανικού και συγγραφέα Βιτρούβιου τον 1ο αιώνα π.Χ., το ανθρωπινό σώμα άλλα και η ανατομεία αυτού, έχει υπάρξει σημείο αναφοράς τόσο σε μεταφορικό όσο και συμβολικό επίπεδο. Το έργο «Vitruvian Man» του Leonardo da Vinci περίπου το1490 που παρουσιάζει τις αναλογίες του ανθρώπινου σώματος σύμφωνα με τον Βιτρούβιο, θεωρήθηκε σημαντικό έργο για αρχιτέκτονες και συγγραφείς. Αργότερα, το 1945 ο Le Corbusier με το έργο του «Modulor» επιχειρεί να μεταφέρει σαν βάση τη κλίμακα και τις αναλογίες του ανθρώπινου σώματος σαν οδηγό για την αρχιτεκτονική (Feuerstein, 2001). Το ανθρωπινό σώμα ως ένας μικρόκοσμος, αποτέλεσε τον καλύτερο δυνατό τρόπο κατανόησης και αναπαράστασης της τάξης και σύνθεσης του κόσμου ως ένα σύνολο. Ωστόσο, ακριβώς όπως το ανθρωπινό σώμα ανακαλύπτονταν βαθύτερα ως μια βασική αναφορά για την αρχιτεκτονική, η ιατρική τεχνολογία εξελίσσονταν λόγω της άμεσης παρατήρησης του ανθρωπινού σώματος μέσω της ανατομίας. Τα συνεχή ευρήματα των μελετών αυτών, άσκησαν μεγάλη επιρροή και δημιούργησαν νέες αντιλήψεις για τη σωματική δομή, λειτουργία και ανατομία. Έτσι, η αρχιτεκτονική άρχισε να εμπνέεται βαθύτερα από τη δομή του ανθρωπινού σώματος, ακολουθώντας μια διαδικασία μεταφοράς μορφών και σχηματισμών που συναντάμε σε αυτό (Drake, 2000). Πολλά αρχιτεκτονικά έργα, έχουν μιμηθεί πτυχές της μορφής του ανθρωπινού σώματος με εντυπωσιακά αποτελέσματα. Από τη δομή και το σχηματισμό των οστών μέχρι και τη μορφή βασικών ζωτικών συστημάτων του ανθρώπινου σώματος, η αρχιτεκτονική αντλεί έμπνευση δημιουργώντας κτίρια και κατασκευές με μορφές που

μοιάζουν ή παραπέμπουν στη μορφολογία του. Μερικά παραδείγματα τέτοιων αρχιτεκτονικών έργων θα παρουσιαστούν και αναλυθούν στη συνεχεία.

4.3.2.1 Αρχιτεκτονικά παραδείγματα Α. Absolute Towers Κατασκευασμένοι στο αναπτυσσόμενο προάστιο Absolute City Center στο Mississauga του Καναδά, οι Absolute Towers των MAD Architects, αποτελούν ένα συγκρότημα κατοικιών που ολοκληρώθηκε το 2012 και ξεχωρίζει από τα συνηθισμένα παραλληλόγραμμα κτίρια της περιοχής. Οι αρχιτέκτονες, επιχειρώντας να αναβαθμίσουν και να προσδώσουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στο τοπίο της περιοχής, σχεδιάσαν δυο ιδιαίτερους, καμπυλόγραμμους ουρανοξύστες με χαρακτηριστικό το θηλυκό ανθρωπόμορφο σχήμα τους (Golasz-Szolomicka and Szolomicki, 2019).

Οι Absolute Towers, αποτελούνται από δυο πύργους, των πύργο Α και τον πύργο Β, με ύψος 176 μέτρα και 158 μέτρα αντίστοιχα. Ο σχεδιασμός των πύργων με την καμπυλόγραμμη μορφή, εμπνεύστηκε από τη βιολογική μορφή του ανθρώπου, ξεπερνώντας τη συμβατική ιδέα ενός ουρανοξύστη ως μια άκαμπτη δομή. Στο έργο αυτό, η προσοχή στράφηκε στο σχεδιασμό μιας «εύπλαστης» μορφής που θυμίζει τις καμπύλες ενός γυναικείου ανθρωπινού σώματος. Ως εκ τούτου, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι οι κάτοικοι του Mississauga αποκαλούν τα δύο κτίρια «Marilyn Monroe Towers» (Allen, 2012). Ο σχεδιασμός των Absolute Towers περιλαμβάνει την ύπαρξη συνεχόμενου μπαλκονιού περιμετρικά κάθε επιπέδου των δύο πύργων, προσφέροντας στους κάτοικους πανοραμική θεά του Mississauga (ArchDaily, 2012). Οι δύο πύργοι έχουν το ίδιο σχήμα κάτοψης, ενώ διαφέρουν στην καμπυλότητα σε σχέση με τον κατακόρυφο άξονα, δημιουργώντας μια δυναμική πρόσοψη διαφορετική από κάθε οπτική. Αυτό επιτυγχάνεται με την περιστροφή των πλακών του δαπέδου σε μια κλίμακα από μια έως οκτώ μοίρες. Αν και ο αρχικός σχεδιασμός περιελάμβανε έναν πύργο, η αλληλεπίδραση των δύο πύργων αύξησε σημαντικά την δυναμικότητα της μορφής των δυο κτιρίων. Η συνολική αθροιστική περιστροφή όλων των ορόφων σε όλο το κτίριο είναι 205 μοίρες για τον πύργο Α και 200 μοίρες για τον πύργο Β (Golasz-Szolomicka and Szolomicki, 2019).

Εικ. 23 Τα δύο κτίρια είναι γνωστά και ως «Marilyn Monroe Towers» .

Εικ. 24 Πρόσοψη των Absolut Towers (δεξιά)

Β. L’Hemisfèric

Το συγκρότημα the «City of Arts and Sciences» βρίσκεται στις εκβολές του πρώην ποταμού Τούρια, στη Βαλένθια της Ισπανίας. Πρόκειται για ένα αρχιτεκτονικό συγκρότημα αναψυχής και πολιτισμού και ένα από τα καλύτερα παραδείγματα σύγχρονης αρχιτεκτονικής στην Ευρώπη. Σχεδιασμένο από τον Ισπανό αρχιτέκτονα Santiago Calatrava, το φουτουριστικό συγκρότημα αποτελείται από πέντε στοιχεία: το Palau de les Arts Reina Sofia, το L’Oceanografic, το L’Hemisferic, το El Museu de Ciences Principe Felipe και το L’Umbracle. Σχεδόν όλες οι κατασκευές του συγκρατημός αποτελούν δείγματα βιομορφισμού με μορφές εμπνευσμένες από από το ανθρωπινό σώμα, άλλα και τους ζωικούς και φυτικούς οργανισμούς (Corneanu, 2017). Βασισμένο στη μορφή του ανθρώπινου ματιού, το L’Hemisfèric που εγκαινιάστηκε το 1998, ήταν το πρώτο κτίριο που άνοιξε τις πόρτες του στο κοινό στο συγκρότημα the «City of Arts and Sciences». Το L’Hemisfèric αποτελείται από την κύρια είσοδο, την αίθουσα των βασικών υπηρεσιών, το πλανητάριο/ θέατρο IMAX και το περιμετρικό δαχτυλίδι.

Εικ. 25 Σκίτσο που αναπαριστά τη βασική ιδέα του L’Hemisfèric από τον Santiago Calatrava.

Στην αίθουσα των βασικών υπηρεσιών βρίσκονται ο κεντρικός χώρος για προσωρινές εκθέσεις και οι κύριες υπηρεσίες (γραφεία εισιτηρίων, καφετέρια, κατάστημα, γραφείο πληροφοριών, κ.λπ.). Η «κόρη» του ματιού, δηλαδή ο ημισφαιρικός θόλος του πλανητάριου/θεάτρου IMAX, αποτελεί τη μεγαλύτερη αίθουσα πρόβολων στην Ισπανία καθώς μπορεί να φιλοξενήσει πάνω από 300 άτομα, ενώ περιλαμβάνει μια κοίλη οθόνη 900 τετραγωνικών μέτρων. Ο θόλος, περιβάλλεται από τον περιμετρικό δακτύλιο «Carl Sagan». Αυτός ο χώρος είναι αφιερωμένος στη διεξαγωγή εκδηλώσεων κάθε είδους. Πρόκειται για μια οβάλ ή ελλειπτική περιοχή που περιβάλλει το θόλο της αίθουσας προβολής και προστατεύεται από τη μεγάλη στέγη του κτιρίου. Μια πισίνα 24.000 τετραγωνικών μέτρων περικυκλώνει ολόκληρη τη δομή του L’Hemisfèric. Ο ημισφαιρικός θόλος μετατρέπεται σε μια πλήρη σφαίρα μέσω της αντανάκλασης του στην πισίνα. Ο θόλος, καλύπτεται από το «βλέφαρο», κατασκευασμένο από κάθετες, αρθρωτές μεταλλικές σχάρες, οι οποίες μπορούν να ανυψωθούν για να επιτρέψουν τη θέα σε ολόκληρη την πισίνα. Ο αρχιτέκτονας, επέλεξε τη μορφή του ανθρώπινου ματιού για να συμβολίσει τη παρατήρηση του κόσμου, του ουρανού και των αστεριών (Santiago Calatrava – Architects & Engineers, 2019).

Εικ. 26 Το L’Hemisfèric στο City of Arts and Sciences (δεξιά).

4.3.3 Φυτικά μοτίβα και σχήματα

Όπως συμβαίνει και με άλλα φυσικά φαινόμενα, τα φυτά παράγουν αρχέτυπα, έτοιμα για απομίμηση και ερμηνεία. Από τη μορφή του κορμού ενός δέντρου μέχρι και τη γεωμετρία ενός ανθισμένου λουλουδιού, τα ποώδη, θαμνώδη και δενδρώδη ζώντα είδη έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης και απομίμησης για την αρχιτεκτονική μορφή (Gruber, 2009). Πολλά αρχιτεκτονικά έργα είναι εμπνευσμένα από τη μορφή φυτικών μοτίβων είτε στο σύνολο τους, παραπέμποντας μορφολογικά ως σύνολο σε κάποιο φυτικό οργανισμό, είτε σε ορισμένες πτυχές της κατασκευής με φυτικές αναφορές να συνιστούν στοιχειά διακόσμησης. Δυο παραδείγματα τέτοιων αρχιτεκτονικών έργων, με εστίαση σto επίπεδο ολόκληρης της μορφής άλλα και με εστίαση στο επίπεδο της διακόσμησης, θα παρουσιαστούν και αναλυθούν στη συνεχεία.

4.3.3.1 Αρχιτεκτονικά παραδείγματα Α. Lotus Temple Ένα άλλο βιομορφικό αρχιτεκτονικό έργο με προσανατολισμό σε φυτικά μοτίβα αποτελεί ο ναός του Λωτού (Lotus Temple), στο Νέο Δελχί της Ινδίας. Ο ναός ολοκληρώθηκε το 1986 και είναι αφιερωμένος στη λατρεία των Μπαχάι. Σχεδιάστηκε από τον Ιρανό αρχιτέκτονα Fariborz Sahba ενώ αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα αρχιτεκτονικά μνημεία στον κόσμο. Όπως και σε όλους τους οίκους λατρείας των Μπαχάι, στο Lotus Temple μπορεί να εισέλθει ο οποιοσδήποτε ανεξάρτητος θρησκεύματος, φύλου ή άλλων διακρίσεων (Rizor, 2011). Η χαρακτηριστική δομή του Lotus Temple είναι εμπνευσμένη από το λουλούδι του λωτού και είναι αναμφισβήτητα μία από τις πιο ορατές περιπτώσεις βιομορφισμού στη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Η κατασκευή οργανώνεται κυκλικά και αποτελείται από εννέα πλευρές οι οποίες συνιστώνται συνολικά από είκοσι-εφτά «πέταλα» (πλάκες μπετόν μαρμάρου). Κάθε μια από τις εννέα πλευρές, συγκροτείται σε ομάδες των τριών πετάλων . Τα πέταλα αυτά, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της οργάνωσης του χώρου και ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες: πέταλα εισόδου, εξωτερικά πέταλα και εσωτερικά πέταλα. Τα πέταλα εισόδου (εννέα συνολικά), οριοθετούν την είσοδο σε κάθε μία από τις εννέα πλευρές του συγκροτήματος. Τα εξωτερικά πέταλα χρησιμεύουν ως στέγη για τους βοηθητικούς χώρους συμπληρώνοντας τα εσωτερικά πέταλα που καλύπτουν τον κύριο χώρο λατρείας. Τα εσωτερικά πέταλα πλησιάζουν, χωρίς να συναντώνται στην κορυφή του κεντρικού χώρου λατρείας δημιουργώντας έναν εντυπωσιακό φεγγίτη από γυαλί και χάλυβα (Rizor, 2011). Στον υπαίθριο χώρο του ναού, υπάρχουν εννέα πισίνες οργανωμένες περιμετρικά του κτιρίου. Οι

πισίνες αντιπροσωπεύουν τα πράσινα φύλλα του λωτού στο νερό ενώ παράλληλα, μαζί με τα σιντριβάνια συμβάλλουν στην ψύξη του αέρα, και την διατήρηση χαμηλότερης θερμοκρασίας. Ο ναός και ο χώρος που τον περιβάλλει σχεδιάστηκαν ως ένα ολοκληρωμένο σύνολο( Rizor, 2011). Όπως ο ίδιος ο αρχιτέκτονας ανέφερε σε συνέντευξη του σχετικά με την επιλογή της συγκεκριμένης μορφής για το ναό, καθοριστικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι έπρεπε να σχεδιάσει ένα ναό λατρείας ο οποίος θα προορίζονταν ανεξάρτητος, για όλους τους ανθρώπους. Έτσι, θέλησε να δημιουργήσει μια καινοτόμα κατασκευή που ταυτόχρονα θα αποπνέει κάτι οικείο. Μάλιστα, στα πλαίσια της έρευνας του για την εύρεση μορφής, επισκέφτηκε πάνω από 100 διαφορετικούς ναούς ώστε να κατανοήσει πια οπτική σχεδιασμού θα ταίριαζε στην κουλτούρα του συγκεκριμένου ναού και της Ινδίας. Η επιλογή του λωτού βασίστηκε στο γεγονός ότι το συγκεκριμένο λουλούδι αποτελεί έναν ιερό φυτικό οργανισμό για τους Ινδούς και συνδέεται με τη λατρεία εδώ και πολλούς αιώνες (MK, 2012)

Εικ. 29 Πρόσοψη Lotus Temple (δεξιά).

Β. La Sagrada Familia

Ο Antoni Gaudi (1852-1926), αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχιτέκτονες της εποχής του, καθώς ανέπτυξε μια μοναδική τεχνολογία και γλώσσα μορφών, αντιπροσωπεύοντας το Art Nouveau στην Ισπανία. Οι καινοτόμος σχεδιασμός του, βασισμένος στην πιστή παρατήρηση της φύσης και τη μεταφορά της με κάθε τρόπο και μορφή στα έργα του, τον κατέστησε έναν από τους πρωτοπόρους βιομορφικούς αρχιτέκτονες. Το μεγαλύτερο και μέχρι τώρα ημιτελές έργο του είναι ο καθεδρικός ναός Sagrada Familia στη Βαρκελώνη της Ισπανίας (Gruber, 2011).

ότι ο καλύτερος τρόπος να τιμήσει τον Θεό, είναι να σχεδιάσει κτίρια με βάση το έργο του, το φυσικό κόσμο και τις μορφές του (Ramos, 2015).

Εικ. 31 Οι κορυφές της Sagrada Familia διακοσμούνται με μορφές που παραπέμπουν σε φυτικά στοιχειά (λεβάντα, άνθη, σιτάρι, κ.α)

Εικ. 30 Αναπαράσταση της αναμενόμενης ολοκληρωμένης Sagrada Família που υπολογίζεται το 2026.

Ο Gaudi, ανέλαβε το σχέδιο της Sagrada Familia το 1883 από έναν άλλο αρχιτέκτονα, ο οποίος είχε βάλει μια παραδοσιακή νέο-γοτθική βάση. Οραματίστηκε μια οπτική αφήγηση της ζωής του Χριστού βασισμένη σε φυσικές μορφές και μεταφορές. Εμπνεύστηκε από την πίστη του στην θρησκεία και την αγάπη του για τη φύση. Πίστευε

Ο σχεδιασμός της Sagrada Familia αποτελείται από πολλά φυτικά μοτίβα και σχήματα σε διακοσμητικά άλλα και δομικά στοιχειά του έργου όπως και ορισμένους ζωικούς οργανισμούς. Οι προσόψεις του ναού και οι κορυφές, διακοσμούνται από γλυπτά φυτικών ειδών που συνδέονται με την χριστιανική πίστη, όπως το φύλλωμα και διάφορα στοιχειά από τη δομή του φοίνικα, της ελιάς, του σιταριού, του κυπαρισσιού, του κέδρου και της λεβάντας. Παράλληλα, πολυάριθμα γλυπτά ερπετών, αμφιβίων και άλλων ειδών, βρίσκονται τοποθετημένα στα εξωτερικά τοιχώματα των προσόψεων, προκειμένου να πραγματοποιηθεί μια τριπλή λειτουργία: διακοσμητική, λειτουργική και συμβολική (Hensbergen, 2017).

Εικ. 32 Πρόσοψη της Sagrada Familia (δεξιά).

Στο εσωτερικό του ναού, ο Gaudi διερευνούσε για πολλά χρόνια το σχεδιασμό και την στατικότητα των υποστυλωμάτων, καταλήγοντας, πιστός στις διδασκαλίες της φύσης, στην μορφή άλλα και στατική λειτουργιά του κορμού των ψηλών δέντρων και την αίσθηση ενός «πνευματικού» δάσους (Hensbergen, 2017). Ως εκ τουτού, απέφυγε τη χρήση των κατακόρυφων υποστυλωμάτων της κλασικής αρχιτεκτονικής και σχεδίασε κολόνες με κλίση σε δυο κατευθύνσεις, όπως συμβαίνει και με τους κορμούς των δέντρων, ώστε να μπορούν να αντέχουν το βάρος της οροφής. Τα άνω τμήματα των υποστυλωμάτων καταλήγουν σε μια διακλάδωση μικρών στηλών, όπως τα κλαδιά ενός δέντρου, για την καλύτερη στήριξη του θόλου (Ramos, 2015). Οι αψίδες του ναού, αντιπροσωπεύουν το αποκορύφωμα της καλλιτεχνικής εξέλιξης του Gaudi με τη κεντρική αψίδα του ναού να βρίσκεται 45 μετρά επάνω από το έδαφος. Ο θόλος της κεντρικής αψίδας είναι κατασκευασμένος από κεραμικά πλακίδια δημιουργώντας ένα ελικοειδές σχήμα παρόμοιο με τα φύλλα φοίνικα. Οι θολοί των υπόλοιπων αψίδων του ναού είναι κατασκευασμένοι από ενισχυμένο σκυρόδεμα σχηματίζοντας μορφές που μοιάζουν με άνθη. Ολόκληρη

Εικ. 34 Τα υποστυλώματα του ναού προσομοιώνουν τη μορφολογία και στατική λειτουργιά του κορμού των δέντρων.

η οροφή του εσωτερικού της Sagrada Familia είναι σχεδιασμένη έτσι ώστε το φως να διαχέεται και να αντανακλάται από τα βιτρό παράθυρα και σε συνδυασμό με τα υποστυλώματα που φέρουν την μορφή δέντρων, να επιτυγχάνεται η μίμηση της αίσθησης του ηλιακού φωτός που διαπέρνα τα φυλλώματα των δέντρων ενός δάσους (Hensbergen, 2017). Η Sagrada Família είναι ακόμα υπό κατασκευή, με αναμενόμενη ολοκλήρωση το 2026, έναν αιώνα μετά το θάνατο του Gaudi. Τις τελευταίες δεκαετίες, το έργο του ναού υιοθέτησε σύγχρονες τεχνολογίες ψηφιακού σχεδιασμού και κατασκευής. Οι αρχιτέκτονες και οι τεχνίτες χρησιμοποιούν σύγχρονα προγράμματα σχεδιασμού (Rhinoceros, Cadds5, Catia, CAM) για να κατανοήσουν τις πολύπλοκες γεωμετρίες και να απεικονίσουν το κτίριο στο σύνολό του. Τα μοντέλα γύψου εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται ως εργαλείο σχεδιασμού, τα οποία παράγονται πλέον με τη μέθοδο της τρισδιάστατης εκτύπωσης για την επιτάχυνση της διαδικασίας (Jones, 2013).

Εικ. 33 Στους θόλους των αψίδων του ναού σχηματίζονται μορφές που μοιάζουν με άνθη.

Εικ. 35 Τα άνω τμήματα των υποστυλωμάτων καταλήγουν σε μια διακλάδωση μικρών στηλών, που μοιάζουν μορφολογικά με τα κλαδιά ενός δέντρου.

ΒΙΟΜΙΜΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Είναι γεγονός οτι πολλά προβλήματα της ανθρωπότητας έχουν αντιμετωπιστεί μέσω της αποκόμισης γνώσεων και της συνειδητής μίμησης των βιολογικών μορφών, λειτουργιών, συστημάτων και αναλογιών. Η παρατήρηση των μηχανισμών προσαρμογής και επιβίωσης των οργανισμών του φυσικού κόσμου, έχει συμβάλλει σημαντικά στην εξέλιξη πολλών επιστημονικών κλάδων, όπως και της αρχιτεκτονικής. Χωρίς αμφιβολία, οι σχεδιαστές και οι μηχανικοί βρίσκονται σε συνεχή αναζήτηση έμπνευσης και ιδεών για την επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων και το σχεδιασμό καινοτόμων κατασκευών. Η βιομίμηση είναι η απομίμηση των μηχανισμών, των συστημάτων και των στοιχείων της φύσης με σκοπό την επίλυση σύνθετων ανθρώπινων προβλημάτων. Η βιομίμηση στην αρχιτεκτονική και την κατασκευή, είναι η πρακτική του σχεδιασμού κτιρίων και προϊόντων που προσομοιώνουν ή συν-επιλέγουν διαδικασίες που συμβαίνουν στο φυσικό κόσμο (Gruber, 2011). Αξιοποιεί σχεδόν τα τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια εξέλιξης της ζωής, με σκοπό την ανάπτυξη βιώσιμου σχεδιασμού και τεχνολογιών. Είναι μια εναλλακτική μέθοδος για καινοτομία, όπου το πρώτο βήμα αποτελεί η κατανόηση του μηχανισμού κατά τον οποίο η φύση ξεπερνά προκλήσεις παρόμοιες με αυτές που μπορεί να συναντηθούν στο σχεδιασμό ή τη μηχανική. Σύμφωνα με τις αρχές της βιομίμησης, οι βιολογικοί οργανισμοί θεωρείται ότι ενσωματώνουν τεχνολογίες που είναι ισοδύναμες με αυτές που εφευρέθηκαν από τον άνθρωπο, και σε πολλές περιπτώσεις, έχουν λύσει τα ίδια προβλήματα με πολύ μεγαλύτερη επιτυχία και οικονομία μέσων (Pawlyn, 2011).

Αξίζει να σημειωθεί ότι όπως τονίζει η επιστήμονας και συγγραφέας Janine Benyus (1997), στην πιο πρακτική μορφή της, η βιομίμηση είναι ένας τρόπος αναζήτησης βιώσιμων λύσεων με δανεισμό των σχεδίων ζωής, τις χημικές διεργασίες και τις στρατηγικές των οικοσυστημάτων. Στην πιο εναλλακτική της μορφή, φέρνει τον άνθρωπο σε άρτια σχέση με τον υπόλοιπο φυσικό κόσμο, τον καθιστά μαθητή που μαθαίνει να είναι ένα ευπρόσδεκτο είδος σε αυτόν τον πλανήτη.

Εικ. 36 Το τρένο υψηλής ταχύτητας AVE S-102, πήρε την αεροδυναμική του μορφή από το σχήμα του ράμφους της πάπιας mallard.

5.2 ΤΙ ΕΊΝΑΙ ΒΙΟΜΙΜΗΣΗ 5.2.1 Ορισμός Ο Micheal Pawlyn (2011), αναφέρει ότι η προσέγγιση του όρου βιομίμηση (biomimicry) ο οποίος προέρχεται από τις αρχαίες ελληνικές λέξεις «βιος» και «μίμησις», αναλύθηκε για πρώτη φορά σε επιστημονικά κείμενα το 1962, και αυξήθηκε σε χρήση κυρίως μεταξύ επιστημονικών υλικών, τη δεκαετία του 1980. Εντούτοις, ο πιο πρόσφατος και ευρύτερα γνωστός ορισμός του όρου, διαδόθηκε από την Janine Benyus (1997), όταν εξέδωσε το βιβλίο Biomimicry: Innovation Inspired by Nature, όπου αναφέρεται στη βιομίμηση ως «μια επαναστατική νέα επιστήμη που αναλύει τις καλύτερες ιδέες της φύσης και τις προσαρμόζει για ανθρώπινη χρήση». Το βιβλίο αυτό, αποτελεί μια συλλογή ιστοριών που περιγράφουν το έργο επιστημόνων, μηχανικών και εφευρετών, οι οποίοι μετέφρασαν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με τις λειτουργικές στρατηγικές που εντοπίζονται στη βιολογία σε καινοτόμες τεχνολογίες. Πριν τη δημοσίευση του βιβλίου, ο επιστημονικός κόσμος προσέγγιζε τη φύση ως πηγή έμπνευσης με την χρήση του όρου βιομιμητική (biomimetics), ο οποίος επινοήθηκε το 1950 από τον βιοφυσικό Otto Schmidt ή με τον όρο βιονικά, (bionics) ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον Jack E. Steele το 1960. Οι ορολογίες αυτές, δηλαδή η «βιομίμηση», η «βιομιμητική», η «βιονική» άλλα και η «βιοέμπνευση», σύμφωνα με έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία χρόνια, μπορούν να θεωρηθούν συνώνυμες, καθώς πρόκειται για παρεμφερείς λέξεις που τείνουν να υποδηλώσουν τη μίμηση, αντιγραφή, προσαρμογή ή προέλευση από τη βιολογία (Vincent και συν., 2006). Συμπληρωματικά, ο Pawlyn (2011) υποστηρίζει

ότι η μόνη σημαντική διαφορά μεταξύ του όρου «βιομίμηση» και «βιομιμητική» είναι ότι ο πρώτος όρος εστιάζει κυρίως στην ανάπτυξη βιώσιμων λύσεων, ενώ ο δεύτερος, μπορεί να εφαρμοστεί, και σε ορισμένες περιπτώσεις εφαρμόζεται, και σε άλλους ιδιαίτερους τομείς όπως η στρατιωτική τεχνολογία. Μάλιστα, θεωρεί ότι οι οροί αυτοί μπορούν να αντιμετωπίζονται ως ετυμολογικά συνώνυμοι, ενώ παραθέτει σαν ορισμό τους «τη μίμηση της λειτουργικής βάσης των βιολογικών μορφών, διαδικασιών και συστημάτων για την παραγωγή βιώσιμων λύσεων».

ΒΙΟΜΙΜΗΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Η βιομίμηση είναι η απομίμηση των μηχανισμών της φύσης με σκοπό την επίλυση σύνθετων ανθρώπινων προβλημάτων. Ο επίσημος ορισμός της βιομίμησης διαδόθηκε από την Janine Benyus το 1997. Πριν την Janine Benyus, ο επιστημονικός κόσμος προσέγγιζε την έννοια με τους όρους βιομιμητική και βιονικά. Ωστόσο, οι ορολογίες αυτές θεωρούνται πλέον συνώνυμες. Διαφέρει από τις έννοιες της βιο-αξιοποίησης, των βιο-υποβοηθούμενων τεχνολογιών της βιοφιλίας και του βιομορφισμού .

Σχ. 6 Βασικά στοιχεία της βιομιμητικής αρχιτεκτονικής.

5.2.2 Διαχωρισμός της βιομίμησης από άλλες βιο-προσεγγίσεις

Κατά την Janine Benyus (2009), ένας από τους πιο ουσιαστικούς τρόπους να κατανοήσει κανείς τι είναι βιομίμηση είναι να διαχωρίσει τον όρο από άλλες βιο-προσεγγίσεις. Κάποιες έννοιες που αξίζει να αποσαφηνισθούν είναι αυτή της βιο-αξιοποίησης (bio-utilization), των βιο-υποβοηθούμενων τεχνολογιών (bio-assisted technologies) και της βιοφιλίας (biophilia). Ο όρος βιο-αξιοποίηση, ασχολείται με την απευθείας χρήση στοιχείων της φύσης είτε για παραγωγικούς σκοπούς, είτε για την αξιοποίηση τους σε κατασκευές. Αυτό μπορεί να συμβεί, στην πρώτη περίπτωση για την καλλιέργεια φαρμακευτικών φυτών και στη δεύτερη για την κοπή ξυλείας με σκοπό τη χρήση σε κατασκευές ή τη χρήση φύτευσης μέσα και γύρω από ένα κτίριο στοχεύοντας στην παραγωγή ψύξης με εξάτμιση (Benyus, 2009). Συνεπώς, η έννοια της βιο-αξιοποίησης, σε αντίθεση με την βιομίμηση που εστιάζει στην μεταφορά βιολογικών άρχων στην ανθρωπινή τεχνολογία, άφορα στην άμεση αξιοποίηση οργανισμών ή βιολογικών υλικών.

Η πρακτική και η εφαρμογή της βιοφιλίας επικεντρώνεται στην επαφή του ατόμου με την φύση μέσω της πρόσβασης σε φυσικούς χώρους ή της παρατήρησης φυσικών τοπιών. Από αρχιτεκτονικής άποψης, δεν θα μπορούσε να παραλειφθεί η διάκριση μεταξύ των όρων βιομίμηση (biomimicry) και βιομορφισμού (biomorphism). Ο βιομορφισμός όπως έχει αναφερθεί προηγουμένως, τρέφεται από την φύση σε επίπεδο μορφής και συμβολισμού και όχι σε επίπεδο μηχανισμών και λειτουργικών αρχών. Σύμφωνα με τον Micheal Pawlyn (2011) η ειδοποιός διαφορά βρίσκεται στο εάν ο σχεδιασμός εμπλέκεται με τη λειτουργία που πραγματοποιεί η εκάστοτε φυσική μεταφορά. Αν συμβαίνει αυτό, τότε είναι δόκιμο να χαρακτηριστεί ως βιομιμητισμός. Αν όχι, τότε πρόκειται αποκλειστικά για βιομορφισμό. Παρ’ όλα αυτά, είναι πολύ πιθανό, και συμβαίνει συχνά, οι δύο προσεγγίσεις να συνυπάρχουν σε ένα κτίριο. Εξάλλου, ο βιομορφισμός μπορεί να προσθέσει ένα άλλο νόημα από αυτό που θα επιτευχθεί από μια καθαρά τεχνική χρήση της βιομίμησης.

Επιπλέον, η έννοια των βιο-υποβοηθούμενων τεχνολογιών αναφέρεται «στην εξημέρωση ενός οργανισμού με σκοπό να επιτύχει κάποια λειτουργία. Για παράδειγμα, η χρήση βακτηριών για τον καθαρισμό νερού ή η εκτροφή αγελάδων για την παραγωγή γάλακτος» (Benyus, 2009, σελ. 6). Ακόμα, ο όρος «βιοφιλία» ο οποίος διαδόθηκε από τον βιολόγο E. O. Wilson, αναφέρεται στην υπόθεση ότι υπάρχει ένας ενστικτώδης δεσμός, μια έμφυτη και γενετικά καθορισμένη έλξη μεταξύ των ανθρώπων με τον φυσικό κόσμο (Pawlyn, 2011). Ουσιαστικά, δεν πρόκειται για μια αναπαράσταση της φύσης, άλλα για την ίδια την φύση.

5.2.3 Ιστορικό πλαίσιο

Παρ’ όλο που θεωρητικά η βιομίμηση ορίστηκε και διαδόθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, ιστορικά υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις που αποδεικνύουν ότι οι μηχανισμοί της φύσης ανέκαθεν διέγειραν το ενδιαφέρον για άντληση έμπνευσης, κυρίως στον επιστημονικό κόσμο. Από τους πρώτους ανθρώπινους πολιτισμούς ακόμη, το φυσικό περιβάλλον αποτέλεσε πηγή παρατήρησης αλλά και έναυσμα για νέο σχεδιασμό. Ωστόσο, με κυριότερη εξαίρεση τον Leonardo da Vinci (1452-1519) που το έργο του αποτέλεσε αφετηρία για τον βιομιμητικό σχεδιασμό, μέχρι το 19ο αιώνα, κανένας στοχαστής δεν είχε αποπειραθεί να κάνει το άλμα από την «απλή» παρατήρηση στην εφαρμογή (Mazzoleni, 2013).

Σε άλλες εφαρμογές της βιομίμησης, το 1680, ο Giovanni Borelli στο βιβλίο του «De Μotu Animaleum» ερεύνησε τις κολυμβητικές κινήσεις των ζώων με σκοπό την εφαρμογή τους στην υποβρύχια τεχνολογία. Ο Borelli περιέγραψε το σχεδιασμό ενός πρώιμου υποβρύχιου που ενσωμάτωνε ιδέες βασισμένες στην κίνηση των ζώων για τη ρύθμιση της πλευστότητας και της ώθησης (Fish και συν., 2011).

1505

Leonardo da Vinci

1680

Giovanni Borelli Ο Micheal Pawlyn (2011) θεωρεί ότι ο Leonardo da Vinci υπήρξε πρωτοπόρος και ότι τα οράματά του ήταν εκατοντάδες χρόνια μπροστά από τους σύγχρονους του. Ταυτόχρονα, η Mazzoleni (2013), υποστηρίζει ότι μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρώτος βιομιμητικός σχεδιαστής. Η ενδελεχής έρευνα που πραγματοποίησε κατά τη διάρκεια της ζωής του, η οποία κατέληγε στο ότι τα ανθρώπινα αεροπορικά ταξίδια θα μπορούσαν να διαμορφωθούν σύμφωνα με το μηχανισμό πτήσης των πτηνών, αποτέλεσε βάση για τις μετέπειτα ανακαλύψεις. Έτσι, περίπου το 1505, οδηγήθηκε στην εφεύρεση της πρώτης ιπτάμενης μηχανής - του Ornithopter. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1903, οι αδερφοί Wright κατασκεύασαν το πρώτο επιτυχημένο αεροσκάφος και πραγματοποίησαν την πρώτη ανθρώπινη πτήση.

Εικ. 37 Σχέδιο του ornithopter απο τον Leonardo da Vinci.

Πιο πρόσφατα ακόμη, ο Pawlyn (2011) αναφέρει στο έργο του ορισμένα καλά τεκμηριωμένα παραδείγματα, όπως την εφεύρεση του Velcro απο τον George de Mestral περίπου το 1948, ενώ τονίζει πως τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια φαινομενική άνθηση της βιομίμησης, καθώς όλο και περισσότεροι σχεδιαστές και ιδιαίτερα μηχανικοί ανταποκρίνονται στη ζήτηση για βιώσιμα προϊόντα που βασίζονται στους μηχανισμούς και λειτουργίες της φύσης.

Εικ. 38 Σχέδια των κολυμβητικών κινήσεων των ζώων και του ανθρώπου απο τον Giovanni Borelli.

1809

Sir George Cayley

1948

George de Mestral Το 1809 ο Sir George Cayley, μελέτησε την αεροδυναμική μορφή του δελφινιού και της πέστροφας με στόχο την αναβάθμιση του κελύφους των πλοίων και την ελαχιστοποίηση των συντελεστών τριβής τους (Pawlyn, 2011).

Εικ. 39 Μελέτη της αεροδυναμικής μορφής του δελφινιού.

Εικ. 40 Το φυτό «κολλιτσίδα» αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον George de Mestral και την εφεύρεση του Velcro.

4.3 ΒΙΟΜΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΉ 5.3.1 Ο ρόλος της Βιολογίας στην αρχιτεκτονική Σύμφωνα με την Ilaria Mazzoleni (2013), η βιολογία είναι η μελέτη της ζωής. Το να καθορίσει κανείς τι είναι ζωή αποτελεί πρόκληση και δεν υπάρχει απόλυτη συναίνεση για τον ορισμό της. Οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν, ωστόσο, ότι υπάρχουν ορισμένα χαρακτηριστικά τα οποία αντιπροσωπεύουν όλα τα έμβια όντα. Οι ζωντανοί οργανισμοί υποβάλλονται σε χημικές διεργασίες για την ενέργεια και τη συντήρηση τους. Τα κύτταρα αποκτούν ενέργεια μέσω ενός σταθερού κύκλου διασπάσεως και κατασκευής της ύλης σε κυτταρικά συστατικά. Τα ζωντανά όντα αναπαράγονται, είτε σεξουαλικά, είτε μη σεξουαλικά. Είναι σε θέση να εξελίσσονται και να προσαρμόζονται στο περιβάλλον τους με την πάροδο του χρόνου έτσι ώστε τα χαρακτηριστικά ενός είδους να αλλάζουν από γενιά σε γενιά. Αντιδρούν σε ερεθίσματα, διατηρώντας έτσι την ομοιόσταση τους. Η ζωή είναι δυναμική, το οποίο υποδηλώνει ότι όλα τα γνωρίσματα που χαρακτηρίζουν τα ζωντανά όντα περιλαμβάνουν δυναμικές διαδικασίες. Το πεδίο της βιολογίας επιδιώκει να κατανοήσει τα πρότυπα και τις διαδικασίες αυτές που διέπουν όλα τα έμβια όντα. (Hensel και Menges, 2007). Καθώς η επιστήμη της βιολογίας είναι διεπιστημονική, ενσωματώνεται δηλαδή και σε άλλα πεδία, οι κλάδοι του σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής μπορούν να εξάγουν γνώσεις από τον βιολογικό κόσμο για να βελτιώσουν τον τρόπο με τον οποίο ζουν οι άνθρωποι. Η βιομίμηση στην αρχιτεκτονική στοχεύει στην εφαρμογή βιολογικών αρχών στο σχεδιασμό με ορισμένους βασικούς τρόπους. Αρχικά, όπως και άλλες προσεγγίσεις αρχιτεκτονικής που βασίζονται στην άντληση έμπνευσης

από τη φύση, η βιομίμηση μέσα από τη μελέτη του φυσικού κόσμου, λαμβάνει υπόψιν τη διασύνδεση και την ποικιλομορφία που συναντάμε σ’ αυτόν, δίνοντας τη δυνατότητα στους αρχιτέκτονες να αποκομίσουν γνώσεις και να σχεδιάσουν στοιχεία με προοπτική να γίνουν αναπόσπαστα μέρη των φυσικών συστημάτων. Επιπλέον, οι βιομιμητικοί σχεδιαστές στοχεύουν στο σχεδιασμό με σύνεση στο περιβάλλον και με λιγότερες επεμβάσεις, ενώ αντιλαμβάνονται ότι οι άνθρωποι αποτελούν ένα μόνο σύστημα έμβιας ζωής εντός ενός συνόλου συστημάτων τα οποία ζουν και αλληλεπιδρούν με την φύση. Παρ΄ όλα αυτά, ο βασικότερος στόχος του βιομιμητισμού στην αρχιτεκτονική, είναι ο ενστερνισμός της ιδέας ότι οι μηχανισμοί που χρησιμοποιούν οι φυσικοί οργανισμοί για την λειτουργικότητα και τη προσαρμοστικότητα τους στο περιβάλλον, μπορεί να αποτελέσουν πηγή γνώσης και έμπνευσης (Vincent, 2009). Αυτό μπορεί να συμβεί με δύο τρόπους. Σε μεγάλη κλίμακα, όπως σε μια πόλη ή γειτονιά, συναντάται μέσα από την αναζήτηση ερεθίσματος από την πολυπλοκότητα και την αλληλεξάρτηση των οικοσυστημάτων. Σε μικρότερη κλίμακα, εστιάζοντας στη μελέτη ενός συγκεκριμένου στοιχείου κάποιου οργανισμού, όπως για παράδειγμα, στην επιδερμίδα ενός ζώου με σκοπό να αποτελέσει επίκεντρο εμπνεύσεως για το σχεδιασμό ενός κελύφους κτιρίου. Εικ. 41 Ο ιστός της άραχνης θεωρείται μια από τις σπουδαιότερες κατασκευές που συναντάμε στο φυσικό κόσμο. Η απομίμηση της δομής και των κατασκευαστικών αρχών του ιστού της άραχνης αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα βιομίμησης.

4.3 5.3.2 Βιομιμητική λογική στο σχεδιασμό Όπως έχει ήδη ειπωθεί, οι αρχές που διέπουν την βιομίμηση, συνιστούν οδηγό για πολλούς επιστημονικούς κλάδους, όπως και για την αρχιτεκτονική. Μάλιστα, ο βιομιμητικός αρχιτεκτονικός σχεδιασμός βασίζεται στη καθοδήγηση της φύσης σε όλα τα στάδια του σχεδιασμού, από το όραμα και την δημιουργία, μέχρι και την αποτίμηση του έργου. Η Janine Benyus (1997) έχει υποστηρίξει ότι «η βιομιμητική αρχιτεκτονική διαχειρίζεται τη φύση ως πρότυπο, μέτρο και μέντορα για την επίλυση προβλημάτων στο σχεδιασμό». Ως πρότυπο, συλλέγοντας στοιχειά από φυσικά σχέδια και διαδικασίες, ως μέτρο βασιζόμενη σε οικολογικές προδιαγραφές και ως μέντορα για μάθηση και όχι εκμετάλλευση του φυσικού κόσμου. Πρόκειται δηλαδή για την αντίληψη ότι η φύση έχει ήδη επιλύσει πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα, όχι μονό η αρχιτεκτονική, άλλα η ανθρωπότητα γενικότερα, όπως η ενέργεια ή οι κλιματικές αλλαγές. Η μίμηση αυτού του τρόπου διαχείρισης της φύσης, ενισχύει τους ανθρώπους να καταφεύγουν σε τεχνολογίες που λειτουργούν σαν ένα σύστημα με σκοπό τη δημιουργία συνθηκών ευνοϊκών για τη ζωή. «Για τους σχεδιαστές, τους αρχιτέκτονες και τους μηχανικούς, η απάντηση στην ερώτηση: Τι θα έκανε η φύση σε αυτήν την περίπτωση; είναι μια αποκάλυψη. Δεν υπάρχει μια μόνο ιδέα, αλλά εκατομμύρια ιδέες που εξελίχθηκαν, δοκιμάστηκαν και βελτιστοποιήθηκαν στο φυσικό περιβάλλον εδώ και αιώνες» (Benyus, 2009, σελ. 4). Ταυτόχρονα, κατά την Ilaria Mazzoleni (2013) αυτή η προσέγγιση αρχιτεκτονικής, δεν αποσκοπεί στη μίμηση ή αναδημιουργία της φύσης. Αντίθετα, βασίζεται στις λειτουργικές ή επιτελεστικές πτυχές της. Ο φυσικός κόσμος πληροφορει τον

σχεδιασμό μέσω της κατανόησης των προσαρμογών που υπόκειται ένας οργανισμός στο περιβάλλον του, άλλα και της σχέσης του με τους άλλους οργανισμούς στο οικοσύστημα στο οποίο ανήκει. Οι καθοδηγητές των βιομιμητικών σχεδιαστών είναι τα βακτήρια, οι μύκητες, τα φυτά και τα ζώα του πλανήτη. Οι οργανισμοί που περιβάλλουν το τοπίο, ανακυκλώνουν τα θρεπτικά συστατικά, καθαρίζουν τον αέρα. Είναι τα όντα που εκμεταλλεύονται τις ευκαιρίες του περιβάλλοντος τους, σεβόμενα τα όρια, και σε αυτό το πλαίσιο, εκτελούν αυτό που στους ανθρώπους μοιάζει τεχνολογικό θαύμα. Το αποτέλεσμα, δεν είναι η άμεση αντιγραφή των οργανισμών αυτών, αλλά η συνεισφορά τους στην βελτίωση του σχεδιασμού μέσω της μελέτης της λειτουργίας τους στο φυσικό πλαίσιο στο οποίο ανήκουν. Συμπληρωματικά, «η βιομίμηση είναι η συνειδητή προσομοίωση της ιδιοφυΐας της ζωής». Η λέξη «συνειδητή» αναφέρεται στο γεγονός της πλήρης συνειδητοποίησης και αφομοίωσης των συμβουλών και παραδειγμάτων της φύσης. Παράλληλα, η χρήση της λέξης «προσομοίωση» έχει επίσης επιλεχθεί στοχευμένα καθώς δεν πρόκειται για καθαρή αντιγραφή ή δουλική απομίμηση. Για παράδειγμα, οι βιομιμητικοί σχεδιαστές μπορεί να ερευνήσουν τον τρόπο που η αράχνη κατασκευάζει τον ιστό της για να μελετήσουν την σύμπλεξη, την συγκόλληση, την ανθεκτικότητα και ελαστικότητα των μεταξένιων αυτών ινών χωρίς όμως να αποσκοπούν άπλα στην μορφολογική αναδημιουργία ενός ιστού (Benyus,1997). Εντούτοις, στοχεύουν στην μίμηση των σχεδιαστικών αρχών του. Δηλαδή στον τρόπο με τον οποίο η αράχνη ικανοποιεί τις ανάγκες της, ενώ παράλληλα συμβάλλει στην ενίσχυση του οικότοπου της. Ακόμα, η φράση «ιδιοφυΐα της ζωής», χρησιμοποιείται για να τονιστεί το γεγονός ότι

ΕΣΜΑ ΟΤΕΛ ΑΠ Ω

ΡΧ Ν Ζ ΗΣΗΣ Α ΜΙΜ

Η ΗΣ

Ν ΧΩ ΑΡ

ΑΝ ΤΛ

ΒΙΟ ΛΟ ΓΙΚ ΩΝ

ΩΝ ΓΙΚ ΤΗ ΡΑ ΣΤ

ΛΟΓΗΣΗ ΑΞΙΟ

ΚΑΛΥΨΗ

ΑΚΑΛΥΨΗ

ΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ

ΣΧΕ ΔΙΑ ΣΤ ΙΚΩ Ν

ΜΙΜ ΗΣ Η

ΙΔΕΩΝ

ΣΚΕΨΗ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΟΡ ΙΟ

ΑΦ Ο ΑΡ ΧΩ

ΡΧΩΝ ΖΩΗΣ ΗΣΗΣ Α ΜΙΜ

ΑΛΥΨΗ ΑΝΑΚ

ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ

ΕΣΜΑΤΟΣ ΟΤΕΛ ΑΠ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

Υ ΝΟ ΜΕ ΧΟ

ΙΚΙΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΦΥΣ

Ν ΧΩ ΑΡ

ΑΝ ΤΛ

ΒΙΟ ΛΟ ΓΙΚ ΩΝ

ΩΝ ΓΙΚ ΤΗ ΡΑ ΣΤ

Η ΗΣ

ΙΔΕΩΝ

ΛΟΓΗΣΗ ΑΞΙΟ

ΠΕ ΡΙΕ

ΠΡ ΟΣ Δ

Ρ ΙΟ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣ Η

ΖΩ

ΣΧΕ ΔΙΑ ΣΤ ΙΚΩ Ν

ΜΙΜ ΗΣ Η

ΣΚΕΨΗ

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΦ Ο ΑΡ ΧΩ

ΡΧΩΝ ΖΩΗΣ ΗΣΗΣ Α ΜΙΜ

ΑΛΥΨΗ ΑΝΑΚ

ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ

ΕΣΜΑΤΟΣ ΟΤΕΛ ΑΠ

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

Υ ΝΟ ΜΕ ΧΟ

ΙΚΙΩΝ ΜΟΝΤΕΛΩΝ ΦΥΣ

Ν ΧΩ ΑΡ

ΑΝ ΤΛ

ΒΙΟ ΛΟ ΓΙΚ ΩΝ

ΩΝ ΓΙΚ ΤΗ ΡΑ ΣΤ

ΙΔΕΩΝ

ΣΚΕΨΗ

ΣΧΕ ΔΙΑ ΣΤ ΙΚΩ Ν

ΜΙΜ ΗΣ Η

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ

ΛΟΓΗΣΗ ΑΞΙΟ

ΑΝΑΓΝΩΡΙΣ Η

ΖΩ

ΠΕ ΡΙΕ

Ρ ΙΟ

ΠΡ ΟΣ Δ

ΣΗ ΤΗ ΟΣ ΘΕ ΙΣΜ

Η ΗΣ

ΟΡ ΙΟ

Σχ. 7 «Από το πρόβλημα στη βιολογία»

Η ΩΣ ΟΙ Μ ΗΣ

Μέσα στα πλαίσια της μεθοδολογίας της βιομιμητικής σκέψης, υπάρχουν δυο προσεγγίσεις,. Αυτές είναι: «από το πρόβλημα στη βιολογία» και «από τη βιολογία στο σχεδιασμό». Η πρώτη προσέγγιση, άφορα περίπτωσης οπού το πρόβλημα έχει προσδιοριστεί και οι σχεδιαστές αναζητούν λύση στο φυσικό κόσμο. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα καλύτερα αποτελέσματα μπορούν να προκύψουν ακολουθώντας τα στάδια της μεθοδολογίας πολλές φορές. Η δεύτερη προσέγγιση άφορα περιπτώσεις όπου η διαδικασία σχεδιασμού ξεκινά με μια έμπνευση από το φυσικό κόσμο και αναζητάτε ο τρόπος που θα ενσωματωθεί στο σχεδιασμό. Αυτή η προσέγγιση ακολουθάτε συνήθως από άτομα που ενδιαφέρονται να ανακαλύψουν νέες στρατηγικές και καινοτομίες (Biomimicry 3.8, 2013).

ΣΗ ΤΗ ΟΣ ΘΕ ΙΣΜ

Η βιομιμητική σκέψη παρέχει το γενικό πλαίσιο για το πού, πώς και γιατί η βιομίμηση μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε οποιαδήποτε διαδικασία, μέγεθος ή κλίμακα σχεδιασμού. Με άλλα λόγια, αποτελεί μια μεθοδολογία με σκοπό να βοηθήσει τους ανθρώπους να εφαρμόσουν τη βιομίμηση στο σχέδιο κάθε κατασκευής. Τα στάδια της μεθοδολογίας αφορούν την οριοθέτηση, την ανακάλυψη, την δημιουργία και την αξιολόγηση. Η ακολούθηση των βημάτων κάθε στάδιου βοηθάει στην επιτυχή ενσωμάτωση των στρατηγικών της ζωής στα ανθρώπινα σχέδια.

ΒΙΟΜΙΜΗΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

Η ΩΣ ΟΙ Μ ΗΣ

αυτές οι τεχνολογίες έχουν τη σπίθα της αληθινής διορατικότητας επειδή έχουν εξελιχθεί ως απάντηση στις εντολές της Γης. Είναι πολύ σημαντικό έξαλλου να κατανοήσουμε ότι η πραγματική μεγαλοφυΐα της φύσης, βρήσκεται στο πώς οι τεχνολογίες των συστημάτων της συμβάλλουν στη διατήρηση όχι μόνο μιας ζωής ή ενός οργανισμού, αλλά στην επιβίωση κάθε έμβιου στοιχείου πάνω στην Γη.

Σχ. 8 «Από τη βιολογία στο σχεδιασμό»

4.3 5.3.3 Επίπεδα εφαρμογής της βιομίμησης Σύμφωνα με την Janine Benyus (1997), υπάρχουν διαφορετικές απόψεις σχετικά με το πως μπορεί να εφαρμοσθεί πρακτικά η βιομίμηση. Αυτές οι απόψεις, διαχωρίζονται κυρίως ανάμεσα στην «αναγωγική βιομίμηση», δηλαδή την επιφανειακή εφαρμογή της βιομίμησης και την «ολιστική βιομίμηση», δηλαδή την ολοκληρωτική ή βαθιά εφαρμογή της φιλοσοφίας της βιομίμησης. Η αναγωγική βιομίμηση άφορα τη μεταφορά βιολογικών τεχνολογιών στο τομέα της μηχανικής και του σχεδιασμού. Από την άλλη πλευρά, η ολιστική βιομίμηση, άφορα τη παράγωγη οικολογικά βιώσιμων αποτελεσμάτων, δηλαδή κατασκευών που δεν βλάπτουν το περιβάλλον κατά τη διάρκεια της δημιουργίας, της χρήσης και της συντήρησης τους. Πιο συγκεκριμένα, η αναγωγική βιομίμηση, μπορεί να εξηγηθεί αναγνωρίζοντας ότι εστιάζει αποκλειστικά στην απομίμηση χαρακτηριστικών ή λειτουργιών κάποιων οργανισμών ή βιολογικών διεργασιών. Αυτή η προσέγγιση, αποτελεί την πιο συνηθισμένη ή «παραδοσιακή» εφαρμογή της βιομίμησης και δεν στοχεύει απαραίτητα στη βιωσιμότητα μέσω της μίμησης ή έμπνευσης του φυσικού κόσμου (Reap και συν., 2005). Συμπληρωματικά, σύμφωνα με την συγγραφέα και αρχιτέκτονα Maibritt Pedersen Zari (2007) ανάμεσα στο φάσμα μεταξύ αναγωγικής και ολιστικής βιομίμησης, υπάρχουν τρία σημαντικά επίπεδα εφαρμογής. Το επίπεδο του οργανισμού, το επίπεδο της συμπεριφοράς και το επίπεδο του οικοσυστήματος. Κάθε επίπεδο ασχολείται με ένα «στρώμα» μεταφοράς στοιχειών της ζωής ενός οργανισμού στο σχεδιασμό. Το επίπεδο του οργανισμού, αποτελεί την πιο συνηθισμένη εφαρμογή της βιομίμησης. Αναφέρεται σε έναν συγκεκριμένο

οργανισμό και μπορεί να περιλαμβάνει τη μίμηση μέρους ή ολόκληρου του οργανισμού. Το δεύτερο επίπεδο αναφέρεται στη μίμηση της συμπεριφοράς του οργανισμού και τον τρόπο με τον οποίο ένας αυτός λειτουργεί. Ουσιαστικά, περιλαμβάνει άλλα χαρακτηριστικά, που επικεντρώνονται κυρίως στις σχέσεις μεταξύ ενός οργανισμού και της ζωντανής του κοινότητας. Το τρίτο επίπεδο υπογραμμίζει τα συστήματα και τις οικολογικές λύσεις που μπορούν να συναχθούν από τις σχέσεις μεταξύ ενός οργανισμού και του περιβάλλοντος του.

Σχ. 9 Διάγραμμα απεικόνισης φάσματος μεταξύ αναγωγικής και ολιστικής βιομίμησης (δεξιά).

Σχ. 10 Ο παρακάτω πινάκας, υπογραμμίζει τις διαφορές μεταξύ κάθε επιπέδου βιομίμησης βασιζόμενος σε ένα παράδειγμα κτιρίου που μιμείται τους τερμίτες (σελ 86-87).

ΑΝΑΓΩΓΙΚΉ ΒΙΟΜΊΜΗΣΗ

ΕΠΊΠΕΔΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΎ

ΕΠΊΠΕΔΟ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΆΣ

ΕΠΊΠΕΔΟ ΟΙΚΟΣΥΣΤΉΜΑΤΟΣ

ΟΛΙΣΤΙΚΉ ΒΙΟΜΊΜΗΣΗ

Επίπεδο Βιομίμησης μορφή

Επίπεδο Οργανισμού

υλικό κατασκευή διαδικασία λειτουργία

μορφή υλικό

Επίπεδο Συμπεριφοράς

κατασκευή διαδικασία λειτουργία

μορφή υλικό

Επίπεδο Οικοσυστήματος

κατασκευή

διαδικασία λειτουργία

Παράδειγμα - Ενα κτίριο που μιμείται τους τερμίτες Το κτίριο μοιάζει με τερμίτη.

Το κτίριο είναι κατασκευασμένο με ένα υλικό που μιμείται την εξωτερική επιδερμίδα του τερμίτη. Το κτίριο μιμείται τον τρόπο που αναπτύσσεται ένας τερμίτης. Το κτίριο λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί ένας τερμίτης, για παράδειγμα παράγει υδρογόνο με παρόμοιες διαδικασίες. Το κτίριο λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί και συνεργάζεται με το περιβάλλον του ένας τερμίτης, για παράδειγμα ανακυκλώνει τα απορρίμματα κυτταρίνης για την δημιουργία εδάφους. Το κτίριο μοιάζει να κατασκευάστηκε από τερμίτη, σαν φωλιά τερμίτη.

Το κτίριο είναι κατασκευασμένο με παρόμοια υλικά με αυτά που ο τερμίτης κατασκευάζει τις δομές του.

Το κτίριο ακολουθεί τα βήματα κατασκευής που ακολουθεί και ο τερμίτης. Το κτίριο λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που λειτουργούν οι λόφοι που κατασκευάζονται από τους τερμίτες. Δίνεται σημασία στον προσανατολισμό, στο σχήμα, στην επιλογή των υλικών, στο φυσικό εξαερισμό. Το κτίριο λειτουργεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μοιάζει σαν να κατασκευάστηκε από τερμίτες, οι συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας στο εσωτερικό της κατασκευής παραμένουν σταθερές χωρίς έντονες διακυμάνσεις. Το κτίριο μοιάζει σαν ένα οικοσύστημα στο οποίο θα ζούσαν τερμίτες. Το κτίριο είναι κατασκευασμένο με παρόμοια υλικά με αυτά που ένα οικοσύστημα τερμιτών θα χρησιμοποιούσε για να χτίσει τις δομές του, για παράδειγμα φυσικά υλικά όπως χώμα και νερό. Το κτίριο έχει συναρμολογηθεί παρόμοια με ένα οικοσύστημα τερμιτών, για παράδειγμα χρησιμοποιούνται τα πολύπλοκα συστήματα οργάνωσης και οι τρόποι συνεργασίας των τερμιτών. Το κτίριο λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο που λειτουργεί ένα οικοσύστημα τερμιτών, συγκρατεί τις ακτίνες του ηλίου και τις μετατρέπει σε ενέργεια ενώ αποθηκεύει το βρόχινο νερό. Το κτίριο λειτουργεί έτσι ώστε να μοιάζει σαν να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του πολύπλοκου οικοσυστήματος των τερμιτών καθώς μπορεί να συμμετέχει στους κύκλους υδρογόνου, άνθρακα και αζώτου.

5.3.3.1 Επίπεδο οργανισμού

Στο πρώτο επίπεδο, το επίπεδο του οργανισμού, ο σχεδιασμός μιμείται τον οργανισμό και τους μηχανισμούς που εξυπηρετούν την λειτουργιά και επιβίωση του. Στο επίπεδο αυτό, οι σχεδιαστές αναγνωρίζουν ότι κάθε είδος ζωντανού οργανισμού, είναι αποτέλεσμα μιας βιολογικής εξέλιξης εκατομμύρια χρόνων καθώς έχει αναπτύξει μηχανισμούς επιβίωσης, ικανούς να ξεπερνούν δυσκολίες και να προσαρμόζονται στις συνεχείς αλλαγές του περιβάλλοντος του. Ως εκ τουτού, οι σχεδιαστές έχουν το πλεονέκτημα να μπορούν να αντλήσουν έμπνευση από ένα ευρύ φάσμα παραδειγμάτων για να επιλύσουν προβλήματα, τα οποία έχουν αντιμετωπιστεί με επιτυχία με την εξέλιξη του φυσικού κόσμου. Εντούτοις, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι το να μιμείται κανείς έναν οργανισμό χωρίς όμως να μιμείται το πώς αυτός είναι σε θέση να συμμετέχει και να συμβάλλει στο ευρύτερο πλαίσιο του οικοσυστήματος που βρίσκεται, δεν δίνει απαραίτητα τη δυνατότητα για την παράγωγη σχέδιων που αποσκοπούν στη βιωσιμότητα. Ενώ αυτό το επίπεδο εφαρμογής, μπορεί να οδηγήσει σε νέες και καινοτόμες τεχνολογίες κτιρίων ή υλικών, δεν αποσκοπεί απαραίτητα σε μεθόδους για την αύξηση της βιωσιμότητας (Zari, 2007).

Εικ. 42 Το Pangolin ειναι ενα είδος θηλαστικού το οποίο χαρακτηρίζεται από τα μεγάλα, ανθεκτικά, επικαλυπτόμενα πλακοειδή λέπια της επιδερμίδας του κατασκευασμένα από κερατίνη. Η επιδερμίδα του pangolin αποτέλεσε βασική πηγή έμπνευσης για την κατασκευή της οροφής του International Waterloo Terminal (δεξιά).

5.3.3.1.1 Αρχιτεκτονικό παράδειγμα International Waterloo Terminal

Ένα χαρακτηριστικό αρχιτεκτονικό παράδειγμα με λειτουργία στο επίπεδο του οργανισμού είναι το International Waterloo Terminal της διεθνούς σιδηροδρομικής υπηρεσίας Eurostar που ολοκληρώθηκε το 1993 στο Λονδίνο από τους Grimshaw Architects. Στο σχεδιασμό του τερματικού αυτού σταθμού έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο η ικανότητα του να ανταποκρίνεται στις μεταβολές της πίεσης του αέρα καθώς οι αμαξοστοιχίες εισέρχονται και εξέρχονται από το σταθμό. Έτσι, βασική πηγή έμπνευσης για την κατασκευή της οροφής του τερματικού σταθμού αποτέλεσε η επιδερμίδα ενός είδους μυρμηγκοφάγου που ονομάζεται «pangolin». Το θηλαστικό αυτό, χαρακτηρίζεται από τα μεγάλα, ανθεκτικά, επικαλυπτόμενα πλακοειδή λέπια της επιδερμίδας του κατασκευασμένα από κερατίνη. Το pangolin χρησιμοποιεί τα λέπια του ως μηχανισμό άμυνας, καθώς σε περίπτωση απειλής αναδιπλώνεται σχηματίζοντας μια μπάλα, ενώ τα ευέλικτα λέπια του λειτουργούν σαν πανοπλία (Zari, 2007).

Εικ. 44 Σκίτσο αναπαράστασης των χαλύβδινων συνδεσμολογιών της οροφής απο τους Grimshaw Architects.

Εικ. 43 Σκίτσο του Waterloo Terminal απο τους Grimshaw Architects.

Η δομή της οροφής του Waterloo Terminal συνίσταται από χαλύβδινες συνδεσμολογίες και σκελετό καθώς και πλάκες γυαλιού. Η κατασκευή μιμείται τη δομή της ευέλικτης και ελαστικής επιδερμίδας του pangolin ώστε να μπορεί να κινείται ανταποκρινόμενη στις επιβαλλόμενες δυνάμεις πίεσης του αέρα που προκαλούν οι αμαξοστοιχίες. Ακόμη, η οροφή μέσα από τα υαλοστάσια προσφέρει στους επιβάτες εντυπωσιακή θέα στο Westminster ενώ παράλληλα επιτρέπει τον ηλιασμό του σταθμού καθ ‘όλη τη διάρκεια της ημέρας (Grimshaw Architects, 2019). Εικ. 45 Το εσωτερικό του σιδηροδρομικού σταθμού International Waterloo Terminal (δεξιά).

5.3.3.2 Επίπεδο συμπεριφοράς

Στο δεύτερο επίπεδο, το επίπεδο της συμπεριφοράς, ο σχεδιασμός δεν μιμείται τον ίδιο τον οργανισμό, αλλά τη συμπεριφορά του αναζητώντας βιώσιμες και καινοτόμες λύσεις για το σχεδιασμό. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την Maibritt Pedersen Zari (2007), πρόκειται για τη μίμηση του τρόπου που ένας οργανισμός μπορεί να διαχειρίζονται τους πόρους, τα υλικά ή την ενέργεια που διαθέτει, τον τρόπο που κατασκευάζει τις δομές του, ή τον τρόπο που αλληλεπιδρά με τους υπόλοιπους οργανισμούς που συνιστούν το είδος που ανήκει ο ίδιος ή κάποιο άλλο είδος οργανισμών. Οι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν πολύτιμες γνώσεις βλέποντας πώς τα διαφορά είδη οργανισμών στο φυσικό κόσμο μπορούν να ενεργούν, να αλλάζουν και να διαμορφώνουν το περιβάλλον τους με σκοπό την επιβίωση και καλύτερη διαβίωση τους. Ωστόσο, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η μίμηση του επιπέδου της συμπεριφοράς απαιτεί βάθια μελέτη σχετικά με την επιλογή και την καταλληλότητα του τι θα μιμηθεί ο άνθρωπος από τον εκάστοτε οργανισμό. Δεν παρουσιάζουν όλοι οι οργανισμοί συμπεριφορές που είναι κατάλληλες να αποτελέσουν στοιχειό έμπνευσης και μίμησης από τον άνθρωπο. Ένα σχετικό παράδειγμα είναι αυτό της περίπτωση ορισμένων έντομων, των τερμιτών. Η μίμηση της συμπεριφοράς των τερμιτών από άποψη κατασκευής των δομών τους μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία παθητικά ρυθμιζόμενων και θερμικά άνετων κτιρίων. Εντούτοις, η μίμηση της κοινωνικής δομής των αποικιών των τερμιτών δεν αποτελεί κατάλληλο στοιχειό για μίμηση και μεταφορά στις ανθρωπινές δομές.

Σχ. 11 Μέσα στη φωλιά- λόφο των τερμιτών, υπάρχει ένα εκτενές σύστημα από τούνελ και σωλήνες που χρησιμεύει σαν ένα σύστημα εξαερισμού για την υπόγεια φωλιά. Η θερμότητα που παράγεται από τον μεταβολισμό των μυκήτων και τα σώματα των τερμιτών κάνει τον πνιγηρό, φορτωμένο με διοξείδιο του άνθρακα αέρα να ανεβαίνει μέσα από μια κεντρική καμινάδα. Από εκεί διοχετεύεται προς τα έξω μέσα από τους πορώδεις τοίχους της φωλιάς, ενώ φρέσκος αέρας απορροφάται προς τα μέσα από τη βάση (δεξιά).

35 °C - 41 °C Θερμοκρασία στο επίπεδο του εδάφους

25 °C - 31 °C Θερμοκρασία κάτω απο το έδαφος

5.3.3.2.1 Αρχιτεκτονικό παράδειγμα Melbourne City Council House 2

Ένα αρχιτεκτονικό παράδειγμα με διεργασία και λειτουργία στο επίπεδο της συμπεριφοράς στην εφαρμογή της βιομίμησης είναι το κτίριο Melbourne City Council House 2 από τους αρχιτέκτονες DesignInc στη Μελβούρνη της Αυστραλίας. Ο σχεδιασμός του ακολουθεί ένα μοντέλο που προάγει έναν πιο διαδραστικό ρόλο μεταξύ της πόλης και της φύσης, όπου όλα τα μέρη εξαρτώνται το ένα από το άλλο. Το κτίριο αποτελεί μέρος μιας προσπάθειας του δήμου της Μελβούρνης να επιτευχθούν μηδενικές εκπομπές ρύπων μέχρι το 2020. Θεωρήθηκε ότι μία σημαντική συμβολή στη στρατηγική αυτή θα ήταν η μείωση της κατανάλωσης ενέργειας των εμπορικών κτιρίων κατά 50% με λειτουργιά που θα βασίζεται σε παθητικά ενεργειακά συστήματα. Το CH2, κατασκευάστηκε το 2006 με σκοπό να αποτελέσει βασικό πείραμα και παράδειγμα λειτουργιάς εμπορικού κτίριου με μικρή κατανάλωση ενέργειας (Zari, 2007). Η βασική έμπνευση και επιρροή για το σχεδιασμού του CH2 αποτέλεσε ο τερμίτης. Ο σχεδιασμός του κτίριου βασίστηκε στο τρόπο που οι τερμίτες ρυθμίζουν την θερμοκρασία και την υγρασία στο εσωτερικό των λόφων που κατασκευάζουν για την επιβίωση τους, ανεξάρτητα από τις εξωτερικές θερμοκρασίες. Οι τερμίτες επιτυγχάνουν αυτό το αξιοσημείωτο κατόρθωμα ανοίγοντας και κλείνοντας συνεχώς μια σειρά από αεραγωγούς θέρμανσης και ψύξης σε όλο το λόφο κατά τη διάρκεια της ημέρας (Zari, 2007). Το CH2 μέσα από μια σειρά σχεδιαστικών καινοτομιών εμπνευσμένων από το τρόπο επιβίωσης του τερμίτη καταφέρνει να μειώνει την κατανάλωση ενέργειας κατά 80% και την κατανάλωση νερού κατά 75% (Morris-Nunn, 2007).

Το CH2 χρησιμοποιεί τόσο την κυριολεκτική όσο και τη μεταφορική έκφραση των φιλικά περιβαλλοντικών προθέσεων στην αρχιτεκτονική του σύνθεση. Η φύση χρησιμοποιείται ως έμπνευση για την κεντρική πρόσοψη του κτίριου η οποία λειτουργεί σαν επιδερμίδα ζωντανού οργανισμού. Η κεντρική πρόσοψη του CH2 αποτελείται εξ ολοκλήρου από κάθετες σανίδες ξύλου που καλύπτουν πλήρως ένα τοίχο από τζάμι. Αυτές οι σανίδες περιστρέφονται κάθετα ενώ ανοίγουν και κλείνουν ανάλογα με την ώρα της ημέρας και τη θέση του ήλιου. Έτσι, η πρόσοψη του κτίριου μεταμορφώνεται ενώ βρίσκεται σε άμεση σχέση με τις εξωτερικές συνθήκες. Το κτίριο «συμπεριφέρεται» και προσαρμόζεται σύμφωνα με τις συνθήκες που το περιβάλλουν (Morris-Nunn, 2007

Εικ. 46 Πλάγια και μπροστινή πλευρά του Melbourne City Council House 2 από τους αρχιτέκτονες DesignInc στη Μελβούρνη (δεξιά). Εικ. 47 Οι ανεμογεννήτριες στην οροφή του CH2 (πάνω, σελ. 96). Εικ. 48 Πύργοι ψύξης (κάτω, σελ. 96). Σχ. 12 Διάγραμμα των βασικών λειτουργιών του CH2 (πάνω, σελ. 97) Σχ. 13 Διάγραμμα της λειτουργίας των πύργων ψύξης (κάτω, σελ.97).

Παράλληλα, στην οροφή του κτίριου υπάρχει ένα άλλο στοιχείο που αναδεικνύει την βιομιμητική φιλοσοφία του σχεδιασμού. Έξι τεράστιες, φωτεινές κίτρινες ανεμογεννήτριες αποτελούν τη βάση για την κίνηση του αέρα στο εσωτερικό του CH2, χρησιμοποιώντας έτσι έναν ακόμη ισχυρό φυσικό πόρο, τον άνεμο. Το CH2 ανταποκρίνεται στον ήλιο και τον άνεμο καθιστώντας το εσωτερικό του έναν από τους πιο υγιεινούς εμπορικούς εσωτερικούς χώρους εργασίας στον κόσμο. Ο αέρας που εισέρχεται στο εσωτερικό του κτίριου μέσω των ανεμογεννητριών είναι 100% φιλτραρισμένος φρέσκος αέρας και όχι ανακυκλωμένος (Morris-Nunn, 2007). Για τους σχεδιαστές του CH2, η φύση αντιπροσώπευε μια σύνδεση μεταξύ τέχνης και επιστήμης. Αυτή η προσέγγιση επικεντρώθηκε στο πώς το δομημένο περιβάλλον θα μπορούσε να γίνει επέκταση του φυσικού κόσμου και όχι συμπλήρωμα σε αυτό. Η κατανόηση των φυσικών διεργασιών, ιδιαίτερα των τοπικών περιβαλλοντικών συνθηκών και της κίνησης του αέρα, ήταν κρίσιμη. Το CH2 ήταν το πρώτο εμπορικό έργο που απονεμήθηκε με βραβείο 6 «πράσινων» αστέρων από το συμβούλιο οικολογικών κτιρίων της Αυστραλίας (Webb, 2005).

Απορρόφηση ενέργειας Ανεμογεννήτριες

(φωτοβολταϊκά, ηλιακοί συλλέκτες, κ.α.)

Αγωγοί παροχής 100% Κάθετη φύτευση

εξωτερικού, φυσικού αέρα Θερμική μάζα σε πλάκα σκυροδέματος που απορροφά την υπερβολική θερμότητα Επίτευξη κίνησης αέρα χ

Απομάκρυνση και εξάτμιση θερμού αέρα Οπτική επαφή Πλάκες ταβανιού ψύξης αέρα Πύργοι ψύξης

Το νερό διοχετεύεται στη μονάδα αλλαγής φάσης για επανάψυξη

Εισροή ζεστού αέρα Εισροή νερού, στην αρχή της διαδικασίας ψύξης το νερό από τη μονάδα αλλαγής φάσης τροφοδοτείται στους 17 ° C.

Ψύξη με εξάτμιση, καθώς τα σταγονίδια νερού πέφτουν μέσα στον πύργο, εξατμίζονται ελαφρώς ενώ παράλληλα ψύχονται.

Πύργοι ψύξης, πρόκειται για πέντε πύργους διαμέτρου 1,4 εκατοστών και ύψους 13 μέτρων κατασκευασμένους από ελαφρύ ύφασμα. Εκροή κρύου αέρα

5.3.3.3 Επίπεδο οικοσυστήματος

Σύμφωνα με την Benyus (1997), το επίπεδο εφαρμογής της βιομίμησης στο επίπεδο των οικοσυστημάτων άφορα την «ολιστική βιομίμηση», δηλαδή την ολοκληρωτική ή βαθιά εφαρμογή της φιλοσοφίας της βιομίμησης. Στόχος σε αυτό το επίπεδο εφαρμογής, είναι μέσα από τη χρήση βιώσιμων μορφών της βιομίμησης, η ευημερία τόσο των ανθρώπων όσο και των οικοσυστημάτων που υπάρχουν στο πλανήτη μας και όχι ή καταπάτηση και εκμετάλλευση τους με σκοπό το κέρδος. Το επίπεδο αυτό μπορεί να εφαρμοσθεί σε συνδυασμό με τα προηγούμενα επίπεδα εφαρμογής της βιομίμησης, αυτά του οργανισμού και της συμπεριφοράς. Το σημαντικότερο πλεονέκτημα αυτής της προσέγγισης στον βιομιμητικό σχεδιασμό δεν είναι μονό η εφαρμογή βιώσιμων λύσεων, άλλα και οι πιθανές θετικές επιδράσεις στο φυσικό περιβάλλον. Η βιομιμιτική εφαρμογή βασισμένη στο οικοσύστημα, μπορεί να λειτουργεί τόσο σε μεταφορικό επίπεδο όσο και σε πρακτικό λειτουργικό επίπεδο. Σε μεταφορικό επίπεδο, άφορα τη εφαρμογή των γενικών άρχων ενός οικοσυστήματος, δηλαδή το πως λειτουργεί ένα οικοσύστημα. Για παράδειγμα, τα οικοσυστήματα εξαρτώνται από το ηλιακό φως, προσαρμόζονται στις τοπικές κλιματικές συνθήκες, δημιουργούν συνθήκες ευνοϊκές για τη διατήρηση της ζωής και στοχεύουν στη βελτιστοποίηση της λειτουργιάς τους ως σύνολα. Σε λειτουργικό επίπεδο, η μίμηση των οικοσυστημάτων σημαίνει μια βαθιά κατανόηση της οικολογίας που οδηγεί στο σχεδιασμό ενός δομημένου περιβάλλοντος ικανού να συμμετάσχει στους σημαντικότερους βιογεωχημικούς κύκλους του πλανήτη (του νερού, του άνθρακα, του αζώτου κ.λπ.) Στην περίπτωση αυτή, απαιτείται μια μεγαλύτερη κατανόηση της οικολογίας από τους σχεδίασες ενώ παράλληλα, η στενή συνερ-

γασία μεταξύ των κλάδων της αρχιτεκτονικής, της βιολογίας και της οικολογίας είναι απαραίτητη (Zari, 2007). Η βιομίμηση, ιδιαίτερα στο επίπεδο του οικοσυστήματος, δεν έχει εξεταστεί ακόμη σε βάθος όσον αναφορά την αρχιτεκτονική. Εντούτοις, τα περισσότερα παραδείγματα κατασκευών βιομιμητισμού βασίζονται στο πρώτο επίπεδο, αυτό του οργανισμού, και λιγότερο στο δεύτερο επίπεδο της συμπεριφοράς, καθώς κατασκευάζονται και λειτουργούν με συμβατικό τρόπο, χωρίς να αποτελούν πλήρως αειφόρα κτίρια. Ένα κτίριο για να μπορεί να αποτελέσει παράδειγμα του τρίτου επιπέδου, δηλαδή του επιπέδου του οικοσυστήματος, θα πρέπει να είναι ικανό να μιμείται φυσικές διαδικασίες και να έχει τη δυνατότητα να λειτουργήσει σαν ένα οικοσύστημα, τόσο στη χρήση του, όσο και στη συντήρησή του (Zari, 2007).

Επιμονή στη βελτιστοποίηση πάρα στη μεγιστοποίηση

Προσαρμοστικτητα στις τοπικές συνθήκες

Ενσωμάτωση διαδικασιών ανακύκλωσης

ΓΕΝΙΚΈΣ ΑΡΧΈΣ ΟΙΚΟΣΥΣΤΉΜΑΤΟΣ Κατασκευές φιλικές προς το περιβάλλον και τα υπόλοιπα οικοσυστήματα

Αλληλεξάρτηση

Ανθεκτικότητα

Σχ. 14 Οι αρχές των οικοσυστημάτων του πλανήτη μπορούν να απολέσουν βοήθημα για τους σχεδιαστές βιομιμητικών κτίριων στο τρίτο επίπεδο, αυτό του οικοσυστήματος.

5.3.3.3.1 Αρχιτεκτονικό παράδειγμα California Academy of Science / Green roof

Ένα αρχιτεκτονικό παράδειγμα μου θα μπορούσε να ενταχθεί στο επίπεδο του οικοσυστήματος στην εφαρμογή της βιομίμησης, είναι η «Ζωντανή Στέγη» (Living Roof ) του California Academy of Science που ολοκληρώθηκε το 2008 από τον αρχιτέκτονα Renzo Piano στο San Francisco της Νότιας Αμερικής. Το κτίριο συνδυάζει εκθεσιακούς χώρους και αίθουσες εκπαίδευσης, συντήρησης και έρευνας καθώς περιλαμβάνει επίσης μουσείο φυσικής ιστορίας, ενυδρείο και πλανητάριο. Τα ποίκιλα σχήματα και ύψη αυτών των διαφορετικών χώρων αντικατοπτρίζονται στη «ζωντανή οροφή» του κτιρίου, η οποία ακολουθεί τη μορφή τους (RPBW, 2019).

Η οροφή είναι επίπεδη στην περίμετρό της και, όπως ένα φυσικό τοπίο, γίνεται πιο κυματοειδής όσο απομακρύνεται από τις άκρες της περιμέτρου για να σχηματίσει μια σειρά από θόλους διαφόρων μεγεθών. Η στέγη παρέχει εξαιρετική μόνωση (μειώνοντας τις ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση και ψύξη), ενώ συγκρατεί το 100% του επιπλέον βρόχινου νερού καταιγίδας (εμποδίζοντας την απορροή από τη μεταφορά ρύπων στο οικοσύστημα). Πράλληλα, μετατρέπει το διοξείδιο του άνθρακα σε οξυγόνο.

Ολόκληρο το συγκρότημα των 37.000 τ.μ. μοιάζει σαν ένα τμήμα του πάρκου που έχει αποκοπεί και ανυψωθεί σε ύψος 10 μέτρων πάνω από το έδαφος. Αυτή η «ζωντανή στέγη» που αποτελείται από εφτά λόφους, καλύπτεται με 1.700.000 επιλεγμένα αυτόχθονα φυτά που φυτεύτηκαν σε ειδικά σχεδιασμένα βιοδιασπώμενα δοχεία από καρύδα, δημιουργώντας μια εξαιρετική όαση για πουλιά, έντομα, ανθρώπους και άλλα πλάσματα.

Εικ. 49 Η «πράσινη οροφή» του California Academy of Science. (δεξιά) Εικ. 50 Πρόσοψη του California Academy of Science (πάνω, σελ. 102). Εικ. 51 Το τροπικό δάσος στο εσωτερικό του κτιρίου (κάτω, σελ 102).

1. Αποκατάσταση του γειτονικού πάρκου

4. Φωτοβολταϊκά κύτταρα

7. Σκίαστρα

2. Πράσινη στέγη (μόνωση και παθητική ψύξη)

5. Τοίχοι απο σκυρόδεμα (παθητική ψύξη)

8. Επιδαπέδια θέρμανση και ψύξη

3. Γεωμετρία οροφής

6. Αεραγωγοί και φεγγίτες

9. Φυσικό φώς για τη φύτευση

Σχ. 15 Διάγραμμα απεικόνισης αειφόρων στρατηγικών και μηχανισμών του California Academy of Science

100

Οι δύο κύριοι θόλοι καλύπτουν τους χώρους του πλανητάριου και του μουσείου φυσικής ιστορίας. Οι θόλοι καλύπτονται με ένα μοτίβο φεγγιτών ενώ ολόκληρη η οροφή διαθέτει αισθητήρες που παρακολουθούν τον άνεμο, τη βροχή και τις αλλαγές της θερμοκρασίας ενημερώνοντας τα αυτοματοποιημένα συστήματα και τους φεγγίτες του κτιρίου, για ανάγκη φυσικού φωτός, αερισμού ή προστασίας. Στο σχεδιασμό του κτίριου δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην επιλογή των υλικών, την ανακύκλωση, την τοποθέτηση των χώρων σε σχέση με το φυσικό φωτισμό, το φυσικό εξαερισμό, τη χρήση νερού, την ανάκτηση βροχόπτωσης και την παραγωγή ενέργειας (Creek, 2018). Η κατασκευή του California Academy of Science είναι ένα αριστούργημα της βιώσιμης αρχιτεκτονικής και της βιομίμησης, καθώς ενσωματώνεται άψογα στο περιβάλλον, ενώ χρησιμοποιεί μια ευρεία ποικιλία καινοτόμων χαρακτηριστικών και λειτουργιών για να ελαχιστοποιήσει το αποτύπωμα της. Μιμείται τη λειτουργιά ενός οικοσυστήματος με διάφορες τεχνικές με σπουδαιότερη τη δημιουργία συνθηκών ευνοϊκών για τη διατήρηση και ανάπτυξη της ζωής μέσα από τη «ζωντανή οροφή» (RPBW, 2019).

102

Σχ. 16 Σκίτσο απεικόνισης του φωτισμού και αερισμού του τροπικού δάσους που βρίσκεται μέσα στο κτίριο.

Σχ. 17 Σκίτσο απεικόνισης της βασικής ιδέας της πράσινης στέγης από τον αρχιτέκτονα.

103

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

6.1

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Σύμφωνα με την μελέτη που προηγήθηκε, μπορούμε να εξάγουμε ορισμένα συμπεράσματα. Αρχικά, αυτά σχετίζονται με το πως ο φυσικός κόσμος μπορεί να επηρεάσει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό άλλα και με ποιους τρόπους μπορεί να μεταφραστεί αυτή η επιρροή στην αρχιτεκτονική σύνθεση. Παράλληλα, απαντώνται ερωτήματα που αφορούν το βασικό κοινό στοιχειό αυτών των τρόπων, όπως και σε τι διαφέρουν αυτοί οι τρόποι μεταξύ τους . Ο Micheal Pawlyn (2011), έχει υποστηρίξει ότι οι αρχιτέκτονες τόσο στο παρελθόν όσο και στο παρόν, έχουν χρησιμοποιήσει και συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τη φύση ως πηγή έμπνευσης για καινοτόμους μηχανισμούς, μορφολογική και συμβολική συσχέτιση. Ο φυσικός κόσμος επηρεάζει τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό μέσα από τα αμέτρητα παραδείγματα, τις γνώσεις, τους μηχανισμούς, τις μορφές και τα τοπία που προσφέρει. Οι περιπτώσεις αρχιτεκτονικής που μελετήθηκαν, δηλαδή η οργανική, η βιομορφική και η βιομιμητική αρχιτεκτονική, αποτελούν αποτέλεσμα αυτών των επιρροών, με διαφορετική προσέγγιση στο τρόπο που μεταφέρονται αρχές της φύσης στην αρχιτεκτονική σε κάθε περίπτωση. Ο αποσαφηνισμός των ορών, όπως και ο προσδιορισμός του βαθμού επιρροής κάθε περίπτωσης, αποτέλεσε βασικό στόχο της παρούσας ερευνητικής εργασίας. Μέσα από την παρουσίαση κάθε αρχιτεκτονικής προσέγγισης, την εξήγηση των εννοιών τους και την παράθεση παραδειγμάτων που προηγήθηκε, μπορούμε να συμπεράνουνε ορισμένες από τις βασικές διαφορές τους. Η οργανική αρχιτεκτονική, αποτελεί μια προσέγγιση σχεδιασμού του 20ού αιώνα εμπνευσμένη από τον Frank Lloyd Wright, η οποία βασίζεται στον αρμονικό συνδυασμό του φυσικού περιβάλλοντος με την κατασκευή. Σε αντίθεση

με τη βιομορφική αρχιτεκτονική, δεν σχετίζεται απαραίτητα με τη μορφολογική μίμηση χαρακτηριστικών των φυτών ή των ζώων, καθώς και με τα καμπυλόγραμμα σχήματα που τα αντιπροσωπεύουν (Botar, 2016). Παράλληλα, ο οργανικός σχεδιασμός του Wright, δεν παρουσιάζει καμιά συσχέτιση με τις βιομιμητικές αρχές οι οποίες εμπνέονται από το φυσικό κόσμο σε επίπεδο μηχανισμών και λειτουργιών. Ακόμα, οι έννοιες του βιομορφισμού και του βιομιμητισμού, μπορεί εσφαλμένα να θεωρηθούν συνώνυμοι. Ωστόσο, πρόκειται για δυο περιπτώσεις αρχιτεκτονικής, με διαφορετική προσέγγιση σχεδιασμού και διαφορετικό στόχο. Ο βιομορφισμός τρέφεται από τη φύση σε επίπεδο μορφής και συμβολισμού και όχι σε επίπεδο μηχανισμών και λειτουργικών αρχών. Τα αποκλειστικά βιομορφικά κτίρια παρουσιάζουν τη μορφολογική μίμηση κάποιου φυσικού οργανισμού είτε στη δομή τους, είτε στη διακόσμηση τους. Αντίθετα, τα βιομιμητικά κτίρια, έκτος του ότι τις περισσότερες φορές δεν εμπλέκονται με μορφολογικά χαρακτηριστικά, επικεντρώνονται στη προσομοίωση μηχανισμών, συστημάτων και διαδικασιών που συναντάμε στη βιολογία όπως και στη δημιουργία βιώσιμων κατασκευών. Με άλλα λόγια, αυτή η προσέγγιση σχεδιασμού επικεντρώνεται στη δομή, τους μηχανισμούς, τα θερμικά περιβάλλοντα και την παραγωγή ενέργειας. Σε αυτή την περίπτωση, οι σχεδιαστές στρέφονται στη φύση για να αντλήσουν έμπνευση για την επίλυση πολύπλοκων προβλημάτων ή τη δημιουργία αποτελεσματικότερων και πιο βιώσιμων συστημάτων στην κατασκευή.

107

Εντούτοις, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι τα όρια μεταξύ αυτών των μεμονωμένων εννοιών δεν είναι πάντοτε σαφή. Είναι πολύ πιθανό, και συμβαίνει συχνά, οι δύο αυτές αρχιτεκτονικές προσεγγίσεις να συνυπάρχουν σε ένα κτίριο. Εξάλλου, ο βιομορφισμός, ο οποίος χρησιμοποιείται από τους σχεδιαστές για να μιμηθεί τη φύση στη μορφολογική δομή και τη διακόσμηση, μπορεί να προσθέσει ένα άλλο νόημα από αυτό που θα επιτευχθεί από μια καθαρά τεχνική χρήση της βιομίμησης. Παράλληλα, όπως μπορούμε να συμπεράνουμε από τα παραδείγματα που παρατέθηκαν, σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στο παράδειγμα του International Waterloo Terminal, η επίτευξη της μηχανικής και λειτουργικής μίμησης κάποιου οργανισμού προϋποθέτει την μίμηση της μορφής του. Τέλος, η βασικότερη ομοιότητα που παρατηρείται μεταξύ των τριών αυτών προσεγγίσεων αρχιτεκτονικής είναι η φιλοσοφία πάνω στην οποία στηρίζονται οι αρχές τους, δηλαδή ο σεβασμός και η βαθιά εκτίμηση της φύσης. Πιο συγκεκριμένα, αυτές οι έννοιες, με το δικό της τρόπο η καθεμιά, αντιπροσωπεύουν μια συλλογική αντίδραση ενάντια στις επιπτώσεις της βιομηχανικής εποχής, την εκμετάλλευση και την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση. Από την οργανική αρχιτεκτονική που υποστηρίζει το σεβασμό του φυσικού τοπιού και όχι την καταπάτηση του, το βιομορφισμό που υιοθετεί τη φύση ως πρότυπο μορφολογιών, μέχρι και την πιο σύγχρονη επιστήμη, το βιομιμητισμό που θεωρεί ότι η φύση πρέπει να αποτελεί πηγή λειτουργικών λύσεων και όχι πηγή εμποδίων με σκοπό την υπερνίκηση τους, ο σεβασμός και θαυμασμός προς τη φύση κυριαρχεί.

108

ΟΡΓΑΝΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΒΙΟΜΟΡΦΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

ΒΙΟΜΙΜΗΤΙΚΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Ένταξη κατασκευής στο φυσικό τοπίο

Εστίαση στη χρήση φυσικών υλικών Χρήση οργανικών σχημάτων (καμπυλόγραμμες και όχι γωνιακές γραμμές και επιφάνειες) Μορφολογική μίμηση φυσικών οργανισμών

Συμβολική συσχέτιση Προσομοίωση μηχανισμών της φύσης με σκοπό την επίλυση σύνθετων ανθρώπινων προβλημάτων Αναζήτηση βιώσιμων λύσεων Έμπνευση από τον κύκλο ζωής, τις χημικές διεργασίες και τις στρατηγικές των οικοσυστημάτων Σεβασμός και βαθιά εκτίμηση του φυσικού κόσμου

Σχ. 18 Πίνακας σύγκρισης χαρακτηριστικών μεταξύ της οργανικής, της βιομορφικής και της βιομιμητικής αρχιτεκτονικής

109

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Agkathidis, A., 2016. Biomorphic Structures: Architecture Inspired by Nature, 2nd Revised edition edition. ed. Laurence King Publishing. Agkathidis, A., n.d. Implementing Biomorphic Design 8. Aldersey-Williams, H., 2003. Zoomorphic: New Animal Architecture by Hugh Aldersey-Williams. Laurence King Publishing. Allen, M., 2012. An empathetic twist [WWW Document]. Domus. URL: https://www.domusweb.it/en/ architecture/2012/11/07/an-empathetic-twist.html ArchDaily, 2016. World Trade Center Transportation Hub / Santiago Calatrava, URL: http://www.archdaily. com/783965/world-trade-center-transportation-hub-santiago-calatrava ArchDaily,CH2 Melbourne City Council House 2 / DesignInc, 2013. URL: http://www.archdaily. com/395131/ch2-melbourne-city-council-house-2-designinc/ ArchDaily, 2015. UK Pavilion - Milan Expo 2015 / Wolfgang Buttress URL: http://www.archdaily. com/627728/uk-pavilion-milan-expo-2015-wolfgang-buttress/ ArchDaily, 2012. Absolute Towers / MAD Architects. ArchDaily. URL: http://www.archdaily.com/306566/ absolute-towers-mad-architects/ (accessed 3.20.19). BDP, 2015. UK Pavilion, Milan Expo. BDP. URL http://www.bdp.com/en/projects/p-z/uk-pavilion-milanexpo/ Benyus, J., 2009. A Biomimicry Primer. Benyus, J.M., 1997. Biomimicry: Innovation Inspired by Nature. Harper Perennial, New York, N.Y. Biomimicry 3.8, 2013. DesignLens: Biomimicry Thinking. Biomimicry 3.8. URL: https://biomimicry.net/ the-buzz/resources/designlens-biomimicry-thinking/ Bortz, F., 2014. Charles Darwin and the Theory of Evolution by Natural Selection. Rosen Classroom, New York. Botar, O., 2016. Biomorphis, “Biomorphism” in Routledge Encyclopedia of Modernism. https://doi. org/10.4324/9781135000356-REM770-1 Corneanu, M., 2017. City of Arts and Sciences - Valencia’s Architectural Marvel Spain Attractions. URL https://spainattractions.es/city-arts-sciences/ Creek, R., 2018. California Academy of Sciences (CAS) Living Roof [WWW Document]. Greenroofs.com. URL https://www.greenroofs.com/projects/california-academy-of-sciences-cas-living-roof/

111

Darwin, C., 1872. The Origin of Species, Reissue edition, June 1, 1999. ed. Bantam Classics, New York. Drake, S., 2000. Anatomy and anthropomorphism: architecture and the origins of science. Presented at the Proceedings of the 34th Conference of the Australia and New Zealand Architectural Science Association, School of Architecture and Design University of South Australia, p. 6. Duc Minh, T., 2017. The continuing of organicism: An enviro-organic form intergrating to the built enviroment (Phd). University of Hawaii-Manoa, Hawaii. Fallingwater Organization, 2019. Designing Fallingwater [WWW Document]. Fallingwater. URL https:// fallingwater.org/history/about-fallingwater/designing-fallingwater/ Feuerstein, G., 2001. Biomorphic Architecture: Human and Animal Forms in Architecture. Edition Axel Menges, Stuttgart. Fish, F.E., Kocak, D.M., In, A., Communications, H.C., 2011. Biomimetics and Marine Technology: An Introduction. Frampton, K., 2009. ΜΟΝΤΕΡΝΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ, Ιστορία και Κριτική, 4η Έκδοση. ed. Θεμέλιο, Λονδίνο. Frank Lloyd Wright Foundation., 2019. About Frank Lloyd Wright [WWW Document]. Frank Lloyd Wright Foundation. Advancing the way we build and live. URL https://franklloydwright.org/frank-lloyd-wright/ Golasz-Szolomicka, H., Szolomicki, J., 2019. Architectural and Structural Analysis of Selected Twisted Tall Buildings. IOP Conf. Ser.: Mater. Sci. Eng. 471, 052050, URL: https://doi.org/10.1088/1757899X/471/5/052050 Grimshaw Architects, 2019. International Terminal Waterloo / GRIMSHAW, URL: https://grimshaw.global/ projects/international-terminal-waterloo/ Gruber, P., 2011. Biomimetics in architecture: architecture of life and buildings. Springer, Wien, New York. Gruber, P., 2009. Biomimetics in architecture – inspiration from plants, in: ResearchGate. Presented at the 6th Plant Biomechanics Conference, Cayenne, French. Helfman Cohen, Y., Reich, Y., Greenberg, S., 2014. Biomimetics: Structure–Function Patterns Approach. Journal of Mechanical Design 136, 111108. https://doi.org/10.1115/1.4028169 Hensbergen, G. van, 2017. The Sagrada Familia: Gaudí’s Heaven on Earth, 1st edition. ed. Bloomsbury Publishing. Hensel, M., Menges, A. (Eds.), 2007. Morpho-Ecologies: Towards Heterogeneous Space In Architecture Design. AA Publications, London.

112

Hess, A., Weintraub, A., 2006. Organic Architecture: The Other Modernism, 1 edition. ed. Gibbs M. Smith Inc, Layton, Utah. Hillier, B., Escritt, S., 2003. Art Deco Style. Phaidon Press, London ; New York. Hoffmann, D., 1995. Understanding Frank Lloyd Wright’s Architecture. Dover Publications, New York. Howarth, D., 2016. Calatrava’s World Trade Center Oculus photographed by Hufton + Crow [WWW Document]. Dezeen. URL https://www.dezeen.com/2016/08/29/santiago-calatrava-oculus-world-tradecenter-transportation-hub-new-york-photographs-hufton-crow/ Hwang, J., Jeong, Y., Park, J.M., Lee, K.H., Hong, J.W., Choi, J., 2015. Biomimetics: forecasting the future of science, engineering, and medicine. Int J Nanomedicine 10, 5701–5713, URL: https://doi.org/10.2147/ IJN.S83642 Jones, R., 2013. AD Classics: La Sagrada Familia / Antoni Gaudí URL: http://www.archdaily.com/438992/ ad-classics-la-sagrada-familia-antoni-gaudi/ Kaufmann Jr., E., 1986. Fallingwater: A Frank Lloyd Wright Country House, New Ed edition. ed. Abbeville Press, New York. Kocs, E., n.d. Biomimicry vs. biophilia: A primer | GreenBiz 8. Kuhlmann, D., 2011. Biomorphism in Architecture: Speculations on Growth and Form, in: Gruber, P., Bruckner, D., Hellmich, C., Schmiedmayer, H.-B., Stachelberger, H., Gebeshuber, I.C. (Eds.), Biomimetics -Materials, Structures and Processes: Examples, Ideas and Case Studies, Biological and Medical Physics, Biomedical Engineering. Springer Berlin Heidelberg, Berlin, Heidelberg, pp. 149–178. URL: https://doi. org/10.1007/978-3-642-11934-7_8 Living Roof: The Academy’s Signature Green Roof, 2019. URL: https://www.calacademy.org/exhibits/ living-roof Mazzoleni, I., 2013. Architecture Follows Nature-Biomimetic Principles for Innovative Design, 1 edition. ed. CRC Press, Boca Raton. McVeigh, K., 2018. Huge rise in US plastic waste shipments to poor countries following China ban. The Guardian. MK, 2012. In conversation with Fariborz Sahba, architect. perspāctive. URL: http://www.kdkfactory.com/ perspactive/sahba/ Morris-Nunn, R., 2007. CH2 [WWW Document]. ArchitectureAU. URL: https://architectureau.com/articles/ ch2/

113

Nute, K., Koyama, H., Sergeant, J., 2000. Frank Lloyd Wright and Japan: The Role of Traditional Japanese Art and Architecture in the Work of Frank Lloyd Wright, 1 edition. ed. Routledge, London. Österlund, T., 2010. Methods for morphogenesis and ecology in architecture : Designing the Bothnian Bay cultural center. University of Oulu, Department of Architecture Series A47 64. Pawlyn, M., 2011. Biomimicry in Architecture, 1 edition. ed. RIBA Publishing, London. Pearson, D., 2001. New Organic Architecture: The Breaking Wave. Gaia Books Ltd, Stroud; Berkeley. Perez, A., 2010. AD Classics: Fallingwater House / Frank Lloyd Wright URL: http://www.archdaily. com/60022/ad-classics-fallingwater-frank-lloyd-wright/ Ramos, D., 2015. 133 Years Later, Gaudí’s Cathedral Nears Completion. National Geographic News. Reap, J., Baumeister, D., Bert, B., 2005. Holism, Biomimicry and Sustainable Engineering, in: ResearchGate. Presented at the Proceedings of IMECE2005, 2005 ASME InternationalMechanical Engineering Conference and Exposition, Orlando, USA. URL: http://dx.doi.org/10.1115/IMECE2005-81343 Richman-Abdou, K., 2018. Exploring Frank Lloyd Wright’s Famous Fallingwater House URL: https:// mymodernmet.com/frank-lloyd-wright-fallingwater-house/ Rizor, J., 2011. AD Classics: Lotus Temple / Fariborz Sahba, ArchDaily. URL: http://www.archdaily. com/158522/ad-classics-lotus-temple-fariborz-sahba/ RPBW, 2019. RPBW - California Academy of Sciences [WWW Document]. Renzo Piano Building Workshop. URL http://www.rpbw.com/project/california-academy-of-sciences Santiago Calatrava – Architects & Engineers, 2019. Ciudad de las Artes y de las Ciencias / Valencia URL: https://calatrava.com/projects/ciudad-de-las-artes-y-de-las-ciencias-valencia.html Scobey-Thal, J., 2018. Biomimetics: A Short History. Foreign Policy. URL: https://foreignpolicy. com/2014/12/01/biomimetics-a-short-history/ Smith, K., 1998. Frank Lloyd Wright : America’s Master Architect, Reprint. edition. ed. Abbeville Press, New York. Solomon R. Guggenheim Museum, 2010. The architecture of Solomon R. Guggenheim Museum: Organic Architecture. Guggenheim. URL: https://www.guggenheim.org/arts-curriculum/topic/organicarchitecture Symeonidou, I., 2018. Epidermis: Algorithmic Design Based on Biomimetic Morphology. Nexus Netw J. URL: https://doi.org/10.1007/s00004-018-0412-x

114

Tate Modern Museum Online Glossary, 2019. Biomorphic – Art Term URL:https://www.tate.org.uk/art/ art-terms/b/biomorphic Tavsan, C., Tavsan, F., Sonmez, E., 2015. Biomimicry in Architectural Design Education. Procedia - Social and Behavioral Sciences 182, 489–496. URLhttps://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.04.832 Thompson, D.W., 1992. On Growth and Form: The Complete Revised Edition, Revised edition. ed. Dover Publications, New York. Vincent, J., 2009. Biomimetic Patterns in Architectural Design. Architectural Design 79, 74–81. URL: https://doi.org/10.1002/ad.982 Vincent, J.F.V., Bogatyreva, O.A., Bogatyrev, N.R., Bowyer, A., Pahl, A.-K., 2006. Biomimetics: its practice and theory. Journal of The Royal Society Interface 3, 471–482. URL: https://doi.org/10.1098/rsif.2006.0127 Volstad, N.L., Boks, C., 2012a. On the use of Biomimicry as a Useful Tool for the Industrial Designer. Sustainable Development 20, 189–199. URL: https://doi.org/10.1002/sd.1535 Waggoner, L.S., 1996. Fallingwater: Frank Lloyd Wright’s Romance with Nature, Reprint edition. ed. Universe, Fallingwater, Pa. : New York, NY. Weinstock, M., 2008. Nature And The Cultural Evolution Of Architectural Forms. « In Silicon + Skin: Biological Processes and Computation: Proceedings of the 28th Annual Conference of the Association for Computer Aided Design in Architecture, 20-25. ACADIA. University of Minnesota. 6. Weston, R., 2011. 100 Ideas that Changed Architecture, 8.6.2011 edition. ed. Laurence King Publishing, London. Wright, F.L., 1975. In the Cause of Architecture: Essays by Frank Lloyd Wright for Architectural Record, 1908-1952, 1st edition. ed. Architectural Record/McGraw Hill, New York. Wright, F.L., 1954. The Natural House, 1st edition. ed. Horizon Pr, New York. Wright, F.L., 1932. Frank Lloyd Wright: An Autobiography. Pomegranate, Petaluma, CA. Zakharchuk, A., 2012. Bionics in architecture. Zari, M.P., 2007. An ecosystem based biomimetic theory for a regenerative built environment, in: ResearchGate. Presented at the Lisbon Sustainable Building Conference 2007, Lisbon, Portugal. Zbasnik-Senegacnik, M., Kitek Kuzman, M., 2017. Interpretations of organic architecture.

115

ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικόνες: • Εικόνα 1: Ο Thompson στο έργο του On Growth and Form εξήγησε τον μετασχηματισμό ορισμένων ειδών ψαριών χρησιμοποιώντας τη γεωμετρία. Πηγή: http://www.darcythompson.org/gallery.html?gallery=GANDF Εικόνα 2: Σκίτσο του Fallingwater. Πηγή: https://franklloydwright.org/visual-history-life-americas-greatest-architect/fallingwater-3/ Εικόνα 3: Έργο του William Morris σχεδιασμένο το 1876. Πηγή: http://www.ondiseno.com/evento_en.php?id=7129 Εικόνα 4: Ιαπωνικό έργο από τη συλλογή του Wright, δημοσιευμένο στο γραπτό έργο του «The Japanese Print: An Interpretation» (1912). Πηγή: https://franklloydwright.org/frank-lloyd-wright-and-the-japanese-print/

Εικόνα 5: Σχέδια της κατοικίας Frederick C. Robie House, ένα από τα χαρακτηριστικότερα έργα του Prairie Style, σχεδιασμένο από τον Frank Lloyd Wright το 1910. Πηγή:http://www.kahode.com/historical-architecture-drawings-of-frank-lloyd-wright-houseplans/ frederick-c-robie-house-elevation-drawing-and-architectural-plans-wide-narrow-3-stories-housedesign-idea-traditional-home-idea-with-large-brick-wall-and-a-series-of-windows-along-the-long-wall/ Εικόνα 6: Το Fallingwater πάνω στον καταρράκτη Bear Run. Πηγή: http://www.darcythompson.org/gallery.html?gallery=GANDF Εικόνα 7: Πρόβολος πρώτου επιπέδου κατοικίας. Πηγή: http://www.darcythompson.org/gallery.html?gallery=GANDF Εικόνα 8: Τα παράθυρα είναι σχεδιασμένα με τρόπο ώστε να μπορούν να ανοιγοκλείνουν ακόμα και στις γωνιές. Πηγή: https://photos.fencer.com/Travel/Anniversary-Trips/2008-Anniversary-Fallingwater/i-3xjbk2p Εικόνα 9: Νότια πλευρά κατοικίας. Πηγή: https://www.kriskoeller.com/blog/2011/07/25-tour-of-frank-lloyd-wrights-fallingwater-.htm Εικόνα 10: Ανατολική πλευρά κατοικίας. Πηγή: https://www.kriskoeller.com/blog/2011/07/25-tour-of-frank-lloyd-wrights-fallingwater-.htm Εικόνα 11: Οι τοίχοι και τα πατώματα του Fallingwate είναι κατασκευασμένα από πέτρωμα της περιοχής ενώ ο βράχος πάνω στον οποίο έχει κατασκευαστεί, μοιάζει να εισέρχεται φυσικά στο εσωτερικό. Πηγή:https://www.dezeen.com/2017/06/07/fallingwater-frank-lloyd-wright-pennsylvania-house-usa150th-birthday/

117

• Εικόνα 12: Μεγάλο μέρος του σχεδιασμού της κατοικίας, αναπτύχθηκε γύρω από το τζάκι, την εστία του σπιτιού οπού ο Wright θεωρούσε ως το πυρήνα της κατοικίας Πηγή:https://www.dezeen.com/2017/06/07/fallingwater-frank-lloyd-wright-pennsylvania-houseusa-150th-birthday/

Εικόνα 13: «Κολιμπρί», έργο του Ernst Haeckel από τη συλλογή βιβλίων «Art Forms in Nature» (18991904) με απεικονίσεις 100 διαφορετικών οργανισμών. Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Kunstformen_der_Natur#/media/File:Haeckel_Muscinae.jpg Εικόνα 14: «Ο βάλτος», έργο του Ernst Haeckel από τη συλλογή βιβλίων «Art Forms in Nature» (18991904) με απεικονίσεις 100 διαφορετικών οργανισμών. Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Kunstformen_der_Natur#/media/File:Haeckel_Muscinae.jpg Εικόνα 15: Παράδειγμα βιομορφικής αρχιτεκτονικής (αριστερά). Πηγές: https://www.archdaily.com/627728/uk-pavilion-milan-expo-2015-wolfgang-buttress/55491929e 58ece50290007ec-uk-pavilion-milan-expo-2015-wolfgang-buttress-image https://pixabay.com/vectors/geometry-hexagon-honeycomb-pattern-156568/ Εικόνα 16: Παράδειγμα βιομορφικής αρχιτεκτονικής (δεξιά). Πηγές:https://www.archdaily.com/783965/world-trade-center-transportation-hub-santiago-calatrava/5 6e9ced0e58ece92f5000007-world-trade-center-transportation-hub-santiago-calatrava-render-2 file:///Users/elisavetkiretsi/Desktop/Thesis%20Images/Biomorphism/These%20Sketches%20Show%20 Calatrava’s%20Oculus%20Interpreted%20as%20Animals%20and%20Inanimate%20Objects%20%7C%20 ArchDaily.webarchive

Εικόνα 17: Σκίτσο που αναπαριστά την βασική ιδέα του Oculus από τον Santiago Calatrava. Πηγή:https://www.archdaily.com/783965/world-trade-center-transportation-hub-santiago-calatrava/56 e9ced0e58ece92f5000007-world-trade-center-transportation-hub-santiago-calatrava-render-2 Εικόνα 18: Κεντρική πρόσοψη του World Trade Center Transportation Hub. Πηγή:https://www.archdaily.com/783965/world-trade-center-transportation-hub-santiago-calatrava/56 e9ced0e58ece92f5000007-world-trade-center-transportation-hub-santiago-calatrava-render-2 Εικόνα 19: Κάτοψη συνολικού έργου Πηγή: http://www.huftonandcrow.com/projects/gallery/uk-pavilion-milan-expo-2015/ Εικόνα 20: Κεντρική πρόσοψη του UK pavilion Milan EXPO 2015. Πηγή: http://www.huftonandcrow.com/projects/gallery/uk-pavilion-milan-expo-2015/ Εικόνα 21: Παράδειγμα βιομορφικής αρχιτεκτονικής (αριστερά). Πηγές: https://www.architecturaldigest.com/story/architecture-inside-out-book https://creativemarket.com/vectortatu/650048-Nude-female-silhouette

118

• Εικόνα 22: Παράδειγμα βιομορφικής αρχιτεκτονικής (δεξιά). Πηγή:https://commons.wikimedia.org/wiki/File:El_Hemisférico_Ciudad_de_las_Artes_y_las_Ciencias _Valencia_España_2014-06-29_DD_71.JPG Εικόνα 23: Τα δύο κτίρια είναι γνωστά και ως «Marilyn Monroe Towers». Πηγή: http://pictasetex.pw/She39s-fat-I-want-to-be-fat-like-that-mArYlIn-t-Marilyn.html Εικόνα 24: Πρόσοψη των Absolut Towers. Πηγή: https://www.architecturaldigest.com/story/architecture-inside-out-book Εικόνα 25: Σκίτσο που αναπαριστά την βασική ιδέα του L’Hemisfèric από τον Santiago Calatrava. Πηγή: https://www.idesignarch.com/lhemisferic-an-eye-catching-architectural-masterpiece-in-valencia/

Εικόνα 26: Το L’Hemisfèric στο City of Arts and Sciences. Πηγές: https://it.wikipedia.org/wiki/L%27Hemisfèric https://commons.wikimedia.org/wiki/File:El_Hemisférico_Ciudad_de_las_Artes_y_las_Ciencias _ V a l e n c i a _ España_2014-06-29_DD_71.JPG Εικόνα 27: Παράδειγμα βιομορφικής αρχιτεκτονικής (αριστερά). Πηγές: https://unsplash.com/search/photos/la-sagrada-familia https://www.google.com/search?biw=1637&bih=832&tbm=isch&sa=1&ei=2fbPXPb8MJLFwAL6h6eoBA&q= 10+dead+tree+vector&oq=10+dead+tree+vector&gs_l=img.3...1804.8015..8268...0.0..1.206.2647.0j19j1......2....1.. gws-wiz-img.....0..0j0i67j0i5i30j0i8i30.pHJJWJHWNaY#imgrc=FC9w9JoLZf2aLM:Valencia_España_2014-06-29_ DD_71.JPG Εικόνα 28: Παράδειγμα βιομορφικής αρχιτεκτονικής (δεξιά). Πηγές: https://www.mouthshut.com/product-reviews/Lotus-Temple-Delhi-reviews-925747858 https://www.google.com/search?biw=1637&bih=832&tbm=isch&sa=1&ei=2fbPXPb8MJLFwAL6h6eohttps:// www.vectorstock.com/royalty-free-vector/lotus-flower-icon-outline-style-vector-9552016 Εικόνα 29: Πρόσοψη Lotus Temple. Πηγή: https://www.inverse.com/article/13523-8-futuristic-buildings-that-evoke-their-purpose Εικόνα 30: Αναπαράσταση της αναμενόμενης ολοκληρωμένης Sagrada Família που υπολογίζεται το 2026. Πηγή: https://visual.ly/community/infographic/history/barcelonas-natural-wonder Εικόνα 31: Οι κορυφές της Sagrada Familia διακοσμούνται με μορφές που παραπέμπουν σε φυτικά στοιχειά (λεβάντα, άνθη, σιτάρι, κ.α) Πηγή: https://visual.ly/community/infographic/history/barcelonas-natural-wonder Εικόνα 32: Πρόσοψη της Sagrada Familia Πηγή: ttps://www.globo-rojo.com/surroundings/barcelona/what-to-visit/sagrada-familia/#galeria-2

119

• Εικόνα 33: Στους θόλους των αψίδων του ναού σχηματίζονται μορφές που μοιάζουν με άνθη. Πηγή: https://pixabay.com/photos/sagrada-familia-barcelona-spain-3746024/ Εικόνα 34: Τα υποστυλώματα του ναού προσομοιώνουν τη μορφολογία και στατική λειτουργιά του κορμού των δέντρων. Πηγή: https://steemit.com/architecture/@snaves/biomimetic-architecture-sagrada-familia Εικόνα 35: Τα άνω τμήματα των υποστυλωμάτων καταλήγουν σε μια διακλάδωση μικρών στηλών, που μοιάζουν μορφολογικά με τα κλαδιά ενός δέντρου. Πηγή: https://steemit.com/architecture/@snaves/biomimetic-architecture-sagrada-familia

Εικόνα 36 :Το τρένο υψηλής ταχύτητας AVE S-102, πήρε την αεροδυναμική του μορφή από το σχήμα του ράμφους της πάπιας mallard. Πηγή: https://www.designweek.co.uk/issues/january-2014/biomimicry-in-design/

Εικόνα 37: Σχέδιο του ornithopter απο τον Leonardo da Vinci. Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Ornithopter

Εικόνα 38: Σχέδια των κολυμβητικών κινήσεων των ζώων και του ανθρώπου απο τον Giovanni Borelli. Πηγή:https://commons.wikimedia.org/wikiFile:Giovanni_Alfonso_Borelli%27s_De_motu_animalium_ Wellcome_M0018362.jpg Εικόνα 39: Μελέτη της αεροδυναμικής μορφής του δελφινιού. Πηγή:https://books.google.gr/books?id=Atl2-G1wbngC&pg=PA57&lpg=PA57&dq=Sir+George+Cayley+ dolphins&source=bl&ots=8jGxpMVWCh&sig=ACfU3U1qdAi6qn5qhsNpAbM3nz0xEWfvfw&hl=en&sa=X &ved=2ahUKEwik0eCTudXhAhXR-6QKHSTdC8gQ6AEwFHoECAgQAQ#v=onepage&q=Sir%20George%20 Cayley%20dolphins&f=false Εικόνα 40: Το φυτό κολλιτσίδα αποτέλεσε πηγή έμπνευσης για τον George de Mestral και την εφεύρεση του Velcro. Πηγή: Pawlyn, M., 2011. Biomimicry in Architecture, 1st edition. ed. RIBA Publishing, London, σελ 6. Εικόνα 41: Ο ιστός της άραχνης θεωρείται μια από τις σπουδαιότερες κατασκευές που συναντάμε στο φυσικό κόσμο. Η απομίμηση της δομής και των κατασκευαστικών αρχών του ιστού της άραχνης αποτελεί ένα κλασικό παράδειγμα βιομίμησης. Πηγή: https://unsplash.com/search/photos/spider-silk-web Εικόνα 42: ο Pangolin ειναι ενα είδος θηλαστικού το οποίο χαρακτηρίζεται από τα μεγάλα, ανθεκτικά, επικαλυπτόμενα πλακοειδή λέπια της επιδερμίδας του κατασκευασμένα από κερατίνη. Η επιδερμίδα του pangolin αποτέλεσε βασική πηγή έμπνευσης για την κατασκευή της οροφής του International Waterloo Terminal Πηγή: https://www.theguardian.com/environment/2019/mar/24/pangolins-bogus-asthma-cure-trafficked/

120

• Εικόνα 43: Σκίτσο του Waterloo Terminal των Grimshaw Architects. Πηγή: https://grimshaw.global/projects/gallery/?i=227&p=93001_N513_banrimgland Εικόνα 44: Σκίτσο αναπαράστασης των χαλύβδινων συνδεσμολογιών της οροφής των Grimshaw Architects. Πηγή: https://grimshaw.global/projects/gallery/?i=227&p=93001_N513_banrimgland Εικόνα 45: Το εσωτερικό του σιδηροδρομικού σταθμού International Waterloo Terminal. Πηγή: https://grimshaw.global/projects/gallery/?i=227&p=93001_N513_banrimgland

Εικόνα 46 Πλάγια και μπροστινή πλευρά του Melbourne City Council House 2 από τους αρχιτέκτονες DesignInc στη Μελβούρνη. Πηγή:http://www.designinc.com.au/portfolio/commercial-workplace/ch2-melbourne-city-council-house-2 Εικόνα 47: Οι ανεμογεννήτριες στην οροφή του CH2. Πηγή: http://www.designinc.com.au/portfolio/commercial-workplace/ch2-melbourne-city-council-house-2 Εικόνα 48: Πύργοι ψύξης Πηγή: http://www.designinc.com.au/portfolio/commercial-workplace/ch2-melbourne-city-council-house-2 Εικόνα 49: Η «πράσινη οροφή» του California Academy of Science. Πηγή: https://www.archdaily.com/6810/california-academy-of-sciences-renzo-piano?ad_medium=gallery Εικόνα 50: Πρόσοψη του California Academy of Science. Πηγή: https://www.archdaily.com/6810/california-academy-of-sciences-renzo-piano?ad_medium=gallery Εικόνα 51: Το τροπικό δάσος στο εσωτερικό του κτιρίου. Πηγή: https://www.archdaily.com/6810/california-academy-of-sciences-renzo-piano?ad_medium=gallery

121

Σχήματα: • Σχήμα 1: Διάγραμμα εξέλιξης του λαιμού της καμηλοπάρδαλης. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ Σχήμα 2: Ο Wright εξέλιξε το γνωμικό του Sullivan με βάση την αντίληψη του για την οργανική αρχιτεκτονική . Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ Σχήμα 3: Διάγραμμα απεικόνισης φιλοσοφίας οργανικής αρχιτεκτονικής. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ Σχήμα 4: Διάγραμμα απεικόνισης άρχων σχεδιασμού. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ

Σχήμα 5: Βασικά στοιχεία βιομορφικής αρχιτεκτονικής. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ Σχήμα 6: Βασικά στοιχεία της βιομιμητικής αρχιτεκτονικής. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ Σχήμα 7: «Από το πρόβλημα στη βιολογία» Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ, βασισμένο σε :https://biomimicry.net/the-buzz/resources/designlensbiomimicry-thinking/ Σχήμα 8: «Από την βιολογία στο σχεδιασμό» Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ, βασισμένο σε :https://biomimicry.net/the-buzz/resources/designlensbiomimicry-thinking/ Σχήμα 9: Διάγραμμα απεικόνισης φάσματος μεταξύ αναγωγικής και ολιστικής βιομίμησης . Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ Σχήμα 10: Ο παρακάτω πινάκας, υπογραμμίζει τις διαφορές μεταξύ κάθε επιπέδου βιομίμησης βασιζόμενος σε ένα παράδειγμα κτιρίου που μιμείται τους τερμίτες . Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ, βασισμένο σε: Zari, M.P., 2007. An ecosystem based biomimetic theory for a regenerative built environment, in: ResearchGate. Presented at the Lisbon Sustainable Building Conference 2007, Lisbon, Portugal. Σχήμα 11: Μέσα στη φωλιά- λόφος των τερμιτών, υπάρχει ένα εκτενές σύστημα από τούνελ και σωλήνες που χρησιμεύει σαν ένα σύστημα εξαερισμού για την υπόγεια φωλιά. Η θερμότητα που παράγεται από τον μεταβολισμό των μυκήτων και τα σώματα των τερμιτών κάνει τον πνιγηρό, φορτωμένο με διοξείδιο του άνθρακα αέρα να ανεβαίνει μέσα από μια κεντρική καμινάδα. Από εκεί διοχετεύεται προς τα έξω μέσα από τους πορώδεις τοίχους της φωλιάς, ενώ φρέσκος αέρας απορροφάται προς τα μέσα από τη βάση. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ 122

Σχήμα 12: Διάγραμμα των βασικών λειτουργιών του CH2. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ βασισμένο σε: http://www.solaripedia.com/13/174/1738/council_house_2_ full_building_diagram.html Σχήμα 13: Διάγραμμα της λειτουργίας των πύργων ψύξης. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ βασισμένο σε: http://www.mickpearce.com/CH2.html Σχήμα 14: Οι αρχές των οικοσυστημάτων του πλανήτη μπορούν να απολέσουν βοήθημα για τους σχεδιαστές βιομιμητικών κτίριων στο τρίτο επίπεδο, αυτό του οικοσυστήματος. Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ βασισμένο σε: https://www.fastcompany.com/1648801/biomimicry-challengeibm-smart-design-draws-water-conservation-inspiration-ecosystems Σχήμα 15: Διάγραμμα απεικόνισης αειφόρων στρατηγικών και μηχανισμών του California Academy of Science Πηγή: https://www.archdaily.com/6810/california-academy-of-sciences-renzo-piano?ad_medium=gallery Σχήμα 16: Σκίτσο απεικόνισης του φωτισμού και αερισμού του τροπικού δάσους που βρίσκεται μέσα στο κτίριο. Πηγή: https://www.archdaily.com/6810/california-academy-of-sciences-renzo-piano?ad_medium=gallery Σχήμα 17: Σκίτσο απεικόνισης της βασικής ιδέας της πράσινης στέγης από τον αρχιτέκτονα. Πηγή: https://www.archdaily.com/6810/california-academy-of-sciences-renzo-piano?ad_medium=gallery Σχήμα 18: Πίνακας σύγκρισης χαρακτηριστικών μεταξύ της οργανικής, της βιομορφικής και της βιομιμητικής αρχιτεκτονικής Πηγή: Κιρέτση Ελισάβετ

123

2019