elkar aldizkaria 70 - negua / invierno 2022

INES OSINAGA

BAKARKA, BAINA EZ BAKARRIK

Kafe-bueltan batu gara bazkalostez, euri-tantak ilean eta agurrak epel. Hala gabiltza, elkarri eutsiz zaparradetatik ihesi. Bilkura normal bat izan zitekeen, eta hala hasi da, baina arin hartu ditugu elkarrizketatzaile-elkarrizketatu jantziak, lagun artean mozorroak probatzen hastean lez baino ez bada ere. Beti nahi dugu elkar galdekatu, elkarren proiektu berriak ezagutu, (eternalki) eraikitzen ari garen identitateek zer adar berri garatu duten deskubritu. Aitzakia ederra da gaurkoa.

Zer da zure disko berria? Are, disko bat da? Bidaia bat da. Disko bat da; disko bat ere bada. Espe rientzia bizitzeko bi modu daude: alde batetik, diskoa be , eta, bestetik, liburua: digitalean dauden abestiak

eta hor dagoen informazio guztia. Bakoitzak dauka narratiba bat, errelato bat, antolatzeko modu bat… Baina ezberdinak dira. Ez dira kantu berdinak. Diskoa entzutearekin nahikoa izango dutenentzat pentsatu dut abes­

ti aukeraketa bat, hurrenkera bat eta bizipen bat. Beste proposamena luzeagoa da… beste modu batekoa.

Laneko zenbait doinu ezagun egingo zaizkigu, ordea. Zergatik pieza hauek berriz?

Lizar Begoñaren esaldi batekin hasten da liburua: azaltzen du aurretik egindako zerbait deseraiki eta geratzen diren zatitxoekin eraikitzen den artea dela berari intere seko z aiona. Esaldi hori irakurtzearekin batera hasi ziren pieza guztiak bat egiten. Zor bat neukan Kubarekin, kantu horiekin… Nire iragana beste modu batera, beste maitasun batekin eta beste konpartitzeko modu batzuekin bisitatu nahi nuen. Lan honetan asko hitz egiten da Kubari buruz, baina Kuba metafora bat da, beste bat da bidaia: norbere barrua, dolua, aldaketa… Orbainak kut si nahi ditut.

ITSASOA DA BIDE BAKARRA Ines Osinaga ELKAR

musika

Bidaia ez da Kubara, baina Kubara bidaia bat du oinarri.

Nik Kubara joan nahi nuen, gauza batzuk gertutik ikusi, baina, era berean, distantzia jarri eta urrunagotik begi ratu guztiari. Erresidentzia artistikotzat hartu eta han joan ginen familia osoa martxoan, Habanara. Hemen go Et xepare Institutuarekin eta hango Instituto Cubano de la Músicarekin jarri nintzen harremanetan honakoa proposatzeko: Kubako hainbat musika es tilotan emakume musikarien presentzia nolakoa den jakiteko ikerketa bat, eta elkarrekin sortzeko espazio eta aukerak sortzea. Bertan nengoela, emakume musikariak topatzen saiatu nintzen, baina etengabe aurkez ten zizkida ten musikari “onak”, hots, gizonak. Zera da kontua: zeri deitzen diogun on eta zerk daukan ikusgarritasuna. Nik ez nuen musikari txarrik topatu.

#MauriziakEzDauInorHil, Oihenart, Yaima Orozco, D’Capricho… Zure izenpean argitaratutako lehen diskoa da, baina hainbat izen, ahots eta soinu ageri dira zurearen ondoan. Zer dago, beraz, "Ines Osinaga" ren atzean, edo, hobe, ondoan? Jende askorekin egin dut lan: orotara 30 40 lagun inguru aritu gara proiektuaren bueltan. Kuban erabaki nuen bertako jendearekin sortu nahi nuela, hango musikariekin, hango erritmoekin… Bertan erabaki nuen: bakarka, baina ez bakarrik. Bestalde, Ines Osinaga moduan sinatu dut diskoa nire lan pertsonalena delako, nire bideari buruz kontatuko duena. Badakizue, “niri buruz kantatzea da zuri buruz kantatzeko daukadan modua”.

Kuban zeundela jakin zenuen Elkarren Joseba Jaka beka jaso zuela proiektuak. Hasieran, bekak hankaz gora jarri zuen proiektu guztia. Su bajuan egosten nenbilen, ez nekien zer irtengo zen egiten ari nintzen hartatik… eta eroso nengoen hor, lehenengoz. Baina bekak proiektuaren erritmoak aldatu zituen. Nik bidean eraiki nahi nuen diskoaren errelatoa, forma eta edukia, koherentzia eta inkoherentziak mimoz zainduta, Bekak asko lagundu duen arren, bosgarren martxa jartzera behartu nau.

Eta zeintzuk dira proiektuari forma eman dioten erabakiak?

Konturatu naiz diskoan hartutako erabaki guztiak poli tikoak direla, den denak. Dena da politikoa, baina kasu honetan kontzientea izan da: ikuspegi politiko bati mesede egitea da helburua, ez hainbeste nire interes puntualei jarraitzea. Errelatoak eskatzen zidan abesti hori egin dut, hori nire uneko interes artistikoarekin guztiz bat ez etorri arren. Erabaki asko izan dira kontatu nahi nuena kontatu nahi nuen lekutik kontatu nahi nuelako. Argi neukan oinarrian zegoen galdera: nolakoak izango lirateke kantu hauek horren zuriak ez balira? Konturatu naiz zelako zuria naizen ni Habanan; nola itsasoa, bide bakarra izanagatik, ez den berbera alde batetik edo bestetik abiatuta.

Hala ere, begi kolpean Kubarekin lotuko ez genituz keen soinuak ere badaude diskoan.

Diskoa anbibalentea da, ni bezala. Bi alde dauzka: bat organikoagoa, errealistagoa… eta beste bat guztiz digitala, irekiagoa, elektronikoagoa… Kubako musikan ez zait hainbeste interesatu salsa, adibidez, baizik eta yoruba, afroa, landa eremuko musika… A aldeak bidea ordezkatzen du, nolabait, eta B aldeak, aldiz, Kuba.

Eta non sartzen dira hemen liburua eta baliabi de digitalak?

Badaude beste pieza batzuk: sonoroak, bisualak… errelatoaren parte direnak. Hauek helarazteko beste estrategia bat erabili dugu: sarean eskegi ditugu ikus entzunezkoak eta liburuan QRak jarri ditugu, eta hor beste eduki batzuk jaso ahalko dira. Ez dut nahi disko bat hemen eta orain dena eta ez dena mugituko, eta QRena horretarako baliabide eskuragarri bat da.

Liburuari buruz, zer esan… zoragarria izan da iruditegia sor tzeko batu garen ekipoarekin lana egitea. Argazkia Iker Gozategi rena da, estilismoa Julene Gregorio rena, produk zioaz eta zaintzaz 4.0.4ko kideak arduratu dira, eta ar te zuzendaria Laida Zapre izan da. Laidak, kantuen letretatik eta nire egunerokoetatik abiatuta, guztia deseraiki eta zatitxoekin beste zerbait berria sortu du. Pentsatze hutsarekin hunkitu egiten naiz. Doluaren errelato bat da. Iruditeriaren lanketa oso indartsua da, oso zaindua… eta bereziki gustura nago horrekin.

Bukatzeko, zer jarraipen izango du diskoak? Edukiko du berariazko oholtzaratzerik? Oholtzaratzen nabil. Kantu hauek entzun dituzue Joseba Sarrionandiarekin egiten ari naizen emanaldian, #MauriziakEzDauInorHil en, bakarkako saioren batean… Oraintxe bertan ari naiz zuzenekoak egiten eta asko gozatzen.

AZALEKO ETA BARRUKO ARGAZKIAK: JONE ALBENIZ

OIHANA ARANA ETA LEIRE VARGAS Idazleak

CARLOS EGIA Escritor

O es que nunca se ha ido en realidad, y se guimos viviendo la misma escena incierta que se inició (si esto también es verdad) después de la última gran guerra. Este es el punto de partida de la última novela que John Le Carré escribió de la saga de George Smiley: Peter Guillam, un previsible fracaso anglo francés, se ve obligado a reconstruir su pasado para descubrir que, a pesar de todo, siempre habrá un muro en Berlín. Las novelas de Le Carré conforman un clima antes que un estilo. No están sujetas a cambios ni alteraciones bruscas. El legado de los espías es también una historia pintada

EL PASADO SIEMPRE VUELVE Proposamena

en blanco y negro: oscura, húmeda y fría.

Triste como la casa en la que se desarrolla, la vieja y decadente Europa, inmersa en su eterna agonía, aunque quiera creer que las cosas han cambiado. Solo aparentemente.

Peter Guillam debe volver de su retiro impo sible para confesar “la relación verídica de mi participación en la operación británica de desinformación… contra la Stasi y que tuvo como resultado la muerte del mejor agente secreto británico y de la mujer ino cente por la que dio su vida”.

El legado de los espías no es el final, sino la vuelta al principio. La mentira y la manipula

ción, las armas mediante las que nuestra ver dad se impone superior, el único referente vá lido, la medida de todas las cosas. El ombligo de un mundo que hace aguas. Desinformar, engañar y mentir (a nosotros mismos) para destruir al enemigo. Y la novela, sin embargo, es el único lugar que permite detenerse en los espacios en blanco, en los resquicios, en los márgenes de una trama absolutamente perfecta donde crece la duda y se revela el engaño. Porque cada uno tiene sus propias razones y también un patio que cuidar. Nos equivocamos de amigos y, lo que es peor, también de enemigos.

Profila

HERTZAINAK

TALENTO Y LEGADO DEL ROCK EN EUSKERA

Recibí una llamada a la redacción de Muskaria (revista dedicada al rock vasco, 1980 1987). Escuchaba la voz intensa de Josu Zabala que me decía que quería una cita para una entrevista. Se trataba de un grupo que comenzaba, querían dar un re volcón a la música joven hecha en euskera. Estábamos en la primavera de 1982. Para tal motivo, vinieron de Gasteiz a Bizkaia y quedamos en un lugar que no tenía pér dida: el Puente Colgante. Allí estaban Josu Zabala (bajo y trikitixa), Xabier Montoia al que llamaban “Gamma” (voz) y Kike Sáenz de Vi llaverde (guitarra). Sentían urgencia por dar a conocer su existencia y propuesta. Resultaba altamente atractiva y conecta ba perfectamente con el momento que se vivía internacionalmente en el rock and roll y especialmente con lo que se sentía en la calle y con lo que la juventud de aquel tiempo demandábamos. Josu me suelta: “Gamma es la única persona en el mundo que ha aprendido euskera para poder tocar en un grupo punk”. El primer cantante de Hertzainak se fue a Londres en 1977 y allí coincidió con el

nacimiento y efervescencia de este movi miento musical a través de grupos como Sex Pistols, The Damned o The Clash. Lle

gó a su ciudad, a Gasteiz, con la cabeza llena de todos estos ritmos y distorsio nes, se lo contó a Josu Zabala y así nació

Her tz ainak. Querían montar una buena y todo explosionó.

Con la incorporación de Iñaki Garitaonain dia, Gari, como nuevo cantante, Her tzainak tomó altura y ya nadie les pudo parar.

Su primer disco, con el título homónimo de Hertzainak, se convirtió desde su sa lida en 1984 en un clásico y, con el tiem po, en una obra maestra.

Hertzainak vuelven de nuevo con con ciertos en diciembre en el BEC de Ba rakaldo y en enero en Gasteiz. Una vez más será un espectáculo irrepetible que nos hará aflorar emociones sin límites.

EL LEGADO DE LOS ESPÍAS

John Le Carré PLANETA

ROGE BLASCO Periodista

liburuak NOBELA ONAK, URRI ETA URRE

IRATI JIMENEZ IDAZLEA

Haurrak ginenean deskribapenak egiten genituen esko lan. Ariketa ona zen, ondo idazteko ezinbestekoa delako narrazioa non gertatzen den kontatzen jakitea, irakurleek leku hori ikusteko moduan eta, ahal dela, usaindu, entzun eta sentitzeko moduan. Sistema literarioak prestigioa banatzeko duen moduak ez duenez batere ondo funtzionatzen, asko dira ariketa hori batere ondo egiten ez duten izen handiko euskal idazleak. Zorionez, badira kontrako adibide asko ere.

Ahaztezinak dira euskal idazle batzuk sortu dituzten paisaiak . “Bada hotel bat” idatzi zuen A sier Serrano k,

“men di gain izoztuetan ahantzitako itsaso hondo sako n e t an, bas am ortu amaigabeen hondar al een kontab ilitatean gal dua” (Hoteleko kontuak , 2001, Apokali ftin). Eta tris te ki ahaztu dugun Augustin Anabitarte k Ra m on Sai z ar b i t o r ia re n Donostia guztien aurrekari den Gip uz koako hir i bu r u z agia sortu zuen. Denbora mi to lo gi ko b at konbo katzen duen esaldiarekin hasten da no be la , “Azkeneko ge rr atea b ukatu zan” esanez has ten da bere Donostia (Edi to rial Vasca, 1932) nobela, ira ga ne ko aro abstraktu eta mi tiko horretan bizi den Txomin izeneko pertsonaia, “Ernani ko aldapan gora, zaldi gañ ean” datorrenean. Kar tze latik datorren zaldun

ho nen, Erdi Arokoa izan zi te ke en p ertsonaia honen be gi radatik erakusten zaigu lehen aldiz, Easo ederra, Kant aur iko bitxia, Urumeako erre gina, “Ondarreko ka xe ta z uriak diz di z egiten zuten eguz ki tan. Itsasoa bee ra t a gora, kaxetak, atzetik eta aurre tik jostatzen ari ziran poxpoliñak ziruditen, ala mu tillak oñetakoak bus ti tzen. Donosti ureta, diru meta .”

Karmele Jaio ren Aitaren etxeak (Elkar, 2019) ere hasiera zoragarria dauka. Irakurlea suspertzen duten tiro ho tsak entzuten dira, Eusko gudariak kantuaren hasieran bezala, mendi tontorrean. “Baina ez datoz inguruan dituzun mendietatik, zure barnetik baizik. Zure gorputza zuhaixka bat da. Hamaika eskopeta kartutxo geratzen dira zuhaixken barruan, bihotz txikien antzera taupaka; jada ugertuta egon arren, pilpirika, bizirik”. Nobelagile trebea izanik, badaki Jaio k kanpoko paisaiak barrukoen oihar tzuna baino ez direla.

Izurri berria n (Elkar, 1984), bere nobelarik onenean, Bil bo ti k Eran di ora doan auto batean sartzen du Gotzon Garate k be re p rotagonista, erail nahi du ten b i ti p o re kin. Paisaiak per t sonaiaren bel du r ra trans m i ti tzen digu: “Kaleetako in gu r u bihur gu n e t suek aur p egi latz eta beltza era ku s ten z i da ten. Lutxana al de ra hur bi ldu eta gero eta etxe urria go, zenbait ere mu k ba sa mortu zirudiela. Desierto de Eran di o ize na k berak han g o ba k artasuna adierazi zi d an”. Es z e n a to k i li te r a r ioak beti dira, maila batean, per t so n ai e n barne mun duaren islada eta sarri asko idaz le a ren barne mun du aren erakusleiho.

Pello Lizarralde ren Sargoriren (Pamiela, 1994) hasieran, adibidez, idazketa prozesuaren beraren hasiera adieraz ten digu eszenatokiaren erabilerak. Pertsonaia nagusia taberna ilun batean lanean dagoen tabernaria da. Ilunbe horretan, gu guztion barrunbea izan zitekeen iluntasun horretan entzuten da beste mundu bateko seinalea dirudien zarata magiko bat, kamioi baten motorrarena, eta zarata horrek mirari txiki bat egiten du: “Barnea segundu pare batez ilundu da. Tabernariak begiak kliskatu ditu kamioia pasa eta eguzkiaren argia itzuli denean”. Tira, txikia edo handia, argia ekartzea ez baita edozer gauza, are gutxiago Argiantza izeneko liburua idatzi duen idazle batentzat. Hori ere, bide batez esanda, kamioilari bati buruzko narrazioa, ez gai horri buruzko Lizarralderen bakarra.

ILUSTRAZIOA: ANTTON OLARIAGA

Barren ba rrenean daukagun iluntasun amaiezinean za bal tz en den zirrikitutik datorrena ikustea, eta ikusten du gu na transmititzea, geure baitako gu baten me di um ba gi na b ezala, hori zela idazlearen lana zioen Baudelaire pa re ga beak. Eszenatoki literarioaren gu re a dibiderik ede rre nak horretan ere arrazoi zuela era k us te n dute.

burua. Bizitzaren erdi parteko aldarte bat ondo deskriba dezakeela otu zait. Ditxosozko Danteren "Nel mezzo del cammin di nostra

POZAREN

“

Cada vez que me enfrento a una historia, intento contarla lo mejor que sé”

JUAN GÓMEZ-JURADO

El periodista y escritor Juan Gómez-Jurado debutó como novelista en 2006 con Espía de Dios. Obtuvo un notable éxito y a partir de esa publicación su trayectoria ha sido ascendente. La reciente trilogía Reina Roja le ha convertido en el escritor de thriller más vendido en español: 2.500.000 ejemplares. Otro dato elocuente: el conjunto de su obra se ha traducido a más de cuarenta idiomas. Ahora regresa a las librerías con Todo arde.

Todo arde es la historia de una venganza imposible pro tagonizada por tres mujeres: Mari Paz Celeiro, una ga llega dura, capaz de plantar grelos y de alistarse a la Le gión; Aura Reyes, alta ejecutiva, que ha llevado una vida acomodada, pero que espera su ingreso en la cárcel por fraude y blanqueo de capitales; y por Sere Quijano, una ingeniera informática muy inteligente.

No ha querido arrellanarse en la fórmula, tan exitosa, de la trilogía Reina Roja. ¿Fue fácil no sucum bir a la tentación?

Sentía que Antonia y Jon necesitaban un descanso. Y decidí abrir una puerta nueva, empezar de cero y ha cerlo de la mejor manera que he podido. Cada vez que me enfrento a una historia, lo que intento es contarla lo

mejor que sé. Ahora ya es de los lectores y son ellos los que tienen que decidir si lo he conseguido.

Todo arde está protagonizado por tres mujeres. ¿Por qué está historia no podía descansar sobre personajes masculinos?

A lo largo de mi trayectoria como novelista siempre he ido alternando con personajes masculinos y femeninos y ahora es el momento de Aura, Mari Paz y Sere.

Las tres protagonistas son muy diferentes entre sí, pero las tres lo han perdido todo, incluso el miedo.

Sí, son diferentes, pero se complementan y se necesi tan. Sin la generosidad de Mari Paz, Aura no hubiera

seguido adelante con un plan que, de inicio a fin, parece (y quizá sea) una locura. Sin la tenacidad de Aura, Mari Paz no hubiera sido capaz de dar el paso. Y sin los co nocimientos de software de Sere, no hubieran llegado a ningún sitio. Como dices, las tres son muy diferentes, pero se encuentran en un momento vital parecido: han perdido el miedo y han decidido que es hora de cambiar las reglas.

Todo el mundo se ha planteado alguna vez man darlo todo a la mierda, pero hace falta algo que a sus personajes les sobra: determinación. Así es, unos personajes con determinación para llevar a cabo lo que muchas veces sólo nos atrevemos a imagi nar. Esa es la magia de la ficción.

Late en esta novela el deseo de venganza, un deseo antiguo, ampliamente explorado, pero que se renueva constantemente.

Late más la necesidad de dar a conocer la injusticia, de cuestionar los discursos fáciles que no siempre respon den a la verdad.

Imagino que no podrá decirme si usted mismo ha saldado viejas cuentas con esta novela… No soy yo de guardar cuentas (dice, guiñándonos un ojo).

TXANI RODRÍGUEZ Periodista

Un hombre, tres mujeres y una revolución. Un viaje al corazón humano y a la aventura.

penguinlibros www.penguinlibros.com

TODO ARDE Juan Gómez-Jurado EDICIONES B

FOTOGRAFÍA:

JEOSM

Lur jabeen familia batean sortu zen Caterina Albert i Para dís, L’Escalan. Pribilegioz beteriko haurtzaroa izan zuen, eta gaz te gaztetik erakutsi zuen arteetarako dohain handia: pintura, eskultura eta musika landu zituen. Jakin min handikoa ere bazen, arkeologia, folklorea eta hizkuntzak maite zituen, eta bere kabuz ikasi zuen frantsesez eta italieraz.

Aita gazte hil zitzaion, eta Caterinak ama gaixobera zaindu behar izan zuen itxuraz aspergarria eta bakarti samarra zen Gironako eskualde hartan: “Moja bizitzatik eta leiho itxietako egunerokotik aldentzeko idazten nuen, piano irakasle bat ere ez zegoen herri batean; literaturari eskaintzen nizkion tarteak ziren nire entrete nimendu bakarra”.

Eta hala ekin zion bere ibilbide literarioari, aldizkari satiriko batean poemak idazten. 1898an Olot eko Lore Jokoetan bi lan aurkeztu zituen, eta biek saria jaso: Lo llibre nou poema eta La infanticida monologoa. Hasieran antzezlanak eta poemak idatzi arren, gerora gehien jorratuko zuen generoa narratiba izan zen; Solitud (1905) eleberriak eman zion behin betiko aitortza, eta modernismo katalanaren ikur bihurtutako lan hori derrigorrezko irakurgai izan da urte luzez Kataluniako ikastet xeetan.

HAMAR IPUIN

Nolanahi den, ipuinak idatzi eta argitaratu zituen bereziki, berrogeita hamar urtetako langintza. Hain zuzen,

Atsoa izendatu dugun ipuin antologia honek hamar ipuin biltzen ditu, autorearen bibliografia osoaren lagin esanguratsu bat. Blanca Llum Vidal poeta eta Catalàren obran adituak egin du hautaketa, kronologiari, gaiei eta bilakaerari erreparatuta, eta horiei begiratu die Cira Crespo historialari katalanak hitzaurrean.

Ipuinotan, alderrai dabiltzan pertsonaiak, maitasun istorioak, herri txikietako estigmatizazioa, emakumeen ar teko elkartasun sareak, haien kontrako erasoak, belaunaldien arteko transmisioa eta beste hamaika azpitrama ageri dira; hain zuzen, koherentzia eta kohesio handia dute haren lanek gaiei dagokienez, zoramena, biolentzia, izadia eta patua aldiro aldiro ageri baitira. Hala, formaren sentsibilitate ñabarduraz beteak kontrastea egiten du mamiaren gogortasunarekin.

Víctor Català ren lanean ez dago konformismorik ez erosotasunik, eta hori ez zen gauza erraza izanen gerra garaian ari zela kontuan hartzen badugu; autoreak berak esan zuenez, “sormenaren esferaren barruan, dogmak, eskolak, kodeak eta araudiak muga esan nahi du, eta hori moztearen baliokide da: moztea dekadentzia da, eta dekadentzia, aldaketa, heriotza”. Zentzu guztietan emakume askea izateko borondatea erakutsi zuen, eta haren ipuinetan grabatuta geratu da hori.

Aske jarduteko gizon izena hartu zuen Caterina Albert i Paradís idazle, margolari eta eskultoreak (L'Escala, 1869 - 1966). Garai hartan idazten ari zen eleberriko pertsonaia bati hartu zion, eta infantizidioari buruzko monologo saritu batek sorturiko polemikaren emaitza izan zen erabakia. Ordutik, Víctor Català izan zuen luma-izena, zeinarekin ehun ipuin baino gehiago sinatu zituen.

GARAZI ARRULA RUIZ Editorea

Estimados amigos lectores de Elkar:

Desde que en 2013 publiqué El guardián invisible, el apoyo que he recibido por parte de los lectores de todas partes ha sido extraordinario, y especialmente de los del Norte. Soy feliz, de nuevo, al poder compartir con vosotros mi nueva novela Esperando al diluvio. Es mi particular homenaje a Bilbao, pero también a la cultura del trabajo, al orgullo de esta tierra y a la resurrec ción de entre el lodo, y no me refiero solo al del fondo de la ría.

Resulta difícil hablar de cómo crees que llegará a calar una novela en los lectores, pero lo que sí puedo deciros es lo que presagia para mí. Tengo las mismas sensaciones que con El guardián invisible: la de hablar con la voz propia y distintiva con la que me di a conocer, la de estar mos trando solo la punta del iceberg de la gesta que arranca en esta novela y que tendrá continuidad en las siguientes, de que aquí se inicia una historia con personajes que descubriréis y otros que ya conocéis, tan cercana a mis raíces vascas como la Trilogía de Baztan, y tan cargada de emociones e intención literaria como Todo esto te daré

Os invito a que os unáis a este diluvio de emociones, aventura y búsqueda. Una novela negra, policial, en la que la historia del asesino, que además es real, cede espacio a la que para mí es más importante: la de la humanidad tras los personajes.

literatura FOTOGRAFÍA: BLANCA ALDANONDO

Esta novela, durante mucho tiempo gestada, obedece en gran parte a una fuerte corazonada por parte de esta “escritora de tormentas”, como me gusta definirme, que bebe directamente de la historia de mi tierra, de la tradición marina de mi familia, del modo de percibir el paisaje, las cos tumbres, la atmósfera húmeda, local en muchos aspectos y, a la vez, tan universal como el miedo. La soledad del ser humano ante los momentos cumbre de su vida, la amistad contra pronóstico como salvavidas, y el amor desconcertante y caprichoso, que en algunas ocasiones llega a ser más poderoso que la muerte, o por lo menos lo suficiente para echarle un pulso.

Recibid todo mi cariño, y el deseo de que esta novela os haga tan dichosos como a mí.

DOLORES REDONDO Octubre de 2022

ESPERANDO AL

HARAGIZKO MAMUAK

Haragizko mamuak ipuin bildumarekin Donostia Hiriko Kutxa Literatura Saria irabazi du Karmele Mitxelena Etxebestek kontakizun liburuen arloan. Lehendik ere lehiaketa ugari eskuratutakoa zen idazle oiar tzuarra, ber tso idatzi nahiz narrazio alorretan, eta helduen literaturako bere lehenengo liburua argitaratzen du orain sari honi esker (eta aldi berean plazaratuko du Lezamako Mikel Zarate haur literatura saria bereganatu zuen nobela laburra ere: Marrubizko uda).

Istorio sorta bikaina da Haragizko mamuak: hamar ipuin, hamar kontakizun, denak ere lehen pertsonan idatziak, baina gizon emakume askoren esperientzia, poz eta

minak adierazten dituztenak: maitale ohiaren gorpua autopsia mahaian topatzen duenaren egonezina, sexu abusuen ikara esanezina, etxeko baten gainbehera ikus ten duenaren ezintasuna… Intimitatearen hurbiltasun goxoa eta bizitzak ezinbestean ekartzen dizkigun egoera zailen larritasuna sentiberatasunez eta begirada finez uztartzen ditu Mitxelenak.

Horrez gain, baina, beste ezaugarri bat nabarment zen da istorio hauetan: narratzailearen esku zaildu eta trebatua: esaldi bakoitza da dotorea, ahapaldi guztiek dute halako musika aire bat, hitz eta aditz bakoitz a da egokia… Izen nahiz izenondoetan erakusten digun aberastasun

hori ez da, hala ere, irakurlea txunditzeko trik imailua, ezpada kontatzen ari den istorio horri ongien egok it zen zaion janzkia, giz atasunez eta ñabarduraz beteriko per t so n a i a min b era ho r ien bizikizunei ezin hobeto doak ien erregistroa. Mamu guztiak ez dira gazteluetan topa tzen, ez maindirepean gordetzen: badira gure iraganean ezkutatzen diren presentziak, edo fisiko ki ondoan eduki arren beren izatea gero eta lausoago bihurtzen zaienak. Horiez guz tiez eta halakoekin bizitzeak dakarren durduzamenduaz idatzi du Karmele Mitxelenak, ziurrenik literaturazaleen arreta eta estimazioa jasoko dituen bilduma honetan.

Iñaki Cid 2022ko Donostia Hiriko Kutxa Literatura Sariaren irabazleetako bat da; antzerkiaren modalitatean hain justu, Behin batean Loiolan idazlanagatik. Izenburuak iradokitzen du Loiolako erromeria batean neskatan egin eta ezkontzeko eskatu zion mutikoaren istorioa jasotzen duen herri kanta ezaguna. Eta egile donostiarrak bere idazlanean ere ematen digu erromantze baten eta ezkontza baten berri, baina oso bestelakoak. Etxeko istorio bati tira eginda sortu du idazleak, istorio honetako protagonistetako bat bihurtuta, antzezlana: emakume ezkonberri baten heriotza tragikoaren pasadizoa, ezkondu eta biharamunean sifilisak jota hilda.

BEHIN BATEAN LOIOLAN

Kontakizuna komediaz jantzitako drama bat da, eta horrenbestean, egileak jakin du gaiari gaurkotasuna ematen orain ia ehun urte ger tatutako pasadizoari. Bide batez, hizpidera ekarriko ditu arautik kanpoko sexu joerekiko iraganeko eta egungo errezeloak, adineko emakumezkoak nahiz neskatxa gazteak protago nista dituz tenean batez ere. 1934. urtearen inguruan gertatu zen egiazko ger taera, eta Cid ek garai hartan sexualitateaz zegoen heziketa falta nabarmendu nahi izan du: “Sexu informazio oso gutxi zegoen, eta gizonek bazuten presio bat; askotan joaten ziren prostitutek in ikastera”.

Uga ri ak dira aktore eta egile honek ida t zi eta ant zez tutako lanak, 2014an antzerki ikasketak egin zituenetik. Besteak beste, 2019an Conchita Tou (Node) komedia sor tu zuen, formatu er taineko bere lehe n gidoiarekin. 2020an, Ubu Errege ant zezlana estreinatu eta ant zez tu zuen, lehenengo aldiz euskaratua. Ur te berean, Biral ant zezlana idatzi eta Atzelariak film laburraren gidoia egin zuen. Beste bi aitortza hauek ere jaso ditu: 2021ean antzerkigintza berriak beka lortu zuen, eta 2022an, Gaizki antzezlana sortu eta ak tore bezala aritu da, Pabellon 6 antzerki la b urreko jaialdian publikoaren saria jasoz.

Donostia Hiriko Kutxa literatura sariak

Estas navidades, ¡Destroza este diario! Uno de los mayores éxitos editoriales de los últimos tiempos. ¡No te lo pierdas!

BEHIN BATEAN LOIOLAN Iñaki Cid ELKAR

ASCENSIÓN BADIOLA

EXPOLIO, LAS TRIPAS DEL APARATO DE REPRESIÓN ECONÓMICA FRANQUISTA

Ascensión Badiola, licenciada en Ciencias Económicas y doctora en Historia Contemporánea, se ha especializado en el estudio de la represión franquista durante la guerra y la postguerra. En El expolio, aborda una faceta de esta represión, la económica, insuficientemente conocida.

Hasta ahora ha publicado sobre cárceles, cam pos de concentración y batallones de trabaja dores. ¿Esto es distinto?

En realidad, las incautaciones y sanciones no son sino otra faceta de una política que tenía por objetivo ani quilar a los vencidos. En ese sentido, este libro pretende explicar de forma sencilla cuáles fueron los mecanismos del aparato de represión económica franquista, que es tuvo en vigor en todo el Estado, pero que en el País Vas co tuvo sus peculiaridades.

Habrá quien argumente que también los repu blicanos expropiaron…

Y no eludo la cuestión, que abordo en el primer capítu lo. Siempre resulta difícil juzgar los hechos pasados, no solo por el tiempo que nos separa de ellos, sino porque es complejo conocer el mapa de reacciones humanas

ante una situación extrema, y una guerra lo es. Pero yo diría que los republicanos incautan lo que consideran necesario para atender a las necesidades derivadas de la guerra y, en ese intento, castigan a quienes conside ran enemigos. Por el contrario, la represión económica franquista tiene como finalidad, insisto, aniquilar defini tivamente a los vencidos.

No fueron medidas tomadas “en caliente”, por decirlo así.

En absoluto. El régimen de Franco puso en marcha todo un aparato legal para expoliar sistemáticamente a los vencidos, desde los acaudalados, como el naviero Ramón de la Sota, a los trabajadores o jornaleros más humildes, pasando por partidos y sindicatos leales a la República, los miembros del Gobierno Vasco y los más variados profesionales. De hecho, ese aparato no estu vo en vigor solo durante la guerra, ni siquiera durante la postguerra, sino que se prolongó nada menos que hasta 1966, año en que desaparece la Comisión Liqui dadora de Responsabilidades Políticas.

¿Cuáles fueron los instrumentos?

La incautación masiva de todo tipo de bienes de or ganizaciones, empresas y particulares, el bloqueo de cuentas bancarias y la declaración de “titulares impro tegibles”, la devaluación de la moneda republicana hasta niveles irrisorios y la imposición de abultadísimas sanciones.

Llama la atención que esas sanciones se impu sieran incluso a personas que habían sido fusi ladas…

Efectivamente. En tales casos, eran los familiares, ge neralmente la viuda o los padres, quienes tenían que hacerles frente.

¿Hay algún cálculo sobre a cuánto pudo ascen der “el expolio”?

No. Lo dificulta el hecho de que se hizo bajo el manto de impunidad que caracterizó al régimen de Franco, que, en buena medida, se prolongó tras su muerte. Ya en demo cracia, parte de los bienes incautados fueron devueltos a sus propietarios originales, pero otros muchos no.

¿Una cuestión pendiente, quizá, para la Ley de Memoria Democrática?

Pendiente, sí. ¿La ley podría resolver algo? Quizá. Pero quizá la reparación sea ya imposible.

EL EXPOLIO LA REPRESIÓN ECONÓMICA Y LA GUERRA CIVIL EN EL PAÍS VASCO

Ascensión Badiola TXERTOA

EL

KARMELE URRUTIA Periodista

ARGAZKIA: TXERTOA

ALBERTO LADRON ARANA

Nobela berri batekin dator

Ladron Arana: Ilunpeko zelataria, gerraosteko Iruñean giroturiko istorio iluna, fantasia ukituak dituena.

Azken liburu honetan, zure aurreko nobelen aldean, badira berritasunak, ezta?

Bai, nire azken nobelak gaur egungo Nafarroan girotu riko thriller rak izan dira, eta azken bostek protagonista bera izan dute, Leire Asiain inspektorea. Honakoa, ordea, 1947an gertatzen da, eta oso protagonista gaz teak ditu, hamabi urtekoak. Horretaz gain, istorioan beldu rrezko generoaren elementu batzuk ageri dira.

Beste gauza askotan, aldiz, betiko Ladron Ara na topatuko dugu …

Funt sean, Ilunpeko zelataria krimen batzuen ikerketa bat da, eta thriller bat bezala idatzi dut. Horregatik, irakurleek nire ohiko estiloa topatuko dute liburuan: suspensea, erritmo bizia, sorpresak…

Eleberri luzea izan arren, arin idatzi duzu. Gustura aritu zara idatzi bitartean?

Oso gustura. Dokumentazio lana, adibidez, inoiz baino interesgarriagoa izan zen. Garaiko liburu, aldizkari eta tebeoak irakurri eta pelikula andana ikusi nuen. Askotan tentazioa izan dut argibide horiek guztiak testuan sar tzeko, baina ez nuen nobela historiko bat egin nahi, thriller bat baizik, eta horrek erritmo bizia eskatzen du. Hala ere, espero dut garaiko giro goibela harrapatu izana.

Zure baitan sentitzen zenuen aldatzeko be ha rra? Eta nola uste duzu hartuko dutela zure irakurle fidelek?

Oso gustura gelditu nintzen Asiainen azken nobelekin, baita irakurleek egin zieten harrerarekin ere. Aspaldi nuen asmoa honelako nobela bat idazteko, eta ohartu nintzen une egokia zela zerbait berria egiteko, presiorik gabe, deus demostratu beharrik gabe. Seguru nago no­

ILUNPEKO ZELATARIA

Alberto Ladron Arana ELKAR

bela irakurtzen hasi orduko, nire betiko irakurleak etxean bezala sentituko direla.

Eta hurrena? Detektibe istorio bat, ala sorpresa gehiago?

Aspaldi honetan benetako krimenei buruz irakurtzen ari naiz. Seguruenik, hurrengo nobela bide horretatik ibiliko da…

Haur literaturako hainbat lan argitaratu izan dituzu. Hau, berriz, gazte zein helduentzat izan liteke, baina nobela sendo bat da. Nolatan alda ket a?

Denbora luzean izan nuen mugalarien inguruko istorio bat egiteko gogoa. Hasi bezain laster ohartu nintzen tramek , pertsonaien garapenek… ohi baino luzeago idaz tera eramango nindutela. Istorioak berak horrela eskat zen zuen.

Comète sareak garrantzi berezia du. Haren berri jakin zenuenetik nahi izan zenuen nobela bate ra eraman, edo nola izan da prozesua?

Mugalarien inguruko idazketaren hastapenetan, ETBko Mugaldekoak telesaila ikusten hasi nintzen, girotzeko edo. Bertan izan nuen lehenengo aldiz Comète sarearen berri. Leiho bat zabaldu zitzaidan. Nire zorionerako, Comète Sareko Lagunak elkarteak berriki antolatutako mar txan, liburuan agertzen diren pertsonaien bilobak ezagutzeko parada izan dut, oso berezia izan da.

Eta hari horrekin txirikordatuta beste bat, umezurtz geratzen den gaztetxo bat kontrabandoan hasten eta trebatzen dena…

RUBEN RUIZ

Beti mugan argitaratu du Ruben Ruizek, abenturazko nobela bat, Bidasoko mugako istorioak kontatzen dituena, II. Mundu Gerrako garai gatazkatsuan.

Bai, hori izan zen guztiaren abiapuntua. Bidaia iniziatiko baten kontakizuna da. Mat tin da kontrabandisten istorioaren ardatz nagusia. Denetariko emozioak biziko ditu irakurleak Mattinekin batera, eta umorezko pasar teak ere topatuko ditu.

Nolako esperientzia izan da nobelaren idazketa? Errepikat zeko asmorik bai? Asko gozatu dut, egia esan. Ni ez naiz historialaria eta horrek apur bat kezkatzen ninduen, baina zorionez Juan

BETI MUGAN

Ruben Ruiz ELKAR

Car los Jiménez de Aberasturi ren Camino a la libertad liburuarekin egin nuen topo, besteak beste, eta Comèteren istorioa garatu ahal izan nuen. Eta bigarren galderari helduz, gazteentzako beste lan batean murgilduta nabil. Suizidioaren inguruko kontakizun bat.

“

Liburuak gure esku dauden baina sumatu ohi ez diren aukera eta ondorioak begien bistan jartzen ditu”

AIORA ZABALA

Aiora Zabala irundarrak ingurumen zientzietan dihardu. Erresuma Batuko Unibertsitate Irekian eta Cambridgekoan irakaslea da, hain zuzen. Horrez gain, Nature sustainability aldizkariko editorea ere izan zen. Bere lehen liburua argitaratu berri du: Natura gure esku. Egunerokoan hartzen ditugun erabakien inguruan hausnartzea du helburu.

Egunero pentsatu gabe hartzen ditugun erabaki txikiek inpaktu handia dute naturan. Kafe kontsumoa, kasu. Liburuan katiluan bukatu aurreko kafe ale horien istorioa kontatzen duzu. Lurrina botatzen duen edabe loriatsu bakoitzak bere istor ioa du. Kasurako, Erdialdeko Amerikako aldapetatik eta zuhaitz artetik etorritako kafe aleak bizitza osoa jo eta su eman duen nekazari batek ekoizten ditu. Beren lanaz harro dauden nekazari horien bidez ez bada, pobretutako baina munduko beste puntatik ekarritako agroki mikoei esker lortzen dira kafe ale horiek. Nondik datorren eta ekoizteko moduaren arabera inpaktua oso desberdina da, bai naturan, bai ekoizten duten komunitateengan. Parke baten inguruan bizi direnek buru ongiza te hobea dute, batez beste. Hala dio ebidentz iak. Zergatik?

Hainbat arrazoirengatik. Ikusmena, usaimena... entzumenen bidez lasaitasuna sartzen da gorputzean: bihotz

taupadak moteldu edota estres maila gutxitu. Airearen kalitateak organismoan eragiten du ere, giza harrema nak sendotzeko topaguneak dira... Mekanismo horri buruzko ikerketa puri purian dago.

Ingurumenarentzat onuragarriak diren ekime nen inguruko gomendioak ere ematen dituzu, edonork bereganatzeko modukoak. Ekintza bereziak aholkatzen dituzten liburuak eta gidak asko dira. Bizitzako erabaki guztietarako gomendio bat egon daiteke. Liburu honetan, gomendio espezifikoak eman ordez, erabakiei buruz hausnartzeko estrategia batzuk esleitzen ditut. Erabaki gehienak konplexuak dira, baina konplexutasuna zenbait gogoeta konkretue tan xehatu daiteke.

Etorkizuna gaurko eginkizunen ondorioa dela diozu. Zergatik? Esamoldeak dio: “Izan ginena gara eta garena izango ga

ESKU Aiora Zabala Aizpuru ALBERDANIA

ra”. Nortasunaren eta ekintzen arteko goiti beheitiko paralelismoa eginez, gizarte moduan egin genuenaren ondorioa da gaur egungo egoera. Edota eliteek bidera tu zutenaren ondorioa. Ingurumenaren alde gaur abiatzen duguna bihar eskertuko dugu/dute.

Gizakiaren eta naturaren arteko bizikidetza nola konpondu. Horixe gakoa.

Zaila eta sinplea da aldi berean. Gure bizimoduaren inpak tua murr iztuz gero, ingurumen arazoak erabat leun du dai tez ke. Adibidez, pertsonako kilo pasatxo zabo r sor tu or de z egunero, etxean zabor poltsa hori pix ka bat txikitzeak ez du eraldaketa erradikalik behar. Ez da berdina, ordea, 100 tona edo 30 tona zabor kudeatzea eta naturak hura xurgatzea.

Dena al dago gure esku?

Den dena, noski, ez. Baina pentsatu ohi duguna baino askoz ere gehiago dago gure esku, nahiz eta maiz ikusgaitza zaigun. Liburuak gure esku dauden baina sumatu ohi ez diren aukera eta ondorioak begien bistan jartzen ditu.

ANA ABARISKETA Kazetaria

NATURA GURE

ARGAZKIA: GABRIELLA FÜZI

EL CUERPO HUMANO ILUSTRADO

Pasamos toda nuestra vida en un solo cuerpo y, sin embargo, la mayoría de nosotros no tenemos prácticamente ni idea de cómo funciona. Bill Bryson se ha propuesto remediar esta situación con un libro memorable que solo uno de los mejores divulgadores del mundo podía escribir.

¿Para quién es este libro? Bill Bry son lo tiene claro: para todo aquel que tenga un cuerpo. Y es que este volumen está pensado para llegar a un amplio perfil de lector ya que combina de forma magistral el ri gor científico con un estilo ameno y divertido.

El autor plantea en esta obra un viaje para averiguar exactamente cómo funciona el cuerpo humano y pronto descubre que es infinita mente más complejo y misterioso de lo que jamás habría esperado. En esta edición, los brillantes tex

tos de Bill Bryson van acompañados de ilustraciones históricas y foto grafías modernas que ayudan al lector a comprender el fascinante cuerpo humano.

¿Sabías que un beso apasionado genera la transferencia de hasta mil millones de bacterias de una boca a otra? O que el cerebro es tan blando que se ha comparado, entre otras cosas, con el tofu o la mante quilla blanda… Bryson es capaz de hacer que veamos partes de nues tro propio cuerpo con nuevos ojos. Bill Bryson (Iowa, 1951) es un refe

rente de la divulgación científica. En el año 2004 su obra Una breve historia de casi todo (RBA, 2003) obtuvo el prestigioso premio Aventis, otorgado por la Royal Society inglesa como mejor libro de divul gación.

A caballo entre Estados Unidos e Inglaterra, es autor, también, de muchos otros ensayos, todos ellos auténticos superventas en nume rosos países. En la actualidad Bry son está considerado uno de los mejores divulgadores científicos de todos los tiempos.

ODIO,

EL

“OLNI”

DE JOSÉ MANUEL FAJARDO

Tras diez años de silencio creativo, José Manuel Fajardo, regresa con una ficción negra, poderosa y original, a la que el propio autor califica de O.L.N.I. (Objeto Literario No Identificado). El autor de El Converso, Una belleza convulsa y Mi nombre es Jamaica, hace de esta inclasificable obra una metáfora de la creciente ola de odio que golpea nuestro mundo. Odio es un salto inmersivo en la mente de dos hombres aparentemente normales, que nos lleva a conocer sus motivaciones e inquietudes; el proceso mediante el cual cada uno llegará a concebir auténticas atrocidades, tanto en el neblinoso Londres victoriano de 1888 como en el convulso París del año 2015.

Fajardo, que combina en esta obra la precisión y la intensidad de su escritura con la aparición de per sonajes rescatados de la mejor literatura universal, nos presenta a Míster Wildwood, un amargado fabricante londinense de basto nes, y a Harcha, un joven frustrado de origen magrebí que vive en los arrabales parisinos. Y sus dos his torias discurren en paralelo en esta

contundente novela corta como dos viajes al abismo.

Entre las callejuelas de los barrios marginados de París y Londres, donde la miseria y suciedad todo lo cubren, estos dos individuos ali mentan la misma antipatía y aver sión hacia todo lo que les rodea; no encuentran su lugar en el mundo, el contacto con sus congéneres les tortura. Pronto, el rechazo, sus mie

dos y elucubraciones dominan sus espíritus, hasta llegar a encontrar sosiego y comodidad en la violen cia, que consideran como el medio ideal para purgar a su sociedad de todo aquello que a sus ojos la co rrompe y daña.

Traducida simultáneamente al fran cés por Éditions Métailié, Odio ha sido recibida ya con entusiasmo por la crítica y los lectores en Francia.

EL CUERPO HUMANO ILUSTRADO Bill Bryson RBA

ODIO José Manuel Fajardo FONDO DE CULTURA ECONÓMICA

Zein izan da zuen harremana Xabier Leterekin eta haren obrarekin?

L.O.: 1970etan Lete abeslaria ezagutu nuen eta 80az gero Irun Hiria sariko poesia epaimahaikide izan ginen. Gero, Lizardi ren omenaldietako ekitaldietan parte hartu genuen elkarrekin, eta miresgarria egin zitzaidan bere nortasun poetikoa.

A.G.: Niri, askori bezala, etxetik datorkit Leteren ezagu tza. Ikerketan, berriz, berari buruzko tesia egitetik nator; Lourdesen gidaritzapean, hain zuzen. Uste dut, bai Lourdesek bai nik, ofizioa eta afizioa uztartu ditugula Leteri buruz aritzean.

Eta nolako esperientzia izan da haren poema eta abesti guztien edizioa prestatzea?

A.G.: Esperientzia ederra eta lan handia. Egia da oinarria lehendik geneukala: ohiko ikerketez gain, aukera izan genuen Lete ren eta Iriondo ren artxibo pertsonala az ter tzeko. Gero etorri zen edizioa. Orduan mila gauza berri azaleratzen da, erabakiak hartu behar dira, atzera aurrera ibili... Eta, jakina, lankidetza ona funtsezkoa da aurrera egiteko.

Labur azalduta, zer edukik osatzen dute obra hau, hiru liburukitan?

L.O.: Ahalegindu gara bitartekoak jartzen Lete ren obra merezi bezala ezagutu eta balioztatu dadin. Horreta rako, hiru aletan egokitu dugu bere obra, hitzaurre eta oharrez hornituz: lehenengoan, lehen hiru liburuak, eta 2.ean beste hirurak. 3. alea da bereziena, hainbat iturritatik jasotako abesti eta poemak baitaude. Gainera, Xabier Lete Fondoko testuen artean interes berezia piztuko duen liburua emango dugu ezagutzera 3. ale horretan: Itsaso eragotziaren kanta gogoetatsuak (1976).

Non topatu duzue zailtasun edo zalantza gehien?

L.O.: Zailtasun mota ezberdinak izan ditugu. Batetik, edizioa egitean, zaila da 40 urtetan zeharreko poesia egungo euskara estandarrera ekartzea. Eskerrak okerrak zuzentzeko Lete ren dokumentuak kontsultatu ahal izan ditugun! Bestalde, kantuak datatzerakoan, idazterakoan eta abar, artxibo lan handia egin behar izan da, eta horretan artxibozain eta zaletuei esker ona zor diegu.

Eta ustekaberik, izan duzue?

A.G.: Asko. Multzo nolabait errazetan ustekabeak egoten badira, pentsa Lourdesek aipatu duen hirugarren liburuki horretan! Seguru gaude irakurleek ere hartuko dutela sorpresaren bat. Bide batez, ez genuke aipatu

POEMA ETA ABESTI GUZTIAK

Xabier Lete

Edizioa: Lourdes Otaegi eta Alex Gurrutxaga ALBERDANIA · ELKAR · EREIN PAMIELA · TXALAPARTA

gabe utzi nahi Joxan Goikoetxearen laguntza: berari esker argitu ditugu Lete ren abestien inguruko hamaika kontu.

Xabier Leteren zer irudi aterako du irakurleak?

L.O.: Guk nahi genuke irakurleak jabetzea Lete k gure historia hurbilaren argi it zalez hausnarketa sortzaile baliot sua egin zuela, eta, horretaz gain, nahi genuke pent satzea Lete obra hunkigarria ehuntzera iritsi zela: disidentziaren, oinazearen eta maitasunaren bidegurutzeetan erroturiko poesia.

Eta etorkizunak, ze Lete gogoratuko du?

A.G.: Batek daki. Beharbada, idazle on bat, eta, batez ere, euskal kantagintza modernoaren poeta handiena. Humanoki, berriz, bere argi ilunekin, bere kontraesan guz tiekin, ezin ahaztu bere indar, poz eta sufrimenduak herri honi eskaini zizkiola.

TERESA LARREA Kazetaria

Xabier Leteren Poema eta abesti guztiak liburu sorta argitaratuko dute hainbat euskal argitaletxek auzolanean, eta prestatzaile lanetan aritu diren Lourdes Otaegi eta Alex Gurrutxagarengana jo dugu.

NI EZ NAIZ MIKEL LABOA

Mikel Laboak euskal kulturan laga duen oinatzaren sakona harrigarria da. Esparru guztietara zabaldu da haren itzala eta haren lanaren oihartzuna. Musikaz gain, literatura, artea, bertsoa eta orain komikia ukitu eta hunkitu ditu. Ni ez naiz Mikel Laboa haren gaineko nobela grafikoa da eta abeslaria nor izan zen beste era batera kontatzera dator.

Euskal kantaririk miretsiena eta maitatuena sasoi baten, geografia baten eta jendarte baten ispilu da Mikel Laboa. Ukaezinak dira tradizioa bereganatzeko zuen sena, transgresiorako kemena eta bere ahotsaren bidez komunitatearen mina katarsi bihur tzeko gaitasuna. Baina nola au rre egin xaman baten bizitza marraz teko erronkari? Jostaria eta apurtzailea zena ezin zurrun kontatu. Ohiko biografia moldeetatik ihesi, Laboaren kantuen izpiritua, aldartea

eta umorea hartu dituzte egileek eleberri grafiko honetan bidelagun, errealitatearen errekako korronte geza irudimenaren itsasoko urekin nahas ten den puntuan murgiltzeko gonbidapena eginez. Tamaina horretako erronkari erantzu teko lan talde bikaina osatu zen. Mikel Laboa katedrak (EHU) abia ra zi zu en proiektua. Gidoia Harkaitz Cano eta Unai Iturriaga ren esku gelditu zen. Mar razk igint zaren ardura, berriz, Jo s e b a La r rat xe k

har tu zuen. Edizioa Elk ar argit ale txeak egin du. Emaitza bikaina da. Hala bisualki nola kontatzeko moduagatik, irakur learen arreta erakarri ez ezik, liluratu ere egiten du. Eta binetaz bineta, gure ikur maitatuenetako baten eskutik euskal kultura kinka larrienetako batetik birsortzen ikusiko dugu. Ni ez naiz Mikel Laboak zer kontatu asko dauka hala garai haiek ezagutu zituztenentzat nola belaunaldi gazteentzat.

LURBINTTOKO OHOINAK Adur Larrea ELKAR

LURBINTTOKO OHOINAK

“Lurbinttoko larreetan ohoinak badire, gose hamikatuak hogoi bat bedere...” Bertso sorta batetik abiatuta idatzi eta marraztu du Adur Larreak Lurbinttoko ohoinak komikia. Lapur edo ohoinen egiazko historia bat binetetara ekarri du, liburuko orrialdeak abenturaz eta emozioz mukuru bete arte.

Azken urtea eman du Adur rek komiki liburua atontzen. Izan ere, iaz Euskal Kultura Erakundea (EKE) El ka r literatura beka irabazita, proiek tua gauzatzeko denbora eta baliabideak eskuratu zituen. Ordurako buruan zeukan orain pape rean dakarkiguna: euskal lapur edo ohoin saldo baten benetako historia ardatz duen komiki zirraragarria. 1795, Konbentzio Gerla bukatu berria da. Gudu zelaian, deportazio ere muetan edo exilioan egon direnek etxerako bidea hartu dute. Herrira arribatzean, haietarik ainitzek, beren

etxe eta lurrak okupatuak, kixkaliak edo barreatuak atzeman dituzte. Ezpeleta, Itsasu edo Kanbo inguru etako soldadu ohi zonbait, gerlak eman dien esperientziaz (eta armez) horniturik, deportatu eta exiliatu ohi batzuekin elkartu dira, eta mendeku gosez dagoen talde antolatu bat osatu dute.

Bi urtez, Lapurdi ekialde horretan, deportaziora, exiliora edo gerlara igorri zituztenak jazarri dituzte, haien etxeetan ebatsiz eta egitate borti tzak burutuz. Lurbintto deritzon eremuan dute beren gordelekua...

Maite du Adurrek Historiako pasarte ak komikira eramatea. Aurretik ere sarri eginda dago, arrakasta handiz. Besteak beste, Gabriel Arestiren biografia, Santi Brouarden bizitza islatzen duen Antzara Eguna (Harkaitz Canoren gidoiarekin), Burgosko auzia.

Irabazi eta bizi! Mikel Antzaren testuekin, Maria Zugarramurdikoa eta sorginduak izan ziren emakumeak, Miren Mindegiarekin batera... Oraingo honetan, irudiez gain, testuen ardura hartu du Adurrek, eta horretarako artxiboetara ere jo du, antzinako ohoin haien benetako historiaren bila.

NI EZ NAIZ MIKEL LABOA Unai Iturriaga · Harkaitz Cano · Joseba Larratxe ELKAR

Beti saiatu izan naiz irakurleari gure historia hurbiltzen, gure identitatearen zutabea delako”

JUAN LUIS LANDA

Orreagako kronikak saileko bigarren liburua plazaratu du Juan Luis Landa komikigileak (Errenteria, 1965): Munjoie! (Erein). Karlos Handia (Karlomagno), erresuma germaniarren konkistatzaile eta Erromako elizaren babeslea, Marka Hispaniarra ezartzeko ahaleginetan ageri da Landak idatzi eta marraztutako orrialdeetan. Hari horri jarraituz, Munjoie! mito baten sorrera izan zen gudu baten kontaketarekin amaitzen da: Orreagakoa.

Historian oinarritutako kontaketa da Orreagako kronikak. VIII. mendera darama irakurlea. Zer aurkituko du han? VIII. mendea garai ilun eta urruna da, eta historialariei eskaintzen dizkien iturriak urriak dira. Baina Orreagako kronikak komikiak, Chanson de Roland edo Errolanen Kantua deitzen den gesta kantua sortu zuen gatazka kontatzeaz gain, haren testuinguru politiko orokorra ere azaltzen du. Alegia, zein izan zen Karlos Handia, frankoen erregea, Saxoniatik baskoien lurraldetaraino iristeko izan zuen arrazoia; zein zen garai hartako Iruñearen egoera politikoa eta zergatik frankoen igarotzea amaitu zen gatazka gogoangarri hartan.

Historialarien artean ez dago erabateko adosta sunik Orreagan, Ibañetako mendi gainean zehaz­

ki, 778ko abuztuaren 15ean gertatu zenaz. Zer bertsio hobetsi duzu zuk, eta zergatik? Datu horiek nahiko argi daude. Nik iturriak irakurri ditut, eta historialarien lanak ere bai. Guztiek egiten dute mitoaren bere bertsioa, datu horiek interpretatu behar direlako. Nik iturriak eskaintzen dizkiguten datuei fikziozko elementuak gehitu dizkiot. Emaitza moduan, Orreagako kronikak oso komiki aberasgarria dela esango nuke.

Historiatik istoriorako bidea egitean, zer bilatu duzu, zeri eman diozu bereziki garrantzia?

Lehen esan dudan bezala, Errolanen Kantua Europako gesta kanturik ospetsuena sortu zuen gertakari historikoan ardaztu nahi izan dut. Karlos Handia, gudaroste handi batekin, Rhin ibaitik Europa zeharkatzera Zarago

za hiri musulmaneraino bultzatu zuen arrazoia kontatu nahi izan dut. Eta, bukatzeko, gure herriak historia urrunenean izan zuen garrantzia jasota uztea nahi izan dut. Beti saiatu izan naiz irakurleari gure historia hurbiltzen, gure identitatearen zutabea delako.

Munjoie! hitz ezezagun eta misteriotsua erabili duzu liburuari izenburua jartzeko. Aurreratu dezakezu zer esan nahi duen eta zergatik aukeratu duzun?

Ezezaguna dirudi, baina Errolanen kantua, jatorrizko ber tsioan, frantziar hizkuntza zaharrean idatzita dago, eta horretan, frankoen ahoan, askotan erabiltzen dute Munjoie! hitza guda oihu edo garrasi moduan. Gogo rarazi behar dut komiki honek Errolanen kantua sortu zuen gertakari historikoa duela abiapuntu. Izan ere Orreagako gatazkak batez ere kanta epiko horri zor diolako ospea. Horrela izanda, oso egokia iruditu zitz aidan Munjoie! hitza izenbururako.

Munjoie! rek in amaitzen da bilduma ala jarraipenik izango du?

Oraingoz Orreagako kronikak bi tomo hauetan geldituko da. Orreagako gatazkaren atala ixten dute. Gure historia aurrerantzean liluragarria da. Gustura jarraituko nuke, baina hori ez dago nire eskuetan. Denborak esango du.

ESTA NAVIDAD, ¡comparte y regala libros que ilusionan!

MUNJOIE! ORREAGAKO KRONIKAK Juan Luis Landa EREIN

JUAN LUIS ZABALA Idazlea

komikia

ARGAZKIA:

EREIN

Elkar argitaletxeak 50 urte

Euskal L Liburu eta K antuen Argitaldaria S.L. ( ELKAR S.A.R.L.) 1972an sortu zen Baionan. Helburu zehatz batekin sortu zen: garaiko euskal kultur egoeraren norabidea aldatzea. Euskarazko sorkuntza txikia zen, argitaratzeko zailtasunak handiak eta behar kulturala ere handia. Hutsune hori betetzeko sortu zen argitaletxea.

Sortzaileak Ipar Euskal Herriko 20 gazte izan ziren, 9 emakumezkoak eta 11 gizonezkoak: Gexan Alfaro; Martxelin Arbelbide; Pantxoa Carrere; Patxika Erramuzpe; Mixel Etxeberri; Ber nard Gayon; Jean Iriart; Maialen Hiriart; Jakelin Idiart; Joana Idiart; Maialen Ithurbide; Daniel Landart; Christiane Lapique; Battitta Lar tzabal; Raymond Laskibar; Jean-Louis Mai tia; Argitxu Noblia; Peio Ospital; Manex Pagola; Arrosa Ruiz Ceberio. Manex Pagola izan zen ideiaren bultzatzaile nagusia Gexan Alfaro ren laguntzarekin. Bazkide bakoitzak orduko 1.000 franko jarri zituen, garai har tako hilabete bateko soldata baino gehixeago.

1974an hasierako 20 kideei beste hogei batu zitzaizkien, 4 emakumezkoak eta 16 gizonez koak: Jokin Apalategi; Joxe Martin Apalategi; Kol do A ristegi; Amaia Aseginolaza; Joxe Azur mendi; Maria Pilar Garmendia; Maite Idi rin; Eusebio Iriarte; Mari Jose Irizar; Paulo Iz tueta; Goio Jaka; Jon Jaka; Joseba Jaka; Xan ti Jaka; Jesus Mari Larrazabal; Joxe Manuel Odriozola; Joxemari Sors; Joan Mari Torreal dai; Juan Jose Uranga; Mikel Urteaga. Denak ziren Hego Euskal Herrikoak, eta era horre tara Elkar argitaletxeari nazio hedadura eman zioten. Bazkide berriek hasierakoek adinako ekarpena egin zuten.

Iparraldeko zein Hegoaldeko bazkideak be raien ideologia politikoan, kolore guzietakoak ziren, euskara eta euskal kulturaren beharrei erantz un baikor bat emateko bildu izan ziren.

Ezberdintasun ideologiko hori, diferenteen ar tean kudeaketa bideratu beharra, Elkar ar gitaletxearentzat oso ekarpen ona izan zen, desberdinen artean lan egitea posible zela era kutsi ziolako eta elkarlanerako bideak ireki ziz kiolako.

1976an, argitaletxea Donostian ere kokatu zen, eta ordutik bi egoitza izan ditu, bata Baionan eta bestea Donostian.

 Argitaletxearen

lehen tituluak

Elkar argitaletxea martxan jartzeko, 1962an sor tutako Goiztiri argitaletxearen funtsak ero si z ituzten –1969 aurrera gelditua zegoen–. Fondoan 20 bat disko txiki eta dozena erdi li buru z ituzten. Diskoen artean zeuden, Mixel Labegerie, Mikel Laboa, Benito Lertxundiren lanak, eta liburuetan, Txillardegiren Huntaz eta Hartaz, Daniel Landarten Hogei urte eta Federico Krutwigen Vasconia, beste batzuen ar tean.

Elkar argitaletxearen lehenengo produkzioak diskotan Manex Pagola, Maite Idirin eta Pan txoa eta Peio izan ziren, eta liburuetan Xa bier Amurizaren Hil ala Bizi (Larraun izen goitiarekin sinatua) eta Bernard Gayonen Les basque un peuple une nation (Altabizkar izengoitiarekin sinatua). Bai diskoetan bai li buruetan, Hegoaldean argitaratu ezin zirenak produ zitzen ziren, frankismoaren azken ur te tako debekuak zirela medio.

 50 urte

50 urteko bide luzea egin du argitaletxeak eta ekoiztetxeak, euskal liburuaren eta musikaren beharretara egokituz eta moldatuz. 50 ur te o ta n bere funtzioa izan da, sortzaileen eta sorkuntzaren eskutik, momentuko behar eta erronkei, kulturatik, kultur edukien bidez erantz una bilatzeko bitartekoak eskaintzea. Urte guztiotan ildo editorial ugari landu ditu, beti ere unean uneko beharretara egokituta, eta nagusiki esan dezakegu honakoak landu izan dituela eta lantzen dituela: 

LITERATURA

Euskal egileen liburuak eskaintzen dira euskal sor tz aileei plaza eman eta euskaldunei eus

HIL ALA BIZI Xabier Amuriza ELKAR

karazko literatura esk aint zeko. Helduentzako zein haur eta gaz teentz ako literatura eskain tz a ugaritzea da hel burua.

EUSKAL

HERRIKO HISTORIA

ETA PENTSAMENDUA

Euskaldunok euskaratik eta euskaraz gure historia ezagutu eta gure pentsamendua lan tzea da helburua.

EUSKAL HERRIA

FISIKOA ETA GEOGRAFIKOA

Euskal lurraldea ezagutzeko aukera eskain tzeko bidea da. 

ESKOLARAKO MATERIALA

Sorreratik bertatik eta gaur arte ira ka skun tz ara ko E uskal Herrian euskal hezkuntza erag i leekin batera ekoitzitako materiala ar gi taratu d a. Bidelagun izan dira ekimen ho rretan Ira ka sle elkartea, Elhuyar Ikastolen El k ar tea, UZEI… 

EUSKARA IKASTEKO MATERIALA

Helduen euskalduntzera egokitutako mater iala.

MUSIKA

Euskal Herriko kantari eta musikarien lanak ekoitz i dira, batez ere euskarazko lanak.

Ildo horiek bost zigiluren pean argitaratzen di ra gaur egun: Elkar, Sua, Ttarttalo, Txertoa eta Ikaselkar (Ikastolen Elkartearekin batera sor tut ako argitaletxea).

Paperean eta diskoetan lanak argitaratzen abia tu zen argitaletxe hura digitalera mol da tz en joan da egungo beharretara ego ki tu ta, bi de guztiak erabiliz euskal kul tu ra r en ikus g a r ri t asuna lortzeko. Sorrerako ur t e e tako an t ze k o kezkak eta beharrak se gi tz en du egun ere, zoritxarrez, euskal sor me n a eus k al d unon es k u r a iristeko bi d e a k jar tz ea eta iris te a lor tz ea. Erronka ez da batere erraza, bai na b ai ezin be stean ga ra tu beharrekoa.

50 urteko ibilbidea oparoa izan da, lortu nahi zi ren helburu guztiak ez dira lortu, eta haien atze t ik lanean jarraituko du argitaletxeak, elkar Fundazioaren barruan, taldeko gaine rako kult ur egiturekin batera.

50 urteko bide luzea egin du argitaletxeak eta ekoiztetxeak, euskal liburuaren eta musikaren beharretara egokituz eta moldatuz

La quinta edición de la Guía de montes de Bizkaia llega a las librerías completamente renovada, actualizada y ampliada. El nuevo volumen de este clásico del monta ñismo vasco recoge ascensiones a las 128 cumbres del territorio incluidas en el catálogo de cimas de la federa ción. O lo que es lo mismo, nos ofrece todos los montes “centenarios” de Bizkaia y, sobre todo, nos invita a visi tar los principales hitos de su paisaje.

Desde su primera edición, en 1998, la Guía de montes de Bizkaia se ha convertido en un referente que ha acercado a sucesivas generaciones de montañeros a las principales cumbres del territorio. Dos de los autores originales, los expertos montañeros Ane Otxoa de Alda y Alberto Muro, se han encargado de la elaboración de esta

GUÍA DE MONTES DE BIZKAIA ASCENSIONES A 128 CIMAS

Los montes de Bizkaia también pueden hacernos pasar un buen rato sin salir de casa. Ese es el ob jetivo del nuevo juego de mesa Bizkaia Mendiz Mendi, diseñado por Natxo Agirre. Se trata de ver quién consigue coronar más mon tes “centenarios” a partir de una buena gestión y planificación de los recursos y las fuerzas de las que dispone cada jugador.

El juego cuenta con un gran tablero, fichas, cartas y, por supuesto, las ins trucciones necesarias para disfrutar en familia de una apasionante partida. Una forma entretenida de pasar el rato y, además, de familiari zarnos desde pequeños con la geografía montañera Bizkaia Mendiz Mendi se presenta en eus kera y castellano.

quinta edición, que llega renovada en diseño y actuali zada y ampliada en sus contenidos.

De esta manera, este volumen recoge 128 ascensiones a otros tantos montes vizcaínos incluidos en el catálogo de cimas de la federación, es decir, los “centenarios”. Se trata de las principales cumbres del territorio, distribui das por todas las comarcas, con altitudes que van des de los emblemáticos 1.482 metros de Gorbeia hasta los modestísimos 255 metros de Munarrikolanda.

La guía presenta las montañas agrupadas por comar cas, de forma que sea más fácil organizar salidas para una misma zona. Desde Zalama, en la muga occiden tal de Bizkaia, hasta Tontorramendi, en el límite con Gipuzkoa, y desde Garbola, a lomos del cabo Matxi txako, hasta la cruz de Gorbeia, este volumen ofrece la posibilidad de recorrer todos los valles del territorio vizcaíno y contemplar sus paisajes desde auténticos balcones panorámicos.

Aunque el monocultivo de pino y, en algunas zonas, eucalipto, ha perjudicado de forma notoria a los espa

DE BIZKAIA Alberto Muro · Ane Otxoa de Alda SUA EDIZIOAK

FOTOGRAFÍAS: ALBERTO MURO

LLEGA EL JUEGO DE MESA BIZKAIA MENDIZ MENDI

cios naturales de Bizkaia, en esta guía encontraremos un amplio abanico de ecosistemas y hábitats naturales que atesoran gran biodiversidad. Tendremos que reco rrer áreas kársticas plagadas de lapiaces (Itxina, Eskua gatx, Pico del Carlista, Aramotz…), bosques naturales de hayas (Karrantza, Urduña, Orozko, Dima…) robles (Burgueño) o encinas (Atxarre, Bedartzandi, Sopeña, Otoio…) y coronar tanto esbeltos picos calizos que aspiran a ganar el cielo (Udalatx, Anboto, Lekanda…)

NOBEDADEAK

mendiak eta bidaiak

como modestas atalayas que otean el mar (Ermua, Ogoño, Luzuero…). Por supuesto, en nuestro deambu lar por las cotas vizcainas no saldrá al paso parte de su patrimonio cultural: antiguas minas, ferrerías, molinos, caseríos, puentes, fortalezas, ermitas, castros prehistó ricos, megalitos…

Todas las rutas están actualizadas y cada cima cuenta con su propio recorrido, incluso cuando se trata de cum bres aledañas. La descripción de la ruta viene acompa ñada de todos los datos prácticos necesarios y un mapa del itinerario propuesto. Las fotografías también son de Alberto Muro

Con la de Bizkaia ya son cinco las guías montañeras de Euskal Herria que Sua Edizioak ha editado en los últimos cuatro años. Las demás son las correspondientes a Na varra (2019), Gipuzkoa (2020), Araba (2021) y Zuberoa (2022), esta última publicada en euskera y en francés.

TOMAS ZABALLA Periodista

Tras coronar Manaslu por la ladera sur, en esos años todavía uno de los grandes "problemas sin resolver" del Himalaya, para Reinhold Messner y sus compañeros comienza una dra mática carrera entre la vida y la muerte.

El turismo oscuro está en auge y cada vez son más las personas que viajan a lugares de trá gica importancia para comprender los acon tecimientos devastadores e involucrarse de manera significativa con nuestra herencia más preocupante.

Andres Espinosa (1903-1987) euskal mendi zale aitzindariaren bizitza komikira eraman dute Ramon Olasagastik (gidoia), César Lla gunok eta Felipe H. Navarrok (ilustrazioak). Zornotzarraren bizitza harrigarriak zur eta lur utziko gaitu.

Se dice que hay tantos caminos a Santiago como peregrinos, puesto que uno genera su propia vereda desde la puerta de casa. Descu bre la historia de este peregrinaje milenario, uno de los periplos artísticos, culturales y hu manos más impactantes del mundo.

El calendario de la colección Pirineos para el año 2023 vuelve a estar protagonizado por hermosos paisajes de la cordillera captados por la cámara del fotógrafo Juanjo Sierra. Sus imágenes adornarán miles de hogares el año que viene.

Castillos medievales, aldeas de calles adoqui nadas, ciudades cautivadoras y playas doradas: vivir la experiencia lusa puede significar muchas cosas. Historia, buena comida y paisajes idílicos son solo algunas de las razones para enamorarse de Portugal.

penguinlibros.com

penguinlibros

TORMENTA EN EL MANASLU (50 ANIVERSARIO DE LA EXPEDICIÓN 1972-2022) Reinhold Messner TUSHITA

CALENDARIO PIRINEOS 2023

Juanjo Sierra SUA EDIZIOAK

ATLAS DE LOS DESTINOS OSCUROS Peter Hohenhaus BLUME

ANDRES ESPINOSA. LIBRE ETA BAKARRIK Ramon Olasagasti SUA EDIZIOAK-MENDIFILM

EL CAMINO DE SANTIAGO. LAS MARAVILLAS DE UN VIAJE MILENARIO AAVV NATIONAL GEOGRAPHIC

PORTUGAL 8 (LONELY PLANET) AAVV GEOPLANETA

GARI

ZUZENEAN

Maldanbera taldearen babesaz egin zuen Garik ekaineko kontzertu sorta txikia: Bilbo, Lazkao, Algorta eta Bilbo. Hutsik egiten ez duen banda da hori eta Legazpiko musikariak ederki baliatu ohi du bere onena emateko. Horrela izan da bira labur honetan ere. Saio horietatik aukeratuz osatu da Zuzenean 2022 disko berria, Gariren bakarkako ibilbidearen erakusgarria. Ez dira alferrik joan azken hogeita hamar urteak, Hertzai nak amaitu ondoren bere bakarkako bideari ekin zionetik. 1995ean argitaratu zuen Gari izeneko diskoa eta 2018an Beste denbora batean lana. Bien artean, zazpi disko gehiago plazaratu zituen. Lasaitasunez, presa barik baina pauso sendoz, Gari k bere musika bidezidorra urratu du pop rock koordenadetan, eroso eta emankor. Uz ta oparo hori laburbiltzea da disko berriaren

eginkizuna, ondo egindakoaren lekukotasuna ematea. Bere lanaren laginik onena emateaz gain, hobetu ere nahi izan du legazpiarrak. Izan ere, Gari k oso altu jarri izan dio beti bere buruari kalitatearen langa. Estudioko grabaketekin guztiz gustura gelditu ez eta disko berrian erabat biribildu nahi izan ditu bere kantuetako batzuk. Hori gutxi ez eta Maldanbera taldeak lortu duen soinuaren galbahetik iragazita datoz doinu guztiak. Diskoan musikazaleok Gariren abesti handi asko aurkituko ditugu, besteak beste, Amets, Esperantzara kondenatua, Amapola, Eguzki Berritan Zaude, Zaharra Zara Bilbo... Eta zuzeneko horietan erakutsitako profesionaltasuna eta bikaintasuna lagun, Garik bere bakarkako ibilbidean euskal musikari egin dion ekarpenaren handiaz jabetuko gara.

IMANOL:

KANTATZEN DU KANTUZ

KANTATZEN DU KANTUZ

Imanol Larzabal (1947 20 04) euskal kantugintza garaiki deko izen handienetako bat da. Donostiar abeslariak hogeitik gora disko grabatu eta hamarnaka kantu bikain zabaldu zituen lau haizetara, euskaldun askoren kutunak bilakatu arte. Imanol: Kantatzen du kantuz disko liburuak Imanol en ondarearen antologia bildu du. Entzutearekin batera ezagutzen ditugu Imanol en abestiak. Nortasun handiko ahots grabe paregabea gogoan iltzatuta gelditzen zaigu. Poesia darie kantu guztiei, dela ahozko tradiziotik jasota, dela garaian garaiko olerkari onenen lanetatik hartuta. Eta, batez ere, hunkituko gara abesti asko gure sentiberatasuna minberatzeko gauza direlako. Zenbat ote dira buruz dakizkigunak? Ondare joria laga zuen donostiarrak eta ondare horretako ale esanguratsuenak bilduta ageri dira Imanol: Kantat zen du kantuz disko liburuan. Anjel Valdes musika adituak hartu du antologia hau osatzeko ardura. Berrogei kantu aukeratu ditu Imanol en ibilbide osoa cd bitan

islatzeko asmoz. Hasi 1960ko hamarkadako kantu politi ko eta sozialekin, segi kantutegi tradizionalari egin zion ekarpenarekin eta buka olerki klasiko eta garaikidez osatu zituen pieza gogoangarriekin.

Mendian gora, Ilun ikarak, Mayo, Maitiak galdegin zautan, Ausencia, Nire euskaltasuna... Bere kantu ezagunenen grabaziorik onenek bere unibertso poetiko zabalean murgilduko gaituzte. Horietan donostiarrak alboan ditu hala ohiko musikari handiak (Karlos Gimenez , Txema Garcés ...) nola lantzean behingo kolaboratzaileak (Paco Ibañez , Amaia Zubiria ...).

Liburuan, berriz, Elixabete Garmendia , Karlos Gimenez , Felipe Juaristi eta Anjel Valdes beraren testuek egoki koka t zen du te Im anol eta bere lana garaiko ingurumari kul tu ra le an eta politikoan. Hor aurkituko ditugu bere musika ibil bi dearen gakoak eta XX. mendearen azken

ta

lau ha ma r ka de

ko bortizkeriek bere bizitza nola markatu zuten.

ZUZENEAN 2022 Gari & Maldanbera ELKAR

Bere bakarkako ibilbidearen erakusgarri dator Gariren hamargar ren diskoa, Zuzenean 2022. Hogeita hamar urteko uz ta oparoko alerik preziatuenak jendaurrean kantatuta aur ke ztu nahi izan ditu Legazpiko abeslariak. Ekainean Maldanbera taldearekin egin zuen kontzertu birako lekukotasunak Gariren ekar penaren neurria ematen du.

Imanol ELKAR

EÑAUT ELORRIETA

Irteera argiak diskoan aurkitutako ahotsari eutsi diozu lan berrian –hor daude berriz ere soinuaren soiltasuna, gitarra arpegioen gainean eraiki tako abestiak, hitzen pisua...– baina aldi berean beste oihartzun bat hartu du.

Uste dut gitarrak eta ahotsak, eta ondorioz baita hitzek ere, inoiz baino protagonismo handiagoa hartu dutela disko honetan. Azken urteetan lantzen ari naizen bidea pauso bat harago eraman nahi izan dut. Oso soinu naturala lortu dugu, zuzena eta gordina, artifiziotik urrundua, ñabardurek hartzen dute garrantzia. Kentzen kentzen eraikitako lana da, elementu gutxirekin asko esaten saiatu gara.

Zein izan da erronka nagusia?

Nire inertzia eta helduleku erosoetatik gehixeago urrunduz nire sorkuntza aberastea. Aitor Etxeberria rekin esperimentatzean gogoa ahalik eta gehien zabaltzea,

nigandik zer espero den pentsatu gabe, ezer demostratzen saiatu gabe, loturetatik askatuta bilatzea... Eta Aitorren eskuetan abandonatzea. Hortik dator Fantasia izenburua. Nire buruari baimena emateko aitzakia edo koar tada da, Aitorrek ni izateari utzi gabe hegan egiteko eszenatoki bat prestatu dit, “zabaldu barrurantz” esango balit bezala. Konfiantza jarri dugu elkarrengan, eta uste dut hori nabaritu egiten dela.

Hain zuen, Aitor Etxebarriaren ekoizpena da berritasunetako bat. Zertan nabaritu da haren ekarpena? Gitarra elektrikorik ez erabiltzea, adibi dez, haren erabakia izan da?

Bion erabakia izan da. Orain arteko nire lanetan gitarra elektrikoak oinarrizkoak izan dira, eta hauen faltak uzten zuen hutsunea arakatu nahi genuen. Gure alde izango zen susmoa zuen Aitorrek, beste bide batzuk erakutsiko zizkigula; hainbat ñabardurak eta girok ira­

bazi egiten zutela ohartu ginen. Erabaki klabea izan dela uste dut. Soinu estandarretik urruntzen laguntzen zigun eta biluztasun horretan, kantuaren muinetik ez aldentzen ere bai. Aitorrekin geratu nintzen lehen aldian 60. eta 70. hamarkadako kantautoreen tradizioa eta giro garaikideak uztartzeaz hitz egin genuen, eta hamar kantu hauetaraino iritsi gara ibilian ibilian.

Dordoken dantza ren letran Anari, Ruper Ordo rika eta Mikel Laboari egindako keinuak antzeman ditut.

Askotarikoak eta misteriotsuak dira ditugun eragin kontziente eta inkontzienteak. Dordoken dantza diskoko maitasun kantuetako bat da. Disko osoa grabatu ostean ohartu naiz maitasunez betetako disko bat dela.

Euriaren iruditegia oso presente dago diskoan, batzuetan gure herriari buruz hitz egiteko. (Euri he rria, Fantasia).

Euri herria Uxue Alberdi ren testu batetik abiatzen da, eta guri buruzko irakurketa poetiko bat egiten du. Bizitz az, he r io t zaz, maitasunaz, kanpoko eta barneko eu r igi ro ez hitz egiten du oso modu finean, inola ere ez etsipenetik . Fantasian, aldiz, nekaturik dagoen pertsona edo kolek tibo bat deskribatzen da, baina hortik ateratzeko dei bat da kantua, argiari bide ematen zaio hitzez eta doinuz.

JON ESKISABEL Kazetaria

FANTASIA Eñaut Elorrieta ELKAR

Nigandik zer espero den pentsatu gabe, loturetatik askatu eta Aitor Etxeberriaren eskuetan abandonatu naiz. Hortik dator izenburua”

Euriak garratz, adarka, zaldizka egin zuen arratsalde batean erantzun zituen galderak Eñaut Elorrietak. Euriaren iruditegia oso presente dago Fantasia disko berrian, zeinean Aitor Etxeberria ekoizlearekin lan egin duen kantugile bizkaitarrak. “Disko osoa grabatu ostean ohartu naiz maitasunez betetako disko bat dela”.

ARGAZKIA: ARRIGURI

Ya se acercan las vacaciones y por fin tendremos tiempo para estar en familia. El frío aparece en la calle, a todos nos apetece aprovechar el tiempo libre y dejar a un lado la tecnología, que nos absorbe diariamente y no nos permite interactuar con nuestros seres queridos. Por ello, qué mejor forma que jugando juntos. Estos momentos favorecen las conexiones entre las personas, amigos y familiares.

¿Hace cuánto no te sientas a jugar con tus hijos? ¿Re cuerdas esos momentos jugando al parchís con tus pa dres, sentados en la mesa y sin parar de reír? “¡Otra vez te cuentas veinte, abuela! ” ¿Y si compartes esos momentos con tu familia?

Pero ya no es como antes, la vida ha cambiado, y los juegos de mesa con ellos. Ahora los juegos ya no se basan en lanzar un dado y mover la ficha roja, en que el caballo salte y capture una pieza… Ahora hay in

finidad de juegos modernos que atraen con compo nentes, dinámicas e historias para introducirnos en un mundo de fantasía y diversión. Juegos que per miten interactuar con personas de diferentes eda des, características y habilidades; un gran abanico de oportunidades que nos permiten tener muchísimas opciones donde elegir.

¿Y si usamos este tiempo, además, para repasar de for ma divertida? Desde el aula, sabemos que los juegos de mesa nos permiten fortalecer contenidos de manera lúdica y entretenida forjando así lazos afectivos y, al mismo tiempo, haciendo que el aprendizaje sea más significativo ya que incluimos las emociones en ese proceso de enseñanza. Pero esos juegos tienen que ser divertidos; no vale con que nos pongan los números de lante y tengamos que hacer operaciones, o letras para formar palabras si no tenemos interacción entre noso tros. El objetivo de un juego es eso, jugar. Y si, en vez de

pasárnoslo bien, trabajamos, deja de ser lúdico y pasa a ser aburrido, ¿verdad?

Por eso, es importante confiar en quien más sabe, acu dir a un buen profesional para encontrar el juego más acorde a sus edades, a sus características, al tiempo que tenemos y al nivel de dificultad. Acércate a tu tienda más cercana y pregunta a la persona encargada; diles las características de tus peques o del grupo con el que vas a jugar, edades, número de personas, juegos a los que hayáis jugado, alguno que tengas en mente… se guro que te saben asesorar bien.

Pero recuerda; las vacaciones son una época en la que juntarnos y pasar buenos momentos, y no tiene que estar reñido con repasar conceptos, aprender de forma divertida y, a su vez, estrechar lazos en un mundo tan rápido y que deja tan poco tiempo para lo verdadera mente importante, tus personas queridas.

CUBE ARTS, MANGA ORAIN EUSKARAZ DATOR

Gazteek gehien irakurtzen dute komiki moduan euskaraz ezer gutxi egon da oraintsu ar te. Anomalia kezkagarri horri amaiera emateko, Harriet argitaletxeak japoniar komikiak euskaraz plazaratzeko erabakia har tu du. Kabe zigilu berriaren azpian kaleratuko ditu. Leoa, dagoeneko, hemen dago: Tomomi

gero. 2016an egin zuen debuta Rule Annihilation Classroom ekin (3 liburuki), Kodansha argitaletxe garrantzitsuaren Young Maga zine aldizkarian. Jarraian, beste 3 liburukitan argitaratu zuen Cube Arts –hirurak argi taratuko ditu Kabe zigilu berriak–, eta gaur egun Jainkoa izeneko Otakua seriea egiten ari da, zientzia fik zioaren generoan bete betean murgilduta.

Batxilergo 1. mailako ikaslea da Takuto. Halako egun batez, etxean jaso du Cube Arts izeneko jokoaren demo ber tsioa. Beta testerako aukeratua izan da! Errealitate bir tualeko kaskoa jarri bezain laster, blokez egindako mundu amaigabe bat azaltzen da bere aurrean. Sandbox joko aske honetan, aukerak mugagabeak dira: mineralak bilat zea, eraikitzea, armak egitea, abelt zaint zan jardutea, ehiza egitea… edo borrokatzea. Zein da zure aukera?

CUBE ARTS 1

Tomomi Usui HARRIET

Orain arte basamortua izan da manga euskararako. Baina egoera hori iraultzeko lanari ekin dio Harriet argitaletxeak. Horretarako zigilu berria sortu du, Kabe, eta manga euskaraz argitaratzeko erabaki irmoa hartu du. Cube Arts izango da lehenengo titulua, ondo bidean bilduma luze bateko aitzindaria.

GUIDO VAN GENECHTEN

Guido Van Genechten (Mol, Belgika, 1957) haurrentzako album arrakastatsuen egilea da. Marrazketa, margoketa, diseinua eta argazkilaritza ikasketak burutu zituen, eta gaur egun oso egile ezaguna da nazioarte mailan, bere liburuak hamaika hizkuntzatan argitaratzen direlarik. Umorez eta samurtasunez josten ditu bere istorioak, eta beltzez perfilatutako marrazki koloretsuak bezain biziak marrazten ditu, mundu osoko umeen gozamenerako.

Kaixo Guido! Marrazten dituzun pertsonaiak, gehienbat animaliak dira. Lotura berezia al duzu animaliekin?

Izugarri maite ditut animaliak, era guztietakoak baina bereziki beren izenak K hizkiaz hasten direnak. Beno, kroko diloak eta kaimanak izan ezik... Eta guztietan gogokoena, zalantzarik gabe, katua dut. Oso "zen" dira, etzanda edo eguzkitan alferkerian egoten dira, eta oso azkarrak ere bai, hainbat gauza ikasi ditzakegu beraiengandik.

Zertan datza Begiratu dezaket bildumaren arrakasta?

Komunera bakarrik joatea, komuna erabiltzen ikas tea ren gaia nire gogokoenetako bat da. Lan eremua argia da, hau da, nori zuzentzen zaion istorioa eta zergatik. Baina liburu asko daude gai hau lantzen dutenak. Beraz, erronka polita izan zen niretzat gai honi buruzko istorioak asmatzea, baina beste ikuspegi batetik. Titulu guz tiak umorez josita daude, uste dudalako mezua ho­

BEGIRATU DEZAKET ZURE PIXONTZIAN?

BEGIRATU DEZAKET ZURE OHEAN?

BEGIRATU DEZAKET ZURE PIXOIHALEAN?

Guido Van Genechten

TTARTTALO

beto transmititzen dela umorearen bitartez. Hala, hainbat eta hainbat gurasok esan didate liburu hauei esker haien haurrek komunerako bidea topatu dutela! Sinestezina, ezta?

Nondik datoz ideia dibertigarri horiek? Dagoeneko ez dut sormen prozesua analizatzen. Pica ssok zioen bezala: “Ez dut topatzen, aurkitu egiten dut”. Bilaketa lana oso aktiboa da, gehiegi zentratzen da emaitz an. Topatzeak berriz, ustekabean harrapatu eta esnatu egiten zaitu. Orduak eman ditzaket ametsetan sofan, eta norbaitek galdetzen badit zertan nabilen, gogor lanean ari naizela erantzuten diot. Hain justu, une “huts” horietan gertatzen delako…

Baduzu gogokoen duzun liburu mota bat? Forma, edukia eta funtzioa: hiru elementu horiek osatzen dute liburu bat. Ideia bat daukadan bakoitzean zer adini dagokion galdetzen diot nire buruari. Beste guztia

horren ondorioa da. Nolako diseinua izango duen, zer irudi aukeratuko ditudan, zer tipografia, zer formatu, kar toia, papera… Ez daukat berehalako preferentziarik liburu mota baten edo bestearen alde, baina aniztasuna behar dut, hori bai.

Zer gordetzen du etorkizunak zuretzat?

Beti bezala, proiektu batzuetan ari naiz lanean. Batzuk argitaratu egingo dira eta beste batzuk ez. Hala ere, guz tiak esploratu nahi ditut, plazer hutsagatik. Gusta tzen zait egitearen joko hori, ezerezetik zerbait sor tzearen ideia. Bulkada batek nora eraman ahal nauen des kubritzea. Jarraituko dut horrela lan egiten. Hiru egun arkatzik eta pintzelik gabe pasatzen ditudanean, egonezin handia nabaritzen dut.

MIREN ARREGI Kazetaria

ARGAZKIA: TTARTTALO

Hasierako ideia mutur horri heldu, arkakuso bat gehi tu eta bidaia bat hasi zuten usaimenen eta animalien mundua uztartuta bi egileek. "Kontua ez zen argumentua aski interesgarria zen edo ez, baizik eta istorio horren garapena, kontaera, pertsonaien ahotsa eta eszenen irudia zein izango zen lantzea. Hor mamituko baitzen kontakizuna", azaltzen du Eider Perezek. “Eta halaxe hasi ginen. Ibanek, pertsonaien irudien bila, eta animali bakoitzaren izaeran oinarritutako janzkera eta eszenatoki iradokitzaileak proposatu zituen. Nik, bien bitartean, lan egiten dudan Errenteriako Herri Ar te Eskolako haurrekin par tekatzen nituen Ibanen zirriborroak, eta istorioa hainbat modutara kontatzen nien, haiei ere kontaketan par te har tzeko aukera emanda. Ondoren, hautua izan da errimekin jolastea, onomatopeiak sartzea eta umoretik egindako kontaera erabiltzea”.

Iban Ilarramendi ri Eiderrekin lan egitea oso erraza irudi tu zaio. "Oso testu ederra eta dibertigarria idatzi zuen Eiderrek. Behin eta berriro irakurri eta nahiko buelta eman nizkion buruan konposizioari, erritmoari, per tsonaiei... Ideia argi eduki nuenean, marrazten hasi eta liburua bukatu arte ez nintzen gelditu".

Usainei buruzko hausnarketa bat dakar ipuinak. "Bidaia komiko eta abenturazale bat besterik ez genuen egin nahi –aitortzen du idazleak–, baina usaimenarena istorioa eta irakurlea gidatzeko tresna bat bilakatu da azkenean”.

Onomatopeiez josita izateaz gain, testu laburrak eta errimadunak aukeratu ditu Eider Perezek. "Testu laburren zalea naiz eta hizkera bihurritzeak aukera eman dit per

tsonaiekin jolasteko. Ahoz gora kontatzeko kontaki zun bat da, esaldien eta irudien nahasketarekin etengabe mugimenduan dagoena. Ñimi kukusoak 'ki-ki, ke-ke' esaten du beti eta bere salto txikiekin bat egiten duten hotsak dira horiek. Berdin gertatzen da Pantxi txakurrarekin; bere hizkera ez da horren bizia eta zaunka egin ostean galdera motzak egiten ditu, geldotasuna ematen dio horrek pertsonaiari. Eta, nola ez, animali bakoitzak bere onomatopeia duenez, oso baliagarria izan da horrekin jolastea kontakizunaren dinamismorako. Ezaugarri horiek guztiak, jostagarri izan daitezke haurrek ipuina irakurri edota entzuteko garaian”.

Etxepare sariko epai mahaiak Ibanen ilustrazioak goraipatu zituen, “dotoreak eta sofistikatuak” direla esanez eta René Magritte ren zeruei erreferentzia eginez. “Nire marraz teko era da. Marrazkiak musikaltasunez beteak zeudela ere aipatu zuten eta horrekin zer esan nahi zuten ez jakin arren, piropo ezin hobea iruditzen zait. Magritten lana gustuko dut eta polita da ipuinean atera tzen diren zeruak bere zeruekin konparatzea baina, egia esan, naturan inspiratzen naiz gehien. Magritte, segur ask i ere”.

KAROLINA ALMAGIA Kazetaria

PINTTO, KIXKURREN NEBA

Abesti famatua dauka Pintto txakurrak, eta horregatik da ospetsua gure artean Ipuin honen bidez jakingo dugu arreba gaztea ere baduela, Kixkur, nahiz eta beti egon den itzalean. Zergatik?

Txakur ezagunik bada Euskal Herrian hori Pintto da. Denok dakigu zuri beltza dela, ez duela kosk egiten eta zer nahi duen begi bat ixten badu. Baina, hara non, ipuin honek argitara atera du beste kontu bat: Pinttok badu itzalean bizi den arreba gaztea. Horrek, jakina, galdera andana piztu du gure baitan. Zergatik bizi da itzale an? Nola darama bera itzalean bizitzea

eta bere neba horren ospetsua izatea? Itzalean zer egiten du? Zertaz ardu ratzen da? Kasualitatea al da Pintto arra mutila izatea eta Kixkur emea neska? Zer esanik ez, Iñigo Astizek ondu duen umeentzako irakurgai honek geruza ugari ditu. Merezi du horietan guztie tan barneratzea eta, disfrutatzen dugun bitartean, gure buruari eta irakurle txikiei galderak mahai gainean jartzea. Izan ere, zer pentsatua ematen du testu honek, eta eztabaida ere sor dezake. Iñigo Astiz maisu da horretan, alegia, jolasaren bidez “gauza garrantzitsuak” esaten, gai interesgarriak plazaratzen...

KIXKUR Iñigo Astiz - Mikel Valverde ELKAR

Bestalde, Mikel Valverderen ilustrazioak paregabeak dira: umoretsuak oso, per tsonaien izaera ederki asko isla tzen dute. Gasteiztar artistaren irudi ek gozo gozo egiten dute bat Astizen kontakizunarekin. Ipuin hau irakurrita, beharbada haurrak bere buruari galdetuko dio ingu ruan zenbat Pintto eta Kixkur dauden. Edo, akaso, itaunduko dio berak zer nahiago duen izan, Kixkur ala Pintto. Eta erantzunak zein diren ere, denok hasiko gara pentsatzen Kix kur rek ez ote duen merezi abes ti ospetsuren bat…

AMAREN BILA Alaine Agirre - Mar Ferrero ELKAR

Emozioek, naturak, ahozko literaturaren baliabideek eta ilustrazioen indarrak bat egin dute Amaren bila ipuinean. Alaine Agirreren testu hunki garria eta Mar Ferreroren irudiak gauza dira ume txikien interesa piztu eta sentimenduak dantzan jartzeko. Istorio zirraragarria idatzi du Alaine Agirrek Amaren bila izenburupean. Bermeotar idazlearen ezaugarria da emozioak trebezi handiz transmititzea eta ipuin honetan ere antzematen zaio. Sentimenduek bor bor egiten dute, batean tristura, bestean sorpresa, beldurra hurrena... Agirrek ahoz esateko prestatu du kon takizuna, alegia, haurrak irakur dezan

baino, haurrak entzun dezan. Horrela, ahozko literaturaren baliabideak lagun, ipuinari erritmoa eta doinua erantsi dizkio. Ono mato peien eta era ho r retako bi t ar te koen bidez, gozatua hartuko du umeak ahots goran irakurtzen diotenean. Hala ere, ume txikiak bere “irakurketa” ere egin dezake, irudien bidez. Mar Ferreroren ilustrazioek, gainera, jolas moduko bat proposatzen dute, arreta handiz erreparatuz gero haurrak irakurleak baino lehenago jakingo duelako zer datorren. Igarkizunen antzeko jolasa da. Amaren bila ipuinean, jatekoaren bi la joan da Untxi Ama egun batean,

AMAREN BILA

eta etxetik ez ateratzeko agindu dio Untxi Txikiri; baina zer uste duzu egin duela orduan Untxi Txikik? Zulotik irten, jakina. Baina handik gutxira haizeak haserre egin du putz eta etxetik urrutira eraman du. Basoaren magia ezagutuko du Untxi Txikik, amaren bila ari dela.

Ikusten den bezala, istorioak basora garamatza. Horregatik, oihaneko paisaiak eta bertan bizi diren animaliak eta beren bizilekuak ezagutzeko aukera ematen digute. Hor ager tuko zaizkigu, Untxiz gain, katagorria, hontza, basakatua eta satorra. Liburuko orrialdeak pasa ahala, basoa leku magikoa bihurtuko da.

Haur eta gazte literatura

AMANDA BLACK OINORDETZA ARRISKUTSUA

Bere hamahirugarren urtebetetze-egunean, Amanda Blackek gutun misteriotsua jaso du. Eta aurrerantzean dena desberdina izango da. Horrela hasten da Juan Gómez-Juradoren eta Bárbara Montesen middlegrade serie berriko lehen eleberria. Amanda Blacken abenturak kontatzen ditu.

Amanda Blackek hamahiru urte bete dituen egunean eskutitza jaso du. Gutunak bizitza aldatuko dio. Eta a zer nolako aldaketa! Izeba Paula eta Amanda miseria gorrian bizitzetik labirinto moduko jauregi itzel batera bizitzera joango dira, Black familiaren antzinako ondasuna den jauregira alegia.

Hori aski ez eta Amanda gaitasun harrigarriak garatzen hasiko da, eta deskubrituko du berehalakoan hasi beharko duela entrenatzen, Blacktarren oinordekotza sekretu, zirra­

ragarri eta arriskutsuaren lekukoa har tu behar duelako.

Egoe rak eskatzen duen neurrian jo katuko al du Amandak? Bere gurasoek eta Black familiako arb as oek gor d e t ako oino r d ekotza bab esteko eta iraunar az te ko gai izan go ote da?

Juan Gómez Jurado (Madril, 1977) kaze taria da eta berrogei hizkuntzatara itzulitako hainbat eleberri arrakastatsu idatzi ditu. Antonia Scott en unibertsoari buruzko eleberriak (El cliente, Cicatriz, Reina Roja, Loba

Ne gra eta Rey Blanco, guztiak Edicio n es B argi t al e t xearen eskutik pla z ar atuak) thri l ler espainiarraren salmenta fenomeno nagusi bihurtu di r a, eta au to rea na z io a r te an gene r oaren adie r azle go r e n e t akotzat jo dute. Gaur egun, hain ba t ko munik ab i d e re kin lan egiten du, eta To d o p o de r osos podcast en eta Aquí hay dra g ones saioen sortzailea da.

Bárbara Montes psikologian lizent ziaduna eta turismoan diplomaduna da. Marketin eta komunikazio arduradun gisa lan egin zuen, harik eta psikologiara jauzi egitea erabaki zuen arte, haur eta nerabeetan espezializatuz. Haurrentzako lau eleberri argitaratu ditu (Rexcatadores, B de Block…) eta iaz Julia está bien plazaratu zuen, publiko helduari zuzendutako bere lehen eleberria.

AMANDA BLACK OINORDETZA ARRISKUTSUA

Juan Gómez-Jurado · Bárbara Montes DENONARTEAN

Album ilustratu honek mezu bat bidali nahi die bizitzan zehar ezagutzen ditugun pertsonei, gu re izaera osatzen eta gizartean zuzen jokatzen laguntzen diguten guztiei: familia, lagunak, au zoa, eskola…

Lagunak eta sentimenduak oso lotuta daude. Sentimenduak hobeto ezagutzen ikasi ahala, lagunekiko harremanak ere sendoagoak dira. Eta norbere burua eta emozioak ulertzeko gai izateak haurrak ahalduntzen ditu.

Aho korapiloek, herri kantek, zotz egiteko for mulek eta hitz jokoek ahozko literaturaren erre pertorioa osatzen dute. Liburu eder honek horien oihartzuna dakar.

Egun batean, Traktoretxok hanka bihurritua du en oreinkume bat aurkitu du baso ondoan. Trak toretxo, beti bezala, laguntzeko prest dago. +6

ARTA GAME 2. ARTA Y LA INVASIÓN MÁXIMA

Kaixo! Txano dut izena, eta anaia bikia dut: Os car. Saiatu al zara inoiz robot bat egiten? Guk bat egin genuen STEAM gelan, Legoko piezekin, eta... abentura robotiko honetan gurekin parte har tu nahi?

Danielak bere amonaren liburu zahar bat aurki tu du, hamar emakume pirata ausarten istorio arekin, Txinako itsasoetatik New Yorkeko er tze raino, antzinako Greziatik garai modernora arte.

June ha crecido aislada del mundo real y educa da con un destino claro: convertirse en la prince sa Tótem, unida para siempre a su Animal.

Arta y sus amigos tendrán que enfrentarse a todo tipo de invasiones para sobrevivir. Dinosau rios hambrientos, ratas locas, abejas gigantes... Solo hay una manera de parar la invasión máxi ma: cerrar la grieta.

Lily es una aprendiz de bruja y guardiana del bosque. Vive con su abuela Hierbabuena en una cabaña en el bosque. Puede hablar con los ani males y está aprendiendo a hacer magia.

Ustekabeko herentzia batek aukera ematen dio Greg Heffleyren familiari bere etxea eraberri tzeko. Baina laster jakingo dute obrak egitea ez dela ematen zuen bezain erraza.

ESKER MILA!

Isabel Minhós Martins PAMIELA / KALANDRAKA

KIRUN KARUN PEK

Jon Suarez

TXALAPARTA

TRAKTORETXO ETA OREINKUMEA

Natalie Quintart TTARTTALO

EZAGUTU ZURE SENTIMENDUAK

Beth Cox TTARTTALO

LA PRINCESA TÓTEM

Sebastien Pérez EDELVIVES

Arta Game MONTENA

TXANO ETA OSCAR. BESARKADA BAT SUSIRI

Julio Santos

XARPA BOOKS

DANIELA ETA HISTORIAKO EMAKUME PIRATAK Susanna Isern NUBEOCHO

LA BRUJA RING RING. LA GUARDIANA DEL BOSQUE Alicia Teba LA GALERA

ERAISTE BOLA. GIZAJO BATEN EGUNKARIA 14

Jeff Kinney ALBERDANIA

HEMENDIK EZ PASA

Carlos, Eliza y Frank viajan a una excavación de unas catacumbas en Grecia para investigar el robo de unos objetos antiguos muy valiosos. Tambien deberán proteger el legendario Collar de la Armonía.

Guardiak jeneralaren aginduak betetzen ditu beti-beti, galderarik egin gabe ere. Oraingo ho netan, agindua argia da: inork ezin du orrialdearen muga gurutzatu. “Hemendik ez pasa!”, dio

La nueva novela gráfica de la serie. ¡Hay una niña nueva en la ciudad! Desde que llega, Natasha es una de las chicas más guays de clase. Todo el mun do quiere ser su amigo, incluso Olivia, pero…

Hay muchas formas de jugar a Minecraft, y una de las más populares es el Modo Supervivencia, en el que tendrás que forjar tu propio camino en el juego, solo con los bloques que encuentres para fabricar cosas.

Kontakizun honetan azaltzen da nola, batzue tan, pertsonek, izan pirata nahiz ez, bat egiten duten eta sostengua ematen dioten elkarri, sor tzeraino sare egoskor, sendo bat, eta nola ni, Oona Langstrump, egin nintzen pirata.

Ba ote da ezer zirraragarriagorik lagunekin gaua etxetik kanpo ematea baino? Abentura ikara garria biziko dute Basakabiko lagunek kostalde ko herri batean eta hainbat urtetan gordetako misterioa argituko dute.

Liburu hau desberdina da. Zu zara protagonista. Arriskuak, dilemak, eta abenturak aurkituko di tuzu. Erabakiak hartu beharko dituzu eta enig mak ebatzi. Erabaki txar batek hondamendia eragin lezake… eta heriotza ere bai!

A lo largo de este extraordinario viaje conocerás a todos los robots, tanto a los más modernos como a sus antepasados más primitivos o, inclu so, a los que pertenecen al mundo de la ficción.

DESPUÉS DE DICIEMBRE

YO, TÚ Y UN QUIZÁS

Cuando superas una ruptura el tiempo se rige por otras leyes y estar un año sin Jack Ross ha sido uno de los retos más difíciles de su vida. Pero ha conseguido superarlo, centrarse en sí misma y convertirse en la nueva Jenn.

Ren y Jisoo se conocen desde niños y no podrían ser más diferentes. Sin embargo, cuando el des tino los ponga a prueba, descubrirán que el co razón no entiende de reglas.

Itzalen Dama eta Patxi Bakallu fantasiazko kon takizuna da, itsas abenturarekin oso lotua. Euskal Herriko eta munduko beste herrietako mitologien arteko lotura egiten duen magiaz betetako istorioa.

ROBOTLAND. GUÍA A TRAVÉS DE LA HISTORIA DE LOS ROBOTS Berta Páramo ZAHORÍ

Joana Marcús MONTENA

7G Nerea Loiola Pikaza EREIN

ITZALEN DAMA ETA PATXI BAKALLU

Urtzi Leonet ELKAR

KAI HANDIA

Uxue Juarez

EREIN

María Martínez CROSS BOOKS

ONIN ETA ARIMEN GAUA

Ibon Martin TRAVELBUG

Etxe sorgindu batean igaroko dugu Halloween gaua! Jantzi mozorroa eta zatoz. Primeran pa satuko dugu. Ireki liburua, eta ikusiko duzu zenbat gauza ger ta daitezkeen gau misteriotsu honetan.

Isabel Minhós Martins TXALAPARTA

jeneralak.

CLASH. OLIVIA CONOCE A TASHA

Kayla Miller MAEVA YOUNG

MANUAL DE SUPERVIVENCIA DE MINECRAFT

Mojang Ab HARPERCOLLINS

¡RESUELVE EL MISTERIO! PELIGRO EN LA EXCAVACIÓN Lauren Magaziner MOLINO

GOAZEN: ITSASARGIKO MISTERIOA Lur Gallastegi ALAI

NOBEDADEAK liburuak

Gure herriak gogoratzen duen udaberririk anke rrena izan zen 1937ko hura. Oraindino eta anke rragoa haur baten begietara. Jatorrizko ediziotik hamar urtera, liburu hau berrituta dator ala kan potik nola barrutik

EUSKALIA

Osaba Azizekin bidaian joan behar duela esan diote Yusufi gurasoek, baina berak ez daki hori ez dela bere osaba, baizik eta merkatari aberats bat, eta harekin daukan zorra kitatzeko saldu duela aitak. Hor hasten da Yusufen bidaia miragarria.

Protagonistak 19 urte ditu eta bizitza osoa eman du lau kale, eliza bat, janari-denda bat eta inoiz zeharkatu ez duen basoa dituen herri batean. Gizon bat agertzean, atzo mundua zergatik amaitu zen kontatzen dio etorri berriari.

XXIII. mendean euskaldunek gidatzen dituzte uniber tsoko hamaika galaxiak, ehunka merin dade eta milaka planetak, eta inoiz ezagutu gabeko zorion eta ongizate maila gozatzen dute biztanleek oro. Alabaina, beti dago matxinkon tra petralen bat.

San Juan gaua herri txiki batean. Dena prest: egurrezko metak eta autotxokeak; gizonak ta bernarako gogoz, ume-gaztetxoak harat-honat. Ospakizun giroa, ordea, edozein momentutan hautsi daiteke. XVI. Peru Abarka album lehiake tako irabazlea.

Ada bere herrira itzultzen da, Londresen hiru urte egin ondoren. Itzuleraren ondorengo udako hila bete luzeetan, familia, lagun eta aspaldiko mai tale batekin elkartzen da. Unibertso intimo eta partekatu baten mosaikoa osatzen du liburuak.

Ez da txantxetako gaia: liburu honen egilea, Iñigo Antsorregi Dierez, bere burua hiltzeko zo rian egon zen, agur-mezua ere prestatuta, de presioak jota. Ez da txantxetako kontua, baina idazleak broma giroan kontatu nahi izan digu.

2005eko urriaren 29an gertatutakoa tragikoa izan zen. Hildakoak, tartean. Poliziak herriko bazterrak nahastu zituen. Kasua ere itxi zuen segituan, baina sakon aztertu gabe. Azalekoari eutsi zion, begien bistakoa zirudien horri, eta alde egin zuen.

Filosofia amaitu gabearen lehen irakaspena hau da: mundu izendatzen eta errepresentatzen du guna mundu bat baino ez dela, beste edozein mundu posible itzalpean utzi duena.

TXIKLE BAT MARRUBIZKOA

Igor Mercado EREIN

Gerraosteko Erromako min denak dakartza Pier Paolo Pasoliniren lehen eleberri honek, zanpa tuen miseria eta bizinahia ardatz.

KALE GORRIKO

UMEAK Pier Paolo Pasolini IGELA

UDABERRIRIK ANKERRENA Unai Iturriaga / Alex Sanvi ELKAR

DIKEAK

Irene Solà ALBERDANIA

NIRE MINAREN ETXEAN

Iñigo Antsorregi Dierez ELKAR

Mikel Alvarez Sarriegi ELKAR

FILOSOFIA AMAITU GABEA

Marina Garcés JAKIN

ETXE BERDEA Andoni Agirrezabala EREIN

NIK EZ DAKIT BESTE GAUZA BATZUEN BERRI

Elisa Levi ALBERDANIA

PARADISUA Abdurazak Gurnah ELKAR

Idazle quebectarrak autofikziozko ariketa harri garria egin du, Montrealen luxuzko prostituta baten testigantza islatzeko. Narratzailea neka tua da gizonena izateaz. Egitura sozialen aurka jotzen duen emakumearen beldurrak eta obse sioak dakartza.

Bere gizaldiko poeta errusiarretan gailenetako bat izan zen Anna Akhmatova. Zenbait adituk akmeismo izeneko mugimendu literarioan sail katu izan dute; ordura arteko sinbolismoaren kontrakarrean, poesia lurtarragoa egin nahi zu ten akmeistek.

HUMANITATEAREN UNE GORENAK

Aritz Galarraga ALBERDANIA

Saiakera honek humanitatearen une goren ba tzuk biltzen ditu, eguneroko bizitza arruntaren gauza txikiak, gorabehera ezdeusak, aktualita tearen diktaduratik urrundu eta inguruko errea litateari begiratzen diotenak.

MASKULINITATEAK

R.W. Connell ELKAR

Assata Shakur guztioi mintzo zaigu, eta, bereziki, espetxe-sare global gero eta handiagoan bahi tuta zaudetenei. Optimismoak gure hiztegi poli tikoan atzera egin duen honetan, inspirazioa eta itxaropena eman dizkigu.

Maskulinitateak egin, berregin, erdietsi, erdi lor tu, aldatu, mutatu eta moldatu egiten dira. Askatzen ote diren mandatu eta pribilegio pa triarkaletik, horixe aztertu nahi du R. W. Connell soziologoak.

FEDERICO GARCIA LORCA

Federico Garcia Lorca

SUSA

Lehen poema liburuetan herri tradiziotik edan zuen Federico Garcia Lorcak. Gai unibertsalei buruz hitz egin zuen tokian tokiko osagai kultu ral oso bereizgarrien bitartez. 1929-30ean New Yorken lehenik eta Kuban gero eginiko egonal diek arrasto eraldatzailea utzi zuten Lorcaren poesian.

ANTZINAKO BERRI-BERRIAK

Kae Tempest IGELA

Kae Tempest poeta gaztea belaunaldi mazatu baten ahotsa izatera iritsi da. Londres hegoekialdeko kaleei bere doinua darie. Auzoko la gunei eskainia da ozen irakurtzeko poema hau, ingelesa/euskara edizio elebidunean.

PUTA ZIKINAK

Juno Mac / Molly Smith KATAKRAK

Prostituzioarekiko jarrerek lotura handia izan dute beti arrazarekin, mugekin, migrazioarekin eta nazio-identitatearekin. Sexu-lana ganbera korazatu bat da, non gizarteak bere beldur eta kezkarik larrienak gordetzen baititu.

BARBAROAK ETA ZIBILIZATUAK EUSKAL GATAZKEN ESKULIBURU MATERIALISTA

Ibai Atutxa Ordeñana TXALAPARTA

Kritika eta praktika marxisten, transfeministen eta dekolonialen pentsamoldeak bere eginez, eskuliburu honek mendez mende gure herrian eraikitako iruditeria basa aztertzen du.

1960ko hamarkadan ikastola aitzindariek ira kasle euskaldunak behar zituzten, jakina, baina, gainera, behar bezala formatutakoak. Horrela sortu zen Joanes Etxeberri Andereñoen Erresi dentzia.

Euskal Herriko Historia Ilustratuaren laugarren li burukiak gure iragan hurbileko gertakizunei eta pertsonaia garrantzitsuei jartzen dizkie irudiak. Karlistadatik Francoren diktaduraren aurkako borrokara.

Liburu honetan sendatzeko baratzea egitea proposatzen dizugu: zeuk landatu, bildu eta erabil tzeko moduan eduki ditzazun hamabi senda belar. Sendabelar baratzea lur sail batean zein etxeko loreontzian egin daiteke.

PUTA Nelly Arcan ALBERDANIA

ANNA AKHMATOVA Anna Akhmatova SUSA

SENDABELAR BARATZEA

Garbiñe Larrea Iturralde ARGIA

EUSKAL HERRIKO HISTORIA ILUSTRATUA IV. KARLISTALDIETATIK FRANKISMOAREN AURKAKO BORROKARA Joseba Asiron TXALAPARTA

ASSATA SHAKUR. AUTOBIOGRAFIA BAT

Assata Shakur KATAKRAK

JOANES ETXEBERRIA ANDEREÑOEN ERRESIDENTZIA

Pakita Arregi Goenaga TXERTOA

NOVEDADES libros

Reina el caos en Hollywood en Nochevieja. Renée Ballard, detective de la policía de Los Ángeles, recibe una llamada poco después de medianoche: el propietario de un taller de co ches ha sido mortalmente herido en medio de una fiesta callejera.

QUÉDATE

ESTADO DE EXCEPCIÓN

LA QUÍMICA DEL AMOR

Una magistral novela sobre aquello que nos asombra y fascina. Tyler Caskey es un soplo de aire fresco para la comunidad de West Annett: joven, carismático, sus sermones son brillantes... Sin embargo, en cualquier momento las cosas pueden cambiar.

Siew Li deja a su marido y a sus hijos en Tiong Bahru para luchar por la libertad en las selvas de Malaya. Años más tarde, una periodista malaya regresa a su tierra natal para descubrir la verdad de una masacre cometida durante la Emergen cia Malaya.

Tras el éxito de La leyenda de la Peregrina, Car men Posadas elige para su nueva novela la fas cinante (y desconocida) historia de las mujeres que, a lo largo de la historia y desde la noche de los tiempos, se han dedicado al espionaje.

EL TEATRO DE LOS HERMANOS SEAGRAVE

LA TEORÍA DE LOS ARCHIPIÉLAGOS

Una gran crónica familiar que recuerda a las mejores novelas de Dickens. Situada en la costa de Dorset, Chilcombe es una mansión que ha conocido tiempos mejores. Allí viven los niños Seagrave, tres hermanos liderados por la intré pida Cristabel.

Apasionante, intensa, desgarrada, tierna, la nue va novela de Alice Kellen, la autora de obras inol vidables como Nosotros en la luna o El mapa de los anhelos, es una bella historia que navega en el territorio del amor, la emoción más anhelada.

LA ESTRELLA DE LA ISLA DEL NORTE

Vuelve la Sarah Lark más autentica con una e historia de amor y traición, desespe ración y coraje ambientada en Nueva Zelanda durante la Primera Guerra Mundial.

Fui yo quien dejó a W. Unos meses después, me anunció que se iba a vivir con otra mujer. La imagen de la otra mujer se convirtió en una

LICENCIA PARA ESPIAR

Carmen Posadas ESPASA

LAS HORAS OSCURAS

Michael Conelly ALIANZA

CONMIGO

Elizabeth Strout DUOMO

Joanna Quinn CATEDRAL

Alice Kellen PLANETA

Jeremy Tiang AMOK

LA OCUPACIÓN

Annie Ernaux CABARET VOLTAIRE

Sarah Lark B EDICIONES

TOSTONAZO

Santiago Lorenzo BLACKIE BOOKS

Ali Hazelwood CONTRALUZ

14 DE ABRIL

LIBROS DEL ASTEROIDE

Antología de "grandes éxitos" que incluye re latos inéditos y otros publicados en prensa, en ediciones de pequeña tirada, bajo seudónimo... Todos con el denominador común del esperpen to y el inconfundible estilo tragicómico, feroz y tierno del autor.

Ruta Sepetys, la mejor autora de novela his tórica cross over, firma un libro cautivador y deslumbrante. Rumanía, 1989. Cristian Flores cu, un joven de diecisiete años, sueña con ser escritor, pero los rumanos no pueden ni soñar.

Sarah y Angelina Grimke, las únicas mujeres blancas del Sur abolicionistas de primera fila, se enfrentaron a muchos obstáculos. Su mayor logro fue desafiar los omnipresentes prejuicios contra las mujeres y los afroamericanos.

Obra ganadora del II Premio de No Ficción Libros del Asteroide. Una crónica épica de la proclama ción de la República a partir de la mirada a los olvidados de la Historia.

Partiendo de la celebre meditación de John Don ne, Nuccio Ordine amplía su "biblioteca ideal" invitándonos a leer –y a releer– más páginas escogidas de la literatura universal.

EL DERECHO AL SEXO

La querida estrella de Friends nos lleva tras las bambalinas de la exitosa sitcom y su lucha contra la adicción en estas memorias sinceras, diverti das y reveladoras que transmiten un poderoso mensaje de esperanza y persistencia.

Srinivasan entiende el sexo como fenómeno político, debate las fronteras entre libertad y pornografía, conecta la sexualidad con el poder, y plantea qué hacer para cambiar actitudes que perpetúan la violencia contra las mujeres.

EL GRAN ATRACÓN. 30 AÑOS DEVORANDO SERIES Serielizados

RBA

En tu mano tienes un cuidado análisis de las me jores series desde 1990 hasta la actualidad, que incluye anécdotas detrás de las cámaras, listas con momentos y frases inolvidables, ilustracio nes a mano exclusivas, ¡y mucho más!

EL INFORME IBERDROLA

Oriol Malló

TXALAPARTA

Este libro pretende juntar todas las piezas del rompecabezas que convirtió a este monopolio regional en gigante mundial de la energía re novable, para lo que el autor ha investigado la huella de Iberdrola en Euskadi, Maine o México.

MITOS NÓRDICOS. HISTORIA DE ODÍN, THOR Y LOKI

Kevin Crossley-Holland BRIDGE

En este revelador libro, Robert D. Kaplan ofrece una sorprendente combinación de literatura de viajes, ensayo histórico y certero análisis geopo lítico, para conocer el pasado europeo reciente y el futuro mundial.

Con textos adaptados de las fuentes originales, aptos para todos los públicos, este libro relata algunas de las historias más célebres del ciclo mitológico escandinavo, en torno a las figuras de Odín, Thor y Loki.

Berasategui GRIJALBO

Martín Berasategui, el chef de las trece estrellas Michelín, se ha propuesto que disfrutes cocinan do. ¿Cómo? Con productos tradicionales, de tem porada y de la mejor calidad.

ONCE MILLONES DE EJEMPLARES VENDIDOS

Patxi Irurzun

TXALAPARTA

VOY A TRAICIONARTE Ruta Sepetys MAEVA

Amia Srinivasan ANAGRAMA

LAS HERMANAS GRIMKÉ

Gerda Lerner KATAKRAK

COCINA PARA DISFRUTONES

Martín

Paco Cerda

LOS HOMBRES NO SON ISLAS

Nuccio Ordine EL ACANTILADO

AMIGOS, AMANTES Y AQUELLO TAN TERRIBLE Matthew Perry CONTRALUZ

ADRIÁTICO. CLAVES GEOPOLÍTICAS DEL PASADO Y EL FUTURO DE EUROPA Robert D. Kaplan RBA

musika

NOBEDADEAK musika

Ardoari lotutako doinuak milaka izango dira, baina lehen hitzetik azkenera, izenburu eta bar neko liburuxkako marrazkietan, zuku gorriaren lilurari guztiz eskaini zaion disko libururik (12 kantu, 50 poema eta 24 ilustrazio baitira guz tira), nekez.

HAZIA MUSIKALA Gontzal Mendibil CANTAUTOR

HITZEKIN SOLASEAN

Esti Markez

ESTI MARKEZ

Esti Markezek bere bakarkako lehen albuma dakar. Aiako abeslariak musikaren arloan bere ahalduntzea ekarriko duen bide berri bati ekin dio. Bere estilo bakarra eta berezia bizitzako arlo desberdinen inguruan hausnartzera gonbida tzen duten mezuekin uztartzen da.

Aurten 25 urte beteko dira Loreleiren lehen diskoa, Bada hiri gorri bat; eta data berezi hori ospatzeko lan berri bat aurkeztuko dute, Ekografiak, Victor Sanchez ingeniariarekin Elkar estu dioan grabatua.

NEOMAK Neomak AIRAKA

EKILIBRISTAK

Hazia musikala Jose Maria Arizmendiarrietaren bizitza eta obraren eta orainaldirako eta etor kizunerako baliozko irakaspenen laburpena da. Ikuskizun musikala gizon baten historia lokala, bizia eta unibertsala da.

DVD-AK

ERAGIN, ERAGIN! (DVD+CD)

Zazpi emakume-ahots, sorginkeriaz, panderoz eta dantzaz beteriko doinuak. Zazpi emaku meok txikitatik aritu dira musikan, lehen Kepa Junkerarekin Sorginak izenarekin aritu zirenak, orain proiektu berrian.

Zelanda taldearen rocka konponketa modernoen sehaskan kulunkatzen da. Gitarra zorrotzak leuntzen dituen oinarrietan du babesa. Lelo arin eta eraginkorrak. Ahots sentikorrak, lelo aparre tan biribilduak.

Ekilibrista xumetasun eta arreta handiz landu tako disko txiki-handia da. Folk, country eta pop-rock egitura aski ezagunetan mugitzen da Markos Untzetaren ahots hareatsu, sakona eta hain berezkoa.

Iritsi da gure zortzigarren lana! Itxaropenez be tetako lana da. Bai, pentsaraziko dizuna, zerbait mugituko dizuna: gorputza, ahotsa, eskuak eta burua eragiteko diskoa, bada garaia!

La historia definitiva del origen de Buzz Lightyear (voz de Chris Evans), el héroe en el que se inspiró el juguete. La película sigue al legendario Guardian Espacial en una aventura intergaláctica.

Encanto, de Walt Disney Animation Studios, con canciones originales del premiado Lin-Manuel Miranda, cuenta la historia de los Madrigal, una familia que vive en una casa mágica en las mon tañas colombianas.

ZELANDA Zelanda ZELANDA

EKOGRAFIAK Lorelei ELKAR

ARDO Morau eta Berñardo GAZTELUPEKO HOTSAK

LIGHTYEAR

Angus Maclane DIVISA RED

ENCANTO AAVV BUENA VISTA

Ene Kantak

ENE KANTAK

Markos Untzeta GAZTELUPEKO HOTSAK

EPIC TAC TOE SVOORA

El clásico juego de Tic Tac Toe va a otra dimensión. De hecho, ¡va al número épico de tres dimensiones!

MALETÍN MAGNÉTICO LECTOESCRITURA SVOORA

Set magnetiko honek irudiak eta hizkiak ditu, umeak alfabetoa ezagutzen hasteko egoki-egokia.

TAMBIÉN EN EUSKARA

+3

NO SE PUEDE IR MAS LEJOS

¡AVENTUREROS AL TREN! EL TREN FANTASMA ASMODEE

Los más pequeños de la casa podrán disfrutar de la serie ¡Aven tureros al Tren! de una forma fácil de aprender y rápida de ju gar, y todo ello en una “halloweenesca” edición del clásico.

ESCONDITE FANTASMA TRANJIS

+6 +6

LEO VA AL BARBERO DEVIR

Mahai-jolas honetan ondo gogoratu behar da Leo lehoiak ileapaindegirako bidean topatu dituen animaliak. Ea ilea moztea lortzen duen, ile-mataza luzeegia izan aurretik.

Tras el fenómeno

La novia gitana, vuelve la mejor

CARMEN MOLA

DETECTEAM FAMILY MERCURIO

+6 +7 +8

Juego de cartas cooperativo para toda la familia. Ha desaparecido en sospechosas circunstancias un sabroso pastel que ha horneado la señora gallina con todo su esfuerzo y cariño…

BIZKAIA MENDIZ MENDI SUA EDIZIOAK

Un grupo de traviesos fantasmas intentarán escabullirse a través de un hotel sin ser vistos por los humanos, para que estos no se asusten.

Ezagutu Bizkaiko mendiak familian olgetan. Ehun mendien lehiaketako Bizkaiko 128 gailurrak igotzean datza jolasa. Euskaraz eta gaztelaniaz.

www.penguinlibros.com